Hoogtelijn 5/2016 by Koninklijke NKBV

WWW.NKBV.NL | NOVEMBER 2016 | NR 5

NR 5 | NOVEMBER 2016

BERGSPORTMAGAZINE VAN DE KONINKLIJKE NEDERLANDSE KLIM- EN BERGSPORT VERENIGING

Winter weg van de piste

WWW.NKBV.NL

WINTERKAMPEREN 10 tips voor een comfortabele nacht

01_HL0516_R01_covermetrug.indd 1

GEORGIÃ&#x2039;

Freeriden op de grens van vrijheid

IJZIGE IJZERS

Via ferrata in de Pala Dolomieten

18-10-16 08:35

‘OP DE BANK BELEEF JE GEEN AVONTUREN.’ Casper, Bever hoofdkantoor. Buitenspeler. Het liefst ben ik buiten. Dat is altijd al zo geweest. Buiten is een speeltuin voor me, een plek waar ik dingen meemaak. Avonturen die je niet op de bank voor de tv of op kantoor achter je computer kunt beleven. Buiten gaat sporten vanzelf, het voelt natuurlijk. Ik heb de grootste lol terwijl ik ondertussen fit word. Nog steeds ben ik elke keer als ik naar buiten mag, net zo blij als toen ik kind was. BEKIJK CASPERS FAVORIETE BUITENGEAR OP BEVER.NL/BUITENMENS/CASPER

BUITEN SPELEN EN WINTERSE AVONTUREN BELEVEN DOE JE UITERAARD MET DE JUISTE GEAR. EN MET 10% KORTING BIJ BEVER, ALS NKBV LID. Bekijk alle voordelen op bever.nl/nkbv

Naamloos-1 2

13-10-16 09:43

Naamloos-1 3

13-10-16 09:43

Inhoud

Kijk voor meer informatie op nkbv.nl, hoogtelijn.nl, twitter.com/nkbv en op facebook.com/de.nkbv.

ACTUEEL 07 08 16 64 76 79 82

Column Joachim Driessen Op de Hoogte Loop- en klimpermits NKBV voor jou De City Night Line stopt Gespot Vooruitblik

THEMA: WINTER 18 20 24 26 30 35 36 40 44 48

THEMA:WINTER Een warme muts, koude wangen, tintelende vingers bij het haardvuur – de redactie dook weer met plezier de sneeuw in en beleefde ijskoude avonturen die je doen verlangen naar een dik pak sneeuw.

White out IJzige via ferrata in de Dolomieten 10 tips voor winterkamperen Introductiecursus Toerskiën Freeriden in Georgië Medisch: eerste hulp bij een lawine Interview met Simone Moro Toeren in Benasque, Aragón Puur skiplezier in de Savoie Markt & Materiaal: Sint- en kerstcadeautjes

ALPINISME 14 Eric Arnold leefde zijn droom 50 Tocht via het Barre Noire Couloir 66 Alan Arnette over Everest

WANDELEN 54 Dagwandeling in de Dentelles

65+ 56 Krasse knarren

MEDISCH

TECHNIEK & VEILIGHEID 62 Halfautomaat of tuber?

Wat moet je doen bij een lawine?

66 24

TOPDRUKTE

Alan Arnette over Everest

WINTERKAMPEREN

10 tips

4 | HOOGTELIJN 5-2016

04_HL0516_R02_inhoud.indd 4

18-10-16 08:36

In het hol van de leeuw, bij Klimmuur Centraal in Amsterdam, waar ze vaak met knikkende knieën naartoe fietste en waar ze nog wel eens met de bibbers in haar lijf in de wand hangt, uitgerekend daar presenteerde Roanne van Voorst haar boek over angst. Aan de hand van interviews met high risk sporters onder wie diverse bergsporters, vertelt ze hoe zij met hun angst omgaan.

BEWUST ZEKEREN

Welk zekeringsapparaat is het veiligst? Een halfautomaat zoals de Grigri, autotubers zoals de Smart, of tubers zoals de ATC en Verso?

56 FITTE SENIOREN

365 jaar ervaring

stand

Bang en dapper

In Hoogtelijn 3 (pagina 64) en 4 (pagina 80) besteedden we al aandacht aan Alles onder controle. Lezers van Hoogtelijn konden intekenen op drie te verloten exemplaren van het boek, en de belangstelling daarvoor overtrof alle verwachtingen. Normaal mailen er 25, 30 soms 35 leden die een boek willen winnen. Voor Alles onder controle stond de teller pas stil bij honderd. Bijzonder waren de opmerkingen die mensen schreven bij hun aanmelding: angst, risico, hoogtevrees, trillen en beven op hoogte. “Ik ben bang” – we lazen het in vele varianten. Angst is niet iets om je voor te schamen. Dat maakt het boek van Van Voorst wel duidelijk. Het is van alle tijden en van iedereen. En, bij risicosporten is het maar goed dat mensen stilstaan bij hun angst. Maar als je je angst niet leert beheersen, beheerst hij jou. Dan bepaalt angst wat je doet, of wat je juist niet durft te doen. Geruststellend zijn de laatste woorden in het boek, opgetekend door de schrijfster Astrid Lindgren: “Als je nooit bang bent, kun je ook nooit dapper zijn.”

Peter Daalder

GEORGIË

Freeriden op de grens van vrijheid

Hoofdredacteur peter.daalder@hoogtelijn.nl

WWW.NKBV.NL | NOVEMBER 2016 | NR 5

NR 5 | NOVEMBER 2016

BERGSPORTMAGAZINE VAN DE KONINKLIJKE NEDERLANDSE KLIM- EN BERGSPORT VERENIGING

Winter weg van de piste

INTERVIEW WWW.NKBV.NL

Winteralpinist Simone Moro

WINTERKAMPEREN 10 tips voor een comfortabele nacht

01_HL0516_R01_covermetrug.indd 1

GEORGIË

Freeriden op de grens van vrijheid

IJZIGE IJZERS

Via ferrata in de Pala Dolomieten

13-10-16 09:31

Op de cover: Rens de Wild op weg naar Le Petit Alaska vanaf de Pic du Midi de Bigorre in de Franse Pyreneeën. Daar waar de helling imponerende vormen aanneemt, daalde hij af. Met succes. Foto: Mirte van Dijk

HOOGTELIJN 5-2016 |

04_HL0516_R02_inhoud.indd 5

18-10-16 08:37

HIGH QUALITY OUTDOOR EQUIPMENT SINCE 1908

HANS KRISTIAN KROGH-HANSSEN

BASELAYER

LIGHTWEIGHT

Fjellrapp Lady Half Zip

TURGLEDE

Fjellrapp Lady Tights

Fjellrapp is part of the lightweight series, Bergansâ&#x20AC;&#x2122; most versatile series of woolen garments in 100 % Merino wool developed for all types of activities. Fjellrapp is composed of woolen garments that can be used every single day during the winter season, which maintain a comfortable temperature throughout the varied activity levels of the day. Just as good for everyday use as for an active outdoor lifestyle. The natural choice, regardless of activity level. Fjellrapp is suitable for standalone use, as a base layer right next to the skin, or as a midlayer on top of another, thinner woolen garment by Bergans. Ideal for multilayering!

bergans.com

Naamloos-2 1

10-10-16 15:25

Joachim

Duurzaamheid De NKBV streeft naar een duurzame relatie met leden en alle partijen in het veld. Duurzaamheid is ook een kernwaarde als het gaat om natuur, milieu en sociale waarden. We brengen dit zo goed mogelijk tot uitdrukking in een duurzame inkoop en bedrijfsvoering. Hoogtelijn en onze reis- en cursusgidsen drukken we op FSC-papier: papier uit duurzaam beheerde bossen (een keurmerk met goedkeuring van het Wereld Natuur Fonds). Voor onze correspondentie gebruiken we 100% recycled papier. De nieuwe ledenpasjes zijn gemaakt van 100% afbreekbaar pvc. We schenken duurzame koffie (van Peeze), hebben een CO2-neutrale postbezorging en dataopslag, en promoten het reizen per openbaar vervoer naar bergsportbestemmingen.

Beter de bergen in met de NKBV NKBV-leden profiteren van voordelen en kortingen en ontvangen vijf keer per jaar Hoogtelijn. Met je lidmaatschap draag je bij aan het onderhoud van hutten en paden in de Alpen en het behoud van klimgebieden. Tip je vrienden om ook NKBV-lid te worden. Ze kunnen zich aanmelden op nkbv.nl en zien daar welke voordelen het lidmaatschap hen nog meer biedt.

Opzeggen lidmaatschap

Het NKBV-lidmaatschap loopt per kalenderjaar. Wil je je lidmaatschap voor volgend jaar beëindigen? Doe dat dan vóór 1 november op MijnNKBV.nl. Je ontvangt dan per e-mail een bevestiging van je opzegging. Na 1 november wordt je lidmaatschap automatisch verlengd voor het volgende kalenderjaar. Kijk voor meer informatie over het lidmaatschap op nkbv.nl.

Partners van de NKBV

Wintersport Sinds ik als klein jongetje door mijn grootvader met een gids werd meegestuurd om op ski’s de bergen te verkennen, ben ik verknocht aan het toerskiën, misschien nog wel meer dan aan het klimmen in de zomer. Kom je in de zomer wandelend bovenop de top aan, dan wacht nog de lange en vermoeiende afdaling. In de winter begint de pret dan pas echt.

ls ze aan wintersport denken, noemen veel Nederlanders de glooiende, platgewalste pistes, après-ski in een Bierstube en lange rijen voor de skilift. Nou ik niet. Voor mij is wintersport het eenzaam omhooglopen naar een hut of bivak. Vellen onder mijn ski’s en genietend van een stille, kraakheldere winterdag. Dan hoop ik dat nog niemand me voor is geweest, zodat alles nog volledig onverspoord is. Ook loop ik graag vanuit een lift een stukje verder om bovenaan een couloir te staan, met de punten van mijn ski’s over de rand. Dan tuur ik naar beneden om de juiste lijn te vinden en… dan ga ik! Ons winterprogramma werd meegestuurd met de vorige Hoogtelijn en alle details vind je op bergsportreizen.nl. De eerste workshops en cursussen zijn al volgeboekt, dus ook veel NKBV-leden hebben kennelijk zin in de sneeuw! Ik ben trots op ons programma, dat iedereen de kans geeft op zijn eigen niveau in te stappen. Natuurlijk gaan mijn eerste sporen en het gevoel van eenzaamheid verloren als iedereen gaat toerskiën of freeriden, maar ik gun al onze leden de sensatie

van het genieten van de bergen op ski’s, buiten de piste en zonder lange rijen bij de lift. Moeilijk is het niet, freeriden of toerskiën, maar leren moet je het wel. Waar in de zomer gele bordjes en rood-witte markeringen je de weg wijzen, is in de winter alles wit en is er risico op lawines. Je zomaar buiten de piste begeven zonder kennis en uitrusting (lawinepieper, schep, sonde en een lawine-airbag) is onverantwoord, maar gelukkig zijn er workshops en cursussen die je stap voor stap leren hoe je risico’s inschat en vermijdt. Ook kun je een berggids inhuren. Die is ervoor opgeleid om je veilig te laten genieten van de sneeuw buiten de piste. Wil je ook weleens weg van de pistes en lijkt het je leuk om de bergen in de winter te verkennen? Kijk dan op bergsportreizen.nl en kies een leuke reis of cursus uit. Veel plezier!

Joachim Driessen, voorzitter NKBV mail: voorzitter@nkbv.nl twitter: @jdriessen06

HOOGTELIJN 5-2016 |

07_HL0516_R04_joachim.indd 7

18-10-16 08:45

op de h gte

Heb je nieuws voor Op de Hoogte, mail het naar hoogtelijn@nkbv.nl. Meer bergnieuws vind je op nkbv.nl, of volg ons op Facebook en Twitter.

De DAV Bad Tölz looft een beloning uit voor tips over de vernieling van het topkruis op de 2102 meter hoge Schafreiter. Het kruis werd in de nacht van 27 augustus omgehakt. Het is de derde keer in korte tijd dat in de omgeving een topkruis is vernield. Tijdens de pinksterdagen werd een kruis op de Dudl-Alm vernield. Eind juli werd het topkruis op de Prinzkopf omgehakt. Tijdens de jaarvergadering van de internationale klim- en bergsportfederatie UIAA in Brixen (Zuid-Tirol) hebben de 130 leden oud-NKBVvoorzitter Frits Vrijlandt herkozen als president. De UIAA verleende het erelidmaatschap aan Reinhold Messner, die door Vrijlandt “een echte ambassadeur voor de klim- en bergsport” werd genoemd. De Oostenrijkse bergsportvereniging OeAV, de DAV en telecomaanbieder A1 gaan samenwerken om de mobiele ontvangst en mobiel internet in de Alpen te verbeteren. Bij hutten van beide verenigingen worden extra antennes geplaatst. Bij hutten waar het mobiele netwerk ontoereikend is, zorgt A1 met schotels voor breedbandinternet via de satelliet. Via de breedbandverbinding kunnen vervolgens acht telefoons tegelijk bellen.

Met korting naar het DMFF NKBV-leden kunnen met € 2,50 korting naar de zevende editie van het Dutch Mountain Film Festival (DMFF), van 10 tot en met 12 februari op verschillende locaties in ZuidLimburg. Het motto van het festival is dit jaar geïnspireerd door de Duitse bergbeklimmer, ontdekkingsreiziger en natuurwetenschapper Alexander von Humboldt: “Waar we niet van houden, zullen we nooit beschermen.” Naast een programma vol films, lezingen en workshops, zijn er verschillende tentoonstellingen, mountainbike clinics, een wielertocht en een bergrun rond het dorpje Vijlen. Speciaal voor leden: € 2,50 korting bij vermelding van de code: NKBV. Snelle beslissers krijgen tot 1 december bovendien korting op het Early Bird ticket. Kijk op dmff.eu/tickets.

Lezers reageren

Messner media gebruikt als zijn platform. In genoemde secties staan feitelijke onjuistheden en opmerkingen die moeilijk te doorgronden zijn ‘Een ijsbeer heeft over de DAV. Dat werpt een ook geen slaapzak’ wat merkwaardig licht op de (hedendaagse) DAV. Is dat “E wel terecht?” Hoogtelijn antwoordde hem ‘Ik heb ontzettend veel compromissen gesloten’ daarop dat Messner zijn visie op een aantal zaken op zijn eigen, niet altijd even genuanceerde wijze Over het interview met Messner in heeft gegeven. Die visie is in het portretHoogtelijn 4 schreef oud-Hoogtelijnterend interview weergegeven. Het zijn redacteur Pieter Dirksz het volgende: gedachten, zienswijzen en meningen van “In het mooie interview met Reinhold Messner en komen geheel voor rekening Messner staat een aantal passages onder de koppen ‘Oude vete’ en ‘Alpenvereniging’ van de geïnterviewde, die al jaren in onmin leeft met de DAV. die ik maar als voorbeeld zie hoe Reinhold Klimicoon Reinhold Messner

Bij zestien Oostenrijkse en zes Duitse berghutten is het binnenkort mogelijk online een slaapplaats te reserveren via een gemeenschappelijk boekingsplatform. Het systeem bestond al voor hutten in Zwitserland, maar is nu ook opengesteld voor onderkomens in andere landen. Het is de bedoeling dat het systeem binnenkort ook werkt voor hutten in Zuid-Tirol. Meer informatie op alpenverein.at/reservierungsportal. Berggids Roeland van Oss en zijn Zweedse klimpartner Mike Abrahamsson zijn op dit moment in Nepal voor de beklimming van de 1400 meter hoge noordwand van de Cholatse. Het tweetal wil de 6440 meter hoge berg beklimmen via de zogeheten Franse route, eventueel via de directe route. Afhankelijk van de condities is de route voornamelijk ijs, zo’n 90° steil, met soms een kleine passage mixed M4/5.

Hij omschrijft zichzelf tegenwoordig als ‘bergboer’: Reinhold Messner, eigenaar van een wijngaard, twee boerderijen, zes musea en een cv met meer dan honderd expedities naar de Himalaya en de polen. “Het gaat erom dat je voelt hoe klein je bent, en hoe langzaam. Hoe kwetsbaar en hoe zwak.”

en berg heeft geen regels. Geen goed of fout. Op een berg bestaat alleen ‘mogelijk’ of ‘onmogelijk’.” Reinhold Messner (71) zit op een klapstoeltje op de binnenplaats van kasteel Firmian, net buiten Bolzano. Indringende grijsblauwe ogen en een onmiskenbare, iconische kop – woeste baard, haren die door de vlagerige bergwind in zijn gezicht worden geblazen. Bezoekers van het kasteel gluren in het voorbijgaan opzij. Soms wordt er gewezen of gefluisterd: “Kijk daar…” Die beroemde, intense kop is onlosmakelijk verbonden met Messners reputatie – streng en compromisloos, altijd een beetje boos op de foto. In werkelijkheid is hij helemaal niet zo streng. Als hij praat, lijkt hij permanent verbaasd en een beetje geamuseerd over de wereld om hem heen. Compromisloos? Hij krijgt een bijna ongrijpbare twinkeling in zijn gezicht: “Ik heb ontzettend veel compromissen gesloten. Dat is de belangrijkste reden dat ik nog leef.”

Tibet en Tirol, maar vooral ook de cultuur van het alpinisme. Bergsport, hij benadrukt het een paar keer, is namelijk een culturele activiteit. “Alpinisme heeft een lange traditie. Het heeft eigen literatuur, een eigen filosofie. Op dit moment verdwijnt die cultuur langzaam naar de achtergrond. Je kunt als toerist een reis boeken naar de top van Mount Everest; rotsklimmen is een competitiesport geworden, maar de achtergrond van het alpinisme, de reden waarom mensen bergen beklimmen, is cultureel. Voor alpinisme heb je taal nodig, of beelden. Het is niet genoeg om alleen de seconden te tellen, en de minuten en de meters. Bergsport heeft een enorm cultureel kapitaal. Duizenden boeken, honderden films – film is tegenwoordig de belangrijkste manier om over bergen te vertellen. Filosofen, Nietzsche, de Bijbel: ze gebruiken allemaal de bergen als beeldspraak. Als mensen de bergen ingaan, gebeurt er iets bijzonders.”

Cultureel kapitaal

Lijden en afzien

Firmian is de belangrijkste en grootste locatie van het Messner Mountain Museum, zes musea over bergen, bergsport en vooral cultuur. Niet alleen cultuur met een grote C – schilderijen en hoge kunst – en niet alleen de cultuur van bergvolken tussen

Messner is met afstand de meest succesvolle expeditieklimmer aller tijden. In 1970 maakte hij met zijn jongere broer Günther als eerste een overschrijding van de 8126 meter hoge Nanga Parbat. Met Oostenrijker Peter Habeler was hij de eerste die de

50 | HOOGTELIJN 3-2016 | TEKST ERNST ARBOUW | FOTO’S LAURENS AAIJ

44_HL0316_r40_interview.indd 50-51

HOOGTELIJN 3-2016 |

11-10-16 13:26

THEMA SPANJE

Mountainbiken in Aragón

Rock& Ro Het is acht uur in de ochtend als we La Puebla de Roda uitfietsen. Nog voor ik het dorp achter me heb gelaten, zitten de eerste modderspetters al op mijn gezicht. Ik zie een stevig paar kuiten in een lekker tempo doortrappen en probeer ze gemotiveerd bij te houden. Kronkelend door het hoge natte gras, langs honderden klaprozen en via een oud bruggetje duiken de kuiten het donkere bos aan de voet van de eerste klim in.

De vader van een omgekomen klimmer schenkt 9.000 pond aan de bergredding bij de Schotse Ben Nevis. Het team zocht wekenlang naar het lichaam van de man en diens vriendin. Het bedrag is het collegegeld dat de vader voor zijn zoon had gereserveerd. 26 | HOOGTELIJN 4-2016

| TEKST EN FOTO’S MIRTE VAN DIJK

22_HL0416_R32_thema_MTB.indd 26-27

HOOGTELIJN 4-2016 |

11-10-16 11:48

Renske Zwart schreef ons naar aanleiding van het artikel Mountainbiken in Aragón. “Toevallig hebben wij een huis in La Puebla de Fantova en we herkenden ons dorp, de vallei en de buurvrouw! Erg jammer dat jullie twee andere dorpen noemen.” Inderdaad blijken we daar een foutje te hebben gemaakt. La Puebla de Fantova dus. Onthoud die naam.

8 | HOOGTELIJN 5-2016 | ONDER REDACTIE VAN ERNST ARBOUW

08_HL0516_R06_opdehoogte.indd 8

18-10-16 08:47

Hic Sunt Marmotae Draken, monsters en meerminnen: landkaartenmakers lieten zich in vroeger jaren nog wel eens meeslepen door hun fantasie. De woeste zee, het hooggebergte, of lege plekken op de kaart werden opgesierd met gevaarlijke fabelwezens, of op z’n minst met een dringende waarschuwing: Hic Sunt Dracones – hier zijn draken. Wegwezen! Hier hebben normale mensen niets te zoeken. Draken op landkaarten zijn verleden tijd, maar professor Lorenz Hurni, hoogleraar cartografie aan het ETH Zürich, ontdekte deze zomer wel een marmot, verstopt in een rotswand ten noorden van de Aletschgletsjer. Het diertje is waarschijnlijk ingetekend door een anonieme cartograaf die een grap wilde uithalen. De Zwitserse topografische dienst was niet op de hoogte van het bestaan van de marmot. Swisstopo noemde het in een reactie “een fantastische ontdekking.” Kijk op bit.ly/2dNSlQE.

Overlijdensberichten NKBV-regiovoorzitter Guido Vallinga kwam op 17 augustus om het leven bij een ongeluk op de Grosses Wiesbachhorn in Oostenrijk. De 49-jarige Vallinga was naast voorzitter van de regio Rotterdam ook kliminstructeur. Hij kwam bij het begin van de afdaling ten val. In Zwitserland verongelukte eind augustus de 64jarige René Vervoordeldonk. Hij kwam ten val bij de beklimming van de Castor (4226 meter) op de grens van Zwitserland en Italië. René was tourenleider bij de NKBV en enthousiast vrijwilliger die elk jaar een basiskamp en workshop leidde. Eerder deze zomer, op 18 juli, overleed NKBV-lid Wilhelm Schouten (73) in Frankrijk. Hij kwam ten val bij een afdaling in de sneeuw vanaf Col de Thurges.

“Als ik de laatste stappen naar de top zet, zie ik dat die leeg is. Ik ben alleen en laat, op deze septemberdag. Er stonden vandaag meer mensen op de Mont Blanc, maar iedereen is al afgedaald. Dan naderen, vanaf de kant van de Mont Maudit, toch nog twee figuren. Ik maak met hun toestel een topfoto van hen. En omdat ik zelf geen toestel bij me heb, vraag ik de man of hij een foto van mij wil maken. Dat doet hij en hij zegt me dat ik mijn naam en adres kan achterlaten bij het gidsenbureau. Drie weken later ontvang ik een envelop met een lachend portret van mezelf. Was getekend: Balmat. Een heel gewone naam in Chamonix, maar mijn directe link met de geschiedenis.” [Ico Kloppenburg]

Illustratie Toon Hezemans

Rugzakfabrikant Osprey roept kinderdragers van het model Poco AG (Poco AG Premium, Poco AG Plus en Poco AG) terug. Bij dragers die zijn verkocht vanaf 29 januari 2016 kunnen door een materiaalfout de schouderbanden losschieten, waardoor de kinderdrager op de grond kan vallen. Meer informatie via bit.ly/2cIcgCX.

Le Mont Blanc

En pa ant

Recall Osprey kinderdragers

Heb je ook een leuk bergverhaal meegemaakt? Mail je anekdote van 120 woorden naar hoogtelijn@nkbv.nl o.v.v. En Passant.

HOOGTELIJN 5-2016 |

08_HL0516_R06_opdehoogte.indd 9

18-10-16 08:47

EXCLUSIVELY AVAILABLE AT

Naamloos-1 1 Tnf_F16_SS_Hoogtelijn_230x297mm_Ola.indd 2

17-10-16 14:23 07/10/16 10:10

Twee expedities naar Cerro Torre Foto Alex Proimos

Niek de Jonge en Jefta Smit vertrekken in december 2016 naar Patagonië met de bedoeling daar een aantal beklimmingen te doen. Hoofddoel van hun expeditie is de beklimming van de Cerro Torre. Rond dezelfde tijd gaan ook UIAGM-berggidsen Jelle Staleman en Boris Textor op expeditie naar de 3102 meter hoge berg. De Cerro Torre is berucht om de slechte weersomstandigheden; de berg kent geen makkelijke routes naar de top. In januari 2016 bereikte de in Noord-Italië woonachtige Nederlander David Bacci de top van de Cerro Torre. Hij is voor zover bekend de eerste Nederlander die de berg succesvol heeft beklommen.

op de h gte

EXPEDITIENIEUWS

Selectie Expeditie Academie gestart

Foto Zout Fotografie

Vier keer succes op Pik Lenin

In 2017 start de tweede lichting van de NKBV Expeditie Academie. Met dit programma leidt de NKBV getalenteerde jonge bergsporters in tweeënhalf jaar op tot expeditieklimmer. Tijdens het traject worden alle aspecten behandeld van het alpinisme, zoals rotsklimmen op eigen zekeringen, winterbeklimmingen en toerskiën. Aan het eind van het programma organiseert het team zelf een expeditie naar een vijf- of zesduizender in een van de zogenaamde Greater Ranges. In het weekend van 10 september startte de selectie van deze tweede lichting tijdens de 12 uren van Durnal, een vriendschappelijke wedstrijd georganiseerd door de KBF, CAB en NKBV. De uitdaging voor de deelnemers was om in de brandende zon minimaal duizend meter in twaalf uur te klimmen, of zelfs alle 66 routes (1562 meter) in Durnal. De koppels Jorian Bakker en Carlo Jessurun, en Jaron Middelhuis en Mats Wentholt werden met respectievelijk 1517 en 1513 klimmeters tweede en derde. Na deze zware klimdag vertrok het selectieteam naar Sy waar ze vanuit de Tukhut onderworpen werden aan een oriëntatieloop en aan de slag gingen met groepsdynamica. Bij het ter perse gaan van deze Hoogtelijn vindt een tweede selectiemoment plaats in het Italiaanse Valle dell’Orco. De NKBV Expeditie Academie wordt mede mogelijk gemaakt door The North Face en Petzl.

Vier Nederlanders in twee expedities bereikten afgelopen zomer de top van de 7134 meter hoge Pik Lenin, de op een na hoogste top van het Pamirgebergte in de voormalige Sovjetrepubliek Kirgizië. Op 25 juli stonden Arjen Bosch, Gijs Schuurhuis en Allert Bosch van Project 5 Peaks op het hoogste punt, een dikke maand later bereikte Hans van der Meulen de top met een solobeklimming. Pik Lenin is een van de zogeheten 5 Peaks, vijf zevenduizenders in Tadzjikistan en Kirgizië die samen de hoogste toppen van de voormalige Sovjet-Unie zijn. Van der Meulen heeft inmiddels drie van de vijf toppen op zijn naam. Van der Meulen en het team van 5 Peaks willen allebei de komende jaren het lijstje toppen compleet maken. In de volgende Hoogtelijn doet Project 5 Peaks uitgebreid verslag van de succesvolle beklimming.

NKBV-leden klimmen nieuwe routes Setesdal NKBV-leden Piet Jacobs en Paul Gevers openden begin augustus drie nieuwe touwlengtes in het Noorse Setesdal. De geopende route is een uitbreiding van de al bestaande route van twee touwlengtes, Bue. De nieuwe lengtes zijn respectievelijk UIAA graad 8 en twee keer UIAA 6+. De twee klimmers openden ook nog een korte 8e-graads touwlengte bij hun eigen project Spleetje, een route waar zij zestien jaar geleden aan begonnen. Setesdal ligt in Zuid-Noorwegen. Op de granietwanden in het gebied zijn ruim vijfhonderd klimroutes te vinden.

HOOGTELIJN 5-2016 |

08_HL0516_R06_opdehoogte.indd 11

18-10-16 08:47

Mireille Baart zevende in de Jungfrau Marathon

‘Ik heb een nieuwe sport ontdekt’

MEER VENTILATIE

NOOIT MEER BESLAAN

Mireille Baart (35) uit Wageningen finishte in september als zevende vrouw in de Jungfrau Marathon, een hardloopwedstrijd van het Zwitserse Interlaken naar Kleine Scheidegg – een hoogteverschil van meer dan 1800 meter. Foto AlphaFoto

Dankzij het Superflow systeem kan de lens aangepast worden door het simpelweg naar voren te trekken van het frame. Dit helpt tegen de warmte en het beslaan van de bril. Wanneer je aan de afdaling begint, duw je eenvoudig de lens weer terug naar de goggle en geniet je van het comfort!

Dat iemand een berg beklimt, kan ik begrijpen. Een marathon kan ik ook nog wel inkomen, maar een marathon bergop – wat is de charme? Ik heb altijd veel aan bergsport gedaan, maar de laatste jaren staat het hardlopen meer op de voorgrond. Het leek me een mooie uitdaging. Kun je een idee geven van het parcours? De eerste 21 kilometer van de Jungfrau is eigenlijk een doodgewone halve marathon. Daarna ga je klimmen over wat in het Duits Forstwege heet, brede paden. De laatste vier kilometer is een klein stukje trailrun. In totaal maak je 1823 hoogtemeters. Je kwam in 3:46:51 over de finish. Tevreden? Ja, heel erg. Er deden bijna duizend vrouwen mee, als je dan zevende wordt... Van tevoren wist ik niet goed wat ik kon verwachten, dus ik dacht: als ik nou binnen de vier uur loop. Dat is ruim gelukt. – Photos : © M. Daviet - Semaphore.

AEROSPACE

AIRFLUX

OFF

Wist je onderweg dat je helemaal voorin zat? Bij de 21 kilometer hoorde ik een omroeper zeggen dat ik de vijfde vrouw was. Daarna ben ik nog door twee vrouwen ingehaald, dus ik wist dat ik zevende was. De afgelopen twee jaar heb je bij je atletiekvereniging (Pallas ’67, Wageningen) clubrecords gebroken op de 5, 15, 20, 25 en 30 kilometer, de 10 mijl en de marathon… Dat verbaast mezelf ook een beetje. Ik loop gewoon voor mezelf, als ik zin heb. Niet met een schema ofzo. Op een bepaald moment ging ik wedstrijden doen, en dat ging best goed. Hoe train je eigenlijk voor een bergmarathon? Eigenlijk net als voor een gewone marathon. Ik heb wat meer heuveltraining gedaan, en ik deed als voorbereiding de La Chouffe Trail, een halve marathon in de Ardennen. Ik heb wel echt een nieuwe tak van sport ontdekt. Ik had nog nooit een bergmarathon gelopen, maar ik ben nu aan het rondkijken naar andere wedstrijden. Liefst iets met meer trailrun erin. Misschien de Zermatt Marathon.

julbo.com

08_HL0516_R06_opdehoogte.indd 12

18-10-16 08:47

Foto Jon Glassberg

WK Sportklimmen smaakt naar meer Meer dan 600 atleten uit 53 landen kwamen uit in de drie sportklimdisciplines van het WK in Parijs afgelopen september. Het leek wel een rockshow met zowel Parijse schoolkinderen als hardcore klimmers die alle deelnemers staande ovaties gaven. Zo’n 20.000 bezoekers waren getuige van de zege van titelhouder Adam Ondra uit Tsjechië, die de historische lead finaleroute als enige wist te toppen. De Sloveense Janja Garnbret ging er bij de dames met het goud vandoor. De discipline heren Boulder werd gewonnen

door Tomoa Narasaki uit Japan en bij de dames Boulder pakte de Zwitserse Petra Klingler het goud. Tien Nederlandse klimmers, onder wie twee paraklimmers, deden mee in de disciplines Lead en Boulder. Ondanks enigszins tegenvallende resultaten gaf het WK de Nederlandse klimmers een enorme boost om vol te gaan voor de Olympische Spelen in Tokio in 2020. Kijk op nkbv.nl (zoek op ‘Parijs’) hoe Oranje het ervan afbracht en voor de resultaten in de Speeddiscipline en het Paraklimmen. Jorg Verhoeven op The Nose in 2014.

Foto Zout Fotografie

NK Lead verzet naar 10 december

Tim Reuser tijdens NK LEAD 2015

Vanwege de planning van het internationale World Cup circuit is het NK Lead 2016 verplaatst. Zoals elk jaar is de nationale wedstrijdkalender voor het sportklimmen voor 2016 vastgesteld aan het eind van 2015. Afgelopen jaar werd pas heel laat bekend wanneer de IFSC haar internationale World Cup wedstrijden zou plannen.

Onlangs werd bekend dat de World Cup in het Sloveense Kranj plaatsvindt op 26 november, de oorspronkelijke datum van het NK. Dat zou betekenen dat de huidige kampioenen Nikki van Bergen en Tim Reuser hun titel niet kunnen verdedigen. Daarom is het Nederlands kampioenschap Lead 2016 bij Klimmuur Centraal in Amsterdam verplaatst van 26 november naar 10 december, vanaf 19:30 uur. Tickets, de livestream en meer informatie over het NK Lead 2016 vind je op nklead.nkbv.nl. Het Nederlands jeugdkampioenschap Lead vindt wel gewoon plaats op de oorspronkelijke datum. Kom je 19 november naar Neoliet Tilburg om de jonge talenten aan te moedigen? Bekijk alle deelnemers en het laatste nieuws op nkbv.nl/sportklimmen.

Partners van het Nederlands Team Sportklimmen

Jesse van der Werf in Black Shadow (8A+).

Foto Karlijn Sporrel

Sendnieuws via Siked

De verse 8B van Jesse van der Werf, de nieuwste 8A’s van Wouter van Roessel, Daan Brinkhof en Lencho Palstra en de 8b’s van Zeno Schaekers, Mark Brand en Aniek Lith: op siked.nl/topic/sends lees je alles over de laatste Nederlandse sends in het buitenklimmen.

op de h gte

SPORTKLIMNIEUWS

Jorg Verhoevens herfstproject Deze herfst is Jorg Verhoeven in Yosemite National Park in de VS te vinden. Net als twee jaar geleden, toen hij The Nose als eerste Nederlander vrij wist te beklimmen, en het jaar ervoor toen hij een paar andere routes klom, richt hij zijn pijlen op het vrijklimmen van bigwallroutes op El Capitan. Dit jaar staan Lurking Fear of Dyhedral Wall op het programma. Volg Jorg via Facebook: jorgverhoeven85.

Boulderen in de buurt 2016 blijkt een topjaar voor de klimsport. Nieuwe boulderhallen schieten als paddenstoelen uit de grond. Waar het Leidse Kunststof en Grip Nijmegen eerder dit jaar hun deuren openden, kun je voortaan ook boulderen bij Gropo in Groningen, Block 013 in Tilburg, Monk in Rotterdam, de Bouldermuur in Den Haag en Bruut in Breda. En in sportcentrum Avalon in Wageningen is een boulderwand gebouwd. Inmiddels telt Nederland dus al vijftien boulderhallen en nog veel meer wanden. Kijk voor een overzicht op nkbv.nl/sportklimmen/hallen/ overzicht-klimmen-in-nederland.

Partners nationale wedstrijden

HOOGTELIJN 5-2016 |

08_HL0516_R06_opdehoogte.indd 13

18-10-16 08:48

14 | HOOGTELIJN 5-2016

| TEKST PETER DAALDER

14_HL0516_R46_EricArnold.indd 14

18-10-16 08:55

‘Eric leefde zijn droom’ Jorieke Casteleijn over Eric Arnold

20 mei 2016. Bij zijn vijfde poging staat Eric Arnold op de top van Mount Everest, 8848 meter. Letterlijk en figuurlijk het hoogtepunt in zijn leven. Eric voelt zich blij en ellendig. Dat laatste is normaal op die hoogte, dat weet hij. Eric daalt af naar kamp 4, waar hij wordt opgevangen door zijn expeditiegenoten, door expeditieleider Arnold Coster met wie hij in de loop van de jaren bevriend is geraakt en door de sherpa’s van de groep. Alles lijkt goed te gaan, Eric gaat slapen. Zijn medeklimmer Pieter van den Broeke, die met Eric op de top stond maar langzamer afdaalde, vindt Eric in zijn tent in kamp 4. Hij is dan al overleden. Op zijn berg.

e vriendin van Eric, Jorieke Casteleijn, heeft iedereen gesproken die Eric tijdens de expeditie nog heeft meegemaakt. “Er was niets dat erop wees dat het niet goed met hem ging”, vertelt ze vier maanden na zijn dood. “Hij was moe, maar reageerde overal goed op. Hij wist precies wat hij moest doen. Hij was fit, heel goed voorbereid en relaxter dan vorig jaar. Ons lichaam is niet gebouwd voor een leven op die hoogte. Dat wist Eric ook. Hij heeft niets verkeerds gedaan, geen fout gemaakt. Hij heeft domweg pech gehad. Iets in zijn lichaam heeft het laten afweten.”

Autopsie Het lichaam van Eric is van de berg gehaald. “Ik denk dat hij het prima had gevonden om daar te blijven, maar het is voor zijn ouders en mij fijn dat hij is teruggebracht. Ik merk nu hoe belangrijk dat is geweest.” In Kathmandu

is autopsie uitgevoerd. “Ze stelden hoogteziekte vast als doodsoorzaak. Vocht in de hersenen en de longen is het enige dat afwijkt van een normale staat van het lichaam. Op die grote hoogte is er in zijn lichaam iets fout gaan. Voor mij is dat voldoende verklaring”, aldus Jorieke, die aan het begin van de expeditie een paar dagen met Eric in het basiskamp was.

Topfoto in Hoogtelijn De topfoto van Eric is gebruikt tijdens de herdenkingsdienst. “Ik vind het fijn om die nu in Hoogtelijn te zien. Dat is het blad dat zijn klimvrienden lezen. En ik wil ondanks het verdriet ook zijn prestatie blijven herinneren. Daar ben ik trots op. Eric leefde zijn droom en volgde zijn hart. Binnenkort gaan we met de topfoto ook iets doen met het ALS Project MinE. Dat was al jaren zijn sponsor en daarvoor haalde Eric geld op.”

HOOGTELIJN 5-2016 |

14_HL0516_R46_EricArnold.indd 15

18-10-16 08:55

1a Permits

L p- en klimgeld

Tol heffen is al zo oud als de weg naar Rome. In de oudheid werden wegen op het land en het water te pas en te onpas afgesloten met een slagboom plus tolhuis en bewaker. Wie erdoor wilde, betaalde daarvoor. Het was een goede bron van inkomsten. Tegenwoordig is deze heffing vaak opgenomen in de (wegen)belasting. Daarmee kan het onderhoud en de aanleg van nieuwe wegen worden betaald.

teeds vaker zien we naast (wegen-) belasting extra heffingen, zoals de autovignetten voor Oostenrijk en Zwitserland. Maar ook in Noorwegen, Italië, Frankrijk en veel andere landen bestaan extra (tol)heffingen. In Duitsland bijvoorbeeld, kom je met een auto geen binnenstad meer in zonder groene, betaalde, milieusticker. In de bergen zien we het tolsysteem vooral in de

grote bergketens in Nepal en Pakistan. Daar heb je vrijwel overal permits nodig om te mogen wandelen en klimmen. Ook daar is het een extra bron van inkomsten. Wat er met het loop- en klimgeld gebeurt, is niet helemaal duidelijk. In elk geval zijn er veel mensen nodig voor de uitgifte van de permits en de controle onderweg op de juiste stempels, data, handtekeningen en parafen.

Klimpermit van Katja Staartjes en Henk Wesselius voor de Gurla Mandhata in Tibet.

De bevestiging van de Gurla Mandhata-expeditie als aanvulling op de permit.

Recente permit van Menno Boermans voor Denali.

Op de permit van Katja Staartjes voor de Gasherbrum I en II uit 2004 wordt in de noordelijke gebieden het gebruik van gps-apparatuur en een digitale camera uitdrukkelijk verboden.

Het ene gebied is het andere niet. Renate Kranenburg betaalde voor een trekking in Mustang (bruin) 500 US dollar maar voor het Manaslugebied (rood) slechts 64 US dollar.

5a 5b 6 7 8

Klimpermit voor Nepal, oude stijl. De vernieuwde klimpermit voor Nepal. In Rwanda is de permit voor het Virungagebergte gewoon een rekening. Permit van Frank Husslage uit de maoïstische periode in Nepal. Dagklimpas van Janneke van den Bosch voor Pont à Lesse in België.

16 | HOOGTELIJN 5-2016

| TEKST PETER DAALDER

16_HL0516_R05_tabletop_extra.indd 16

18-10-16 08:56

HOOGTELIJN 5-2016 |

16_HL0516_R05_tabletop_extra.indd 17

18-10-16 08:56

18 | HOOGTELIJN 5-2016 | TEKST

18_HL0516_R30_r30_thema_opening.indd 18

FEMKE WELVAART | FOTO MIRTE VAN DIJK

18-10-16 08:58

THEMA WINTER

Thema: winter

white out Een warme muts, koude wangen, tintelende vingers bij het haardvuur – de redactie dook weer met veel plezier de sneeuw in. Mirte van Dijk ontdekte de toermogelijkheden in het Spaanse Aragón en zocht in Georgië de grens van vrijheid op. Ook geeft ze tien tips voor winterkamperen. Verder onder andere een ijskoude via ferrata in de Dolomieten, puur skiplezier in de Savoie en een interview met de Italiaanse alpinist Simone Moro die zeven- en achtduizenders het liefst ’s winters, bij temperaturen ver onder nul beklimt. IJskoude avonturen dus, die je doen verlangen naar een dik pak sneeuw. 20 24 26 30 35 36 40 44 48

IJzige via ferrata in de Dolomieten 10 tips voor winterkamperen Introductiecursus Toerskiën in Gargellen Freeriden in Georgië Eerste hulp bij een lawine Interview met winteralpinist Simone Moro Toeren in Benasque, Aragón Puur skiplezier in de luwte van de Savoie Sint- en kerstcadeautjes

HOOGTELIJN 5-2016 |

18_HL0516_R30_r30_thema_opening.indd 19

18-10-16 08:58

IJzige via ferrata in de Dolomieten

Bokje in

de Pala’s

20 | HOOGTELIJN 5-2016

“Gondeltje gepakt heren? Het is slecht weer hè.” We schieten in de lach, het is altijd leuk om commentaar leveren wanneer je op een terras zit, of in dit geval lekker binnen bij de kachel. Ze stommelen de hut binnen, de sneeuw van hun kleren kloppend. Wij gloeien nog na van onze tocht en van trots, omdat het gelukt is: Bolver Luigi, een via ferrata in de Pala Dolomieten.

| TEKST GERARD DEN TOONDER | FOTO’S AAD VUYK EN GERARD DEN TOONDER

20_HL0516_R37_thema_viaferrata.indd 20

18-10-16 11:27

THEMA WINTER

Bivacco Fiamme Gialle 3005 meter.

Bokje bij Rifugio Rosetta Pedrotti alla Rosetta, in de verte het kabelbaanstation.

et belooft de hele week redelijk weer te worden; het beetje sneeuw dat we boven zien liggen, vanaf de hoogvlakte Alti Piano delle Pale di San Martino, zal donderdag wel zijn verdwenen. Eerst doen we de via ferrata Porton, de Velo heen en weer, en via de Sentiero Alpinistico Nico Gusella gaan we terug naar Rifugio Pradidali, op 2278 meter. Een stevig dagje waarin onze nieuwe klettersteigsets soepel open- en dichtklikken. In de stilte tussen de verticale kloven klinkt dat zo lekker. De kabel en de stalen treden van de Porton zijn nog lichtgrijs: ook nieuw! We genieten van het gevoel van hoogte en het groene dal in de diepte dat zo mooi contrasteert met het dolomiet.

Achtervolgd We kiezen vandaag voor de 2939 meter hoge La Fadustra: een makkelijke berg vlakbij de hut. Relaxed wandelen we omhoog langs een lange, brede graat, waarbij we hinderlijk worden gevolgd door een opdringerig geitenbokje. Wanneer we op de top zitten, horen we hem onder ons klaaglijk blaten. Hij wil ook een Sultana. We hebben helder zicht op de overkant van de Alti Piano en zien de Matterhorn van de Dolomieten, de Cimon della Pala (3184 meter) en de 3192 meter hoge Cima delle Vezzana. Na de klettersteig hopen we die laatste, de hoogste top van de Palaâ&#x20AC;&#x2122;s, nog even mee te pikken. En dat rode blinkende stipje, dat is de bivakhut Bivacco Fiamme Gialle op 3005 meter. Als we daar eens konden komen!

Rienk den Toonder en Aad Vuyk in het begin van de route.

We strijken neer op het terras van Rifugio Pedrotti alla Rosetta en wie hebben we daar: Bokje! Hij loopt net de schoenenhal in. Nadat hij daar is weggejaagd, gaat hij lekker op een tafel liggen terwijl wij relaxed in een biertje happen en ons opladen voor de volgende dag. Dat bleek nodig, want de volgende morgen ligt er toch opeens een laagje sneeuw op de tafeltjes. We schrikken, maar gaan toch. Met extra kleren aan.

HOOGTELIJN 5-2016 |

20_HL0516_R37_thema_viaferrata.indd 21

18-10-16 11:27

THE NORTH FACE SUMMIT SERIES NIEUW Ã&#x2030;N EXCLUSIEF BIJ BEVER

VOOR EXTREME AVONTUREN

De Summit Series van The North Face biedt verschillende type kledingstukken in 3 lagen voor ieder moment van je extreme avontuur.

WATERDICHTE LAAG Gore-Tex biedt superieur comfort en duurzame waterdichte bescherming.

ISOLATIELAAG In natte en koude omstandigheden word je beschermd door de beste dons-, fleece- of Thermoball-jas.

BASISLAAG De basislaag biedt beweeglijkheid, warmte en comfort met gebruik van zo min mogelijk naden.

KIJK VOOR DE COLLECTIE OP BEVER.NL/SUMMITSERIES NU EXCLUSIEF VERKRIJGBAAR OP BEVER.NL EN DE VOLGENDE WINKELS: Amsterdam, Amsterdam Gelderlandplein, Amsterdam Women, Den Haag The Globe, Eindhoven, Hengelo, Houten, Maastricht, Rotterdam City, Zwolle en The North Face Store Utrecht.

Productpagina_Hoogtelijn_Summit_DEF.indd 1 Naamloos-1 1

12-10-16 09:40 09:31 13-10-16

THEMA WINTER

Op weg naar de kabel van Bolver Luigi.

Sneeuw en ijs We dalen af, onder de gondel bij Col Verde door, en ronden het massief. Hier ligt bijna geen sneeuw. In de eerste meters van de Bolver Luigi ook niet. Hoe het er boven uitziet? Geen idee, alles zit potdicht. De eerste van de 270 hoogtemeters is het vrij rotsklimmen. Dat verandert snel als ik steeds meer sneeuw zie. “Er sluipt wat twijfel binnen mannen”, roep ik naar beneden. Bij het begin van de kabel ligt er een stevige laag op alles wat een beetje uitsteekt. Die kabel leidt 480 meter haast verticaal omhoog en hij zit stevig onder het ijs. Zonder sneeuw en ijs is dit pittig rotsklimmen en nu is het een graadje lastiger. Zonder een woord te wisselen, werken we ons gestaag naar boven. Het wordt spannend, gaat dit wel lukken? Omkeren gaat echt niet. Hogerop is de rots meer verijsd en ik hoop dat de voorspelde neerslag nog even uitblijft. Af en toe waait het open en zien we 1500 meter lager het dorp San Martino di Castrozza liggen. Er volgen enkele passages die haast onneembaar zijn, het ijs op de kabel is messcherp en de minuscule treetjes zitten vol ijs. Soms is het lang zoeken voor we een handgreepje vinden. Handschoenen uit en dan weer handschoenen aan. Ik vraag Rienk verder voorop te gaan en krijg meteen de volle laag in mijn nek wanneer zijn karabiners de kabel schoonschrapen. Het is lastig, met ijs op de kabel heb je geen grip, toch wil je steeds een handje aan de kabel. De afstanden tussen de pennen zijn lang. Het is soms puur hijsen. Wordt het nu overhangend of lijkt dat maar zo?

Even bijkomen In de dichte mist is het puzzelen hoe we bij het bivak komen, zojuist zagen we het even liggen. We vinden het en vieren dat met onhandige mannenhugs. Hoe blij kun je zijn met een armetierig hok. Negen bedjes, stoffige dekens en een stompje kaars. Even uit de koude wind, uithijgen, eten en

hoe blij kun je zijn met n armetierig hok de stijgijzers aan. Lang kunnen we niet blijven, wat voor weer wordt het? We moeten de steile kom nog ronden tussen de twee Cima’s naar de afdaalgoot, het Valle dei Cantoni dat nu weer vol sneeuw ligt. Door een gat in de bewolking zien we de wonderlijke kale vlakte van de Alta Piano. Die avond begint het langzaam harder te sneeuwen. Wij zitten met rode oortjes binnen, gloeien van trots en kijken misprijzend naar mensen die met de gondel boven zijn gekomen, twintig minuutjes verderop. We trakteren onszelf op een grappa con pere en slapen vast, nu de spanning van ons af is gevallen. De volgende morgen ligt er een dik pak op het terras. Wat een geluk, het was gisteren kantje boord, nu zou het ondoenlijk zijn. Ook wij lopen nu naar de gondel, de bordjes volgend in een volledige whiteout. In de lift proberen we nog een glimp van onze route op te vangen, maar Bolver Luigi, de Cima’s en bokje zijn onzichtbaar.

Via ferrata in de Pala Dolomieten, Pale di San Martino Gebied

De Pala’s lijken nog ruiger dan de andere gebieden in de Dolomieten. De hoogvlakte waaromheen de massieven liggen, lijkt een maanlandschap. Voor klimmers, en wandelaars zijn er zeer veel mogelijkheden, hoewel de wandelaar die het hoger opzoekt al snel een via ferrata tegenkomt.

Reis

Uitgangspunt voor dit gebied is San Martino di Castrozza: vanaf Utrecht via Innsbruck en Bolzano 1100 kilometer rijden.

Accommodatie

In het dorp zijn veel overnachtingsmogelijkheden en er is een camping: Sass Maor, Via Laghetto 48 - 38054. Je kunt hier je auto tegen betaling parkeren. Niet goedkoop, wel veilig. Rifugio Pradidali: rifugiopradidali.com Rifugio Pedrotti alla Rosetta: rifugiorosetta.it Camping Sass Maor: campingsassmaor.it

Aanlooproute

Er zijn verschillende opties om de Pala’s in te trekken. Vanaf de camping op 1470 meter is het vier uur lopen naar Rifugio Pradidali op 2278 meter, 800 meter stijgen. Je kunt ook de kabelbaan vanuit het dorp nemen naar de Alti Plano, via Col Verde naar Rosetta. Van hier loop je in een kwartier naar Rifugio Pedrotti alla Rosetta (2581 meter). Bij het kabelbaanstation kun je ook parkeren.

Via ferrata’s

• Porton – kwalificatie: moeilijk. Vanaf Rifugio Pradidali, goed afgezekerd met kabels en treden, het laatste stuk

lastig en niet gezekerd, zeer losse puinhelling in een kloof tot Passo Porton (2480 meter). • Velo – kwalificatie: moeilijk. Vanaf Passo Porton, minder lastig en zeer goed afgezekerd. Deze leidt naar Rifugio Velo della Madonna (2358 meter). • Sentiero alpinistico Nico Gusella kwalificatie: licht. Vanaf Passo Porton, deels ongezekerd met fabuleus uitzicht op het dorp in de diepte. De steile afdaling is wel gezekerd en leidt vanaf Passo di Ball terug naar Rifugio Pradidali of terug naar San Martino di Castrozza. • Bolver Luigi – kwalificatie: moeilijk. Deze via ferrata is een van de mooiste van de Dolomieten. Te bereiken vanaf Rifugio Pedrotti alla Rosetta of vanaf het kabelbaantussenstation Col Verde. Het te overbruggen hoogteverschil is bijna 800 meter. Pas na enige tijd vrij rotsklimmen bereik je de kabel. De tussenafstanden tussen de bevestigingspunten van de kabel liggen ver uit elkaar en op maar een paar punten zijn er stalen treden. Een touw kan nuttig zijn. Via Bivacco Fiamme Gialle (3005 meter) ga je naar Passo di Travignolo (2938 meter). Van daaruit kun je de hoogste top van de Palagroep bereiken, de Cima della Vezzena (3192 meter). Soms komen stijgijzers van pas.

Kaarten & Gidsen

• Tabacco 1:25000 Pale Di San Martino • Kompass nr. 76 Pale di San Martino • Rother Wanderführer – Klettersteige Dolomiten • Cicerone – Via Ferratas of the Dolomites, Vol.2

HOOGTELIJN 5-2016 |

20_HL0516_R37_thema_viaferrata.indd 23

18-10-16 09:01

10 tips voor winterkamperen

Oost west tent best Kamperen is een geliefde bezigheid van Nederlanders. Maar dan wel in de zomer. Want wie wil er nou op een luchtbedje slapen met min tien, in zijn geïmproviseerde stoel ploffen na een dag skiën of kaiserschmarren maken op een gasbrandertje? Geloof het of niet, het zal je verbazen hoe fantastisch winterkamperen kan zijn. 10 tips voor de beste wintervakantie.

1 2

Pak e iciënt in Het is moeilijk kiezen als je een beetje comfort wilt tijdens het kamperen. Stel jezelf de vraag: Heb ik dit écht nodig?, en je komt er al gauw achter dat veel dingen thuis kunnen blijven of dat je ze juist in tweevoud moet meenemen. Wees creatief en neem alleen dingen mee die een dubbele functie (kunnen) hebben. Zo kun je een slaapmatje als stoel gebruiken, is een donsjas tegelijk een hoofdkussen, kun je een afgeknipte reep van een foam matje als isolatie in je schoenen leggen en maak je van een bivakzak een afdak.

N m solide materi l m

Er is niets zo onhandig als iets dat het begeeft tijdens barre omstandigheden. Kou en nattigheid hebben een grote impact op bijvoorbeeld ritssluitingen, stiksels en alle soorten stoffen. Check je volledige uitrusting voordat je op pad gaat en voorkom dat je producten meeneemt die je nog niet eerder hebt gebruikt (lees: nieuw zijn). Je moet op je materiaal kunnen vertrouwen en wanneer nodig kunnen repareren. Een setje tiewraps en een rol duct tape zijn daarom geen overbodige luxe.

24 | HOOGTELIJN 5-2016

Zorg dat je je tent goed opzet

Wind, sneeuw en kou kunnen van het opzetten van een tent opeens een hele opgave maken. Stamp de sneeuw op de plek goed aan, zodat de haringen (die extra lang moeten zijn) weerstand bieden. Gebruik altijd de scheerlijnen, wie weet gaat het sneeuwen en dat zorgt voor een hoop extra gewicht. Daarnaast is een goede ventilatie belangrijk om condensvorming enigszins te voorkomen, maar houd er rekening mee dat je altijd het risico loopt dat de binnenzijde bevriest. En hoewel een tent opzetten met zijn tweeën meestal tot verwarring leidt, is het in de winter echt een aanrader.

| TEKST MIRTE VAN DIJK | FOTO’S SÉBASTIEN JAM

24_HL0516_R34_thema_10tips.indd 24

18-10-16 09:04

THEMA WINTER

Vind de juiste spot Een mooie spot vind je makkelijker dan een veilige plek voor je tent. Zet je tent ‘vrij’, zodat dikke pakken sneeuw die bijvoorbeeld van een rots glijden, náást je kampement landen. Vermijd een standplaats op een overhangend stuk sneeuw, onderaan een helling waar lawines los kunnen komen, in de buurt van een nest met dieren of waar een eventueel kampvuur gevaarlijk is. Houd daarnaast rekening met de zonsopgang, want die paar zonnestralen in de ochtend zijn een welkom gebaar van Moeder Natuur.

Kies v r n benzinebrander In extreme kou of op hoogte functioneert een gasbrander vaak onvoldoende. Neem dus een benzinebrander met extra benzine mee, zodat je sneeuw kunt smelten voor de meeste maaltijden en dranken. Verwarm eerst een bodempje met water en voeg de sneeuw beetje bij beetje toe. Vul je pannetje niet volledig met een groot brok sneeuw. De kans bestaat dan dat je pan onderin verbrandt, omdat hij onderin droogkookt. Plan een calorierijk dieet met noten, chocola en (gedroogd) vlees, want je lichaam verbruikt tot 5000 kilocalorieën per dag om warm te blijven. Om te voorkomen dat al het voedsel bevriest tijdens de nacht, graaf je een kuil. Leg het voedsel erin en dek het af met een laag sneeuw. Door het isolerende vermogen van de sneeuw zal de temperatuur in het hol niet veel dalen.

W s niet afhankelijk van elektronica Winterkamperen is niet helemaal vrij van risico’s. Zo is niet alleen de plek waar je de tent opzet erg belangrijk en moet je oppassen voor verstikking door insneeuwen, maar moet je bijvoorbeeld ook rekening houden met een moeilijkere navigatie. Wees goed voorbereid en zorg dat je weet waar je bent, kijk regelmatig op de kaart om je locatie te bepalen. Ook in mooi weer! Mobiele telefoons kunnen sneller leegraken in de kou en een gps vangt wellicht te weinig signaal op. Vertrouw dus niet 100% op elektronica. Mocht het weer omslaan, probeer dan de vorm van het landschap te ‘lezen’ om erachter te komen waar de veiligste route loopt en stuur je reisgenoot vooruit met jouw aanwijzingen via kaart en kompas in de juiste richting.

Train je conditie

Br k samen je kamp op Het meest onaangename moment van winterkamperen is het moment waarop je die warme slaapzak uit moet. Kleed je zo snel mogelijk aan, inclusief gore-tex jas en broek. Beweeg voorzichtig en voorkom dat bevroren condens op je spullen landt. Net als bij het opzetten, is het afbreken van de tent makkelijker met z’n tweeën. Schud de tent uit en probeer de natte delen op elkaar te vouwen en het hele pakket in een aparte zak in je bagage te vervoeren. Is het onder nul? Laat het natte deel bevriezen en klop het daarna af. Zorg ervoor dat je na het inpakken nog een paar droge handschoenen over hebt.

Dr g/verwarm na e/koude kleding

Wat moet je doen als alles koud en nat is? Natte kleding stop je ’s nachts tussen je slaapzak en slaapmatje. De rest van je kleding prop je in je slaapzak. Trek het niet aan als je gaat slapen, er is dan te weinig stilstaande lucht tussen de lagen om op te warmen. Handschoenen en sokken kun je tijdens het gebruik van de brander op het deksel van de pan verwarmen en je waterdichte jas rits je om het voeteneinde van je slaapzak tegen kou en nattigheid. En het allerbelangrijkst: blijf in beweging, in het bijzonder vlak voordat je gaat slapen.

Of je nu met sneeuwschoenen, toerski’s of een splitboard op pad gaat, één ding is zeker: je zal je bovenbenen, rugspieren en uithoudingsvermogen wat moeten trainen om te ‘overleven’. Niet alleen zodat je in het geval van nood er haastig vandoor kunt gaan, maar ook om het plezier erin te houden. De hoogtemeters hebben in de zomer al een behoorlijke impact op je lichaam, laat staan in de winter als alles nog extra moeilijk is door de ijzige kou en eventuele diepe sneeuw. Bedenk hoeveel kilometer je in de zomer af zou leggen en halveer dat voor een wintertocht.

10 Geniet!

Genieten. Het klinkt zo vanzelfsprekend, maar vergis je niet. De hele dag met extra zware bepakking rondlopen, de oneindige temperatuurwisselingen, de kans op heftige sneeuwval, koude vingers, natte sokken, bevroren binnentent, sneeuw in je onderbroek, stinkende kleding, primitief koken en steeds groter wordende vermoeidheid zijn niet per se bevorderend voor je motivatie, enthousiasme en glimlach. Neem dus tijd voor dat adembenemende uitzicht, die unieke zonsopgang, de eerste zonnestralen en de ongerepte natuur waarin jij je op dat moment alleen op de wereld voelt. Dát is waar je het voor doet.

HOOGTELIJN 5-2016 |

24_HL0516_R34_thema_10tips.indd 25

18-10-16 09:04

NKBV-introductiecursus Toerskiën, Gargellen

Vaen, opst n, verderg n

Hoe leer je toerskiën? Eenvoudig: drie, vier, vijf keer ondersteboven landen in de sneeuw. En dan opstaan, je kleren uitschudden en verder gaan. Hoogtelijnredacteur Ernst Arbouw schreef zich in voor de Introductiecursus Toerskiën in het Oostenrijkse Gargellen en ontdekte de schoonheid van ongeprepareerde sneeuwhellingen zonder hoempa.

“W

e gaan iets nieuws doen: kickturns.” Berggids Christoph pakt zijn stokken en maakt de klittenbandjes van zijn jas dicht. Links schieten skiërs over de piste naar het dal, rechts loopt een enkel spoortje door de sneeuw, eerst glooiend over hobbels in het landschap, daarna omhoog naar het St. Antönier Joch, ergens in de verte. Het joch, en de daarachter gelegen Riedkopf (2552 meter), zijn vandaag ons doel. Sinds ik ook maar een beetje kan skiën (voor de trouwe lezers: zie Hoogtelijn #5, 2008, pagina 30) kijk ik naar dat soort spoortjes

26 | HOOGTELIJN 5-2016

in de sneeuw. De berg op, weg van de drukte, de mensen, de liften en de patat-met-hoempamuziek. Er is maar één probleem: pisteskiën is een vrij overzichtelijke en – letterlijk – aangeharkte bezigheid. Toerskiën is alles behalve dat. Oriëntatie, het weer, lawinegevaar, je moet alles zelf in de gaten houden. En – vooruit, nog een probleem – je moet ergens een beetje knappe off-pistetechniek leren. Dat laatste is een kip-ei-situatie. Je gaat alleen buiten de piste als je goeie off-pistetechniek hebt, maar je leert pas goede off-pistetechniek… Nou ja, vul zelf maar in. Om die Catch 22 te doorbreken, is er de NKBV-introductiecursus

| TEKST ERNST ARBOUW | FOTO’S ROGIER VAN RIJN

26_HL0516_R32_thema_Gargellen.indd 26

18-10-16 09:05

THEMA WINTER

De middag is ingeruimd voor lawineuitleg en -oefeningen.

Toerskiën in het Oostenrijkse Gargellen, een dorpje in Vorarlberg, vrijwel op de grens met Zwitserland. Technische oefeningen op de pistes van het relatief hoempavrije skigebied worden tijdens de cursus afgewisseld met tochten op bergen in de omgeving.

Spitzenkehre Kickturns dus. Christoph grijnst: “Spitzenkehre, heel belangrijk bij toerskiën.” Hij legt uit wat de bedoeling is: als de sneeuw steiler wordt, wil je zigzaggend omhoog. “Dus je staat met je ski’s parallel en dan…” Met een vloeiende beweging – iets met stokken en een been en dan een elegante zwaai – staat hij ineens met zijn neus de andere kant op. Hij schuift drie passen over de sneeuw en maakt dan dezelfde beweging nog een keer, maar dan langzaam, opgedeeld in afzonderlijke stukjes: stokken tegen de helling,

Oefenen met sonderen.

linkerbeen 180 graden draaien en dan het rechterbeen met een zwaai (“En een trap, zodat je ski meezwaait. Vandaar de kickturn.”) weer naast het linkerbeen zetten. “En nu allemaal.” Aan de rand van de piste proberen we Christophs voorbeeld te volgen. In mijn hoofd repeteer ik de volgorde: schuif, schuif, prik, prik, draai, zwaai, trap. En dan verder lopen. Na een handvol zigzags vindt Christoph het genoeg. Een voor een schuiven we de ongeprepareerde sneeuw in, op weg naar het joch. Heuveltje op, heuveltje af. Sneeuw kraakt onder mijn stijgvellen. Stap voor stap raakt het pistegedruis verder weg en stap voor stap wordt duidelijk wat vandaag mijn grootste probleem wordt: de man met de hamer. Nog voor we halverwege de klim zijn, staan mijn benen in brand. Eerst een klein beetje, daarna best

Foto links: Piepercheck. Midden: Gids Christoph tekent de magnetische veldlijnen. Rechts: in ploegen van twee graven we de pieper uit.

HOOGTELIJN 5-2016 |

26_HL0516_R32_thema_Gargellen.indd 27

18-10-16 09:05

Routeplanning op het terras van de pizzeria.

stevig en ten slotte bijna-niet-te-harden. Bergop skiën valt smerig tegen. Stoppen om uit te hijgen helpt niet; zodra ik verder ga, komt de pijn terug. Twee keer zo hard. In het joch staat Christoph een appeltje te eten. “So Ernst, wie geht’s?”, lacht hij. Ik antwoord met een zuinig “Hmm.” Dan plof ik op m’n rugzak.

Gesloopt De helling onder de Riedkopf is een brede, witte vlakte. Het eerste steile stuk dalen we een voor een af. En belanden we in de sneeuw. En dan nog een keer, en dan nog een keer. Na de vijfde of zesde smak heb ik het door: stokken kruisen om mezelf uit de losse sneeuw te duwen, opstaan, sneeuw uit m’n kleren schudden en dan min of meer welgemoed verder skiën. De kunst van het vallen en opstaan en verder gaan. Volgende stap: leren om niet te vallen. Als toegift krijgen we nog een afdaling door een bos van dichte wilgenstruiken, over smeltende natte sneeuw, tussen rotsen en beekjes. Het is meer stappen en harken dan skiën. Mijn benen, armen, longen – alles staat nu in brand. M’n kaken doen pijn van het verbeten tandenknarsen. Hoe hard ik ook probeer, hoe graag ik ook wil, het dal komt niet dichterbij. Aan het eind van de afdaling staat een schuurtje in de bosrand. Iedereen zit uitgeteld op een bankje in de luwte als ik eindelijk beneden aankom. Er wordt chocolade gegeten, verder is het stil. “Helemaal kapot,” zucht iemand. “Compleet gesloopt,” is het antwoord.

Achtjes draaien De volgende dag besteden we op de piste. Achter Hotel Vergalden, de standplaats van de cursus, klikken we de ski’s onder. Via een korte afdaling komen we bij een cabinelift die ons in het hart van het gebied deponeert. De hele ochtend laat Christoph ons oefeningen doen die vooral bestemd zijn voor het leren van de verticale beweging: op-en-neer, diep door je knieën. We doen foefjes met skistokken, daarna doen we tijdens de afdaling een soort handjeklap en uiteindelijk laat Christoph ons met een losse handschoen achtjes zwaaien in de lucht. Vooral van die laatste

‘Helem l kapot’, zucht iemand. ‘gesl pt’, is het antw rd

oefening (“Op-zig-neer-zag-op-oh-wacht-zag-nee-zig-neer-ahverdorie…”) raakt mijn brein zo in de knoop dat ik uiteindelijk achterwaarts en met gekruiste ski’s door het poortje van de sleeplift struikel. De middag is ingeruimd voor lawineoefeningen: zoeken met piepers, oefenen met een sonde en graven. Op een uitgestrekte vlakte aan de rand van het pistegebied legt Christoph een lawinepieper in de sneeuw. Met zijn wijsvinger tekent hij de steeds groter wordende magnetische veldlijnen – de route die het radiosignaal aflegt van de zender naar de ontvanger. Daarna tekent hij een grafiek met de overlevingskans van een bedolven lawineslachtoffer. Zijn boodschap: na vijftien minuten is iemand zo goed als zeker dood. Of anders gezegd: de eerste vijftien minuten na een lawineongeluk zijn cruciaal. Wat dat precies betekent, laat hij ons zelf ontdekken door een pieper diep weg te stoppen in een opgewaaide sneeuwrand. In ploegen van twee proberen we het apparaat uit te graven. Twee mensen vooraan voor het spitwerk, twee mensen daarachter voor het wegwerken van de uitgegraven sneeuw. Terwijl Christoph van een afstandje toekijkt, proberen we zo snel mogelijk een gat te graven. Af en toe roept hij hoeveel tijd er verstreken is. Als de pieper uiteindelijk tevoorschijn komt, zijn er precies vijftien minuten voorbij. Het hol in de sneeuw gebruiken we daarna om te oefenen met sonderen. De boodschap van de oefening is hetzelfde: op papier is het allemaal veel makkelijker dan in de praktijk. Het blijkt opvallend eenvoudig om iemand die onder de sneeuw ligt niet te vinden, zelfs als je weet dat hij er ligt.

Silvretta Twee dagen later rijden we ’s ochtends vroeg van Gargellen naar de kabelbaan in Partenen. Vanaf het bovenste liftstation rijden minibusjes door een stelsel van angstaanjagend smalle tunnels naar de Bielerhöhe, aan de noordkant van de Silvretta. De tunnels zijn aangelegd voor de bouw van de stuwdam in de Silvretta-Stausee, vertelt Christoph. De route wordt alleen gebruikt door werkverkeer en busjes met skiërs. De Bielerhöhe is in de zomer een populaire pleisterplaats voor toeristen, nu is

28 | HOOGTELIJN 5-2016

26_HL0516_R32_thema_Gargellen.indd 28

18-10-16 09:06

THEMA WINTER

Met een rustig tempo probeer ik mijn energie te sparen, maar dat betekent dat er vrij snel een gat ontstaat met de rest van de groep. Vijf skiërs voor me, eentje achter me. Als ik stilsta om een foto te nemen, is het even of ik helemaal alleen ben. Nergens is een geluid. Geen wind, geen vogels, geen andere skiërs. Het enige wat ik hoor is mijn ademhaling en het bonken van mijn hart. Zodra ik verder klim, waait er ineens middenin die stille witte wildernis een vleugje rook voorbij. Om de hoek, waar het spoor verdwijnt achter een sneeuwhobbel, staat Christoph in de zon een sigaretje te roken. De rest van de groep kijkt naar Herman en Rogier die in de verte met een paar elegante bochten van de helling stuiven.

Succes in de plaksneeuw

Bergop met krakende sneeuw onder de stijgvellen.

het een verlaten parkeerplaats met een muur van sneeuw waar de weg op doodloopt. Een voor een klikken we onze ski’s onder om daarna van een flauwe helling het stuwmeer op te schieten. Hemelsbreed ligt de Silvretta vijftien kilometer van Gargellen, maar het voelt als een andere wereld. Geen bomen of bossen of – dat scheelt – wilgenstruiken, geen pistes en geen patatmet-hoempa, alleen witbesneeuwde hellingen en een spoor van platgeskiede sneeuw naar de overkant van de Stausee.

Het is warm voor de tijd van het jaar. In Gargellen loopt het tegen de twintig graden en zelfs hier, hoog in de Silvretta, is het ruim boven het vriespunt. Dat maakt de sneeuw plakkerig en zwaar, waardoor het veel kracht kost om mooie bochten te maken. Op de terugweg zoekt Christoph zo veel mogelijk schaduwhellingen, waar de sneeuw langer goed blijft. Af en toe draaien we een paar bochten door iets dat een heel klein beetje lijkt op poeder, daarna traverseren we over bijna eindeloze noordhellingen tot er weer ergens een plukje geschikte sneeuw ligt. Op het laatste deel van de afdaling lukt wat ik de laatste vier dagen niet voor elkaar kreeg: vallen, opstaan en verdergaan, maar dan zonder het vallen en opstaan. Ineens gaat alles precies zoals ik wil. Een stukje mooie sneeuw, ski’s die soepel meewerken. Ik draai een perfecte bocht, en nog een, en nog een. Even is het alsof ik over de sneeuw vlieg, en dan vlieg ik echt over de sneeuw. Met een smak kom ik ondersteboven terecht. Een fantastisch gevoel, op dat laatste stuk na. Dan kruis ik mijn stokken op de sneeuw en duw ik mezelf overeind. Vallen, opstaan en weer verdergaan.

Introductiecursus Toerskiën De NKBV organiseert introductiecursussen Toerskiën in Oostenrijk, in Gargellen, Kühtai en de Ötztaler Alpen. De cursus is gericht op skiërs met ruime piste-ervaring die de overstap naar toerskiën willen maken. In de loop van de cursusweek is er afwisselend tijd voor het aanscherpen van de skitechniek, het oefenen van lawineveiligheid en oriëntatie, en voor het maken van tochten. De deelname-eis is dat je zonder problemen een rode piste parallel kunt skiën. In

de praktijk blijkt die eis aan de lage kant. Houd eerder rekening met veel zwarte pistes achter elkaar, snel en parallel.

Materiaal

Toerskimateriaal wordt in Gargellen verhuurd bij Pure Mountain Equipement (PME), in het gebouw van de cabinelift. De Intersport in het dorp adverteert ook met toerski-uitrusting, maar ze hebben alleen een – zeer beperkte – voorraad freeridemateriaal. Verder zijn een metalen sneeuwschep, lawinesonde en ski-

helm absoluut noodzakelijk. Lawinepiepers worden verzorgd door de gids. In de NKBV-cursusinformatie staat een uitgebreide materiaallijst.

Verblijf

Tijdens de cursus verblijf je in Hotel Vergalden, een eenvoudig familiehotel op ongeveer honderd meter boven het dorp. Het hotel heeft een eigen (mini-) skipiste met een sleepliftje.

Transport

Het dichtstbijzijnde grote station is Bludenz. Van

daaruit rijdt een stoptrein naar Schruns, met een aansluiting op de Postbus naar Gargellen.

Fijn: geen pistes, geen bomen en geen hoempa.

Data

De Introductiecursus in Gargellen wordt deze winter drie keer aangeboden: • 18 t/m 24 februari • 11 t/m 17 maart • 25 t/m 31 maart Kijk voor meer informatie over de cursus, en voor de data van de cursussen in het Ötztal en Kuhtai, op bergsportreizen.nl.

HOOGTELIJN 5-2016 |

26_HL0516_R32_thema_Gargellen.indd 29

18-10-16 09:06

grens vrijheid

Op de van

30 | HOOGTELIJN 5-2016

Freeriden in Georgië

| TEKST EN FOTO’S MIRTE VAN DIJK

30_HL0516_R35_thema_Georgie.indd 30

18-10-16 09:10

THEMA WINTER

Nederlanders zijn gewend om voor een avontuurlijke hike of afdaling grenzen binnen Europa te overschrijden, zeker als het om toerskiën gaat. Niet mentaal, maar fysiek: we gaan op zoek naar indrukwekkende vergezichten, interessante valleien en attractieve tochten in de landen die duidelijk hoger boven het zeeniveau liggen dan ons thuisland. Dat je binnen Europa ook de Georgische grens over kunt, weten maar weinigen.

et is vier uur in de ochtend als het vliegtuig landt in Tbilisi, de hoofdstad van Georgië. Via een tussenlanding in Kiev, wat – toegegeven – een overbodige spanning met zich meebrengt, reisden we naar de onbekende pieken van het politiek instabiele land. Georgië ligt binnen de grenzen van Europa, eigenlijk exact óp de grens om precies te zijn. Het is dus officieel Eurazië waar we op zoek gaan naar unieke tochten en prachtige afdalingen.

Happy holidays! Met onze toerski- en snowboarduitrusting stappen we het donker van Tbilisi in. Het taxibusje staat al klaar om ons naar het drie uur verderop gelegen skigebied Gudauri te brengen. Een ongemakkelijk gevoel bekruipt me, vanwege mijn wat misplaatst ogende bagage. Zien de Georgiërs me als een rijke westerling, die hier met haar vrijheid paradeert terwijl zij die in hun door oorlog geteisterde huizen wonen, hebben moeten vechten voor die van hen? Naar het blijkt: nee. Zo zien ze ons niet. In de hoofdstad waar historische Russische invloeden worden gecombineerd met de moderne westerse samenleving, vang je direct een glimp op van het unieke karakter van Georgië. Ze zijn trots op hun land, op hun cultuur, op hun vrijheid. En precies om die reden is iedereen welkom, want ze willen ons laten zien wat Georgië kan, heeft en behoudt. De taxi verlaat het vliegveld dat als een dorp aan de stad lijkt vastgeplakt, en raast langs de tientallen benzinestations die om de haverklap aan de zijkant van de weg opdoemen. Een kleine drie kwartier en minstens zestig benzinestations later valt mijn oog op een bord dat tussen de wegwijzers hangt: Happy holidays! staat erop. Nog geen kilometer verder houdt de mooi geasfalteerde weg op die ons vanuit het westerse gedeelte de cultuurrijke bergdorpen in moet leiden. Een interessante, ruim twee uur durende rit over hobbelige en kapotgereden wegen brengt ons in de schaduw van het ochtendlicht naar het populaire skiresort.

HOOGTELIJN 5-2016 |

30_HL0516_R35_thema_Georgie.indd 31

18-10-16 09:11

Foto Martine van der Hoorn

Het begrip veiligheid neemt hier heel andere vormen aan Na drie oorlogen is Georgië aan de kant van het geannexeerde Zuid-Osetië gesloten.

Gudauri in beeld Het eerste zonlicht schijnt voorzichtig over de bergkammen die ons hotel omringen. En hoewel er niet veel sneeuw ligt, is het genoeg om de flanken te doen oplichten. Ik kan mijn enthousiasme en nieuwsgierigheid nauwelijks bedwingen: ik heb mijn snowboardschoenen al dichtgeveterd voordat ik mijn tanden heb gepoetst. Om bij de dichtstbijzijnde lift te komen, moeten we eerst een stukje door de koeienpoep baggeren. Via de kraampjes met fruit, groente en churchkhela, een homemade mueslireep die er uitziet als een worst maar gevuld is met noten en gedroogd fruit, slingeren we tussen de vrachtwagens en oude gebouwen door. Gudauri, gelegen op een kleine 2200 meter hoogte, heeft zes skiliften, vijf restaurants en een skischool. Een weekpas kost 67 euro, de hoogste lift brengt je naar 3007 meter en ze hebben een marketingcampagne voor hun nieuwste aanwinst: een Doppelmayer J-bar, de welbekende ankerlift die in de rest van Europa gewoon T-bar heet. De ijskoude lucht snijdt in mijn wangen als ik de hoogstgelegen stoeltjeslift uitglijd. Vanaf deze rand van het skigebied kijk je uit over de scherpe pieken van het Kazbegi-gebergte met in het dal de slingerende en enige verbindingsweg tussen Tbilisi en de grens van Rusland. Een deel van dit stuk asfalt legden we op de dag van aankomst af en bij het zien van de gaten en ontbrekende stukken horen we dat de weg bewust niet goed onderhouden wordt. “Om de eventuele Russen te ontmoedigen die met tanks de overtocht wagen”, vertelt een lokale inwoner die naast ons in de lift zit.

Grenzen verleggen Tussen de grote vrachtwagens rijden voortdurend taxibusjes op en neer die op willekeurige plekken op de weg stoppen. En vanaf de rand van het skigebied kijk ik met samengeknepen ogen nog eens goed het dal in. Uit de taxibusjes stappen mensen met rugzakken en ski’s; dit zijn freeriders! Gudauri zit blijkbaar vol met fanatiekelingen: Zweden, Slovenen, Hongaren – ze zijn allemaal onderweg met een lokale gids in het ruige terrein. Een gids die je meeneemt naar bijzondere plekken en fantastische afdalingen. Armaz Chopikashvili is er een van.

Zijn Engels is verstaanbaar, zijn kennis onmisbaar. Armaz Chopikashvili is een van Gudauri’s berggidsen. Of beter gezegd: Armaz is dé lokale berggids en Gudauri is slechts een onderdeel van het land dat hij als zijn broekzak kent. Getekend door de kou, zon en oorlog tonen de lijnen op zijn gezicht een ervaren en vriendelijke persoonlijkheid. En zoals gezegd, hij is onmisbaar. Op de veiligheid en risico’s zoals we die kennen vanuit het toerskiën en freeriden zijn we goed voorbereid. We hebben onze standaarduitrusting met lawinepieper, schep en sonde bij ons en zelfs de lawine-airbags gingen zonder moeite de grenzen over. Maar buiten het feit dat het sowieso verstandig is met een berggids op pad te gaan in een onbekend gebied, neemt veiligheid hier heel andere vormen aan. Gudauri is namelijk gelegen op de grens met het in 2008 geannexeerde Zuid-Ossetië. Na drie oorlogen, die zichtbaar veel sporen hebben nagelaten, is het land aan de andere kant gesloten. Hoewel het freeriden zijn naam aan het gevoel van vrijheid dankt, krijgt die vrijheid hier ineens een beperking. En dat is in alle opzichten een grens die je niet wilt overschrijden.

Persoonlijk gevecht Het terrein is verleidelijk, zowel voor wandelaars als alpinisten, sneeuwschoenliefhebbers en toerskiërs. De taxibusjes zetten je voor twee, drie euro onderaan een van de fantastische flanken af en halen je weer op als je al je poederbochten hebt gedraaid. We zien gebombardeerde huizen, hiken door de bevroren modder, moeten uitwijken voor wilde koeien, steken een rivier over en bereiken zo de grens. Ik wandel over de graat tot aan het laatste betrouwbare stukje sneeuw en tuur in de verte naar de prachtige bergtoppen waar de winter met haar schoonheid pronkt. Wanneer mijn blik naar beneden glijdt, zie ik in de schaduw van de stenen uitlopers een legerbasis. En een tweede, een derde… Armaz kijkt me aan en zwijgt. Ik kan alleen maar gissen naar zijn persoonlijke gevecht voor dit land, maar zijn ogen zeggen genoeg. De imponerende afdaling terug naar Gudauri maak ik met een dubbel gevoel. Wij freeriders en alpinisten zoeken onze vrijheid in de natuur. Maar niet alle tochten leiden tot de vrijheid die we zoeken. En in dit stukje van Georgië weten ze dat als geen ander.

32 | HOOGTELIJN 5-2016

30_HL0516_R35_thema_Georgie.indd 32

18-10-16 09:11

Een typische kiosk op de piste waar je zelfs gebreide sokken kunt kopen.

Foto Yvonne de Jong

Tochtenvoer koop je op straat, zoals zelfgemaakte muesli-en-fruitworsten.

THEMA WINTER

Strategisch slecht wegdek zodat de Russen niet zomaar binnen kunnen vallen.

Freeriden in Georgië Reis

Er zijn weinig maatschappijen die vanaf Nederland vliegen op Tbilisi. Een overstap in Kiev vereenvoudigt je reis. Als inwoner van de EU heb je geen speciaal visum nodig en je ontvangt zonder extra papierwerk of betaling een stempel in je paspoort. Wij sloten ons aan bij Martine van der Hoorn, Nederlands eerste vrouwelijke snowboardgids. Zij zorgde voor het hotel, eten, vervoer, de skipas en gidsen. (martinevanderhoorn.com)

Geld

De lokale valuta is de GEL, ofwel Georgische Lari. 1 Lari is 38 eurocent. Bankpassen worden niet geaccepteerd, creditcards wel. Het nationaal maandinkomen van Georgië ligt vele malen lager dan in Nederland. Zo kun je voor 12 euro riant uit eten, voor

10 euro behoorlijk après-skiën en voor 5 euro een berg aan souvenirs inpakken.

Hotels

Let, als je op internet een hotel zoekt, op de locatie. Sommige hotels lijken in Gudauri te liggen, maar bevinden zich niet op loopafstand van de lift. Een viersterrenhotel kost rond de 60 euro per nacht met de kans dat er iemand aanwezig is die Engels spreekt. Hoewel de mate van luxe niet vergelijkbaar is met de Alpenlanden, wordt er veel aandacht besteed aan de kwaliteit van het eten en de gastvrijheid. Hotel Kazbegi, slechts twaalf kilometer van de Russische grens, zou zelfs als kwaliteitshotel in de Zwitserse Alpen populair zijn. Kijk op gudauri.info.

HOOGTELIJN 5-2016 |

30_HL0516_R35_thema_Georgie.indd 33

18-10-16 09:11

Polar Guide Parka

EEN ERVAREN MODERATOR TUSSEN JOU EN MOEDER NATUUR Jij mag dan wel stoer zijn, maar het weer is soms ook ruig. Om je te helpen vochtige, koude omstandigheden en extreem lage tempe raturen te weerstaan, hebben we de Polar Guide Parka ontwikkeld. Hij is half beest, half jas, zit tjokvol duurzame synthetische isolatie en is slijtvast en waterdicht. De jas werd ontwikkeld en getest in samenwerking met de meest geharde gidsen en slee rijders van Fj채llr채ven Polar. Het geheim van de parka is dat je met Moeder Natuur meewerkt, niet tegenwerkt. Volg zijn advies en alles komt goed. Zonder de natuur zijn we niets.

Meld je aan voor Fj채llr채ven Polar - het avontuur van je leven

www.fjallraven.nl

Naamloos-1 1

10-10-16 12:00

THEMA WINTER

Deze rubriek is geschreven door de Medische Commissie van de NKBV. Heb je vragen? Kijk op nkbv.nl/kenniscentrum onder het kopje Medisch of vul het formulier in via goo.gl/D4Y2ZB.

Prooi van het witte gevaar Buiten de piste recreëren geeft een groot gevoel van vrijheid. Het is niet voor niets dat de populariteit van freeriden, toerskiën en sneeuwschoenwandelen toeneemt. In tegenstelling tot op de piste ben je off-piste zelf verantwoordelijk en heb je te maken met alpiene gevaren. Het resultaat is dat er jaarlijks ongeveer honderd lawineslachtoffers vallen in de Alpen. Gedegen voorbereiding, de juiste uitrusting en kennis over lawines zijn essentieel als je buiten de piste gaat. Maar wat doe je als ondanks alle voorzorgsmaatregelen het noodlot toeslaat?

n deze medische rubriek gaan we niet in op de details over lawinekunde; meer daarover vind je in het NKBV-Kenniscentrum (nkbv.nl/ kenniscentrum). En natuurlijk is voorkomen altijd beter dan genezen. Ga daarom nooit op pad zonder de drie-eenheid lawinepieper, schep en sonde. Daarnaast is kennis over lawines, al dan niet veiliggesteld door het inhuren van een gids, onmisbaar. Het is belangrijk je te realiseren dat beheersing van reddingstechnieken bij lawines en het verlenen van eerste hulp het verschil kunnen maken tussen leven of dood. Bij volledige begraving zijn de eerste 18 minuten cruciaal: heb je binnen deze tijd je kameraad gevonden, dan is zijn overlevingskans 91%, daarna neemt de kans snel af. Aangezien reddingsdiensten vaak niet binnen 18 minuten ter plaatse zijn, is het oefenen van redding en eerste hulp zeer belangrijk. Routine in de opeenvolgende stappen biedt je houvast in stressvolle situaties.

Wanneer schakel je een hulpdienst in? Moet je de reddingsdiensten dan helemaal niet inschakelen? Het antwoord hierop is natuurlijk: jawel. Alleen is het moment van inschakelen situatieafhankelijk. Schakel de reddingsdienst direct in als: • je met een grote groep bent; • het een grote lawine betreft met kans op diepe begraving;

• er meerdere slachtoffers zijn of het aantal slachtoffers onbekend is; • de lawinekegel moeilijk begaanbaar is. De momenten waarop het verstandiger is om van je eigen krachten uit te gaan en de reddingsdienst later in te schakelen, zijn: • als het laatste punt voor verdwijning van het slachtoffer bekend is; • het een kleine lawine met weinig kans op een diepe begraving betreft; • het zicht slecht is.

Prioriteiten stellen Omdat lawineslachtoffers als eerste te maken krijgen met zuurstoftekort, dat vervolgens kan leiden tot verstikking, is het belangrijk allereerst de zuurstofvoorziening te herstellen. Dit begint al tijdens het uitgraven van het slachtoffer, waarbij het uitgraven van het hoofd prioriteit heeft. Leg de mond en neus vrij en verwijder sneeuw of braaksel uit de luchtwegen. Controleer vervolgens of het slachtoffer ademt; controleer dit door te luisteren, te voelen of kijk of je goggles beslaan door de uitgeademde lucht. Minstens even belangrijk naast het vrijleggen van de luchtwegen, is het vrijleggen van de borstkas. Als er sneeuw op de borstkas drukt, kan het slachtoffer nog steeds niet ademhalen. Als het slachtoffer niet ademt en niet aanspreekbaar is, dan moet je al

medisch

Wat moet je doen bij een lawine?

in een vroeg stadium beginnen met beademen, bij voorkeur voordat het slachtoffer compleet is uitgegraven. Het helpt om hiervoor een beademingsmasker te gebruiken, vanwege de goede seal waardoor de beademing maximaal effect heeft. Aangezien zuurstoftekort leidt tot bewustzijnsverlies, is het mogelijk dat het slachtoffer middels beademing het bewustzijn weer terugkrijgt. Volgt er geen reactie op de beademing, dan moet je zo snel mogelijk starten met borstcompressies naast de beademing. Ga hiermee door tot de reddingsdiensten arriveren of totdat het slachtoffer aanspreekbaar is. Nadat het slachtoffer is uitgegraven, moet je voorkomen dat hij onderkoeld raakt. Zorg daarom voor een beschutte omgeving en leg het slachtoffer bijvoorbeeld op een aantal rugzakken, zodat er geen direct contact is met de sneeuw. Wikkel hem daarnaast in isolerend materiaal zoals een survivaldeken. Als het slachtoffer bij bewustzijn is, is het geven van warme drank zeer efficiënt. Stabiliseer hem en voorkom manoeuvreren en verplaatsen om eventueel letsel niet te verergeren.

Interessante workshops

Met de NKBV-workshop Lawinekunde leer je het risico op een lawine-ongeval verkleinen en met de workshop Lawinepiepers oefen je diverse zoekscenario’s en graaftechnieken. Kijk op bergsportreizen.nl/workshops voor meer informatie.

TEKST PAUL VAN DER VOORT | ILLUSTRATIE TOON HEZEMANS | HOOGTELIJN 5-2016 |

35_HL0516_R15_thema_medisch.indd 35

18-10-16 09:12

36 | HOOGTELIJN 5-2016 | TEKST ICO KLOPPENBURG | FOTOâ&#x20AC;&#x2122;S ARCHIEF SIMONE MORO

36_HL0516_R36_thema_Simone-new.indd 36

18-10-16 09:19

THEMA WINTER

“Ik wil

Winteralpinist Simone Moro

leven

voor mijn dromen, niet sterven” Het beklimmen van een achtduizender, daar kunnen veel mensen zich nog wel iets bij voorstellen. Maar wat bezielt iemand om zo’n Himalayareus in de winter te beklimmen? Als de temperatuur tot 50 graden Celsius onder het vriespunt zakt, als alle elementen schreeuwen dat de mens daar niet thuishoort? Hoogtelijn sprak Simone Moro, die in dat soort omstandigheden juist opbloeit.

oud een paar weken na de eerste winterbeklimming van Nanga Parbat is Moro alweer onderweg. Dit keer naar Nederland, waar hij de eerste lezing geeft na die grote prestatie. Een prestatie die hem eenzaam bovenaan zet in het selecte gezelschap van klimmers die in de winter een achtduizender beklommen. Wie is deze man, die consequent kiest voor de weg van de meeste weerstand? Die zegt dat hij houdt van het lijden in de sport? En die genoegen neemt met het statistische gegeven dat hij maar heel, heel af en toe zijn doelen bereikt? Bij het passeren van Chris Sharma op de NKBV Bergsportdag worden handen geschud. En uit de manier waarop dat gebeurt, blijkt het enorme respect van Sharma voor Moro, die hij in het Italiaans begroet. Simone zegt op zijn beurt vol waardering “Sempre full gas” tegen Sharma, en lacht. Twee grootheden uit verschillende werelden die elkaar op waarde weten te schatten. En hun wegen kruisen elkaar op de Bergsportdag, in het platste land van Europa.

In het spoor van Messner Van jongs af aan droomt Simone Moro ervan om bergbeklimmer te worden. Zijn grote voorbeeld? Reinhold Messner, die tijdens Moro’s jeugd bezig is de legende te creëren die hij uiteindelijk geworden is. “Ik was 13 en op een dag nam mijn vader me mee naar een rotstoren, vlak bij ons huis. We waren de hele zomer in de Dolomieten geweest om via ferrata’s te doen. Maar je kunt je voorstellen dat een jongen van die leeftijd zegt: ‘Ik wil echt klimmen, en niet langs al die laddertjes en kabels gaan.’ En omdat ik daar al een tijd om smeekte, zorgde mijn vader voor het

HOOGTELIJN 5-2016 |

36_HL0516_R36_thema_Simone-new.indd 37

18-10-16 09:19

Kamp 2 van de Messnerroute.

materiaal. Het was mijn eerste echte beklimming en ik vertelde hem, keer op keer: ‘Ik wil een klimmer worden!’ Dus met die klimtocht is het eigenlijk echt begonnen. Ik was verliefd!” Zijn carrière als alpinist begint Moro dus als sportklimmer. “Ik was een pure rotsklimmer, omdat ik zag dat Messner zo ook was begonnen. Ik volgde zijn voetstappen.” Als sportklimmer ontwikkelt hij zich tot een topper. Hij klimt begin jaren negentig al 8b, maar tegelijk loopt hij tegen zijn eigen grenzen aan. “Ik klom 8a en dan waren er anderen die 8b gingen klimmen. Toen klom ik 8b en waren er anderen die 8c klommen.” Zo vat hij het samen. Hij wordt coach van het Italiaanse klimteam en verlegt zijn horizon naar de Himalaya. In zijn lezing vertelt Moro dat hij zijn grenzen wil verleggen, net als grote uitvinders of wetenschappers. Hij raakt gefascineerd door de prestaties van de Polen, die in de jaren tachtig van de vorige eeuw al achtduizenders in de winter beklimmen. Hij houdt van de niche, die het winterklimmen is. Hij ziet daar ook wel potentieel en hoopt dat meer bergen van 7000 meter in de winter zullen worden beklommen. Of dat de achtduizenders worden herhaald, maar dan zonder de drukte en het gedoe van ‘normale’ Himalaya-expedities.

Nepal We hebben het kort over de ruzie, waarin hij samen met Ueli Steck op Everest terechtkwam. Na een aanvaring hoog op Everest zochten woedende sherpa’s hem en Ueli op in kamp 2. Op internet circuleren filmpjes die duidelijk maken hoe bedreigend die situatie was. “De gebeurtenis van 2013 was een mislukking voor iedereen. Want er is geen winnaar of verliezer als je ruzie maakt. En het is dom om elkaar de schuld te geven. We

hadden allebei schuld. Het positieve is dat dit verhaal nu klaar is. Ik ben alweer een aantal keren terug gegaan, alleen, en ik ben nooit aangevallen of iets dergelijks. Ik heb de verontschuldigingen van de sherpa’s aanvaard en heb zelf ook excuses aangeboden. Ik wil de woorden die ik heb gebruikt ook niet goedpraten, hoewel ik op het moment zelf wel snapte waarom ik op die manier reageerde”, aldus Moro. “Maar als ik het over Nepal heb, praat ik liever over de hulp die ze na de aardbeving nodig hebben”, besluit hij dit verhaal.

Nanga Parbat Op Nanga Parbat was het uitzonderlijk druk, voor het winterseizoen tenminste: zes expedities die langs verschillende routes de berg wilden beklimmen. Moro kondigde daarom op Facebook aan een ‘old skool’ expeditie te organiseren, zonder communicatie. Dat lukte niet, omdat de andere expedities wel veel aandacht kregen en omdat het team via de gps van Alex Txikon ‘live’ op de berg te volgen was. Toch is Moro niet bang dat het winterklimmen op hoge bergen erg populair zal worden: “Klimmen in de Himalaya in de winter is enorm afzien en het is een loterij: de kans op mislukking is 90%.” Wat nam hij mee terug van Nanga Parbat? “Dat de ontdekkingsreis de weg naar de top is. Op de top zelf ben je maar tien minuten. Het is de vreugde onderweg om je verlangen naar het onbekende te bevredigen en je dromen waar te maken. En ik heb elke dag iets geleerd.”

Rood stoplicht Het belangrijkste vindt Moro dat je het ‘rode stoplicht’ herkent, het teken dat je moet omkeren. “Vaak stop ik vlak voor een top. En ook op Nanga Parbat, toen Tamara op 70 meter voor de top

omkeerde, ondanks dat wij vanaf de top naar haar stonden te zwaaien. Zij begreep dat ze naar de top had kunnen gaan, maar dat ze te uitgeput was om nog af te dalen.” Toch heb je in de bergen nooit alles in de hand. Wie de film Cold ziet, van Cory Richards die met Moro en Denis Urubko Gasherbrum II beklimt, realiseert zich hoe dun de lijn is tussen succes en catastrofe. Ze gebruiken een periode van 30 uur met goed weer optimaal, en bereiken de top. Daarna gaat het in de afdaling bijna mis. Moro: “Het was niet te voorspellen dat we in de afdaling zouden worden geraakt door een lawine. Een lawine die ontstond doordat een ijstoren op het plateau viel. In elk geval leerde ik dat je kunt proberen alles te voorspellen, maar dat het ook een kwestie van geluk is en niet alleen van voorbereiding.” Iets anders wat opvalt in de film: Moro en Urubko blijven grappen maken, bijvoorbeeld over Urubko die bijna in een gletsjerspleet verdwijnt. Is hij altijd zo onverstoorbaar goed gehumeurd en hoe doet hij dat? “Ik ben altijd optimistisch, dat zit gewoon in mijn karakter,” zegt Moro. “Ik beschouw elk probleem onderweg als een test die ik moet afleggen en de manier om te slagen, is er positief tegenaan te kijken. Als je boos wordt, maak je problemen nooit gemakkelijker. Cory was dan ook positief verrast dat we niet alleen een paar bikkels zijn, maar dat we ook nog eens heel veel lol maakten.”

Wachttijd Al met al heeft Moro jaren van zijn leven op expeditie doorgebracht. En van die jaren is heel wat tijd verloren gegaan aan het wachten op goed weer en aan acclimatiseren. Wie zo veel tijd van huis is, kan er ook maar beter het beste van maken. Psychisch welbevinden is belangrijk, maar ook de

38 | HOOGTELIJN 5-2016

36_HL0516_R36_thema_Simone-new.indd 38

18-10-16 09:19

THEMA WINTER

Foto Zout Fotografie

Moro op de top van Nanga Parbat met Ali Sadpara uit Pakistan.

Simone Moro

fysieke kant moet je niet onderschatten. Hoe blijf je topfit als je ergens op de berg zit te wachten? “Wat ik heb geleerd, is dat je nooit in je tent moet blijven zitten. Op Nanga Parbat zijn we er elke dag op uit gegaan. Veel sporen in de verse sneeuw en maximaal twee rustdagen nemen als je in de veilige zone bent. Alleen om te oefenen. Soms hoor je dat mensen drie weken op een stoel zitten, zo’n plastic stoeltje. Dan verlies je niet alleen vorm, maar verveel je je ook enorm.”

heel erg onafhankelijk en zelf ook een topsporter is.” Zij draaide tot voor kort mee in het drytoolwedstrijdcircuit. “Ze begrijpt wat ik doe en ze is een aantal keer met me mee geweest op expeditie. En het helpt dat ik van de sport kan leven. Ook voor de kinderen is het compromis goed. Op expeditie probeer ik zo veel mogelijk contact te houden via Skype, zodat ik niet helemaal verdwenen ben. En als ik thuis ben, dan probeer ik zo veel mogelijk met mijn zoon te doen.”

Familieleven

Laatste troef

Als hij niet op expeditie is, probeert hij zijn familieleven zo normaal mogelijk te houden. Maar dat is niet gemakkelijk, want hij reist de hele wereld rond voor presentaties. Hij boft enorm, zoals hij zelf zegt, met zijn vrouw, “die

Moro is iemand die altijd plannen maakt en vooruit kijkt. Maar hij is ook realistisch en hij is inmiddels 48. “Je moet jezelf veel ontzeggen en hard trainen om goed te kunnen presteren, en dat zal ik niet eindeloos kunnen volhouden.” Daarom heeft hij zich ‘bijgeschoold’ tot helikopterpiloot en is hij een eigen bedrijf begonnen, dat in Nepal bergreddingen doet. Hij schat in dat hij nog een jaar of vier, misschien vijf kan blijven doen wat hij nu doet. En wat voor plannen heeft hij dan nog, voor die laatste paar topjaren? “De komende jaren wil ik nog één serieuze kaart spelen. Daarna zal ik zeker blijven klimmen, maar zal ik de focus meer leggen op het geven van lezingen en het schrijven van boeken.” Wat is die ‘laatste kaart’ die hij wil spelen? In elk geval niet de K2 in de winter. Zijn vrouw had jaren geleden een nachtmerrie, waarin hij omkwam op K2. “Ze zei: ‘Simone, ik werd badend van het zweet wakker en geloofde echt dat je dood was’, en ik wil niet het risico lopen dat ze gelijk krijgt. Dus ik laat K2 aan iemand anders over. Na Nanga Parbat heb ik K2 ook niet meer nodig. Als ik terugga voor een laatste grote beklimming in de winter, dan zou het Everest zonder zuurstof zijn. Dat is nog nooit gedaan.”

Simone Moro is geboren op 27 oktober 1967 in het Italiaanse Bergamo en woont met zijn vrouw, dochter (17) en zoon (6) in datzelfde Bergamo. Hij begon zijn carrière als sportklimmer en klom daarbij wedstrijden voor het Italiaanse team. Later was hij teamtrainer. In 1992 nam hij deel aan zijn eerste expeditie, naar Everest. 1993 Winterbeklimming Aconcagua 1997 Poging winterbeklimming Annapurna met Anatoli Boukreev, die omkomt in een lawine. 2005 Eerste winterbeklimming Shishapangma 2009 Eerste winterbeklimming Makalu 2011 Eerste winterbeklimming Gasherbrum II 2016 Eerste winterbeklimming Nanga Parbat Moro beklom Everest in 2000, 2002, 2006 en 2010, maar nog nooit in de winter.

Film en boek Bekijk de film Cold die Cory Richards maakte over de beklimming van Gasherbrum II via goo.gl/ DpX8tP of scan de QR-code. Moro’s boek The call of the ice verscheen in 2014 bij Mouintaineers Books. Simone Moro wordt gesponsord door The North Face.

Sportklimmen In 1994 klom hij een 8000 meter top én 8b in rots. Hoe is dat 22 jaar later? Heeft hij nog tijd voor sportklimmen? “Ik probeer elk jaar nog een 8a te klimmen en ook dit jaar wil ik dat graag doen. In het basiskamp heb ik met Tamara gewed wie het eerst zijn project realiseert: zij een 7b of ik een 8a. Maar met de bevriezingen die ik aan Nanga Parbat heb overgehouden, zal dat nog wel een paar weken duren.”

HOOGTELIJN 5-2016 |

36_HL0516_R36_thema_Simone-new.indd 39

18-10-16 09:19

Aangenaam Toeren in Benasque

Aragon ´

Vanaf de brede autoweg pronken de bergen in de verte met hun schoonheid. Niet veel kilometers later, wanneer de weg afbuigt naar Valle de Benasque, ziet het terrein er eerder mediterraan dan winters uit. We zijn slechts dertig minuten van onze eindbestemming af en hebben achterin de auto sneeuwkettingen en een complete ski-uitrusting liggen. Dat wordt nog spannend…

40 | HOOGTELIJN 5-2016

| TEKST EN FOTO’S MIRTE VAN DIJK

44_HL0516_R31_thema_Aragon.indd 40

18-10-16 09:22

THEMA WINTER

Het fraaie uitzicht op Hospital de Benasque.

e moeten een beetje lachen om de routebeschrijving die we kregen: “Vanaf het dorp Benasque naar Llanos del Hospital de Benasque is het ongeveer veertien kilometer. In Llanos de Hospital de Benasque staat het hotel Hospital de Benasque.” Alles lijkt hier vernoemd naar de vallei. Dat we ons op de juiste route bevinden, is in elk geval zeker. De brede weg verandert in een kronkelend stuk asfalt dat ons dicht langs de scherpe rotswanden omhoogleidt. Zonnestralen verlichten de groen geworden vallei die we langzaam achter ons laten, maar in die laatste veertien kilometer moet het toch gebeuren. Er zal toch zeker nog wel ergens sneeuw te vinden zijn begin maart? Met zon vertrokken, in verse sneeuw aangekomen.

Het eerste bordje naar Hotel Hospital de Benasque leidt ons door een oud tunneltje. We hebben de kilometers afgeteld alsof het de laatste seconden zijn tot het nieuwe jaar begint. Nog een kleine vijf kilometer te gaan. En warempel: bij het uitrijden van het korte tunneltje zien we een dun laagje sneeuw op het wegdek. “Sneeuwkettingen leggen?” spot ik lachend. Die grap maak ik geen tweede keer. Glijdend op onze zomerbanden, want een auto huren met winterbanden is een heel vreemd verzoek in Barcelona, parkeren we de auto op de dikbesneeuwde parkeerplaats van Hospital de Benasque. Een diepe zucht voordat we uitstappen, een brede glimlach wanneer we met onze gympen in de tien centimeter verse sneeuw stappen. Dit is een aangename, tevens verrassende eerste kennismaking met de regio Aragón.

Koffietijd De volgende ochtend staan we om zeven uur bepakt en bezakt met onze toerski-uitrusting klaar in het vroege ochtendlicht van het Parque Natural Posets – Maladeta. Onze Spaans-Franstalige gids zal ons vandaag meenemen naar de flanken van de Maladeta. Vanaf daar moeten we kijken wat de weersomstandigheden toelaten en onze tocht daarop aanpassen. Er lijkt hier een soort microklimaat te heersen: het weerbericht gaf sneeuwval, maar we zien een strakblauwe lucht met mysterieuze wolken rond de top van de Aneto. Niks mis mee, dachten wij. Na een korte lift in de pistebully van het hotel starten we onze hike aan de boomgrens. Onderweg zien we al veel afdaalmogelijkheden in gevarieerd terrein, van steile couloirs tot grote sneeuwvelden. Na een kleine twee uur omhooghiken bereiken we het moment waarop een

HOOGTELIJN 5-2016 |

44_HL0516_R31_thema_Aragon.indd 41

18-10-16 09:22

Vanuit het Hospital kun je sneeuwschoenwandelen, toerskiën, of langlaufen

Bergetappe

kopje koffie niet zou misstaan. En alsof het de normaalste zaak van de wereld is, staat er precies op de dit-zou-een-mooi-momentvoor-koffie-zijn plek een refugio! Perfect. Jurgen Saurens test de voordelen van het microklimaat.

Zonnekoning Je kunt vanuit Hospital de Benasque talloze tochten maken richting de Franse grens, de Maladeta of de hoogste piek van de Pyreneeën, de Aneto (3404 meter). Het terrein is compact en ligt in een grote kom met als centrum het Hospital, van waaruit je kunt langlaufen, sneeuwschoenwandelen of toerskiën. Wij moeten ons helaas beperken tot een halve tocht over de dikke sneeuwvelden omhoog en een aangename afdaling tussen de bomen vanwege het slechte weer. Dat microklimaat heeft zo zijn voor- en nadelen. Het weerbericht belooft niet veel goeds voor de komende dagen. Hoewel we er absoluut van overtuigd zijn dat het snel kan veranderen, besluiten we toch naar het westen van Aragón af te reizen. Mijn ironische opmerking over sneeuwkettingen laat ik deze keer achterwege. De zomerbanden doen het nog goed als we voorzichtig het dal uitrijden, maar tot aan de tunnel is het opletten geblazen. Daarna lijkt het wel alsof de zonnekoning het rijk voor zich alleen heeft. De groene vallei ligt er precies zo zomers bij als twee dagen geleden, net zo zomers als de rit naar het westen. De ramen van de auto gaan open, de zonnebrillen op. Onze eindbestemming zal het kleine Hecho zijn, een uitgangspunt voor sneeuwschoenwandelen en langlaufen. Tussen de palmbomen misschien?

We maken een korte stop bij het toeristenbureau om de nodige informatie te verkrijgen. Waar kunnen we heen? Welke routes zijn er? Hoe huren we een gids? Het lijkt erop dat dit de enige plek is waar Engels wordt gesproken, wat misschien wat minder exotisch is, maar wel erg handig. Ons programma is een dag sneeuwschoenwandelen rondom Refugio de Lizara en een langlaufroute naar de Pico Bisaurin. Met verse sneeuw ondanks de palmbomen. Het heeft iets magisch. Wanneer we met de gids een lift naar boven krijgen, verandert het mediterrane terrein in een fantastisch berglandschap met alles erop en eraan. De wolken zakken, wij stijgen. Het valt me op dat wij Nederlanders kennelijk hebben leren autorijden in de bergen. Hier hebben ze er in ieder geval geen kaas van gegeten. Nog geen plakje Gouda. Op de glad geworden weg rijdt de gids al kletsend en wijzend naar de flora en fauna, ondergesneeuwd en dus onzichtbaar, zonder gas los te laten in de bochten, terug te schakelen of enige maatregelen te nemen in deze winterse omstandigheden. Met links een hoge rotswand hebben we niet zo veel te vrezen. De bergbeek en bijbehorende kloof aan de rechterkant zijn wel minder aangenaam. Ik besluit zelfs mijn gordel af te doen, mocht ik onverwachts uit de auto willen springen. Op het moment dat de weg zich voor ons uitstrekt en we door de laatste bocht sturen, slippen de banden en draaien we met de neus richting de kloof. De gids trapt op de rem. Te laat, denk ik met mijn hand op het handvat van de deur. En dan staan we stil. Niemand zegt iets. Ik kijk naar de gids. Ze zet de auto in z’n achteruit, draait hem weer de juiste richting op en hervat het gesprek over koetjes en kalfjes alsof er niets gebeurd is.

Sneeuw en zon Hoewel je er een lange reistijd voor over moet hebben, is Aragón meer dan de moeite waard. In ons geval speelde het weer een grote rol: zon beneden, sneeuw boven. Dat zorgde voor een mooie wisselwerking en het gaf ons een goede indruk van het terrein en de mogelijkheden in zowel de winter als de zomer. We hebben nu zo veel gezien, maar niet genoeg kunnen doen, waardoor we zeker nog een keer terugkomen. Het was een mooie kennismaking. Aangenaam Aragón.

42 | HOOGTELIJN 5-2016

44_HL0516_R31_thema_Aragon.indd 42

18-10-16 09:22

THEMA WINTER

Winterse activiteiten in Aragón Reis

Benasque ligt op 1400 kilometer van Utrecht. Als je vliegt op Barcelona of Toulouse, dan is het vanaf daar nog twee tot drie uur rijden. De regio is inmiddels goed voorbereid op wintertoerisme, waardoor er diverse vluchten worden aangeboden in de winter. Omdat Aragón zonder auto minder goed bereikbaar is, kun je het best een auto huren op een van de vliegvelden. De prijzen vallen er erg mee.

Overnachten

Hotel Hospital de Benasque is een aanrader (llanosdelhospital.com). De beleving met haar historie en de enorme bibliotheek met antieke kaarten en verslagen over de regio maken je verblijf een stuk avontuurlijker. Vanaf deze locatie stap je direct op je ski’s, kun je diverse routes beklimmen en liggen er kilometers goed geprepareerde loipes om te langlaufen. Doe je liever een huttentocht of wil je naar een refugio voor winterse activiteiten, dan kun je terecht op de site van de Federation Aragónesa de Montañismo: fam.es. Hotels of pensionnetjes in de rest van Aragón vind je via turismodeAragón.com en spain.info.

Toerskiën

Aragón heeft diverse skigebieden. Zo kun je terecht in Astun, Valdelinares of Cerler en het aaneengesloten Formidal Panticosa. Vanuit elk skigebied zijn er diverse off-piste en toerskimogelijkheden. Het echte alpiene avontuur vind je buiten de pistes op de flanken van de Aneto, met 3404 meter de hoogste berg van de Pyreneeën. Kijk voor meer informatie op astun.com, cerler.com, formigal-panticosa.com en valdelinares.com.

Wandelen, langlaufen en klimmen

In Aragón vind je maar liefst 9000 kilometer aan wandelpaden en zijn er veel tochten uitgestippeld voor sneeuwschoenwandelaars. Tijdens een trektocht kun je in hoog- of lagergelegen hutten terecht. Ook kun je er een week lang elke dag een andere langlaufloipe volgen en kun je er hoogalpiene klimtochten vinden. Mocht het zo zijn dat de sneeuw toch tegenvalt, dan kun je altijd nog uitwijken naar diverse rotsklim- of mountainbikeroutes. Zoek je een dagje cultuur, bezoek dan vooral Huesca of Zaragoza.

Op een van de 9000 kilometers aan wandelpaden.

HOOGTELIJN 5-2016 |

44_HL0516_R31_thema_Aragon.indd 43

18-10-16 09:22

Toeren door het nationaal park

in de van de

luwte Savoie

De Savoie blijft verwonderen, niet alleen in de zomer, maar zeker ook in de winter. Diep verscholen in dit beroemde gebied met haar grote skistations liggen schatten verborgen van puur skiplezier. Zoekt en gij zult vinden. Zo vielen wij als een blok voor de immense aantrekkingskracht van Beaufortain en Parc national de la Vanoise.

In beide streken vind je de pure toerskibeleving. Hier bepaalt de winter de vorm van het skigebied zonder gebaande pistes, liften en andere bemoeienis.

Beaufortain

De Beaufortainregio komt tot net onder de 3000 meter en heeft daardoor het voordeel dat de vroege winterstormen net wat minder onstuimig zijn dan op grotere hoogtes. Tel hier het aantal zonuren bij op en je hebt een toerseizoen dat eerder start dan in andere regio’s. Volgens Pierre Tardivel is het zelfs in januari, februari goed te doen in de Beaufortain. En aan het inzicht van Pierre twijfel je niet: berggids Pierre (1963) is de levende halfgod van de Pente Raide die al decennia lang de meest verticale wanden van Frankrijk trotseert. Ontelbare ‘premiers’ staan op zijn naam. Recentelijk stapte hij over van de toerski naar het splitboard. Zijn palmares blijft groeien. Wat een icoon. De Mick Jagger van het steep skiën. Alive and kicking.

ls je aan de Savoie denkt, zijn het vaak de namen van de grote skistations die als eerste in je op komen. Groot, groter, grootst werd in deze regio de ingeslagen weg na de Winterspelen van Albertville ’92. De autoroute N90 van Albertville naar de winterse eindhalte Bourg Saint Maurice voert je langs de bergopgangen van gekoppelde mega skistations. In 45 minuten volgen achtereenvolgens de afslagen van Trois Vallées, Paradiski en Espace Killy met skistations zoals Val Thorens, La Plagne, Les Arcs, Tignes, Val d’Isère. Coup de coeur voor vele skifanaten. Deze stations liggen aan het Parc national de la Vanoise, waar we deze zomer al wandelden (Hoogtelijn 4, 2016 pagina 60). Dit oudste natuurpark van Frankrijk biedt een mooi tegenwicht aan de expansiedrift van de oprukkende skigebieden.

Omringd door het park ligt een vergeten skiplaats, Pralognan la Vanoise. Dit gebied is de toegangspoort tot een enorm potentieel aan ongerepte toerskiroutes. Dieper de Vanoise in vind je de Grande Casse, met 3855 meter de hoogste piek van de regio die het hart van het nationale park markeert. Aan de noordkant van de N90 ligt een andere interessante streek, de sneeuwrijke bergmassieven van de Beaufortain, die dankzij de geografische ligging veel zon en sneeuwwolken krijgen. De route naar Beaufortain gaat via slingerende bergweggetjes langs grote chalets van welgestelde skigebiedondernemers over op boerengehuchten. Daar waar de weg van korrelig asfalt over gaat naar sneeuw, starten de vele valleien van de Beaufortain. Ook in dit deel van de Alpen geen skifabrieken en alles wat daarbij hoort. Dit zou wel eens het paradijs kunnen zijn.

44 | HOOGTELIJN 5-2016

Couloir des Tougnes Eind januari is de missie van de dag het couloir des Tougnes 4.3 E2 in de Brèche de Terrassin. Een 700 meter lang zuidcouloir, diep in een van deze natuurlijke valleien. Op vellen naderen we het hart van de vallei, waar het couloir zich duidelijk aftekent. Hier doen we de ski’s op onze rug en gaat de klim over op bootpack-modus. Acht kilometer en bijna 1600 hoogtemeters verder staan we afgebeuld bovenaan de top op 2750 meter met vergezichten zonder eind. De Italiaanse zijde van de Mont Blanc kunnen we bijna aanraken. Deze felle januarizon brult als in de lente en transformeert de sneeuw in het couloir in rap tempo. Om niet met sneeuw en al naar beneden te zakken, is het ski’s aan en gaan. De sneeuw is boterzacht. Neige printemps in zonnig

| TEKST KOEN BAKKERS | SKIËRS & FOTO’S KOEN BAKKERS (KOENBAKKERS.COM), CEDRIC MEYER, TIM VANHOUTTEGEM (TIMV.BE)

40_HL0516_R33_thema_Beaufortain.indd 44

18-10-16 09:25

THEMA WINTER

Omsloten door BrÃ¨che de Gargan.

HOOGTELIJN 5-2016 |

40_HL0516_R33_thema_Beaufortain.indd 45

18-10-16 09:25

Odlo viert zijn 70-jarig bestaan met een unieke 70-years kledingcollectie. Deze zeer exclusieve collectie is verkrijgbaar bij Zwerfkei.* Kom snel langs voordat de gelimiteerde collectie op is! *shop ook online op www.zwerfkei.nl/odlo

Naamloos-1 1

10-10-16 12:00

THEMA WINTER

700 meter bootpack in het Couloir des Tougnes, Beaufortain.

januari. De zwaartekracht doet zijn werk. Als vallende bladeren skiën we een voor een, ritmisch naar de onderkant van het couloir. Een blik omhoog in het couloir resulteert in een vette grijns.

Pierra Menta Een vallei eerder in de Beaufortain ligt de toegangspoort tot de Pierra Menta met haar kenmerkende stompe rots. De naam van de rots is tevens de naam van de befaamde ski-alpinismewedstrijd die daar elk jaar wordt gehouden. In vier dagen moeten de racers in strak pak 10.000 hoogte-meters stijgen en afdalen. Vanaf deze zijde hebben we toegang tot een keur aan toerskiroutes. We vertrekken vanaf

minder episch, maar dat maakt ons niets uit. Dit is avontuur. Strik eromheen en niets meer aan doen. Beaufortain is blijvend beau. In februari is het contrast het grootst: dan draaien de grote skistations overuren en kolkt de drukte daar over de rand. Wij vinden onze rust aan de overkant, waar verschillende toerskimogelijkheden liggen voor elk niveau.

Parc national de la Vanoise Eind maart, begin april bezoeken we de toerskiregio rond de Grande Casse in het Parc national de la Vanoise. Bij Moutiers volgen we de afslag naar Bozel en wordt het landschap intenser, dieper het nationale park in. Aan de voet van

bij het rste licht naderen we de col de la grande ca e op 3096 meter de parkeerplaats bij La Chapelle Saint-Guérin. Net voor de vallei l’Ormente ligt de Refuge de la Balme op 2009 meter en even verderop, net voorbij de Pierra Menta, de Refuge Presset op 2514 meter. Beide een perfecte uitvalsbasis voor veel toerskitochten in dit gebied. De vallei l’Ormente wordt aan de westzijde geflankeerd door het massief van Roignais (2995 meter) en aan de oostzijde door varianten van Aiguille de la Nova (2893 meter). Diep in deze vallei kun je kiezen tussen verschillende lijnen. De Roignais heeft een breed aanbod aan stevige couloirs. Gezien de condities op de Roignais (te veel zon) wijken we af naar de oostkant. Diep verscholen in het massief ligt daar Brèche de Gargan 5.1 E3. Dit couloir maakt een diepe kloof in het massief. Bij het stijgen zijn we afgesloten van alles wat om het massief gebeurt. De tijd stopt – wij skiërs en deze Brèche zijn het enige wat nu nog telt. De sneeuw is

Grand Bec volgen we de bergweg naar Pralognan Vanoise. Tip: mijd te allen tijde de zaterdag, de traditionele wintersport-wisseldag. Op de toegangspoort tot deze streek is het zes dagen traffic local, tot zaterdag. Dan verandert deze weg steevast in een streekvariant van de Zwarte Zaterdag. Dan gaat het vanaf, of tot aan, Chambéry urenlang stapvoets. Als toerskiër vermijd je de geijkte paden en als je slim bent zo ook de geijkte reismomenten.

Grande Casse Eind april is een van de varianten van de noordwand in de Grande Casse aan de beurt, het gletsjerijs is voldoende bedekt met sneeuw. We plannen twee dagen voor de 2200 hoogtemeters die we moeten stijgen. Vanaf een hooggelegen bergweg in Pralognan doorkruisen we het al gesloten skigebied in aangenaam lenteweer. Op de eerste dag eindigen we bij Refuge Col de La Vanoise (2518 meter) dat midden tussen de bergen ligt en

schrijven ons in voor een vroeg ontbijt. De volgende ochtend naderen we bij het eerste licht de col de la Grande Casse op 3096 meter. Vanaf hier hebben we een magnifiek zicht op de noordwestflank. Met het opkomende licht en het bijbehorende visuele feest is de toer nu al geslaagd. Hier gaan de ski’s op de rug, we binden de stijgijzers onder, pakken onze pickels en zetten de bootpack in, naar hoger. Onze wens is Moyen Face Nord 5.2 E2. Dit is een aftakking van de tocht naar de Petite Face Nord 5.1 E2. Er is dichttrekkende bewolking voorspeld, die morgen zijn intrek zal doen. We spreken af dat de condities ter plaatse en de wolkenvorming onze eindkeuze zullen bepalen. Stap voor stap zetten we de trap naar boven. Tim heeft vandaag duidelijk sterkere benen. Dit Belgisch trekpaard heeft er zin in en zet het grootste gedeelte van het spoor. Ik volg dankbaar de gevormde traptreden en voel me nietig als mieren op de door ons zo verafgode berg. De hangende serac en ribben zijn spectaculair.

Petite Face Nord Omdat stap voor stap de voorspelde bewolking zijn intrek doet, van licht naar vlak licht, besluiten we voor de Petite Face Nord te gaan. Bovenaan heeft de wind er merkbaar zin in. We maken ons skiklaar en dalen de 45-gradenhoek van de noordwand af, die gehard is door de wind van de afgelopen dagen. Een aangenaam laagje van twee centimeter verse sneeuw zorgt voor de grip die we zoeken. De serac voorbij zorgt deze laag zelfs voor feestelijke stuifsneeuw. Omsloten door een visueel spektakel dalen we af. De skibenen van het afgelopen seizoen bieden in deze wand uitkomst. Onderaan de wand staan we tevreden te glunderen. Dit was een fantastische afsluiter van ons winterseizoen in deze regio. Via de col dalen we af naar het verlaten skigebied. Van hartje winter bovenaan de top, op de weg terug naar de lente in het dal.

HOOGTELIJN 5-2016 |

40_HL0516_R33_thema_Beaufortain.indd 47

18-10-16 09:26

markt & materi l

SINT- EN KERSTCADEAUTJES De feestdagen komen er al weer aan! In deze wintereditie van Hoogtelijn gingen we op zoek naar vriendelijk geprijsde cadeau-ideetjes voor in de schoen of onder de kerstboom.

Mag het eentje meer zijn?

Een extra karabiner aan je klimgordel kan nooit kwaad. Deze Strike HMS schroefkarabiner van Edelrid is mooi compact en weegt maar 65 gram.

€ 13,95 edelrid.de

Meer dan Zweedse balletjes

Ikea heeft vaak superhandige spulletjes. Neem deze Knalla zitmat. Wist je trouwens dat zo’n grote blauwe tas van Ikea ideaal is als touwzak?

€ 3,99 (2,99 voor Family leden) ikea.com

Proppen

Voortdurend grabbelen naar je hoofdlamp? Of je oordopjes? Niet als je die kleine dingetjes, die je altijd kwijt bent, in een stuff sack bewaart. Deze Stuffer Set Mini van Eagle Creek heeft er drie.

€ 27 eaglecreek.eu

Multifunctie

Een Buff is erg handig en multifunctioneel. Het kan een muts zijn, of een sjaal of een zweetband. Deze hiernaast is de High UV Protection Buff, maar er zijn vele soorten, kleuren en maten.

€ 16,95 buffwear.com

Rustig slapen

Op de pof

Onmisbaar bij het klimmen: magnesium! Het spul heeft alleen de neiging om o-ver-al te zitten. Deze Aperture pofzak van Arc’teryx draai je dicht om de magnesium binnen te houden.

€ 25 (klein) arcteryx.com

Het is nooit te vroeg om aan de uitrusting van je volgende tocht te werken. Met deze SleepSoft oordoppen van Alpine slaap je een stuk rustiger in de hut.

€ 12,95 alpine.nl

48 | HOOGTELIJN 5-2016 | ONDER REDACTIE VAN SIETO VAN DER HEIDE

48_HL0516_R10_menm.indd 48

18-10-16 09:27

THEMA WINTER

Boulder Brush

De boulderaars hebben wellicht al een boulderborstel, maar Black Diamond maakt een complete set, van klein naar groot en van zacht naar hard.

€ 17,95 blackdiamond.com

Droog en stofvrij bellen

Licht

Een vaste waarde op je paklijst: het hoofdlampje. Deze Petzl e+Lite is ontworpen als noodlampje en dus compact en erg licht, maar ook prima te gebruiken in de hut of op de camping.

€ 21,95 petzl.com

De nieuwe iPhone 7 mag dan wel waterdicht zijn, maar lang niet alle telefoons zijn dat. In een aLoksak beschermhoes blijft wel elke telefoon droog, schoon en stofvrij.

‘Mijn broek doet wat ’ie moet doen’

€ 9,95 (per 2 stuks, 4”x7”) loksak.com

Augustus 2015 op het terras van de Carducci hut, op 2300 meter in de Dolomieten. Mijn oog valt op het label op de broek van mijn tochtgenoot Johan van Dam. Gentic. Het iconische merk voor klimmers uit de jaren 90, geïmporteerd door Ad van der Horst. Als je dat droeg, wist je dat het goed was. Hoe oud is die broek wel niet? Johan: “Ik weet het niet precies. Maar de broek zit goed en doet wat hij moet doen, dus gaat hij mee op al mijn bergsportavonturen.” En ook nu nog ziet de zwarte alpiene broek er goed uit. Duidelijk gedragen, maar nog steeds niet versleten.

Gouwe ouwe

Gebruik jij ook onverwoestbaar bergsportmateriaal dat de tand des tijds heeft doorstaan? Mail het ons! hoogtelijn@nkbv.nl.

Vorige zomer klommen we samen een mooie route op de Grosse Zinne. Johan weer in zijn nog steeds niet versleten Genticbroek. En deze zomer kreeg ik via WhatsApp foto’s van een lachende Johan in de Cassinroute op de Piz Badile. In zijn bekende zwarte broek. Vanzelfsprekend. Op internet zie ik dat het merk in 2015 door een stel hippe Duitsers is gereanimeerd. Maar voor mij blijft het pure nostalgie. [Ico Kloppenburg]

Supersnel

Zitten je veters altijd in de weg? Of duurt het veteren te lang? Deze Lock Laces lossen je probleem op. Je doet ze één keer in je trailrunners en je hoeft daarna nooit meer je veters te knopen.

€ 9,95 bever.nl

Johan van Dam allround bergsporter NKBV-lid sinds 1984

HOOGTELIJN 5-2016 |

48_HL0516_R10_menm.indd 49

18-10-16 09:27

Weg van de wijsheid Tocht via het Barre Noire Couloir

Achter het toilethok in secteur G van Ailefroide ligt een klein veldje. In het midden staat een constructie van aan elkaar geknoopte tarps en zeiltjes, daaromheen dertig, veertig gekleurde bolletjes en driehoekjes, scheerlijnen in alle richtingen. Een aantal ervaren alpinisten zitten op plastic campingstoeltjes en kartonnetjes onder het centrale dak, terwijl Menno Visser en ik overal spullen vandaan trekken. Setjes en touwen, pannenkoeken en drinkflessen, stijgijzers en klimschoentjes. De tassen groeien.

“H

ebben jullie ijsboren?”, vraagt iemand. “Eh… Hoezo?” Het is zomer en Menno en ik bereiden ons voor op de Barre des Écrins. “We gaan via het Barre Noire Couloir en een icy chimney links van de graat naar de top”, vertellen we de alpinisten die geamuseerd onze voorbereiding gadeslaan. Het roept onverwachte reacties op. “Toen wij Barre Noire vorig jaar deden, was de sneeuw pap. We zetten één stap op de gletsjer en… Weeeh…” – “Wij hadden echt blank ijs.” – “Bij ons was ‘ie ook niet in conditie.” – “Hoe gaan jullie het couloir afzekeren?” – “Weten jullie wel hoe jullie met ijsboren moeten omgaan?” – “Ik zou er toch zeker zes meenemen.” – “En een Abalakovhaakje?”… Het komt nu pas bij me op dat het Barre Noire Couloir verschillende vormen aan kan nemen. Blank ijs? – Oh nee, ik ben nog helemaal niet toe aan blank ijs. Papsneeuw. Weggesmolten. Pimpelpaars met franjes aan de zijkant. Wie weet.

50 | HOOGTELIJN 5-2016

Ik stel mezelf teleur door pas aan condities te denken wanneer de groep alpinisten ons erop wijst. Het is de zoveelste confrontatie met mijn eigen gebrekkige ervaring, terwijl ik het verdorie al zelf wil kunnen. We laten ons succes wensen door de alpinisten, stappen in de auto en rijden weg van wijsheid.

Voetstapjes De nacht voor de tocht bivakkeren we op het laagste plateautje tussen de gletsjer en Refuge des Écrins. Halfdrie. Een wekker gaat. Menno verdeelt een pak prefab pannenkoeken en met tegenzin verwerken we de ene na de andere. Ik kruip de tent uit en beweeg mezelf een paar meter het donker in, dat zich geluidloos uitspreidt langs de rotsen, drukt op gletsjer, verdwijnt

| TEKST RUBY DE WITTE | FOTO’S MENNO VISSER

50_HL0516_R47_BarreNoire.indd 50

18-10-16 11:55

Ruby op de Roche Paillon Ridge.

van onze lampjes. Alles lijkt couloir of niet-couloir; een massieve sneeuwwand die zich volslagen willekeurig boven ons uitstrekt. Ik weet niet waar ik heen moet. Ik had het smal in gedachten. Tsja, naar boven. Tot mijn grote verbazing doemt een spoor op, een duidelijk spoor, veel dieper dan de hardheid van de sneeuw nu zou toelaten. De makers ervan hebben slechtere condities gehad. Ik volg naar een grote randspleet en zie dat de stapjes zich vlak daarboven voortzetten. â&#x20AC;&#x153;Ga hierheen.â&#x20AC;? Het is bijna alsof ze ter

het couloir is niets minder dan n hels omh g ha esen Puur genieten van het Glacier Blanc.

plekke verschijnen, als wegwijzers in een heilige missie waarvan ik nu pas op de hoogte word gesteld. Ik sla mijn bijlen in de sneeuw aan de andere kant van de spleet en klim over de heilloze diepte onder me.

Door het couloir in de spleten en ergens ver weg het Barre Noire Couloir raakt. Waarom?, denk ik. Waarom ik, waarom nu? Alsof de keuze me is overkomen. We ritsen de tent dicht en dalen af tot de gletsjer. Onze mars door de nacht is sereen met de stilte en sterren rondom ons. Ik voel het onheil van het couloir in onze nabijheid en begrijp niet waarom ik me er door mezelf naartoe laat voeren, maar de omgeving is zo magisch dat ik er ook niet diep over na kan denken. Halverwege steken we naar links en lopen richting de schim van het couloir, dat zich door haar grijstint aftekent tegen de zwarte omgeving. Wat schuilt daar â&#x20AC;&#x201C; blank ijs? Bij de eerste stijging halen we de ijsboren uit de tassen. De sneeuw is goed. Het couloir komt zo dichtbij dat we hem niet meer van de omgeving kunnen onderscheiden. De stenen randen verdwijnen buiten het bereik

Het pad wordt ijziger en ik begin me af te vragen of ik moet gaan afzekeren. Mennoâ&#x20AC;&#x2122;s lichtje beweegt onder me en voelt verder dan het werkelijk is. De nacht maakt me een eenzame avonturier. Maar ik ben niet alleen: de voetstapjes buigen af naar links en volgen de rand van het couloir. Eindeloos. Ik ben een mier die een stengel beklimt en ga hoger en hoger, zo hoog dat ik me af begin te vragen of de stengel misschien tot in de hemel reikt. Beneden danst nog steeds de koplamp van Menno. Daaronder verschijnen nog twee lampjes. Over de gletsjer bewegen zoâ&#x20AC;&#x2122;n dertig lichtjes in een keurige slinger die elegant de Ă&#x2030;crins tot leven brengen. Maar ik ben niet met hen, ik ben met mijn mythische voorgangers. Er is weinig variatie in beweging en ik realiseer me inmiddels dat de aard van het couloir niets meer is dan een hels en eentonig eind omhooghannesen. Soms zijn de stapjes zo oppervlakkig dat ik eigen treden moet trappen en soms zo diep dat ik mijn kuiten kan laten rusten. Net als wandelpaden, die

HOOGTELIJN 5-2016 |

50_HL0516_R47_BarreNoire.indd 51

18-10-16 11:55

hienveld 1-2 fc.adv 27.3.2003 14.33 B&R Pagina 1

Wij verze en bergen v r u

WIJ VERZETTEN Specialist in eringen k e z r e v t r o p s g r be BERGEN VOOR U

W.A. Hienfeld b.v. Postbus 75133, 1070 AC Amsterdam T 0031 (0)20 - 5 469 469 F 0031 (0)20 - 6 427 701 E info@hienfeld.nl Voor informatie: Koninklijke NKBV te Woerden

adv.heinfield_210x135.indd 1

18-03-15 15:29

4 YOUR MOUNTAIN

Specialist in bergsportverzekeringen W.A. HIENFELD B.V. Postbus 75133 Telefoon Telefax E-mail

1070 AC Amsterdam 0031(0)20 - 5 469 469 - 6 427 701 info@hienfeld.nl

Vertebra Technology™ 0031(0)20

www.lasportiva.com @lasportivatwitt

Naamloos-1 1

SPARKLE2.0

Perfect triple compatibility

SPECTRE 2.0

Voor informatie: Koninklijke NKBV te Woerden.

Become a La Sportiva fan

LA SPORTIVA ® is a trademark of the shoe manufacturing company “La Sportiva S.p.A” located in Italy (TN)

Spectre e Sparkle upgrade to 2.0 edition! The perfect combination of power, control and precision of the alpine boots, with the maneuverability and the lightness of a 4-buckles ski mountaineering boot. 4 your ride.

Pegasus Buckles™

Val di Fiemme, Trentino

17-10-16 14:28

altijd bochten achter bochten laten schuilen, lijkt het pad constant nieuwe stijging voor ons te verbergen. Ik verlies de stapjes nooit uit het oog en in ruil daarvoor brengen ze me tot de uitloper van het couloir. Pas op de vlakte dringt het tot me door dat we het couloir succesvol zijn doorgekomen. Geen blank ijs, geen ijsboren. We hebben geluk gehad met de condities. Ik neem afscheid van de voetstapjes die verdwijnen in het licht van de opkomende zon. Reuzenpassen.

Dome de Neige Bij het verliezen van de couloirspanning verlies ik ook een groot deel van mijn energie. Doodmoe sta ik daar naast Menno, kijkend naar de gigantische gletsjer die we ‘s morgens hebben overgestoken. De bergen tegenover ons kleuren gestaag en de Barre staat doodstil naast ons. Ik fluister tegen Menno dat ik misschien te moe ben voor de overschrijding. Of hij het goed

de nacht m kt me n nzame avonturier vindt om alleen nog de Dome de Neige te beklimmen? Hij vindt het prima, en ik meen wat opluchting in zijn stem te horen. Geen icy chimney meer vandaag. We lopen langs de rand van de col tussen Barre Noire en de Barre des Écrins, waar de wind zachtjes vat op ons heeft. Sneeuw golft in kleine heuvels onder onze voeten en wordt elke stap witter en witter. Kijk om je heen, kijk om je heen, kijk om je heen, gaat het door mijn hoofd. Het dal links van de col ziet er rauw, grijs, puntig en beangstigend uit. De andere kant kennen we maar al te goed: de hut en toppen, de romantiek van onze beginnende alpiene carrière en ergens nog dat tentje van ons dat we die morgen hadden achtergelaten. Via een eigen pad kruisen we onderlangs de graat van de Barre des Écrins en vinden het pad van de massa richting Dome de Neige. Na een aantal reuzenpassen komen we aan op 4015 meter, waar de wind verandert in een ijskoud monster en we een grappig gesprek voeren met twee Hollanders in E9-broeken. Het couloir verdwijnt naar de achtergrond van onze gedachten. In rap tempo zigzaggen we vervolgens omlaag, slingerend om Dometoeristen, onder seracs door en langs spleten, sommige stukken glijdend en andere in onze eigen reuzenpassen.

Trots Onder de Barre lopen we tegen een gebied met lawineresten aan. Tientallen gigantische witte blokken, misschien wel twee keer onze lengte, spreiden zich over de gletsjer uit en nemen ons op in een sprookje. Hier hadden we perfect verstoppertje kunnen spelen. Maar we zijn moe. Slingerend tussen de blokken zetten we de terugweg in. Over de gletsjer, richting de hut, dan rust en het afronden van ons avontuur. Wanneer het couloir in ons blikveld verschijnt, zijn we verbijsterd. Serieus? Zaten we daarop vanmorgen? Het is onfatsoenlijk lang en wordt steiler naarmate we er rechter voor staan. We gloeien van trots. Ik bedank de voetstapjes, en Menno, en trek met een beetje meer ervaring het dal in.

Ruby in het Roche Paillon Couloir.

HOOGTELIJN 5-2016 |

50_HL0516_R47_BarreNoire.indd 53

18-10-16 09:28

dagwandeling

In deze rubriek wandelen we een route die je onder normale omstandigheden in één dag kunt doen.

Wandelen tussen

Dentelles de Montmirail

wind, wijn en wolken D

e Dentelles zijn vooral bekend als sportklimgebied, maar er is ook een uitgebreid netwerk van wandelpaden. En die gaan we vandaag verkennen. We parkeren bij Rocher St. Christophe en volgen de rivier stroomopwaarts vanaf de spectaculaire waterval. Al snel hebben we ons geplande spoor te pakken. Een smal paadje, over de bodem van de vallei tussen de twee grootste rotsketens.

Apenkooien Langzaam kruipt het spoor de vallei uit naar de basis van de rotsen. Soms lopen we even op en neer voor een kijkje door een col. We wandelen met de klok mee om de bergen heen, zodat we verderop een steil stukje omhoog mogen klauteren en niet naar beneden hoeven te klimmen. Na dik anderhalf uur is het inderdaad twintig meter leuk apenkooien en dan staan we ineens boven aan de rotsen. We hebben een uitzicht dat meestal alleen aan klimmers voorbehouden is: in het westen de eindeloze wijnvelden van de Rhônevallei, in het oosten met zijn kop in de wolken de Mont Ventoux.

We volgen de rivier stroomopwaarts vanaf de waterval.

Vanuit de vallei voert het pad naar de voet van de rotsen.

54 | HOOGTELIJN 5-2016

| TEKST EN FOTO’S FRANK HUSSLAGE

54_HL0516_R08_dagwandeling.indd 54

18-10-16 09:28

Wandelen in de Dentelles Gebied

De Dentelles de Montmirail (‘de bewonderenswaardige bergen’) bestaan uit meer dan duizend smalle uitstekende pieken tot maximaal 755 meter boven zeeniveau. Met dik 700 beschreven sportklimroutes zijn ze vooral bekend bij rotsklimmers en, onterecht, minder bekend bij wandelaars. Als het in de heuvels van de Drôme een keertje wat minder weer is, hebben de Dentelles vaak net nog wel mooi weer. Door hun eenzame ligging in de vlakte krijgen ze met een mistral de volle laag.

Route

De beschreven wandeling is zo’n 15 kilometer lang met ongeveer 500 meter hoogteverschil. Reken zonder pauzes op een uur of vijf looptijd. Hoewel de route wordt aangegeven met blauwe stippen, is een kaart wel nodig. Vanuit Gigondas kun je starten vanaf de parkeerplaats onder de Col du Cayron. Vanuit Suzette was die parkeerplaats altijd goed bereikbaar via Lafare, maar in september 2015 was de weg net voorbij Chapelle de St. Christophe afgesloten. Vandaar dat wij onze wandeling bovenaan de waterval begonnen. We volgden de route met de klok mee omdat je halverwege een stukje van zo’n 15 tot 20 meter hoogte omhoog moet klauteren. En omhoog klimmen is toch altijd makkelijker dan afklimmen. Onderweg is er geen horeca noch drinkwater.

Bereikbaarheid Een klauterstukje van zo’n 15 meter hoog.

Met de auto is het 1118 kilometer vanaf Utrecht. Zowel Lafare als Gigondas zijn moeilijk bereikbaar met openbaar vervoer. Vanaf die dorpjes is het nog kilometers lopen naar de beschreven wandeling.

Onderdak

Er zijn met pijn en moeite drie campings te vinden op het grondgebied van de dorpen rondom de Dentelles. Zeer on-Frans, maar kamperen lijkt niet echt een optie. Wel zijn er volop gîte d’étapes in en rondom de Dentelles. In de klimgids staan er tientallen beschreven, even zoeken op internet levert ook de nodige hits.

Documentatie

• De wandeling staat beschreven in Randonnées en Drôme Provençale, Glenat, Grenoble 2012, ISBN 9782723486156. • Een klimgids met veel gebiedsinformatie is Grimpe aux Dentelles, Club Alpin d’Avignon et de Vaucluse, te koop bij het Syndicat d’Initiative (SI) in Gigondas. • Kaart: IGN 1:25.000 3040 ET, Carpentras, Vaison-la-Romaine, Dentelles de Montmirail.

Dik 700 routes Bij Col du Cayron, halverwege de dag, is het eventjes druk. Zouden de elkaar verdringende klimmers hier niet weten dat er keuze is uit dik 700 routes? Voorbij de parkeerplaats zijn we weer alleen. Na een prachtige kamwandeling voert het laatste uur ons tussen de wijngaarden door: hoe smakelijk kan een nazomerwandeling eindigen?

HOOGTELIJN 5-2016 |

54_HL0516_R08_dagwandeling.indd 55

18-10-16 09:28

Krasse 365 jaar ervaring

knarren De afgelopen maanden kreeg de redactie een paar brieven van oudere bergsporters. “Opa op de gletsjer, is dat wat voor Hoogtelijn?”, vroeg Lex Wertheim zich af. En Carla Cahn en Jansje Stodel wilden graag hun verhaal vertellen over een huttentocht door twee vrouwen van “bovengemiddelde leeftijd.” Hoogtelijn sprak met een aantal vitale en fitte bergsporters, samen goed voor 365 jaar ervaring.

56 | HOOGTELIJN 5-2016

| TEKST PETER DAALDER

56_HL0516_R42_krasseknarren.indd 56

18-10-16 12:31

Hal- en rotsklimster Leonie Seelen

‘Lange rotsroutes klom ik pas na mijn 50ste’ Twee jaar geleden klom Leonie Seelen, toen 63, haar eerste 7A. “Maar dat was een makkelijke. Een 6C kan ik wel eens halen, maar ik moet er echt voor oefenen. Ik heb wel vaker een 6C nageklommen.”

eonie Seelen had vroeger wat last van hoogtevrees, maar dat weerhield haar er niet van om veel naar de bergen te gaan. In het voor- en najaar klom ze vaak in België en Frankrijk, maar omdat er nog geen klimhallen waren, lag het klimmen ’s winters stil. “Daardoor maakte ik maar heel langzaam vorderingen. Nadat er hallen kwamen, ging mijn klimniveau echt omhoog. Hartstikke leuk het binnen klimmen,

Gestopt met werken Op haar 55ste stopte Leonie met haar werk als fysiotherapeut. “Ik kon het me permitteren om op te houden. Ik ben gestopt om meer te kunnen klimmen. In de eerste jaren klom ik echt heel veel. Het is alleen niet altijd eenvoudig om voldoende klimmaatjes te vinden. Vanaf mijn vijftigste ben ik zes keer met Alpien+ mee geweest met jonge ambitieuze klimmers. Daar heb ik ook heel veel aan gehad.” “Ik klim graag in de rotsen. Zoeken naar mogelijkheden, mijn eigen weg vinden. Dat vind ik juist mooi. Ik ben geen snelle klimmer en het wordt met het ouder worden trager, dus het is fijn als dat kan”, vertelt Leonie, die ook een warm hart heeft voor Cima Immink, de groep die meisjes en vrouwen inspireert om te klimmen. “Ik ken redelijk wat vrouwen die klimmen en ik klim graag met vrouwen. Ze zijn vaak wat terughoudender om op hun volle potentie voor te klimmen. Ik ken dat van mezelf en het is leuk om die potentie te stimuleren. Ik ben met de groep op pad geweest, een erg leuke week. Het begeleiden van klimmers ligt me wel. Inmiddels ben ik al ruim dertig jaar instructeur.”

Artrose

Foto’s Harald Swen

Leonie Seelen klimt in 2010 in Shune’s Buttress (5.11.a) in Zion (Utah, VS).

maar het is een heel andere tak van sport dan buiten klimmen. De hal is prima om op kracht te trainen, maar de techniek die je in de rots nodig hebt, kun je binnen niet echt oefenen. De echt lange rotsroutes in de Alpen ben ik eigenlijk pas gaan klimmen na mijn vijftigste.”

Leonie Seelen in 2010 in de Red Rocks (Colorado, VS) op de route Levitation 29 (5.11.b/c).

Bij Leonie steekt artrose de kop op in haar ellebogen. En ook haar knieën zijn niet zo soepel meer, zodat afdalen in de bergen sowieso lastig is. “Met angst en beven zie ik het moment aankomen dat ik niet meer kan klimmen. Voor iemand die erg ambitieus is, zoals ik, is het frustrerend als iets niet meer kan of meer tijd kost. Nou ja, voorlopig gaat het nog. Wat mij betreft tot mijn zeventigste. Ik klim nu tweemaal in de week, probeer eenmaal per week een route te bouwen en driemaal doe ik aan fitness. En zo veel mogelijk buiten, weekenden en vakanties, als ik klimmaatjes kan vinden. Als het niet meer lukt, wordt het fietsen. Maar dat is echt mijn tweede sport.”

HOOGTELIJN 5-2016 |

56_HL0516_R42_krasseknarren.indd 57

18-10-16 12:32

Lex Wertheim (rechts) en Rob Vermeulen bij de Rifugio Gnifetti (3647 m) in het Monte Rosagebied.

Lex Wertheim zat met zijn ouders en broer in concentratiekamp Theresienstadt, toen hij in februari 1945 onderdeel werd van een ingewikkelde uitruil met de Zwitsers. Omdat zijn broer TBC had, kwamen ze terecht in Leysin waar zijn broer in een kliniek werd verpleegd. Twee jaar woonde het gezin daar, recht tegenover de Dents du Midi.

“J

e kunt je voorstellen hoe groot het contrast was tussen een concentratiekamp en de schoonheid van de bergen. Daar heb ik mijn bergzucht gekregen. Die is nooit meer overgegaan. Mijn hele leven heb ik naar de bergen verlangd. Als jongen wilde ik berggids worden, maar het kwam er niet van”, vertelt Lex. Twee tochten naar de Gran Paradiso en de Pyramide Vincent (4215 meter), de laatste vorig jaar op zijn 73ste, hebben zijn droom vervuld: het beklimmen van een hoge berg. “In 1961 deed ik de befaamde Kaunergratcursus van Hermann Bratschko. Vlak daarna ben ik voor een aantal jaar naar Israël gegaan. Toen ik terug in Nederland een wetenschappelijke prijs won, wilde ik naar de Himalaya. Uiteindelijk kochten we van dat geld een auto en bleef het bij hunkeren naar de bergen”, vertelt Lex in zijn werkkamer. Hoewel hij niet klom in de bergen was hij wel diverse malen actief op de toerfiets, waarmee hij over alle grote bergpassen in de Alpen reed.

Foto Rob Vermeulen

Hartenwens

Bergliefhebber Lex Wertheim

‘In de bergen vergeet ik mezelf’

Lex Wertheim bij de Pyramide Vincent.

“In 2008 ging ik met pensioen. Een jaar later maakte ik een trekking in de Himalaya. Prachtig. Daar ontmoette ik Rob Vermeulen die me vroeg om met hem een grote bergtocht te maken. Dat was een schot in de roos. Mijn hartenwens is vervuld. Een fantastische tocht, met stijgijzers en alles wat erbij hoort. Als ik in de bergen ben, vergeet ik mezelf. Het is zo spectaculair en mooi. Het lijkt soms zen, meditatie. Het geeft me een enorm voldaan gevoel.”

Meerdaagse wandeltocht Door ziekte van zijn bergmaat Rob heeft Lex nu zijn zinnen gezet op een wandeltocht van een paar dagen. Hij wil de Chemin de la Liberté lopen, een vluchtroute door de Pyreneeën die in de Tweede Wereldoorlog onder andere is gebruikt door Engelandvaarders en joodse vluchtelingen.

58 | HOOGTELIJN 5-2016

56_HL0516_R42_krasseknarren.indd 58

18-10-16 09:31

Bergwandelaars Carla Cahn en Jansje Stodel

‘Tot tranen toe geroerd’ Een voortdurende waterval van herinneringen, gebeurtenissen, gedachten aan tochten, weet je nog-voorvallen en bovenal enthousiasme voor de bergen. Dat kenmerkt het gesprek met de vriendinnen Carla Cahn (77) en Jansje Stodel (75). Ruzie hadden de twee slechts eenmaal – hoewel ze het nu oneens zijn over hoe die ontstond; de een wilde eten, de ander rusten – maar die werd destijds snel weer bijgelegd.

“C

arla kende de bergen al. Ze skiet ook nog steeds. Voor mij was het nieuw. Ik ben echt verliefd geworden op de bergen. De eerste keer boven de 2000 meter, prachtig. In de bergen ben ik soms tot tranen toe geroerd,” vertelt Jansje. De twee vrouwen leerden elkaar kennen door hun kinderen. Toen Jansje in 1986 het Pieterpad liep, ontstond het idee om samen verder te lopen over de GR5 naar Nice. “We begonnen in 1997 en hebben eerst twee dagen geprobeerd of we het met elkaar konden vinden. Het klikte goed. De GR5 komt al snel in de bergen. Het maakt je elke keer weer nieuwsgierig naar het volgende topje. Heerlijk. In 91 loopdagen waren we in Nice, we liepen vijf tot zeven uur per dag. In 2002 stond er aan de Middellandse Zee voor ons een erehaag van twintig familieleden en vrienden.” Na de GR5 ontstond er geen zwart gat, want de twee vrouwen besloten trektochten te maken in de bergen. “Tijdens onze huttentochten merken we dat we stevig boven de gemiddelde leeftijd zijn. Daar zijn we vaak een bezienswaardigheid. Een keer kwamen we in een Franse hut twee vrouwen van 88 en 89 tegen, daaraan kunnen wij nog niet tippen. We lopen wat langzamer, maar met onze loopervaring, stug doorzetten en goed plannen, komen we waar we willen.”

Iets meer tijd Ze liepen huttentochten zoals de Alta Via, de Verwallrunde, bij de Dents du Midi, in het Schnalstal en een deel van de Sellrainer Hüttenrunde. “We nemen iets meer tijd. Als er op bordjes een uur staat, rekenen wij anderhalf uur. We zijn wat voorzichtiger, vermijden risico’s. In het begin hadden we te veel kleding en zware spullen bij ons. Dat doen we inmiddels anders, meer dan 7, 8 kilo is de rugzak niet.”

Carla Cahn (links) en Jansje Stodel in het Sellraingebergte.

De twee vullen elkaar goed aan. De een is beter in Duits, de ander in Frans. Onderweg wordt er lekker gekletst, maar, verzekeren beiden, ze kunnen ook prima stil zijn. Jansje loopt standaard met stokken en onder de bergbroek zit een brace voor haar knie die niet helemaal meer wil. “Ze loopt op wilskracht, het is een echte doorzetter”, zegt Carla. Waarop Jansje toevoegt: “Die fysieke uitdaging is prima, maar het lopen en de inspanning zijn ook goed voor je geest.”

HOOGTELIJN 5-2016 |

56_HL0516_R42_krasseknarren.indd 59

18-10-16 09:32

to go further Katadyn® BeFree™ Water Filtration System™ Ultra Fast Flow Safe Drinking Water Hydrapak® SoftFlask™ Compact and Ultralight EZ-Clean Membrane™

BeFree

™

WANDELSCHOENEN HANDGEMAAKT MET PASSIE GEMAAKT IN EUROPA – GEDRAGEN OVER DE HELE WERELD

Banks GTX De topper in de Trek-Light categorie is de Banks GTX. Dankzij het bovenwerk van nubuckleer en Cordura is dit model licht en comfortabel. De goed ademende Gore-Tex voering garandeert droge voeten en de Vibram profielzool biedt een uitstekende grip en demping. Geschikt voor allerlei wandelingen, ook door wat ruiger terrein. De Banks GTX is ook in een dames uitvoering verkrijgbaar.

WWW.HANWAG.NL

Naamloos-2 1

17-10-16 14:30

Alpiene sporter Piet Wintermans

‘Die reis was mijn AOW-cadeautje’

Piet Wintermans op de noordoostgraat van de Brunegghorn. Op de achtergrond de Mischabelketen.

ijn aardrijkskundeleraar maakte hem enthousiast voor de bergen. “Ik wilde alles over bergen weten. Leende alle boeken daarover en kende op mijn twaalfde alle berggebieden ter wereld”, vertelt Piet, net terug van een duurloopje. Toch duurde het tot zijn vijfentwintigste voordat hij zelf in de bergen kwam. “In 1965 was ik op een bergsportcursus van twee weken bij het internationaal Scoutingcentrum in Kandersteg. Ik maakte daar kennis met een gids uit Bern en twee oudere gidsen. We beklommen de Fründenhorn (3369 meter) en de Balmhorn (3698 meter). Een geweldige openbaring. Het was voor mij de opstap naar de Kaunergratcursus in 1966. En ook meteen de confrontatie met het gevaar in de bergen, want door een domme fout verongelukten twee deelnemers.”

Druk leven Piet leerde klimmen in de Maasrotsen met zijn vriend Hessel de Vries. Jarenlang volgde Piet de ene na de andere cursus, C2, deels C3. Een druk leven met een baan, vrouw en kleine kinderen zette het klimmen op topniveau even stil. Pas op zijn 55ste, na zijn scheiding, pakte Piet de zaken weer serieus op. “Ik wilde toen technisch beter worden om een expeditie te kunnen doen. Met Edward Bekker deed ik tien vierduizenders in het Monte Rosamassief en ik volgde een C2

in het Glocknergebied. Maar ik kreeg boven de 5000 meter steeds last van de hoogte. Dat gebeurde in de Himalaya en later ook op de Pik Lenin en de Aconcagua.”

Foto’s Roeland van Oss

Piet Wintermans ziet eruit als een marathonloper. Klein van stuk, 50 kilo, een iele persoon. Hij heeft ook het uithoudingsvermogen van een langeafstandsloper. En hij traint even veel. Er gaat geen dag voorbij of Piet heeft zijn sportkleren aan. Deze fitte senior is 75 en vertelt graag over zijn pittige alpiene tochten met berggids Roeland van Oss.

Wintermans op de Brunegghorn.

Topsportschema Dat last hebben van de hoogte zat Piet dwars, want het zat zijn plezier tijdens die tochten in de weg. In 2004 maakte hij kennis met schaatscoach Casper Helling, die na een inspanningstest trainingsschema’s maakte ter voorbereiding op de expeditie naar de Lhakpa Ri. Piet volgde een strak en stevig schema van trainen-eten-slapen. “En dat op mijn 64ste”, lacht hij. Topfit had hij in Nepal succes op de Lhakpa Ri van 7045 meter. “Een waanzinnig uitzicht op de Everest en de Makalu. Zó mooi. Ik had geen last meer van de hoogte, was niet kortademig en was na elf, twaalf uur in touw niet uitgeput. Daar merkte ik hoe nuttig al die trainingsarbeid is. Die reis was mijn AOW-cadeautje.”

NK 10 kilometer Vervolgens beklom Piet diverse bergen in de Alpen, hij kwam op de Muztagh Ata tot 7085 meter waar de expeditie door slecht weer moest omkeren. Piet deed en passant ook mee aan het Nederlands kampioenschap 10 kilometer hardlopen voor senioren in de categorie 60+.

Nadat zijn rug steeds meer opspeelde, besloot hij voortaan alleen met een gids op pad te gaan omdat hij anderen niet meer tot last wil zijn. Hij ontmoette Roeland van Oss tijdens een NKBV Bergsportdag en maakte met hem de overschrijding van de Dômes de Miage. Het beviel hem prima en hij maakte een lijstje voor Roeland van beklimmingen die hij nog graag wil maken. De eerste vinkjes kon Piet in 2015 zetten bij de noordoostgraat van de Brunegghorn (3833 meter), de Hoblaubgrat van de Allalinhorn (4027 meter) en de Nadelhorn (4327 meter). Daar kwamen dit jaar de traverse van de Pointes Lachenal en de noordwestwand van de Aiguille de Toule bij, beide keren met Van Oss. Piet heeft ook nog een tip voor oudere alpinisten: “Als je niet meer veilig met je vaste klimvrienden klimt, is het prima om een berggids in te huren. Snelheid en tijdsduur van een route zijn dan minder relevant. Voor mij is het heel ontspannen, waardoor ik de tochten veel intenser beleef.”

HOOGTELIJN 5-2016 |

56_HL0516_R42_krasseknarren.indd 61

18-10-16 09:32

Foto I-VY Climbing, Paul Lahaye

Halfautomaat of tuber?

BEWUST ZEKEREN

Zekeraar die met een Edelrid Jul² zekert.

Waar gezekerd wordt, maakt men fouten. Een openhartig gesprek met klimmers over veilig zekeren levert al snel het inzicht op dat niet het zekeringsapparaat maar de klimmer de veiligheid bepaalt. Dat is natuurlijk waar, maar met het ene apparaat maak je nu eenmaal gemakkelijker een fout dan met het andere. Welk zekeringsapparaat is nu het veiligst? Halfautomaten zoals de Grigri, autotubers zoals de Smart, of tubers zoals de ATC en Verso? NKBV-medewerker Harald Swen en redacteur Florian van Olden leggen het uit.

“N

a uitvoerig onderzoek van ongevallen en het langdurig observeren van zekeraars onder leiding van de Duitse en Oostenrijkse Alpenverenigingen volgde een jaar geleden een aanbeveling: gebruik altijd een halfautomaat bij het zekeren. De aanbevelingen die de Alpenverenigingen van onder andere Zwitserland, Duitsland, Oostenrijk, Italië en Frankrijk nu op basis van dit onderzoek geven, neemt de NKBV grotendeels over: Gebruik een halfautomaat in plaats van een tuber wanneer je een voorklimmer zekert. Het risico op ongelukken is kleiner bij gebruik van een halfautomaat dan bij zekeren met een tuber.

62 | HOOGTELIJN 5-2016

Halfautomaten als zekering en back-up tegelijk De oude kritiek dat halfautomaten te statisch blokkeren om veilig dynamisch te kunnen zekeren, is al lang weerlegd. Met een halfautomaat kun je comfortabel en veilig een voorklimval opvangen, mits je hebt geoefend en goed de werking van je halfautomaat kent, bijzondere situaties (wedstrijden of zeer lichte klimmers) daargelaten. Grootste pluspunt van halfautomaten is dat deze het touw blokkeren, onafhankelijk van de knijpkracht van de zekeraar. Dat is niet alleen comfortabel en veilig, het is meteen ook een

| TEKST FLORIAN VAN OLDEN EN HARALD SWEN

62_HL0516_R45_halfautomaten.indd 62

18-10-16 09:33

a ye

tz l

L ah

aul

g, P b in F ot

o I-

Cl i m

Halfautomaat Petzl Grigri.

Halfautomaten en autotubers Halfautomaat Wild Country Revo.

Halfautomaat Camp Matik.

back-up. De automatische blokkering werkt immers ook wanneer de zekeraar niet oplet, of het touw per ongeluk loslaat. Om deze laatste reden is de halfautomaat de beste keus bij het zekeren van voorklimmers. Een halfautomaat voorkomt ongevallen.

Leren zekeren met nieuwe apparaten Zijn halfautomaten idiot proof? Helaas niet. Onoplettendheid, onwetendheid en nonchalance zijn aan de orde van de dag. Toen de Grigri nog niet zo lang op de markt was, vond Florian het een goed idee om zijn vriendinnetje met het apparaat te leren zekeren. Bovenaan de eerste route waarin zij hem zekerde, gaf ze hem een bemoedigende knipoog, liet hem rustig hangen, en trok vervolgens de zekerhendel met twee handen naar beneden. Die handeling was niet haar fout, hij had haar niet goed de werking van de Grigri, en het belang van een remhand onder het apparaat uitgelegd. Gelukkig bleek haar reactie de juiste: een halve seconde later liet ze het apparaat los (in plaats van uit schrik de hendel vast te blijven houden) en behoedde ze Florian voor een val op de vloer van de klimhal. Geen apparaat is veilig

k halfautomaten zijn niet idiot pr f als je er niet goed mee hebt leren omgaan. Oefen het houden van vallen en leer veelgemaakte fouten voorkomen. Pas dan heb je voordeel van de extra veiligheid die halfautomaten kunnen bieden.

Halfautomaten zijn er in twee varianten, de ‘remhand-onafhankelijke’ halfautomaten en de autotubers. Ongeacht het type moet de remhand altijd aan het touw blijven en moet je altijd oplettend zekeren. Bij de ‘remhand-onafhankelijke’ halfautomaat loopt het touw niet door de karabiner, maar vindt de remwerking (met een draaiend onderdeel, de cam) geheel binnenin het apparaat plaats. De houding van de remhand is in principe niet van invloed op de remwerking van het apparaat. Voorbeelden zijn de Petzl Grigri en de Camp Matik. Bij autotubers is de remwerking het gevolg van de wrijving tussen touw en karabiner/ apparaat, net als bij tuberachtigen. Het verschil is dat het touw bij autotubers door het apparaat zo op de karabiner wordt vastgeklemd dat je met de remhand (bijna) geen kracht hoeft uit te oefenen. Sommige autotubers kennen een kleine mate van touwdoorloop voordat het apparaat blokkeert – de statische blokkeerkracht wordt bij de meeste apparaten vermeld. Bij autotubers is de werking afhankelijk van de positie van de remhand en de diameter of vorm van de gebruikte karabiner. Voorbeelden van autotubers zijn de CT Click Up, Mammut Smart en Edelrid MegaJul en Edelrid Jul².

Ongelukken door verkeerd gebruik van halfautomaten, zoals hierboven beschreven, komen helaas regelmatig voor, maar er gebeuren ook veel ongelukken als gevolg van nonchalance of onoplettendheid. Wel kunnen we stellen dat een goede opleiding van klimmers en een ‘veiligheidscultuur’ in de klimhal (waarbij partners elkaar checken voor elke klim en waarbij de haleigenaar zorgt voor toezicht) belangrijker is dan de keuze voor een specifiek type zekeringsapparaat. Het advies van de NKBV over veilig zekeren is geen dwingend voorschrift of verplichting. Vergelijk het met het advies om een auto te kopen met ESP of lane-assist: een tuber is als een vijftig jaar oude auto. Die rijdt óók (en dwingt je zelfs om beter op te letten), maar de extra veiligheidsvoorzieningen ontbreken.

Nonchalance bij het topropen De aanbeveling van de NKBV wijkt iets af waar het gaat om zekeren in toprope. Dat komt omdat de data die de buitenlandse onderzoekers gebruikten voornamelijk over voorklimsituaties gingen. De Nederlandse praktijk leert dat het zekeren met een halfautomaat bij topropen niet significant veiliger is dan zekeren met een tuber. De oorzaak hiervan zit hem enerzijds in het verkeerd gebruik van halfautomaten, anderzijds in de mogelijkheid om zekerfouten bij een topropeval soms nog te corrigeren – dit lukt bij een voorklimval, vanwege de grotere krachten, bijna nooit. De zwaarste ongevallen in Nederlandse klimhallen, waar zelden wordt voorgeklommen, waren daarom vooral het gevolg van inbindfouten of het te vroeg stoppen met zekeren, voordat de klimmer beneden was.

Check? Check! Veilig sportklimmen begint met de partnercheck. Daarna ligt de veiligheid van de klimmer in handen van de zekeraar en zijn zekeringsapparaat. In de NKBV-aanbeveling voor veilig zekeren bij het sportklimmen geven we je adviezen om veilig(er) te zekeren. We leggen je in deze aanbeveling uit wat de problematiek bij het zekeren is, doen een aantal aanbevelingen over het zekeren en geven een overzicht van de actuele halfautomaten die op de markt zijn. Kijk voor de volledige tekst van de aanbeveling en een overzicht van alle halfautomaten op nkbv.nl/kenniscentrum en zoek op aanbeveling.

HOOGTELIJN 5-2016 |

62_HL0516_R45_halfautomaten.indd 63

18-10-16 09:33

Ook met je NKBV-topvlag op de foto? Heb je een leuke foto van jezelf met de NKBV-topvlag op een top? Mail de foto naar communicatie@nkbv.nl en vermeld daarbij de namen van de mensen op de foto, de locatie en de datum. Wij zetten de foto dan in het topvlaggenfotoalbum op onze Facebookpagina en misschien zie je je foto terug in deze rubriek of in andere NKBV-uitingen. Bovendien verloten we aan het eind van het jaar een aantal leuke prijzen onder de inzenders. Heb je nog geen topvlag? Je bestelt hem voor € 3,95 (excl. verzendkosten) via nkbvwebshop.nl.

NKBV-

ALARMCENTRALE: +31 (0)70 314 55 11 24/7 bereikbaar

Foto Maarten Heijne

nkbv v r jou

Kijk voor het laatste verenigingsnieuws op nkbv.nl of volg de NKBV op Facebook: facebook.com/de.nkbv.

Ondersteboven

Begin juli sprong Reinier Blijleven op zondagavond met zijn wandelmaat Wietse in de auto voor een minivakantie in Zwitserland. Op maandagochtend stonden ze om 7:00 uur naast hun bed voor een tocht naar de Dents du Midi. “Helaas lag er voor ons niveau te veel sneeuw om het af te kunnen maken en moesten we op woensdag uitwijken naar Pierre Avoi om toch onze honger voor bergpieken te kunnen stillen. Op woensdagavond 20:00 uur waren we terug bij de auto, om 21:00 uur reden we op de snelweg en donderdagochtend was ik net op tijd thuis om mijn kids gedag te zeggen voor ze naar school gingen.” De vakantie ging zo snel, dat de twee pas thuis het resultaat zagen van hun op-zijn-kop-topvlagfoto, gemaakt bij de Cabane d’Antème op 2000 meter.

de alarmcentrale spreken Nederlands en staan 24 uur per dag, 7 dagen per week voor je klaar. Het nummer is +31 (0)70 314 55 11; je vindt dit nummer op de achterkant van je ledenpas. Meld dat je een reis- en ongevallenverzekering hebt afgesloten bij W.A. Hienfeld via de NKBV, en vertel je naam en NKBV-lidmaatschapsnummer (dat is je polisnummer). Kom je bij een medische instelling terecht, dan heb je ook de gegevens van je zorgverzekeraar nodig, omdat medische kosten altijd eerst gedeclareerd worden via je zorgverzekering.

Opname, repatriëring of juridische bijstand: NKBV-Alarmcentrale

Als je bent verzekerd via de NKBV en er gebeurt iets tijdens je vakantie, dan is het belangrijk dat je weet met wie je contact moet opnemen zodat je meteen goed geholpen wordt. Wie moet je bijvoorbeeld bellen bij een ongeval, juridische bijstand of een schadeclaim? Vaak bellen leden allereerst het NKBV-bureau, maar de Ledenservice kan je helaas niet verder helpen. We zetten de meest voorkomende situaties en de daarbij horende contactgegevens op een rij.

Ongeval: NKBV-Alarmcentrale Is er sprake van een ongeval, bel dan de NKBVAlarmcentrale die is ondergebracht bij de ANWB-Alarmcentrale. De medewerkers van

Foto Rogier van Rijn

De juiste hulp

In geval van een ziekenhuisopname, repatriëring of voor juridische bijstand neem je ook contact op met de NKBV-Alarmcentrale (+31 (0)70 314 55 11). Moet je zo snel mogelijk naar huis, bijvoorbeeld vanwege aanstaand overlijden in de familie, ook dan is het verstandig om de alarmcentrale te bellen. Zij vertellen je wat wel en niet wordt vergoed voor de terugreis – dat voorkomt nare verrassingen achteraf.

Bagageclaims en andere medische kosten: schadeformulier Heb je een bagageclaim of medische kosten die géén verband houden met ziekenhuisopname, zoals een tandartsrekening? Dan hoef je niet te bellen. Bewaar de rekeningen goed en declareer de kosten via ons schadeformulier op nkbv.nl/ nl/verzekering/reisverzekering/schadeformulier.

Meer informatie Meer informatie over de NKBV-reisverzekering, de meest gestelde vragen en het polisblad vind je op nkbv.nl/verzekering.

64 | HOOGTELIJN 5-2016

64_HL0516_R20_nkbvvoorjou.indd 64

18-10-16 08:49

NKBV nu ook op Instagram Wie op Facebook en Twitter zit, ziet de NKBV vast regelmatig voorbijkomen. Zo blijf je op de hoogte van het laatste nieuws, aankomende evenementen en acties. Liefhebbers van filmpjes kennen vast ons YouTubekanaal (youtube.com/user/KNKBV), waar je livestreams, webinars, instructievideo’s en impressies van bergsportreizen vindt. Sinds kort is de NKBV ook actief op Instagram. Drie fotografen nemen je mee met inspirerende beelden van zomer en winter, binnen en buiten. Bram Berkien, Reinier Rijke en Rogier van Rijn fotograferen klimmers en wandelaars, freeriders en toerskiërs, landschappen en evenementen voor wie geen genoeg kan krijgen van de bergen. Je volgt hen via _nkbv.

NKBV-jaarkalender van Katja Staartjes In de jaarkalender Passie 2017 voor Bergsport eert de NKBV de Nederlandse bergsporthelden. In de editie van 2017 staan de prachtige foto’s van Katja Staartjes centraal, die zij maakte tijdens haar tochten in de Himalaya. Nieuw dit jaar is het formaat (een handzamer A3) en de Passie voor Bergsport indeling: een planner met meer ruimte om al je afspraken en plannen vast te leggen. Nieuwsgierig? Je bestelt de kalender voor € 15,00 via nkbvwebshop.nl. (Levering vanaf 17 november.) K ATJA S TA A R TJ E S

Foto Peter Mulder

Koninklijke Nederlandse Klim-en Bergspor t Vereniging

Tw t m met de @NKBV Rutger Burgers @rutgerburgers 2 okt. Deelnemers aan mijn 4-daagse @NKBV huttentochten #Stubaier #Höhenweg waren zeer tevreden. 2 enthousiastelingen maakten zelfs film van tocht.

Bergsportreizen.nl: op ontdekkingstocht buiten de piste Ver van de bewoonde wereld in de besneeuwde bergen: ook in de winter kun je met de NKBV op vakantie. Of je nu gaat sneeuwschoenwandelen, toerskiën, freeriden of ijsklimmen, we hebben een reis of cursus voor elk niveau. Omdat de vraag naar sneeuwschoenwandelreizen en -cursussen blijft groeien, hebben we zes nieuwe cursussen en tochten aan het programma toegevoegd. Ook kun je dit jaar zes nieuwe toerskireizen boeken en een zware freeridetocht. Daarnaast is het Basiskamp Winter terug van weggeweest: in de voorjaarsvakantie kun je kiezen uit twee basiskampen in het Sauerland. Het complete winterprogramma vind je op bergsportreizen.nl.

Winterworkshops • 6 december • 11 december • 13 december • 15 december • 20 december • 10 januari • 10 januari • 12 januari • 15 januari • 17 januari • 24 januari • 26 januari

Sneeuwschoenwandelen, SnowWorld Zoetermeer Lawinepiepers, MK Skiservice Bilthoven Toerskiën, SnowWorld Zoetermeer IJsklimmen, Bever Ice Wall Den Haag Sneeuwschoenwandelen, SnowWorld Zoetermeer Lawinekunde, Woerden Sneeuwschoenwandelen, SnowWorld Zoetermeer IJsklimmen, Bever Ice Wall Den Haag Lawinepiepers, MK Skiservice Bilthoven Toerskiën, SnowWorld Zoetermeer Sneeuwschoenwandelen, SnowWorld Zoetermeer IJsklimmen, Bever Ice Wall Den Haag

Ernst van der Leij @ErnstvanderLeij 2 okt. Reünie bergsportkamp @NKBV. Vandaag geen Triglav of Krn, maar klimmen en dalen op de Posbank :-) Siked @SikedClimbing 25 sep. Mark Brand wint eerste wedstrijd lead bij senioren! Bij de dames gingen de jonge honden aan de haal met het podium. Ron Meijer I Adrome @ronadrome 25 sep. Boulderen is verslavend en goed voor lijf en leden. @NKBV http://www.getsalt.com/blog/ 2016/9/2471_leer_alles_over_boulderen_in_ de_nieuwe_salt … Siked @SikedClimbing 17 sep. Paraklimmer Fedde Benedictus werd vierde in Parijs! http://siked.nl/paraklimmer-feddebenedictus-vierde-parijs/ … #Paralympics #climbing #IFSCwch @NKBV Lodi @lodiblogt 11 sep. Heerlijk geboulderd, geklommen en een barbecue @NKBV Amsterdam http://fb.me/ 31wS0uYf2 Edwin Kranenberg @EdwinKr83 8 sep. Niet zo heel moeilijk en niet zo heel erg hoog, maar toch “gipfelkreuz erreicht” van de Wurmkogel met @NKBV topvlag!

HOOGTELIJN 5-2016 |

64_HL0516_R20_nkbvvoorjou.indd 65

18-10-16 08:49

Reactie Alan Arnette na zeven doden dit voorjaar

Waarom mensen sterven op

Everest

De Amerikaanse klimmer Alan Arnette volgt alle expedities op de hoogste bergen ter wereld en doet daarvan verslag op internet en social media. Na de zeven doden op Everest en Lhotse dit voorjaar, onder wie de Rotterdammer Eric Arnold, schreef Arnette een beschouwing, die wij grotendeels publiceren. ‘Waarom mensen sterven op Everest’, noemde hij zijn bijdrage. Dat vragen velen zich af, constateert hij. Hij legt uit wat er speelt op en rond de hoogste berg op aarde.

eel berichten over ongelukken in de bergen zijn goedbedoelde pogingen om de levens van toekomstige bergbeklimmers te sparen, maar sommige berichten zijn pogingen om – uit eigenbelang – bergbeklimmers, gidsen en het bergbeklimmen zelf te demoniseren. Dus met dien verstande dat ook ik een agenda heb: laten we eens kijken waarom er mensen sterven op Everest, zonder al te diep in te gaan op de recente sterfgevallen dit voorjaar.

Vragen Ik wil graag stilstaan bij een aantal vragen rond deze sterfgevallen: • Impliceren de twee sterfgevallen in mei, bij een en dezelfde organisatie, dat de gids nalatig is geweest? • Is er een verband tussen klimmen met een goedkope gids en een (verhoogd) risico?

66 | HOOGTELIJN 5-2016

66_HL0516_R41_Alan.indd 66

• Wat was de doodsoorzaak en had deze kunnen worden voorkomen? • Waarom wordt er niets gedaan aan de jaarlijkse sterfgevallen op Everest, zodat bergbeklimmen veiliger wordt? • Waarom zijn er zo veel onervaren mensen op de berg? • Leiden de grote aantallen klimmers op Everest tot een verhoogd risico, en wat kan hieraan worden gedaan? Ik wil hieraan toevoegen dat de sterfgevallen op Everest elk jaar weer het nieuws halen, waarbij steeds dezelfde vragen worden gesteld.

Mijn ervaring Ik ben op mijn 38ste begonnen met bergbeklimmen en heb sindsdien 37 grote beklimmingen gedaan, waaronder elf van achtduizenders en drie toppen (Everest, K2 en Manaslu).

| TEKST EN FOTO’S ALAN ARNETTE | VERTALING MARIEKE VAN KESSEL | TEKSTBEWERKING PETER DAALDER

18-10-16 12:34

Foto Ralf Dujmovits

Een iconische foto van Ralf Dujmovits. File op de Lhotsewand van Everest. Er zijn 125 klimmers te zien. Op de hele foto staan nog 30 klimmers meer. (Eerder publiceerde Hoogtelijn deze foto bij een artikel van Eric Arnold die in 2012 schreef over zijn afgebroken poging op Everest vanwege slecht weer.)

Ik heb met en zonder gidsen geklommen, ik heb hoogteziekte gehad, ik ben vlak onder de top omgekeerd, ik heb teamgenoten helpen begraven, en ik heb het gevoel dat ik alles wel zo’n beetje heb gezien. Veel berichten in de media richten zich op de nieuwe generatie goedkope gidsen op Everest. Ik heb een aantal jaren geleden voorspeld dat de verhouding westerse en Nepalese gidsen zou verschuiven van 80/20 naar 20/80. De verhouding is nu ongeveer 60/40.

Perspectief Voordat we hier verder op in gaan, is het belangrijk om de sterfgevallen op Everest in perspectief te plaatsen. Voor alle duidelijkheid: ik wil beslist niet het verlies van mensenlevens en het verdriet van de nabestaanden bagatelliseren.

Tussen 2000 en 2015, wat ik ‘de moderne tijd’ noem, zijn er volgens de Himalayan Database aan beide zijden (Tibet en Nepal) 93 doden gevallen op 5758 succesvolle beklimmingen. Het aantal doden per seizoen varieerde van één tot twintig, met een gemiddelde van zeven. Everest is een van de veiligste achtduizenders; nummer 11 in een lijst van 14 toppen. Ongeveer één op de dertig klimmers komt om bij een poging de top te bereiken. Bij Annapurna is dat één op de vier. Op andere bergen komen aanzienlijk meer klimmers om, bijvoorbeeld in het Mont Blanc-massief, waar honderd doden per jaar te betreuren zijn.

Wie beklimt Everest? De demografische samenstelling wijzigt in rap tempo, vooral onder invloed van goedkopere opties, toenemende interesse

HOOGTELIJN 5-2016 |

66_HL0516_R41_Alan.indd 67

18-10-16 12:34

Foto rechts: Klimmers wachten op elkaar op de Hillary Step. Foto onder: De hoogste camping ter wereld: zuidcol op Everest.

68 | HOOGTELIJN 5-2016

66_HL0516_R41_Alan.indd 68

18-10-16 09:35

in het bergbeklimmen en het idee dat Everest ‘een eenvoudige klim’ is die ‘iedereen heeft gedaan’. Eerst wat geschiedenis. Vijftig jaar geleden accepteerde Nepal slechts één expeditie per seizoen (voorjaar en najaar). Zo’n expeditie was vaak een nationaal team: Zwitserland, GrootBrittannië, Verenigde Staten. Al sinds de expeditie van Mallory en Irvine in 1924 waren sherpa’s er nauw bij betrokken. Er werd gebruikgemaakt van zuurstofflessen. Teams trainden gedurende een jaar of nog langer – als team – exclusief voor de expeditie, en als één persoon de top bereikte, ging de expeditie als een succes de boeken in. De bergbeklimmers waren jong, moedig, trots en vol zelfvertrouwen. Tegenwoordig is het heel anders. Nepal, dat wil profiteren van de toenemende interesse in bergbeklimmen, vroeg aan het begin van de jaren ’90 10.000 dollar voor een permit voor Everest en stelde de berg open voor iedereen die een poging wilde wagen, zonder eisen te stellen aan de klimmers of de gidsen en zonder een limiet te stellen aan het aantal permits. Per seizoen worden miljoenen verdiend aan de permits en nog eens een veelvoud hiervan aan ondersteuning in de vorm van hotels, restaurants, gidsen, dragers, et cetera.

Mannen van 35-45 Nu zijn expeditieleden tussen de 13 en 80 jaar oud en verreweg de meeste klimmers (94%) zijn mannen tussen de 35 en 45 jaar. Bijna alle Everestbeklimmers hebben een fulltimebaan om de 30.000 tot 65.000 dollar te betalen die nodig is als lid van een commercieel team. Zo’n team bestaat uit gelijkgestemden, maar iedereen klimt voor zijn of haar eigen gewin naar de top, niet voor succes als team. Nu er ook goedkopere organisaties zijn, doen steeds jongere klimmers, die minder geld te besteden hebben, een poging op Everest. Het is vrij gebruikelijk dat goedkope teams volledig uit jonge twintigers bestaan. Veel van deze klimmers zijn afkomstig uit India en China. Chinezen moeten overigens een achtduizender hebben beklommen voordat zij de Everest vanaf de Tibetaanse zijde mogen beklimmen – tegen betaling van 60.000 dollar. Veel Chinezen kiezen daarom voor de Nepalese zijde, waar geen eisen worden gesteld en de kosten lager zijn.

Wie zijn de gidsen? Er zijn geen regels voor wie zich gids mag noemen in Nepal. Het Bureau voor Toerisme is sherpa’s ‘sherpagidsen’ gaan noemen, waardoor de indruk is ontstaan dat alle sherpa’s getrainde en gekwalificeerde gidsen zijn. Oudere sherpa’s hebben hun kennis vooral opgedaan door ervaring; jongere sherpa’s hebben soms enige training gehad die is gesponsord door hun werkgever. Er wordt aan gewerkt om mensen die op grote hoogte werken een opleiding te geven via het Khumbu Climbing Center, maar slechts een handvol sherpa’s heeft een internationaal erkende bevoegdheid als gids. Degenen die een opleiding hebben gevolgd van het KCC hebben grondige kennis van het bergbeklimmen en de veiligheid, alsmede medische basiskennis die nodig is in de bergen.

Westerse gidsen Er zijn ongeveer tien organisaties in de Verenigde Staten, Europa, Australië en Nieuw-Zeeland die sinds de jaren ’90 gidsen op

Everest, waaronder bekende namen als Adventure Consultants, Alpine Ascents, Jagged Globe, Himalayan Experience (Himex) en International Mountain Guides. Zij bieden wat ik ‘formulebeklimmingen’ noem: ze huren diverse westerse gidsen in en vullen deze aan met een grote lokale staf met tot twee sherpa’s per klimmer. Ze zorgen voor meer dan voldoende zuurstof, tot vier liter per minuut tijdens de slotklim. Ze rekenen topprijzen van 65.000 dollar per klimmer en bieden prima voeding, tenten en materialen. En ze zijn zeer succesvol, met meer dan 80% succesvolle beklimmingen tot een aantal jaren geleden. Ook de veiligheidscijfers van deze organisaties zijn uitstekend. Wanneer een klimmer tekenen begint te vertonen van vermoeidheid of verwarring – typische problemen op grote hoogte – reageren de

Iedereen klimt voor zijn eigen gewin naar de top gidsen snel en adequaat en beschikken ze bovendien over voldoende ondersteuning van sherpa’s om de juiste zorg te kunnen bieden, waaronder ook evacuatie op of in de buurt van de top. Kanttekening: er zijn ook goedkope westerse organisaties actief op Everest, zoals Summit Climb, die een aanbod hebben dat meer lijkt op dat van de goedkopere Nepalese organisaties.

Nepalese en sherpagidsen Door sherpa’s geleide organisaties bestaan al heel lang in Nepal. Zij richten zich vooral op Aziatische klimmers uit Japan, Korea en India. Voorbeelden hiervan zijn Asian Trekking, Montarosa en Arun. Zij waren bereid ondersteuning en logistiek te bieden die passen bij het budget van hun klanten. Ze vormden over het algemeen een klein deel van de markt op Everest, aangezien de meeste andere klimmers afkomstig zijn uit het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten, Europa en Australië. In de afgelopen jaren bestormde een nieuwe generatie jonge sherpa’s de markt. Zij zijn hun eigen bedrijfjes gestart, kennelijk met de wens om de markt voor gidsen terug te veroveren op de westerlingen, en met een bedrijfsmodel dat vooral concurreert op prijs. Deze jonge sherpa’s zijn sterk en ervaren. Sommigen hebben meerdere achtduizenders beklommen in Nepal, Tibet en Pakistan, enkelen zelfs zonder extra zuurstof. Sherpa’s van buiten de traditionele Khumbu-regio, bijvoorbeeld Makalu en Rolwaling, zijn bovendien voor eigen doeleinden begonnen met klimmen, en niet alleen om te klimmen met betalende deelnemers. Met de klimvaardigheden verbeterde ook de bedrijfsvoering, inclusief uitgebreid gebruik van social media. Onder deze nieuwe generatie organisaties vallen Seven Summits Treks, Dreamers Destination en Happy Feet. Er verschenen nieuwe websites met stoere foto’s van sherpa’s op de top en aantrekkelijke aanbiedingen voor goedkope beklimmingen van Everest met ‘Everest-veteranen met meer dan tien succesvolle beklimmingen op hun naam’. Er vielen doorgaans fikse kortingen te bedingen. Veel, heel veel buitenlandse klanten gingen op deze aanbiedingen in – en met succes. Zij werden de beste referenties.

HOOGTELIJN 5-2016 |

66_HL0516_R41_Alan.indd 69

18-10-16 09:35

REACTIK + BluetoothÂŽ Flex Plan: monitor, customize, and commit!

A smart, connected, and rechargeable headlamp. Through the MyPetzl Light* smartphone app, monitor battery life in real time, choose a specific lighting profile for your activity, and control the brightness of your REACTIK + on the fly. Use REACTIVE LIGHTING and Bluetooth Smart technology to optimize burn times. 300 lumens. www.petzl.com *

AD-REACTIKPLUS.indd 1 petzl.indd 2

(REACTIK + can be used without the app.)

19/05/16 18-10-16 13:38 10:11

Lagere lonen Een deel van het goedkope bedrijfsmodel was gebaseerd op lagere lonen voor de staf dan bij hun westerse concurrenten. De Nepalese overheid eist dat iedere sherpa 1500 dollar krijgt om nieuwe klimspullen te kopen (schoenen, stijgijzers, ijsbijl, hoofdlamp, helm, zonnebril, handschoenen, kleding). Dat wordt zelden gecontroleerd, dus is het makkelijk dat geld niet te betalen of de sherpa’s besteden het geld niet. De sherpa’s zijn al blij dat ze werk hebben. Daardoor zie je sherpa’s zelfs in de IJsval op sportschoenen, zonder zonnebril, met dunne handschoenen, geen helm, oude rugzakken en slecht gereedschap, slecht passende schoenen en stijgijzers. Dat maakt hun werk nog moeilijker en onnodig gevaarlijk. Er werden ook geen verzekeringen afgesloten op overlijden of kosten voor medische behandeling of redding. Ze boden een minimale hoeveelheid zuurstof, toegediend met ouderwetse zuurstofmaskers, en maakten alleen gebruik van ‘sherpagidsen’, niet van westerse gidsen die duizenden dollars extra kosten per deelnemer. De voeding was karig en, het belangrijkst, bij velen was de staf onervaren en beschikte deze niet over enige medische kennis, of over kennis van de bergsport of de taal. Nogmaals, voor alle duidelijkheid, dit gaat niet over alle goedkopere organisaties, maar over genoeg goedkopere organisaties om reden te hebben tot zorg. Een groot probleem is dat veel klimmers nu verwachten één of zelfs twee persoonlijke sherpa’s te hebben tijdens de slotklim. Met 300 tot 400 permits alleen al aan de Nepalese zijde van Everest en nog eens 200 aan de Tibetaanse zijde, plus beklimmingen van andere achtduizenders zijn er niet voldoende gekwalificeerde sherpa’s en ondersteunende staf om aan de verwachtingen van deze nieuwe generatie klimmers te voldoen.

Lange wachttijden in de Khumbu IJsval, ondanks de aangelegde touwen en ladders.

Wie krijgt een permit? Iedereen met geld. Hoewel de Nepalese regering persberichten heeft uitgegeven waarin eisen aan klimmers worden gesteld, waaronder een beklimming van een zevenduizender en een leeftijd tussen de 18 en 75 jaar, worden deze voorwaarden niet gehandhaafd. De beste gidsen eisen ruime klimervaring – de besten van de besten eisen zelfs een succesvolle beklimming van een achtduizender voordat een klimmer wordt toegelaten tot hun team. Andere gidsen accepteren een succesvolle beklimming

Zelfs in de IJsval zie je sherpa’s zonder een zonnebril of helm

Veel concurrentie Het resultaat is dat organisaties iedereen inhuren die bereid is om zware spullen naar hooggelegen kampen te brengen en vervolgens klimmers te begeleiden tijdens de slotklim. Sherpa’s zijn moe en als een klimmer – ervaren of onervaren – vervolgens in de problemen komt, ontstaat er een chaotische situatie waarin niemand over de vaardigheden of de mogelijkheden beschikt om actie te ondernemen. Er is veel concurrentie onder jonge sherpa’s: wie kan het snelst klimmen, wie kan het meeste gewicht dragen. Ze nemen soms onnodige risico’s, zoals op steile ijshellingen als de Lhotsewand, of ze gebruiken bij het oversteken van spleten op ladders geen vaste touwen. Ze bieden zich regelmatig vrijwillig aan om een ‘dubbele last’ te dragen om extra geld te verdienen. Goedkope organisaties geven tot aan de slotklim vaak geen extra zuurstof aan de staf. Ik herinner me mijn toppoging in 2002, toen ik net onder het Balkon in de problemen kwam. Ik zei tegen mijn jonge sherpa dat ik naar beneden ging, waarop hij me aankeek en zei: ‘Yes, go higher!’ Ik daalde in mijn eentje af, terwijl hij verder omhoog klom. Het was een klimles die ik nooit ben vergeten. Voordat ik haatmail ontvang van sherpa’s: ik wil duidelijk stellen dat ik, in de 17 jaar dat ik in Nepal kom, ontzettend veel uitstekende sherpa’s ben tegengekomen die ik bewonder en voor wie ik respect heb. Alle credits gaan naar Kami Sherpa die me heeft geholpen om de K2 en Everest te beklimmen en die aan mijn zijde stond op de Lhotse, vorig jaar tijdens de aardbeving en opnieuw dit jaar.

van Denali of Aconcagua en sommigen verkopen beklimmingen van andere bergen als ‘training voor Everest’ om geld te verdienen en in de hoop diezelfde klant terug te krijgen voor Everest. De slechtste organisaties, ten slotte, laten je betalen, ongeacht je ervaring, en zeggen dat je alles wat je moet weten te horen krijgt van hun ervaren staf.

Klanten versus klimmers Veelgehoorde kritiek op Everestbeklimmers is dat zij gidsen inhuren om hen te begeleiden bij alle aspecten van de beklimming. Deze kritiek is vaak afkomstig van professionele bergbeklimmers. De visie is dat als je een gids nodig hebt, je niets te zoeken hebt op de berg. De term ‘gids’ is op zichzelf interessant, omdat het een beeld oproept van een beginner die wordt verteld wat hij moet dragen, wat hij moet inpakken, wanneer hij moet eten, hoe hij moet lopen, welke kant hij op moet, et cetera. Echter, op alle beklimmingen die ik heb gedaan en waarbij een ‘gids’ aanwezig was, functioneerde deze meer als ondersteunende medewerker die achter de schermen veel werk verzette. Wanneer er moest worden geklommen, dan was de individuele klimmer ‘persoonlijk verantwoordelijk’. Toen ik begon met klimmen, koos ik voor commerciële expedities met gidsen omdat ik geen idee had waarmee ik bezig was. Ik wilde leren. Tijdens mijn trainingen verkeerde ik gelukkig in het gezelschap van mensen met ruime ervaring die bereid waren om

HOOGTELIJN 5-2016 |

66_HL0516_R41_Alan.indd 71

18-10-16 09:35

Foto Harry Kikstra, 7summits.com

Foto linksboven: Aan de noordzijde van Everest, kamp op Noordcol, 7000 meter, op het zadel tussen Everest en Changtse (rechtsachter). Foto rechtsboven: Bordje op weg naar het basiskamp van Mount Everest. Wie fotografeert het niet? Foto onder: Route tussen kamp 2 en 3.

72 | HOOGTELIJN 5-2016

66_HL0516_R41_Alan.indd 72

18-10-16 09:35

me te leren over rotsen, ijs, winterkamperen, et cetera. Toen ik steeds moeilijkere bergen beklom (Longs, Aconcagua, Denali, Cho Oyu, Ama Dablam) begon ik te begrijpen wat nodig is om de écht hoge bergen te beklimmen. Ik was echter lang niet altijd succesvol, meestal vanwege mijn eigen tekortkomingen (onvoldoende training en mentale veerkracht, arrogantie). Ik bleef ‘gidsen’ gebruiken om verschillende redenen: logistiek, kennis van de bergen, contacten, invloed op de kosten, veiligheid.

De cirkel van onervarenheid De lagere prijzen die nu worden aangeboden voor Everest lokken onervaren klimmers. Maar dat is een vicieuze cirkel. Een gids kan Everest vaak alleen tegen een lage prijs aanbieden als hij een onervaren staf inhuurt, waardoor de expeditie onderbemand is, minimale hoeveelheden zuurstof verstrekt en geen backup-, communicatie- en reddingsplan heeft. Zulke gidsen verkopen eenvoudigweg een plaats op een permit, bieden een tent en voedsel en beloven een ‘ervaren’ sherpa op het laatste stukje naar de top. De onervaren klimmer beschikt over onvoldoende kennis en is onder de indruk van een gelikte website en de cijfers van meerdere Everestbeklimmingen van de eigenaar van de organisatie, niet wetende dat zijn sherpa wellicht ook pas voor het eerst op Everest staat. Wanneer iemand die de Kilimanjaro of Island Peak in Nepal succesvol heeft beklommen te horen krijgt dat hij gekwalificeerd is om de Everest op te gaan, is dat het begin van de cirkel van onervaren mensen die onervaren mensen begeleiden. Als er problemen ontstaan, is niemand gekwalificeerd om deze problemen te herkennen of om actie te ondernemen.

Waardoor sterven klimmers? Zoals vaak wordt gezegd dat de meeste vliegtuigen verongelukken door een fout van de piloot, zo gaan de meeste levens op Everest verloren door een inschattingsfout van de klimmer. Deze fouten kunnen variëren van klimmen onder slechte weersomstandigheden, verder stijgen bij gezondheidsproblemen, niet bevestigd zijn aan vaste lijnen op ladders of in steil terrein, of onvoldoende kennis over de omstandigheden in de bergen (lawines) of het weer. Het menselijk lichaam is niet ontworpen om op extreme hoogten te functioneren. Het hoogste permanent bewoonde dorp op aarde is La Rinconada in Peru op 5100 meter. Zelfs in de Khumbu, naast Everest, wordt het hoogste dorp – Gorak Shep op 5164 meter – alleen bewoond tijdens het klim- en trekkingseizoen. Namche Bazar is het grootste permanent bewoonde dorp op 3440 meter. Het is dus niet verwonderlijk dat het lichaam begint te protesteren wanneer bergklimmers stijgen naar 6000, 7500 of 8850 meter. Een paar nachten doorbrengen op 7000 meter helpt, maar is niet de oplossing. Het gebruik van extra zuurstof simuleert een 1000 meter lagere hoogte, dus het lichaam heeft het ook met zuurstof nog steeds zwaar op 8500 meter.

Onmiddellijk afdalen Hoogteziekte is een brede term, waar onder andere acute hoogteziekte (AMS), longoedeem (HAPE) en hersenoedeem (HACE) onder vallen. De gezondheidsproblemen ontstaan snel, vaak zonder waarschuwing vooraf, en de enige remedie is onmiddellijk afdalen. Een andere doodsoorzaak, naast uitglijden op een steile helling, vallen in een gletsjerspleet of

terechtkomen in een lawine, is een onderliggend gezondheidsprobleem zoals een hartinfarct of een aneurysma, veroorzaakt door de stress van de beklimming. Dit is vaak lastig op te sporen, zelfs niet bij een volledig lichamelijk onderzoek voorafgaand aan de beklimming van Everest. Teamgenoten, gidsen, sherpa’s en anderen hebben soms niet eens in de gaten dat iemand in problemen verkeert; zij gaan er vaak van uit dat iemand langzaam gaat vanwege de normale vermoeidheid op (grote) hoogte.

Doden in het voorjaar 2016 In mei vielen in korte tijd zeven doden, onder wie een sherpa die vaste touwen aan het aanleggen was op de Lhotse. Hij was vermoedelijk niet bevestigd aan een veiligheidslijn. De twee doden die de meeste aandacht trokken zijn Eric Arnold en de Australische Marisa (Maria) Elizabeth Strydom. Zij klommen beiden met Arnold Coster van Arnold Coster Expeditions. Coster maakte gebruik van het basiskamp en de logistieke diensten van Seven Summits Treks en heeft voorheen gewerkt als gids voor Summit Climb. Hij vraagt 34.500 dollar voor een beklimming van Everest vanuit Nepal en valt daarmee in de lagere prijscategorie. Hij kreeg al snel kritiek; hij zou geen adequate ondersteuning hebben geboden aan zijn twee klimmers. Hij antwoordde met een verklaring die ik heb geplaatst op mijn website (klik op Everest 2016 Coverage en zoek naar Arnold Coster Statement). Een van de problemen was dat de zus van Marisa Strydom in de

Lagere prijzen voor Everest lokken onervaren klimmers Nepalese krant The Himalayan Times had gelezen dat Marisa was omgekomen en dat de familie niet persoonlijk door Coster of Seven Summits Treks was ingelicht. Ik wil niet speculeren of beide klimmers de juiste hulp hebben gekregen; ik was er niet bij. Ik heb mensen zien sterven en helpen begraven, in de bergen, met dure en minder dure organisaties, en sommigen zonder gidsen.

Belangrijkste vragen Is het nodig om te acclimatiseren? Dit is iets wat niet kan worden ingekort. Het menselijk lichaam moet zich aanpassen aan grote hoogten. Dit geldt ook voor sherpa’s. Is het mogelijk om de top van Everest te bereiken zonder een nacht door te brengen in kamp 3 op 7200 meter? Absoluut, maar je moet dan ten minste drie tot vijf nachten hebben doorgebracht in kamp 2 en hebben geklommen naar 7000 meter. Is het nodig om extra zuurstof te gebruiken? De top van de Everest kan worden bereikt zonder extra zuurstof, maar van de 7001 succesvolle beklimmingen tot aan 2015 heeft slechts 2,7% van de klimmers (193 klimmers of begeleiders) de top bereikt zonder extra zuurstof. Er zijn 282 mensen (169 westerlingen en 113 sherpa’s) tussen 1924 en augustus 2015 omgekomen op Everest. Van hen deden er 102 (36%) een poging de top te bereiken zonder extra zuurstof.

HOOGTELIJN 5-2016 |

66_HL0516_R41_Alan.indd 73

18-10-16 09:35

erdmannpeisker / Robert Bรถsch

Tested by heart. Ons DNA: Absolute Alpine Ons laboratorium: de bergen. Bij het bekende drietal Eiger, Mรถnch en Jungfrau hebben we onze producten grondig onderzocht. Het resultaat: hartslagversnellers met Zwitserse kwaliteit. De bijwerkingen: verhoogde aanmaak van endorfine en adrenaline. Nu is het aan jou: ervaar de nieuwe Mammut-collectie! www.mammut.ch

Runbold Light IN Jacket

Naamloos-1 1

Alto Guide High GTX

Lithium Light

10-10-16 12:00

Langzame klimmers brengen anderen in gevaar. Op de Lhotsewand van Everest.

Zijn westerse gidsen de extra kosten waard? De extra kosten kunnen het leven van een klimmer redden, vooral als die onervaren is. Met de toegenomen vraag naar westerse gidsen huren sommige organisaties echter westerse gidsen in die zelf nooit eerder op de top van Everest hebben gestaan. Het is dus van cruciaal belang dat je weet met wie je klimt. De beste westerse gidsen die de top van Everest hebben bereikt, beschikken over medische kennis en kennis van het weer en spreken de taal. Is het veilig om met sherpagidsen te klimmen? Ik bereikte de top van Everest in 2011 met een sherpagids, Kami. Ik had eerder twee pogingen gedaan met westerse gidsen en één poging met een goedkope Nepalese organisatie. De ervaring van sherpa’s varieert van organisatie tot organisatie. Westerse organisaties die al langer bestaan, hebben vaak al jaren dezelfde staf, terwijl nieuwere organisaties vaak niet beschikken over sherpa’s met dezelfde ruime ervaring. Ik heb zes van de Seven Summits beklommen, is dat voldoende voor Everest? Ik ben sterk van mening dat iemand een achtduizender moet beklimmen voordat hij de Everest op gaat. De hoogste van de Seven Summits na Everest is Aconcagua van net geen 7000 meter. Everest is bijna 9000 meter. Die extra meters maken een groot verschil. Je weet niet hoe je lichaam presteert. Ik heb de 8000 meter aangetikt op Cho Oyu voordat ik een eerste poging heb gedaan om Everest te beklimmen, en ik was blij dat ik die ervaring had. Moet de gids of sherpa zich over mij ontfermen bij een noodgeval? Je kunt alleen op jezelf rekenen, dus is het van essentieel belang dat je zelf je verantwoordelijkheid neemt, die gebaseerd moet zijn op de juiste ervaring. Dat gezegd hebbende: klimmen met ervaren en deskundige ondersteuning kan je leven redden in een crisissituatie. Mijn verzekering dekt een eventuele reddingsactie, is dat niet voldoende? Problemen met de hoogte of met je gezondheid doen zich snel voor op Everest. Veel verzekeringsmaatschappijen willen dat je eerst contact met hen opneemt, wat onmogelijk is in een crisissituatie. Helikopters kunnen slechts vliegen tot een hoogte van ongeveer 7000 meter, en zelfs dat is bij een evacuatie om medische redenen zeer gevaarlijk voor de piloot. Ik heb altijd een satelliettelefoon bij me, of een DeLorme inReach, of een

Spot met SOS-knop. Deze zijn fantastisch om contact te houden, maar nogmaals: de enige hulp die telt in een crisissituatie op grote hoogte zijn gekwalificeerde en getrainde mensen die jou in enkele minuten of uren kunnen bereiken. Bij de meeste noodgevallen is de eerste optie om de persoon naar beneden te brengen, naar een veiligere hoogte. Hoe kan ik het risico om te sterven op Everest verminderen? Ervaring, ervaring en nog eens ervaring op hoogte. Op pad gaan met een gids of organisatie die bij jouw ervaring past is eveneens essentieel. Everest is geen berg om geld op te besparen. De tijd nemen om te acclimatiseren is van levensbelang, en het gebruik van extra zuurstof in ruime hoeveelheden is raadzaam voor iedereen, behalve misschien voor topsporters. Tenslotte: je moet absoluut in Everestvorm zijn, en dat is in een betere vorm dan je ooit in je leven bent geweest.

Samenvatting Everest is een gevaarlijke berg, zoals de meeste bergen. Elk jaar komen er mensen om, van beginners tot gevorderden. Door ervaring op te doen op steeds hogere en moeilijkere bergen krijg je uiteindelijk de ervaring die je nodig hebt voor een poging op een achtduizender. Ideaal gezien zou iedereen over de vaardigheden en ervaring moeten beschikken om zonder gids een nieuwe route te kunnen klimmen op welke berg ook. Maar de realiteit is dat vrijwel iedereen tegenwoordig met een gids op pad gaat. Dat is prima, maar ga na wie je gids is, vraag referenties en wees eerlijk tegenover jezelf over je capaciteiten. Als je een professionele gids nodig hebt maar deze niet kunt betalen, wacht dan nog een paar jaar en spaar nog even door; het kan het verschil betekenen tussen leven of dood. Climb On!

Alan Arnette wil geen vergoeding voor dit artikel en het gebruik van zijn foto’s, maar heeft de NKBV gevraagd een donatie te doen aan Alzheimer Nederland. Arnette zet zich in om fondsen te werven voor onderzoek naar Alzheimer, waaraan zijn moeder leed in de laatste jaren van haar leven.

Arnette op internet

@alan_arnette alanarnettepage alanarnette.com

HOOGTELIJN 5-2016 |

66_HL0516_R41_Alan.indd 75

18-10-16 09:35

Laatste nachttrein naar de Alpen Al jaren reis ik per City Night Line naar de bergen. Het begint met de drukte en opwinding op perron 9 van Utrecht Centraal waar ik te midden van een bont gezelschap van wandelaars, trekkers en klimmers met hoog opgetuigde rugzakken, wacht op de nachttrein naar Zürich of Basel. Eenmaal in mijn coupé wacht ik op het vertreksein en schommel ik over wissels en langs seinen langzaam het station uit. Helaas: binnenkort vertrekt de laatste nachttrein naar de Alpen.

odra we Utrecht uitrijden, begint voor mij het grote genieten. Landschappen glijden voorbij, het licht verandert en de avond valt. De Schaffner maakt mijn bed op en de volgende ochtend stap ik uitgerust de trein uit en reis ik verder naar mijn Alpenbestemming. Zo was het en zo had het wat mij betreft nog jaren kunnen voortduren. Helaas heeft de Duitse spoorwegen (DB) anders besloten. Per 1 januari 2017 trekt het spoorwegbedrijf de stekker uit de City Night Line. Voor mij en vele andere reizigers betekent dit het einde van een tijdperk.

Wapperend gordijntje Reizen met de internationale trein is een avontuur. ’s Avonds stap je in Nederland in, om de volgende ochtend wakker te worden in een geplooid landschap met hier en daar een hoeve en tegen de groene hellingen wat verdwaalde koeien. Bij mij

76 | HOOGTELIJN 5-2016

76_HL0516_R43_nachttrein.indd 76

Einde van een tijdperk: City Night Line stopt

begon deze manier van treinreizen toen ik een jaar of zes was. Steevast reisden mijn ouders ’s zomers naar de Alpen af voor hun jaarlijkse bergwandelingen. Als kleine jongen proefde ik toen voor het eerst de spanning van het reizen per spoor. Terwijl de rest van het gezin al onder zeil was, schoof ik een stuk van het wapperende gordijntje opzij en tuurde nieuwsgierig naar de wereld die aan de andere kant van het raampje aan me voorbij schoof. Zo’n reis liet zo’n diepe indruk achter dat ik daarna direct slaapwagenconducteur wilde worden. Het is anders gelopen, maar de familiereis naar de bergen was een feest dat we jaar na jaar vierden. Uiteindelijk werd de familie ingeruild voor vrienden, maar de nachttrein bleef mijn favoriete vervoersmiddel.

Heuvels worden echte bergen Na het meer van Zürich worden de heuvels hoger en verschijnen als je goed kijkt de eerste witte vlekken in het groen. Maar pas voorbij Ziegelbrücke gaan de heuvels definitief over in bergen. Het is het decor voor Five Days One Summer de film uit 1982, waarin Sean Connery in een luxe slaaprijtuig van Engeland naar de Alpen reist om daar vijf dagen te klimmen met zijn dertig jaar jongere minnares. Een must see voor de romantische bergliefhebber. Voorbij Sargans komt de railcatering voorbij. We snakken naar een oppepper. Nog even en we arriveren in Chur. Daar stappen we over op de Rhätische Bahn, een private spoorwegmaatschappij die onder meer het treinverkeer verzorgt op de bekende Bernina- en Albulabahn. De Kleine Rode, zoals hij liefkozend wordt genoemd,

| TEKST MARNIX VIËTOR

18-10-16 09:37

Foto David Gubler

Waarom stopt de City Night Line? Van de jaren ’70 tot in de jaren ’90 was de internationale trein een bekende verschijning op het Nederlandse spoor. Treinen met rijtuigen van de Compagnie Internationale des Wagons Lits of de Mitropa brachten je in het hart van Europa, bijna tot aan de deur van je hotel of het vertrekpunt voor je cursus of huttentocht. Vanaf het begin van deze eeuw kregen internationale nachtverbindingen het moeilijk door de komst van de snelle dagtreinen, maar vooral als gevolg van de low cost carriers die vaste voet aan de grond kregen op de Europese luchthavens. Na het opheffen van de verbindingen tussen Amsterdam en Warschau, Kopenhagen en Praag in 2014 heeft de Deutsche Bahn - naar eigen zeggen vanwege miljoenen verliezen - besloten zich per 2017 geheel terug te trekken uit het internationale nachttreinverkeer. In plaats daarvan wil DB de passagiers vervoeren met nacht-ICE’s en nachtbussen. Dat betekent tevens het einde voor de laatste geregelde slaaptreinen in Nederland, de City Night Line. Volgens DB is een herinvestering in nieuw materieel economisch niet meer verantwoord.

passeert tientallen historische viaducten en brengt ons via de Albulatunnel naar het Engadin. In Pontresina stappen we uit, midden in de Festsaal der Alpen, waar de Biancograat, Piz Mortaratsch en Cambrena Eisnase de harten van klimmers sneller doen kloppen.

staan, heeft Olga er weinig vertrouwen in dat de Duitse bondskanselier en haar minister van verkeer zich daadwerkelijk zullen inspannen om de internationale nachttreinen op de rails te houden. Die beslissing is aan de spoorwegen zelf. Punt.

Fendant en Berner Rösti

Veilig en klimaatsparend

Na een aantal onvergetelijke bergtochten in het Engadin reis ik met de Rhätische Bahn en de Zwitserse IC terug naar Basel. Ik heb mijn reisschema zo gekozen dat ik voldoende tijd heb om in de Basler Bahnhofs Brasserie nog wat na te genieten met een glas fendant en een Berner Rösti. Rond 23.00 uur wacht – zoals elk jaar – een Schaffner op het perron van de gecombineerde nachttrein naar Amsterdam en Hamburg, die me naar mijn couchette begeleidt. Stipt om 23.13 uur verlaat CNL Pegasus het Basel Hauptbahnhof. Als de passagiers zich in hun coupé hebben geïnstalleerd en de trein zich een weg baant over een wirwar van sporen en wissels richting het laagland, vind ik tijd voor een praatje met de Schaffner, Olga. Ik vertel haar hoe begaan ik ben met het lot van de City Night Line en vraag of ‘mijn’ trein nog te redden is. Volgens haar staat het besluit van de Deutsche Bahn vast. Protesten van reizigers, milieuorganisaties, vakbonden en linkse politieke partijen hebben de DB niet op andere gedachten kunnen brengen. Hoewel de Duitse overheid zowel klimaatproblematiek als duurzame mobiliteit hoog op de agenda heeft

Olga’s antwoord houdt me uit mijn slaap. Het is niet alleen de nostalgie die me bezighoudt, maar ook mijn CO2 footprint. Als ik voortaan de auto moet nemen, stoot ik per rit heel veel meer CO2 uit dan wanneer ik zou hebben gereisd per trein. Met die zorgelijke gedachte slaap ik uiteindelijk toch in en stap de volgende ochtend rond kwart over tien uit op Amsterdam Centraal. Voor ik overstap op de trein naar Leiden kan ik Olga nog net een laatste vraag stellen: “Kunnen Nederlanders vanaf 2017 überhaupt nog met de nachttrein naar de Alpen reizen?” Een lichte aarzeling. Dan vertrouwt ze me toe dat er gesprekken zijn tussen de DB en de Oostenrijkse Spoorwegen. Vrijwel zeker gaan de Oostenrijkers een aantal nachtverbindingen van de DB overnemen, maar Amsterdam als bestemming is niet genoemd. Ik bedank Olga voor haar goede zorgen en haar openhartigheid. Plotseling realiseer ik me dat er vandaag ook voor mij een einde komt aan een tijdperk. Vrijdag 29 juli 2016, half elf ’s ochtends. Geen schokkend moment in de wereldgeschiedenis, wel een moment waar ik stil van word.

HOOGTELIJN 5-2016 |

76_HL0516_R43_nachttrein.indd 77

18-10-16 10:03

OP ONTDEKKINGSTOCHT BUITEN DE PISTE Bekijk onze sneeuwschoenwandel vakanties

VANA € 612 F ,-

Wil je graag met sneeuwschoenen op alpien avontuur, maar voelt het nog te onwennig om dat zelf te doen? De NKBV helpt je bij je eerste en daaropvolgende stappen. Je kunt al in Nederland beginnen met een kennismakingsworkshop in SnowWorld Zoetermeer of je gaat met de NKBV op sneeuwschoenwandelcursus in Frankrijk, Italië of Oostenrijk.

WWW.BERGSPORTREIZEN.NL ADV-sneeuwschoenwandelen-def.indd 1 Naamloos-1 1

13-10-16 14:22 16:50 17-10-16

Volg @hoogtelijn op Twitter voor het laatste nieuws van de redactie. Tips zijn welkom op hoogtelijn@nkbv.nl.

WIN DIT BOEK

Wil je kans maken op ons recensie-exemplaar? Stuur voor 1 december een mail naar hoogtelijn@nkbv.nl o.v.v. ‘Verloting 10 Gebote’ en wie weet ben jij de gelukkige!

Stefan Glowacz domineerde het sportklimmen een aantal jaren en verlegde daarna zijn grenzen naar langere routes en expedities. Op basis van zijn ervaringen heeft hij tien geboden opgesteld en die met coauteur Mila Hanke in een boek verwerkt. Dat klinkt niet alleen pretentieus, dat is het ook. De geboden komen toch over als open deuren (“volg je overtuigingen, blijf flexibel, kies je team zorgvuldig”, et cetera) en lijken meer bedoeld om de extreme avonturen van Glowacz in een kader te plaatsen. Bij gebod 3 – “Je mag vallen, maar niet blijven liggen” – komt hij op persoonlijk terrein: hij beschouwt zijn echtscheiding als zijn grootste falen. Het ‘licht aan het einde van de tunnel’ in dat geval? De ontmoeting met zijn huidige vrouw? Interessant voor wie meer wil weten over Glowacz, maar er zijn boeiender boeken als het om levenslessen gaat. [Ico Kloppenburg]

Sportklimmen voor Noorderlingen

Het is een heel eind rijden, maar voor de sportklimmers in Noord-Nederland is het een van de weinige sportklimgebieden die in beeld zijn: de Ith. Niet alleen wij Nederlanders zien de Ith als een gebied dat bijna tegen de Noordpool aan ligt, ook de Duitsers zelf denken die kant op, getuige de titel van de Panico klimgids Hoch im Norden. Het is alweer de tweede druk over het klassieke klimgebied van de massieven Kameel, Krokodil, Drakenwand en nog heel veel meer. De auteurs Peter Brunnert, Arne Grage en Stephen Grage vulden 520 pagina’s route- en gebiedsbeschrijvingen aan met maar liefst 200 nieuwe routes ten opzichte van de eerste druk. En wat wellicht nog interessanter is: bij aankoop krijg je een digitale versie van de topo voor op je smartphone. Een centimeters dikke topo voor de planning, je smartphone voor onder aan de routes. [Frank Husslage]

10 Gebote um Abstürze zu vermeiden, Stefan Glowacz/Mila Hanke Uitgave: Delius Klasing Verlag ISBN: 978-3-667-10147-1 € 19,90

gespot

Levenslessen van een topklimmer

Hoch im Norden, Peter Brunnert e.a. Uitgave: Panico Alpinverlag, www.panico.de ISBN: 978-3-95611-054-2 € 39,80 (ook te bestellen via nkbvwebshop.nl)

Op zoek naar het onbekende In vierenhalve minuut vertelt Dave MacLeod over zijn liefde voor nieuwe routes. Het onbekende is voor hem een essentieel onderdeel van het avontuur. Mooi verhaal en ook erg mooi gefilmd. Kijk op vimeo.com/178157950.

IN DE KNOOP, UIT DE KNOOP! Het nadeel van een touw is dat het snel in de knoop raakt. Dat kost tijd en heel veel ergernis. Veel sportklimmers zijn daarom al jaren geleden bekeerd tot de ‘chaos-theorie’: je gooit je touw op een hoop in een touwzak en je hoeft het dus nooit op te schieten. Het enige waaraan je moet denken is het vast-

binden van het bovenste uiteinde van het touw aan een lus van de zak. Noem het een Ikea-methode. Toch zijn er situaties waarin je het touw wilt opschieten. Maar dan wel zo dat er geen kringels en knopen in komen en je snel weer kunt beginnen met klimmen. En dat lijkt makkelijker dan het is.

Op goo.gl/MQbp65 (of scan de QR-code) kun je de perfecte manier hiervoor zien. Ook handig als je het touw op de rug wilt dragen. Let vooral ook op de manier waarop je het touw neerlegt voor je gaat klimmen. Dat lijkt dan wel weer erg op de chaos-aanpak.

ONDER REDACTIE VAN FRANK HUSSLAGE EN ICO KLOPPENBURG | HOOGTELIJN 5-2016 |

79_HL0516_R13_gespot.indd 79

18-10-16 09:42

P ROGRE SS B E YON D LOG IC

SUUNTO SPARTAN ULTRA

Spartan NKBV 210x135mm HL#5.indd 1

04/08/16 11:49

LOVE NATURE. Photo: Hari Pulko

Love performance.

Men’s Minaki Shorts II Korte isolerende broek voor mountainbiken • warm, winddicht en waterafstotend • achterzijde waterdicht • milieuvriendelijk en eerlijk geproduceerd

80-suunto-vaude.indd 2

18-10-16 10:20

Hoogtelijnredacteur Frank Husslage is journalist en bergsportfotograaf, maar toch in de eerste plaats liefhebber van de natuur, liefst zo onherbergzaam en stil mogelijk. Getuige de onderkop van zijn boek De weg naar de berg, Bergtochten van Noorderlicht tot Zuiderkruis, is er vrijwel geen berggebied waar Husslage niet klom, wandelde of op expeditie ging. In elf verhalen kijkt Husslage terug op zijn uiteenlopende tochten, met de nadruk op zijn prachtige fotografie. Husslage is een goed waarnemer. Dat is te zien in zijn foto’s waarop hij vooral inheemse mensen vastlegt. De mooie Masaimannen, de onpeilbare Kirgizen, een ongewisse ontmoeting met Jordaanse woestijnbewoners, de vriendelijke Nepalezen, geestelijken in Ladakh, een ontmoeting met kleurrijk uitgedoste mensen in Peru en een zangavond bij de zwervende Sami in Noorwegen. Husslage vertelt zijn avonturen voor een breed publiek; geen ingewikkelde klimverhalen over touwen, haken en bivakzakken. Vaak bereikt hij een top, soms ook niet. Het begeleidende verhaal is er niet minder om. Spannend soms, met gevoel voor humor en oog voor detail. Het moet een karwei geweest zijn om uit zijn omvangrijke collectie (beeld) verhalen een selectie voor dit boek te maken. Het resultaat, een liggend A4-formaat met een fraaie opmaak, mag er zijn. [Peter Daalder] De weg naar de berg, Frank Husslage Uitgave: Het Paard van Troje, paardvantroje.nl ISBN: 978-90-71937-48-4, € 29,95

WIN DIT BOEK

Wil jij kans maken op dit prachtige boek? Frank Husslage geeft één exemplaar weg. Stuur voor 1 december een mail naar hoogtelijn@nkbv.nl o.v.v. ‘Verloting De weg naar de berg’ en wie weet ben jij de gelukkige!

Papier is (te) geduldig… Peer Pijs uit Oss benaderde ons met een klacht. Peer bereidt zich graag goed voor op zijn bergsportvakantie. Des te vervelender is het als hij zijn gidsje voor klettersteigtochten in de Westalpen niet kan vertrouwen. Het leidt hem naar routes die niet meer bestaan. Of die zo slecht zijn aangegeven dat de beloofde ‘nooduitgang halverwege’ niet te vinden is. Zijn verhaal maakt duidelijk dat gidsjes, ook als je ze nieuw koopt, snel verouderd kunnen zijn. Ga maar na: dit gidsje was uit 2010, maar is ongetwijfeld al langer daarvoor in elkaar gezet. Ook kun je voor vertrek op tochtenwiki.nkbv.nl kijken. Kom je onderweg iets geks tegen? Dan kun je die veranderingen in de Tochtenwiki posten. De moraal van het verhaal: informeer ook ter plekke naar de situatie. Over het algemeen is die bij dit soort tochten bij de start duidelijk op een bord aangegeven. En ontbreekt het bord, of is de toegang versperd? Zoek dan een andere zinvolle besteding voor je vakantiedag!

gespot

De elf van Husslage

Wandelen in Slovenië? Gratis e-books! Slovenië geeft e-books weg met wandelingen, geschreven door Han Vroon. De boeken zijn oorspronkelijk in het Nederlands geschreven en te downloaden op mijnslovenië.com/vertrek/ ebooks. De serie is nu nog beperkt tot de Socavallei en Bohinj, maar boeken met fietsroutes volgen later.

NIEUWE DUITSE ROTS Zowel de Ith als Göttingen liggen op 410 kilometer van Utrecht. Voor wie in de Ith is uitgeklommen, ondanks de tweehonderd nieuwe routes, is er op dezelfde reisafstand een tot nog toe vrijwel onbekend gebied in kaart gebracht: de rotsen in het Göttinger Wald en de Hessische Schweiz. Het gebied telt veel middelzware klimroutes in vrij zachte en stoffige zandsteen, maar ook een paar kleine kalkrotsen in de Hessische Schweiz. Tot nog toe waren er alleen wat vage topo’s die van hand tot hand gingen in het lokale circuit, er stond wat op internet en het was onduidelijk welke massieven mochten worden beklommen en waar sperrungen golden. De auteurs Peter Brunnert, Arne Grage en Stephen Grage hebben alle informatie zo goed mogelijk samengebracht, gefilterd, geverifieerd en uiteindelijk gebundeld tot de 224 pagina’s dikke topo Göttinger Wald und Hessische Schweiz. De toegang tot de rotsen blijft helaas een heikel punt. [Frank Husslage]

Kletterführer Göttinger Wald & Hessische Schweiz, Peter Brunnert e.a. Uitgave: Panico Alpinverlag, www.panico.de ISBN: 978-3-95611-020-7 Prijs: € 24,80 (ook te bestellen via nkbvwebshop.nl)

HOOGTELIJN 5-2016 |

79_HL0516_R13_gespot.indd 81

18-10-16 09:43

v ruitblik

Hoogtelijn 1-2017 verschijnt 17 februari

Colofon Hoogtelijn is het officiële tijdschrift van de Koninklijke Nederlandse Klim- en Bergsport Vereniging (NKBV). Het verschijnt vijf keer per jaar. De redactie staat open voor bijdragen van leden en derden waarbij de redactie het recht heeft, zonder opgave van redenen, de bijdragen niet te plaatsen. Het al dan niet op verzoek van de redactie aanbieden van artikelen aan Hoogtelijn impliceert toestemming voor openbaarmaking en verveelvoudiging ten behoeve van de elektronische ontsluiting van Hoogtelijn. Overname van (delen uit) artikelen is alleen toegestaan na schriftelijke toestemming van de redactie van Hoogtelijn.

In de klas van de Arc’teryx Academy Succes op Pik Lenin

Redactie

Peter Daalder (hoofdredacteur) Femke Welvaart (eindredacteur) Ernst Arbouw, Mirte van Dijk, Sieto van der Heide, Frank Husslage, Marieke van Kessel, Ico Kloppenburg, Anne van Leeuwen, Florian van Olden, Ivar Schute.

Medewerkers

Suzan van der Burg, Jody Hagenbeek, Dim van den Heuvel, Christine Tamminga, Peter Uijt de Haag (correctie), Saskia Gottenbos (cartografie), Toon Hezemans (illustraties).

Redactie-adres

NKBV, t.a.v. Hoogtelijn, Postbus 225, 3440 AE Woerden hoogtelijn@nkbv.nl, hoogtelijn.nl

Advertentie-exploitatie

Patrick Baars Postbus 225, 3440 AE Woerden 0348-484066/06-18653645 patrick.baars@nkbv.nl

Opruimen in het Zillertal

Productie en vormgeving

Studio ManagementMedia, Hilversum Anita Baljet

Druk

Senefelder Misset, Doetinchem Oplage: 40.500 ISSN: 1387-862X

Los abonnement

Niet-leden kunnen zich abonneren op Hoogtelijn voor € 22,50 per jaar. Kijk op nkbvwebshop.nl.

Koninklijke Nederlandse Klim- en Bergsport Vereniging

Klimmen op de Drei Zinnen

Bellen 0348-409521 Bezoeken Houttuinlaan 16-A, 3447 GM Woerden Schrijven Postbus 225, 3440 AE Woerden Fax 0348-409534, info@nkbv.nl Betalen Bank: IBAN NL84RABO0161417213 BIC RABONL2U

82 | HOOGTELIJN 5-2016

81_HL0516_R12_vooruitblik.indd 82

18-10-16 09:46

BERGSPORTDAG 29 JANUARI 2017 Beter de bergen in

EN NKBV-LEDOEGANG GRATIS T

Op ontdekkingstocht buiten de gebaande paden Kom op zondag 29 januari naar de Bergsportdag in de Jaarbeurs Utrecht. Het grootste zomerbergsportevenement van het jaar vol avontuur buiten de gebaande paden. Luister naar de ervaringen en tips van grote bergsporters en laat je bij de stand van Bergsportreizen.nl informeren over de zomerreizen en -cursussen van de NKBV. Zwitserland Toerisme neemt je mee naar de mooiste plekjes in de Alpen en je maakt kennis met de bergsportmogelijkheden in andere Alpenlanden, de Pyreneeën en populaire bestemmingen in Scandinavië.

Ben je meer een materiaalfreak? Dan kom je niets tekort. O.a. Bever showt de nieuwste zomercollectie. En wil je goed voorbereid op vakantie? Volg dan een gratis en laagdrempelige workshop. Mis ook de presentatie van het Nederlands Team Sportklimmen niet. Bekijk het complete programma op bergsportdag.nkbv.nl. JAARBEURS UTRECHT HAL HIGH FIVE 09:30 – 17:00 UUR BERGSPORTDAG.NKBV.NL

KONINKLIJKE NEDERLANDSE KLIM- EN BERGSPORT VERENIGING I WWW.NKBV.NL

ADV-Bergsportdag 2017-230X297-DEF2.indd 2 Naamloos-1 1

11-10-16 14:23 23:21 17-10-16

35°14′15″N 74°35′21″E

ELECTRON JACKET

Veelzijdige klassieker, gemaakt van de best beschikbare materialen, die het hele jaar door top-isolatie biedt en lekker klein wegpakbaar is. Europees ganzendons met RDS-certificaat.

500g (L) 800FP

Wintercollectie nu in Rab-shops bij Kathmandu in Amsterdam en Utrecht

Naamloos-2 1

10-10-16 15:24