CO W IDZ I S Z ? „Obrazy – w równym stopniu co słowa pozwalają nam myśleć, śnić i próbować zrozumieć świat” David Hockney Choć artysta Hockney powołuje się na obrazy, a nie budynki, należy tę kategorię rozumieć bardzo szeroko. Nie chodzi tylko o obrazy wykonane przez artystów i wiszące w galerii. Obrazy to wszystko to, co przesuwa nam się przed oczami – widoki miasta, fotografie na ekranach smartfonów, kadry filmowe, wspomnienia miejsc z którymi czujemy się związani… Codzienne doświadczenia wizualne kształtują nas, nasze horyzonty myślowe i wyobrażenia o otaczającym nas świecie. Jaki związek ma ten cytat z perspektywą projektanta? Budynki, które nas otaczają i które mijamy są częścią składową systemu w którym funkcjonujemy. Architektura organizuje codzienność i to jak rozumiemy relacje społeczne, a wszystko w ramach różnych porządków. Przestrzeń nie jest nigdy neutralna – jej organizacja zawsze pozostaje czyjąś decyzją, wynikiem masy czynników – ekonomicznych, historycznych, społecznych. Nawet jeśli jest „pusta” to też z jakiegoś powodu. Architektura może być lustrem, w którym człowiek przegląda się wraz ze swoją kulturą. Architektura w swojej war-
stwie zarówno praktycznej, jak i teoretycznej jest świetnym źródłem wiedzy historycznej, odzwierciedlając myśli, pragnienia i potrzeby jej twórców czy użytkowników. Próbuję przez to powiedzieć, że architektura daje możliwość przemyślenia kondycji świata i człowieka. To znowu banał, ale rzecz w tym, że zaskakująco rzadko włącza się dzieci na poważnie w tego typu rozważania. Mam na myśli refleksje kulturoznawcze, przekrojowe, pozwalające myśleć poszczególnymi ideami czy fenomenami na przestrzeni wieków. Zamiast tego najczęściej po prostu mamy bieg przez style i sztampowe zakuwanie na pamięć „cech” danej epoki. Tymczasem architektura mówi bardzo dużo, jeśli tylko chcemy jej się uważnie przyglądać. W tytule rozdziału wyróżniam zmysł wzroku. A przecież z architekturą obcujemy całym ciałem! Pochylenie się nad zmysłami to obszerna dziedzina refleksji nad tym jak poszczególne zmysły odbierają przestrzeń, budynki, faktury, temperaturę czy atmosferę. Sensoryczny wymiar architektury porusza m.in. wybitny architekt i teoretyk Juhani Pallasmaa (polecam zajrzeć do jego książek „Oczy skóry” czy „Myśląca dłoń”). W moim podręczniku skupię się na zmyśle wzroku, ale chcę bardzo podkreślić, że podejście wielozmysłowe jest szczególne ważne nie tylko w wypadku dzieci i mam nadzieję, że temat ten zostanie przez kogoś opracowany kompleksowo. Dlaczego widzenie? Zdaje sobie sprawę, że powinniśmy
47
