چۆن هان ی خوێندكاران ده‌ده‌یت؟
پێش خستنه‌و‌ه ی منداڵ پێویست ه چ ی بكه‌یت؟
14
16
ژنان سڵ له‌به‌كارهێنانی له‌یزه‌ر دهكهنهوه
17
سه‌رنووسه‌ر :شوان ئاده‌م ئه‌یڤه‌س
نرخ750 :دینار
7 بو خه‌لک له خه‌لکه‌و ه 7
www.Nnmnm.com 26
7
رۆژنامه‌یه‌كى كولتوریى گشتییه
ی سواڵ دهكهن ته‌مه‌نیان ی ئه‌وان ه %23 له‌خوار چوارد ه ساڵییه‌وه‌یه من������دااڵن له‌الی������هن ك������هس‌و كاریان������هوه به‌كارده‌هێنرێ������ن بۆ س������واڵكردن ،ئه‌وه‌ش ی خه‌ڵكی‌‌و ی س������ۆز ی ڕاكێشان به‌مه‌به‌س������ت ی توێژینه‌وه‌كی په‌یداكردنی پاره ،هاوكات به‌پێ ی سلێمانی، ی كۆمه‌اڵیه‌ت ی چاودێر به‌ڕێوه‌رایه‌ت ی سواڵ دهكهن ته‌مه‌نیان ی ئهو كه‌سان‌ه %23
له‌خوار چوارده س������اڵییهوهیهو %19ته‌مه‌نیان لهنێوان 15ـ 21ساڵیدایه. ئهو مندااڵنه‌ی له‌س������ه‌ر شۆسته‌و شه‌قامه‌كان سواڵ ده‌ك‌هن‌و شت‌و مه‌ك ده‌فرۆشن ،جه‌خت لهوه دهكهنهوه كه لهالیهن دایك‌و باوكیانه‌و‌ه به‌زۆر ده‌نێردرێن‌ه دهرهوه بۆ سواڵكردن.
ی تهمهن نۆس������اڵ رۆژانه له‌به‌یانییه‌و‌ه ئاسیا ی س������ه‌رچناری شاری سلێمانی، له‌چواڕییان بنێشت ده‌فرۆشێت‌و سواڵ دهكات، «ئهو ئۆتۆمبێالنه‌ی ده‌وه‌ستن زۆر به‌كه‌می بنێشتم لێ ده‌كڕن ،چونكه زیاتر پاره‌م ده‌ده‌نێ». 3
جگه‌ره‌کێشان هه‌ڕه‌ش ه له‌دانیشتوانی هه‌رێمی كوردستان دهكات
سبه‌ینێ 5/31ڕۆژ ی به‌ره‌نگاربوون‌ه ی جگهرهكێشانه له‌جیهاندا‌و وه‌زاره‌ت ی ته‌ندروس������ت ی حكومه‌تی هه‌رێم‌و ڕێكخراو‌ه مه‌ده‌نی‌‌و ته‌ندروستییه‌كانیش چاالك ی جۆراوجۆر لهو رۆژه‌دا ئه‌نجام دهدهن ،پس������پۆڕان ی ته‌ندروستیش جه‌خت لهوه دهكهنهوه كه جگه‌ره‌كێشان مه‌ترسییه‌ك ی گهورهیه لهسهر ژیان ی مرۆڤ‌و دهبێته هۆ ی زیانگه‌یاندن به‌جه‌ست‌ه ی هاوواڵتیان. به‌پێ������ی ئامارێكی وه‌زاره‌ت ی ته‌ندروس������ت ی حكومه‌ت ی هه‌رێم كه له‌س������اڵی
2008ده‌ریكردووه‌‌و تهنها ئامار‌ه له‌س������ه‌ر ئاست ی هه‌رێم بۆ دیاریكردنی رێژه‌ی جگه‌ره‌كیش������ان كرابیت، به‌شێوه‌یه‌ك كه %22مامۆستایان ی خوێندگاكان %28 ،پزیش������كان، %42پی������اوان %11 ،ئافره‌تان������ی هه‌رێمی كوردستان جگه‌ره‌كێشن.
2
كوڕه‌كه‌ی عه‌لی باپیر چاوه‌ڕێی خۆشه‌ویسته‌كه‌ی دهكات
محه‌مه‌دی كوڕه گه‌وره‌ی م .عه‌لی باپیر ئه‌میری كۆمه‌ڵی ئیسالمی كوردستان، سه‌رس������امی خۆی بهرامبهر ههریهك له‌جه‌الل تاڵه‌بانی‌و مه‌سعود بارزانی‌و نه‌وشیروان مسته‌فا‌و نێچیره‌ڤان بارزانی ده‌رده‌بڕێت ،ئاماژه‌ش بهوه ده‌دات كه هه‌میش������ه به‌دوای خۆشه‌ویسته‌كه‌یدا
ده‌گه‌رێت بیدۆزێته‌وه. محه‌مه‌د عه‌ل������ی باپیر له‌دیمانه‌یه‌كیدا لهگ������ه‌ڵ رۆژنام������هی نم ن������م ،ژیانی تایبه‌تی خ������ۆی ده‌گێڕێته‌وه‌و جه‌خت لهوه دهكاتهوه ،ئهو مانگانه‌یه‌ی باوكی ده‌یداتێ بۆ خوێندنی له‌زانكۆ ،تهنها 100دۆالره.
0 1 % ی گ ه ن ج ا ن ی ی ه ک ێ ت ی د ه ت ر ك س ه ن ل س ه ل و ه ک هی ۆ ن گ ر ه د ا د ه ن گ ی ا ن پ ێ ن ه د ات
ناوبراو ته‌مه‌نی 23ساڵهو له‌زانكۆی كوردستان سه‌رقاڵی خوێندنی ماسته‌ر‌ه له‌سیاس������ه‌تی نێوده‌وڵه‌تیدا ،هاوكات هه‌رسێ زمانی ئینگلیزی‌و عه‌ره‌بی‌و فارسی ده‌زانێت‌و بهش������ێو‌ه زاری هه‌ورام������ی 4 ده‌توانێت قس‌ه بكات.
ئه‌ندامێك������ی كۆنگره‌ی یه‌كێتی ئاماژه ب������هوه ده‌دات كه ڕێژه‌ی بهش������داربووانی گهنجان له‌كۆنگره‌ی سێیه‌می یه‌كێتیدا نزیكه‌ی %30ی������هو %10ئهو گه‌نجانه‌ش خۆیان بهبێ پش������ت‌و په‌نا ده‌زانن. ئه‌ندامێكی س������ه‌ركردایه‌تی یه‌كێتیش ئاماژه بهوه ده‌دات كه ئهو گه‌نجان‌ه دهتوانن به‌هۆی لێهاتوویی خۆیانه‌و‌ه چانسی چوون‌ه پێشهوه بۆخۆیان مسۆگه‌ر بكهن. ئهو گه‌نجانه‌ی پاڵپشتیان نییه ،ترسی ئهوهیان ههیه كه سه‌رنه‌كه‌ون بۆ سه‌ركردایه‌تی‌و كه‌س ده‌نگیان پێنه‌دات. عه‌داله‌ت عه‌بدواڵی تهمهن 35ساڵ كه نوسه‌رو رۆژنامه‌نووسێكی یه‌كێتییه‌و یه‌كێك‌ه لهو گه‌نجانه‌ی كه خۆی بۆكۆنگر‌ه ی س������ێیه‌می حیزبه‌ك‌ه ی پااڵوتووه ،مه‌ترس������ی ئهوهی ههیه كه‌پاڵپش������تییان لێ نه‌كرێت« ،ژماره‌یه‌ك لهو گه‌نجان‌ه زیاتر له‌توێژ‌ه خوێنه‌واره‌كه‌ن، كه‌متر پش������تیوانی هه‌ڤااڵنی س������ه‌ره‌وه‌یان ههیه ،به‌اڵم پش������تیان به‌قاعید‌ه به‌س������تووه كه لهسهر توانا‌و كه‌فائه‌ت ده‌نگیان پێبده‌ن»، هه‌ربۆی‌ه ئهو پرس������یاره‌ی له‌الی ئهو گه‌نج‌ه دروستبوو‌ه ئهوهیه كه «تاچه‌ن������ده ئه‌ندامانی كۆنگر‌ه ناكه‌ون‌ه ژێر كاریگهری هه‌ڤااڵنی سه‌ركردایه‌تییه‌و‌ه لهدهستنیشانكردنی ئهو گه‌نجانه‌دا».
بۆ ئاگاداربوون له هه‌واڵ‌و زانیاریی زیاتر س‌هر‌دانی ماڵپه‌ڕی نم نم www.Nnmnm.comبکه‌ن
5
ژماره 26:
یه‌کشه‌ممه
2010 /5/30
3
ههموو ڕۆژه‌كان بۆ مندااڵن سه‌روه‌ر سه‌عید
ی كوردستان مندااڵن "به‌زۆر"
كاریان پێده‌كرێت ی رۆژی جیهانی مندااڵن ئه‌مساڵ هاوكاته لهگهڵ ته‌واوبوونی قۆناغی خوێندنی بنه‌ڕه‌تی ،ك ه به‌ته‌واوبوونی خوێندن‌و ده‌ستپێكردنی پشووی هاوینه ،مندااڵن له‌دنیای گه‌وره‌كاندا كارده‌كه‌ن‌و ی ئه‌وه‌ش دهبێته هۆ له‌ده‌ستدانی منداڵێتیان‌و بێبه‌شبوونیان لهو قۆناغ ه هه‌ستیار‌هی ته‌مه‌نیان. شیالن محه‌ممه‌د له‌هه‌ڵه‌بجه منداڵی هه‌ژاران حه‌ز ناكه‌ن ده‌رگای خوێندنگه‌كانیان به‌روودا دابخرێت‌و پش������ووی هاوین زوو بێ������ت ،چونكه ئه‌وان ده‌بێت لهو كاته‌و‌ه به‌دوای كار بگه‌ڕێن تا ده‌گاری خوێندنگه‌یان لێ ده‌كرێته‌وه ،ئ������ه‌وه‌ش له‌كاتێكدای‌ه كه هه‌ندێكیان لهكاتی خوێندنیشدا ده‌ست له‌كاركردن هه‌ڵناگرن. رێبه‌ر س������ه‌ردار ،مێرمنداڵێكی تهمهن 13س������اڵه‌و ب������اس ل������هوه دهكات كه دوای ته‌واوبوونی ده‌وامی قوتابخانهو ده‌ستپێكردنی پشووی هاوین ،دهچێته
دارتاشخانه‌ی خزمێكه‌یان‌و له‌وێ كار دهكات ،ئه‌وه‌ش له‌پێناو به‌ده‌ستهێنانی بڕێك پار‌ه‌و فێربوونی پیشه‌ك‌ه بۆئهوهی له‌پاڵ خوێننه‌كه‌یدا ئهو ئیشه‌ش بكات، "راس������ته منیش حه‌ز دهك������ه‌م وه‌كو منداڵی تر له‌ژوری فێنكدا پله‌یسته‌یشن بك������ه‌م ،ب������ه‌اڵم باوكم ده‌س������تكورت‌ه‌و یارمهتی نه‌ده‌ی������ن ناتوانێت ژیانمان مسۆگه‌ر بكات ،چونكه جگه‌له‌من دوو خوش������كو دوو برای ترم ههیه ،كه هه‌موومان ئه‌خوێنین ،خوشك‌و برایه‌كم له‌زانكۆن". مندااڵن حه‌ز ناكه‌ن كار بكهن رێب������ه‌ر ،هه‌رچه‌ن������ده ح������ه‌ز دهكات یارمه‌ت������ی باوكی ب������دات ،به‌اڵم حه‌ز ناكات خوێندنی قوتابخانه زوو تهواو بێت ،بۆئهوهی خێ������را نه‌كه‌وێت‌ه بهر كاركردن" ،ئیش������كردن عه‌یب‌ه نییه، به‌اڵم ئیش������ی قورس بۆ منداڵ زۆر ناخۆشه ،چونكه پار من له‌الی فیته‌ر كارم دهك������رد كاره‌كه‌ی قورس بوو، به‌اڵم ئه‌مساڵ نه‌چوومه‌و‌ه بۆ ئهو ئیشه‌و كاری دارتاش������ی ده‌كه‌م ،له‌به‌رئه‌وه‌ی ئاسانتره ،ئهگهر هه‌ژار نه‌بووینای‌ه كارم نه‌ده‌كرد". سه‌ردار حه‌بیب14 ،ساڵ ،مێرمنداڵێكی ت������رهو كاركردن به‌چێژ‌و خۆش������ی داده‌نێت" ،من بۆئهوهی تهنها چاوه‌ڕێی
ئ������هوه نه‌بم كه رۆژان������ه باوكم هه‌زار دینار یان دوو ه������ه‌زار دینام بداتێ، خ������ۆم كار ده‌كه‌م ،دووس������اڵه ئهگهر پاره‌م نه‌داب������ێ به‌ماڵه‌وه ،هه‌زار دینارم لێ وه‌رنه‌گرتوون ،چونكه خۆم ئیش ده‌ك‌هم‌و پاره‌ی خۆم وه‌رده‌گرم". ئهو مێرمنداڵ‌ه زۆر حهزی له‌ئیشكردنه، به‌اڵم ئه‌وه‌ش ناشارێته‌و‌ه كه هه‌ژاریی پاڵن������ه‌ر ی س������ه‌ره‌ك ی كاركردنیه‌تی، "له‌به‌ر ئهوهی هه‌ژاری������ن ،هه‌وڵمداوه به‌شه‌و سه‌عی بك‌هم‌و به‌رۆژیش له‌دوای ده‌وامی قوتابخانه له‌دوكانی ماڵی خاڵم ش������اگردی بكه‌م ،ئهگهر ئێمه‌ش باری داراییمان ب������اش بوای‌ه هه‌رگیز بهالی كاردا نه‌ده‌چ������ووم ت������ا ته‌مه‌نم گهوره ده‌بوو". به‌زۆر كار به‌مندااڵن دهكهن ههندێك له‌دایك‌و باوكان به‌زۆر كار به‌منداڵه‌كانیان ده‌ك‌هن‌و ده‌یانخه‌ن‌ه بهر چه‌ندین كاری قورس. ئارێ������ز جه‌وهه‌ر ،مێرمنداڵێكی تهمهن 12س������اڵه‌و ئاماژه ب������هوه دهكات كه له‌كاژێر حه‌وتی به‌یانیی������هوه لهماڵهوه ده‌چێت������ه دهرهوه بۆ كاركردن‌و دوای كاژێ������ر پێنجی ئێ������وار‌ه دهگهڕێتهوه، "له‌بازاڕدا دوكان به‌دوكان ده‌گه‌ڕێم‌و عه‌الگ‌ه ده‌فرۆشم ،زۆر جاریش شت‌و مه‌ك بۆ خه‌ڵك بار ده‌ك‌هم‌و گوێ ناده‌م
به‌قورسی هیچ كارێك". ناوب������راو جه‌خت ل������هوه دهكاتهوه كه له‌ساڵی پاره‌و‌ه باوكی به‌زۆر ده‌ینێرێت بۆ بازاڕو فێری ش������ت فرۆش������تنی كردووه" ،یه‌كه‌مجار كه باوكم ناردمیه بازاڕ ،خۆی چاودێری ده‌كردم ،دوای تۆزێك ده‌ستم كرد به‌گریان". كامه‌ران سه‌باحی تهمهن 14ساڵ ،باس لهوه دهكات كه ماوه‌ی چهند مانگێكه باوك������ی به‌زۆر به‌یانیان لهگهڵ خۆیدا ده‌یبات بۆكارێكاری" ،باوكم وه‌ستای كاش������ییه‌و له‌وێ كار به‌م������ن دهكات بۆئهوهی فێری وه‌ستایی ببم". ناوبراو جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه ئهو هیچ حهزی له‌كرێكاری‌و وه‌ستایی نییه، به‌اڵم به‌وت������هی خۆی باوكی وازی لێ ناهێنێت" ،ههرچهنده ده‌ڵێم ئهو ئیشه قورس������ه ،ده‌ڵێت ،هیچ شتێك فریات ناكه‌وێت ئهو وه‌ستایی‌ه نه‌بێت". پێویسته منداڵ لهنێو دنیای خۆیدا بژی سه‌ربه‌ست عه‌بدواڵ وهك توێژه‌رێكی كۆمه‌الیه‌ت������ی ئاماژه ب������هوه ده‌دات كه كاركردن بۆ دروستكردنی كه‌سێتی مرۆڤ زۆر باشهو مرۆڤ فێری باوه‌ڕ به‌خۆب������وون‌و دروس������تكردنی متمانه دهكات ،به‌اڵم كاركردن بۆ ته‌مه‌نێك كه له‌خوار 18ساڵی‌و له‌قۆناغی منداڵیدا
بێت ،ش������تێكی تره" ،ئ������هو كاره‌ی منداڵ ده‌یكات له‌ئاستی توانا‌و هێز‌و وزه‌ی منداڵه‌ك������ه‌دا نه‌بێت له‌داهاتوودا كاریگهری خراپی ده‌بێت له‌س������ه‌ری، چونكه پێویسته منداڵ له‌ته‌مه‌نی خۆیدا لهنێ������و دنیا ره‌نگاڵه‌ییه‌ك������هی خۆیدا بسوڕێته‌وه ،نه‌ك نێو دنیای گه‌وره‌كاندا بخرێت‌ه بهر كاركردنی قورس". ئ������هو توێژهره باس ل������هوه دهكات كه زۆرجار من������داڵ به‌هۆی كاركردنه‌وه توش������ی الدانی جۆراو جۆر ده‌بێت‌و ده‌یان من������اڵ به‌هۆی كاركردن لهگهڵ گه‌وره‌كان فێری جگه‌ره‌كێشان بووه، "ههندێك جار مندااڵن رووبه‌رووی ده‌س������تدرێژی بوونه‌ت������هوه كه ئه‌وه‌ش زیان������ی خ������ۆی هه‌ی������هو كاریگه‌ریی راس������ته‌وخۆ ده‌كات‌ه س������ه‌ر داهاتووی مناڵه‌كه" ،هه‌ربۆی������ه ناوبراو جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه تێكه‌اڵوبوونی منداڵ به‌دنیای گ������ه‌وره‌كان ،فێری ره‌فتار‌و قسهی گه‌وره‌كانیان ده‌كات‌و ده‌بێته‌ی ه������ۆی ئهوهی ئ������هو منداڵ������ه البدات له‌رێڕه‌وی خۆی" ،ئهگهر خێزانه‌كان به‌هه‌ر هۆیه‌ك ده‌یانه‌وێت مناڵه‌كانیان كار بكهن ،ده‌بێت جگه له‌به‌رچاوگرتنی توان������ای مندااڵنیان بۆ كارهكه ،له‌ژێر چاودێ������ری‌و كۆنترۆڵی خۆیاندا كار بكهن تائاگاداریان ب������ن كه به‌هه‌ڵه‌دا نه‌چن" .
ی سواڵكه‌رانیان به‌رده‌که‌وێت ی شێر مندااڵن ...پشك من������دااڵن له‌الی������هن ك������هس‌و كاریان������هوه به‌كارده‌هێنرێن بۆ سواڵكردن ،ئه‌وه‌ش به‌مه‌به‌ستی ڕاكێش������ان ی س������ۆز ی خه‌ڵك یو په‌یداكردن������ی پ������اره ،هاوكات به‌پێ ی توێژینه‌وه‌كی به‌ڕێوه‌رایه‌تی چاودێر ی كۆمه‌اڵیه‌ت ی سلێمانی، %23ی ئهو كه‌س������ان‌ه ی س������واڵ دهكهن ته‌مه‌نیان له‌خوار چوارده س������اڵییهوهیهو %19ته‌مه‌نی������ان لهنێوان 15ـ 21ساڵیدایه .
شانۆ كه‌ریم له‌سلێمانی ئهو مندااڵنه‌ی له‌س������ه‌ر شۆس������تهو شه‌قامه‌كان سواڵ ده‌ك‌هن‌و شت‌و مه‌ك ده‌فرۆشن ،جه‌خت لهوه دهكهنهوه كه لهالیهن دای������كو باوكیانه‌و‌ه به‌زۆر ده‌نێردرێن‌ه دهرهوه بۆ سواڵكردن . ی ته‌م������هن نۆس������اڵ رۆژانه ئاس������یا ی سه‌رچناری له‌به‌یانییه‌و‌ه له‌چواڕییان شاری سلێمانی ،بنێشت ده‌فرۆشێت‌و س������واڵ دهكات" ،ئهو ئۆتۆمبێالنه‌ی ده‌وه‌س������تن زۆر به‌كه‌می بنێشتم لێ ده‌كڕن ،چونكه زیاتر پاره‌م ده‌ده‌نێ". ئ������هو منداڵه كه س������اڵێك له‌مه‌وبه‌ر ی له‌خوێن������دن هێناوه ،ئێس������تا واز
ی بژێوی لهگهڵ دایكیدا بۆدابینكردن ژیانیان سواڵ دهكات.
له‌سواڵكردن بهردهوام ده‌بین زۆرێ������ك ل������هو منداڵنه‌ی ئێس������تا خهریكی سواڵكردنن نایانه‌وێت ئهو پیشه‌ی‌ه بگۆڕن ،چونكه خۆیان وته‌نی بهشێوهیهكی ئاسان پاره‌یه‌كی زۆریان ده‌ست ده‌كه‌وێت. سارای تهمهن 12ساڵ یه‌كێكی تره لهو مندااڵنه‌ی كه لهسهر شه‌قامه‌كان كارده‌كات‌و پێیوای������ه تا ئهو كاته‌ی له‌سواڵكردن پاره‌ی ده‌ست ده‌كه‌وێت، هیچ كارێكی ت������ر ناكات" ،رۆژانه پاره‌یه‌كی زۆرمان ده‌ست ده‌كه‌وێت‌و هیالكیش نابین ،ئتر بۆچی واز لهو كار‌ه بهێنم". ئهو كه له‌ته‌مه‌نی حه‌وت س������اڵییه‌وه لهگهڵ دایكی س������واڵ دهكات فێری ههموو فڕو فێڵه‌كانی س������واڵكردن بووه" ،هه‌رچۆنێ������ك بێت ،ده‌توانم پاره په‌یدا بك‌هم‌و بیبه‌مه‌و‌ه بۆدایك‌و باوكم ،چونك������ه ئهگهر وانه‌بێت لێم دهدهن". ی دیك������هوه ئه‌حمه‌دی تهمهن له‌الیه‌ك 10ساڵ لهسهر مقه‌بایه‌ك راكشابوو س������واڵی ده‌كرد ،ئهو ك������ه هه‌ردوو ده‌ستی سوتابوو ،ئهوهی نه‌شارده‌وه
كه له‌ماڵ������هوه ئاوی گ������ه‌رم رژاوه به‌ده‌س������تیا‌و ئێس������تا بۆ سواڵكردن س������ودی لێ ده‌بینێ������ت" ،هه‌ردوو ده‌ستم سوتاوه‌و خێرێكم پێبكه‌ن ،بۆ چاره‌سه‌رم ده‌وێت".
سواڵكردن قه‌ده‌غه‌یه؟ ههرچهنده به‌رپرس������انی چاودێری كۆمه‌اڵیه‌تی جه‌خت له‌قه‌ده‌غه‌كردنی س������واڵكردن دهكهنهوه ،به‌اڵم رۆژانه رێژه‌یه‌كی زۆر لهو مندااڵنه لهسهر شه‌قامه‌كان ده‌بینرین‌و سواڵ دهكهن. ی توێژینه‌وه‌ك������ی به‌ڕێوه‌رایه‌تی به‌پێ ی س������لێمانی ی كۆمه‌اڵیه‌ت چاودێر ی سواڵ دهكهن %23ئهو كه‌س������ان‌ه ته‌مه‌نیان له‌خوار چوارده ساڵییه‌وه‌ی‌ه‌و %19ش������یان ته‌مه‌نیان لهنێوان 15ـ 21ساڵیدایه . ی گش������تی كاو‌ه ق������ادر به‌ڕێوه‌به‌ر ی س������لێمانی، ی كۆمه‌اڵیه‌ت چاودێر ئاماژه بهوه ده‌دات كه به‌كارهێنانی منداڵ له‌سواڵكردندا ،بۆ ئهوهیه كه ی بجوڵێن������نو زیاتر ی خه‌ڵك س������ۆز ی ئێمه نییه یارمه‌تیان بدهن" ،ئیش سواڵكه‌ر ده‌س������تگیر بكه‌ین ،به‌ڵكو ی یاسا ی به‌پێ ئیشی پۆلیسه ،له‌به‌رئه‌و‌ه سواڵكردن قه‌ده‌غه‌یه". ناوبراو جه‌خت ل������هوه دهكاتهوه كه
ی سه‌نته‌رێكیان ی كردنه‌و‌ه پێشنیاز ی كه سواڵ كردووه بۆئهو كه‌س������ان‌ه ێ بگێرێن وهك دهكهن ت������ا ل������هو په‌ناگه‌یه‌ك به‌كار بهێنرێت ،بۆئهو مه‌به‌س������ته‌ش پرۆپۆزه‌ڵی������ان داوهته ی بۆكردنه‌و‌ه ئهو ی سلێمان پارێزگا سه‌نته‌ره" ،ئهو شوێن‌ه وه‌كو به‌ندیخانه نابێ������ت ،به‌ڵكو لهو س������ه‌نته‌ر‌ه نان‌و یو له‌هه‌مان كاتدا خواردنیان بدرێت ی پیشه‌یه‌كیش بكرێن بۆ ئهوهی فێر ی ژیانیان دابین بكهن". بتوانن بژێو
ده‌ستدرێی سێكسیان دهكرێته سه‌ر س������ۆران ئه‌بوبه‌ك������ر توێ������ژه‌ر ی ی ئام������اژه بهوه ده‌دات كه كومه‌اڵیه‌ت ی ئهو ده‌س������ت پانكردنه‌وه‌و پاڕانه‌و‌ه مندااڵنه وا دهكات كه كه‌سایه‌تیان الواز بێت‌و پشت به‌خۆیان نه‌به‌ستن، ی كات ئهو مندااڵنه تووشی "زۆرب‌ه ی لهالیهن كه‌سی الدان دهبن له‌به‌رئه‌و‌ه خراپه‌و‌ه ناچار ده‌كرێن‌و ده‌ستدرێژی سێكسیان دهكرێته سه‌ر" . ناوبراو جه‌خت ل������هوه دهكاتهوه كه ی ده‌روونییه‌وه ئهو مندااڵنه ل������ه‌ڕوو كه‌س������ایه‌تیه‌كی ڕووخاوو ئاڵۆزیان دهبێ������ت ،چونكه ڕۆژانه تووش������ی یو ته‌ریقكردن������هوهو س������وكایه‌ت ی دهبنهوه ،بۆیه ئهو توێژهره توندوتیژ
به‌پێویستی ده‌زانێت كه بهشێوهیهكی جدی كار بكرێت لهسهر نه‌هێشتی س������واڵكردن بهتایب������ه‌ت له‌الی������هن مندااڵنه‌وه.
ی ئه‌وان هی %23 سواڵ دهكهن ته‌مه‌نیان له‌خوار چوارده ساڵییه‌وه‌ی هو هه‌ندێكیان ده‌ستدرێژی سێكسیان دهكرێته سه‌ر
ی ه������ه‌ژاره‌كان زی������اد رێ������ژه یو ده‌كات‌و گرفت������ه كۆمه‌اڵیه‌تی ده‌روونییه‌كانیش ڕوو له‌زیادبوونه، كێش������ه خێزانی������ه‌كان واده‌كه‌ن ی نائارام بۆ ی بارێك������ جگه‌ل������هوه خێزان دروس������ت دهكهن ،ره‌نگ‌ه ی پێبێت. به‌جیابون������ه‌وه‌ش كۆتای ی كێشه لهم نێوه‌دا كۆمه‌ڵگا تووش ی زۆرترین دهبێ������ت ،به‌اڵم ئ������هوه ی كێش������ه‌كانی ده‌كه‌وێت‌ه قورسای ی ی ڕوبه‌ڕووبونه‌و‌ه ئه‌س������تۆو توانا نیی������ه ،منداڵه‌كان������ن ك������ه لهنێو ش������ه‌قامه‌كاندا ده‌س������تفرۆش‌و كاری هه‌مه‌ج������ۆر دهكهن ،لهگهڵ یو ی توندوتیژ ئه‌وه‌شدا ڕووبه‌ڕوو ی دهبنهوه. ده‌ستدرێژ ی كه ڕهنگه چه‌ندان ئه‌م‌ه جگه‌له‌و‌ه ی وه‌ربگرن ی ناكۆمه‌اڵیه‌ت ڕه‌فتار ی ی كه جۆره‌ها مرۆڤ لهو ب������ازاڕ‌ه تیایه ،تائێستاش لهنێو خێزانه‌كاندا ی ڕه‌فتارێك په‌نا بۆ به‌رجه‌سته‌كردن ی ده‌ب‌هن‌و منداڵه‌كان بۆ توندوتیژ ی یو جه‌سته‌ی ی ده‌روون ڕۆژانه ئازار ده‌درێ������ن .قوتابخان������ه‌ش وهك ی ئهو گهوره ده‌زگایه‌كی كۆمه‌اڵیه‌ت ی كه له‌خێزانه‌كاندا ههیه ساالریی‌ه گواستویه‌تیه‌و‌ه بۆ ناو قوتابخانهو ی ئ������هوه دهكات كه مناڵه‌كان داوا ی گه‌وره‌كان بیر ده‌بێت به‌عه‌قڵ������ بكهنهوه. ی ئهوه ی به‌یاس������ا ههوڵ ئه‌گه‌رچ������ ی به‌رامب������ه‌ر ێ توندوتی������ژ ده‌در به‌منداڵ قه‌ده‌غ������ه بكرێت ،به‌اڵم ی ی مامۆستایان تائێس������تا زۆرب‌ه ی مامه‌ڵه‌یان ئێمه ،بهتایبهت ئه‌وان‌ه ی لهگ������ه‌ڵ مندااڵندای������ه ،بۆئه‌و‌ه ی به‌ه������ه‌ر جۆرێك بێت كۆنترۆڵ ی منداڵه‌كان بكهن ،په‌نا بۆتوندوتیژ ده‌به‌ن .ئهم دیارده‌یه‌ش وایكردووه ی ی توندوتیژ ی تر ڕه‌فتار ئه‌وه‌ند‌ه باڵوببێته‌وه‌و ببێت������ه ئامرازێك ی كێش������ه‌كان، بۆیه‌كالیكردنه‌و‌ه ی مندااڵنیش به‌الس������ایكردنه‌و‌ه ی گه‌وره‌كانیان لهگهڵ هاوته‌مه‌نه‌كان ی ده‌هێنن ،هه‌ربۆی‌ه خۆیان به‌كار ی ئێمه نائارام ی زۆر له‌منااڵن به‌شێك بن‌و لهالیهن ئه‌وانیتره‌و‌ه سه‌ركوت ی بكرێن ،س������ه‌ره‌نجامیش تووش ێ ببن‌و له‌به‌رامبه‌ر ترس‌و دڵه‌ڕاوك ی قوتابخانهو ئهو گروپ‌ه هاوڕێیانه ی كێشه بۆیان. كه ده‌بن‌ه سهرچاوه ی جیهان، له‌زۆرێ������ك له‌واڵتان������ ی پ������ه‌روه‌رد‌ه له‌هه‌وڵدای‌ه كه كای‌ه ئهو گرفتان‌ه چاره‌سه‌ر بكات ،كه ی من������دااڵن دهبێتهوهو ڕووبه‌ڕوو ی له‌باره‌و‌ه چه‌نده‌ها توێژین������هوه ی لێر‌ه ده‌یبینین كراوه ،به‌اڵم ئهوه ی گ������ه‌وره‌كان خۆیان ل������ه‌ده‌زگا په‌روه‌رده‌ییه‌كان������دا كار دهكهن ی ی هه‌راسانكردن گرفت‌و سهرچاوه ی ترس‌و مندا‌ڵ‌و دروس������تكردن دڵه‌ڕاوكێن. سه‌ره‌ڕای ئهوهی چه‌ندین سه‌نته‌رو ڕێكخراوی مندااڵن بونیان ههیه، ی به‌اڵم هیچیان له‌ئاستی پێویست كه‌مكردنه‌وه‌ی ئهو كێش������انه‌دا نین‌و به‌ن������اوی مندااڵنیش������هوه پاره‌یه‌كی خه‌یاڵ������ی وه‌رده‌گرن، هه‌ربۆی‌ه پێویسته ههموو ڕۆژێك كار بكه‌ین ب������ۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی كێشه‌كانی مندااڵن‌و چاره‌سه‌ربان بكه‌ین ن������ه‌ك چاالكیه‌كی زۆری بێ كه‌ڵك له‌یه‌ك رۆژدا ،لێره‌و‌ه من ههموو رۆژه‌كانم پێشكهشی من������دااڵن ده‌كه‌م ن������ه‌ك تهنها لهرۆژی جیهانیاندا پیرۆزباییان لێ بكه‌م.
2
یه‌کشه‌ممه
2010 /5/30
ژماره 26:
جگه‌ر ه ....هه‌ڕه‌ش ه له‌دانیشتوانی هه‌رێمی كوردستان دهكات
%22مامۆستایان ی خوێندنگاكان %28 ،پزیشكان %42 ،پیاوان %11 ،ی ئافره‌تانی هه‌رێم جگهره ده‌كێشن ی سبه‌ینێ 5/31ڕۆژ ی به‌ره‌نگاربوون ه جگهرهكێشانه له‌جیهاندا‌و ی وه‌زاره‌تی ته‌ندروست حكومه‌تی هه‌رێم‌و ڕێكخراو‌ه مه‌ده‌نی‌‌و ی ته‌ندروستییه‌كانیش چاالك جۆراوجۆر لهو رۆژه‌دا ی ئه‌نجام دهدهن ،پسپۆڕان ته‌ندروستیش جه‌خت لهوه دهكهنهوه ك ه جگه‌ره‌كێشان مه‌ترسییه‌كی گه‌وره‌ی ه ی مرۆڤ‌و لهسهر ژیان ی زیانگه‌یاندن دهبێته هۆ به‌جه‌ست هی هاوواڵتیان.
سااڵن‌ه چه‌ندین که‌س به‌هۆی جگه‌ره‌کێشانه‌و‌ه گیان له‌ده‌ست دهدهن ده‌ركه‌وتن ی نێرگه‌ل‌ه له‌هه‌رێمدا خواردنه‌وه‌و سه‌ركێش ی كردندایه. ناوب������راو ،ئام������اژه ب������هوه ده‌دات ك������ه ئێستا له‌شاره‌كان ی هه‌رێمدا دیارده‌یه‌كی بێستون فه‌تاح جگه‌ره‌كێش������ان هۆكار ی زۆره ،لهوانه خراپتر له‌جگه‌ره‌كێشان په‌یدابووه ،كه به‌پێی ئامارێكی وه‌زاره‌ت ی تهندروستی گه‌نج������ان ئاره‌زومه‌ن������د ی دۆزین������هوهو به‌وته‌ی پس������پۆڕانی بواری تهندروستی حكومه‌ت������ ی هه‌رێم كه له‌س������اڵی 2008ش������اره‌زابونیان (حب اصطالع) تێدایه ،مه‌ترسییه‌ك‌ه ی له‌جگه‌ره‌كێشان زیاتره كه ده‌ریك������ردووهو تهنها ئامار‌ه له‌س������ه‌ر ب������هردهوام ح������ه‌ز دهكهن دی������ارده‌كان ئه‌ویش نێرگه‌له‌یه. ئاس������ت ی هه‌رێم بۆ دیاریكردنی رێژه‌ی تاقی بكهنهوه ،له‌به‌رئ������هوه پێش ههموو د.محه‌مه‌د عومه‌ر پسپۆر ی نه‌خۆشییه‌كانی جگه‌ره‌كیشان كرابیت ،به‌شێوه‌یه‌ك كه كه‌س ده‌س������ت دهكهن به‌جگه‌ره‌كێشان ،ههن������او ،ئاماژه ب������هوه ده‌دات كه زیانی %22مامۆستایان ی خوێندگاكان %28 ،به‌ده‌رله‌وه‌ش الساییكردنه‌و‌ه هۆكارێكی نێرگه‌ل‌ه له‌جگه‌ر‌ه زیاتره ،بهتایبهت بۆئهو پزیشكان %42 ،پیاوان %11 ،ئافره‌تانی دیكه ی جگهرهكێشانه" ،له‌ده‌روونناسیدا نه‌خۆشیان‌ه ی ڤایرۆسین‌و به‌كتریاین ،یان پرۆس������ه‌یه‌ك هه‌ی������ه پێیده‌وترێ������ت نه‌خۆشیه‌كان ی پێست به‌هۆ ی به‌كارهێنانی هه‌رێمی كوردستان جگه‌ره‌كێشن. خۆخستنه‌ش������وێن (تقم������ص) ،خ������ۆی نێرگه‌له‌و ده‌ستلێدانیه‌و‌ه له‌یه‌كێكه‌و‌ه بۆ خوو ی جگه‌ره‌كێشان د.ن������زار محه‌مه‌د پرۆفیس������ۆر ی بواری ده‌خات‌ه شوێن ی ئهو كهسه ی جگه‌ره‌ك‌هی یهكێك ی تر ده‌گوازرێنه‌وه" ،ئهو كهسانهی ده‌روونناس������ی باس ل������هوه دهكات ،كه به‌ده‌سته‌وه‌یه‌‌و زۆرێك له‌گه‌نجان بهتایبهتی له‌نزیك جگه‌ره‌كێش������هوه داده‌نیش������ن جگه‌ره‌كێش������ان نه‌خۆش������ییه‌ك‌ه به‌پێی له‌قۆناغ ی سهرهتاییو هه‌رزه‌كاریدا ئهو زیات������ر زه‌ره‌رمه‌ند دهب������ن كه ئه‌مه‌ش پۆلێنكردنه‌كان ی رێكخراو ی تهندروستی جگه‌ره‌یه‌ی ده‌یگرن به‌ده‌ستیانه‌وه ،ده‌یبه‌ن به‌جگه‌ره‌كێش ی خۆنه‌ویست ناوده‌برێت". جیهان ی لهگ������ه‌ڵ قومارك������ردن‌و م‌هی بۆده‌میان ،وه‌كو نیشان‌ه ی پیاوه‌تی‌و هه‌ست رێكخ������راو ی ته‌ندروس������ت ی جیهانی به‌پشت به‌ستن به‌لێكۆڵینه‌وه‌كان جه‌خت به‌به‌هێزی دهكهن".
ل������هوه دهكاتهوه كه ،جگه‌ره‌كێش %15ی دووك‌هڵ‌و زیانه‌ك‌ه ی بۆخۆیه‌تی‌‌و بڕه‌ك‌ه ی ت������ر كه دهكات������ه %85ب������ۆ خه‌ڵكانی ده‌وروپشتییه‌تی ،زۆرتر قوربانییه‌كانی ئ������هو خه‌ڵكان‌ه منداڵ������ن ،چونكه منداڵ جه‌سته‌یه‌ك ی ناسك ی ههیهو ئاماده‌باشی بۆهه‌ڵمژین ی ئهو ماده زیانبه‌خشان‌ه ههیه". بۆچ ی جگه‌ره‌كێشان هێند‌ه زیانبهخشه؟ د.ئ������ارام ب������ارام ئاماژه ب������هوه ده‌دات ك������ه كاتێك م������رۆڤ دوكه‌ڵ ی جگهره هه‌ڵده‌مژرێت‌و دهچێته س������ییه‌كانیه‌وه، "ده‌بێت������ه ه������ۆكار ی دروس������تبوونی گیروگرفت‌و بهردهوام نه‌خۆشه‌ك‌ه هه‌ست به‌ته‌نگه‌نه‌فه‌سی‌‌و بون ی كۆك‌ه دهكات". لهباره ی جۆر ی كاریگه‌رییه‌كانیش������هوه، د.ئ������ارام جه‌خ������ت لهوه دهكات������هوه كه جگه‌ره‌كێشان ده‌بێـت‌ه هۆ ی زۆر نه‌خۆشی وهك ته‌س������ك بونه‌و‌ه ی بۆر ی هه‌واكان،
نیشتن ی ماده ی كاربۆن لهسهر رووپۆشی خانه‌كان������ ی س������ییه‌كان‌و كه‌مكردنه‌وه‌و نه‌هێشتن ی هه‌واگۆرك ێ لهنێوان ده‌ره‌وه‌و سییه‌كاندا. د.سوها نافع مامۆستای زانكۆ ی سلێمانی، سهبارهت به‌كاریگه‌ر ی مادد‌ه ی نیكۆتین له‌س������ه‌ر مرۆڤ ،پێیوای‌ه ك������ه نیكۆتین ده‌بێت������ه ه������ۆ ی به‌رزبونه‌و‌ه ی ئاس������تی Catecholamineو خێرالێدان������ی دڵ‌و كرژبون������ ی موولوله‌كان ی خوێن‌و به‌رزبونه‌و‌ه ی په‌ستان ی خوێن‌و زیادبونی یه‌ك‌ه ئۆكس������ید ی كاربۆن له‌له‌ش������دا، "جگه‌ره‌كێشان دهبێته هۆكار ی سه‌ره‌كی بۆسه‌ر ته‌ندروس������ت ی مرۆڤ‌و چه‌نده‌ها نه‌خۆش ی شێرپه‌نج‌ه ی سنگ به‌رێژه‌ی ،%90نه‌خۆشی‌ه درێژخایه‌نه‌كانی سنگ ،%70ن������ۆر‌ه ی دڵ ،%80ناجێگی������ری په‌ستان ی خوێن ،%50هۆكار ی سه‌ره‌كی نه‌خۆش������ییه‌كان ی پ������وك‌و ددان‌و ده‌م، كاریگه‌ر ی بۆسه‌ر كۆئه‌ندام ی هه‌رس‌و دهروونیو ئافره‌تان ی دووگیان ده‌بێت". ئاست ی به‌رزبونه‌و‌ه ی جگه‌ره‌كێشان یه‌كه‌م ئامار كه ده‌ربار‌ه ی جگه‌ره‌كێشان كرابێ������ت له‌س������اڵ ی 1880زاینی بووه له‌ویالیه‌ت‌ه یه‌كگرتوه‌كان������ ی ئه‌مه‌ریكا، لهو كاته‌دا سه‌رژمێر ی دانیشتوانه‌ك‌هی په‌نج������ا ملیۆن ك������ه‌س بووه ،س������ااڵنه 1,3بلیۆن جگه‌ره‌یان كێش������اوه ،دوای ئهوه ی ژماره ی دانیش������توان ی ئهو واڵته گه‌یش������ته 204ملیۆن ك������ه‌س ژمارهی جگهره ی كێشراو له‌ساڵێكدا به‌رزبۆو‌ه بۆ 536بلیۆن ،له‌مه‌و‌ه ده‌رده‌كه‌وێت ژمارهی تێكرای ی زیادبون ی دانیشتوان به %300
زیاد ی كردوه ،به‌اڵم ژماره ی جگه‌ر‌هی كێشراو 133ئه‌وه‌ند‌ه ی ئهو زیادكردن‌ه ی دانیشتوان زیاد ی كردوه. به‌پێی ئامارێكی وه‌زاره‌ت ی تهندروستی حكومه‌ت������ ی هه‌رێم كه له‌س������اڵی 2008 ده‌ریك������ردووهو تهنها ئامار‌ه له‌س������ه‌ر ئاس������ت ی هه‌رێم بۆ دیاریكردنی رێژه‌ی جگه‌ره‌كیشان كرابیت ،به‌شێوه‌یه‌ك كه %22مامۆستایان ی خوێندگاكان%28 ، پزیشكان %42 ،پیاوان %11 ،ئافره‌تانی هه‌رێمی كوردستان جگه‌ره‌كێشن. یاساك‌ه ی په‌رله‌مان جیبه‌ج ێ نه‌كرا لهگ������ه‌ل ئ������هوه ی په‌رله‌مان������ ی هه‌رێمی كوردس������تان یاس������ا ی ژم������اره 31ی به‌ره‌نگاربوون������هوه ی جگه‌ره‌كێش������ان له‌هه‌رێم ی كوردس������تاندا ده‌ركرد ،كه له‌سیانز‌ه مادد‌ه پێكهاتبوو ،ئهو یاسایه تائێس������تا ههر مره‌كه‌بی سه‌ر كاغه‌زه‌و كار ی پێنه‌كراوه. ڤی������ان دزه‌ی������ ی ئه‌ن������دام په‌رله‌مانی كوردس������تان ی خول ی پێش������وو پرۆژه یاس������ایه‌ك ی گه‌الڵ‌ه كردبوو ،به‌اڵم ئهو پرۆژه یاس������ای‌ه خوێندنهوه ی بۆ نه‌كرا، "پرۆژه یاس������ایه‌ك‌ه بڕگه‌كان ی له‌س������ه‌ر دانان ی باج ی خزمه‌تگوزار ی تهندروستی ب������وو ،ئ������هو بازرگان‌ه ی ك������ه جگهره ده‌هێنێت ،بڕێك له‌قازانجه‌ك‌ه ی دابنێت بۆ زه‌ره‌رمه‌ند ب������وون‌و قوربانییه‌كانی ئهو كه‌س������ان‌ه ی ب������هو به‌روبوم‌ه زیانیان لێده‌كه‌وێت ،كه دهكرێته س������ندوقێكی ه������اوكار ی بۆزه‌ره‌رمه‌ندبوون ی ئهوانهی توش������ ی نه‌خۆشییه‌كان ی ش������یرپه‌نجه‌و نه‌خۆشیی‌ه قورسه‌كان ی تر بوون".
ی بابه‌ت ه هونه‌ریی‌و كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان دهكهن گهنجان روو له‌خوێندنه‌و ه
توێژه‌رێك :كه‌لێنێك ی گهوره هه‌ی ه له‌بوار ی سێكسیداو گه‌نجانیش بهو بوار‌ه نامۆن بۆی ه به‌دوایدا ده‌گه‌ڕێن گه‌نجانی هه‌رێمی كوردستان روو له‌خوێندنه‌وه‌ی بابه‌ت ه هونه‌ریی‌و گۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان دهكهن ،توێژه‌رێكی كۆمه‌اڵیه‌تیش هۆكاری خوێندنه‌وه‌ی بابه‌ت ه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان بۆ ئهوه ده‌گه‌ڕێنێته‌وه كه بابهتی سیاسی له‌كوردستاندا سواوه‌و له‌زۆربه‌ی گۆڤاره‌كانیشدا بابهتی سێكیسی باڵوده‌كرێته‌وه، گه‌نجانیش بهو بوار‌ه نامۆن ،بۆیه به‌دوایدا وێڵ‌و عه‌وداڵن. سه‌ربه‌ست مه‌نم ی له‌سلێمانی
گهنجان زیاتر ئهو بابه‌تان‌ه ده‌خوێننه‌و‌ه كه ب������اس له‌خۆشه‌ویس������تیو الیه‌ن‌ه وروژێنه‌ره‌كان دهكهن. سۆما جه‌زا19 ،ساڵ ،گرنگییه‌ك ی زۆر به‌خویندنه‌و‌ه ی بابه‌ت‌ه كۆمه‌اڵیه‌تییان‌ه ی دهكات ك������ه وروژێنه‌رن‌و باس������ خۆشه‌ویس������ت ی دهك������هن" ،به‌هیچ جۆریك بابه‌ت ی سیاس ی ناخوێنمه‌وه، ی چونكه ئهوه ب������وار ی من نییه‌‌و لێ گه‌ڕاوم بۆسیاس������یه‌كان" ،هه‌ربۆی‌ه س������ۆما جه‌خت ل������هوه دهكاتهوه كه سروشت ی كچ ناسكه‌‌و واهه‌ڵكه‌وتوو‌ه گرنگ ی به‌ئ������ه‌د‌هب‌و هون‌هر‌و الیه‌نی كۆمه‌اڵیه‌تی بدات. بواری كۆمه‌اڵیه‌تی گرنگی خۆی ههیه گهنجان ئام������اژه ب������هوه دهدهن كه بواری كۆمه‌اڵیه‌ت������ی یه‌كێك‌ه له‌بوار‌ه گرنگه‌كانی ژیان‌و به‌پێویستی ده‌زانن كه لهو رووه‌و‌ه به‌ئاگابن.
باڵوك������راوه كۆمه‌اڵیه‌تیی������ه‌كان بۆ ئ������هوه ده‌گه‌ڕێنرێته‌و‌ه كه ئێس������تا له‌كوردستاندا بابه‌ت‌ه سیاسییه‌كان سواون‌و دروس������تبوون ی ملمالنێی نائه‌خالقیش وایك������ردووه گهنجان تاقه‌تی بابهتی سیاسیان نه‌مێنێت. ی ئ������ارام عوس������مان سه‌رنوس������ه‌ر گۆڤار ی خێ������زان جه‌خ������ت لهوه ی دهكاتهوه كه گۆڤاره‌كه‌یان گرنگ ی به‌بابه‌ت������ ی كۆمه‌اڵیه‌ت������یو هونه‌ر ده‌دات بهش������ێوه‌یه‌ك ی زانس������تیو ئه‌كادیم������یو به‌راوێژكردن لهگهڵ پسپۆڕان ی ده‌رووناسی‌‌و په‌روه‌رده‌یدا، "بابه‌ته‌كان ی ب������وار ی كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و ی هونه‌ر ی پێویس������تی به‌ژماره‌یه‌ك زیات������ر ی باڵوك������راوه ههیهو گه‌نج ی به‌شێوه‌یه‌ك ی گشت ی حه‌ز ی له‌شت نوێیه ،بۆی������ه هه‌وڵده‌ده‌ین بهردهوام بابه‌ت ی هونه‌ر ی نوێ‌‌و ئارامبه‌خشیان بۆ باڵوبكه‌ینه‌وه".
ت������ه‌الر محه‌م������ه‌د25 ،س������اڵ ،ئاماژه ی ب������هوه ده‌دات كه جگه‌له‌و‌ه ی گرنگ به‌بوار ی پسپۆرییه‌كه‌ی خۆی ده‌دات، ی زۆر ح������ه‌زی به‌خوێندنه‌و‌ه ی بابه‌ت ده‌رووناس������ی دهكات" ،ده‌توانم بڵیم زۆرین‌ه ی ئهو بابه‌تان‌ه ی ده‌یانخوێنمه‌و‌ه به‌ده‌رووناس������یو په‌یوه‌ندی������ان ته‌ندروس������تییه‌و‌ه هه‌ی������ه ،هه‌ندێجار بۆ زاخ������او ی چ������او بورجه‌كانیش دهخوێنمهوه". ناوب������راو ،جه‌خت ل������هوه دهكاتهوه ك������ه تهنها بابه‌ت������ه كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان ی ده‌خوێنێت������هوهو بابه‌ت������ ی سیاس������ ناخوێنێته‌وه" ،بابه‌ت‌ه سیاس������یه‌كان زۆربه‌ی������ان ته‌ش������هیرو جنوێن یان پیاهه‌ڵدان‌ه به‌الیه‌نێكدا ،بۆیه به‌ده‌گمه‌ن بابه‌ت ی سیاس ی ده‌خوینمه‌وه". له‌الیه‌ك ی دیكه‌و‌ه ئاسۆ كه‌مالی 17ساڵ وهك خوێندكار ی ئاماده‌یی باس لهوه ی دهكات كه ماوه‌ی دووس������اڵه بابه‌ت
رۆژنامه‌و گۆڤاره‌كان ده‌خوێنێته‌وه‌‌و زۆرتر گرنگ������ ی به‌بابه‌ت ی هونه‌ری‌‌و ی كۆمه‌اڵیه‌ت������ی ده‌دات" ،له‌وێن������ه هونه‌رمه‌ندان‌و وێن‌ه رۆمانسییه‌كانی بابه‌ت‌ه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان وه‌رده‌گرم‌و ب������هردهوام ئهو چیرۆك‌و رۆمانانه‌ش دهخوێنمهوه كه باس ی خۆشهویستیو ئه‌ویندار ی دهكهن". گهنجان به‌بابه‌ت‌ه سێكسییه‌كان نامۆن ی س������امان س������یوه‌یلی ،س������ه‌رۆك سه‌نته‌ر ی راویژكار ی خێزان وهك تویژه‌ر ی كۆمه‌اڵیه‌ت ی جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه بوون ی رێژه‌یه‌كی زۆر ی له‌گۆڤار ی هون������ه‌ری‌‌و كۆمه‌اڵیه‌ت ی ش������تیك ی باش������ه بۆ ئارامبه‌خش ی خوێن������ه‌ران ،به‌مه‌رجیك ئامانج په‌روه‌رده‌كرنیش������ ی له‌پشته‌وه‌بێت، ی "بهداخهوه له‌كوردس������تاندا به‌هۆ
زۆر ی ژم������اره ی چاپكراوه‌كانه‌و‌ه ی جۆرێك له‌هه‌ڵئاوسان‌و ملمالنێیه‌ك ی دروستكردوو‌ه به‌جۆرێك نادروست ی ههندێك له‌باڵوكراوه‌كان له‌رێگ‌ه وێنه‌‌و بابه‌ت ی وروژینه‌ر ی سێكسییه‌و‌ه ههوڵ ی په‌یداكردن ی فرۆش دهدهن". ناوب������راو ،باس ل������هوه دهكات كه هه‌وڵدان بۆ خرۆشاندن ی گهنجان له‌رێگ‌ه ی نیشاندان ی وێن‌ه ی رووت‌و س������ه‌ره‌نجڕاكێش‌و بابه‌ت ی به‌خته‌و‌ه هیچ هونه‌رێك ی تیا به‌د ی ناكرێت، ی "كه‌لێنێك ی گ������ه‌ور‌ه ههیه له‌بوار سێكس������یداو گه‌نجانیش بهو بوار‌ه نامۆن بۆیه به‌دوای������دا ده‌گه‌ڕێن"، هه‌ربۆی������ه جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه مامۆس������تایان ی ئایین ی نه‌یانتوانیو‌ه باشتر ئهو بابه‌تان‌ه بخه‌نه‌روو ،ئه‌وه‌ش وایكردووه جۆریك له‌موشتاق ی بۆ بابه‌ت‌ه سێكسیه‌كان هه‌بێت. ی هۆكارێك������ی ت������ری خوێندنهوه
ئه‌ڤ گه‌نج������ه ره‌ت دكر ب مه‌ره‌ما وێ چهند ێ كو ره‌وشت ێ و ی ی ێ باش نینه‌‌و ن‌ه ژ بنه‌ماله‌كا پێشكێشه. ك������چ ل دادگه‌ه ێ ئام������اد‌ه نه‌بوو ،به‌لێ بۆ دادگه‌ها ڤه‌كۆلین������ ێ گۆت بوو :ئهو نێزیك ی س ێ ساالن بوو مه په‌یوه‌ندیه‌كا ئه‌ڤینی ێ دگه‌ل ئێك هه‌بوو ،س ێ جاران ئه‌ڤیندار ێ من هات������ه خازبینیێن من، به‌ل ێ خێزانا م������ن راز ی نه‌بوون ،ئه‌ز و ئهو دگه‌ل ئێك رێكه‌فت بووین ،پاشی ش������ه‌ڤه‌ك ێ من خۆ د گه‌ل دا ره‌ڤاندن، به‌ل ێ پشت ی بۆرینا حه‌فتیه‌كێ‌‌و ده‌م ێ مه به‌رهه‌ڤ ی دكرن بۆ ماركرنێ‌‌و شه‌هیانێ
برای������ ێ من هات‌و ئه‌ڤین������دار ێ من ب گولله‌یان كوشت. باب ێ ئ������هو گه‌نج ێ هاتیه كوش������تن ژ دادگه‌ه ێ خواست قه‌ره‌بوویا كور ێ وی بهێت‌ه كرن چونك ی ب خیانه‌ت هاتیه كوشتن‌و و ی چ گونه‌ها خۆ نه‌بوویه ،ب تن ێ گونه‌ه������ا و ی حه‌زژێكرنا كچه‌كێ بوو ،ئهو ژ ی ئهم ب فه‌رم ی س ێ جاران چووین‌ه ماال وان ،به‌ل ێ ههر راز ی نه‌بوون، گه‌نجێن ڤ ی س������ه‌رده‌م ی ژ ی نه‌شێن خۆ بگرن‌و هوسا دیاربوو ئه‌ڤینیا و ی گه‌له‌ك یا دژوار بوو له‌وما رابوو ره‌ڤاند. ههروهها باب ێ و ێ كچ ێ دبێژیت :ل شه‌ڤا
رویدان ێ ئه‌ز ل مال بووم ده‌رگه‌ه ێ مه و ی گه‌نج ی نامووسا مه شكاندو نه‌شیام هات‌ه قوتان ،پشت ی و ی ده‌م ی من گوه ل كونترول ێ ل سه‌ر خۆ بكه‌م ،ئه‌ز هاتمه ده‌نگ ێ چهند گوله‌یان بوو ،پاش������ ی من دهۆكێ‌‌و ل و ی گه‌نج ی گه‌ریام ،پاشی دیت كۆر ێ من ی ێ دخوین ێ وه‌ربووی ،من زان ی كا ل كیڤه‌یه ،من خه‌فكا خۆ هه‌تا مه گه‌هاندی‌ه نه‌خۆشخان ێ گیان ێ خۆ ل بهر ڤه‌داو چووم‌ه سه‌ر ماال وان‌و من ژ ده‌ست دا چونكو پتر ژ 10گوله‌یان ب كوشت. له‌ش ێ و ی كه‌فت بوون .جیرانه‌ك ێ مه ژی گۆت‌ه دادگه‌ه ێ من چ خه‌له‌ت ی نه‌كرینه، دگه‌ل رویدان ێ ده‌ركه‌فت بوو و پشتی چونك������و ئه‌ڤ‌ه ب تن ێ م������ن به‌ره‌ڤانیا ژ ناموسا خۆو خێزانا خۆ كری‌‌و حه‌قێ نێزیك ی رویدان ێ بو ی بریندارببوو. تۆمه‌تبار به‌ره‌ڤان������ ی ژ خۆ كر‌و گۆت :و ی كوشتن بوو". "ئه‌ز ل ده‌رڤ‌ه ی وه‌الت ی بووم پێزانین بۆ ل داوی������ ێ دادگه‌ها تاوان������ان بكوژ ب من هاتن كو گه‌نجه‌ك ی خویشكا من یا 15سالێن زیندانكرن ێ ل دویڤ مادێ ره‌ڤاندی ،ئه‌ز گه‌له‌ك تور‌ه بووم ،چونكو 406سزادا.
ێ كوشتن ێ ڤ ه ت ێ كچ ێ برای ێ دره‌ڤینیت و ژ ئال كچه‌ك جه‌مال حسێن ل بادینان
ێ ێ سه‌نته‌ر گه‌نجه‌ك پارێزگه‌ها دهۆكێ ئه‌ڤیندارا ێ خۆ دره‌ڤینیت ،به‌ل ی ێ ژ ده‌رڤ ه ێ و برای ێ وه‌التی دهێت‌و ئهو كه‌س ی ب 10 ی ره‌ڤاند خویشكا و ێ دكوژیت، گولله‌یێن ده‌بانج ی ژ ئالێ دادگه‌ها بكوژ تاوانێن دهۆكێ ڤ ه ب 15ساالن تێ سزادان.
س������ه‌رۆك ێ دادگه‌ها تاوانان ل دهۆك ێ بۆ نم نم خوه‌یاكر ،ئێكالكرنا كێشه‌یێن بالكێش ژ ئال ێ دادگه‌ها وان ڤ‌ه رۆژانه نه‌‌و ل ڤ ێ حه‌فتی ێ كێش������ه‌یه‌كا د ی یا سه‌رنجراكێش ب رێڤ‌ه چوو گونه‌هبار گه‌هشتن‌ه حه‌ق ێ خۆ ی ێ عادیالنه. كێشه‌یا ره‌ڤاندنا كچه‌ك ێ ل پارێزگه‌ها دهۆك������ ێ بۆ ب������ه‌ر ی چه‌ن������د هه‌یڤان ڤه‌دگه‌ریت ،ل ده‌م������ ی گه‌نجه‌ك ی حه‌ژ كچه‌ك ێ كری‌‌و بۆ ماوه‌ی ێ س ێ جاران چووی‌ه خازبینیان ،به‌ل ێ خێزانا كچێ
ژماره 26:
یه‌کشه‌ممه
2010 /5/30
5
گهنجان ...نزیكه‌ی %30ی ئه‌ندامانی كۆنگره‌ی سێیه‌م پێكدێنن %10ی گه‌نجانی یه‌کێتی خۆیان بهبێ پشت‌و په‌نا ده‌زانن ئه‌ندامێكی كۆنگره‌ی یه‌كێتی ئاماژه بهوه ده‌دات ك ه ڕێژه‌ی به‌شداربووانی گهنجان له‌كۆنگره‌ی سێیه‌می یه‌كێتیدا نزیكه‌ی %30یهو %10ئهو گه‌نجانه‌ش خۆیان بهبێ پشت‌و په‌نا ده‌زانن .ئه‌ندامێكی سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتیش ئاماژه بهوه ده‌دات كه ئهو گهنجان ه دهتوانن به‌هۆی لێهاتوویی خۆیانه‌و‌ه چانسی چوون ه پێشهوه بۆخۆیان مسۆگه‌ر بكهن.
ئ������هو گه‌نجانه‌ی پاڵپش������تیان نییه، ترسی ئهوهیان ههیه كه سه‌رنه‌كه‌ون بۆ سه‌ركردایه‌تی‌و كه‌س ده‌نگیان پێنه‌دات. عه‌داله‌ت عه‌بدواڵی تهمهن 35ساڵ ی كه نوس������هرو رۆژنامه‌نووس������ێك یه‌كێتییه‌و یهكێك������ه لهو گه‌نجانه‌ی ی ك������ه خۆی بۆكۆنگر‌ه ی س������ێیه‌م حیزبه‌ك������ه ی پااڵوتووه ،مه‌ترس������ی ئ������ه‌وه‌ی ههیه كه‌پاڵپش������تییان لێ نه‌كرێت" ،ژماره‌یه‌ك لهو گه‌نجان‌ه زیاتر له‌توێژ‌ه خوێنه‌واره‌كه‌ن ،كه‌متر پشتیوانی هه‌ڤااڵنی سه‌ره‌وه‌یان ههیه، به‌اڵم پش������تیان به‌قاعید‌ه به‌ستوو‌ه كه لهسهر توانا‌و كه‌فائه‌ت ده‌نگیان پێبده‌ن" ،هه‌ربۆی‌ه ئهو پرسیاره‌ی له‌الی ئ������هو گه‌نج‌ه دروس������تبوو‌ه ئهوهیه كه "تاچه‌ن������ده ئه‌ندامانی كۆنگر‌ه ناكه‌ون������ه ژێر كاریگهری هه‌ڤااڵن������ی س������ه‌ركردایه‌تییه‌و‌ه لهدهستنیشانكردنی ئهو گه‌نجانه‌دا". عه‌دال������ه‌ت عه‌بدواڵ ئام������اژه بهوه ده‌دات ك������ه وێڕا ی خۆهه‌ڵبژاردنی، گ������رهو له‌س������ه‌ر ئ������هوه دهكات كه
تاچه‌ند‌ه ویژدانی قاعیده‌ی یه‌كێتی بهرامبهر به‌پرس������ی تازه‌كردنه‌وه‌ی یه‌كێتی ده‌جوڵێ������ت" ،ئێمه نوخب‌ه ڕه‌خنه‌گره‌كه‌ی یه‌كێتین ،خه‌ڵكێك ده‌م������ان ناس������ێت ،ب������ه‌اڵم ڕهنگه شه‌عبیه‌تمان كه‌متر بێت له‌هه‌ڤااڵنی سه‌ركردایه‌تی ،ڕاس������تیت ده‌وێت مه‌ترسیمان ههیه ،چونكه به‌شێك له‌گه‌نج‌ه ڕه‌خنه‌گره‌كه‌ی ناو یه‌كێتی جۆرێك له‌موجازه‌ف‌ه دهكهن". ناوب������راو ،پێیوای‌ه ڕێ������ژه‌ی گه‌نج‌ه بێ پش������ته‌كانی كۆنگره‌ی یه‌كێتی %10یهو رێژه‌ی گشتی گه‌نجانیش له‌كۆنگ������ره‌دا نزیك������ه ی %30ه، "گه‌نج سه‌رده‌كه‌وێت ،به‌اڵم ڕهنگه ژماره‌یه‌كی سنوردار بێت ،چونكه بهشێكی زۆری س������ه‌ركرده‌كانی ئێس������تا خۆیان هه‌ڵبژاردووه‌ته‌وه‌‌و ش������ه‌ریحه‌یه‌كی تری ناو یه‌كێتیش ههیه كه خۆیان به‌مسته‌حه‌ق ده‌زانن بۆ سه‌ركردایه‌تیكردنی یه‌كێتی". س������ه‌عدی ئه‌حمه‌د پی������ر‌ه ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاس������ی یه‌كێتی پێیوای‌ه بهش������ێكی زۆری ئ������هو گه‌نجانه‌ی چوونه‌ت‌ه پێش������هوه چانسی ئهوهیان ههیه ببن‌ه ئه‌ندامی س������ه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی ،چونك������ه به‌بۆچوونی ئهو ههر حیزبێك له‌دنی������ادا بیه‌وێت ببێت‌ه حیزبی ئاینده ،ده‌بێت گه‌نج ببات‌ه پێشهوه" ،باشترین كه‌س كه بتوانێت گوزارشت له‌داخوازییه‌كانی گهنجان ب������كات ،گهنجان خۆیانن، به‌اڵم مه‌س������ه‌له‌ك‌ه تهنها تهمهن نییه، ههیه ته‌مه‌نی 20س������اڵه‌و له‌كه‌سێكی 50ساڵ وشیارتره". پیره ،جه‌خت ل������هوه دهكاتهوه كه گرنگ ئهوهیه ئهو گه‌نجانه‌ی ده‌چن‌ه سه‌ركردایه‌تی،له‌ناوه‌نده‌كانیبڕیاردا ده‌نگیان هه‌بێت" ،خۆ تائێستاش گه‌نج ههر بهش������داری ك������ردووه،
گه‌نجانی یه‌کێتی ده‌یانه‌وێت له‌ڕێی کۆنگره‌وه حیزبه‌که‌یان گه‌نج بکه‌نه‌وه فۆتۆ :سۆران نه‌قشبه‌ندی
ب������ه‌اڵم بهش������دارنه‌بوو‌ه له‌یه‌كێك له‌ناوه‌نده‌كان������ی بڕیاردان ،ئهوانهی ئێستاش له‌كۆنگر‌ه هاتوونه‌ت‌ه پێشهوه گه‌نجی زۆر بهتواناو شایس������تهی تێدای������ه ،بۆیه پێموای������ه نه‌وعێك له‌ئس������تمرارییه‌ت دروست ده‌ك‌هن‌و خوێنی تازه به‌له‌شی یه‌كێتی‌و ههموو ئۆرگانه‌كانی یه‌كێتیدا دهكهنهوه". شۆڕش ئیسماعیل به‌رپرسی ده‌زگای هه‌ڵبژاردنی یه‌كێتی ،جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه ژماره‌یه‌ك گه‌نجی زۆر به‌هۆی لێوه‌شاوه‌ییانه‌و‌ه له‌كۆنگره‌دا سه‌رده‌كه‌ون" ،ئاس������انكاری زۆر
كراوهو گه‌نج خۆشی ده‌وری ههیه له‌مه‌یدانی سیاس������یو جه‌ماوه‌ریدا، بۆیه دڵنیام بهتواناو لێوه‌ش������اوه‌یی خۆیان پۆستی سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی به‌ده‌ست بهێنن له‌كۆنگره‌دا". كاروان مه‌هدی چاالكوانی بواری گه‌نجان‌و كۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نی ئاماژه بهوه ده‌دات ،كه كۆنگره‌ی سێیه‌می یه‌كێت������ی ده‌رفه‌تێك‌ه بۆ بهش������ێك لهو گه‌نجانه‌ی ك������ه ڕێكنه‌خراون ل������هو حیزبه‌دا ،چونكه ئهو گه‌نجان‌ه له‌وبه‌ره‌ی������ه نین ك������ه نوێنه‌رایه‌تی ڕاس������ته‌قینه‌ی گه‌نجانی ناو حیزب
بك������هن" ،ل������ه‌ڕووی ڕواڵه‌ت������هوه ڕاس������ته كۆمه‌ڵێ������ك گه‌نجن ،به‌اڵم به‌به‌بیركردنه‌و‌ه هه‌مان بیركردنه‌وه‌و ئایدیای به‌ره‌ی كۆنیان ههیه". ئهو ،ده‌پرس������ێ :ئایا له‌ناو یه‌كێتیدا هێڵی گهنجان هه‌ی������ه وهك ئهوهی له‌ئه‌فه‌ریقای باش������ور بینرا؟ "ئێمه ئه‌وه‌مان نییه ،ئهگهر ههبوایه گوێ بهوه نه‌ده‌درا كام گه‌نج عه‌شیره‌تی له‌پشته‌و كام ڕێكخستنه‌كانی له‌پشته، به‌ڵكو قس‌ه له‌س������ه‌ر ئهوه ده‌كرا كه كام گه‌نج‌ه بیركردنه‌وه‌یه‌كی تازه‌ی پێیه".
سه‌الح ه ره‌ش :شانازی ب ه ره‌شێتی خۆمه‌و ه ده‌که‌م سه‌الح ئه‌حمه‌د ڕه‌شید ناسراو به‌سه‌الح ه ڕه‌ش ی ی عاشقان ی كان له‌گه‌ڕه‌ك ههڵهبجه له‌دایك بووه، ی سهرهتاییو ناوه‌ندی‌‌و خوێندن دواناوه‌ندی له‌هه‌ڵه‌بج ه تهواو كردووه ،پاشان ی ی بازرگانی له‌سلێمان ئاماده ی 1981 ته‌واوكردووه ،له‌ساڵ یه‌كه‌م شیعری نوسیوه‌‌و1982 بۆ یه‌كه‌م جار وهك ئه‌كته‌ر لهسهر شانۆ دهركهوتووه ی شانۆی ههڵهبجه. لهگهڵ تیپ ی ی هاوسه‌ر ی 1995ژیان له‌ساڵ پێكهێناوه‌و خاوه‌نی دوو كوڕه به‌ناوه‌كانی ڕێوان‌و شاڕۆژ. ی خاوه‌نی خه‌اڵتی ڤیستیڤاڵ گه‌الوێژو ڕێكخراوی ماده.
س������ه‌الح‌ه ره‌ش له‌دیمانیه‌كیدا لهگهڵ رۆژنامه‌ی نم نم ،ژیانی تایبه‌تی خۆی ده‌گێرێته‌وه‌و ئام������اژه بهوه ده‌دات كه لهسهر شعر نوس������ین خه‌اڵتی پێنج نمره‌ی له قوتابخانه وه‌رگرتووه.
مامۆستایه‌كمان خه‌الت ی پێنج نمر‌ه ی كردم.
سه‌الح ئه‌حمه‌د ڕه‌شید
نم نم :له‌چ كاتێكدا به‌هره‌كانت دهركهوتووه؟ س������ه‌الح :له‌قۆناغ������ ی ناوه‌ن������دیو دواناوه‌ندیدا زیاتر به‌هر‌ه ی ش������یعر نوس������ینم ده‌ركه‌وت������وه‌‌و ب������ۆ یه‌كه‌م جار په‌خش������انم به‌زمان������ ی كوردی‌‌و عه‌ره‌ب ی نوسیووه ،كه له‌پۆل ی یه‌كه‌م ی ناوه‌ندیش بووم ،به‌هۆ ی تواناكانمه‌و‌ه
ی نم نم :كه‌ی به‌ت������ه‌واوی ئاوێزان شیعرو شانۆ بویت؟ ی س������ه‌الح :بۆ یه‌كه‌م جار له‌قۆناغ ی ب������ووم ،توانیم ی بازرگان یه‌كه‌م شیعرو ش������انۆ بنوس������م ،یه‌كه‌م جار ل������ه 1981/12/28دا یه‌كه‌م ی 1982 شیعرم نوس������یوه‌‌و له‌ساڵ ی بۆ یهك������ه‌م جار له‌س������ه‌ر ته‌خت‌ه ی (كێشه) شانۆ بینرام له‌شانۆگه‌ر ی ی هه‌ڵه‌بجه‌دا ،له‌ساڵ ی نواندن له‌تیپ ی سه‌ره‌كم بینیو‌ه هه‌شتاكاندا ڕۆڵ ی كه له‌هه‌ڵه‌بجه‌دا لهو شانۆگه‌ریان‌ه نمایش������كراون ،لهگهڵ ئه‌مه‌ش������دا ی كاتێك خوێن������دكار ی بازرگان ی وهك ی س������لێمان بووم له‌ش������ار ئه‌كته‌رو نوسه‌ر له‌شانۆگه‌ریه‌كاندا به‌شداریم كردووه.
دانه‌بڕاوم ،ئهگهر به‌هه‌ر هۆكارێكیش ی ههڵهبجه ی كه خه‌ڵك بێت ئهو ده‌م‌ه ی كوردس������تاندا له‌هیچ پارچه‌یه‌ك ی نه‌بووه ،شاعیر‌ه الوه‌كان‌و جێگه ی ڕوداوه‌كانه‌و‌ه هونه‌رمه‌نده‌كان به‌هۆ ی چهند شارو هه‌ریه‌كه‌مان په‌رته‌واز‌ه شارۆچكه‌یه‌ك بوین ،به‌اڵم ئه‌د‌هب‌و ی كردبوینه‌وه، هونه‌ره‌كه‌مان ك������ۆ به‌ڵگ������ه‌ش بۆ ئه‌م‌ه ئهوهیه كه چهند ش������اعیرێك هه‌بوون ب������هردهوام له‌په‌یوه‌ندیكردندا بووین.
ی جواڵویت له‌ژیاندا نم نم :كه‌سێك تائیستا چهند پۆستت گۆریوه؟ ی س������ه‌الح :ماوه‌ی������ه‌ك به‌ڕێوه‌به‌ر ی ی وه‌زاره‌ت ی س������لێمان ڕاگه‌یاندن ی ی بووم ،دامه‌زرێنه‌ر ڕۆش������نبیر ی ی ش������اره‌زوور بووم‌و ماو‌ه ڕادیۆ ی ئهو ڕادیۆی‌ه 4س������اڵ به‌ڕێوه‌به‌ر ی حیزبایه‌تیشدا دواین بووم ،له‌پل‌ه ی شاره‌زوور ی مه‌ڵبه‌ند پله‌م ئه‌ندام ی ی 2002وازم له‌كار بووم .له‌س������اڵ ی نم نم :ئهو ڕوداو‌ه سیاسیان‌ه ی ی هێن������اوهو به‌ته‌واو حیزبایه‌ت������ كه‌به‌سه‌ر هه‌ڵه‌بجه‌دا هاتن هیچ ی ئه‌ده‌بیات ته‌رخان خۆم ب������ۆ كار كاریگه‌رییه‌كیان لهسهر دابڕانت ی ی ته‌واوكردن������ ك������ردووه ،دوا له‌هونه‌ر هه‌بووه؟ ی زانس������ته ی ڕاگه‌یاندن������ س������ه‌الح :هه‌رگیز له‌ئه‌د‌هب‌و هونه‌ر بهش������
ناوبراو جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه له‌كۆنگره‌ی سێیه‌مدا ئهو گه‌نجان‌ه ده‌چن‌ه پێشهوه كه نه‌و‌ه كۆنه‌كان پش������تیوانیان لێده‌كه‌ن" ،هیچ سودێك به‌كه‌یس������ی گه‌نجان‌و كێش������ه‌كانیان ناگه‌ێنن ،چونكه هی������چ جیاوازییه‌ك������ی به‌رچاو لهنێوان ئهم������ان‌و نه‌و‌ه كۆنه‌كه‌دا نیی������ه ،ئهوانهی ئێس������تا خۆیان پااڵوتووه ئێمه ده‌یان ناس������ین‌و نوسینه‌كانیمان خوێندوونه‌ته‌وه، هیچیان لهوانه نین كه جێگه‌ی دڵخۆشی بن".
نم نم :په‌یوه‌ندیت لهگهڵ گهنجان چۆنه؟ س������ه‌الح :گهنجان بۆ ئهوه ی به‌هه‌ڵه‌دا نه‌چن‌و په‌ل������ه نه‌كه‌ن پێویس������تیان به‌ده‌ستگیرۆییه ،ئه‌وه‌ند‌ه ی گه‌نجێك پێویس������ت ی به‌یارمه‌تیی������ه كامڵێك ی پێویست ی پێ نیه ،بهتایبهت گهنجان ههڵهبجه كه ل������ه‌زۆر ڕوه‌و‌ه مه‌حروم كراون.
مرۆڤایه‌تی������ه‌كان وهك خۆبه‌خش چه‌ندین خول‌و ۆركشۆپم كردۆتهوه ی ش������اره‌كه‌م، بۆ ڕۆژنامه‌نوس������ان ی ی نوسه‌ران ی یه‌كێت ئێستا ئه‌ندام ی ئه‌ده‌بی‌‌و ی بنك‌ه ك������وردو ئه‌ندام ی ی گه‌الوێ������ژو ئه‌ندام ڕوناكبیر ی ی قه‌ڵمم ،هاوكات س������ه‌رۆك یانه ی هه‌ڵه‌بجه‌و ی ڕوناكبی������ر ناوه‌ند یسه‌نته‌ری یبه‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت به‌ڕێوه‌به‌ر ی ڕۆش������نبیری‌‌و تیپ‌ه هونه‌ریه‌كان سلێمانی‌‌و گه‌رمیانم. نم نم :پێتخۆش‌ه به‌شاعیر یان هونه‌رمه‌ند بناسرێیت؟ س������ه‌الح :پێم باش������ه وهك ئه‌كته‌ر ی ڕه‌شت پێ خۆشه نم نم :نازناو ی كه بناس������رێم ،لهگهڵ ئه‌وه‌شدا كهوهك یان په‌شیمان نیت لهو نازناو‌ه ش������اعیر ده‌ركه‌وتووم ،به‌اڵم ئێستا لێیان ناویت؟ س������ه‌الح :خۆم ئهو نازناوه‌م له‌خۆم خۆم له‌ناو ئیش ی هونه‌ریدا دۆزیته‌وه‌و ی ی ڕه‌نگم ڕه‌ش دواین كاریشم لهگهڵ ده‌رهێنه‌رێك ناوه ،به‌حكومی ئهوه بووهو له‌ناو هه‌ڵه‌بجه‌ش������دا سه‌الح كوردستان ی ڕۆژهه‌الت دایه. ن������او زۆر بووه ،ب������ۆ جیاكردنه‌و‌ه ی تر به‌س������ه‌الح‌ه ڕه‌ش نم نم :به‌رهه‌مه‌كانت ناویان چییه؟ له‌ناوه‌كان ی بانگ ده‌كرام ،په‌ش������یمان نیم لهو س������ه‌الح :زایه‌ڵ‌ه ی ههڵهبجه ،دیوان ی پێو‌ه عه‌شقنام‌ه ی عاشقێك ی ڕه‌ش ،لهگهڵ ناز ناوه‌ش ،بگره شانازیش ی نوس������ین‌و ئه‌وه‌ش������دا ههندێك له‌به‌رهه‌مه‌كانم ده‌كه‌م ،چونكه له‌بوار ی ئهو وه‌رگێڕراونه‌ت‌ه سه‌ر زمان ی ئینگلیزی، ئه‌ده‌بیاتدا كارم ئه‌كرد بوون نازناو‌ه ئاسانترو گونجاو تر بوو خاوه‌ن ی زیاتر له 15ده‌ق ی ش������انۆو سینه‌مایم كه زۆربه‌یان نمایش كراون. بۆ من.
گهنجان خاوه‌نی زۆرترین وره‌و وزه‌ن بۆیه چاوهڕوانی زۆرتریان لێده‌کرێت
4
یه‌کشه‌ممه
2010 /5/30
ژماره 26:
كوڕه‌كه‌یعه‌لیباپیرچاوه‌ڕێیخۆشه‌ویسته‌كه‌یده‌كات گیر‌وگرفته‌كان������ی خه‌ڵكدا نه‌رم بكهن، بزانن خه‌ڵك چ������ۆن ده‌ژی‌و موعاناتی چییه‌و چی پێویسته.
محه‌مه‌دی كوڕه گه‌وره‌ی م .عه‌لی باپیر ئه‌میری كۆمه‌ڵی ئیسالمی كوردستان، سه‌رسامی خۆی بهرامبهر ههریهك له‌جه‌الل تاڵه‌بانی‌و مه‌سعود بارزانی‌و نه‌وشیروان مسته‌فا‌و نێچیره‌ڤان بارزانی ده‌رده‌بڕێت ،ئاماژه‌ش بهوه ده‌دات كه ههمیشه به‌دوای خۆشه‌ویسته‌كه‌یدا ده‌گه‌رێت بیدۆزێته‌وه.
محه‌مه‌د عه‌لی باپیر له‌دیمانه‌یه‌كیدا لهگهڵ رۆژنامه‌ی نم نم ،ژیانی تایبه‌تی خۆی ده‌گێڕێته‌وه‌و جه‌خت لهوه دهكاتهوه ،ئهو مانگانه‌یه‌ی باوكی ده‌یداتێ بۆ خوێندنی له‌زانك������ۆ ،تهنه������ا 100دۆالره ،ناوبرا ته‌مه‌نی 23ساڵهو له‌زانكۆی كوردستان سه‌رقاڵی خوێندنی ماسته‌ر‌ه له‌سیاسه‌تی نێوده‌وڵه‌تیدا ،هاوكات هه‌رسێ زمانی ئینگلیزی‌و عه‌ره‌بی‌و فارسی ده‌زانێت‌و به‌شێو‌ه زاری هه‌ورامی ده‌توانێت قس‌ه بكات.
محه‌مه‌د عه‌لی باپیر لهگهڵ باوکیدا محه‌مه‌د :براده‌رایه‌تیم لهگهڵ ئهو كوڕه‌ی مامۆستا س������ه‌اڵحه‌دین به‌هادیندا ههیه، ئهوهیان كه له‌سینه‌ما ده‌خوێنێت ،لهگهڵ كاك قوباد تاڵه‌بان������ی ئاگامان له‌یه‌ك ههیه له‌ڕێی ئه‌نته‌رنێته‌وه ،كوڕی كاك نێچیره‌ڤ������ان تازه پێ������ده‌گات‌و پێكهوه هاوڕێین ،كوڕه‌كانی تریش جارێك زۆر ده‌رفه‌تم نه‌بووه ،به‌اڵم له‌به‌رنامه‌مدا ههیه لهگهڵ كوڕی كاك نه‌وشیروان بێت یان كاك كۆسره‌ت هیچ به‌ربه‌ستێك نابینم له‌هاوڕێیه‌تی كردن له‌گه‌ڵیاندا.
به‌رزان :هه‌ڵسوكه‌وتت لهماڵهوه چۆنه؟ محه‌مه‌د :شێوازی مامه‌ڵه‌كردنمان ئاساییه، زۆربه‌ی ژه‌مه‌كان بهیهكهوه لهگهڵ باوكم محه‌مه‌د :به‌جۆرێك له‌جۆره‌كان ئا حه‌زم ن������ان ده‌خۆم ،ته‌عامول������م لهگهڵ باوكم ده‌كرد ،چونكه به‌بۆچوونی من ئهگهر تۆ ته‌عامولێكی باوك‌و كوڕانه‌یه. له‌پۆستێكی باشتردا بیت‌و كارێكی باش بكه‌یت ،شتێكی باشه. محه‌مه‌د :ئه‌روه‌اڵ ههر له‌مامه‌ڵه‌ی خه‌ڵك لهگهڵ م������نو مامه‌ڵه‌ی منی������ش لهگهڵ خه‌ڵك ،من كه‌متر وایه وه‌كو كه‌سێكی نائاس������ایی مامه‌ڵ‌ه بكه‌م ،به‌اڵم زۆرجار ههیه له‌به‌ر ئهوهی كوڕی فاڵن‌ه كه‌س������م، دهبێته به‌ربه‌س������ت‌و جاری واش ههیه دهبێته هاوكار.
محه‌م������ه‌د :نا ...ح������ه‌زم بهو ش������ێواز‌ه له‌كاركردن نیه ،ههرچهنده ئهوه كارێكی پیرۆز‌ه ئهگهر به‌باشی بكرێت ،من زیاتر حه‌زم ل������ه‌كاری توێژینه‌وه‌و دیراس������ه كردنه ،زیاتر ده‌خوێنمه‌وه‌و ده‌نوس������م، بۆ داهات������ووش حه‌زده‌كه‌م زیاتر وه‌كو كه‌سێكی حكومی كاربكه‌م تاكه‌سێكی حیزبی.
محه‌م������ه‌د :چاوه‌ڕێی خۆشه‌ویس������ته‌كه‌م ده‌كه‌م نازانم كه‌ی ده‌م دۆزێته‌وه ،ههمیشه ده‌ڵێ������م من ده‌گه‌ڕێم‌و ئ������هو ده‌دۆزمه‌وه، دووایش ئهو من بدۆزێت������هوه ،وابزانم ئێستا خۆشه‌ویس������تی زیاتر مانایه‌كی نێگه‌تیڤی هه‌ڵگرتووه ،من بۆ خۆم باوه‌ڕم به‌خۆشه‌ویستی ههیهو به‌كارێكی پیرۆزی ده‌زانم ،ئهو كاته‌ی بڕیارمدا هاوس������ه‌ر پێكهوه بنێم خۆشه‌ویستیش ده‌كه‌م.
محه‌مه‌د :وه‌اڵیی من به‌دروس������تی نازانم بهو شێواز‌ه ئیستیفاد‌ه له‌مه‌كانه‌ی باوكم بكه‌م ،شتێكی جوان نیه پێم ،به‌باشیشی نازان������م ،چونكه ههر خودی بوونی ئهو بۆ من كه‌لێن������هی پڕكردووه‌ته‌وه .ئه‌م‌ه دیفاكتۆ‌و حه‌قیقه‌تێك‌ه من كوڕی عه‌لی باپیرم ،له‌به‌ر ئ������هوه لهو دیو ئه‌وه‌و‌ه من چیم ده‌وێت ده‌توانم وه‌كو خودی خۆم مامه‌ڵه‌بكه‌م.
محه‌مه‌د :ههندێ جار دێن به‌شوێنمدا، به‌اڵم ئهوه وه‌كو پێویستییه‌ك‌ه نه‌ك وه‌كو ویس������ت ،وه‌كو ههر كه‌سێكی ئاسایی دێم بۆ زانكۆ ،زۆرج������ار به‌پاس دێم، ههن������دێ جاریش به‌تاكس������ی ،ههندێ جاریش ئهگهر له‌زانكۆبم به‌پێ ده‌چمه‌و‌ه ب������ۆ داخلی .هه‌فته‌ی چهند ش������ه‌وێك لهگهڵ هاوڕێكانمدا له‌داخلی ده‌مێنمه‌وه، ههندێ ش������ێوازی مامه‌ڵه‌و ته‌سه‌ڕوفی كوڕه به‌رپرسه‌كان ههیه كه من به‌هه‌ڵه‌ی ده‌زانم‌و نامه‌وێ������ت وابم ،چونكه ئه‌وان نزیكترن له‌وه‌ی كه س������به‌ی ده‌سته‌اڵت بگرن‌ه ده‌س������ت ،به‌بۆچوون������ی من بۆ ئهوهی ده‌سته‌اڵتدارێكی سه‌ركه‌وتووبن له‌ئاین������دهدا ،پێویس������ته زۆرتر لهگهڵ خه‌ڵكدا تێكه‌اڵوبن‌و ده‌ست‌و په‌نج‌ه لهگهڵ
محه‌مه‌د :كهم ت������ازۆر به‌نیازبووم ،به‌اڵم ج������ارێ هه‌ڵم پهس������اردوو‌ه تاكو بزانم مه‌سه‌له‌ی دیراسه‌ی ماسته‌ره‌كه‌م به‌كوێ ده‌گات ،س������ه‌ره‌تا حه‌زم ل������هوه بوو كه له‌هه‌نده‌س‌ه بخوێنم ،به‌اڵم ح‌هز‌و ڕه‌غبه‌تم له‌سیاس������ه‌ت بوو ،بۆیه ئێستا ده‌مه‌وێت درێژه‌ی پێبده‌م بۆ خوێندنی دكتۆراش.
محه‌مه‌د :خۆم پێم خۆش بوو له‌كوردستان بخوێنم‌و لهو واقع‌ه هه‌ڵنه‌یه‌م كه تێیدام، ئه‌گینا ل������ه‌ده‌ره‌وه‌ش ده‌رفه‌ت هه‌بوو كه ده‌متوانی بخوێنم ،زانكۆی تاران وه‌ری گرتم ،خۆم نه‌چووم ،وتم ئهو واقیعه‌ی كه تێیدام ههر له‌ئێستاو‌ه لێی داببڕێم كه‌بێمه‌و‌ه پێی نامۆ ده‌بم ،به‌اڵم ئێستا پێم باش������ه له‌ده‌ره‌و‌ه بخوێنم ،من دوو واڵتم ده‌ست نیشان كردووه كه لێیان بخوێنم، به‌ریتانیا یان ئه‌مه‌ریكا.
محه‌مه‌د :هه‌یك‌هل‌و سروش������تی خێزانی كورد وایه كه كوڕ كاتێك قوتابییه‌و ئیش ناكات ،ئیتر یهكێك له‌ئه‌ركه‌كانی بابایه‌تی ئهوهیه كه بژێو بۆ كوڕه‌كه‌ی ده‌سته‌به‌ر بكات ،خوێندنه‌كه‌ی منیش
زۆر زۆر تێ������رهو ب������واری كاركردنم كهم������ه ،بۆیه باوك������م یارمه‌تیم ده‌دات، ئهو یارمه‌تییه‌ش به‌پێی پێویستییه‌كانم ده‌گۆڕێت ،بودجه‌كه‌م وه‌كو هی كه‌سێكی زۆر زۆر ئاساییهو بهشێوهیهكی بهردهوام ههر س������ه‌د دۆالره‌‌و ههر ئه‌وه‌نده‌ی‌ه كه باوكم ده‌مداتێ. ههم باوكم ئهو بڕه‌ی پێباشه ،ههم بۆ خۆشم وای به‌باش ده‌زانم ،لهوه زیاتر بۆچیمه؟ خۆشم ههندێ كات كار لهگهڵ ڕێكخراو‌ه بیانییه‌كان ده‌ك‌هم‌و شتێكم ده‌ست ده‌كه‌وێت ،كوڕی به‌رپرس بوونی من دیفاكتۆیه ،به‌اڵم خۆ مرۆڤ ئاله‌ت نیه‌و له‌قاڵب درابێت .من كه‌متر وه‌كو كوڕی به‌رپرس������ێك ته‌عامول ده‌ك‌هم‌و له‌ڕوو‌ه داراییه‌كه‌شه‌و‌ه وه‌كو كه‌سێكی ئاسایم ،چونكه ئاوا قۆناغه‌كانی ژیان تێپه‌ڕێنیت زیاتر لێی حاڵی ده‌بیت.
ئێستا نه‌لێدانه‌و نه‌خۆ توڕ‌ه كردنه.
محه‌م������ه‌د :له‌كوردییه‌كان������ی خۆمان ئهوهی ه������ه‌م حه‌زم له‌ده‌نگ������یو ههم له‌ش������یعره‌كانیه‌تی ،به‌هجه‌ت یه‌حیایه، دی������اری قه‌ره‌داخی������ش ههندێ������ك له‌گۆرانییه‌كان������ی ،له‌گۆرانیبێ������ژه ئیس���ل��امییه‌كانیش ح������ه‌زم له‌بیالل كه‌یوانی‌و مه‌روان حه‌م‌ه خورش������یده، له‌ف������ارس ح������ه‌زم له‌سیاوه‌یش������ی قومه‌یشی‌و عه‌لی ڕه‌زای ئیفتیخارییه، له‌جیهانیه‌كانیش حه‌زم له‌سام یوسفه‌و له‌ڕۆژئاواییه‌كانیش بهتایبهت ئه‌مه‌ریكا حه‌زم له‌تۆباك شه‌كور‌و بوك مارلی‌و هتد.
محه‌مه‌د :من تێك������ه‌اڵوی خه‌ڵك ده‌بم، محه‌مه‌د :نه‌خێر ،ئهوهی كه حه‌زم لێیه‌تی‌و به‌اڵم ئاوێته‌ی نابم ،زۆرم هاوڕێ ههیه، له‌س‌هر‌و ههموو شتێكیه‌و‌ه ده‌گرم ،بریتییه كاتێكیش هاوڕێی������ه‌ك ده‌گرم ،وه‌كو له‌فێرب������وون‌و فراوانكردنی ئه‌بعادی حه‌یفییه‌تێكی ئینسانی ڕێزو ته‌قدیرم بۆی ههیه ،به‌اڵم ئهوه هیچ كاتێك ئهوه فكریی‌و دروستكردنی هاوڕێیه‌تی. واله‌من ناكات كه نه‌توانم ئهو كه‌سه‌بم كه ههم. محه‌مه‌د :به‌بۆچوونی من هیچ كه‌سێك له‌س������هرو ڕه‌خنه‌و‌ه نیه ،ههرچهنده من هێشتا لهو پێگه‌یه‌دا نیم ڕه‌خنه‌ی ئاراسته بكه‌م ،به‌اڵم زۆرج������اری واهه‌بوو‌ه كه محه‌مه‌د :لهگهڵ ئ������ه‌وه‌ی تێبینیم ههیه به‌شێوازێك له‌شێوازه‌كان ئهو مامه‌ڵه‌ی له‌سه‌ریان ،كاك نێچیر به‌كه‌سایه‌تییه‌كی ئیجابی ده‌زانم‌و جێده‌ستیشی دیاره، كردووهو من تێبینیم لهسهری هه‌بووه. له‌ئۆپۆزسیۆنیش������دا كاك نه‌وشیروان، لهسهر ئاستی ده‌ره‌وه‌ش مام جه‌الل وه‌كو ئایكۆنێكی ئاشتی لێ هاتووه ،بهتایبهتی پاراس������تنی پارس������ه‌نگ‌و هاوكێشه محه‌مه‌د :من لهگهڵ شه‌ڕ‌ه ده‌نگدام نه‌ك سیاس������ییه‌كان له‌عێراقدا ،سه‌رسامم شه‌ڕ‌ه تفه‌نگ ،لهگهڵ دیالۆگی ناوخۆدام به‌وه‌ی ك������ه وه‌كو كه‌س������ێكی كورد نه‌ك ش������ه‌ڕی ناوخۆ ،بۆیه من لهگهڵ ده‌توانێت بهو جۆر‌ه سیاسه‌ت بكات‌و ش������ێوه‌ی كاری سیاسیم ،نه‌ك شێوه‌ی بااڵنس ڕابگرێت ،كاك مه‌سعودیش له‌وه‌دا پێی سه‌رسامم كه لهسهر ههندێ كاری عه‌سكه‌ری. پرس‌ه نه‌ته‌وه‌یی‌ه گرنگه‌كان یهك قسه‌و یهك بڕیاری ههیه .ئهو چوار كه‌س������ه محه‌مه‌د :به‌منداڵ������ی لێیداوم ئه‌یچۆن ،جێگای سه‌رس������امی منن ،به‌ڕاس������تی ئهگهر ئهو كات عه‌قڵی ئێستام ههبوایه به‌سه‌بر‌و نه‌فس درێژییه‌كه‌ی باوكیشم ههمیشه ده‌ستخۆشیم لێ ده‌كرد ،به‌اڵم سه‌رسامم.
5/25تهنها رۆژێك بۆ هاوڕێیه‌تی
%60ی گه‌نجانی هه‌رێم له‌ڕۆژی هاوڕێیه‌تی بێئاگان له‌هه‌موو ساڵێك ل ه 5/25دا گه‌نجانی جیهان به‌بۆنه‌ی رۆژی جیهانی هاورێیه‌تیه‌و‌ه چه‌ندین بۆنه‌و ئاهه‌نگ ده‌گێرن‌و ئهو یاد‌ه له‌یه‌كتر پیرۆز دهكهن ،به‌اڵم به‌هۆی بێئاگابوون لهو یاده‌وه ،زۆرینه‌ی گه‌نجانی هه‌رێمی كوردستان ئهو رۆژه‌یان تێپه‌ڕاندو بیریان له‌هاورێیه‌تی نه‌كرده‌وه.
میهره‌بان سه‌الم له‌هه‌ڵه‌بجه ههندێك له‌گه‌نجانی هه‌رێمی كورس������تان جه‌خت لهوه دهكهنهوه كه به‌هۆی سه‌رقاڵیان به‌ئیش‌و كاره‌وه ،له‌زۆرینه‌ی یاده‌كانی تایبه‌ت به‌خۆیان به‌شداری ناكه‌ن. به‌پێ������ی به‌دواداچونێك������ی مه‌یدانی نم نم، لهبارهی هه‌بوونی زانیاری ده‌رباره‌ی رۆژی هاوڕێیه‌تی ،كه لهنێوان 50گه‌نجدا ئه‌نجام دراوه 25 ،ك������ورو 25كچ ،بهش������ێوه‌یه‌ك
بهش������داربوان پێك هات������ووه له‌خوێندكار، فه‌رمانب������ه‌ر ،كرێكار ،تهنها 7كه‌س������یان زانیویان������ه رۆژی هاورێیه‌ت������ی 13 ،5/25 كه‌سیشیان ئهو رۆژه‌یان بیستووه ،به‌اڵم 30 كه‌سیان بێئاگا بوون لهو رۆژه. "له‌به‌ر ئیش‌و كار بیری هیچمان نیه" ئهوانهی ده‌رب������ارهی رۆژی هاورێیه‌تی هیچ نازانن هۆكاره‌كه‌ی بۆ ئهوه ده‌گه‌ڕێننه‌و‌ه كه بهردهوام خهریكی كار كردنن‌و كاتی ئ‌هه‌یان نیه له‌بۆنه‌و ئاهه‌نگی یاده‌كاندا بهش������داری بكهن. شیالن س������ابیر كچێكی تهمهن 26ساڵهو فه‌رمانبه‌ره ،ئ������هو ئاماژه ب������هوه ده‌دات كه هیچ كاتێك ده‌رب������ارهی رۆژی هاوڕێیه‌تی هیچی نه‌بیستووه" ،من بهردهوام خهریكی كاركردنم ،دوای ده‌وامی فه‌رمانگه‌كه‌ش������م، ئێوان كارێكی تر ده‌كه‌م ،ئیتر چۆن رۆژی هاوڕێیه‌تی بزانم" ،ناوب������راو جه‌خت لهوه دهكات������هوه كه زانینی ئهو رۆژه بۆ ئهو هیچ س������ودێكی نیه" ،ئهو رۆژه بۆ ئهو كه‌سان‌ه خۆش������ه كه دهتوانن ل������هو رۆژه‌دا ئاهه‌نگ
بگێ������ڕن‌و خه‌اڵت������ی هاوڕێكانی������ان بكهن". هاوكات س������یڤان خه‌لیلی تهمهن 20ساڵ كه خوێندكاری زانكۆی‌ه باس لهوه دهكات كه ئهو رۆژ هاوڕێه‌تی بیستووه ،به‌اڵم نازانێت له چ كاتێكدای������ه" ،ده‌زانم رۆژی هاوڕێیه‌تی ههیه، به‌اڵم له‌به‌ر ئهوهی زۆر به‌گرنگم نه‌زانیو‌ه نازانم له چ مانگۆ رۆژێكدایه ،چونكه بۆ من تهنها خوێندن‌و كاركردن گرنگه". ئهو كه ئێستا خوێندكاری زانكۆی‌ه له‌هه‌مانكاتدا لهگهڵ باوكیدا س������ه‌رقاڵی ئیش كردنه ،بۆیه خۆی وه‌ته‌نی زۆر به‌كه‌می له‌بۆنه‌كانی تایبه‌ت به‌گه‌نجاندا به‌شداری دهكات. یادكردنه‌وه‌ی ئهو رۆژه گرنگه؟ ئهو گه‌نجانه‌ی ل������ه‌رۆژی هاوڕێیه‌تی ئاگادار بوون ،به‌چه‌ند شێوازێك یادی ئهو رۆژه‌یان كرده‌وه ،له‌هه‌ندێك شوێن ژماره‌یه‌ك گه‌نج به‌دی������ار كۆمه‌ڵێك مۆمه‌و‌ه دانیش������تبوون‌و شیرینیان ده‌خوارده‌وه‌‌و پێرۆزباییان له‌یه‌كتر ده‌كرد. به‌یان عوس������مان گه‌نجێكی تهمهن 25ساڵهو یهكێك بوو لهو كهسانهی لهگهڵ هاورێكانیدا
ئ������هو یاده‌ی������ان ده‌كرده‌وه‌‌و به‌دڵخۆش������ییه‌و‌ه پیرۆزبایی������ان ده‌كرد" ،ئێم������ه كۆمه‌ڵێك هاوڕێین دووس������اڵه به‌شێوه‌یه‌ك ی ڕه‌سم ی ئهم یاد‌ه له‌یه‌كتر پیرۆز ده‌كه‌ی������نو لهو ڕۆژه‌دا ههموو هاوڕێ������كان بهیهكهوه كاتێك ی خۆش به‌ڕێ ده‌كه‌ین ،په‌یمان ی سۆزو خۆشه‌ویست ی دووبار‌ه ده‌كه‌ینه‌وه" .ئهو ئاوات‌ه خواز بوو كه ئهو یاد‌ه له‌هه‌موو شوێنێك بكرێته‌وه‌و ههموو گهنجان په‌ره‌ی پێ بدهن. ش������ه‌ماڵ جه‌الل تهمهن 28ساڵ ،ئاماژه بهوه ده‌دات كه ئهو ماوه‌ی س������ێ ساڵه لهگهڵ سێ براك������هی‌و دوو هاورێی نزیكیدا لهو رۆژه‌دا پێكهوه ده‌چین بۆ س������ه‌یران‌و له‌وێ رۆژێكی خۆش به‌سه‌ر ده‌به‌ین". شه‌ماڵ پێوای‌ه یاد كردنه‌وه‌ی ئهو رۆژه پێویستی به‌پ������ارهی زۆر نیه كه گهنجان نه‌توانن یادی بكهنهوه" ،یاد كردنه‌وه‌ی ئهو رۆژه واده‌كات، كه ههموو كه‌سێك به‌خویدا بچێتهوه كه كێ هاوڕێیه‌تی‌و كامه‌یان هاوڕێیه‌كی زۆر باشه". بۆیه ئهو به‌گرنگی ده‌زانێت كه گهنجان یادی ئهو رۆژه بكهنهوه ئهگهر بهتهنها خواردنه‌وه‌ی یهك شه‌ربه‌تیش بێت.
گرنگی یادی 5/25له‌چیدایه؟ لهگ������ه‌ڵ ئ������هوه ی زۆرێك له‌گه‌نج������ان یاد كردن������ه‌وه‌ی رۆژی هاورێیه‌ت������ی بهگرنگ ده‌زانن ،به‌اڵم ههندێك له‌گه‌نجان باوه‌ڕیان بهو رۆژه نیه. كاوان مه‌حمود گه‌نجێك ی تهمهن 25ساڵهو پێیوای������ه ی������اد كردنه‌وه‌ی ئ������هو رۆژه هیچ گرنگیه‌كی نیه ،بۆیه باوه‌ڕی پێی نیه" ،ئهگهر ڕێ������ز ی هاورێكه‌م بگرم ،ه������ه‌ر ڕۆژ زۆره، له‌هه‌مان كاتدا ده‌توانم له‌بۆن‌ه تایبه‌تیه‌كاندا هاوڕیكه‌م به‌سه‌ر بكهمهوه" ،ناوبراو جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه ئهو رۆژه رۆژێكی ره‌مزیه‌و هیچ سودێكی نیه بۆ گهنجان. سه‌لوا ڕه‌حیم شاعیرو نوسه‌ر ،بهپێچهوانهی بۆچونی ئهوانهی ئهو یاد‌ه بهگرنگ نازانن ی ده‌ڵێت" :هاوڕێیه‌ت ی سه‌ره‌تای ی دروست بوون فانتازی������ا ی ژیانه ،بۆیه 5/25به‌پیرۆزترین رۆژ داده‌نرێت‌و پێویسته ئهو یاد‌ه بكرێته‌وه". س������ه‌لوا جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه پێویسته ئهو رۆژه ڕۆژێك بێت بۆ نزیك بونه‌و‌ه ی ڕه‌گه‌زه‌كان له‌یه‌كتر" ،كوڕان‌و كچان بتوانن پێكهوه یادی هاوڕێیه‌تی بكهنهوه".
الوانی به‌ڕێز ...ژیان جوانه ،به‌خ‌هم‌و ئازار له خۆتانی تاڵ مه‌که‌ن
ژماره 26:
رۆژنامه‌كان ڕه‌خنه لهپێكهاتهی ئه‌رژه‌نتین ده‌گرن وه‌رزش������یه‌كان ی رۆژنام������ه ئه‌رژه‌نتی������ن ره‌خن������ه ی توندیان ئاراس������تهی پێكهاته‌ك‌هی دیگۆ ئه‌رماندۆ مارادۆنا ی راهێنه‌ری ههڵبژاردهی ئه‌رژه‌نتین كرد. دوا ی ئ������هوه ی مارادۆنا دواین هه‌ڵب������ژارد‌ه ی پێكهات������ه ی ئه‌رژه‌نتین������ی ب������ۆ مۆندیال������ی ئه‌مساڵ باڵوكرده‌وه‌و تیایدا 23 یاریزان ی بانگهێشتكرد‌و چهند یاریزانێكیش������ی دورخس������تهوه، یه‌كێتی تۆپی پێ������ی ئه‌رژه‌نتین داوا ی له‌مارادۆن������ا ك������رد كه به‌پێكهاته‌كه‌یدا بچێتهوه ،ئه‌مه‌ش دوا ی ئ������هوه ی رۆژنامه‌كان ی ئهو واڵته چه‌ندین راپۆرتیان لهسهر ناته‌واوی‌‌و نایه‌كسان ی پێكهاته‌ك������ه ی مارادۆن������ا باڵوكرده‌وه. رۆژنام������ه وه‌رزش������یه‌كان ی ئه‌رژه‌نتین پێكهاته ی واڵته‌كه‌یان به‌الواز وه‌س������فده‌كه‌ن‌و پێیانوای‌ه كه‌هه‌ڵبژارده‌ك‌ه تهنها پشتی به 11یاریزان به‌ستووه‌و پێكهاته ی یه‌ده‌گی نیه ،داوای ئه‌وه‌ش������یان كردووه كه دیگۆ مارادۆنا پێش ده‌س������تپێكردن ی یهكهی مه‌شق‌و راهێنانه‌كان ،بهو پێكهاته‌یه‌دا بچێته‌وه‌و چهند یاریزانێكی وهك زانێتی‌و كامبیاسۆش بانگهێشت بكرێنه‌وه ،چونكه ئهو پێكهاته‌ی‌ه تهنه������ا 11یاریزانی تیادایه كه ده‌توانرێت پشیان پێ ببه‌ستی، ئه‌وانی دیكه لهو ئاسته‌دان نین كه ئهگهر یاریزان ی س������ه‌ره‌ك ی تووش������ ی پێكان بێ������ت بتوانن جێگه‌ی بگرنه‌وه.
ی ئاڵتونی؟ ێ ده‌بێت ه خاوه‌ن پێ ك
چه‌ن������د یاریزانێ������ك بۆ وه‌رگرتن������ی خه‌اڵتی پێ ی ئاڵتون ی ساڵ ی 2010پاڵیۆراون. پێگ������ه ی گۆڵد ئی������ن فووت كه س������ااڵنه خه‌اڵتێك به‌ناوی پێ ی ئاڵتون ی دهبهخش������ێته ئهو یاریزانانه ی كه ته‌مه‌نیان له‌س������هرو 29ساڵه ،تیایداو بۆ وهرز ی ئه‌مس������اڵ یاریزانان������ ی خولی ئیتاڵی������ا پاڵیۆراو ی سه‌ره‌كین بۆ وه‌رگرتن ی ئهو خه‌اڵته ،له‌وانه‌ش بوفۆن گۆڵچی یانه ی یۆڤانتۆس‌و ساموێل ئیتۆی كامیرۆنی لهیانه ی ئه‌نته‌ر میالن‌و فرانچیس������كۆ تۆت ی لهیانه ی رۆماو كالرانس سیدۆرف‌و دیڤید بێكهام لهیانه ی له‌خول������ی ئینگلت������ه‌راش ئه ی سی میالن،
ی مۆندیال ناكات السانا دیارا به‌شدار ی هه‌ڵب������ژارد ه ی واڵته‌كه‌یدا بهش������دار ی مۆندیال بكات. یارییه‌كان ی پێی فه‌ره‌نسا ی تۆپ ی ههڵبژارده وته‌بێژ ی ی ههڵبژارده رایگه‌یاند :تیمی پزیش������ك ی ب������ۆ دیارا ی تایبه‌ت فره‌نس������ا پش������كنین ئهنجامداوهو دهركهوتووه كه‌ئازارێكی زۆر له‌هه‌ناویدا دروستبووه‌و به‌هۆیه‌و‌ه ناتوانتێت ی مۆندیال باكات ،چونكه به‌شداری یاریه‌كان ی پزیش������كه‌كان ریم������ۆن دۆمینیكی راهێنه‌ر هه‌ڵبژارده‌كه‌یان ئ������اگادار كردۆتهوه كه ئهم یاریزانه پێویس������تی به‌پشوویه‌كی زۆر ههیهو ی زۆر ده‌خایه‌نێت ی ماوه‌یه‌ك نه‌خۆشیه‌كه‌ش������ ی ههیه ،ب������ۆ دۆمینیكی������ش الس������انا دیارا ی بۆ بهشداریكردن ی ههڵبژاردهكه لهپێكهاته ی له‌مۆندی������ال دورخس������تۆته‌وه ،له‌یاریه‌كان������ ی ی فه‌ره‌نسا له‌كۆمه‌ڵه مۆندیالدا ههڵبژارده ی ی هه‌ڵبژارده‌كان������ یهك������ه‌م شانبه‌ش������ان ی مه‌كس������یك‌و ئۆرۆگ������وای‌‌و ئه‌فریكا ی دهكات. باشوور یار
ی ی داوا ئه‌نشیلۆت كاكا دهكات ی ی ئه‌وه‌دای‌ه كه‌به‌رپرسان ی له‌هه‌وڵ كارلۆ ئه‌نشیلۆت ی ی بكات تابۆن������د لهگهڵ ریكاردۆ یانه‌كه‌ی راز ی ی ڕیاڵ مه‌درید ی یانه ی به‌رازیلی‌‌و یاریزان كاكا ی ئیمزا بكهن. ئیسپان ی سه‌نی به‌ریتانی ،كارلۆ به‌پێی هه‌واڵێكی رۆژنام‌ه ی ئینگلیزی، ی چێڵس ئه‌نش������یلۆتی راهێنه‌ری یانه ی ی ریزی یانهكه ی زیاتر به‌هێزكردن به‌مه‌به‌س������ت ی بۆ وه‌زری داهاتوو ،به‌نیازه لهرێگهی به‌رپرس������ان یانهكهیهوه بۆندێك پێش������كه‌ش به‌ریكاردۆ كاكا ی 45 بكات ،بۆ ئهو مه‌به‌سته‌ش داوای كردووه بڕ ملیۆن یۆرۆ بۆ ئهو بۆنده ته‌رخان بكرێت. ئه‌مه‌ش له‌كاتێكدای‌ه كه‌پێشتر ،ئه‌نشیلۆتی‌‌و كاكا ی باش������یان ههیه ی میالن بوون‌و په‌یوه‌ندیه‌ك لهیانه لهگ������ه‌ڵ یه‌كدا ،بۆیه دهیهوێ������ت هه‌رچۆنێك بێت ی ی چێڵس������ی ،جگه له‌وه‌ش بوون كاكا ببات‌ه یانه ی ریاڵ مه‌درید لهوهرزی ئه‌مس������اڵدا، كاكا لهیانه ی نه‌بوو ،وهك پێویس������ت ی ئه‌وتۆ هی������چ گرنگیه‌ك ی ی باش جێگه ی به‌شێوه‌یه‌ك ده‌رنه‌كه‌وت‌و نه‌یتوان ی لهپێكهاتهی سه‌ره‌كی یانهكه بكاتهوه ،بۆیه خۆ ی به‌جێبهێڵێت. له‌ئێستادا خوازیاره ریزی یانهكه
ی ئیتاڵـیا ی پێـ ی تـۆپــ باجیۆ ...ئـه‌فسان ه ی ی ش������وباتی ساڵ رۆبێرتۆ باجیۆ له 18 ی ی بالدۆقنۆی باكوور 1967له‌شارۆچكه شاری فیاش������ێنزا له‌ئیتاڵیا له‌دایك بووهو ی ح������ه‌وت برای هه‌ی������هو پێنجی������ان له‌خۆ ی فلۆریندۆیه‌و گه‌وره‌ت������رن ،باوكی ن������او ی ماتیلدایه، دایكیش������ی ن������او
هاوسه‌ره‌كه‌شی ناوی ئه‌ندرینایه‌و كچێك‌و ی ههیه ،له‌سه‌رتای منداڵیه‌و‌ه دوو كوڕیش������ ی هه‌بووه ،پاشان بووهته بڕوای به‌ئاینی بوز ی كاسۆلیكی. مه‌سیحیه‌ك سه‌ره‌تای یاریكردنی رۆبێرتۆ باجیۆ وهك ی ی پێ بۆ س������اڵ ی تۆپ یاریزانێك 1981ده‌گه‌ڕێت������هوه ،كه ی 14ساڵ بووه، تهمهن ی لهو كاته‌دا په‌یوه‌ند ی ك������رد به‌یان������ه فیا ش������ێنز ا و هو تاس������اڵی 1985 ی بۆ ئ������هو یانهیه یار ی 36 ك������رد ،له‌ك������ۆ ی یاریش كه بهش������دار ی تێدا ك������ردووه 13 ،گۆڵ تۆمارك������ردووه .ناوب������راو ی له‌هه‌م������ان س������اڵدا په‌یوه‌ند ی فیرۆره‌نیناوه ده‌كات‌و بهیانه ی بۆ ئهو یانهیه ی 1990یار تاس������اڵ دهكات ،پاشان به‌شداری له 94یاریدا ی تۆمار كردووه. كردووهو 39گۆڵیش ی ئهوهی له‌هه‌ردوو یانهی فیاش������ێنزاو دوا یۆڤانتۆس ئاس������تێكی به‌رزی پیش������اندا، ی ی ئیتاڵی������ا ناو ی ئهو كات������ه راهێن������ه‌ر ی ههڵبژاردهكه باجیۆی لهپێكهاتهی سه‌ره‌ك ی تۆماركرد بۆ بهش������داریكردن له‌یاریه‌كان ی ،1990كه لهو ساڵه‌دا توانیان ی جیهان جام ی ئهو مۆندیال‌ه به‌ده‌ست بهێنن. ی سێیه‌م پله ی دوو ی توانی������ان به‌ئه‌نجام ی ئهوه دوا ی گۆڵ بهرامبهر به‌گۆڵێك له‌هه‌ڵبژارده ی ئینگلته‌را ببه‌نه‌وه ،یهكێك لهو گۆاڵنه ی كرد. ئیتاڵیاش باجیۆ تۆمار ی 1990ئهو ل������ه‌دوای مۆندیالی س������اڵ
ی 19ملیۆن یاریزانه گرێبه‌س������تێكی به‌بڕ ی یۆڤانت������ۆس ،كه لهو دۆالر چۆت������ه یانه ی كاته‌دا گرانترین گرێبه‌س������ت بووه ،دوا ش������ه‌ش س������اڵ یاریكردن بۆ یانهی خانم‌ه پیره‌كه ،له 141یاریدا بهش������داریكردووه‌‌و ی تۆماركردووه. 78گۆڵ ی 1993دا باجیۆ وهك باش������ترین له‌س������اڵ ی ئه‌وروپا دهستنیش������ان كراوهو یاریزان������ ی تۆپ������ی ئاڵتون������ی پێبه‌خش������را، خه‌اڵت������ ی له‌هه‌مانكاتیش������دا وهك باشترین یاریزان جیه������ان دهستنیش������ان ك������راو ،ههروهها ی چووهته ڕیزی ئهو یانز‌ه یاریزانه‌و‌ه ناویش ی ی سهده ،دیار كه وهك باشترین یاریزان كرابوون. ی 1994رۆبێرتۆ باجی������ۆ لهگهڵ له‌س������اڵ ی هه‌ڵب������ژارده‌ی واڵته‌كه‌ی������دا بهش������دار له‌یاریه‌كانی جامی جیهانی كردو توانیان ی ی كۆتایی‌‌و بهرامبهر ههڵبژارده بگه‌نه یار ی ئهوهی كه به‌رازی������ل یاری بك������هن ،دوا ێ ی یاس������ایی یاریهكه هه‌ردووال به‌ب له‌كات ی گۆڵ یه‌كسان بوون ،په‌نا برای‌ه بهر لێدان په‌ناڵتی‌‌و له‌ئه‌نجام������دا ههڵبژاردهی ئیتاڵیا ی دوو گۆڵ بهرامبهر ی به‌ئه‌نجام������ یاریهكه ێ گۆڵ یارییه‌كه‌ی دۆڕاند ،به‌وه‌ش به‌س������ پلهی دووه‌می مۆندیالی ده‌سته‌به‌ر كرد. ی ی 1996چووهته یانهی ئه‌ی س������ له‌س������اڵ ی ی خولهكه میالن‌و ههر لهو ساڵه‌شدا نازناو لهگهڵ یان������ه نوێیه‌كه‌یدا ده‌س������ته‌به‌ركرد، ی به‌وه‌ش ب������ووه یه‌كه‌م یاری������زان له‌مێژوو ی ی پێی ئیتاڵیدا كه دوو س������اڵ ی تۆپ خول ی ی ئیتاڵی ل������ه‌دوو یانه له‌س������ه‌ر یهك خول ی جیاواز به‌ده‌س������ت بهێنێت ،لهگهڵ یانه میالنی������ش له 51یاریدا بهش������داری كردو ی تهنها 12گۆڵی تۆمار كرد ،پاشان له‌ساڵ
2010 5/30
7
داڤید سیلڤا دهچێته ریاڵ مه‌درید
س������تیڤن جیرارد لهیانهی لیڤه‌رپوڵ‌و رای������ان گیگ������ز لهیانه ی مانچس������ته‌ر یونایتدو دیدیه درۆگبا لهیانهی چڵسی، له‌خولی اللیگا ی ئیس������پانیش كارلۆس پویۆل لهیانه ی به‌رشه‌لۆنه‌و رائۆل گۆنزالز لهیانه ی ریاڵ مه‌درید ناویان هاتووه. وهرز ی راب������ردوو رۆناڵدینی������ۆ ی به‌رازیل������یو یاریزان ی یانه ی میالن ئهو خه‌اڵته ی وه‌رگرتووه‌و پێش������تریش رۆبێرتۆ باجیۆ‌و ئه‌لیس������اندرۆ دیلپی������رۆ‌و پاڤێل نێدڤد بوونه‌ت‌ه خاوه‌ن ی ئهو خه‌اڵته.
ی ی یاریزان������ی هێڵ������ الس������انا دی������ارا ناوه‌ڕاستی ریاڵ مه‌دریدی ئیسپانی‌‌و ی ی فه‌ره‌نس������ا به‌هۆ ههڵبژارده ی به‌نه‌خۆشی، تووشبوون ناتوانێت لهگهڵ
یه‌کشه‌ممه
1997ئهو یانه‌یه‌ش������ی به‌جێهێشت‌و چوو‌ه ی 22 ی 30یار ی پۆڵۆنیاو توانی له‌كۆ یانه گۆڵ تۆمار بكات. ی باجیۆ توانی له‌س������ێ مۆندیالدا به‌شدار ێ مۆندیاله‌كه‌ش بكات‌و له‌ك������ۆی هه‌رس������ 9گۆڵی������ش تۆم������ار بكات ،ب������ه‌وه‌ش بووه ی ئیتاڵی������ا كه‌زۆرترین یهك������ه‌م یاریزان������ ی گۆڵی تۆمارك������ردووه ،ههروهها 56یار ی بۆ ههڵبژاردهی ئیتاڵیا كردووهو نێوده‌وڵه‌ت ی 27گۆڵ تۆمار بكات. توانیه‌ت ی 1999 ی مۆندیالیش واته له‌ساڵ دوا به‌دوا ی ئه‌نت������ه‌ر میالن ،به‌اڵم باجیۆ چوو‌ه یانه ی به‌رز ی لهگهڵ ئهو یانه‌یه‌دا ئاستێك نه‌یتوان ی 41یاری تهنها 9 پیش������ان بدات ،له‌كۆ ی ی تۆماركرد ،كه ئ������ه‌وه‌ش بووه هۆ گۆڵ ی ی نه‌ته‌وه‌كان ی جام������ ی بۆ پاڵه‌وانێت ئ������هوه ی ی 2000بانگهێشت نه‌كرێت ،له‌ساڵ ئه‌ورپا ی بریش������یاو‌ه كرد، ی بهیانه 2000په‌یوه‌ند لهگهڵ ئهو یانه‌یه‌ش������دا بهش������داری له 95 یاریدا كردو 43گۆڵیشی تۆماركردووه. تاك‌ه شتێك كه تائێستا ڕوون نه‌بۆته‌وه‌و بۆت‌ه ی ی سه‌رجه‌م هانده‌ران ی سه‌رس������وڕمان مایه ی ی جیهان‌و تهواو ێ له‌سه‌رتاس������ه‌ر تۆپی پ ی شاره‌زایانی ئهو بواره‌ش ئهوهیه كه بۆچ ی ئهم یاریزانه به‌شداری له‌هیچ پاڵه‌وانێتیه‌ك جامی نه‌ته‌وه‌كانی ئه‌وروپادا نه‌كردووه. ی ی 23ساڵ یاریكردن‌و به‌ده‌ستهێنان دوا ی ئیتاڵیاو چه‌ندین نازناو له‌س������ه‌ر ئاس������ت ی ئه‌وروپا‌و جیهان ،رۆبێرتۆ باجیۆ ئه‌فسان‌ه ی ی ئهوه ی 2004و دوا ی پێی ئیتاڵیا له‌ساڵ تۆپ ی وهك ی یاریه‌ك ی واڵته‌كه ی پێ ی تۆپ یه‌كێت ی رێزلێن������ان لهم یاریزانه لهگهڵ ههڵبژارده ی ی ماڵئاوای ئیسپانیا رێكخست ،به‌یه‌كجار ی كرد. ی پێ‌و هانده‌ران له‌جیهانی تۆپ
ی ی ئیس������پان یانهی ریاڵ مه‌درید ی نزی������ك بۆت������هوه له‌ئیمزاكردن ی بۆندێك لهگهڵ داڤید س������یلڤا ی ڤاله‌نسیا. یاریزانی یانه ی به‌پێ������ی هه‌واڵێك������ی رۆژنام������ه ی ی ئیس������پانی ،ئی������داره م������اركا ی یانهی ریاڵ مه‌درید به‌مه‌به‌س������ت به‌هێزكردن������ی ریزه‌كانی������ان بۆ وه‌رزی داهات������وو ،له‌گفتوگۆدان ی لهگ������ه‌ڵ كاربه‌ده‌س������تانی یانه ڤاله‌نسیا بۆ ئیمزاكردنی بۆندێك ی یاریزانی ئهو لهگهڵ داڤید سیلڤا ی یانهیه ،بۆ ئهو مه‌به‌س������ته‌ش یانه ریاڵ ئاماده‌یی خۆی پیش������انداو‌ه ی 35ملیۆن یۆرۆ ته‌رخان كه بڕ بكات بۆ ئهو بۆنده. ی به‌هۆی ئ������هو قه‌یران������ه داراییه ی ڤاله‌نسیا بۆتهوه، ی یانه رووبه‌ڕو ی ئیدار‌هی ئهو یانهیه ده‌ستبه‌ردار ی به‌هێزی بووه، چهند یاریزانێك له‌وان������ه چوون������ی داڤی������د ڤیا بۆ ی به‌رش������هلۆنهو پێده‌چێت به‌م یانه نزیكانه‌ش داڤید س������یلڤا بچێت‌ه ی ریاڵ مه‌دریده‌وه. یانه
ریان بابل ناچێته ئه‌فریقیا
ریان بابل������ی یاریزانی ههڵبژاردهی هۆڵه‌ندا‌و یانهی لێڤه‌رپولی ئینگلیز ی به‌هۆی پێكانه‌وه ناتوانێت به‌شداری یارییه‌كانی مۆندیال بكات. تیمی پزیشكی ههڵبژاردهی هۆڵه‌ندا ئام������اژه به‌وه‌ده‌دات ك������ه به‌هۆی ئهو پێكانه‌ی لهكاتی مه‌ش������ق‌و راهێنانی هه‌ڵبژارده‌كه‌ی������دا وهك ئاماده‌كاری بۆ یارییه‌كانی مۆندیال ،دووچاری هات������ووه ،ری������ان بابل������ی یاریزانی هه‌ڵبژارده‌ك������ه له‌مۆندی������ال بێبه‌ش دهبێ������ت له‌پێكهات������هی كۆتای������ی هه‌ڵبژارده‌كه‌ش دوور ده‌خرێته‌وه. لهگ������ه‌ڵ باڵوبوون������ه‌وه‌ی ئ������ه‌م هه‌واڵه‌ش������دا بێرت ف������ان مارڤیك راهێن������ه‌ری هه‌ڵب������ژارده‌ی هۆڵه‌ندا نیگه‌ران������ی ده‌رب������ڕی‌‌و رایگه‌یاند: دوركه‌وتنه‌وه‌ی باب������ل لهپێكهاتهی هه‌ڵبژارده‌ك������ه بۆش������اییه‌كی گهوره دروس������ت دهكات بهتایبهت له‌هێڵی هێرش������بردندا ،وتیش������ی" :تائێستا هیچ یاریزانێك دیاری نه‌كراوه كه له‌جێگه‌ی رای������ان بابل یاری بكات، له‌یاریه‌كانی مۆندیالدا ههڵبژاردهی هۆڵه‌ندا له‌كۆمه‌ڵ������هی پێنجه‌م لهگهڵ هه‌ڵبژارده‌كانی دانیمارك‌و ژاپۆن‌و كامیرۆندا یاری دهكات".
6
یه‌کشه‌ممه
2010 /5/30
لۆران بالن ده‌بێت ه راهێنه‌ر ی فه‌ره‌نسا
ژماره 26:
بایرن بۆنده‌ك هی ریبیری نوێ كرده‌وه ی ی فه‌ره‌نس������یو یاریزان فرانك ریبیر ی ی تاساڵ ی ئه‌ڵمان ی بایرن میونخ یانه ی ده‌مێنێته‌وه. 2015له‌یانه‌ك‌ه ی ی بایرن میونخ ی یانه ی تایبه‌ت سایت ی ی باڵویكردهوه ،كه به‌هۆ ئه‌ڵمان ی ی له‌وه‌رز ئهو ئاس������ته به‌رز‌ه ی ئه‌مس������اڵدا فران������ك ریبیر ی ك������ردووه، ی یانهكه پێشكه‌ش������ ی ی یانه‌ك������ه گرنگیه‌ك ئی������داره
ی تایبه‌تی بهو یاریزانه دهدهن ،پاش گفتۆگۆیه‌ك ی ی 2015بۆنده‌ك‌ه ی بووه تاس������اڵ زۆریش راز ی یانه‌ك������ه بمێنێته‌وه‌‌و ن������وێ بكات������هوهو له‌ڕیز ی بۆنده‌كه‌ش������دا بڕی������اردراو‌ه له‌نوێكردن������هوه ی ئهو یاریزانه زیاد بكرێت ،كه ی سااڵن‌ه مووچ‌ه ی 7ملیۆن یۆرۆ. ده‌گات‌ه نزیك‌ه ی ی سه‌رۆك هاوكات كارل هاینز رۆمینیگ‌ه جێگر ی بهرامبهر ی خۆ ی بایرن میونخ ،خۆشحاڵ یانه ی ئهو بۆنده پیش������انداو رایگه‌یاند: نوێكردنه‌و‌ه
ی یانه‌كه‌و یاریزانانیش ی لێپرس������راوان "تهواو ی بۆ ی فرانك ریبیر خۆش������حاڵن به‌م هه‌ڵوێست‌ه ی سه‌رجه‌م ی یانه‌كه‌و ره‌تكردنه‌و‌ه ی له‌ریز مانه‌و‌ه ی ئهم ی رۆیشتن ی كه باس ئهو هه‌واڵ‌و ده‌نگۆیان‌ه یاریزانه‌یان ده‌كرد". ریبیریش هۆكاری مانه‌وه‌كه‌ی بۆ خۆش������حاڵی خۆی‌‌و خێزانه‌كه‌ی ده‌گه‌ڕێنێت������هوه لهگهڵ ئهو ی لهالیهن هان������ده‌ران‌و یاریزانان‌و ڕێز‌ه زۆره ی یانه‌كه‌و‌ه لێیان ده‌گیرێت. لێپرسراوان
دۆمینیك پێكهات ه ی فه‌ره‌نسا ی ئاشكراكرد ی ی یارییه‌كان ی كۆتایی هاتن دوا ی مۆندی������ال ،لۆران ب���ل��ان ئه‌رك ی ههڵبژاردهی فه‌ره‌نس������ا راهێنه‌ر ده‌گرێته ئه‌ستۆ. ی ی لیكیپی فه‌ره‌نس������ رۆژنام������ه ی باڵویكردهوه :س������ه‌رۆكی یه‌كێت ی ی پێی فه‌ره‌نسا لهگهڵ سه‌رۆك تۆپ ی بۆردۆ ،رێكه‌وتوون له‌س������ه‌ر یانه ی ی كۆتای������ی هاتن������ ی دوا ئ������هوه ی مۆندی������ال ،لۆران یارییه‌كان������ ی بۆردۆ ی یان������ه ی راهێنه‌ر بالن������ ی ی ههڵبژارده ی راهێن������ه‌ر ئه‌رك ی فه‌ره‌نسا بگرێت‌ه ئه‌ستۆو له‌جێگ‌ه ی ی ئێس������تا دۆمینیك������ی راهێنه‌ر ههڵبژاردهكه داده‌نرێت ،بڕیاریش‌ه ی داهات������وودا له‌چه‌ن������د رۆژ ی ی ئهو بۆنده له‌كه‌ناڵه‌كان به‌ره‌سم راگه‌یاندن������هوه باڵوبكرێت������هوهو ی فه‌ره‌نسا له‌ئێستاشدا ههڵبژارده ی بۆ خۆئاماده‌كردن بۆ یارییه‌كان مۆندی������ال ،كه‌مپێك������ی مه‌ش������ق‌و ی نه‌مسا كردۆتهوه. ی له‌واڵت راهێنان
دل نێر ی بووه راهێنه‌ر ی یۆڤانتۆس
ریمۆن دۆمینی������ك راهێنه‌ر ی ههڵبژارده ی فه‌ره‌نس������ا پێكهاته ی كۆتای ی ههڵبژاردهكه ی بۆ بهشداریكردن له‌یاریه‌كان ی جام ی جیهان ی ئه‌فریقیا ی باشوور ئاشكرا كرد كه له 23یاریزان پێكهاتووه ،ئه‌مه‌ش دوای ئهوه ی كه‌پێشتر 29یاریزان ی ده‌ستنیشان كردبوو ،به‌اڵم دوا ی ئهنجامدان ی چهند مه‌شق‌و راهێنانێك شه‌ش یاریزان ی دوورخسته‌وه، ئه‌وه‌ش كۆتای ی ههڵبژارده ی فه‌ره‌نسایه بۆ بهشداریكردن له‌مۆندیال. گۆڵچی :هۆگۆ لۆریس-لیۆن ،س������یدریك كارس������ۆ-بۆردۆ ،ستیڤ مانداندا-مه‌رسیلیا به‌رگری :ولیام گاالس‌و باكار ی س������انیا‌و گایل كیشێ-ئارس������ناڵ، ئیریك ئه‌بیدال-به‌رش������هلۆنه ،پاتریس ئیڤرا-مانچسته‌ر یونایتد، م������ارك بالنۆس-ب������ۆردۆ ،ئه‌نتۆن������ ی ریڤێر-لیۆن ،سیباس������تیان سكیالچی-ئیشبیلیه. ناوه‌ڕاس������ت :ئه‌بو دیابی-ئارس������ناڵ ،ئه‌لو دیارا‌و یۆهان گۆركۆف-ب������ۆردۆ ،فل������ۆران مالودا-چڵس������ی، جرێم ی توالالن-لیۆن.
كۆتایی خوله ناوخۆییه‌كانی ئه‌وروپ ا
ی ریاڵ مه‌درید ی به‌رشه‌لۆنه‌و شكسته‌كان هۆكار ی سه‌ركه‌وتن ی به‌هێز ی هه‌ردوو یانه ی به‌رش������هلۆنهو ریاڵ دوا ی كێبڕكێك ی ئیس������پانیا ،بهرشه ی نازناو ی خول مه‌درید بۆ به‌س������تهێنان بووه پاڵه‌وان‌و نازناوه‌ك‌ه ی بۆ خۆ ی مس������ۆگه‌ر كرد ،ریاڵیش شكستی هێنا ،بهتایبهت دوا ی ئهوه ی له‌دوا یار ی ئهو خوله‌دا ی چوار گۆڵ لهیانه ی به‌له‌دل وه‌لید تۆمار یانه ی به‌رشه‌لۆن‌ه توان بكات ،له‌هه‌مان كاتیشدا یانه ی ریاڵ مه‌درید له‌دواین یاریدا ی به‌ده‌ست نه‌هێناو یاریهكه ی لهگهڵ یانه ی مه‌له‌گا سه‌ركه‌وتن ی ی پێهێنا .به‌وه‌ش كه‌ته‌لۆنیه‌كان بۆ جار به‌یه‌كسان بوون كۆتای دووهم لهسهر ی‌هك‌و بیسته‌یه‌م جار له‌مێژوو ی یانه‌كه‌دا بوون‌ه ی ی پایته‌ختیش نه‌یانتوان ی ئهم وهرز ی اللیگاو كوڕان پاڵه‌وان ی لهم وه‌رزه‌دا هیچ نازناوێك ده‌سته‌به‌ر بك‌هن‌و به‌هه‌مان وهرز ی ی شكس������ت بوون ،لێره‌دا به‌شێوه‌ی شیكار پێش������وو تووش ی ی میرینگ ی بلوگراناو شكسته‌كان هۆكار ی سه‌ركه‌وتنه‌كان ده‌خه‌ینه‌ڕوو. هۆكار ی سه‌ركه‌وتنه‌كان ی بهرشه -1بردنه‌و‌ه ی یار ی چوون‌و گه‌ڕانه‌و‌ه ی كالس������یكۆ :یهكێك ی ی به‌رشه‌لۆن‌ه بردنه‌و‌ه ی س������ه‌ركه‌وتن له‌هۆكار‌ه سه‌ره‌كیه‌كان هه‌ردوو یار ی كالسیكۆ ی ئهم وهرزه ی اللیگا بوو كه‌یه‌كه‌میان
ی ی بهش������ێوه‌یه‌كی ره‌سم دل نێر ی ی راهێن������ه‌ری یان������ه ئه‌رك������ ی ئیتاڵی گرت‌ه ئه‌ستۆ. یۆڤانتۆس ی ی یانه به‌پێی هه‌واڵێكی كه له‌پێگه ی یۆڤانتۆسدا باڵو كراوه‌ته‌وه ،تیپ ی پێی ئهو یانه‌یه‌‌و به‌مه‌به‌ستی تۆپ ی ریزه‌كانی������ان بۆ پته‌وكردن������ ی داهات������وو ،بۆندێكی������ان وهرز بۆ ماوه‌ی دوو س������اڵ لهگهڵ دل ی ی یانه ی پێشوو ی راهێنه‌ر نێر سامپه‌دۆریا ئیمزاكردووه ،به‌اڵم ی بۆنده‌ك‌ه نه‌كراوه، ئاماژه به‌نرخ ئ������هو بۆن������ده‌ش له‌كاتێكدای������ه ی ئه‌مساڵدا ی له‌وه‌رز ی یوڤ كه‌یانه ی به‌ه������ۆی ئ������هو ئاس������ته خراپه له‌س������ه‌رجه‌م خوله ناوخۆیه‌كان‌و ی كردوه‌و ئه‌وروپاش������دا پێشكه‌ش بێب������ه‌ش بووه له‌به‌ش������داریكردن ی یانه ی داهات������ووی خول له‌وه‌رز پاڵه‌وانه‌كانی ئه‌وروپای.
هێرش������بهر :نیكۆال ئه‌نێلكا-چڵسی ،جبریل سیسیه- پاناس������ینایكۆس ،س������یدن ی گۆڤۆ-لیۆن، تێری هێنری-به‌رش������هلۆنه ،فرانك ریبیری-بای������رن میون������خ ،ماتیۆ فلبۆینا-مه‌رسیلیا ،ئه‌ندر ی بیار جینیاك-بۆردۆ.
ی ی بێبه‌رامبه‌ر یاریهكه ی گۆڵێك له‌ناو یاریگا ی خۆیدا به‌ئه‌نجام ی تر بهرشه له‌ڕیاڵ برده‌وه ،دووه‌میش������یان ئهوه بوو كه‌جارێك ی پێبهێنێت‌و ی ریاڵدا شكست ی لهنێو یاریگاو هانده‌ران توان ی بێبه‌رامبه‌ر یاریهكه ی لێ بباته‌وه. به‌دوو گۆڵ -2له‌ناو به‌رشه‌لۆنه‌دا كه‌س گه‌وره‌و ئه‌ستێر‌ه نیه :كار كردن له‌س������ه‌ر ئهم بنه‌مای‌ه زۆر گرنگه كه یاریزان ههمیشه هه‌ست بهوه بكات كه شوێنه‌ك‌ه ی له‌ناو پێكهاته ی سه‌ره‌كیدا مسۆگه‌ر نیه‌و پێویسته بهردهوام هه‌واڵ بدات‌و ئاستێك پێشكه‌ش بكات ی یار ی پێ ی سه‌ره‌ك كه راهێنه‌ره‌ك‌ه ی ناچار بێت به‌شێوه‌یه‌ك ی بكات ،نه‌ك یاریزانێك به‌ناوبانگ بێت‌و نه‌شتوانێت ئاستێك ی به‌رز پێش������كه‌ش بكات ،به‌اڵم له‌هه‌موو یاریه‌كیش������دا ناو لهپێكهاته ی س������ه‌ره‌كیدا بێت ،لهم وه‌رزه‌دا بهرشه به‌م بنه‌مای‌ه ی ی وهك تێر كار ی ده‌كرد ،بۆ نمون‌ه دوو یاریزانی به‌ناوبانگ ی یه‌ده‌گ دانیشان‌و ی له‌س������ه‌ر كورس هێنری‌‌و ئیبراهیمۆڤیج ی الو بۆیان‌و پیدرۆ له‌جێگ‌ه ی ئه‌وان یار ی به‌هه‌ردوو یاریزان ده‌كرد. ی ی شێواز ی یاریكردن :تهواو -3دڵس������ۆز ی له‌جێبه‌جێكردن ی یانه ی به‌رش������هلۆنه بهو پ������ه‌ڕ ی توانایانه‌و‌ه بۆ ئهوه یاریزانان ی ی یاریكردن كاریان ده‌كرد كه به دڵسۆز ی شێواز ی تایبه‌ت ی به‌هێز یانه‌كه‌یان جێبه‌جێ بكهن ،كه ئه‌وه‌ش بووه هۆكارێك
بۆ سه‌ركه‌وتنه‌كانیان. ی تهواو له‌ناو ی وه‌رزش لێكتێگه‌یش������تن -4به‌ڕا ی چاودێران ی دیكه كاریگه‌ر تر ی به‌رشه‌دا له‌سه‌رجه‌م هۆكاره‌كان یاریزانان ی ئیسپانی. ی نازناو ی خول بووه بۆ به‌ده‌ستهێنان ی ی شا ی یانه ی بهرشه له‌جام -5كران‌ه دهرهوه ی پێش������وه‌خت ئیس������پانیا كه ههندێك به‌شكستیان وه‌س������ف ده‌كرد ،به‌اڵم ی نازناو ی اللیگا ،چونكه ی گرنگ بۆ به‌ده‌ستهێنان هۆكارێك ی ته‌رخان ی ئیسپان وایكرد كه‌به‌رش������ه تهنها خۆ ی بۆ خول بكات. ی ی به‌رگر ی یانه ی گۆڵچ������یو به‌هێز ی هێڵ������ -6به‌توانای������ ی ی نه‌بوو ،توانیان به‌رگریه‌ك به‌رشه‌لۆن‌ه لهم وه‌رزه‌دا ئاس������ای به‌هێز له‌گۆڵه‌كه‌یان بك‌هن‌و كه‌مترین گۆڵیان لێ بكرێت ،كه ی خولهكه تهنها 24گۆڵیان لێكرا. به‌درێژای
هۆكار ی شكسته‌كان ی ریاڵ مه‌درید ی به‌رگر ی الواز :ههرچهنده یانه ی ریاڵ مه‌درید -1هێڵێك������ ی ی لێكرا كه ئه‌مه‌ش ژماره‌یه‌ك لهم وه‌رزه‌دا تهنه������ا 35گۆڵ گهوره نیه ،ب������ه‌اڵم لهگهڵ گه‌وره‌یی‌‌و ن������اودار ی ڕیاڵدا یهك ی یانه‌كه‌و هانده‌انیشیان بهردهوام ناگرێته‌وه ،وهك لێپرسراوان ی ناوه‌ڕاس������ت‌و ئهم وته‌یه‌یان ده‌وته‌وه :له‌هه‌موو یاریه‌كدا هێڵ ی به‌هێز ده‌رده‌كه‌ون ،به‌اڵم له‌كۆتاییدا هێرشبردن به‌شێوه‌یه‌ك ی به‌رگر ی شه‌رمه‌زارمان دهكهن. هێڵ ی ی به‌رچاو -2یه‌كێ������ك له‌هۆكار‌ه س������ه‌ره‌كیه‌كان كه‌رۆڵێك ی ی ریاڵدا بهردهوام������یو زۆر ی پێكان هه‌بوو له‌شكس������ته‌كان ی ریكاردۆ كاكاو ی بوو ،بهتایبهت پێكان یاریزان������ه به‌تواناكان كریستیانۆ رۆناڵدۆو پیپی‌‌و السانا دیارا ،كه ئه‌توانین بڵێین ی ئهم یانهیه جێگیر ی ئه‌من وهرزه پێكهاته ی سه‌ره‌ك تا كۆتای نه‌بوو. ی ی پێ ی تۆپ ی پله‌یسته‌یش������ن :سه‌رجه‌م شاره‌زایان -3عه‌قڵیه‌ت ی ی ئیسپانیا فلۆره‌نتینۆ پێرێز جیهان به‌گشتی‌‌و شاره‌زایان ی یانه ی ریاڵ مه‌دریدیان بهوه وه‌سف ده‌كرد كهوهك سه‌رۆك ی ده‌كڕی‌‌و ئهوه ی تیپێك له‌پله‌یسته‌یشندا دروست بكات یاریزان ی ئهو یاریزانانه ده‌كرده‌و‌ه كه تهنه������ا بیر ی له ناو و ناوبانگ ده‌یویست بیانهێنێت‌ه ریز ی یانهكهیهوه ،به‌ب ێ ئهوه ی بیر لهوه ی كام ی یاریزانێكه‌و یاریزان ی به‌چ بكاتهوه كه یانهكه ی پێویست ی یانهكه ی پێویسته. هێڵ‌ه ی بۆ پێكهاته ی سه‌ره‌ك ی ی تر له هۆكار‌ه كاریگه‌ره‌كان لهسهر شكسته‌كان -4یهكێك یان������ه ی ریاڵ مه‌درید ئ������هو هه‌ڵ‌ه گهورهیه ك������ه زۆر به په‌ل‌ه ی هۆڵه‌ن������د ی ئاریان رۆبن‌و ده‌س������تبه‌ردار ی هه‌ردوو یارزان ی به‌هێز و به‌توانا ی ش������نایده‌ر بوون ،كه دوو یاریزان ویسل ی ی ئهو هه‌ڵه‌ی‌ه ی وه‌رزشیش ئهو راست بوون ،ههموو چاودێرێك ریاڵیان بۆ ده‌ركه‌وت كه بینیان ئهم دوو یاریزانه ش������نایده‌ر ی ی چ ی ئه‌ڵمان ی ئیتاڵی‌‌و رۆبن له‌بایرن میونخ له‌ئه‌نته‌رمیالن ی به‌رچاویان ی به‌رزیان پێكه‌ش������كردو چۆن رۆڵ ئاس������تێك ی یانه‌كانیادا هه‌بووه. له‌سه‌ركه‌وتن
ی مندااڵندا دوو میلیاردو 200میلیۆن منداڵ بێبه‌شن ی جیهان له‌رۆژ به‌بڕوای رێكخراوی نێونه‌ته‌وه‌یی داكۆكی له‌مافه‌كانی مندااڵن واته یۆنیسێف ،ده‌سه‌اڵت‌و كۆمه‌ڵگا دهبێ بهر له‌هه‌مووشتێك بۆ به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی منداڵ هه‌وڵبدات‌و سه‌قامگیریی ژیانی مندااڵن بكات به‌پێوه‌رێك بۆ كاره‌كانی تری خۆی .ههر لهم پێوه‌ندییه‌دا یۆنیسێف خوازیاری ئهوهیه كه مافه‌كانی مندااڵن ببن به‌به‌شێك له‌یاسا بنه‌ڕه‌تییه‌كانی ده‌وڵ‌هت‌و ده‌سه‌اڵته‌كان. رۆژی جیهانی منداڵ له 145واڵتی جۆراوجۆرو لهرۆژی جۆراوجۆردا به‌ڕێو‌ه ده‌چێ ،رێكخراوی میلله‌تان ساڵی 1954بۆیه‌كه‌مجار داوای له‌هه‌موو واڵتانی دنیا كرد له‌رۆژ ژمێره‌كان‌و بۆنه‌كانیاندا رۆژێك بۆ رۆژی منداڵ دیاری بكهن ،دیاره له‌پێش ئه‌وه‌شه‌و‌ه ههندێك واڵت ئهم رۆژه‌یان له‌رۆژژمێره‌كانی خۆیاندا هه‌بووه ،به‌اڵم دواتر لهالیهن یۆنیسێفه‌و‌ه دوای چهند ساڵێك‌و له‌ساڵی 1959دا ،ئهم داوای‌ه پهسهند ده‌كرێ‌و له‌هه‌مان ساڵ راگه‌یاندراوی مافه‌كانی مندااڵن به‌ژمار‌ه 1386له‌رێكخراوی جیهانیی میلله‌تاندا پهسهند ده‌كرێت .ئێستاش نزیك‌ه ی 30واڵتی دنیا یه‌كی حوزه‌یرانیان وهك رۆژ ی جیهانی منداڵ پهسهند كردووهو ده‌یكه‌ن به‌جه‌ژن. بۆ زانیاریتان‌و به‌پێی ئاژانس ی هه‌واڵی ئاسۆشێتێدپرێس دوو میلیاردو 200ملیۆن منداڵ له‌دنیادا ده‌ژین كه لهنێوان دوو كه‌سیان یه‌كێكیان له‌پێداویستیی‌ه سه‌ره‌تاییه‌كان ی وهك خۆراكی پێویست ،ئاوی خاوێن ،یارمه‌تیی‌ه پزیشكییه‌كان ،خوێندن له‌قوتابخانه‌و النه‌یه‌ك بۆ پشوودان‌و حه‌وانه‌وه ،بێبه‌شن. بهو هیوایه‌ی ئه‌مساڵ ،رۆژی جیهانی مندااڵن ،سه‌ره‌تایه‌ك بێ بۆ بنبڕكردنی ههموو ك‌هم‌و كورتیی‌هك‌و ههموو مندااڵنی دنیا به‌ئاوات‌ه ره‌نگاڵه‌ییه‌كان ی خۆیان بگهن.. ژماره 26:
یه‌کشه‌ممه
2010 /5/30
خۆمانه
مێرمنداڵێک:
یه‌كه‌مین رۆژی مانگی شه‌ش ،رۆژی جیهانی پارێزگاری كردن له‌مندااڵن������ه .ئهم رۆژه ،یه‌كی حوزه‌یران له‌س������اڵی 1959هوه به‌رۆژی جیهانی مندااڵن ده‌ستنیشان كراوهو تا به‌ئێر‌ه نزیك به 30واڵت ی دنیا ئهم رۆژه دهكهن به‌جه‌ژن. ئازیزانم ،هاوڕێ باشه‌كانم ،ئێستا ئهو ته‌مه‌نه‌ی ئێوه تێیدان ته‌مه‌نێك‌ه كه من هه‌رچییه‌كی بیڵێم به‌باشی لێم تێده‌گ‌هن‌و تاراده‌یه‌كی زۆر راست‌و چه‌وت لێك جیا دهكهنهوه. له‌راس������تیدا قس������ه‌كردن لهگهڵ ئێوه به‌زمانێكی یهك تۆز قورستر شتێكی ئاساییهو ئێوه‌ش دهتوانن به‌هه‌وڵێكی كهم لێم تێبگه‌ن. جارێكی تر رۆژی جیهانی منداڵ هات‌و هێشتا مندااڵنی كوردس������تان‌و جیهان ،هه‌روا بهردهوام مافه‌كانیان پێشێل ده‌كرێ‌و به‌ته‌واوه‌تی چاودێری‌و په‌روه‌رد‌ه ناكرێن .هێش������تا له‌كوردستان‌و زۆربه‌ی واڵتانی دنیا مندااڵن له‌ژێر گوشارو چه‌وساندنه‌وه‌و الرێكردن دان .كارپێكردن ،به‌كااڵكردن، توندوتیژیی جه‌س������ته‌یی‌و ده‌روونی ،بێبه‌شبوون له‌خۆشی، نه‌بوونی په‌روه‌رده‌و ته‌ندرووس������تی پێویست ،ههموو ئهمانه هێشتاش له‌كوردستان‌و سه‌رتاسه‌ری دنیادا مندااڵن ئازار ده‌دات‌و ئه‌وان‌و كومه‌ڵگاكه‌مان لهبوونی مرۆڤگه‌لێكی به‌سوودو پێویست بێبه‌ش دهكات. پێم خۆش نییه ئهم قسه‌ی‌ه بكه‌م ،به‌اڵم چی بكه‌ین ئێمه نابێ له‌راستییه‌كان خۆمان بشارینه‌و‌ه بهتایبهت كه ته‌مه‌نی ئێوه‌ی مێرمنداڵ هه‌ڵگری ئهم قس������ان‌هن‌و دهتوانن له‌مه‌به‌ستی من به‌باشی تێبگه‌ن .بهداخهوه مندااڵن هێشتا له‌سه‌رتاسه‌ری دنیا قوربانییه‌ك ی گهوره ی شه‌ڕو توندووتیژین .كڕین‌و فرۆشتن‌و الڕێكردنی مندااڵن هێش������تاش سه‌ره‌ڕای ئهوهی نیو سهده به‌س������ه‌ر راگه‌یاندنی ئهم رۆژه‌دا تێپه‌ڕ بووه ،هه‌وا بهردهوام مندااڵن������ی جیهان ئازار ده‌دات‌و ب������هرهو نه‌مانیان ده‌بات. سه‌ره‌ڕای ئهوهی به‌سه‌دان یاساو رێسا بۆپاراستنی مافه‌كانی مندااڵن تا به‌ئێستا نووس������راه‌وه‌و په‌سه‌ندكراون ،هێشاش مندااڵن ده‌ستیان به‌كه‌مترین مافه‌كانی خۆیان رانه‌گه‌یشتووه. مێرمنداڵ‌ه ئازیزه‌كان رۆژی جیهان������ی منداڵ ،رۆژێك‌ه كه دهبێ ئێوه ههم لهگهڵ مافه‌كانی خۆتان ئاش������نا بن ،ههم ئهوهی تا ئهو جێگایه‌ی دهتوانن لهم تهمهن������ه‌دا داوای مافه‌كانی خۆتان بكهن ،ههم ئ������ه‌وه‌ی له‌داهاتوودا كه بوون به‌دایك‌و باوكی منداڵه‌كانی خۆتان ،بزانن ك������ه منداڵه‌كانی خۆتان مافه‌كانیان چین‌و درووستیان په‌روه‌رد‌ه بك‌هن‌و مندااڵنی تریش بپارێزن ،جا چ وهك مامۆستا چ وهك هاوواڵتییه‌ك كه كار بۆ مندااڵن ده‌ك‌هن‌و لهگهڵ مندااڵن به‌ره‌و روون. ئازیزانم ئهگهر ره‌ش������بینان‌ه لهم رۆژه‌دا قسه‌مان نه‌كردبێ، دهبێ بڵێم ئهگهر لهم رۆژه‌دا تهنها بیر له‌شادی‌و خۆشحاڵی‌و به‌ڕێوه‌بردنی جه‌ژن‌و سروودو گۆرانی‌و هه‌ڵپه‌ڕكی بكه‌ینه‌وه. له‌راس������تیدا كارێكی ئه‌وتۆمان نه‌ك������ردووهو له‌بیر خۆمان بردۆت������هوه كه مندااڵن له‌دنیادا چه‌نده‌یان كێش������هو ك‌هم‌و كوڕی ههیه ،هه‌ربۆی‌ه دهبێ س������هرهڕای ئ������ه‌وه‌ی ئهم رۆژه به‌جه‌ژن بگرین‌و له‌فستیڤاڵ‌و بۆنه‌كانی تایبه‌ت به‌م رۆژه‌دا به‌شداری ده‌كه‌ین ،ئه‌وه‌ش له‌بیر نه‌كه‌ین كه مندااڵنی دنیا هێشتا بهتهواوی به‌مافه‌كانی خۆیان نه‌گه‌یشتوون‌و هێشاش منداڵی زوڵم لێكراو له‌بن������هو پاڵه‌وه‌ی خۆمان بوونی ههیه، دهبێ یادێكیش له‌وان بكه‌ین‌و لهو كۆڕو بۆنانه‌شدا باسیان بكه‌ین ،داوا له‌الیه‌ن‌ه په‌یوه‌ندیداره‌كان بكه‌ین كه ههوڵی زیاتر بدهن بۆچاره‌سه‌ری كێشهی مندااڵن‌و پارێزگاری كردنیان‌و پێدانی مافه‌كانیان. بهو هیوایه‌ین ئه‌مساڵ رۆژی جیهانی مندااڵنتان له‌بۆنه‌كاندا به‌خۆشترین شێوه به‌سه‌ر به‌رن‌و زیاترین ئاگاداریتان لهبارهی مافه‌كانی خۆتان به‌ده‌ست بهێنن‌و زیاترین زانیاریتان لهسهر ئهم رۆژه به‌خه‌ڵكانی بێ ئاگا به‌خشیبێت. جارێكی تر پیرۆزبایی ئ������ه‌م رۆژه پیرۆزه‌تان لێده‌كه‌ین‌و هیواداری������ن ههم������وو ڕۆژێكتان به‌چه‌ش������نی جه‌ژن بێت‌و له‌خۆشی‌و ساڵمه‌تی‌و ئازادی‌و شادی‌و تێریدا بژین.
کێ ل ه کارپێکردنمان به‌رپرسیاره؟
فۆتۆ :فه‌رزین حه‌سه‌ن
ناسر فه‌تح ی ئاماده‌كاری الپه‌ڕه‌كان ی مندااڵن‌و مێرمندااڵن ی نم نم naser_fathi2004@yahoo.com
8
یه‌کشه‌ممه
2010 /5/30
ژماره 26:
پرۆسیسه‌ری نوێی ئینتێل بۆ الپ تۆپ ه زۆر باریكه‌كان بنه‌ماڵ‌ه نوێیه‌كانی پرۆسیس������ه‌ر‌ه بچوكه‌كان بۆباشتركردنی كارایی‌و ته‌مه‌نی پارت������ری الپ تۆپ‌ه زۆر باریكه‌كان درووس������تكراوه ،لهالیهن ئینتێله‌و‌ه خراوه‌ت‌ه به‌رده‌ست. میكرۆ پرۆسیسه‌ره‌كانی Core ULVبۆ بهكارهێنان له‌الپتۆپه‌كانی كه كه‌متر له‌پێنج ئینج ئه‌ستوور‌ه ( 2.5سانتیمه‌تر)و كێشی 0.9كیلۆگرام ئاماده‌كراوه. پرۆسیس������ه‌ری نوێی Core i3،i5و i7ی له‌چاو پرۆسیس������ه‌ره‌كانی ولتاجی س������تانداردی Core i3، i5و i7ی ئهو كۆمپانیای‌ه وزه‌یه‌كی كه‌متر سه‌رف ده‌كات‌و هێزه‌كه‌ی كه‌متره.
فێربوونی بهرنامهی Photoshop CS ئه‌حمه‌دبه‌رزنجی دبلۆمی بااڵ له‌كۆمپیوته‌ر
8
Ahmedsh974@yahoo.com
سندوقی ئامرازه‌كان :Tool Box ئامڕازی ده‌یه‌م :ئامڕازی ره‌شكردنه‌وه‌ی هه‌نگاوه‌كانی پێشوو ()History Brush Toolو كورتكراوه‌ی ئهم ئامڕاز‌ه له‌كیبۆرد ()Yیـه :دهتوانینلهرێگای ئهم ئامڕازی ره‌ش������كردنه‌وه‌ی‌ه هه‌نگاوه‌كانی پێشووی سه‌ر وێنه‌ك‌ه به‌هۆی داگرتنی ماوس بهش������ێوه‌یه‌كی به‌رده‌وام‌و لهسهر ئهم كار‌ه ده‌جوڵێنین تا الده‌چێت، ده‌توانین ههر كاریك ڕه‌ش كرابێته‌و‌ه بیگه‌ڕێنینه‌و‌ه به‌هۆی په‌نجه‌ره‌ی ()Historyو له‌ناو په‌نجه‌ره‌ك‌ه ده‌گه‌ڕێین تا كارهكه ده‌دۆزینه‌وه‌و كلیك له‌ته‌نیشتی ده‌كه‌ین‌و ره‌سمی ئامڕازه‌ی ( )History Brush Toolبه‌دیار ده‌كه‌وێ ،دوایی ده‌چین‌ه سه‌ر وێنه‌كه‌و له‌هه‌مان شوێن ماوس داده‌گرین‌و ده‌جوڵێین تا گه‌ڕانه‌وه‌ی كاره‌كه‌مان. ()Art History Brushو كورتكراوه‌ی ئهم ئامڕاز‌ه له‌كیبۆرد ()Yیـه :بهكاردێتبۆ ره‌شكردنه‌وه‌ی هه‌نگاوه‌كانی پیشووی سه‌ر وێنه‌ك‌ه به‌هۆی داگرتنی ماوس ،به‌اڵم لهكاتی ره‌ش������كردنه‌و‌ه كاریگه‌رییه‌كی (س������لی بویا) ره‌نگ ئاویه‌كان ده‌رده‌چێت، ده‌توانین شێوه‌ی كاریگه‌رییه‌ك‌ه بگۆڕین به‌هۆی ئایكۆنی ( )styleشێوه ،له‌شریتی ئامڕازی هه‌ڵبژاردنه‌كان تایبه‌ت به‌ئامڕازه‌كه ،ده‌توانین تیره‌ی بازنه‌ی ئامڕازی( (�Pat )tern Stampبگۆڕین له‌شریتی ئامڕازی هه‌ڵبژاردنه‌كان ()option tool bar تایبه‌ت به‌ئامڕازه‌كه‌و له‌ئایكونی (.)Brush ئامڕازی یازده‌مین :ئامڕازی البردن (مساحه) ()Eraser Toolو كورتكراوه‌ی ئهم ئامڕاز‌ه له‌كیبۆرد ()Eیـه :به‌كاردێت - بۆ البردنی ههر بهش������ێك له‌وێنه‌ك‌ه واتا كه (مس������احه) كارده‌كات ،ئهو ڕه‌نگه‌ی پاش ره‌شكردنه‌و‌ه ده‌رده‌چێت ره‌نگی background colorو بۆگۆڕینی ئهم ڕهنگه ده‌چین‌ه سه‌ر background colorكلیك ده‌كه‌ین ئه‌نجا ده‌چین‌ه سه‌ر وێنه‌ك‌ه بۆهه‌ڵبژاردنی ره‌نگی پێویس������ت به‌هۆی كلیك له س������ه‌ر ئهم ره‌نگ‌ه ،دوای������ی Okده‌توانین تیره‌ی بازنه‌ی ئامڕازی ( )Eraser toolبگۆڕین له‌ش������ریتی ئامڕازی هه‌ڵبژاردنه‌كان تایبه‌ت به‌ئامڕازه‌كه‌و له‌ئایكونی (.)Brush ()Background Eraser Toolو كورتك������راوه‌ی ئهم ئامڕاز‌ه له‌كیبۆرد ()Eیـه:به‌كاردێت بۆالبردنی ره‌نگی ()backgroundی وێنه‌ك‌ه بۆ ئهوهی بهشه ره‌شكراوه‌ك‌ه ببێت‌ه بێڕه‌نگ. ()Magic Eraser Toolو كورتكراوه‌ی ئهم ئامڕاز‌ه له‌كیبۆرد ()Eیـه :بهكاردێتبۆالبردن������ی رووبه‌رێكی ره‌نگی (یهك ره‌نگ)و ده‌توانین كۆنترۆڵی ئهم ئامڕاز‌ه بكه‌ین به‌هۆی گۆڕینی ژماره ( Toleranceتوانا) له‌شریتی ئامڕازی هه‌ڵبژاردنه‌كان تایبه‌ت به‌ئامڕازی ، Magic Eraserههرچهنده به‌های زۆر بوو ئه‌وه‌ند‌ه دیاریكردنی ئهم ره‌نگ‌ه زیاتر دهبێ (تۆخ‌و كاڵی ئهم ره‌نگ‌ه)و به‌پێچه‌وانه‌شه‌و‌ه راسته. پێش ئهوهی باسی ئامڕازی دوازده‌مین بكه‌ین پێویسته باسی فه‌رمانی ( )Newبكه‌ین له‌به‌رئ������ه‌وه‌ی له‌مه‌ودوا زۆر به‌كاری ده‌هێنین ،كه به‌كاردێت بۆكردنه‌وه‌ی فایلێكی نوێ بۆئهوهی بتوانین كاره‌كانی خۆمان لهسهری بكه‌ین ،پاش هه‌ڵبژاردنی فه‌رمانی ()New له‌لیستی ( )Fileپه‌نجه‌ره‌یه‌كی تایبه‌ت به‌فه‌رمانه‌ك‌ه ده‌رده‌چێت‌و ئهم په‌نجه‌ره‌ی‌ه لهم خااڵنه‌ی خوارهوه پێك دێت: ( :)Nameناوی فایله‌كه‌ی لێده‌نووسین‌و ههوڵ ده‌ده‌ین ناوی فایله‌ك‌ه له‌ناوه‌ڕۆكه‌ك‌ه ینزیك بێت. ( :)Preset Sizeچهند جۆر‌ه فایلێكی ئاماده‌كراو (ستانده‌ر) له‌به‌رنامه‌ی Photo shop CSبۆنمون‌ه (.)..… A4 ، A3 ( :)Width ، Heightدرێ������ژی‌و پانی دیاری ده‌كه‌ین ئهگهر ( )Customلهخاڵیپێش������تر دانرابێ ،ده‌توانین یهكهی پێوانه‌یی به‌كاربێنین ،بۆنمون‌ه (cm ، mm ، inch ….).. ( :)Resolutionپلهی روونی فایله‌ك‌ه دیاری ده‌كه‌ین ،ئهگهر فایله‌ك‌ه لهسهر كۆمپیوتهرپیشان بدرێ دهبێ پله روونی ( )pixels/cm 72بێ ،ئهگهر فایله‌ك‌ه ڕه‌وانه‌ی چاپخان‌ه بكرێ دهبێ پله روونی ( )pixels/cm 300بێ. ( :)Modeسیستمی ره‌نگی فایله‌ك‌ه دیاری ده‌كه‌ین ،ئهگهر پلهی روونی فایله‌ك‌ه (72 )pixels/cmبوو پێویسته سیستمی ( )RGBهه‌ڵبژێرین ،ئهگهر پلهی روونی فایله‌ك‌ه ( )pixels/cm 300بوو پێویسته سیستمی ( )CMYKهه‌ڵبژێرین. ( :)Contentشێوه‌ی باكگراوندی فایله‌ك‌ه دیاری ده‌كه‌ین )White(،باكگراوندێكیسپی )Background color( (،واتا ره‌نگی �Background color ، (Transpar )entواتا بێڕه‌نگی.
نۆكیا پێش فرۆشی هاندی N8ی ده‌ست پێكرد كۆمپانیای نۆكیا لهرێگهی سایتی ئامازۆنه‌و‌ه پێش فرۆشی هاندی N8ی خۆی له ئه‌ڵمانیا ده‌ست پێكرد. به‌پێی هه‌واڵێكی س������ایتی جی ئێس ئێم ئارێنا ،هاندی N8له‌ئێس������تادا له‌ئه‌ڵمانیا به‌نرخی 470یۆرۆ پێش فرۆش������كراوهو به‌پێی هه‌واڵه‌كان ئهو هاند‌ه 24ی ئوت ده‌كه‌وێت‌ه به‌رده‌ست به‌كارهێنه‌ران. هاندی N8ی نۆكیا مانگی رابردووی به‌شێوه‌ی ئۆنالین نمایشكرا .ئهو هاند‌ه یه‌كه‌مین ئامێر‌ه كه پشتیوانی له‌ڤێرژنی 3ی ئۆپه‌ریتینگ سیستمی سیمبه‌ین دهكات. N8كامێرای 12مێگاپیكسلی به‌زوومی ئۆتۆماتیك‌و فله‌شی زینۆنی له‌سه‌ره‌‌و توانای تۆماركردنی ڤیدیۆی به‌كواڵیتی 720پیكسل‌و 30فرێم له‌چركه‌یه‌كدا ههیه. شاشه‌ی ئهو هاند‌ه 3.5ئینجی چهند له‌مسیی‌ه AMOLEDهو 16گیگابایت
میمۆری ناوخۆیی ههیه. پرۆسیسه‌ری ئهو هاند‌ه نوێیه‌ی نۆكیا 680مێگاهرتزییه ،توانای باڵوكردنه‌وه‌ی به‌رنامه‌كانی ته‌له‌ڤزیۆنی ههیهو بۆباڵوكردنه‌وه‌ی ده‌نگ سوود له‌ته‌كنۆلۆژیای داڵبی وه‌رده‌گرێت. پاتری ئهو ئامێر‌ه 1200میلی ئامپه‌ری لیتیۆمیی یۆنیی‌ه كه لهكاتی قسه‌كردندا له‌تۆری نه‌وه‌ی دووهم 12كاژێر‌و له‌تۆڕی نه‌وه‌ی سێیه‌مدا پێنج كاژێر‌و له‌حاڵه‌تی باڵوكردنه‌وه‌ی موزیك 50كاژێر شه‌حن راده‌گرێت.
الپتۆپ هۆكارێك ه بۆ فێربوونی زیاتر؟
گه‌وره‌كانی به‌الڕێدابردنی بیرو هۆش������ی خوێن������دكاره‌كان له‌ناو پۆله‌كانی زانكۆكاندا دێن‌ه ئه‌ژمار، له‌هه‌مانكاتدا رێژه‌ی بهش������داری خوێندكاران له‌ناو پۆل‌و راهێنان‌و فێربوونیان زیاتر دهكات. به‌پێ������ی راپۆرت������ی زی نی������وز، پێ������ری سیمس������ۆن مامۆس������تای زانستی ئه‌تۆمسفه‌ر ،ئۆقیانوس‌و بۆش������ایی ئاس������مانی زانك������ۆی میچی������گان ل������هو بڕوایه‌دای‌ه كه به‌مه‌به‌س������تی س������وودوه‌رگرتن له‌تایبه‌تمه‌ندییه‌كان������ی ئهو ئامێر‌ه ی پێویسته مامۆس������تاكان رێنوێنی لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی نوێی نیش������ان ده‌دات ك������ه هه‌رچه‌ن������ده الپ خوێندكاره‌كان بك������هن .ناوبراو تۆپه‌كان وهك یهكێك له‌هۆكار‌ه به‌هۆی چاالكییه‌كانی به‌مه‌به‌ست
گهشهی ته‌كنۆلۆژیاكانی فێركار چه‌ندینجار رێزی لێگیراوه. به‌وت������هی سیمس������ۆن ئهگهر بهبێ به‌رنامه‌یه‌كی تایبه‌ت رێگ‌ه به‌هێنانی الپ تۆپ بۆ سه‌ر پۆله‌كان بده‌ی، ئهگهری زۆره تووشی كێشه ببن، چونكه ئهگ������ه‌ری ئهوه زۆر كهمه كه خوێندكاران ئه‌وه‌ند‌ه شیفته‌ی وانه‌كان بن كه واز له‌گه‌شت‌و گوزار له‌ناو ئینته‌رنێ������ت بێنن ،هه‌ربۆی‌ه ته‌نیا رێگ‌ه ئهوهیه خوێندكاره‌كان به‌الپتۆپه‌كانی������ان خهریك بكهن ت������ا بابه‌ته‌كان������ی په‌یوه‌ندی������دار به‌وانه‌كه‌یانه‌و‌ه سه‌یربكه‌ن ،كه ئهوه لهرێگهی سیستمی "Lecture "Toolsهوه (كه لهالیهن پێری
ته‌كنۆلۆژیا ل ه مۆندیالدا
موندیالی 2010ك������ه 11ی مانگی داهاتوو بۆماوه‌ی یهك مانگ له‌ئه‌فریقای باشور به‌ڕێوه‌ده‌چێت ،نۆزده‌یه‌مین خولی ئ������هو یاریان‌ه ده‌بێت ،كه پێده‌چێ������ت گرنگترین رووداوی وه‌رزشی جیهان بێت كه تێدا سوود له‌داهێنان‌و ته‌كنۆلۆژیای تایبه‌ت وه‌رده‌گرێت. ته‌كنۆلۆژیا‌و داهێنانه‌كان بهش������ێوه‌یه‌كی دیار چوونه‌ت‌ه ناو ژیانی ههموو مرۆڤه‌كانه‌وه .فوتبۆڵیش گرنگترین وه‌رزشی جیهان‌ه كه بهش������ێكی زۆری مرۆڤه‌كان هۆگرین‌و ئاساییه ئهگهر ته‌كنۆلۆژیا جیاوازه‌كانیش خۆیان لهگهڵ ئهو وه‌رزش‌ه رێكبخه‌ن.
تۆپ: كۆمپانیای������ی ئادی������داس تۆپێكی س������ه‌روو ته‌كنۆلۆژیایی به‌رهه‌مهێناو‌ه كه لهڕاستیدا خێراترین تۆپێك‌ه كه تا ئێستا درووستكراوه. كۆمپانیای ئادیداس له‌س������اڵی 1976هوه تائێس������تا بۆ ههر خولێكی مۆندیال تۆپێكی نوێی خستووه‌ت‌ه به‌رده‌ست ،به‌اڵم یه‌كه‌مین تۆپی ته‌كنۆلۆژیای ئهو كۆمپانیای‌ه س������اڵی 2006 نمایش������كرا .ئهو تۆپ‌ه له 14په‌نه‌ل درووستكرابوو هه‌ربۆی‌ه توانای كۆنترۆڵی ئاس������انتری تۆپه‌ك‌ه ده‌خات‌ه به‌رده‌س������ت یارچییه‌كان. ئێستاش ئهو كۆمپانیای‌ه بۆموندیالی ئه‌فریقای باشور تۆپێكی
به‌ناوی جابوالنی دروس������تكردووه .ئهو تۆپ‌ه له‌زمانی زولو (یهكێك له 11زمانی ره‌س������می ئه‌فریقای باشور) به‌مانای جه‌ژنگرتن دێت .جابوالن������ی ته‌كنۆلۆژیایه‌كی به‌ناویGrip nGroovesله‌س������ه‌ر‌ه كه لهكاتی به‌رزبوونه‌وه‌دا دیقه‌تێكی زۆر ههیه. پێاڵو: ئهو كۆمپانیای به‌رهه‌مهێنه‌ری پۆشاك‌و ئامێر‌ه وه‌رزشییه‌كان، پێاڵوێكی زۆر سوكی به‌ناوی F50 adiZeroدرووستكردوه. ئهو پێاڵوان������ه كه ته‌نی������ا كێش������ه‌كه‌یان 165گرامه ،بۆ یارچییه‌كانی موندیالی 2010ده‌خرێت‌ه به‌رده‌س������تF50. adiZeroكۆمه‌ڵێ������ك داهێنانی نوێی له‌س������ه‌ر‌ه بۆ ئهوهی یاریچییه‌ك‌ه بتوانێت باشتر تۆپه‌ك‌ه كۆنترۆڵ بكات‌و ئاسانتر دریبل بكات. لیۆنێل میس������ی ،له‌وباره‌یه‌و‌ه رایگه‌یاند :ئهو پێاڵوان‌ه ئه‌وه‌ند‌ه سوكن كه من تهنانهت هه‌ست ناكه‌م پێاڵویشم له‌پێدایه. له‌رێوره‌س������می نمایش������ی F50 adiZeroدا لیونێل میسی، ده‌یڤید ڤیال‌و زه‌ینه‌دین زه‌یدان تاقیانكرده‌وه. رۆژمێری سێ ره‌هه‌ندی: فیفا‌و كۆمپانیای سۆنی رایانگه‌یاندوو‌ه رۆژژمێری 25رۆژی یارییه‌كانی مۆندیالی 2010به‌شێوه‌ی سێ ره‌هه‌ندی ده‌خه‌ن‌ه به‌رده‌ست.
سیمسۆنه‌و‌ه درووستكراوه) ،ئه‌نجام ده‌درێت. ئه‌وسیستم‌هبه‌رنامه‌یه‌كیته‌عامولی‌و فێركاریی‌ه كه مامۆستاكانی زیاتر له 400زانك������ۆ بۆبه‌كارهێنانی داوایان داوهته سیمسۆن. ب������ه‌رای مامۆس������تاكانی زانكۆ‌و پسپۆران ئهو ئامێر‌ه به‌رێژه‌یه‌كی به‌رچاوته‌عامولینێوانخوێندكارو ی مامۆستاكان بهبێ تێكدانی كه‌ش ناو پۆلهكه زیات������رده‌كات .زیاتر له‌نیوه‌ی خوێندكاره‌كان لهكاتی به‌كارهێنانی ئهو سیستمه‌دا یهك پرسیار له‌مامۆس������تاكه‌ی خۆیان ده‌پرسن ،ئهو رێژه‌ی‌ه له‌چاو كاتی نه‌بوونی ئهو سیستم‌ه زۆر به‌رزتره.
HPنێت بوكی ئه‌رزان ده‌خات ه به‌رده‌ست كۆمپانیای HPهه‌واڵی خستن‌ه به‌رده‌ستی نێت بوكێكی نوێی به‌نرخی 150دۆالر باڵوكرده‌وه. به‌پێی هه‌واڵێكی سایتی مۆبایل واك ،نێت بوكی نوێی HPناوی Mini 210هو له‌بازاڕی ئه‌مریكادا خراوه‌ت‌ه به‌رده‌ست .ئهو الپ تۆپ‌ه شاش������هی 10.1ئینج������ی LCD ی به‌ریزۆلیشنی 1024×600 پیكس������لی ههیهو پرۆسیسه‌ری Atom 1.66گیگاهرت������زی N450ی ئینتێلی له‌سه‌ره. میم������ۆری RAMی ئهو ئامێر‌ه یهك گیگابایته‌‌و هارددیسكی 250گیگابایت������ی له‌س������هرهو پش������تیوانی له‌مودێم������یG 3و په‌یوه‌ندییه‌كانی WiFiدهكات. ئۆپه‌ریتینگ سیس������تمی Mini 210ڤێرژن������ی Windows 7 Starterی له‌س������ه‌ر ده‌بێت‌و له‌رێگ������هی "ورای������زۆن"هوه به‌نرخی 149.99دۆالر ده‌خرێت‌ه به‌رده‌ست به‌كارهێنه‌ران. هیولی������ت پ������اكارد ()HP كۆمپانیایه‌ك������ی گ������ه‌وره‌ی ئه‌مریكیی������ه ك������ه له‌س������اڵی 1939دا دامه‌زرا‌وه‌‌و ئۆفیس������ی سه‌ره‌كییه‌كه‌ی له‌پایۆلۆ ئالتۆی كالیفۆرنیایه .ئ������هو كۆمپانیای‌ه له‌بواری سیستمی كۆمپیوته‌ریی‌و ئامێره‌كانی كۆمپیوت‌هر‌و ئای تیو پرۆگرامه‌كانی كۆمپیوته‌رییدا كارده‌كات.
پشته‌و ده‌بێت به‌وریایه‌و‌ه به‌كار ی بهێنین بێزاركردن ی هاوواڵتیان له رێگ‌ه ی مۆبایله‌و‌ه سزا ی یاسای ی له
هاوڕێیانی نم نم
13
سووبارۆ ،ئه‌منترین ئۆتۆمبێلی ژاپۆن
نه‌وه‌ی نوێی س������ووبارۆ لیگاسی وهك ئه‌منترین ئۆتۆمبێلی ژاپۆن ناوزه‌د كراوه. لێكۆڵینه‌و‌ه ئه‌نجامدراوه‌كان لهالیهن ئه‌نجومه‌نی به‌رهه‌مهێنه‌رانی ئۆتۆمبێلی ژاپۆن نیشانده‌دات ئهو ئۆتۆمبێله‌توانیویه‌تی زیاتر له‌ئۆتۆمبێله‌كان دیكه رای دادوه‌ره‌كان بهالی خۆیدا رابكێشێت. بۆ سێیه‌مین ساڵی یهك له‌دوای یه‌ك‌ه كه سووبارۆ وهك ئاسایش������ی ترین ئۆتۆمبێلی ساڵ له‌ژاپۆن بۆ خۆی دابینده‌كات .له‌خوله‌كانی پێشووش������دا
ئۆتۆمبێله‌كان س������ووبارۆ‌و فورسته‌رو ئیپرزا ئهو ناونیشانه‌یان بۆ خۆیان تۆماركردووه. ئه‌نجومه‌ن������ی به‌رهه‌مهێنه‌رانی ئۆتۆمبێلی ژاپۆن كۆمه‌ڵێك تاقیكردنه‌وه‌ی به‌رده‌وام‌و وردی لهسهر ئۆتۆمبێله هه‌ڵبژێ������ردراوه‌كان ئهنجامداوهو بهو ئه‌نجام‌ه گه‌یش������توون بۆ ئهوانهی كه له‌پێشه‌وه‌ی دانیشتوون ،سووبارۆ له‌چاو ئۆتۆمبێله‌كانی دیكه ئه‌منتره. س������ووبارۆ‌و لگاس������ی نوێ لهالیهن ئه‌نجومه‌نی
ئاسایش������یو ئۆتۆبانه‌كان������ی ئه‌مریكاش������هوه وهك ئۆتۆمبێلی ئاسایش������ی پله‌یه‌ك������ی هه‌ڵبژێردراون .ئهو ئۆتۆمبێله له‌تاقیكردنه‌وه‌ی ده‌عم تێكرا 5ئه‌ستێر‌ه وه‌رگرتووه ،ئهوهی سه‌یر‌ه ئهوهیه كه مرۆڤه‌كانیش له‌كات������ی ده‌ع������م لهگ������ه‌ڵ ئهو ئۆتۆمبێله‌دا كه‌متر بریندار دهبن.
ئۆتۆمبێلێك ك ه وهك دره‌خته‌كان هه‌ناس ه ده‌دات
بوگاتی ویرۆن به‌هێزێكی زیاتره‌وه
كۆمپانیای بوگاتی هێش������تا به‌هۆی درووستكردنی ئۆتۆمبێلی بێ وێنه‌ی خۆی به‌ن������اوی "ویرۆن" هێش������تا لوتبه‌رزه ،هی������چ دوور نییه به‌مزوانه به‌رهه‌مێك������ی به‌هێزت������ر‌و خێرات������ر به‌جیهان������ی پیشه‌س������ازی ئۆتۆمبێل بناسێنێت. به‌ڕێوه‌به‌ركان������ی ئ������هو كۆمپانی������ا ئۆتۆمبێلسازیی‌ه ئیتالیی‌ه بڕیاریانداوه به‌رهمێكی نوێ به‌ناوی gtدرووست
چینییه‌كان له‌پیشانگای شانگهایدا پ������رۆژه‌ی ئۆتۆمبێلێكی س������ه‌وزیان خستنه‌ڕوو كه وهك دره‌خت ده‌بێت‌و ده‌توانێت له‌دی ئۆكسیایدی كاربۆن، ئ������او ،ره‌ش������ه‌با‌و تیش������كی خۆر بۆ به‌رهه‌مهێنانی وز‌ه سوودوه‌ربگرێت. به‌پێی راپۆرتی ئێن بی سی ،یهكێك له‌هۆكاره‌كانی خۆشه‌ویس������ت بوونی درخته‌كان ب������ۆ زۆربه‌ی مرۆڤه‌كان ئهوهیه كه ئهو بوونه‌وه‌ر‌ه جوانان‌ه دی ئۆكسایدی كاربۆن وه‌رده‌گرن‌و وزه‌ی لێ درووست ده‌ك‌هن‌و ئۆكسیجین كه بۆ ژیانی مرۆڤ زۆر پیوست‌ه ده‌ده‌نه‌و‌ه به‌هه‌وا ،ئهو پرۆس������ه‌ی‌ه ك������ه به‌ناوی فۆتۆسه‌نتیز ده‌ناس������رێت‌و داهێنه‌ر‌ه چینیی������ه‌كان به‌ئیله������ام وه‌رگرتن لهو پرۆس������ه‌ی‌ه به‌هیوان ئۆتۆمبێلێك درووست بكهن كه وه‌زه‌ی پێویستی خۆی ل������ه‌دی ئۆكس������ایدی كاربۆن به‌رهه‌م ده‌هێنێت.
كۆمپانیای ئۆتۆمبێلسازی شانگهای به‌مدواییان‌هپرۆژه‌یه‌كیسه‌رنجراكێش‌و داهێنه‌ران������هی بۆ به‌رهه‌مهێنانی ئهو ئۆتۆمبێله‌ك‌ه توانای فۆتۆسه‌نتزی ههیهو ده‌توانێت دی ئۆكس������ایدی كاربۆن وه‌ربگرێ������ت‌و ئۆكس������یجین بداته‌و‌ه به‌هه‌وا ،خستووه‌ته‌ڕوو. نمونه‌ی ئهو ئۆتۆمبێله‌ك‌ه ناوی YeZهو هێشتا ورده‌كارییه‌كه‌ی نه‌رخاوه‌ته‌ڕوو، له‌پیشانگایشانگهایكه‌وت‌هبه‌ردیده‌ی بینه‌ران YeZ .به‌زمانی چینی كۆن به‌مانای "گه‌اڵ"یهو كه ئهگهر سه‌یری وێنهكهی بكهن ،هۆكاری ناونانه‌كه‌ی بهو ناوه به‌ئاشكرایی دیاره ،چونكه سه‌قفی ئهو ئۆتۆمبێله‌وه‌ك گه‌اڵ وایه. ورده‌كاری ئ������هو ئۆتۆمبێله‌هێش������تا نه‌خراوه‌ت������ه‌ڕوو ،ب������ه‌اڵم به‌وت������هی دیزاینه‌ره‌كه‌ی سه‌قفی ئهو ئۆتۆمبێله تیشكی خۆر وه‌رده‌گرێت‌و ده‌یكات‌ه كاره‌ب������او له‌هه‌مانكاتدا ئهو په‌ڕانه‌ی
ئایا تائێستا ده‌قه‌تتان كردووه كه بۆچی ههندێك ئامێری میكانیكی وهك تایه‌كانی یان مه‌كینه‌ی ئه‌لكتریكی به‌ئاسانی‌و به‌نه‌رمی ده‌جوڵێنه‌وه؟ وه‌اڵمی ئهو پرسیار‌ه له‌ئامێرێكدای‌ه به‌ناوی بۆڵبرینگ. بۆلبرینگ له‌زۆرێك له‌ئامێره‌كانی ده‌وروبه‌ری ئێمه‌دا به‌كارهێنراوه،ئه‌گه‌ربۆلبرینگله‌ئامێر‌همیكانیكییه‌كانی ئێمه‌دا بوونی نه‌بێت ،ئه‌وكات ناچارده‌بین بهردهوام ههندێك بهش كه به‌هۆی له‌یه‌ك كه‌وتن ده‌ساوێنه‌وه،
كه لهسهر تایه‌كانی ئهو ئۆتۆمبێله‌ی‌ه له‌ره‌شه‌با بۆ دابینكردنی وزه‌ی ئهو ئۆتۆمبێله سوودوه‌رده‌گرێت. قه‌پاغ������ی YeZتایبه‌تمه‌ندییه‌كی به‌نرخی ههیه ،چونكه له‌ماده‌یه‌كی ژینگه‌ی������ی درووس������تكراوه ك������ه ده‌توانێت ئاوو دی ئۆكس������ایدی كارب������ۆن وه‌ربگرێ������ت‌و بیانكات‌ه كاره‌با كه له‌پاتریی‌ه لیتیۆمییه‌كه‌یدا خه‌زنده‌كرێت. هه‌رچه‌ن������ده ههوڵ������ی هاوش������ێو‌ه له‌بواری به‌كارهێنانی سه‌رچاوه‌ی سروشتی بۆ به‌رهه‌هێنانی وزه‌ی پاك له‌ناوچ‌ه جیاوازه‌كانی جیهان وهك دامه‌زراوه‌ی MITو زانكۆی لیدن������ی هیند خهریك������ه ئه‌نجام ده‌درێت ،به‌اڵم چاوهڕوان ناكرێت پرۆژه‌یه‌كی له‌وش������ێوه‌ی‌ه تا ساڵی 2030بگات‌ه قۆناغی به‌رهه‌هێنانی بازرگانی.
بگۆڕین .له‌خوراوه‌دا لهگهڵ بۆڵبرینگ‌و جۆره‌كانی زیاتر ئاشناتان ده‌كه‌م. بنه‌ماكانی كاركردنی بۆلبرینگ:بیرۆكه‌ی شێوازی كاركردنی بۆڵبرینگ زۆر ساده‌یه ،لهسهر ئهو بنمای‌ه درووستكراوه كه ههموو شته‌كان له‌بری ئهوهی لهسهر یه‌كتر بساوێنه‌وه ،دهتوانن لهسهر یه‌كتر هاتوچۆ بكهن .بۆ نمون‌ه تایه‌كانی ئۆتۆمبێله‌كه‌ی تۆ وهك بۆڵبرینگێكی گهورهیه. ئهگهر له‌بری تای‌ه ئۆتۆمبێله‌كه‌ی تۆ ،شتێكی وهك داری ئیسكی سه‌ر سه‌هۆڵی پێو‌ه بووایه ،ئه‌وكات رۆیشتن زۆر دژوارتر ده‌بوو. هۆكاره‌كه‌شی ده‌گه‌رێته‌و‌ه بۆ ئهوهی كه ئهگهر كه‌ره‌سته‌ری وهك داری ئیسكی له‌بری تایه‌ی ئۆتۆمبێل به‌كاربهێنرێت لێكخشانی زه‌وی‌و ئهو ئامێر‌ه رێگه‌ی له‌رۆیشتی ئۆتۆمبێله‌ك‌ه ده‌گرێت. بۆڵبرینگ به‌كۆمه‌ڵێك ساچمه‌ی بازنه‌یی‌و دوو رووی ساف كارێك دهكات كه سووڕانه‌وه‌ی كه‌ره‌سته‌كان ئاسانتر بێت‌و ببێت‌ه هۆی ئهوهی سووڕانه‌وه‌ی تایه‌كان ئاسانتر بێت‌و رۆیشتنی ئۆتۆمبێله‌ك‌ه راحه‌تتر بێت. فشاری سه‌ر بۆلبرینگ:به‌شێوه‌ی گشتی فشاری سه‌ر بۆلبرینگه‌كان دوو جۆرن Radialو .Thrustبه‌پێی باردۆخ‌و شێوزای كاری
بكهن ك������ه توانای زیات������ر‌و خێرای "فه‌ردینان������د پی������چ" به‌ڕێوه‌به‌ری به‌ناوبانگ������ی كۆمپانی������ای فۆلكس باشتری ههیه. وهك پێده‌چێ������ت ئامانجی گه‌وره‌ی واگ������ۆن ب������ۆ ئ������هو پرۆژه‌یه‌ی������ان به‌ڕێوه‌به‌ره‌كانی بوگاتی گه‌یش������تنه باڵوكردووه‌ته‌وه .هه‌ڵبه‌ت هێش������تا به‌هێزی 1350ئه‌س������پ ،به‌اڵم به‌ڕای هه‌واڵ������ی وردی به‌رنامه‌رێ������ژی ژمارهی������ه‌ك له‌ئه‌ندازیارانی بوگاتی بوگاتی بۆ گۆڕان له‌س������ه‌ر مۆدێلی گه‌یش������تن به‌ژماره‌ی 1200ئه‌سپ ویرۆن باڵونه‌كراوه‌ته‌وه ،ههرچهنده مه‌عقولتر دێت‌ه به‌رچاو. له‌وه‌ده‌چێت كه دهبێ������ت چاوه‌ڕێ ههندێك له‌سه‌رچاوه‌كانیش هه‌واڵی مودیلێكی به‌هێزی نوێی ئۆتۆمبیلی چاودێ������ری راس������ته‌وخۆی دكتۆر ئهو كۆمپانیای‌ه بین.
ئۆتۆمبێلی نوێی میگان ده‌كه‌وێت ه بازاڕه‌و‌ه كۆمپانی������ای ئۆتۆمبێل������ی رینۆڵتی فه‌رانس������ا هه‌واڵی بڕی������اری نوێی خۆی بۆ وه‌رێخس������تنی هێڵی نوی به‌رهه‌مهێنان������ی ئۆتۆمبێلی میگانی به‌گێرباكسی ئۆتۆماتیكی نوێیه‌وه، باڵوكرده‌وه. گێرباكس������ی شه‌ش گێری نوێ كه لهسهر مه‌كینه‌ی دیزلی dcillodpf داده‌نرێت‌و توان������ای ئهوهی ده‌بێت كه جگه له‌كه‌مكردنه‌وه‌ی مه‌سره‌فی سووته‌مه‌نی ،رێژه‌ی درووستكردنی co2تا 17%له‌مودیلی پێش������ووی خۆی كه‌متربكاته‌وه‌‌و ده‌یگه‌ێنێت‌ه 30 گرام له‌هه‌ر كیلۆمه‌ترێكدا. هه‌ربۆیه‌ش ده‌توانین بڵێن ئۆتۆمبێلی میگانی هاچ ب������ه‌ك ،میگانی كوپه، میگان������ی ئیس������ته‌یت (،)estate میگانی كوپه -كابریولیت‌و ههروهها
ئۆتۆمبێله‌كان������ی س������نیك‌و گره‌ند گێرباكس������ی نوێ������ی edcتهواو س������نیك یه‌كه‌مین ئۆتۆمبێله‌كانی ئۆتۆماتیكه‌‌و گێری پێویستی خۆی كۆمه‌ڵ������هی eco2ی رینۆڵت������ن كه بهش������ێوه‌ی ئۆتۆماتی������ك له‌ڕێگه‌ی گێرباكسی ئۆتۆماتیكی نوێیان لهسهر كۆنترۆله‌رێك������ی ئه‌لكتریكیی������هوه هه‌ڵبژێرێت. ده‌بێت.
بۆلبرینگه‌ك‌ه یهكێك لهو دوو فشار‌ه یان هه‌ردووكیانی لهسهر ده‌بێت .فشاری سه‌ر بۆلبرینگه‌كانی مه‌كینه‌ی ئه‌لكتریكییه‌كان له‌جۆری Radialه .بۆڵبرینگی تایه‌ی مه‌كینه‌كان ههر دوو جۆری فشاری لهسهر ده‌بێت. جۆره‌كانی بۆلبرینگبۆلبرینگ ،باڵبرینگ (:)Ball Bearing ئهو جۆر‌ه له‌بۆلبرینگ باوترین جۆر‌ه كه نمونه‌كانی له‌ئامێر‌ه جیاوازه‌كاندا به‌كارهێنراوه .ئهو جۆر‌ه له‌بۆلبرینگ به‌باشی له‌به‌رامبه‌ر ههر دوو جۆری فشار خۆی رابگرێت‌و زۆرتر لهو ئامێرانه‌دا به‌كارده‌هێنرێت كه فشاری سه‌ر بۆلبرینگ زۆر نییه. لهو جۆر‌ه له‌بۆلبرینگدا فشار ده‌خرێت‌ه سه‌ر ئاستی ده‌ره‌وه‌ی بۆلبرینگ‌و ئهو فشار‌ه لهرێگهی ساچمه‌كانه‌و‌ه ده‌گوزارێته‌و‌ه بۆ به‌شی ناوخۆیی .به‌هۆی ئهوهی ساچمه‌كانی بازنه‌یی ،ته‌نیا بهشێكی كه‌می ئاستی ساچمه‌كان لهگهڵ یه‌كتر له‌په‌یوه‌ندی دان ،ههر بۆیه ناتوانرێت فشارێكی زۆری بخرێت‌ه سه‌ر ،چونكه دهبێته هۆی ئهوهی بۆلبرینگه‌ك‌ه دوای ماوه‌یه‌ك خراپ بێت. بۆلبرینگی رۆلینگ (:)Roller Bearings ئهو جۆر‌ه له‌بۆلبرینگ هاوشێوه‌ی ئهو وێنه‌ی خواره‌وه‌یه. ئهو جۆر‌ه بۆلبرینگ‌ه توانای ئهوهی ده‌بێت له‌به‌رامبه‌ر فشارێكی زۆر له‌جۆری Radialخۆی رابگرێت .ئهو جۆر‌ه بۆڵبرینگان‌ه ئاستی په‌یوه‌ندی ساچمه‌كانی له‌یه‌ك هێل دایه ،ههر بۆیه‌ش ده‌توانێت له‌به‌رامبه‌ری فشارێكی ز‌ور خۆراگری بكهن .جێگه‌ی باسه ئهو جۆر‌ه بۆڵبرینگ‌ه توانای خۆراگری له‌به‌رامبه‌ری فشارێكی زۆر له‌جۆری
Thrustی نییه. بۆلبرینگی :Ball Thrust Bearing ئهو جۆر‌ه له‌بۆلبرینگ لهو شوێنانه به‌كاردێت كه خێرایی كهم بێت‌و ههروهها فشار له‌جۆری Radial كهم بێت. بۆلبرینگی :Roller trust bearing ئهو جۆر‌ه بۆڵبرینگ‌ه توانای خۆڕاگری له‌به‌رامبه‌ر فشارێكی زۆری له‌جۆری Thrustی ههیه. بۆڵبرینگی :Tapered roller bearings ئهو جۆره‌ی بۆڵبرینگیش توانای خۆڕاگری له‌به‌رامبه‌ر فشاری زۆردا ههیه. بۆڵبرینگیموگناتیسی: له‌هه‌ندێك له‌كاره‌كاندا كه تێدا خێرایی ئامێر‌ه میكانیكییه‌كان زۆر زۆره ،ئهو جۆر‌ه بۆڵبرینگ‌ه به‌كارده‌هێنرێت .بۆڵبرینگی موگناتیسی په‌یوه‌ندییه‌كی فیزیكی لهگهڵ ئامێره‌كان نییه ،به‌ڵكو هێزی موگناتیسی به‌هێز دهبێته هۆی تێكه‌اڵوبوونی كه‌ره‌سته‌كانی ناو مه‌كینه‌كه .ههندێك له‌جۆره‌كانی ئهو بۆڵبرینگ‌ه دهتوانن له‌ماوه‌ی یهك خوله‌كدا 50000خول بخولێنه‌وه. بۆڵبرینگی :Earthquake-proof Builings هه‌روه‌ك له‌ناوی ئهو بۆڵبرینگه‌و‌ه دیاره ئهو جۆره‌ی بۆڵبرینگ‌ه له‌ژێرخانی بیناكاندا بۆ به‌ربه‌ركانی لهگهڵ دیارده‌ی بومه‌له‌رزه‌‌و به‌هێزكردنی بیناكان به‌كارده‌هێنرێت .ئهو جۆر‌ه بۆڵبرینگ‌ه زۆر گه‌وران‌ه زۆر به‌هێز‌و ئه‌منن‌و له‌به‌رامبه‌ر كێشی زۆر قورسی بیناك‌ه خۆیان راده‌گرن.
شۆفێر ی خۆشه‌ویست رێز له كه‌مئه‌ندامان بگره‌و ئۆتۆمبێله‌كه‌ت لهو شوێنانه رامه‌گر‌ه ک‌ه بۆ ئه‌وان ته‌رخان كراوه
ـ نه‌فه‌ری یه‌كه‌م :ئهگهر جوان سه‌رنج بده‌ی چاوه‌كانم قسه‌ت لهگهڵ دهكهن! نه‌فه‌ری دووهم :باشه ،به‌اڵم ئه‌وه‌ند‌ه چاو مه‌تروكێنه با ده‌نگت جوان بێ! زۆر خۆرێك دهچێته قه‌راغ ده‌ریاو عه‌ینه‌ك له‌چاو دهكات سه‌یر ی ئاوه‌ك‌ه دهكات ده‌ڵێت :ئهو ههموو شه‌ربه‌ت‌ه چیه؟ یه‌کشه‌ممه
2010 /5/30
دایكێك الیالی‌ه بۆمنداڵه‌ك‌ه ی دهكات تا بخه‌وێت .منداڵه‌ك‌ه به‌دایك ی ده‌ڵێت :دایك‌ه ده‌توانیت بێده‌نگب ی بۆ ئهوه ی من بخه‌وم.
رۆژێك چهند شێتێك ده‌به‌ن ال ی حه‌وزێك ئاو ی به‌تاڵ ،ههموو شێته‌كان خۆیان ده‌خه‌ن‌ه حه‌وزه‌كه‌وه‌و ده‌ست‌و قاچیان ده‌شكێت تهنها یه‌كێكیان نه‌بێت .دكتۆره‌ك‌ه واده‌زانێت ئهوهیان چاك بۆتهوه لێ ی ده‌پرسێت :تۆ بۆ نه‌چووی؟ شێته‌ك‌ه ده‌ڵێت :ئاخر من مه‌ل‌ه نازانم.
ژماره 26:
ئێمه بۆ ئێوه په‌یامی په‌یامی بیست و هه‌شته‌م: فێرك������ردن مافی ههم������وو منداڵێكه. ئهوه مافی خۆمانه به‌له‌به‌رچاو گرتنی ههم������وو بارودۆخێ������ك له‌ئیمكانیاتی باش������ی فێركاری كه‌ڵك وه‌ربگرین. ده‌س������ه‌اڵتیش دهبێ بواری فێركاریی س������ه‌ره‌تایی‌و خۆڕای������یو زۆره‌ملی بۆ ههموو منداڵێك بڕه‌خسێنێت.
په‌یامی بیست و نۆهه‌م:
ئامانج������ی پ������ه‌روه‌رده‌و فێرك������ردن دهبێ گهش������ه‌دان بێت به‌كه‌س������ایه‌تی‌و تواناكانی مندااڵن ،ئه‌ویش به‌باشترین‌و رێك‌و پێكترین شێوه ،ئهم گه‌شه‌یه‌ش دهبێ ئێمه بۆ هه‌بوونی ژیانێكی پڕ جمووجۆڵ له‌كۆمه‌ڵگایه‌كی ئازادو سه‌ربه‌ست ئاماده بكات.
ئه‌رێ ده‌تانزانی؟ .1مرۆڤ س������ااڵنه زیاتر ل������ه ده ملیۆن جار چاو ده‌تروكێنێ؟ .2كۆنترین بنێشت كه جواوه 9000ساڵ له‌مه‌وبه‌ر بووه؟ .3ئایا ده‌زانی گهشهی من������داڵ له‌به‌ه������اردا زیاتره؟ .4تهنها ئهو به‌شه‌ی له‌جه‌س������تهی م������رۆڤ خوێن������ی تێ������دا نیی������ه ره‌شێنه‌ی چاوه؟ .5وش������تر م������ورخ له‌س������ێ خوله‌كدا 95لیتر ئاو ده‌خواته‌وه؟
دوورگه به‌‌سه‌‌رهاته‌‌كانی به‌سه‌رهاتی دوانزه‌یه‌م: دوورگ������ه لهبهردهم كتێبخان������ه تایبه‌ته‌كه‌ی راوه‌ستابوو و پێده‌چوو سه‌یری كتێبه‌كانی بكات ،به‌اڵم له‌راستیدا چاوی له‌كتێبه‌كانی نه‌بوو ،چونكه خه‌یاڵی بردبووی بۆشوێنێكی دوور ،ئه‌وه‌ن������ده دوور ك������ه ئهگهر به‌پێیان بچووبای‌ه له‌وانه‌بوو س������ه‌ت ساڵی پێچووبایه تا بگه‌یشتبایه‌ت‌ه هێڵی كۆتایی خه‌یاڵه‌كه‌ی، ئه‌وی������ش به‌كوێ������دا دیاربوو ك������ه ئهگهر گه‌یشتبایه‌ت‌ه هێڵی كۆتایی خه‌یاڵه‌كه‌شی ئهو هێڵ‌ه ئه‌وه‌نده‌ی دیكه دوور نه‌كه‌وتبایه‌ته‌وه؟ ئه‌وكات له‌وانه‌بوو هیچ كات نه‌گه‌یشتبایه‌ته هێڵكی كۆتایی خه‌یاڵه‌كانی! دیاره به‌بڕوای من هه‌رئه‌وه‌ش باشه كه زوو نه‌گه‌ی به‌هێڵی كۆتایی خه‌یاڵه‌كانت ،چونكه مرۆڤ نابێ له‌خه‌یاڵ‌و بیركردنه‌وه‌دا بگات به‌هێڵی كۆتایی به‌ڵكو دهبێ ئاسۆی خه‌یاڵ‌و بیركردنه‌وه‌كانی لهگ������ه‌ڵ ههر هه‌نگاوێك دوورت������ر بڕوات ،دیاره ئهو قس������ه‌یه‌ش بهو مانایه‌ی‌ه كه لهگهڵ گهیشتن به‌ئه‌نجامی ههر خه‌یاڵێك ئاسۆی خه‌یاڵێكی دیكه درووست بێت ،ئهوه واته به‌رده‌وامی له‌داهێنان‌و ژیان. كه گوتم :به‌بڕوای من له‌راستیدا ئه‌م‌ه بڕوای دوورگه بوو ،دوورگ������ه ئه‌وكاته‌ی لهبهردهم كتێبخانه‌كه‌ی راوه‌س������تابوو رێك بیری لهو قسان‌ه ده‌كرده‌و‌ه كه من ئێستا باسم كردن، ئاخر من‌و دوورگ������ه له‌رۆحی یه‌كترداین‌و یه‌كترمان خۆشده‌وێ كه زۆرجار بهیهكهوه لهسهر یهك بابهتی هاوبه‌ش بیر ده‌كه‌ینه‌وه‌و زۆرجار به‌یه‌كه‌وه‌ش به‌ئه‌نجامێكی هاوبه‌ش ده‌گه‌ین. دوورگه له‌به‌ر خۆیه‌و‌ه به‌خۆی ده‌ڵێ :دووسێ رۆژی دیك������ه یه‌كی حوزه‌یرانه ،واته رۆژی جیهانی مندااڵنه ،من دهبێ كارێك بكه‌م، دهبێ بۆ ئهم رۆژه پیرۆز‌ه چاالكییه‌ك بكه‌م، ده‌نا له‌خۆم تووڕه‌ده‌بم‌و لهوانهیه بۆماوه‌یه‌كی زۆر له‌خۆم نه‌بوورم. به‌ب������ڕوای ئێوه دوورگه چ كارێك دهكات؟ ئێس������تا پێتان ده‌ڵێم :دوورگ������ه كۆمه‌ڵێك الپه‌ڕه‌ی سپی به‌ده‌سته‌و‌ه ده‌گرێ‌و به‌دایكی ده‌ڵ������ێ :ئاره‌زووگیان نی������و كاژێر ده‌چمه ده‌رێ‌و دێم������هوه ،دوورگه چ������ووه ده‌رێ، چوو‌ه كۆاڵنه‌كه‌ی خۆیان ،كۆاڵنی دوورگه‌و ئ������ه‌وان له‌هه‌موو چی������نو توێژێكی تێدایه، ب������ه‌ر له‌هه‌موان چوو‌ه ب������ه‌ر ده‌رگای ماڵی ئه‌رده‌اڵن ،ئه‌رده‌اڵن پۆلی پێنجی سه‌ره‌تاییه، له‌ده‌رگای دا. ئه‌رده‌اڵن خۆی ده‌رگای كرده‌وه ،دوورگه پێنج خوله‌ك شتێكی بۆ ئه‌رده‌اڵن باس كرد ،ئ������ه‌رده‌اڵن الپه‌ڕه‌یه‌كی له‌دوورگه وه‌رگ������رت‌و چ������ووه ژوورێ ،دوورگه ئهم كاره‌ی درێ������ژه‌دا تا ئ������ه‌وه‌ی نزیك به 10 الپه‌ڕه‌ی به‌س������ه‌ر ده منداڵی دراوسێكانیان دا باڵوكرده‌وه‌و دوای نیوكاژێر چۆو‌ه ماڵێ. رۆژی دوات������ر دوورگه چوو ئهو الپه‌ڕانه‌ی باڵوی كردبوونه‌و‌ه له‌منداڵه‌كانی وه‌رگرته‌وه‌و تایپی ك������ردن‌و به‌ئیمه‌یله‌كه‌ی بۆمنی نارد، ده‌زانن من كێ������م؟ من ئاماده‌كاری الپه‌ڕه‌ی
مندااڵن‌و مێرمندااڵنی رۆژنامه‌ی نم نم. دوورگه له‌ئیمه‌یله‌كه‌یدا نووسیبووی: س���ڵ��او ناس������ر ،ئ������ه‌م نامه‌ی������ه پێكهاتووه له‌كۆمه‌ڵێ������ك چاوپێكه‌وتن ك������ه من لهگهڵ منداڵی گه‌ڕه‌كی خۆمانم كردووه ،پرسیاری چاوپێكه‌وتنه‌كانیش ئهوه بوو: • ئاواتی تۆ ل������ه‌رۆژی جیهانی مندااڵندا چییه؟ ئه‌وه‌ش واڵمه‌كان: ئه‌رده‌اڵن له‌پێنجی سه‌ره‌تایی :ئاواتم ئهوهیه له‌ساڵی نوێدا قوتابخانه‌كه‌مان بۆنوێ بكهنهوه، ئاخر زستانان زۆر سارده‌و به‌هارانیش زۆر گه‌رمه .ههروهها ئاواتم ئهوهیه گه‌وره‌ش������ی بكهنهوه ئاخر پۆله‌كانی قوتابخانه‌كه‌مان زۆر بچووكن‌و به‌ئاسانی جێگامان نابێته‌وه. شنۆ له‌دووی سه‌ره‌تایی :ئاواتم ئهوهیه ساڵی نوێ له‌س������ه‌ر رێگا كه ده‌چ������م بۆ قوتابخانه مندااڵن گاڵته‌م پێنه‌ك‌هن‌و پێم نه‌ڵێن ش������نۆ قه‌ڵه‌و .ئهم هاوینه ده‌چ������م بۆ وه‌رزش خۆم الواز ده‌كه‌م ،به‌اڵم به‌س������ێ مانگ خۆ زۆر الواز نابمه‌وه ،بۆیه ده‌ترس������م ئه‌مس������اڵیش گاڵته‌م پێبكه‌ن. تروسك‌ه له‌پێنجی س������ه‌ره‌تایی :ئاواتم ئهوهیه له‌س������اڵی نوێی خوێندن دا خۆم جله‌كانی خ������ۆم هه‌ڵبژێرم‌و جلی ره‌نگاو ره‌نگ له‌به‌ر بك������ه‌م ،ئاخر زۆر بێزار ب������ووم لهم جلكه ر‌هش‌و س������پییانه‌ی قوتابخانه‌كه‌مان .خۆزگه وهك مندااڵنی باخچه‌ی ساوایان هه‌ریه‌كه‌و به‌جلێكه‌و‌ه ده‌چووین‌ه قوتابخانه. كاروان له‌پۆلی س������ێی س������ه‌ره‌تایی :ئاواتم ئهوهی������ه رۆژی جیهانی من������دااڵن من لهو ش������انۆگه‌رییه‌ی تێدا بهش������داریم كردووه پێكه‌نینم نه‌ی‌هت‌و شانۆك‌ه تێك نه‌ده‌م ،ئاخر م������ن زۆر پێده‌كه‌ن������مو به‌پێكه‌نین ناوبانگم دهركردووه. هودا له‌پۆلی یه‌كی س������ه‌ره‌تایی :زۆر خۆشه، جه‌ژنی من������دااڵن خۆش������ه ،جه‌ژنی یه‌كی حوزه‌یران خۆشه. شه‌یما له‌پۆلی چواری سه‌ره‌تایی :حه‌زده‌كه‌م لهرۆژی جیهانی مندااڵندا دیاری وه‌ربگرم‌و دیاریش بده‌م به‌هاوڕێ خۆشه‌ویس������ته‌كانم. ئاخر من هاوڕێكانم زۆر خۆشده‌وێ. كوردۆ له‌پۆلی شه‌ش������ی س������ه‌ره‌تایی :ئاواتم ئهوهیه بابم لهو نه‌خۆش������ییه‌ی چهند س������اڵه گرتوویه‌تی رزگاری بێ������ت ،منیش چیتر پێ���ڵ��او بۆیاغ نه‌كه‌م ،ئاخر س������اڵی پار من به‌سێیه‌م ده‌رچووم ،ده‌مه‌وه‌ێ ئه‌مساڵ یه‌كه‌م ب������م .ئاواتم ئهوهیه ك������ه‌س فه‌قیرو بێ پاره نه‌بێت‌و ههموو منداڵێك خۆشحاڵ بێت. ناس������ر گیان ئهم حه‌وت وه‌اڵم������ه‌م لهو ده الپه‌ڕه‌یه‌ی باڵوم كردبۆو‌ه ده‌ستكه‌وته‌وه ،حه‌ز ده‌كه‌م باڵویان بكه‌یه‌وه. دوورگه‌ی كۆرپه‌ت :منیش ئاواتم ئهوهیه ههر هیچ نه‌بێ یه‌كی شه‌ش������ی ساڵی دووهه‌زارو دوازد‌ه له‌دای������ك بم ،ئاخر ده‌ڵێن س������اڵی دووهه‌زارو دوازد‌ه دنیا تێك ده‌چێ ،حه‌ز ده‌كه‌م بۆ یهك چركه‌ش بووبێت دنیای ئێوه ببینم ،ساڵو له‌ئاره‌زووش بكه چاوه‌كانی ماچ ده‌كه‌م.
ژماره 26:
مامۆستای لێهاتوو كێییه‌و تایبه‌‌تمه‌ندییه‌‌كانی چین؟ ئارهزوو م‌ه‌حموودی مامۆس������تایان دهب������ێ كۆمه‌ڵێ������ك ستاندارد بۆس‌ه‌رك‌ه‌وتن د‌ه‌ستنشان بك‌هن‌و قوتابیان ئاگادار بكهنهوه كه چاوهڕوان������ی ئهوهیان لێ دهكرێ كه ه‌ه‌مووان بهو ستانداردانه بگهن .ئهم راسپارده‌ی‌ه ،دوو بابهتی زۆر گرنگ بهیهكهوه گرێ دهدا: یهك������ه‌م ،دهستنیش������ان كردن������ی س������تاندارد‌ه‌كان گرنگ������ه .وات������ا س������تاندارد‌ه گرینگ‌ه‌كان دهبێ زۆر دژوار ن‌ه‌ب������ن ،ههروهها پرس������یارو بیركردنهوه ساز بكهن. دووهم ،گواستنهوهی چاو‌ه‌ڕوانیی‌ه‌كانی مامۆستا بۆ قوتابی ،واتا چاوهڕوانی ئهوهی كه قوتابیان بهو ستانداردانه بگهن .ئهم راسپارده‌ی‌ه گرنگیی‌ه‌كه‌ی ل‌ه‌وه‌دای������ه كه س������هرهڕای ئهوهی كه پێشنیازی و‌ه‌د‌ه‌ستهێنانی ههندێك س������تاندارد دهكات ،ههندێ������ك پێشنیازیش������ی ب������ۆ هه‌ڵن‌ه‌بژاردنی ههندێ������ك س������تانداردی دڵخوازو كاتیی هه‌ی������ه .ههروهها ده‌ڵێ كه ئهو ستانداردانه دهستنیش������ان م‌ه‌ك‌ه‌ن كه و‌ه‌د‌ه‌س������تهێنانی بۆ قوتابی زۆر ئ‌ه‌ست‌ه‌مه ،هاوكات لهدهستنیشانكردنی ئ������هو س������تانداردانه‌ی قوتابیان به ئاس������انی‌و بێ ههوڵ������دان دهتوانن و‌ه‌د‌ه‌س������تیان بێنن ،خ������ۆ بپارێزن‌و له‌كۆتاییدا نابێ چاوهڕوانی زۆرما ن له‌قوتابیان بهتایبهت قوتابیانی زۆر كهم ت‌ه‌م‌ه ن ه‌ه‌بێ. رێز گرتن‌و هاندان كاتێك قوتابیان فێربوون ب‌ه‌الیان‌ه‌و‌ه گرنگ������هو ههوڵی ب������ۆ دهدهن ،دهبێ ریزیان لێ بگیرێ. قوتابی������ان زۆر كهم بۆ گرنگیدان‌و ه‌ه‌وڵدانی������ان بۆفێربوون رێزیان لێ د‌ه‌گی������رێ‌و خ������ه‌اڵت دهكرێن .زۆر جار "ئاف������ه‌رم" گووتنێك لهالیهن مامۆس������تایان‌ه‌و‌ه بۆ پ‌ه‌سه‌ندكردنی
ك������رد‌ه‌و‌ه باش‌و گونج������او‌ه‌كان ،بۆ قوتابیان شتێكی سه‌یرو س‌ه‌م‌ه‌ره‌یه‌و دهبێته هۆی س‌ه‌رسوڕمانیان. لهكاتی پێویستدا دهكرێ له‌هاند‌ه‌ری وهك كهرهس������ه بۆ وێن������ه قه‌ڵ‌ه‌م بۆ رێزگرتن له‌ئ‌ه‌نجامدانی دروستی ئهو ئ‌ه‌ركه‌ی لهالیهن مامۆستاو‌ه بهقوتابی س������پێردراو‌ه كه‌ڵك و‌ه‌ربگیرێ یان دانی كات‌و د‌ه‌رف‌ه‌تی زیاتر بهقوتابی بۆ ت‌ه‌واوكردنی ئ‌ه‌رك‌ه‌كه‌ی ،جۆرێك رێزدانان بۆ ههوڵو كۆشش‌ه‌كه‌ی‌ه‌تی. و‌ه‌بیرهێنان‌ه‌وه مامۆستایان دهبێ یارمهتی قوتابیان بدهن شێواز‌ه‌كانی فێربوون هه‌ڵبژێرن. بهتایب������ه‌ت بۆو‌ه‌بیرهێنان������ه‌وه‌ی ئهو وانه‌یه‌ی فێری قوتابیانیان كردووهو بۆ بهكارهێنان������ی ئهو وانه‌ی‌ه لهالیهن قوتابیان������هوه .زۆرج������ار به‌قوتابیان د‌ه‌گوترێ دهبێ فێری چ ش������تێك بن‌و بۆ فێربوون ،دهبێ چ ش������تێك بزانن‌و چ بك������هن .تهنانهت لهوانهیه پێیان بگووترێ بۆچی ناچارن فێری ههندێك شت بن .ئهوه ل‌ه‌حاڵێكدایه كه هیچ كات چۆنی‌ه‌تی فێربوونیان فێرناكرێ .دهكرێ ئهم ش������ێوازانه‌ی خوارهوه فێری قوتابیان بكه‌ین: .1شێواز‌ه‌كانی پرۆڤ‌ه‌كردنی زه‌ین: واتا قوتابیان ئهو شتانه‌ی بڕیاروایه فێریان بن ،به‌زمانیان بێنن‌و بیانڵێن‌ه‌و‌ه. .2ش������ێواز‌ه‌كانی باس������كردن :واتا ش������ێواز‌ه‌كانی زیادك������ردن ی������ان ب‌ه‌رباڵوكردنی ئهو ش������تهی بڕیاره قوتابیا ن فێری بن. .3ش������ێواز‌ه‌كانی بهرنامهی������ی: شێواز‌ه‌كانی دانانی ئهو شته‌ی بڕیاره فێری بن ل‌ه‌چواچێوه‌ی‌ه‌كی گ‌ه‌ور‌ه‌تردا. .4ش������ێواز‌ه‌كانی كۆنترۆڵكردن������ی راده‌ی فێرب������وون :قوتابی بهردهوام ئاگاداری ئهوه بێ چ‌ه‌ند‌ه فێربووه‌و راده‌ی فێربوونی له‌چ ئاستێك دایه. راگرتن������ی قوتابی لهنێ������و پانتایی فێربووندا
مامۆستایان دهبێ له‌ناو پۆل‌ه‌كه‌یاندا دۆخێك سازبك‌ه‌ن كه قوتابیان بچنه ناو دۆخ������ی فێربوونهوه .پێكهینانی و‌ه‌ها دۆخێ������ك دهبێته هۆی ئهوهی قوتابیان بهش������ێوه‌یه‌كی ب������هردهوام تێكه‌ڵ به‌ر‌ه‌وت������ی فێربوون بن‌و ئهو تێكه‌ڵبوون‌ه بهردهوام بێ .ب‌ه‌واتای‌ه‌كی تر درووس������تبوونی و‌ه‌ها دۆخێك بۆفێرب������وون ،دهبێته ه������ۆی ئهوهی قوتابی������ان بهتهواوی مان������اوه لهگهڵ فێربوون تێكه‌ڵ بن‌و زه‌ینیان به‌شتی الو‌ه‌كیی‌ه‌و‌ه ن‌ه‌خافڵێ .ل������ه‌م دۆخانه دا ،قوتابیان بهش������ێوه‌ی بهردهوام بۆ فێربوون ههوڵ د‌ه‌د‌هن‌و پێویس������ت ناكات چاوهڕوانی ئهوه بن كهسانی دیكه بۆفێربوو ن یارم‌ه‌تییان بدهن. له‌و‌ه‌ها دۆخێكدا قوتابیان خهریكی چاالك������یو ئهنجامدان������ی ههندێك پرۆژه‌ی په‌یو‌ه‌ندیدار بهو باب‌ه‌ت‌ه‌ن كه وا خ‌ه‌ریكن فێ������ری د‌ه‌بن‌و ب‌ه‌مجۆره قوتابیان بهشێوهیهكی چاالكان‌ه لهگهڵ فێربوون تێكه‌ڵ دهبن. س‌ه‌رنجڕاكێشان كاتێك مامۆس������تا دهیهوێ باب‌ه‌تێك فێ������ری قوتابیان ب������كات ،دهبێ لهو شێوازانه كه‌ڵك و‌ه‌رگرێ كه س‌ه‌رنجی قوتابی بۆ الی فێربوون‌و تێكه‌ڵبوونی لهگهڵ فێربوون رابكێشێ. ئهو مامۆس������تایانه‌ی ده‌یان‌ه‌وێ وهك مامۆستا ك‌ه‌سانێكی س������ه‌رك‌ه‌وتوو بن ،دهتوانن له‌ش������ێوازی جۆراوجۆر كه‌ڵك وهرگرن .یهكێك لهو شێوازانه پرسیاركردن ل‌ه‌قوتابی‌و پێسپاردنی ئ‌ه‌ركی بچووكی پێو‌ه‌ندیدار به‌باب‌ه‌تی فێربوون‌ه‌كه‌ی‌ه .بۆئهوهی قوتابی‌ه‌كانیان سهبارهت بهو شته‌ی فێریان دهكرێ، بیربكهنهوه ،بۆوێن������ه دهكرێ ئاماژه بكه‌ین ب‌ه‌پرۆڤ‌ه زه‌ینیی‌ه‌كان ل‌ه‌د‌ه‌رسی بیركاری‌و داڕشتنی ئهو پرسیارانه‌ی وه‌اڵمی ئاماده‌ی������ان نییه ،لهگهڵ ئهو پرسیارانه‌ی وا دهكهن قوتابییان راو بۆچوونی خۆیان د‌ه‌ربڕن‌و داكۆكی
لێ بكهن. بۆ وه‌اڵمدان‌ه‌وه‌ی ئهمجۆره پرسیارانه، پێویس������ته قوتابیان ل‌ه‌جیات ی ئهوهی به‌دوای وه‌اڵم������ی ئاماد‌ه‌و داڕێژراودا بگ‌ه‌ڕێ������ن ،بۆوه‌اڵمدان������هوه ل������ه‌راو بووچوونی خۆیان كه‌ڵك و‌ه‌رگرن‌و بیربكهنهوه .جاری واهه‌ی‌ه مامۆستایان دهتوان������ن وه‌اڵم������ی قوتابیهك بكهن به‌پرس������یارو داوا له‌قوتابیانی دیكه بكهن راوبۆچوونی خۆیان سهبارهت به‌وه‌اڵمی ئهو قوتابیی‌ه د‌ه‌ربڕن .له‌و‌ه‌ها حاڵ‌ه‌تێكدا قوتابیان دهبێ ئاگاداری ههموو باس‌و گفتوگۆكانی ناو پۆل بن‌و بهردهوام ئاماده‌ی بهشداریكردن ل‌ه‌باس‌و گفتوگۆكانی ناو پۆلهكه بن. گ‌ه‌ڕان به‌نێو قوتابیاندا كاتێك قوتابیان بهش������ێوه‌ی تاكی خهریك������ی ئهنجامدان������ی پرۆڤ������ه د‌ه‌رسیی‌ه‌كانن ،مامۆستا دهبێ به‌نێو قوتابییاندا بگ������ه‌ڕێ‌و چاو‌دێرییان بكات .ئهم راسپارده‌ی‌ه دوو م‌ه‌ب‌ه‌ستی له‌پشته: یهك������ه‌م ئهوهی ك������ه بوونی فیزیكی مامۆس������تا ل‌ه‌پ‌ه‌نا قوتابی������ان ،دهبێته هۆی ئ������ه‌وه‌ی قوتابیان به‌س������ه‌رنج‌و وردبینیی‌ه‌كی زیات������ر‌ه‌و‌ه خهریكی باب‌ه‌ت‌ه‌ك‌ه بن. خاڵی دوو‌هم‌و گرنگت������ر ئهوهیه كه مامۆس������تا به‌چاو‌دێریكردن������ی ئهو باب‌ه‌ته‌ی قوتابیان خ‌ه‌ریكن ئهنجامی دهدهن ،د‌ه‌توانێ لهكاتی پێویس������تدا یارم‌ه‌تییان بدات. خۆشویستنیقوتابییان مامۆستایان دهبێ سۆزو خۆشهویستی خۆیان بۆ قوتابی ،ههم بهش������ێوه‌ی زاره‌ك یو ههم لهرێگهی شێواز‌ه‌كانی تری وهك :گرنگی������دان به‌قوتابیان، پاراس������تن‌و ب������هردهوام ب������وون له‌س������ه‌یركردن‌و روانی������ن له‌چاوی قوتابیان ،بز‌ه‌و...تد ،نیشان بدهن. ئێمه زۆرجار ل‌ه‌بیرمان دهچێتهوه كه
ه ه‌موومنداڵێكز‌ه‌ینتیژ‌هب ه‌م ه‌رجێك...
پێكهێنانی كهشێكی پارێزراو :به‌ئاس������انی بڕوات‌و جێگۆڕكێ ئه‌وكات������هی منداڵه‌كه‌تان توانی ب������كات س������ه‌ره‌كیترین خه‌می ئێوه ئهوه دهبێ ك������ه له‌رووداو‌ه مه‌تر س������ید ا ر ه‌كا نی
15
ئایا
ئامانجه‌كان په‌روه‌رد‌ه چین؟ ژیان بریتی‌ه له‌جوڵ‌ه ی بهردهوام له‌یه‌ك‌ه ی كاتدا ،جووڵ‌ه ر‌هگ‌و ریش‌ه ی دره‌ختێك‌ه كه پێده‌وترێت ژیان ،ئامانج ئهو پیت‌و خاڵه‌ی‌ه كه ههمیشه له‌پێشه‌و‌ه ی مرۆڤه، ههوڵو كۆشش������ه جۆراوجۆره‌كان ی مرۆڤه‌كانیش ب������ۆ ئهوهیه كه بگاته‌و‌ه بهو ئامانج‌ه ی له‌پێشیه‌و‌ه ده‌ڕۆن ،هه‌ركات مرۆڤ گه‌یشت‌ه ئامانجێك خێرا له‌شوێن ی ئهو ئامانج‌ه گیراوه‌دا ئامانجێك ی تر ی جواڵو ده‌ست پێده‌كات. به‌گش������ت ی ژیان پڕ‌ه له‌ئامانج ،جا مرۆڤه‌ك‌ه خۆ ی بهوه بزانێت ،یان نه‌زانێت، ئامانجه‌كان ی دی������ار ی كردبێت ،یان دیار ی نه‌كردبێت ،به‌اڵم گهش������بین یو دڵخۆش������ ی مرۆڤ له‌وه‌دای‌ه كه ئامانجه‌كان ی خۆی ی دیار ی كردبێت‌و به‌پێ ی پالنێك ی روون‌و پێش كات هه‌نگاو ی بۆ بنێ. ئامانجه‌كان ی وهك كۆرپ‌ه ی مرۆڤ زیندوون ،بهردهوام له‌گه‌ش������ه‌كردندان‌و هه‌رگیز له‌یه‌ك كات‌و قه‌بار‌ه‌و سروشت‌و شوێندا جێگیر نابن ،چونكه خود ی ئامانج ئامانج ی كۆتای ی نیه ،به‌ڵكو ئامانجه‌كان هۆكار‌و ئامێرێكن بۆ گهیشتن به‌ئامانجێك ی گه‌وره‌تر كه پێیده‌وترێت مه‌به‌س������ت ،وهك چۆن سه‌قف ی خانوو مه‌به‌س������تهو دیواره‌كان ئامانجن بۆ راگرتن ی سه‌قفه‌كه ،هاوكات دیواره‌كان‌و سه‌قفه‌كه‌ش جارێك ی تر دهبنهوه به‌ئامانج بۆ مه‌به‌ستێك ی گه‌وره‌تر كه ته‌واوه‌ت ی خانویه‌ك‌ه‌و خانوه‌كه‌ش له‌پێناو ی مه‌به‌ست ی پاراستن ی ژیان ی مرۆڤدا دهبێتهوه ئامانج‌و سه‌رئه‌نجام مانه‌و‌ه ی ژیان ی مرۆڤ لهو خانوه‌دا مه‌به‌ست ی بااڵیه. مرۆڤ بیه‌وێت له‌هه‌رچ ی ش������تێك داببڕێت ،ناتوانێت له‌په‌روه‌رد‌ه دابڕێت، چونكه خود ی مرۆڤ‌و سروشت ی واده‌خوازێت كه ده‌بێت بهردهوام له‌سنور ی گۆش������كردن‌و راهێنان‌و ئاراسته‌كردن ی مرۆڤ‌ه‌و به‌ند‌ه به‌بنه‌ماكان ی فێربون‌و مه‌شقه‌وه ،دیاره فێربوونیش په‌یوه‌ست‌ه به‌پرۆگرامێك ی داڕێژراو ی به‌رنامه‌ڕێژه‌وه، جا ئهو فێربوون‌و په‌روه‌رده‌ی‌ه بۆ تاك‌ه كه‌س بێت یان كۆمه‌ڵ ،له‌چوارچێو‌ه ی خێزان������دا بێت یان له‌قوتابخان������هو كۆمه‌ڵگه‌دا ،كه‌وات‌ه دهب������ ێ په‌روه‌رده‌كار بزانێت چۆن‌و به‌پێ ی كامپالن هه‌نگاو ی په‌روه‌رده‌كردن‌و فێربون‌و فێركردن هه‌ڵده‌گرێت ،واته ده‌بێت پێشتر ئامانجه‌كان ی خۆ ی به‌شێو‌ه ی ریزبه‌ند ی دیار ی بكات ،تۆ ئێس������تا مناڵه‌كانمان په‌روه‌رد‌ه ده‌كه‌یت ،به‌اڵم دوا ی 18س������اڵ ی تر ده‌بینی ،ئایا په‌روه‌رده‌كردنه‌ك‌ه ی ئه‌مڕۆت لهو ئاسته‌دا ئامانجدار‌ه كه 18ساڵ ی تر سه‌ركه‌وتنت پێببه‌خشێت؟ مرۆڤ ی ب ێ ئامانج وهك كه‌سێك ی ونبوو وایه له‌بیابانێكدا.
زۆربه‌ی قوتابیان بۆئهو مامۆستایانه‌ی خۆشیان دهوێنو رێزیان لێد‌ه‌گرن، ئاماد‌ه‌ن ههر كارێك بكهن بۆ ئهوهی بك‌ه‌ون‌ه بهر س‌ه‌رنج‌و پ‌ه‌سه‌ندكردنی ئهو جۆر‌ه مامۆس������تایان‌ه .ئهوه زۆر گرنگه مامۆستایان دهبێ له‌د‌ه‌ربڕینی
خۆشهویستیو سۆزیان بۆ قوتابیان رووراس������ت ب������ن ،ئهگ������ه‌ر وان‌ه‌بێ خۆشهویستی مامۆس������تایان ئاوێته ب������ه‌درۆو فروفێڵ ب������ێ ،له‌ب‌ه‌رچاوی قوتابیی������ان دهك������ه‌ون‌و ب������ێ رێزو حورم‌ه‌ت دهبن. ئاماده‌كردنی :ناسر ف‌ه‌تحی
گهشهی جووڵهو جێگۆڕكێ بپارێزن ،ههر ل������ه‌م پێوه‌ندییه‌دا دهتوانن بۆپاراستنی منداڵه‌كه‌تان ئهم خااڵنه‌ی خوارهوه له‌به‌رچاو بگرن: • پلیكان‌ه بێ شووره‌كان‌و ماباقی ش������وێن‌ه مه‌ترسیداره‌كان به‌دانانی به‌ربه‌ست‌و ش������و و ر ه كۆ نتڕ ۆ ڵ بك������هن. د ه‌بێ
2010 /5/30
گۆشه‌یه‌ك ی په‌روه‌رده‌ییه ،عه‌زیز ئاالن ی ده‌ینوسێت
26 25 24 23 22
له‌بیرتان بێ ئهم شوورانه‌ی بۆ ئهم كار‌ه دایان ده‌نێن لێواره‌كانیان تیژو مه‌ترس������یدار نه‌بن .تا ئهو جێگایه‌ی دهتوانن سود له‌به‌ربه‌ست‌ه داریی������نو په‌الس������تیكییه‌كان وه‌ربگ������رن ،ب������ه‌اڵم دهب������ێ ئهو به‌ربه‌ستانه‌ش به‌ڕاده‌ی پێویست قایم بن .نابێ سود لهو به‌ربه‌ستان‌ه وهرگرن كه به‌گوشار ده‌كرێنه‌وه‌و له‌به‌رزایی������دا هه‌ڵكه‌وتوون .دهبێ ئهو ش������ووران‌ه له‌الی پێچه‌وانه‌ی منداڵه‌كه‌تان دابنێن به‌جۆرێك ك������ه ش������ووره‌كان به‌گوش������ار لهالیهن منداڵه‌كه‌تانه‌و‌ه النه‌چن‌و به‌پاڵپێوه‌نان به‌پشتدا نه‌كه‌ون. • ناو ماڵه‌كان پڕن له‌كه‌ره‌سته‌ی مه‌ترسیدار بۆ مندااڵنی بچووك، ی جگه‌ل������هو ش������ته پێویس������تان‌ه له‌مه‌تب‌هخ‌و حه‌مام بوونیان ههیه، تهنانهت زۆربه‌ی گوڵ‌و گیاكانی ن������او ماڵ������ه‌وه‌ش بۆ من������دااڵن مه‌ترس������یدارن ،چوارچێ������وه‌ی مه‌تبه‌خیش پڕ‌ه له‌كه‌ره‌س������تهی ی وایردارو درێژ ،پ������ڕ‌ه له‌قتوو ئاسنیی‌و پالستیكیی لێوار تیژ، پڕ‌ه له‌شت‌ه ئاوه‌كیی‌ه گهرمهكانو...
یه‌کشه‌ممه
ك������ه هه‌موویان ته‌ندرووس������تی منداڵ������ه بچووكه‌كانمان ده‌خه‌ن‌ه مه‌ترسییه‌وه ،ههر بۆیه نابێ به‌هیچ شێوه‌یه‌ك رێگ‌ه به‌منداڵه‌كانمان بده‌ین ك������ه بهبێ ئ������اگاداری‌و چاودێری ئێمه بچنه ناو مه‌تب‌هخ‌و حه‌مام. • ئهگ������ه‌ر ره‌وره‌وه‌ت������ان دا به‌منداڵه‌كه‌تان ،دهبێ ره‌وره‌وه‌كه‌ی ره‌وره‌و‌ه تایبه‌تمه‌ن������دی س������تاندارده‌كانی هه‌بێ‌و تهنها له‌ژێ������ر چاوه‌دێری خۆش������تاندا كه‌ڵك له‌ره‌وره‌ك������هی وه‌ربگرێ. هیچ كات رێگ‌ه نه‌ده‌ن منداڵه‌كه‌تان به‌ره‌وره‌وه‌كه‌ی له‌ته‌نیشت گازی چێش������تلێنان‌و سۆپاو كه‌ره‌ست‌ه نه‌وتیی‌و كاره‌باییه‌یی‌و گهرمهكان یاری بكات .بۆ كه‌متركردنه‌وه‌ی رووداوه‌كان ئهگ������ه‌ری ئاگاداربن منداڵه‌كه‌تان كاتێك له‌ره‌وره‌وه‌كه‌ی كه‌ڵك وه‌رده‌گرێ له‌لێ������واری ف������ه‌رش‌و لێ������واری ده‌رگاكان‌و تاسه‌كانی ناو ماڵهوه نزیك نه‌بێ. ی له‌ده‌ره‌وه‌ی • ئهو كهرهس������تان‌ه چوارچێ������وه‌ی ماڵ������هوه وات������ه
له‌حه‌وش‌ه داتانمه‌زراندوون ،دهبێ پێیه‌كانیان به‌قایمی له‌زه‌وی قایم بكرێن .ئهو شوێنه‌ی منداڵه‌كه‌تان یاری لێده‌كات دهبێ پانتاییه‌كه‌ی له‌ده‌ره‌وه‌ی ماڵهوه به‌كه‌ره‌س������تهی نه‌رم دابپۆشن .له‌لێدانی ده‌رمان‌ه پارێزكاره‌كانی وهك كریۆزۆت یان پێنتاكلۆرۆفێنل له‌كه‌ره‌ست‌ه دارین������ه‌كان خۆببوێرن .كاتێك منداڵه‌كه‌تان گه‌یشت به‌ته‌مه‌نێك كه كه‌ڵك له‌پاس������كیل‌و سكێیت وه‌ربگرێ ،له‌ئێستاو‌ه هانی بدهن كاڵوی پاێزكار و چۆك به‌ست به‌كاربێنێ. خوێنه‌رانی خۆشه‌ویست ،دوای ئهم بهش������ه ،كه پێش������ه‌كییه‌كی كورت بوو بۆ تێگه‌یش������تنێكی سه‌ره‌تایی له‌بابه‌ت گهشهی جووڵهو جێگۆڕكێی مندااڵن ،له‌درێژه‌ی زنیجیره‌كه‌ماندا ده‌چین‌ه س������ه‌ر ورده‌كارییه‌كانی ئهم باسه ،واته گهش������هی جووڵ������هو جێگۆڕگێ منداڵه‌كانت������ان له یهك حه‌فته‌یی ته‌مه‌نیانه‌و‌ه تا پێنج س������اڵییان. به‌وهێوایه‌ی خوێنه‌ری به‌رده‌وامی ئهم گۆشه‌ی‌ه بووبێتن‌و ببن.
دایک‌و باوکی میهره‌بان که‌شێکی ئارام بۆ سه‌عیکردنی منداڵه‌کانتان بڕه‌خسێنن
14
یه‌کشه‌ممه
2010 /5/30
ژماره 26:
د.ڕوخۆش غه‌ریب پسپۆڕ له‌بوار ی گه‌شه‌پێدان ی مرۆیی
قوتابییان به‌شپرزه‌ییه‌و ه رووبه‌ڕووی تاقیکردنه‌وه‌کان ده‌بنه‌و ه د.ڕوخۆش غه‌ریب پسپۆڕ ی له‌بواری گه‌شه‌پێدان مرۆیی به‌پێویستی ده‌زانێت ،خوێندكاران ی بكهن ڕاهێنانی ده‌روون ی به‌رله‌و‌هی بچنه هۆڵه‌كان تاقیكردنه‌وه‌وه ،بۆئهوهی به‌سه‌ر ترس‌و دڵ ه راوكێی نێو تاقیكردنه‌وه‌كاندا زاڵ بن. سه‌روه‌ر سه‌عید له‌سلێمانی
له‌دیمانه‌كی������دا له گ������ه‌ڵ رۆژنامـه‌ی نم نم ،د.روخۆش ره‌خن‌ه له‌س������یتمی په‌روه‌رد‌ه ده‌گرێت باس لهوه دهكات كه "تائێستا سیس������ته‌م ی په‌روه‌رد‌ه نه‌یتوانیو‌ه به‌رنامه‌یه‌ك ی جێگیر ی وا دا‌بن ێ كه ئاسان بێت بۆ خوێندكارو واتێبگات كه قوتابخانه مانا ی سزا نییه بۆی ،به‌ڵكو قوتابخانه مانا ی ئهوهیه تۆ به‌ره‌و گه‌شه‌كردن ده‌ڕۆی" ،جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه سیستمی په‌روه‌رد‌ه خوێندكار ئاماده ناكات بۆ .
چیم بینی
د.ڕوخۆش غه‌ریب سه‌روه‌ر :به‌پێ ی ئهوه ی ئێوه ماوه‌یه‌ك كارتان كردووه لهگهڵ قوتابیان ی ئاماده‌یدا ،بۆ راهێنان ی دهروونیو په‌ره‌پێدان ی خود ،چ گرفتێك ده‌بین ی لهو ئه‌زمونان‌ه ی كه قوتاب ی ڕووبه‌ڕو ی دهبێتهوه؟ د.ڕوخۆش :ش������پرزه‌یی‌و نائارامیه‌ك ده‌بین������م له‌ڕووب������ه‌ڕوو بون������هوه ی ئه‌زمونه‌كاندا ،كه قوتاب ی ش������پرزه‌و نائ������ارام بوو ،س������ه‌ره‌نجام تووش������ ی دڵه‌ڕاوكێ‌و فش������ار ده‌بێت .تائێس������تا سیس������ته‌م ی پ������ه‌روه‌رده‌ش نه‌یتوانیو‌ه به‌رنامه‌یه‌ك ی جێگی������ر ی وا دا‌بن ێ كه ئاسان بێت بۆ خوێندكارو واتێبگات كه قوتابخانه مانا ی س������زا نییه بۆی،
4
چهند دیمه‌نێك ،كه له‌میان ی گه‌شتێكدا بۆ واڵت ی توركیا سه‌رنجیان راكێشام
گواستنهوه... چۆلی ئه‌سعه‌د ئه‌سته‌نبوڵ ،كه له مێژوودا به‌بێزه‌نته‌و قوسته‌نتینیه‌و ئه‌ستان‌ه ناسراوه ،گه‌وره‌ترین شار ی توركیاو پێنجه‌م گه‌وره‌ترین شار ی جیهان‌ه له‌زۆر ی ژماره ی دانیشتواندا، كه نزیك‌ه ی 13ملیۆن كه‌س ژماره ی دانیشتووانه‌كه‌یه‌تی ،پایته‌ختی رۆشنبیر یو ئابور یو دارایی توركیایه‌و به‌سه‌ر 39كه‌رتدا دابه‌شكراوه‌و ههر كه‌رتێك له‌رووی ئیدارییه‌و‌ه وه‌كو قه‌زایه‌كه. ئه‌سته‌نبوڵ ،پایته‌ختی ئیمپرتۆریه‌ت ی رۆمان ی 395 -330و ئیمپراتۆریه‌ت ی بێزه‌نتی 1204 -395و 1453 – 1261و ئیمپراتۆریه‌ت ی التینی 1261 – 1204و ده‌وڵه‌تی عوسمان ی 1922 – 1453بووه .شارێك ی مێژوویی‌و گه‌شتیاری زۆر گه‌وره‌یه‌و له‌هه‌موو الیه‌ك ی جیهانه‌و‌ه خه‌ڵك سه‌ردان ی دهكهن .هۆكاره‌كان ی گواستنهوهی گشتی له‌ئه‌سته‌نبۆڵ زۆر باش رێكخراون ،نرخه‌كه‌ش ی به‌به‌راورد به‌تاكسی زۆر هه‌رزان‌ه كه ته‌نیا یهك لیره‌و نیو‌ه واته 1100دینار. پاس‌و میترۆو شه‌مه‌نده‌فه‌ر فه‌راهه‌م كراوه ،پاسه‌كان لهناوهڕاستی شه‌قامه‌كاندا، رێگا ی تایبه‌ت به‌خۆیان ههیه ،میترۆو شه‌مه‌نده‌فه‌رو پاس له‌كات ی دیاریكراودا ده‌گ‌هن‌و وه‌ستانیان نییه ،به‌دوا ی نه‌فه‌ردا ناگه‌ڕێن‌و هاوار ی بۆناكه‌ن ،له‌هه‌موو چهند ده‌قیقه‌یه‌كدا پاسێك ده‌گات‌ه وێستگه‌ك‌ه‌و ناچار نابیت تاكسی بگرێت .پێویسته پێش گه‌یشتنی پاس ،میترۆ ...بلیتی سه‌ركه‌وتنت له‌كۆشكی وێستگه‌ك‌ه بڕیبێ، (رۆژان ی پشوو بلیته‌كان به‌ئامێر ی ئۆتۆماتیك ی ده‌فرۆشرێن) له‌ناو كۆشكێكیش چهند كه‌سێك چاودێر ی به‌ڕێوه‌چوون ی كاره‌كان دهكهن. باشیی خزمه‌تگوزاریی گواستنهوه ،كار ی كردۆت‌ه سه‌ر كه‌مبوونه‌و‌ه ی ژمارهی ئۆتۆمبێله تایبه‌تیه‌كان ،به‌مه‌ش خه‌ڵك به‌پاره‌یه‌ك ی كه‌مترو به‌كاتێك ی كه‌متر ده‌گه‌نه سه‌ركاره‌كانیان. په‌یڕه‌وكردن ی ئهم ئه‌زموون‌ه ی خزمه‌تگوزاریی گواستنهوه ،ته‌نیا پێویستیی به‌پالنێكی وردو هه‌وڵێك ی مرۆڤدۆستان‌ه ههیه ،چونكه له‌كۆتاییدا مرۆڤه‌كان سوودمه‌ند دهبن، ئهگهر له‌شارێك ی مێژوویی‌و گه‌شتیار ی وه‌كو ئه‌ستان‌ه جێبه‌جێبكرێت ،ئه‌وا له‌شاره بچكۆالنه‌كان ی ئێمه‌ماناندا ،ته‌نیا گواستنهوه ی ئه‌زموونه‌كه‌یه ،به‌چه‌ند ههوڵو پالنێكی جدییه‌وه.
به‌ڵكو قوتابخانه مانا ی ئهوهیه تۆ به‌ره‌و دواڕۆژو سه‌ركه‌تن‌و به‌خته‌وه‌ریت زۆر س������نوردار كراوه ،ئهوه نیه كه بڵێیت گه‌شه‌كردن ده‌ڕۆی. ئهگهر لهم تاقیكردنه‌وه‌یه‌دا ده‌رنه‌چووم، كه هه‌ند ێ هۆكار وایكردووه ،جارێك ی سه‌روه‌ر :ده‌توانین بڵێین سیسته‌م ی په‌روه‌رد‌ه ی ئێمه قوتابیان ئاماده ناكات تر ههوڵ ده‌ده‌م������هوه ،یاخود بیر لهوه بۆ ئه‌زمونه‌كان‌و بۆ ژیان ی ڕۆژانه‌یان؟ بكهمهوه به‌دیل ی ئه‌م‌ه چ ی ده‌بێت. د.ڕوخۆش :ڕاست‌ه هه‌وڵده‌درێت ،به‌اڵم ب������ڕوا به‌خ������ۆ نه‌بوونی������ش یه‌كێك‌ه هێشتا سیسته‌م ی په‌روه‌رد‌ه نه‌گه‌یشتۆت‌ه له‌هۆكاره‌كان ی ئهو ت������رس‌و تۆقینه‌ی ئهو ئاس������ته ،ئهم گۆڕانه‌ش له‌ش������ه‌وو ك������ه خوێندكار به‌پێ ی ئ������هو چه‌مكان‌ه ڕۆژێك������دا ڕوونادات .له‌سیس������ته‌م ی وه‌ریده‌گرت������ووه ،له‌ماڵه‌و‌ه‌و له‌قوتابخانه، په‌روه‌رد‌ه ی ئه‌وروپی������دا خوێندكاران كه تۆ كه‌س������ێك ی ئهو ههموو ته‌ڵقین‌ه ج������ۆر‌ه تێروانینێك ی تری������ان ههیه بۆ داده‌درێی������ت‌و ب������ه‌راورد دهكرێ������ت قوتابخان������ه ،واته فێ������ر دهكرێن چۆن به‌كه‌س������ان ی تر ،تۆ چهند خراپی‌و ئهو مامه‌ڵه‌بكات لهگهڵ مامۆستاو شێواز ی چهند باشهو تۆ هه‌رگیز ناتوان ی ئه‌م‌ه فێربوون ی ماده‌كان بك������هن ،بۆ نمون‌ه بكه‌یت‌و ده‌ره‌قه‌ت������ ی ئهو كار‌ه نایه‌یت، تائێستا له‌واڵت ی ئێمه‌دا شێواز ی فێربوون ئه‌مه‌ش وایكردووه ك������ه قوتابی باوه‌ڕ ش������ێوازێك ی زاره‌كییه‌و كردار ی نییه ،به‌خۆبوونی نه‌بێت .له‌به‌ر ئهوه ی ترسه‌ك‌ه ئه‌مه‌ش سه‌لماو‌ه كه توانا ی وه‌رگرتن ی له‌ئه‌نجام������ ی تاقیكردنه‌وه‌كه‌ی������ه نه‌ك قوتاب ی ب������ۆ بابه‌ت‌ه زاره‌كیه‌كان ()%7ه له‌تاقیكردنه‌وه‌ك‌ه خۆی. ئه‌ویتر ی بیر دهچێتهوه. بۆ نمون‌ه یهكێك لهو جیاوازیان‌ه ی كه سه‌روه‌ر :خوێندكار چ ی بكات بۆ له‌واڵتان ی تر ده‌یبینبین ،لهو ێ به‌شێو‌ه ی ئهوه ی باوه‌ڕ به‌خۆبوون ی هه‌بێت‌و كرداری‌و گ������روپ كاره‌كان ده‌ك‌هن‌و به‌شێوه‌یه‌ك ی ئارام به‌شدار ی وانه‌كان ده‌خوێنن ،بهو شێوه‌ی‌ه قوتاب ی ئه‌زمونه‌كان بكات‌و بچێت‌ه ناو كۆمه‌ڵ ی په‌یوه‌ند ی دروستكردوو‌ه لهگهڵ هۆڵه‌كان ی خوێندنهوه؟ ناوه‌ڕۆك ی بابه‌ته‌كه‌دا كه به‌گران ی بیر ی د.ڕوخۆش :پێش ههموو شتێك ئهگهر دهچێتهوه ،لێره‌ش قوتاب ی تهنها چاو ی ئه‌مه‌ت وهك ئه‌زمونێ������ك وه‌رگرتبوو، له‌ده‌م ی مامۆستاكه‌یه‌تی‌و ئه‌ویتر ی لهسهر به‌ئاس������ان ی وه‌رت گرت ئه‌وا به‌ئاسان ی مێش������ك ی خۆیه‌ت ی كه ده‌بێت ده‌رخ ی دێت‌ه پێش������هوه ،ب������ه‌اڵم هه‌ركاتێك تۆ بكات ،ئه‌مه‌ش یه‌كێك‌ه لهو گرفتان‌ه ی كه تووش������ ی دڵه‌ڕاوكێیه‌ك یان فشارێك ی كهم ده‌بیت ،ئهوه واده‌كات زۆر ش������ت له‌سیسته‌م ی په‌روه‌رد‌ه ی ئێمه‌دا ههیه. له‌له‌ش������تدا بگۆڕێت .بۆنمون‌ه له‌ره‌كان ی (زبزبات) مێش������ك ب������ه‌رز دهبێتهوه، سه‌روه‌ر :سه‌ره‌ڕا ی ئهوه ی كه هه‌ناس������ه كورت دهبێتهوه ،لێدان ی دڵ ئاسانكار ی كراوه له‌چاو سااڵنی زیاد دهكات ،كه هه‌ناس‌ه كورت‌و خێرا پێشوودا بۆ قوتابی ،به‌اڵم تائێستا بوو ئۆكس������جینت ك������ه‌م دهبێتهوه ،كه خوێندكار به‌ترس‌و دڵه‌ڕاوكێو‌ه ئۆكسجین كهم بێته‌و‌ه له‌له‌شدا په‌ستان ی به‌شدار ی لهو پرۆسه‌یه‌دا دهكات، خوێن به‌رزو نزم ده‌بێـته‌وه ،خواردن ی به‌ڕا ی تۆ ئهو ترس‌ه له‌چییه‌و‌ه مێشكیش ئۆكسجینه ،ئهگهر ئۆكسجین سهرچاوه ی گرتووه؟ د.ڕووخۆش :ئهو ترس‌ه دهگهڕێتهوه بۆ كه‌مبێـته‌وه ،كه‌وات‌ه مێشك به‌باش ی كار هۆكار ی گه‌وره‌ت������ر ،تهنها په‌یوه‌ند ی ناكات. به‌قوتابخانه‌و‌ه نییه ،ترس������ه لهوه ی كه حه‌ز ده‌كه‌م خوێن������دكاران ئاگایان ت������ۆ لۆم‌ه ئه‌كرێیت ،ترس������ه لهوه ی تۆ ل������هو خاڵ‌ه بێ������ت ،زۆر قوتاب ی ئه‌زان ێ س������زا ده‌درێیت ،ترس������ه لهوه ی كه تۆ چ ی ئه‌وێت‌و سه‌ع ی باشیش ی كردووه، به‌دیله‌كان������ ی ژیانت كهمه چانس������ ی به‌اڵم هۆكار ی ئهوه ی كه ئه‌گات‌ه س������ه‌ر
تاقیكردنه‌وه‌ك������ه له‌بی������ر ی ئه‌چێته‌وه‌و زانیاریه‌كان ی له‌ال نامێنێت ،تهنها یهك ش������ته كه قوتاب ی دهتوان ێ به‌ئاس������ان ی چاره‌س������ه‌ر ی بكات ،ئهوهیه كه عه‌قڵ ی ئێمه لهسهر دوو ئاست‌ه ئاست ی ئاگای یو ئاست ی نائاگاییه‌وه‌یه ،ئاست ی هه‌ست‌و هۆشیاری ئهو ئاسته‌ی‌ه ئارهزوو ئامانج ی ههیه ،ئه‌زانێت كه تاقیكردنه‌و‌ه ده‌دات‌و ئه‌یه‌وێت ده‌رچێت ،واته په‌یوه‌ند ی به‌شت‌ه مادیه‌كانه‌و‌ه ههیه ،به‌اڵم ئه‌ویتریان ئاست ی نائاگایی‌ه كه ئه‌ویش لهسهر هه‌سته‌كان كار ده‌كات‌و ههموو كاتێك ئهوه ی من له‌به‌ش ی هه‌ستیم ،ئهوه ی كه خۆم هیالك كردووهو ئامانجه‌كه‌م دیاریكردووه ،ههر نه‌ستیه‌ك‌ه س������ه‌رده‌كه‌وێت ،واته ئهگهر كه‌مێك ترس������ت هه‌بوو ك������ه نه‌توان ی به‌باش������ ی وه‌اڵم ی تاقیكردن������ه‌وه‌كان بده‌یته‌و‌ه ئه‌وا ترسه‌ك‌ه زاڵ ده‌بێت.
سه‌روه‌ر :ئامۆژگاریت چییه بۆ قوتابیان له‌كات ی تاقیكردنه‌وه‌كاندا؟ د.روخۆش :پێویس������ته ههموو شه‌وێك پێش ئهوه ی كه بخه‌ون بۆ ماو‌ه ی پێنج ده‌قیق‌ه چاویان دابخه‌ن پێش نوستن ،كه ئه‌م‌ه مه‌شق ی ده‌روونی‌ه بۆ دروستكردنی هاوس������ه‌نگیه‌ك لهنێ������وان عه‌قڵ ی وه‌عی كه ح������ه‌ز ی له‌ده‌رچوونه‌و له‌گ‌ه ڵ عه‌قڵی الوه‌ع������ ی كه په‌یوه‌ند ی به‌هه‌س������ته‌كه‌وه ههیه ،كه‌وات‌ه پێنج خوله‌ك پێش نوستن پیویس������ته خوێندكار چ������او دابخات‌و ته‌نی������ا بیر لهوه بكاتهوه كه ئهو دهچێته تاقیكردنه‌وه‌وه‌و به‌پێ������ی ئهوه ی حهزی لێیه‌تی ،نمر‌ه ده‌هێنێت. بیریش لهوه بكاتهوه كه ئهو ده‌رچووه‌و نمره‌كان ی باشهو ئه‌نجامێك ی باش ی ههیه، ههروهها به‌یان ی كه هه‌ڵسا ،یه‌كه‌م شت كه چاو ئهكاتهوه به‌هه‌مان ش������ێو‌ه ئهو پێنج خولهكه دووبار‌ه بكاتهوه ،به‌باشی كاریگه‌ر ده‌بێت ،له‌به‌ر ئهوه ی لهو دوو كاته‌دا عه‌قڵ ی الوه‌ع ی چاالكه‌و زاڵتره. كات ێ من به‌باش������ ی كارمكرد لهسهر عه‌قڵ ی (الوه‌عی) ئهو شوێن‌ه ی كه بڕیار ده‌دات ،ئه‌وم هاوتا كرد لهگهڵ بهش������ی ئاگای ی (واعی)ه‌ك������ه‌دا كه ئامانج ی بۆ خۆ ی داناوه‌و ئامانج ی ههیه ،ئیتر ئه‌مان
هاوش������ان ده‌ڕۆن پێكهوه ،ئه‌نجامه‌كه‌ش به‌وش������ێوه‌ی‌ه ده‌بێت كه خۆ ی ده‌یه‌وێت، به‌شێوه‌یه‌ك ی باش بهو شێوه‌ی‌ه ی كه خۆی كار ی لهسهر كردووه. ئه‌وانیتری������ش كاریگهری������ان ههیه كه پێویسته س������ه‌عی بكات به‌پێ ی پێویست بخه‌وێت ،ئاوو زۆر بخواته‌و‌ه‌و هه‌ناس‌هی قوڵ هه‌ڵم������ژێ ،پێكهات������ه ی خواردن ڕێكبخات وات������ه خواردن ی زۆر قورس نه‌خوات ،بۆنمون‌ه ئه‌وكات‌ه ی تۆ گۆشت‌و نان‌و برنج پێك������هوه بخۆیت ،ئه‌وا گه‌ده هه‌شت كاژێر ( )%82ی خوێن ی جهسته ده‌بات بۆخۆی ،واته لهو هه‌شت كاژێره‌دا تهنها ( )%18ی خوێن له‌ده‌ماخیایه‌تی، بۆیه وه‌رگرتن ی ده‌ماخ كهم دهبێتهوه. خواردن������هوه ی تازه‌و ئاو ی میوه ،میو‌ه‌و س������ه‌وز‌ه‌و خه‌و ی باش ،پێویسته دوای ئهوه ی به‌ڕێك ی س������ه‌عیت كرد ،ههموو ئهمانه دهبێته هۆ ی ئهوه ی كه سه‌ركه‌وتن به‌ده‌س������تبهێنین له‌تاقیكردنه‌وه‌كاندا، ئهگهر ئهو كاران‌ه ئه‌نجام بدرێت ،ئه‌وا گونجان دروست ده‌بێت لهنێوان عه‌قڵی وه‌ع یو الوه‌عی ،به‌مه‌رجێك ئهو ڕۆژانه له‌پۆلدا بوبێت‌و ئاگا ی له‌مامۆستابوبێت‌و كۆشش ی ڕۆژانه ی كردبێت. ئهوه ی عقڵ ی الوه‌ع ی له‌یه‌ك چركه‌دا دوو ملیار زانیار ی وه‌رده‌گرێت ،كه‌وات‌ه ئهگهر قوتاب ی ئ������هو زانیاریان‌ه ی وه‌رگرتبێت‌و له‌پۆلدا بوبێت ئ������ه‌وا له‌الوه‌عیدا ههیه، به‌اڵم ك ێ ڕێ ی لێده‌گرێت ،الوه‌ع ی ڕێی لێده‌گرێت ئهگهر ترس ی بۆ په‌یدا بوو ئه‌وا گرفت دروستده‌بێت ،له‌به‌ر ئهوهی وه‌ع ی وه‌رگرتن ی كهمه ( )7-5زانیارییه له‌چركه‌یه‌ك������دا ،ئهم دوان������ه ته‌حه‌كوم دهكهن به‌س������ه‌ر قوتابیهك������ه‌دا لهكاتی تاقیكردنه‌وه‌كاندا. له‌كۆتای������دا ئه‌مه‌و ێ ئ������هوه به‌قوتابیان بڵێم ك������ه بهش������داربن به‌ب������ ێ ترس له‌تاقیكردنه‌وه‌كاندا باوه‌ڕت بهوه هه‌بێت كه تۆ س������ه‌رده‌كه‌ویت ئهگ������ه‌ر ئه‌نجام هه‌رش������تێك بێت ،چونكه س������ه‌ره‌نجام هه‌ست ی تۆ گرنگه بۆ ئه‌نجامه‌كان ،ئهگهر ئه‌نجامه‌كانیش وه‌كو ئهوه نه‌بوو كه خۆت ده‌تویس������ت ئه‌وا وهك ئه‌زمونێك وه‌ری بگره نه‌ك شكست .
ی خوێندكاران ده‌ده‌یت؟ چۆن هان
ی كات چیرۆكه‌كان ئیلهامێكی كرابێت .زۆرب‌ه زیات������ر به‌خوێن������دكاران دهبهخش������ن. ،ههروهها ی كتێب������ه‌كان به‌گوێر‌هی ده‌توانرێ������ت هه‌ڵبژاردن ی لهسهر بدرێت. ی خوێندكاران بڕیار میزاژ
له‌ئینگلیزییه‌وه :دیار ئه‌كره‌م
ههم������وو خوێندكارێك پێویس������ت ی به‌هاندانه ،چونكه هاندان یارمه‌ت ی خوێندكاران ده‌دات له‌به‌ده‌ست هێنان ی ئامانجه‌كانیان .خوێندكار‌ه جیاوازه‌كان ئاست ی هاندانیان جی������اوازه .به‌هۆ ی درێژه‌دان ب‌هح������ه‌ز ی خوێندكاران مامۆستا ڕۆڵ ی گرنگ ده‌گێڕێت له‌هاندان ی خوێندكاران له‌ناو پۆل. ڕێنماییه‌كان هه‌نگاو ی یه‌كه‌م :چۆن خوێندكاران هانده‌ده‌یت تا فێربن؟ به‌مه‌به‌ست ی هاندان ی خوێندكاران مامۆستایان ی فێركه‌ر پێویس������ته ژینگه‌یه‌ك ی هاوڕێیانه بڕه‌خس������ێنن بۆئه‌و‌ه ی خوێن������دكاران ببن‌ه تاكێك ی خۆهانده‌ر .مامۆس������تایان بۆئه‌و‌ه ی ئهو كار‌ه به‌ئه‌نجام بگه‌یه‌نن پێویس������ته ڕه‌چاو ی ئهم خاالنه بكهن * بۆچوون ی گهش������بین :مامۆس������تایان ده‌بێت لهباره ی خوێندكارانه‌و‌ه گه‌شبین بن. * پێزانین :پێویسته مامۆستایان پێزانین نیشان بدهن لهباره ی به‌جێهێنان ی ڕاهێنانه‌كان ی ماڵهوه. * په‌رۆش ی نیشاندان :پێویسته فێركردن په‌رۆش ی له‌خۆ بگرێ������ت تاكو خوێندكاران ههس������ت به‌بێزار ی وانه‌ك‌ه نه‌كه‌ن. * ژینگه‌یه‌ك ی هاوڕێیانه :ژینگه‌یه‌ك ی هاوڕێیانه بڕه‌خسێن‌ه تاكو خوێندكاران به‌ب ێ دوودڵ ی پرسیار ئاڕاست‌ه بكهن. * پرۆژه له‌شێو‌ه ی گروپدا :مامۆستایان پێویسته گرنگ ی ب������ه‌كار ی گروپ بدهن تا هاوكار ی خوێندكاران بكهن خۆیان فێر بكهن.
ی دووهم :چۆن هه‌نگاو خوێندكاران هان ده‌ده‌یت بخوێننه‌وه؟ ی خێ������را دهبێته هۆی خوێندنهوه بهش������ێوه‌یه‌ك ی لێهاتووی‌ه سه‌ره‌كییه‌كانی فێربوون و باشتركردن ی دابینكردنی ی خوێندكار .ده‌شێت له‌ئه‌نجام ژیان ی ئه‌وان������ه خوێندكاران ی خولیا ئهو كتێبان������ه بۆخوێندن������هوه هان بدرێن ،ب������ه‌اڵم‌هه‌ڵبژاردنی كتێبه‌كاندا پێویسته باوك و دایك و مامۆستایان ی دابی������ن دهكرێن ڕهنگه به‌ئاگابن .ئهو كتێبان‌ه ی ئه‌وانه‌و‌ه بێت یان ی خوێندن ی به‌كۆرس په‌یوه‌ند ی ئه‌وان ڕه‌چاو ی تهمهن ئهو چیرۆكان‌ه بێت به‌گوێر‌ه
ی سێیه‌م :چۆن هه‌نگاو ی ته‌مه‌ڵ هان ده‌ده‌یت؟ خوێندكار ی فێربوونهوه ێ خوێندكار له‌سروشته‌و‌ه لهباره هه‌ند بیرتیژن ،به‌الم بۆهه‌موو كه‌س بهو جۆر‌ه نیه .چهند ی تریش له‌پۆلدا ههن كه‌حه‌ز ناكه‌ن خوێن������دكار ی سه‌رنجڕاكێشه‌وه ی بابه‌ت ی بكهن .به‌هۆ به‌شدار ی ئهو جۆر‌ه خوێندكاران‌ه بدرێت ده‌توانرێت هان ی ئهو كار‌ه وانه‌بێژ ی بكهن .بۆئه‌نجام دان تابه‌شدار ی ئهم خاالنه یاخود مامۆس������تا ده‌توانێت په‌یڕه‌و بكات: * پرسیار كردن. ی خوێندكاران. * خه‌اڵتكردن ی نێو پ������ۆل تاكو ههر ی مش������تومڕ *به‌رپاكردن ی بكات. قوتابیهك به‌شدار ی چواره‌م :سهبارهت به‌ئامانج و پالنه‌كانیان هه‌نگاو ی گرنگه .ئهوه ی خوێندكاران كارێك������ هاندان������ ی خوێندكاران ده‌دات له‌متمان‌ه به‌خۆبوون‌و یارمه‌ت ی باشتر بۆخۆیان. ی ژیانێك ڕه‌خساندن سهرچاوه:
له‌په‌روه‌رده‌و فێربووندا هیچکات دره‌نگ نییه بۆ ده‌ستپێکردن
www.ehow.com
ژماره 26:
ه ژنان سڵ له‌به‌كار هێنانی له‌یزه‌ر ده‌كه‌نه‌و دكتۆرێك :ئهگهر که‌سێکی شاره‌زا له‌یزه‌ر به‌کاربهێنێت هیچ زیانێکی نییه ببردایه ،به‌اڵم ئێستا دره‌نگتر دێته‌وه‌‌و موه‌كان الوازب������وون‌و نه‌جاتم بووه له‌په‌تكردن".
ههندێك له‌ژنان‌و كچانی هه‌رێمی كوردستان به‌ده‌ست مووی زیاده‌ی دهمو چاویانه‌وه ده‌ناڵێنن‌و به‌دوای ی چاره‌سه‌ردا چه‌ندین رێگ ه ده‌گه‌ڕێن ،به‌اڵم زۆرێكیان سڵ له‌به‌كارهێنانی له‌یزه‌ر ده‌كه‌نه‌وه‌‌و پێیانوای ه زیانی بۆ پێستیان ههیه ،هاوكات ی پسپۆڕێكی نه‌خۆشییه‌كان پێستیش ئاماژه بهوه ده‌دات كه به‌هۆی چهند رێگه‌یه‌كه‌و‌ه چاره‌سه‌ر بۆمووی زیاده‌ی ئافره‌تان ده‌كرێت، "به‌كارهێنانی له‌یزه‌ر هیچ زیانێكی بۆته‌ندروستی پێست نییه".
دابان عزه‌ت له‌سلێمانی ئهو ئافره‌تانه‌ی نایانه‌وێت بۆالبردنی موو‌ه زیاده‌كانیان له‌یزه‌ر به‌كاربهێنن، ترس������ی ئهوهیان ههیه كه بهو هۆیه‌و‌ه دهمو چاویان توشی په‌ڵ‌ه بێت‌و جوانی پێستیان له‌ده‌ست بدهن. كوێس������تان كهم������ال كچێكی تهمهن 23ساڵهو ئاماژه بهوه ده‌دات كه ماوه‌ی س������ێ س������اڵه رێژه‌یه‌كی زۆر مووی زیاده لهسهر رومه‌ته‌كانی ده‌رهاتووه‌و چه‌ندینجار ده‌رمان������ی وه‌رگرتووه، به‌اڵم چاره‌سه‌ری نه‌كردووه" ،تائێستا چوومه‌ت‌ه الی ش������ه‌ش دكتۆر بۆ ئهو مووانه‌‌و چه‌ندین ده‌رمانم وه‌رگرتووه، به‌اڵم ئه‌وان ده‌ڵێن پێویسته له‌یزه‌ری لێبدرێت ،منیش ب������ه‌كاری ناهێنم ب������ۆی" ،هه‌ربۆی‌ه كوێس������تا خه‌می ئه‌وه‌یه‌تی بۆالبردنی مووه‌كانی زیان به‌جوان ی دهمو چ������اوی بگه‌یه‌نێت، "ئه‌ترسم له‌یزه‌ر بده‌م له‌د‌هم‌و چاوم‌و دوایی په‌ڵ‌ه په‌ڵ‌ه ببێت".
له‌یزه‌ر سه‌داسه‌د موو بنه‌بڕ ناکات ،به‌ڵکو ده‌یبات‌ه سه‌ر باری ئاسایی ره‌گه‌زی مێینه "لێزه‌ر مووه‌كانمی كهم كردووه‌ته‌وه" ئهو كچ‌و ژنانه‌ی خهریكی البردنی مووه‌كانیانن به‌له‌یزه‌ر ،جه‌خت لهوه ی دهكهنهوه كه سودیان له‌به‌كارهێنان بینیوه‌و مووه‌كانیان كهم بووه‌ته‌وه. روخ������ۆش ئه‌حمه‌د ژنێك������ ی تهمهن 40س������اڵه‌و باس ل������هوه دهكات كه شه‌شه‌مین جه‌له‌س������ه ی له‌یزه‌ر ی بۆ موه‌كان ی ژێر چه‌ناگ‌ه ی به‌كارهێناوه‌‌و مووه‌كانی ك������ه‌م بووه‌ت������هوه" ،دوو جه‌له‌س‌ه ی س������ه‌ره‌تا ههموو مانگێك
ده‌هات������م ،به‌اڵم لهوه ب������ه‌دواو‌ه به‌دوو مانگ جارێك دێم ،تاوه‌كو موه‌كانم البه‌رم ،له‌چاو یه‌كه‌م جاریشدا موه‌كان الواز بوون ،به‌اڵم هێشتا ماویه‌تی". ی له‌الیه‌ك ی ترهوه چنار ره‌ئوف كچێك تهمهن 26س������اڵه‌و ئاماژه بهوه ده‌دات كه لهو كاته‌وه‌ی له‌یزه‌ری له‌مووه‌كانی دهمو چ������اوی داوه ،بهش������ێوه‌یه‌ك له‌شێوه‌كان كه‌می كردووه" ،چواره‌م جار‌ه مووه‌كان ی چه‌ناگه‌‌و س������مێڵم الده‌به‌م ،پێشتر مووكان ی ره‌ش بوون، ده‌بوای‌ه هه‌فت������ه ی دووجار به‌په‌ت الم
"له‌یزه‌ر بۆ پێستی سپی‌و مووی ڕه‌شه" سهبارهت سودو زیانی لێزه‌ركردن بۆالبردنی مووی زیاده‌ی ئافره‌تان، ی د.سامان ئه‌مین پسپۆڕ ی نه‌خۆش پێست له‌س������ه‌نته‌ر ی چارا ،ئاماژه ب������هوه ده‌دات كه پێش������ه‌كی وهك ی هۆكار ی بۆماوه‌یی ،ده‌پرسن سووڕ مانگان‌ه ی ته‌واو‌ه یان ناته‌واو‌ه یاخود ی به‌كارهێناوه، پێش������تر ده‌رمان������ ی كرد پاش������ان "ئهگهر پێویس������ت ی سۆنه‌ر ی بۆده‌كرێت یان پشكنین ی بۆ ی خوێن ی هۆڕمۆنه‌كان پشكنین ده‌كرێت ،ئهمانه پێویس������ته پێشتر بكرێت تاوه‌كو هۆكار ی زیادبوونی مووه‌كه‌ی بزانرێت". ناوبراو ،جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه ی ی هۆكاره‌ك‌ه چاره‌سه‌ر دوا ی زانین بۆداده‌نرێ������ت ،چونك������ه ئهگ������ه‌ر به‌هۆ ی ده‌رمان������هوه بێت ده‌رمانه‌ك‌ه ده‌وه‌س������تێنرێت‌و ئهو كات مووه‌ك‌ه كهم دهبێتهوه یان به‌هۆ ی كیس������هوه بێت ،پ������اش چاره‌س������ه‌ركردنیان، مووه‌ك‌ه كهم دهبێتهوه. د.سامان ،جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه ی ئهگهر هاتوو ئهو مووان‌ه هۆكاره‌كان ی نادیارب������وو یان پ������اش وه‌رگرتن چاره‌س������ه‌ر مووه‌كان ه������ه‌ر وهك خۆ ی وابوو ئ������ه‌وكات په‌نا ده‌به‌ن‌ه ی تر كه ئێستا بهر چاره‌س������ه‌رێك له‌جیهاندا زۆر باو‌ه ئه‌ویش له‌یزه‌ره، ئه‌ویش دوای ئهو چاره‌سه‌رانه‌ی تر دێت. ی یه‌خۆشییه‌كان به‌بڕوای ئهو پسپۆڕ‌ه ی له‌یزه‌ر زیاتر بۆ پێست ،بهكارهێنان ئهو كه‌سان‌ه سوودمه‌ند‌ه كه پێستیان ی سپیه‌و موویان ره‌شه" ،ئهو كه‌سان‌ه مووه‌كانیان سوور‌ه یان زه‌رد‌ه یان ی بێت زۆر سوودمه‌ند نابن، س������پ
ئه‌وانه‌شی كه پێستیان ئه‌سمه‌رێكی زۆره لهوانه ده‌ره‌ج‌ه پێنج‌و ده‌ره‌ج‌ه ی چوار وهك هن������د ی یان ئه‌فریق وابن س������وود له‌له‌یزه‌ر وه‌رناگرن، چونك������ه پێس������تیان وهك موه‌ك‌ه ره‌شه‌‌و تیش������كه‌ك‌ه رایده‌كێشێت‌و ده‌سووتێت". ئهو دكتۆر‌ه ئاماژه بهوه ده‌دات كه له‌یزه‌ر ب������ۆ البردنی مووی زیاده‌ی قۆڵ‌و قاچ یان بنباڵ‌و ده‌ور ی ناوك ی به‌كارده‌هێنرێت" ،ئێمه‌ش ستاف ی ئافره‌تمان ههیه ،كه كاری تایبه‌ت ئهو شوێنانه بۆئافره‌تان دهكات ،ئهو ی كه‌متر ی ده‌وێت جێگایه‌نه‌ش كات به‌به‌راورد لهگهڵ د‌هم‌وچاودا". د.س������امان ئاماژه ب������هوه ده‌دات كه ی ئهگهر كه‌سێكی شاره‌زا به‌شێوه‌یه‌ك دروس������ت ،له‌یزه‌ر به‌كاربهێنێت‌و ره‌چاوی ج������ۆر ی مووه‌كه‌‌و ته‌م‌هن‌و ی كه‌س������ه‌ك‌ه بكات، جۆر ی پێس������ت ی ی الوه‌ك ئه‌وكات‌ه له‌یزه‌ر هیچ زیانێك ی نه‌شاره‌زا نابێت" ،ئهگهر كه‌سێك به‌كاری بهێنێت لهوانهیه پێسته‌ك‌ه بسوتێت یان سووربێته‌و‌ه یان په‌ڵ‌ه ێ دروست بكات ،ئهو زیانانه‌ش كات ده‌بێت سوربوونه‌وه‌ك‌ه دوا ی 24یان 48سه‌عات نامێنێت سووتاوییه‌ك‌ه ی دوا ی مانگێ������ك په‌ڵه‌ك������ه‌ش دوا ماوه‌ی������ه‌ك به‌ت������ه‌واو ی نامێنێ������ت، ئه‌وانه‌شی ده‌ڵێن لێزه‌ر زیانی ههیه بهبێ به‌ڵگ‌ه قس‌ه دهكهن". ناوب������راو ،ئه‌وه‌ش ناش������ارێته‌و‌ه كه له‌یزه‌ر بهتهواوی موو النابات ،به‌ڵكو ده‌یگه‌ڕێنێته‌و‌ه س������ه‌ر باری ئاسایی ژنان خۆی" ،مو ی زیاده ،گه‌نده‌موو‌ه ده‌بێت به‌موو ی زیاده ی ئه‌ستوورو ره‌ش ،ئێمه به‌ه������ۆ ی له‌یزه‌ره‌و‌ه ئهو موان‌ه ده‌گه‌ڕێنین������هوه بۆ گه‌ن‌ه موو واته بۆ بار‌ه ئاس������اییه‌ك‌ه ی خۆی‌‌و ی ی كاڵ ،چونكه له‌ش ی كورت موویه‌ك ئافره‌ت به‌گه‌نه‌موو داپۆشراو‌ه مووه‌ك‌ه ههر ده‌مێنێت ناتوانیین بڵێین له‌یزه‌ر له‌سه‌دا سه‌د موو بنه‌بڕ دهكات".
ی پووكت ده‌پارێزیت؟ چۆن خاوێن ی ئهگ������ه‌ر نیگه‌رانی������ت لهباره ی بكه‌یت تا پووكت ی چ������ ئهوه به‌ته‌ندروس������ت بمێنێته‌وه ،ههوڵ بده چهند كارێك ئه‌نجام بده‌یت. ی ی دهمو خاوێن ڕاگرتن ته‌ندروست ی ڕۆژانه تهنها چهند خووله‌كێك ی ده‌وێت. كهم ی هه‌فتانه‌دا ئهو ی كار له‌خش������ته ی ی له‌خاوێن ڕاگرتن خووله‌كان‌ه ی ده‌متدا به‌سه‌رت بردوو‌ه به‌شێك ی ی ئهوهیه هان كهمه .ئێستاش كات ی خۆت بده‌یت تا له‌ته‌ندروس������ت پووكت دڵنیابیت. ی م������رۆڤ س������ه‌ره‌كیترین ده‌م ی جه‌سته‌ی‌ه كه زۆرترین ئه‌ندام به‌كتریا تیایدا گهش������ه دهكات. ی ده‌م ی ن������او لیك ئه‌نزیمه‌كان������ ی ئهو ههموو ی تێكشكاندن توانا به‌كتریایه‌یان نییه ،بۆیه ده‌بێت ی ئێمه ده‌ستپێش������خه‌ربین لهوه دڵنیابین ده‌ممان بۆگه‌ن نه‌كات. ی ههیه دڵنیامان چه‌ندین ڕێنمای ی ی ده‌ممان به‌خاوێن دهكهن لهوه ده‌مێنێته‌وه .ئهگ������ه‌ر ئێمه تهنها گرنگیم������ان ب������هو ڕێنماییانه‌دا ی دواجار له‌ژیان������دا ڕووبه‌ڕوو ی نابینه‌وه. ی نه‌رێن ئه‌نجام
ی ی ته‌ندروست ی بۆپاراستن ڕێنمای پووكه‌كان ی پووكت ئهگهر ده‌ته‌وێت ته‌ندروست بپارێزیت ،خۆت ب������ۆ كاركردن ی زۆر نیه به‌اڵم ئامادهبكه .كارێك ی ده‌بێت ههم������وو ڕۆژێك ئه‌نجام ی پووكت بده‌ی������ت .خاوێن ڕاگرتن لهو خاڵه‌و‌ه ده‌س������ت پێده‌كات تۆ ی ی ده‌كه‌یت������ه ده‌مته‌وه .ڕێژه‌یه‌ك چ ی زیانبهخشه ی شه‌كرو شیرین زۆر ی پووك������ت‌و ب������ۆ ته‌ندروس������ت ی ی ئه‌م‌ه به‌شێوه‌یه‌ك كۆنترۆڵكردن باش یارمهتی به‌خش ده‌بێت. ی پاش ی ده‌كرێیت بهوه ئامۆژگار نان خواردن ددانه‌كانت بشۆیت. ی ی دانس������ازه‌كان ڕێنمای زۆرب������ه ی ڕۆژان������ه 3-2جار دهدهن ب������هوه ی ی ب������اش‌و مه‌عجوون به‌فڵچه‌یه‌ك������ ی تازه ددانه‌كان بشۆرێن .شوشتن ی كهم ددانه‌كان بۆچه‌ند خووله‌كێك به‌بایه‌خه .ددان شتن ناتوانێت ههموو ی ناو ده‌مت بێنێت‌ه دهرهوه. ش������تێك ی لهگهڵ ئ������ه‌وه‌ش ئه‌مالوال پێكردن ی باش ئاو له‌ناو ده‌مدا ڕهنگه كارێك بێت .ده‌م ش������تن به‌كحوول دهبێته ی ههموو ی نزیك������ه ی كوش������تن هۆ ی ناوده‌مت .ڕزگاربوون به‌كتریاكان
ی ددان‌و ی ش������تن لهم ده‌رد‌ه به‌هۆ ی ده‌م ش������تنه‌و‌ه به‌كتریاكان به‌هۆ ێ ی جوان‌و خاوێنت بۆج پووكێك دێڵن. ی ددان، ی ده‌زوو بهكارهێنان������
ی زۆر خۆش نییه، ی كارێك ئه‌گه‌رچ پێشنیازكراوه. ی نێوان ڕزگارب������وون له‌خۆراك������ ی ی ته‌ندروس������ت ددانه‌كانت زامن ده‌م دهكات .دواج������ار له‌یادت بێت
ی ی جێگیر سه‌ردان لهسهر بنه‌مایه‌ك ی ددان بكه‌ی������ت تاكو پزیش������ك ی ددانت پش������كنین‌و پاككردنه‌و‌ه ی بۆ ئه‌نجام بداو پووكت به‌خاوێن بهێڵیته‌وه.
یه‌کشه‌ممه
2010 /5/30
17
هۆكار‌ه ڕاسته‌قینه‌كان ی شه‌كه‌تبوون لهم كات‌و س������ه‌رده‌مه‌دا شه‌كه‌تبوون ی بۆهه‌موو كه‌س لهباره ،به‌اڵم بۆزانین ی باش‌و ی نێوان شه‌كه‌تبوون جیاواز ی ئهم خراپ پێویستت به‌خوێندنه‌و‌ه وتار‌ه ده‌بێت. ێ ی باش ئهوهیه كات ش������ه‌كه‌تبوون ی دهكات كه‌سێك هه‌ست به‌هیالك ی داهاتوو ێ پشوو بداو به‌یان دهتوان هه‌ست به‌نوێبوونه‌و‌ه دهكات له‌پاش ی ش������هو كه النیكه‌م ی باش خه‌وێك ی ته‌رخانكراو بۆ هه‌ش������ت كاژێر خه‌وتن و پشوودان له‌خۆده‌گرێت. ی خراپ ئهوهیه ئهو ش������ه‌كه‌تبوون ی دهكات ی هه‌ست به‌هیالك كهسه له‌پاش هه‌شت كاژێر له‌پشوودان‌و ی شه‌و ههس������ت به‌نوێبوونه‌و‌ه خه‌و ی ێ گوێدان‌ه ئهو كار‌ه ناكات .به‌ب������ ئهم كه‌س������ه ده‌یكات ئهو هه‌میش������ه ی هه‌ست به‌ماندوێتی‌‌و خاوو خلیچك ده‌كات‌و ناتوانێت كاربكات ،چونكه ده‌یه‌وێت بخه‌وێت ،به‌اڵم ناتوانێت. ی ێ ئهم دۆخ‌ه ڕووبدات گرفتێك كات گهوره دروست ده‌بێ‌‌و به‌كه‌سه‌كه‌ش ی ئه‌درینالین. ده‌وترێت شه‌كه‌تبوو ی ئه‌درینالین له‌كاتێكدای‌ه شه‌كه‌تبوون ی ئه‌درینالین له‌جه‌سته‌دا ڕژێنه‌كان زی������اد له‌پێویس������ت كارده‌ك������هن‌و به‌رهه‌مهێنانیان ك������ه‌م دهبێتهوهو ی له‌كار ێ باردا به‌ت������ه‌واو له‌هه‌ن������د ده‌كه‌ون. ی سه‌رنجه؟ چونكه ی ئهوه جێگه بۆچ ی ی ئه‌درینالین ئهو ڕژێنان‌ه ڕژێنه‌كان ی گرنگ جه‌س������ته‌ن ك������ه هۆرمۆن ی مرۆڤ ده‌دات به‌رهه‌م دێنن‌و یارمه‌ت ی بكات‌و هه‌ست به‌ئاگایی‌‌و چاالك ی كاركردن بێت ،هه‌ربۆی‌ه ئام������اد‌ه ێ ئهم ڕژێنان‌ه به‌رهه‌میان سست كات ده‌بێت یان له‌كاركردن ده‌وه‌س������تن ی له‌ش دێن‌ه ی هۆرمۆنه‌كان ئاس������ت خواره‌وه‌و واده‌كه‌ن مرۆڤ هه‌ست به‌ماندوویی‌‌و شه‌كه‌تی‌‌و خاوبوونه‌و‌ه دهكات. ێ له‌نیش������ان‌ه مه‌ترسییه‌دار‌ه هه‌ند ی ڕژێن‌ه ی تریش ب������هوه باوه‌كان������ ی كار ئه‌درینالینه‌كان������ت به‌باش������ ی خ������واره‌وه‌ن ،به‌اڵم ناكه‌ن ئهمانه زۆر دیاریك������راو نین :ماندووبوون ی زۆر مانه‌و‌ه له‌ش������وێنێك، به‌ه������ۆ ی وزه‌و ی زۆر ،نه‌بوون ماندووبوون������ په‌رۆش������ی ،بێخ������ه‌وی ،خه‌مۆكی، ی ی ئارهزوو كهم خۆگرتن ،كهم������ ی خوێن، ی په‌ستان سێكس������ی ،نزم ی ی به‌رگری‌‌و كێشه ی سستم الواز ی شته‌كان. له‌یادكردن ی وهك ی ت������ر چه‌ندین نیش������ان‌ه له‌رزوتا‌و س������ه‌رماو ئاره‌قكردنه‌وه‌‌و په‌ش������ۆكاویی‌‌و نیگه‌رانیش له‌ئارادا ههن .وهك ده‌زانیت ئهم نیش������انان‌ه تهنها تایبه‌تمه‌ندنین به‌م نه‌خۆشییه‌وه، به‌ڵكو په‌یوه‌ندیان به‌زۆرێك له‌گرفت‌ه ته‌ندروستییه‌كانه‌و‌ه ههیه ،له‌به‌رئه‌و‌ه گرنگه ئهگ������ه‌ر ت������ۆ یهكێك لهم نیش������انانه‌ت هه‌ی������ه تهنانهت لهگهڵ ی پزیشك‌و بۆچه‌ند ی ڕه‌چه‌ت‌ه بوون ی ێ چاره‌س������ه‌ر درێژ‌ه مانگێك به‌ب ی ئهوهیه كێشاوه ،كه‌وابوو ئێستا كات ی ئه‌درینالینه‌و‌ه ی ماندووی������ لهباره ی ی چاودێر پرسیار له‌پرۆفیشناڵێك ی ی ده‌رمان ی بكه‌یت .به‌هۆ ته‌ندروست مۆدێ������رن‌و ئه‌لتێرنه‌تیڤه‌و‌ه مرۆڤ ی ئهم نیشانان‌ه ده‌توانێت كۆنترۆڵ ی بگێڕێته‌وه. بكات‌و ژیان
ی مۆركراو به‌کاربێنه بۆ خۆپاراستن له‌تووشبوون به‌نه‌خۆشی ،تهنها گۆشت
16
یه‌کشه‌ممه
2010 /5/30
ژماره 26:
ی بكه‌یت؟ ڵ پێویست ه چ ی مندا پێش خستنه‌و ه و :له‌نیا ئیبراهیم
ههمیشه هاوس������ه‌ره‌كان یه‌كه‌م شت كه دوا ی هاوس������ه‌رگیر ی بیر ی لێده‌كه‌نه‌و‌ه خستنه‌و‌ه ی منداڵه .زۆر له ژنان‌و پیاوان زۆر به‌گرنگییه‌و‌ه ل������ه‌م بابه‌ت‌ه ده‌ڕوانن ،هه‌ربۆی‌ه كاتێك كه پالن داده‌نێیت بۆس������كپڕبوون ئه‌وا چوار هه‌نگاو ی بنه‌ڕه‌ت ی ههیه كه پێویسته بیزانین پێش مندا ڵ بوون: یهك������ه‌م ههن������گاو ك������ه زۆر گرنگ������ه بریتی‌ه له‌په‌یوه‌ندیه‌ك ی پته‌و لهنێوان خۆت‌و هاوسه‌ره‌كه‌ت، كاتێك ك������ه ده‌ته‌وێت منداڵێ������ك بخه‌یته‌و‌ه پێویس������تت به‌په‌یوه‌ندیه‌ك ی گه‌رم‌و به‌هێز ههیه لهگهڵ هاوسه‌ره‌كه‌ت ،دهتوانن پێكهوه بڕیاربد‌هن‌و چاره‌سه‌ر بدۆزنه‌و‌ه بۆئهو كێشان‌ه ی كه پێشبین ی دهكهن ،ئهگ������ه‌ر ئاماده‌نه‌بوویت بۆئه‌و‌ه ی له‌گ‌ه ڵ هاوسه‌ر ی ژیانت پێكهوه بڕیار ی به‌رنامه‌كان ی ژیانتان بدهن ئه‌وا هه‌رگیز ئاماده‌نیت بۆئه‌و‌ه ی منداڵێك بهێنیت‌ه ئهم دنیایه. هه‌نگاو ی دووهم كه له‌كۆمه‌ڵگا ی ئێمه‌دا گرنگ ی پێنادرێت بریتی‌ه لهالیهن ی ئابوور ی كه زۆرجار گوێم������ان لێ بووه وتراو‌ه منداڵ به‌لیك ی خۆ ی گهوره ده‌بێت‌و پێویست ی به‌هیچ نییه ،ئهم قسه‌ی‌ه زۆر سه‌ق‌هت‌و نه‌شیاو‌ه پێویسته پێش منداڵ بوون توانات هه‌بێت ههموو پێویستیه‌ك بۆمنداڵه‌كه‌ت دابین بكه‌یت ،ئهگهر دایك‌و باوكێك توانا ی
داراوزارا :بڕیارمانداو‌ه هه‌ركاتێك پرسیارێكمان هه‌بوو لهباره ی ئهركه :بایۆلۆژیی، ده‌روونیی‌و سێكسییه‌كان ی خۆمان ،بهبێ هیچ ترس‌و شه‌رم‌و خۆخواردنه‌وه‌یه‌ك بیخه‌ین‌ه به‌رده‌م كلینیك ی نم نم ،تاوه‌كو به‌ڕاوێژ لهگهڵ كه‌سان ی پسپۆڕ‌و پشتبه‌ست به‌سه‌رچاو‌ه ی زانستیی ،وه‌اڵم ی پرسیاره‌كان وه‌رگرینه‌وه‌‌و گومانه‌كانمان نه‌هێڵین‌و ببین‌ه خاوه‌ن ی رۆشنبیرییه‌ك ی زانستیی دروست لهباره ی رۆح‌و جهسته ی خۆمان ،ئێوه ی خوێنه‌ریش دهتوانن به‌شدار‌و هاوكارمان بن لهرێی ناونیشانه‌كانی رۆژنامه‌كه‌مانه‌وه. nmnmpress@yahoo..com
زارا :خۆشهویستی پێش هاوس ه‌رگیری پێویست ه بۆ س ه‌ركه‌وتنی پرۆس ه‌ك ه؟ نم نم :خۆشهویستی بهو مه‌‌فه‌ومه‌‌ی ئه‌‌مڕۆ بهشێكی گهنجان موماره‌‌سه‌‌ی ئهكهن لهڕاستیدا زۆر دوور‌ه لهو خۆشه‌ویستییه‌‌یك‌هله‌‌نێواندووكه‌‌سدا دروست ئه‌‌بێت ،خۆشهویستی بهتهنها قسهی بریقه‌‌دارو نامه‌و هۆنینه‌وه‌‌ی شیعر نییه ،به‌ڵكو زۆر لهوه گه‌وره‌‌ترو پیرۆزتره ،بهداخهوه خۆشهویستی ئێستا بۆت‌ه وه‌‌سیله‌‌یه‌‌ك كه من ئهو بۆ گهیشتن به‌‌مه‌‌رامێك ، خۆشه‌ویستیانه‌‌ی تاسه‌‌ر لهنێوان دووكه‌‌سدا ئه‌‌مێننه‌وه. هاوسه‌‌رگیری جگه‌‌له‌وه‌‌ی پرۆسه‌‌یه‌‌كی موسته‌‌قبه‌‌لییه ،بهتهنها بوونی خۆشهویستی كافی نییه بۆسه‌‌ركه‌وتنی ،به‌ڵكو تهمهن، بیركردنهوه ،هه‌ڵبژاردنی به‌‌رابه‌‌ر به‌قه‌‌ناعه‌‌ته‌وه ،هه‌‌ماهه‌‌نگی‌و ته‌‌كافوئی نێوان دووكه‌‌س زامنی سهركهوتنی پرۆسه‌‌ی هاوسه‌‌رگیرین ،په‌‌له‌‌كردن لهسهر بنه‌‌مای بوونی خۆشهویستی بۆدروستكردنی خێزان ئهگهری جیابوونه‌وه‌‌ی هه‌ڵوه‌‌شاندنه‌وه‌و
دابینكردن ی ههموو پێویس������ت ی منداڵه‌كه‌یان نه‌بوو ئهوه هێش������تا كات ی خستنه‌و‌ه ی منداڵ بۆیان نه‌هاتووه ،پێویسته بۆماوه‌یه‌ك له‌كاره‌كه‌ت دووربكه‌ویته‌و‌ه بهتایبهت ی ئهگهر ماو‌ه ی ده‌وام ی ڕۆژانه‌ت زۆربوو ،تهنانهت ئهگهر له‌كاره‌كه‌شت ده‌ربكرێیت ده‌بێت تا ماوه‌یه‌ك زۆرترین كات بۆمنداڵه‌كه‌ت ته‌رخان بكه‌یت لهگهڵ ئه‌وه‌شدا نابێت هیچ كات هاوسه‌ره‌كه‌ت فه‌رامۆش بكه‌یت. ههن������گاو ی س������ێیه‌م بریتی‌ه له‌ته‌ندروس������ت ی تایبه‌ت������ ی خۆت‌و دڵنیابوون له‌ته‌ندروس������تیت پێ������ش س������كپڕبوون .بۆئ������هوه ی بزانیت ئایا له‌هه‌موو ڕوویه‌كه‌و‌ه ئاماده‌یت بۆس������كپڕبوون‌و ته‌ندروستیت جێگیر‌ه ئهگهر كێشه‌یه‌كت هه‌بوو ده‌توانی������ت ال ی دكتۆر چاره‌س������ه‌ر ی بكه‌یت بۆئه‌و‌ه ی سكپڕیێك ی ته‌ندروستت بیت. له‌هه‌نگاو ی كۆتاییدا كاتێك ئهو س ێ هه‌نگاو‌ه ی سه‌ره‌وه‌ت جێبه‌جێكرد ده‌ست بكه به‌بڕیاردان‌و گرتنه‌ب������ه‌ر ی ڕێگا ی جی������اواز بۆدابینكردن ی پێداویست ی جۆراوجۆر بۆخستنه‌و‌ه ی منداڵێك ی له‌شس������اغ‌و ته‌ندروست لهگهڵ جێبه‌جێكردن ی ڕێنماییه‌كان ی دكتۆره‌كه‌ت به‌وریایی ،له‌هه‌مان كات������دا بێگومان خۆراك ی ته‌ندروس������ت زۆر گرنگه بۆخ������ۆت‌و بۆ كۆرپه‌ك������ه‌ت ،له‌ماو‌ه ی س������كپڕیدا ڕۆژانه پێویس������تت به‌نزیك‌ه ی 300 كالۆر ی (گه‌رمۆكه) ههیه. له‌كات ی دانان ی پالن ب������ۆ ژه‌م‌ه خواردنه‌كانت
ههیه بهتایبهتی لهم بارودۆخه‌‌ی ئه‌‌مڕۆدا كه كۆمه‌ڵێك كێشهی گهوره لهبهردهم گه‌‌نجد‌ان‌و توانای دابینكردنیانی نییه ،زۆریشن ئهو هاوسه‌‌رگیرییانه‌‌ی كه لهسهر بنه‌‌ماو بوونی خۆشهویستی به‌‌ستراون هه‌ڵوه‌‌شاونه‌‌ته‌وه .دووكه‌‌س بۆ ئهوهی بتوانن زامنی ژیانێكی ئاسوده‌و سه‌‌ركه‌وتوبن هاوسه‌‌رگیرییه‌‌كی پێویسته دوای چوون‌ه ناو پرۆسه‌‌كه ببن‌ه خۆشه‌ویست ،خۆشهویستی به‌هه‌‌موو ڕه‌هه‌‌نده‌‌كانییه‌وه. ی دهبن ه هۆی دارا :ئهو خواردنان ه زیادكردنی توانای سێكسی چین؟ نم نم :كۆمه‌ڵێك خۆراك ههن ئهبنه هۆی زیادكردنی توانای سێكسی‌و پێیان ده‌وترێ خۆراك‌ه گهرمهكان، گهرم به‌واتای پلهی گه‌‌رمی‌و ساردی نا ،به‌ڵكو ئهو خۆراكان‌ه جیاوازن له‌خۆراك‌ه سارده‌‌كان وهك :كاهو، بیبه‌‌ری تیژ ،ههنگوین ماسی، شیرینی ،باینجان ،بۆنموون‌ه كاهو جۆرێك‌ه لهو سه‌وزانه‌‌ی كه ئه‌‌بێته هۆی زیادكردنی توانای سێكسی بهپێچهوانهی خه‌‌یار كه سه‌وزه‌‌یه‌‌كی سارده‌و ئاره‌‌زووی سێكس كهم ئهكاتهوه. ئه‌گه‌‌رچی خواردنی باش تاڕادهیهك توانای سێكسی زیاد ئهكات، به‌اڵم وه‌‌رزشكردن ،دووركه‌وتنه‌وه له‌جگه‌‌ره‌كێشان‌و كحولیات ،ئارامی‌و تێكه‌ڵ نه‌‌كردنی كایه‌‌كانی ژیان وهك كێشهی ئێش‌و مادیات لهگهڵ ژیانی نێو ماڵهوه ،نیزامێكی خۆراكی دروست ،سه‌وز‌ه گهرمهكانو میوه كه ئهبنه هۆی گهشهی مێشك‌و تهندروستی ئهمانه هه‌‌مووی هۆكارن بۆ ئه‌‌نجامدانی كاری سێكسی بێ بیركردنهوه تهنها لهو خۆراكه‌‌ی توانا زیاد ئهكهن. ههریهك له‌‌ژن‌و پیاو به‌‌رپرسن لهدروستكردنی كهشێكی ئارام‌و ئاسووده‌‌و ڕێزو خۆشهویستی ،قسهی خۆش‌و گۆڕینی شوێن‌و كاتی سێكسكردن ،ئهوه جگه‌له‌‌بۆنی خۆش كه هۆكارێكی گرنگه بۆ زیادكردنی ی نێوانیان. ئاره‌‌زووی سێكس
ده‌بێت بهش������ێوه‌یه‌ك بێت كه خواردنه‌كانت جۆراوجۆربن‌و ته‌واوكه‌ر ی یه‌كتربن ،به‌خواردن ی سوك‌ه ژه‌مه‌كانت بۆشاییه‌كان پڕبكه‌ره‌وه‌‌و بیرت ال ی ته‌ندروست ی منداڵه‌كه‌ت بێت ،ئهگهر كالۆر ی ته‌واوت ده‌س������كه‌وت‌و له‌خواردن ی ناته‌ندروست خۆت دوورخس������تهوه ئه‌وا ده‌س������تپێكردنێك ی باش به‌منداڵه‌كه‌ت ده‌ده‌یت‌و كێشیش������ ی زۆر زیاد نابێت ،هه‌ربۆی‌ه له‌خواردنه‌كانتدا پێویسته ئهمانه ی خوارهوه هه‌بن: ئاسن :پێویس������تت به‌ئاس������نێك ی زیاتر ههیه له‌خواردنه‌كانت������دا ،چونك������ه خوێنت زیاتر ل������ ێ ده‌ڕوات له‌ماو‌ه ی س������كپڕیدا ،ئه‌توانیت به‌س������ه‌وز‌ه ی پڕ گه‌اڵ وه‌كو سپێناغ‌و قه‌رنابیت جێگه ی كهم ی ئاسن بگریته‌و‌ه له‌خوێن‌و له‌شتدا، گۆشت‌و شلیكیش س������ه‌رچاو‌ه ی ئاسنن ،به‌اڵم بۆ ده‌ستكه‌وتن ی ئاسن كه‌متر شیر به‌كاربێن‌ه له‌خواردنه‌كانتدا ،چونكه زۆر خواردن ی دهبێته هۆ ی مژین������ ی گیتامین ،كالیس������یۆم یه‌كێك‌ه له‌مادد‌ه گرنگه‌كان كه پێویسته له‌خۆراك ی ژن ی سكپڕدا هه‌بیت ،گه‌شه‌كردن ی ئێسك ی مندا ڵ پێویس������ت ی به‌بڕێك ی تهواو له‌كالیسیۆم ههیه، ئهگهر تۆ له‌خواردنه‌كانتدا كالیسیۆم ی ته‌واوت بۆكۆرپه‌كه‌ت دابین نه‌كرد ئه‌وا له‌ئێسقان ی تۆ ی ده‌بات ،بۆیه ئ������ه‌م خواردنان‌ه ڕۆژانه به‌بڕێك ی گونجاو بخۆ :شیر ،په‌نیر ،ماست ،ئهم خواردنان‌ه پرۆتینیش������ ی تێدایه ،هه‌ربۆی������ه دوومادد‌ه ی
له‌ئینگلیزییه‌وه :دیار حه‌سه‌ن به‌ڕووك������ه‌ش واده‌بینرێت بیرۆكه‌یه‌ك ی س������ه‌یر بێت تۆ كه‌سێك ی تربیت جگه لهو كه‌س������ه ڕاس������ته‌قینه‌ی‌ه ی كه‌هه‌یت، به‌اڵم ئهو كات������ه ی ده‌دوێین به‌جۆرێك به‌رنامه‌ڕێژ ده‌كرێین كه بگونجێین .ئێمه خۆمان ده‌گونجێنین تاكو ئهو كه‌س������ان‌ه دڵخۆش بكه‌ین خۆشمان دهوێنو ئێمه‌یان خۆشده‌وێت ،به‌اڵم هه‌ند ێ كات پێویست دهكات ئهو كه‌س������ه ڕاستهقینه ی ناخت بچه‌وسێنیته‌وه. له‌به‌ر ئهو هۆی‌ه په‌یوه‌ندیت لهگهڵ خوود ی خۆتدا تائێس������تا گرنگترین پهیوهندییه. به‌ب ێ په‌یوه‌ندییه‌ك ی دروست لهگهڵ خۆتدا تاڕادهیهك ی زۆر نه‌شیاو‌ه په‌یوه‌ند ی شیاو لهگهڵ كه‌س������ان ی تردا دروست بكه‌یت. ئهگ������ه‌ر ئاماده‌یت دووبار‌ه ئاش������نایه‌ت ی لهگهڵ كه‌سێكدا په‌یدابكه‌یته‌وه‌و ماوه‌یه‌ك‌ه نه‌تبینیوو‌ه ئ������هوه خۆتیت .له‌ڕێگ‌ه ی ئهم پێن������ج بیرۆكه‌یه‌و‌ه ه������ه‌وڵ بده خوود ی ڕاستهقینه ی خۆت ده‌ست نیشان بكه‌یت: .1ئهو ده‌نگ‌ه ی ناو مێشكت هێور بكهوه. تۆ ئهم ده‌نگان‌ه باش ده‌ناسیت ،ئه‌وانه‌ش بریتین ل������هو ده‌نگان������ه ی به‌به‌رده‌وام ی بێزارت دهكهن تا بۆمامۆستا ی قووتابخان‌ه
خۆراك ی گرنگت ده‌س������تده‌كه‌وێت لێیانه‌وه. ش������ه‌ربه‌ت ی فرێ������ش وات������ه به‌س له‌میوه‌یه‌كه‌و‌ه دروستكرابێت به‌ب ێ كه‌ره‌ست‌ه ی ترو سه‌وزه‌وات زۆر گرنگه له‌ژ‌هم‌و نێوان ژه‌مه‌كانیش������دا به‌كار ی بهێنه ،چونكه جۆره‌ها كه‌ره‌ست‌ه ی خۆراكی‌‌و ڤیتامینات ی تێدایه كه بۆشایی‌ه خۆراكییه‌كانت بۆپڕ دهكهن������هوه ،نان‌و دانه‌وێڵه‌‌و هێلك‌ه گرنگ������ه بۆژن ی سكپڕ.
ی باشترینی!! تۆ شیاو بدوێییت ،له‌پس������ووڵه‌كاندا فێڵ بكه‌یت، ته‌له‌ف������ۆن بۆدایكت بكه‌یت ،منداڵه‌كانت بپارێزی������ت و لێپرس������راو ی كاره‌كه‌ت دڵخۆش بكه‌ی������ت .لهگ������ه‌ڵ ههموو ئهو هه‌رایه‌دا نه‌گونجاو‌ه له‌سه‌روو قیژوقاوه‌و‌ه ش������تێك ی تر ببیس������تیت .پێویسته ئه‌م‌ه ههن������گاو ی یه‌كه‌م بێت .ت������ۆ چۆن ئهوه ده‌كه‌یت؟ به‌ڕێكخستن ی سیسته‌مه‌كان و ئاس������انكردن و بنیادنان ی سیسته‌م ی تر له‌ژیانتدا. .2فێربه‌و پیاد‌ه ی بكه چۆن به‌شێوه‌یه‌ك ی دروست بیر له‌خۆت ده‌كه‌یته‌وه .له‌به‌ر ئهو هۆی‌ه پێویسته هه‌ست بكه‌یت تۆ به‌نرخیت‌و خوود ی ڕاس������ته‌قینه‌ت شتێك ی ده‌بێت پێشكه‌ش ی ئهم جیهان‌ه ی بكات .له‌به‌رئه‌و‌ه ی تۆ لهگهڵ خۆتدا زیاتر ده‌دوێیت له‌هه‌ر كه‌سێك ی تر له‌ژیانتدا ،ئهوه قسه‌كردنێك ی زۆره .ئهوه له‌ده‌س������ت خۆتدای‌ه كه‌بتوان ی له‌بیركردنه‌وه‌تدا په‌یوه‌ندییه‌ك ی دروست بنیاد بنێیت .به‌ئاگایی������هوه گو ێ بگره چۆن لهگ������ه‌ڵ خۆت������دا ده‌دوێیت .ئهو بیركردنهوه نادروستان‌ه بنووس‌ه لهباره ی خۆته‌و‌ه ده‌یڵێی������ت‌و ڕووبه‌ڕوویان ببه‌وه‌و به‌وت‌ه ی ڕاست ش������وێنیان بگره‌وه .بڵ ێ "تۆ هه‌رگی������ز كارێك ی باش ناكه‌یت". به‌ره‌نگار ی ببه‌و‌ه "بێگومان كار ی باش
سووده‌كان ی لوت ی گهوره
ره‌نگ‌ه زۆرێك لهوانه ی خاوه‌ن ی لوتێك ی گه‌وره‌ن ناراز ی بن لهو بهشه ،به‌اڵم لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ك كه‌له‌م باره‌یه‌و‌ه كراوه ئهوه راده‌گه‌یه‌نێت ،ئهو كه‌سان‌ه ئهگهر ی كه‌متر ی تووش بوون به‌نه‌خۆش������ ی وهك هه‌اڵمه‌تیان ههیهو باش������تر دهتوانن پارێزگار ی بكهن له‌خۆیان بكهن. لێكۆڵه‌ره‌وه‌كان ئهوهیان بۆ ده‌ركه‌وت كه هه‌تا ههریهك له‌به‌شه‌كان ی ده‌موو چاو وهك لووت‌و لێو گه‌وره‌تربن به‌كتریاو ته‌پووتۆز كه‌متر ده‌چن‌ه ناو لهشهوه. خوێندكاران ی یهكێك له‌زانكۆكان������ ی ئه‌مریكا بۆ به‌ئه‌نجام گه‌یاندن������ ی ئهم لێكۆڵینه‌و‌ه دوو لووت ی ده‌س������تكردیان دروست كرد كه یهكێك یان له‌چاو ئهوه ی تریاندا 2/3 گه‌وره‌تر بوو .ئهو دوو لووته‌یان لهسهر دوو ده‌مووچاو ی ده‌ستكرد دانا‌و دوو لێو ی ده‌سكرد به‌شێوه‌و ئه‌نداز‌ه ی جیاواز به‌ئه‌نداز‌ه ی ئهو دوو ده‌مووچاو‌ه تاقیكرده‌وه. خوێندكاره‌كان ب������ۆ یان ده‌ركه‌وت ئهوه ی لوت‌ه گه‌وره‌ك‌ه كه‌متر تووش ی هه‌ناس‌ه تووند ی ده‌بێت ،بااڵنس ی هاتن‌ه ناوه‌و‌ه ی هه‌وا راده‌گرێت ،ههروهها چون‌ه ناوه‌و‌ه ی تهنه زیان به‌خش‌ه ورده‌كان لهنێوان لێو‌ه گه‌وره‌ك‌ه كه‌متره.
ده‌كه‌م .ئهو كار‌ه باش������ه‌م (نموونه‌یه‌ك) كرد .ئهم كار‌ه باشه‌م (نموونه‌یه‌ك) كرد. ئه‌مجار‌ه تهنها هه‌ڵه‌یه‌ك بوو كردم .په‌ند ی لێ وه‌رده‌گرم‌و ههوڵ ئه‌ده‌م جارێك ی تر سه‌ركه‌وتنێك ی باشتر به‌ده‌ست بێنم. .3گو ێ له‌دڵ������ت بگره .ده‌نگه‌كان وهك پێویست ئاس������ووده‌ن ،به‌اڵم كات ێ ئێمه پێده‌گه‌ین زۆربه‌م������ان واز له‌گوێگرتن ی دڵمان دێنین‌و تهنها لهگهڵ هۆش������مان ده‌بین .پێویس������ته ئهو دووان‌ه پێكهوه بن تاكو خود ی ڕاس������ته‌قینه‌مان بدۆزینه‌وه. كارێك ی ئاس������ان‌ه لهگهڵ بیركردنهوه ی ههس������ته‌كانت بگونجێیت له‌بر ی ئهوه ی به‌ڕاس������ت ی ههس������تیان پێبكه‌یت .له‌بر ی ئهوه ی پرسیار له‌خۆت بكه‌یت بیر له‌چ ی ئه‌كه‌یته‌وه ،پرسیار له‌خۆت بكه هه‌ستت چۆنه؟ پرسیار له‌خۆت بكه ئهوه بۆگرنگه؟ تۆ به‌چ ی ئاسووده‌یت؟ چ ی بۆتۆ گرانه؟ ئاگادارب‌ه گیرۆد‌ه ی ئامانجێك ی تایبه‌ت نه‌بیت له‌كاتێدا ئهوه ی تۆ به‌ڕاست ی شوێن ی كه‌وتوویت هه‌ستێك ی تایبه‌ته .ده‌رگا ی بیر بۆهه‌سته‌كانت ئاوه‌اڵ بكه‌و ئاماده‌ب‌ه بۆهه‌ر گۆڕانكارییه‌ك لهو شێوازانه ی به‌هۆیه‌و‌ه هه‌سته‌كانت به‌ده‌ست دێنیت. .4توانا ی سروشتی‌‌و هێز ی سروشتیت نیش������ان بده .متمان������ه به‌ڕه‌مه‌ك ی خۆت
بكه .س������ه‌یر ی ژیان������ ی منداڵیت بكه. لیستێك لهو شتان‌ه دروست بكه حه‌زت به‌كردنیان ده‌كرد .پرس������یاربك‌ه بۆچ ی ده‌س������تبه‌رداریان بوویت .ئهگهر ههمیشه حه‌زت به‌سه‌ركه‌ش ی ده‌كرد ئه‌وا كارێك ی باشه بهش������ێك بێت له‌تۆ ی ڕاستهقینه. س������ه‌رنج لهو كاران‌ه بده ئێستا له‌ڕۆژدا ئهنجامی������ان ده‌ده‌یت‌و ته‌نان������ه‌ت ئهگهر بۆچه‌ند خووله‌كێك ی كه‌میش بێت زۆر هه‌ست به‌خۆش ی ده‌كه‌یت .ئهگهر نازانیت مه‌به‌ست له‌خوود ی ڕاس������ته‌قین‌ه چییه، ده‌ست بكه به‌ئه‌زموونكردن ی ئهو كاران‌ه ی جاران حه‌زت پێ ی ده‌كرد. .5جارێك ی تر س������ه‌رنج ی ژیانت بده‌و بیر لهو كاتان‌ه بكهوه هه‌ستت به‌خۆش ی ده‌كرد .تۆ خهریك ی چ ی بوویت؟ لهگهڵ ك ێ بوویت؟ كام شاره‌زایت به‌كارده‌هێنا؟ ئاماده‌ب‌ه لهباره ی خۆته‌و‌ه ڕاس������تیه‌كان بڵێی������ت‌و له‌ژیانتدا چ������ ی ده‌خوازیت. له‌هه‌وڵدانت بۆ بوون بهو كهسه ی كه‌پێت وایه پێویسته ببیت وازبێنه .له‌بر ی ئهوه بڕیاربد‌ه بهوه ی له‌ژیانتدا ده‌ته‌وێت‌و چۆن ئهم جیهان‌ه بدوێن ی دڵخۆش به.
سهرچاوه:
www.mental.health.today.com
ته‌ندوست ی پوك‌و ددان ی منداڵ به‌وته‌ی پزیشكێك ی پسپۆڕ ی ددان ،به‌رله‌و‌ه ی من������داڵ ددان ی ده‌ربێت دوا ی ههر جارێك پێدان ی شیر ده‌بێت پوك ی منداڵ به‌ده‌سڕێك ی نه‌رم ی پاكژ ی تایبه‌ت پاك بكرێته‌وه. ل������ه‌دوا ی ده‌رهاتن ی ددان تاته‌مه‌ن ی س������ێ ساڵ ی ده‌بێت ددان ی منداڵ به‌فڵچ‌ه ی نه‌رم ی تایبه‌تی‌‌و ئاو ی گهرم یان مه‌عجون ی ددان ی تایبه‌ت به‌من������داڵ ددان ی بش������ۆرێت .ئهو پس������پۆڕ‌ه جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه گرنگ ی ته‌ندروس������تیو ئ������اگادار ی دایك له‌كات ی سكپڕیدا گرنگه ،چونكه پارێریزگار ی كردن له‌ددان بهتایبهت له‌وماوه‌یه‌دا پێویست ی به‌چاودێر ی پزیشك ده‌بێت .ئه‌وه‌ش رونده‌كاته‌و‌ه كه پاكردنه‌و ی ددان������ ی منداڵ ل������ه‌دوا ی ههر ژه‌مێك ی خواردن ،ده‌بێت������ه هۆ ی ئهوه ی كه نه‌هێڵێت پاشماو‌ه ی خۆراك لهنێوان ددانه‌كانیدا بمێنێت‌و نه‌بێت‌ه هۆ ی زیان پێگه‌یاندن ی ددانه‌كانی.
دایك ی به‌ڕێز پێش پێدان ی شیر‌و خۆراك به كۆرپه‌كه‌ت ده‌سته‌کانت به ئاوو سابون بشۆ
ژماره 26:
هی ،جیابوونهوه بیرلسكۆنی‌‌و ژنه‌ك له‌ج������اران زیات������ر بی������ر ل������هو بڕیاران‌ه بك������هرهوه ك������ه په‌یوه‌ن������د ی به‌ژیانی تایبه‌تیته‌و‌ه ههیه ،ئاگاداری بڕیاردانه‌كانت به .توشی قه‌یرانێك������ ی دارای ی كات ی ده‌بیت ،به‌اڵم زوو كۆتای ی دێت.
واباشتر‌ه ئه‌وه‌ند‌ه هه‌ستیار نه‌بی� � ��ت لهگ � � �ه‌ڵ ئهوانهی ده‌وروبه‌رت ،م � � �ه‌رج نییه ئهوه ی تۆ بیر ی لێده‌كه‌یته‌وه ههمیشه وابێت .قبوڵكردن ی یارمه‌ت ی ئهوانهی ده‌ورووبه‌رت ئه‌وه‌ند‌ه كارێك ی گران نییه.
ههوڵبده خۆت به‌دوور بگر ی لهو كه‌سان‌ه ی خهریك ی قسه‌و قسه‌ڵۆكن لهباره ی كهسانی ترهوه ،ههوڵ������دان بۆنه‌مانی په‌یوه‌ند ی لهگهڵ ئهمجۆره كه‌س������ان‌ه ش������تێكی خراپ نییه. زۆرب������ه ی له‌دایكبووان������ ی ئ������ه‌م بورج������ه عه‌جول������ن ب������ۆ به‌ده‌س������تهێنانی خواس������ته‌كانیان ،به‌ه������ۆی ئ������ه‌م كاره‌یان������هوه ههندێك كات تووش������ی به‌رپرسیارێت ی دهبنهوه ،پێویسته په‌ل‌ه نه‌ك‌هن‌و به‌ئاقڵ ی كاره‌كانیان به‌ڕێو‌ه به‌رن.
ئهگهر ده‌زانیت كه‌سێكی نزیك������ت ،ده‌ببێت‌ه مایه ی كێش������ه بۆنان������ه‌وه‌ت، هه‌وڵب������ده به‌زووی ی لێی دووربكه‌ویت������هوه .هه‌ل ی گهش������تكردنێكت بۆدێت‌ه پێش ههوڵبده له‌ده‌ست ی نه‌ده‌یت. ئهو به‌ربه‌س������ته ی ل������ه‌روو ی س������ۆزداری ی تووش ی هاتووی بوه‌ت������ه ه������ۆ ی بێتاقه‌ت������یو بێزاركردن������ت ،ل������ه‌روی پهیوهندییه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانه‌وه زیاتر گرنگ ی به‌په‌یوه‌ند ی نێوان خۆت‌و ئه‌ندامانی خێزانه‌كه‌ت بده. ههوڵ ی راستكردنه‌و‌ه ی ئهو بۆ چوون������ه هه‌ڵه‌ی‌ه بده كه ال ی ئه‌وان������ه ی ده‌ورووبه‌رت دروس������ت ب������ووه لهبارهی چۆنێت������ ی به‌ڕێوه‌بردن������ی كاره‌كه‌ته‌وه .كۆتای ی هه‌فت‌ه كاتێك ی باش������ه بۆ ده‌ستپێكردن ی كارێك ی نوێ. لهم هه‌فته‌ی������ه‌دا له‌رێگ‌ه ی ئه‌نجام������ ی كارێك������هوه هه‌ل������ ی دروس������تبوون ی په‌یوه‌ندییه‌ك یسۆزدارییت بۆده‌ره‌خسێت ،به‌اڵم ئهگهر ههوڵ بۆ به‌ره‌و پێشبردن‌و بره‌ودان ی نه‌ده‌یت به‌زوویی له‌ناوده‌چێت. هه‌واڵێ������ك ده‌بیس������تیت ك������ه ده‌بێت������ه ه������ۆ ی دڵخۆشكردنتان ،ههوڵبده ئهو هه‌النان‌ه ی بۆت دێت‌ه پێش له‌ده‌ستیان نه‌ده‌یت. ههمیشه بۆ به‌ده‌ستهێنان ی ئه‌نجام ی باش ی كاره‌كانت به‌باش ی ههوڵبده. كه‌سێك ی بهتواناو خاوه‌ن توانای ی بۆئه‌نجامگه‌یاندنی كاره‌كان������ت .ل������ه‌رووی س������ۆزدارییه‌و‌ه ده‌كه‌ویته خۆشه‌ویس������تی داو ی كه‌سێكه‌و‌ه ههوڵبده ژیران‌ه بیر ی لێبكه‌یته‌وه، ره‌نگ‌ه كه‌سێك ی گوونجاوبێت بۆت. ه‌هل‌و مه‌رجێك ی گونجاو ی رۆحیت ههیه لهم ماوه‌یه‌دا ح������ه‌ز به‌ئه‌نجامگه‌یاندن ی جۆراوج������ۆر كار ی ده‌كه‌یت .ئ������اگادار ی ئهو ههوڵو سه‌ركه‌ش������یانه‌ت به كه‌ده‌یده‌یت بۆ گه‌شتن به‌خولیاكانت. به‌قازانج ی تۆ ده‌بێت ئهگهر بتوانی������ت ل������ه‌م ماوه‌یه‌دا له‌چاره‌سه‌ركردن ی كێشه كۆمه‌اڵیه‌تی������ه‌كان خۆت به‌دووربگریت ،ههرچهند ئه‌م‌ه بۆ كه‌س������ێك ی وهك تۆ ئاس������ان نییه. بڕوات به‌چاره‌نووس هه‌بێت‌و ملمالنێكردن باش نییه.
عادیالن������ه بۆجیابوونه‌وه‌ی������ان له‌یه‌كت������ر، به‌وپێیه‌ش هاوس������ه‌ره‌ك‌ه ی بڕ ی 300هه‌زار یۆرۆ ی مانگان‌ه وه‌رده‌گرێت. پێش س������اڵێك ڤیرۆنیكا الری������ۆ داوا ی جیابوون������هوه ی ك������رد دوا ی ئ������هوه ی كه ده‌ركه‌وت بیرلس������كۆنیی تهمهن 73ساڵ لهگهڵ كچێك ی تهمهن 17س������اڵدا سێكس ی كردووه. سه‌ره‌تا ڤیرۆنیكا داوا ی 3.5ملیۆن یۆرۆ ی سلڤیۆ بیرلسكۆن ی س������ه‌رۆك وه‌زیران ی كردب������وو ،ب������ه‌اڵم دوا ی رێككه‌وتن لهگهڵ ئیتالیا رایگه‌یاند ك������ه لهگهڵ ڤیرۆنیكا ی بیرلسكۆن ی ئهو بڕ‌ه ی كه‌مكرده‌و‌ه به‌مه‌رجی هاوسه‌ریدا گه‌یش������توونه‌ت‌ه رێكه‌وتنێك ی وه‌رگرتن ی ڤێالیه‌ك ی نایاب له‌میالنۆ‌و پێدان ی
مووچ‌ه ی مانگان‌ه ی ستاف ی خزمه‌تگوزاریی ناو ئهو ڤێالی‌ه كه ژماره‌یان 20كهسه. بێرلسكۆن ی دان ی به‌وه‌دا نا كه جیابوونه‌وه‌ك‌ه كارێك ی ناخۆش������ه" ،به‌اڵم چاره‌سه‌ره‌ك‌ه عادیالنه بوو ،ڤیرۆنیكا كه‌س������ێك‌ه ده‌ست به‌س������امانه‌كه‌یه‌و‌ه ده‌گرێت كه 100ملیۆن یۆرۆیه‌‌و ئه‌وه‌ش بۆمنداڵه‌كانمانه". به‌پێ ی یاسا ی ئیتاڵی ،جیابوونهوه ی كرده‌یی روونادات تا دوا ی س ێ ساڵ له‌بڕیاردان ی یاسایی. بیرلسكۆن ی س������ ێ منداڵ ی ههیهو دووه‌مین ملیاردێر یئیتاڵیایه.
ی ناوێت كامیرۆن ،پاسه‌وان رۆژنام‌ه ی تایمز ی به‌ریتان ی باڵویكردهوه لێپرسراو‌ه ئه‌منییه‌كان ی له‌نده‌ن نیگه‌رانن لهوه ی كه دیڤید كامیرۆن سه‌رۆك وه‌زیران ی به‌ریتانیا رێنماییه‌كانیان پشتگوێ ده‌خات‌و سوور‌ه لهسهر ئهوه ی كه به‌نێو خه‌ڵكدا به‌پێ بڕوات‌و رێگ‌ه نادات پاس������ه‌وان ی زۆر ی به‌ده‌وره‌و‌ه بێت. رۆژنامه‌ك‌ه ئاماژه ی بهوه كردووه كه ئهو كه‌له‌ڕه‌قیی‌ه ی كامیرۆن بووهته هۆ ی نیگه‌رانی‌‌و ترس‌و دڵه‌ڕاوكێ ی لێپرسراوان ی ئه‌منیی به‌ریتانیا ،چونكه لهو باوه‌ڕه‌دان ئهو كار‌ه ی كامیرۆن ببێت‌ه هۆ ی ئامانجێك ی ئاسان ی تیرۆریستان‌و گرووپ‌ه تاوانكارییه‌كان ،یان ههر هیچ نه‌بێت هاوش������ێو‌ه ی بیرلسكۆن ی بكه‌وێت‌ه بهر هێرش ی خه‌ڵكانێك كه تهنها ده‌یانه‌وێت ناوبانگ ی پێ ده‌ربكه‌ن.
سه‌رۆك وه‌زیران ،زمانی دایك نازانێت
حكومه‌ت ی به‌ریتانیای شه‌رمه‌زار كرد!
سه‌رۆك ی داهاتوو ،جگهره فڕێنادات
ئۆكرانی������ا خوێندكاران������ ی دۆسیه‌یه‌كیان به‌رزكرده‌و‌ه له‌دژی نیك������ۆال ی ئازارۆڤ������ ی س������ه‌رۆك وه‌زیران������ ی واڵته‌كه‌ی������ان تا چاو بخش������ێنرێته‌و‌ه بهش������ه‌رعیه‌تی وه‌رگرتن ی ئهو پۆس������ته به‌مه‌رجی ئهوه ی كه ده‌بێت سه‌رۆك وه‌زیرانی ئۆكرانیا به‌ت������ه‌واو ی زمان ی دایك بزانێت ،چونكه ئ������ازارۆڤ چهند هه‌فته‌یه‌ك پێش ده‌ستبه‌كاربوونی، به‌ڵێنیداو‌ه زمان ی ئۆكران ی فێربێت‌و قسه‌یش ی پێبكات ،به‌اڵم ئهو به‌ڵێن‌هی نه‌بردووه‌ته‌س������هرو به‌زمان ی روسی ده‌دوێت. خوێندكاران ی زانكۆیه‌ك له‌كیێڤی پایته‌خت لهو ناڕه‌زاییه‌دا پش������تیان به‌س������تووه به‌ماد‌ه ی ده‌یه‌م ی یاسای ئۆكران ی كه به‌گوێر‌ه ی ئهو ماده‌یه ده‌بێت كه‌س ی پاڵێوراو بۆ پۆستی سه‌رۆك وه‌زیران زمان ی ئۆكرانی بزانێت‌و بتوانێت لهبهردهم ههموو كه‌سایه‌تیی‌ه پله‌داره‌كان ی حكومه‌تی ئۆكرانیادا قس‌ه ی پێبكات.
به‌هۆ ی ئاشكرابوون ی كارێك ی نایاسایی یهكێك له‌دیارترین به‌رپرس‌ه بااڵكانییه‌وه، حكومه‌ت ی ئیئتیالفی������ی نوێ ی به‌ریتانیا دووچار ی شه‌رمه‌زار ی ده‌بێت. رۆژنام‌ه ی ده‌یل ی ته‌له‌گراف باڵویكردهوه دیڤید لۆز گهوره ئه‌میندار له‌وه‌زاره‌ت ی خه‌زێن������ه ی به‌ریتانیا ب������ڕ ی 40هه‌زار جونه‌یه ی ئیسته‌رلین ی وهك كر ێ داوهته چهند ژوورێك كه موڵك ی شه‌ریكێك ی خۆ ی بووه. لۆز داوا ی لێبوردن ی لهو كار‌ه نایاسایی‌ه ی ك������رد‌و رایگه‌یاند كه ئهو ب������ڕ‌ه پاره‌ی‌ه ده‌گێڕێته‌وه ،راشیگه‌یاندوو‌ه كه ئهو كار‌ه ی بۆزۆركردن ی سامان ی خۆ ی نه‌بووه ،به‌ڵكو ویستویه‌ت ی درێژ‌ه به‌په‌یوه‌ندییه‌كان ی خۆ ی بدات لهگهڵ جیمس لۆند ی كه نۆ ساڵ له‌مه‌وبه‌ر ده‌ستیپێكردووه. ل������ۆز به‌رپرس������ ی رێوش������وێنه‌كان ی چاره‌سه‌ركردن ی كورتهێنان ی بودجه‌ی‌ه له‌سه‌رده‌م ی ئاشتیدا كه هه‌فت‌ه ی رابردوو لهالیهن حكومه‌ته‌و‌ه ده‌س������تیپێكردووه. ئه‌ویش ب������ۆ كه‌مكردنه‌و‌ه ی بڕ ی زیاده ی بودج‌ه ی وه‌زاره‌ته‌كانه.
سناتۆر بینینۆ ئه‌كینۆ كه زۆرترین ی ههیه ببێت‌ه سه‌رۆكی چانس������ ی فلیپی������ن ،رایگه‌یاند: داهاتوو "ئاماده‌نی������م ده‌س������تبه‌رداری جگه‌ره‌كێش������ان بم له‌مكاته‌دا كه ی ده‌بێت لهسهر كاریگه‌ریی زۆر بڕیاردانم". ئه‌كین������ۆ كه رۆژان������ه پاكه‌تێك جگهره ده‌كێش������ێت ،وتیش������ی: ی سیاس������یو "كۆمه‌ڵێك هۆكار ی زۆر كۆمه‌اڵیه‌ت������یو ئاب������وور گرن������گ ه������هن ك������ه زۆر لهوه ی جگهره گه‌وره‌ترن به‌ته‌رككردن به‌راوردیان بكه‌ین". ی ئه‌كینۆ هاوكات ئهو قس������ان‌ه ب������وون لهگ������ه‌ڵ كارپێكردنی ێ سهبارهت ی نو چهند بنه‌مایه‌ك ی هۆش������داریی نوێ‌‌و به‌نووسین ی جگهره، روونتر له‌س������ه‌ر پاكه‌ت جگه‌ل������ه‌وه‌ش چاالكوانان ده‌ڵێن: "ب������هردهوام ده‌بی������ن له‌س������ه‌ر گوشارخستنه‌س������ه‌ر ئه‌كینۆ تا ی جگهره فڕێده‌دات". ئه‌وكات‌ه
ئه‌سه‌د ،گه‌نجــترین ســه‌رۆكه بهش������ار ئه‌س������ه‌د سه‌رۆكی سوریا به‌گه‌نجترین سه‌رۆك داده‌نرێ������ت ك������ه له‌ته‌مه‌نی 34س������اڵیدا گه‌یش������تووه‌ته كورسیی حوكم. ی چهند زانیارییه‌ك ههر به‌پێ كه له‌وباره‌یه‌و‌ه لهسهر تۆڕی ئینته‌رنێت باڵوكراوه‌ته‌وه، ده‌ركه‌وت������ووه ك������ه دیڤید ی سه‌رۆك وه‌زیرانی كامیرۆن ی به‌ریتانیا گه‌نجترین نوێ ی به‌ریتانیی‌ه كه سه‌ركرد‌ه ی رابردوودا ی 200ساڵ له‌ماو‌ه گه‌یشتووه‌ت‌ه كورسیی حوكم، ی 43ساڵه. كه ئێستا تهمهن ی گش������تی بهش������ێوه‌یه‌ك زانیاریی������ه‌كان له‌ب������ارهی ی گهنجان له‌ته‌مه‌نی هه‌ڵكشان
40ساڵیدا به‌ره‌و كورسیی حوك������م ،ئام������اژه به‌چه‌ند واڵتێك ده‌ده‌نـ لهوانه :دیمتری ی روسیا میدڤیدیڤ سه‌رۆك ی 42ساڵیدایه، ئێستا له‌ته‌مه‌ن ئیلهام عه‌لیێڤ س������ه‌رۆكی ئازه‌ربایجان ئێستا ته‌مه‌نی 41ساڵه ،ساپاتیرۆ سه‌رۆك ی ئیس������پانیا ئێستا وه‌زیران ی 43س������اڵه ،كۆرییا تهمهن ی ئیك������وادۆر س������ه‌رۆك ی 43ساڵهو ههروهها تهمهن ی س������ه‌رۆكی كالدیرۆن������ مه‌كسیكیش ئێستا ته‌مه‌نی 44ساڵه. ی ئه‌سه‌دیش‌ه له‌ته‌مه‌نی هه‌رچ 34ساڵیدا بووهته سه‌رۆكی ی عه‌ره‌بیی سوریا. كۆمار
یه‌کشه‌ممه
2010 /5/30
19
كۆندۆلیزا رایس‌و چیرۆكی سهركهوتنی
نوسینی :ئه‌نتۆنیا فیلیكس ی بۆ عه‌ره‌بی :سه‌عید ئه‌لحسنیه وه‌رگێڕان ی بۆ كوردی :رێباز زه‌نگه‌نه وه‌رگێڕان
4
جۆرج بوش :ههموو ئه‌وان‌ه ی لهباره ی سۆڤیه‌ته‌و‌ه ده‌یانزانم رایس پێمده‌ڵێت سه‌ره‌تا ی چوونه‌ژووره‌و‌ه ی كۆندولیزا رایس بۆنێو بازن‌ه ی بنه‌ماڵه‌ی ی خێزان ی بوش ،لهشهوه ئاهه‌نگێك ی ساڵ ی 1987دا ده‌ستیپێكرد كه له‌زانكۆ ی ستانفۆرد سازدرا ،لهو ده‌مه‌دا كۆند ی چهند تێبینییه‌ك ی كهم ی خسته‌ڕوو كه بوونه‌هۆ ی گۆڕین ی رێڕه‌و‌ه پیشه‌ییه‌ك‌هی ،ئهو لهگهڵ چهند كه‌سێك ی سه‌ر به‌كۆلیژ ی زانست‌ه سیاسییه‌كان ئاماده ی ئاهه‌نگه‌كه‌بوو، له‌میان‌ه ی ئاهه‌نگه‌كه‌دا ،برنت س������كۆكرۆفت راوێژكار ی سه‌رۆك فۆرد بۆكاروبار ی ئاسایش ی نه‌ته‌وه‌یی وته‌یه‌ك ی پێشكه‌شكرد ،راسته‌وخۆ له‌دوا ی وته‌ك‌ه ئێواره‌خوانێك رێكخرا كه ههندێك له‌به‌رزترین دروستكه‌ران ی سیاسه‌ت ی دهرهوه ی ئه‌مریكا تیایدا به‌شداربوون. سكۆكرۆفت پێیوابوو قسه‌كردن له‌كات ی ئێواره‌خوانه‌كه‌دا ده‌بێته‌هۆ ی بێتاقه‌تیی ئاماده‌بووان ،تا ئه‌وكات‌ه ی مامۆستا گه‌نجه‌ك‌ه ی زانست ی سیاس ی د.رایس ده‌ست ی به‌قس‌ه كرد. سكۆكرۆفت ئهو بۆنه‌ی‌ه ی له‌بیره‌و له‌باره‌یه‌و‌ه ده‌ڵێت" :ئهو وه‌كو الوێك ی الواز‌و بچووك هات‌ه به‌رچاو‌و لهگهڵ خۆمدا ده‌موت ئهو كچ‌ه پشت ی به‌خۆ ی قایمه‌‌و بێگومان كه‌سێك‌ه شیاو ی ئهوهیه بیناسم". سكۆكرۆفت له‌قسه‌كان ی رایسدا گه‌یشت‌ه ئهو ده‌ره‌نجام‌ه ی كه تێگه‌یشتنێك ی فراوان ی ئه‌وتۆ ی لهباره ی ئایدۆلۆژیا ی سۆڤیه‌تییه‌و‌ه ههیه كه هاوشان‌ه لهگهڵ تێگه‌یشتن ی ئهو بۆ ریالیزم ی سیاسی ،سكۆكرۆفت له‌یاده‌وه‌رییه‌كه‌یدا هه‌روا ده‌ڵێت" :بۆم ده‌ركه‌وت رایس ش������اره‌زایی لهو بوارانه‌دا هه‌ی������ه كه ده‌توانین تیایدا هاوكاریی یه‌كتر بكه‌ین‌و ئهو بوارانه‌یش كه ناتوانین هاوكاریی یه‌كتر ی تێدابكه‌ین". لهو كاته‌دا سكۆكرۆفت زۆر سه‌رسام ی بوو به‌ئه‌ندازه‌یه‌ك كه پاش وه‌رگرتن ی پۆست ی راوێژكار ی ئاسایش ی نه‌ته‌وه‌یی له‌ئیدار‌ه ی ئه‌مریكا ی س������ه‌رده‌م ی سه‌رۆكایه‌تیی بوش ی باوكدا ،ده‌س������تبه‌ج ێ رایس ی كه‌وته‌و‌ه یادا ،سكۆكرۆفت ده‌ستیكرد به‌دیاریكردن ی ئه‌وان‌ه ی له‌پاش كۆتاییهاتن ی هه‌ڵبژاردن ی س������اڵ ی 1988هوه په‌یوه‌ندی������ی پێوه‌ده‌كه‌ن له‌كۆشك ی سپی ،سكۆكرۆفت ده‌ڵێت" :یه‌كه‌م په‌یوه‌ندیی ته‌له‌فۆنییم لهگهڵ كۆند ی رایسدا بوو". برنت ،پۆس������ت ی به‌ڕێوه‌ب������ه‌ر ی كاروبار ی س������ۆڤیه‌ت ی له‌ئه‌نجومه‌ن ی ئاسایش������ ی نه‌ته‌وه‌یی دا به رایس ،ئه‌ویش پاڵپشت به‌ئه‌زموون ی زانستی‌‌و توێژینه‌وه‌یی كه لهباره ی یه‌كێت ی سۆڤیه‌ته‌و‌ه وه‌ریگرتبوو .كۆند ی توانیی له‌پۆست‌ه نوێیه‌كه‌یدا رێز ی هاوڕێكان ی ده‌وروبه‌ر ی به‌ده‌ستبهێنێت‌و ببێت‌ه هاوڕێ ی تایبه‌ت ی س������ه‌رۆك بوش‌و خاتوو باربرا ی هاوسه‌ری. ب������وش -ی باوك بۆ وه‌رگرتن ی وان������ه ی تایبه‌ت لهباره ی كاروبار ی مێژوو ی سیاسی‌‌و سه‌رباز ی یه‌كێت ی سۆڤیه‌ت (كتومت وهك ئهوه ی كه بوش -ی كوڕ له‌دوا ی ده‌یه‌یه‌ك كردی) پشت ی به‌كۆند ی به‌ست .بۆ مانه‌و‌ه ی لهو كه‌ش ی گۆڕانكاریی‌ه خێرایان‌ه ی په‌یوه‌س������تن ب������هو دوو بابه‌ته‌وه، بوش������ ی باوك راشكاوان‌ه ستایش������ێك ی زۆر ی كۆندیی كرد له‌ماو‌ه ی سه‌رۆكایه‌تییه‌كه‌یدا كه رووخان ی دیوار ی به‌رلین‌و له‌به‌ریه‌ك هه‌ڵوه‌شانه‌و‌ه ی یه‌كێت ی سۆڤیه‌ت ی به‌خۆو‌ه بینی .بوش ی باوك به‌حاكم ی یهكێك له‌ویالیه‌ته‌كان ی وت: "ههموو ئهو شتان‌ه ی لهباره ی یه‌كێت ی سۆڤیه‌ته‌و‌ه ده‌یانزانم، كۆند ی پێم ده‌ڵێت". دوا ی كۆتاییهاتن ی ماو‌ه ی س������ه‌رۆكایه‌تیی بوش ی باوك، كۆن������د ی گه‌ڕایه‌و‌ه ب������ۆ وانه‌وتنه‌و‌ه له‌س������تانفۆرد ،به‌اڵم هاوڕێیه‌تییه‌ك‌ه ی لهگهڵ جۆرج‌و باربرا بوشدا ههر مایه‌وه‌‌و زۆرجاریش هه‌ردووكیان بۆماڵ ی خۆیان له‌هیوس������تن‌و ههروهها ب������ۆ ماڵ‌ه هاوینه‌ییه‌كه‌ی������ان له‌كینیبنك پۆرت له‌ویالیه‌ت ی ماین ده‌عوه‌تیان ده‌كرد. رایس بهردهوام لهگهڵ س������ه‌رۆك ی پێشوودا كۆده‌بووه‌و‌ه به‌سیفه‌ت ی ئه‌ندام لهو لیژنه‌ی‌ه ی كه باربرا بوش ناو ی "لیژن‌ه ی كتێب" ی لێنابوو .لیژنه‌ك‌ه سه‌رده‌مانێك هه‌ری������ه‌ك له‌كۆندی‌‌و س������كۆكرۆفت‌و بوش������ ی له‌خۆگرتبوو كه ئامانج������ ی هاوكاریی دانان ی كتێبێك بوو له‌ب������اره ی رووداو‌ه گرنگه‌كان ی جیهان كه له‌س������ه‌رده‌م ی ده‌س������ه‌اڵت ی بوش ی باوكدا روویان دابوو. له‌یه‌كه‌مین س������اڵ ی دوا ی كۆتاییهاتن ی ماو‌ه ی سه‌رۆكایه‌تییه‌ك‌ه ی بوشدا نووسین ی كتێبه‌ك‌ه ده‌ستیپێكرد‌و چه‌ندین كه‌س ی تر به‌شدارییان تێداكرد .له‌ساڵ ی 1997كۆند ی چه‌ندین سه‌ردان ی درێژ ی بۆ هیوس������تن‌و كینیبنك پ������ۆرت كرد بۆ یارمه‌تیدان ی بوش له‌نوسین ی ئهو كتێبه‌دا.
18
یه‌کشه‌ممه
2010 /5 /30
ژماره 26:
Changeling ئا :بێساران فه‌یرۆز حه‌سه‌ن
ده‌رهێنه‌ر :كڵینت ئیست وود سێناریۆ ج‌هی .مایكڵ ستراچینكی مۆزیك :كڵینت ئیست وود ئه‌كته‌ره‌كان :ئه‌نجلینا جولی ،گیتلین گریفیس ،میش������ێل مارتین ،مایكڵ كل‌هی ،جۆن ماڵكۆڤیچ. به‌رهه‌م ی ئه‌مریكا 2008 ی سه‌رس������وڕمانه، جێگ������ه ی ئهم ههم������وو تین‌و بینین������ ی به‌ته‌مه‌نی وزه‌ی‌ه له‌پیاوێك������ 78سااڵن‌و فیلمسازێك كه ی ههر فیلمێكی به‌دروستكردن ی تازه ی نیش������انه‌یه‌ك نوێ������ ی خۆیی له‌توانست‌و به‌هره‌مه‌ند ی ده‌رهێناندا نمایش له‌بوار دهكات .پێده‌چێت "ئیس������ت ی به‌ساڵداچوو ،بڕیاری وود" دابێ������ت بۆقه‌ره‌بووكردنه‌و‌هی ی كه لهبهردهم ئهو س������ااڵنه ی نواندووه، كامێرادا ڕۆڵ������ ئێستاك‌ه س������ااڵنه دوو فیلم دروس������ت بكات .له‌هه‌مووی س������ه‌یرتر ئهوهیه س������هرهڕای ئهم گش������ته چاالكیه ،الوازی ی كاره‌كانیدا به‌رچاو له‌ئاست ناكه‌وێت. ی گ������ۆڕدراو ی منداڵ فیلم������ "Changelingله‌س������ه‌ر ی ڕاستهقینه ی ڕووداوێك بنه‌ما ی Whiteville كوش������تنه‌كان Chicken Coop دروستكراوه. ئه‌ڵبه‌ت������ه ب������ه‌ر له‌ئیس������ت وود" ،ڕۆن ه������ۆوارد" ی ئ������ه‌م فیلمه بۆ ده‌رهێنان ده‌ستنیشان كرابوو ،ئیست وود بۆزیات������ر ئاڵۆزكردنی ی وه‌ردایه فیلمهكه ،ده‌س������ت ڕووداوه‌كان‌و ته‌نان������ه‌ت یناوفیلمه‌ك‌ه‌و ورده‌كارییه‌كان ی كراو‌هی دواجار كۆتاییه‌ك بۆ فیلمهكه به‌جێهێش������تووه ی هێزی هه‌تاوه‌كو ئاس������ت ی دراماك������هی به‌ركه‌وتن������ چه‌ندین ئه‌وه‌ند‌ه بكات ،به‌اڵم ی ده‌شێت ئهم فیلمه به‌كورت به‌ستایش������كردن له‌ئه‌مریكا ی بده‌ین ،كه چۆن له‌قه‌ڵه‌م������
ی كرێكار ی ژنێ������ك له‌چین ئهو واڵت������ه ده‌توانێت چۆك ی پۆلیس ی به‌هێز به‌ده‌زگا دابدات. ی فیلمی ی ده‌رهێنان توان������ا ی ئهو ئیس������ت وودو وردبین ی ناو فیلمه‌كه‌یدا، له‌ورده‌كار ی بێوێن‌هی لهگهڵ نواندن������ ی بووهته ئه‌نجلین������ا جول������ ی دروس������تبوونی ه������ۆكار ی كاریگ������ه‌ر كه فیلمێك������ ی هه‌تاوه‌كو كۆتایی به‌ئاسان فیلمهكه ،بینه‌ر له‌ته‌ك خۆیدا په‌لكێش بكات .ده‌رهێنه‌رێك ی ئۆسكارو كه چوار خه‌اڵت ی دیك‌هی پتر له 100خه‌اڵت ی هونه‌ری خۆیدا له‌كارنام‌ه هه‌بێت ،بێگومان ده‌توانێت ی فه‌راهه‌م ی بینه‌ران ڕه‌زامه‌ندی بكات. خه‌اڵته‌كان ی سه‌ته‌الیت بۆباشترین خه‌اڵت ی سه‌ره‌كی ی ڕۆڵ ژنه‌ئه‌كته‌ر ئه‌نجلینا جول������ی ،پاڵێوراو ی زێڕی������ن بۆدارخورم������ا ی "كان"ی له‌فێس������تیڤاڵ فه‌ڕه‌نسا ،پاڵێوراو بۆباشترین باش������ترین مۆزی������كو ی سه‌ره‌كی ی ڕۆڵ ژنه‌ئه‌كته‌ر ی گۆڵدن فیلم له‌مه‌راس������یم گڵ������ه‌ب ،پاڵێوراو بۆ س������ێ ی ئۆس������كار ،پاڵێوراو خه‌اڵت ی به‌فتا، ی خه‌اڵت بۆ هه‌ش������ت ی گۆڵدن پاڵێوراو بۆخه‌اڵت پاڵ������م بۆ كڵینت ئیس������ت وود ، 2008پاڵێ������وراو ب������ۆ خه‌اڵت ی CFCAبۆئه‌نجلینا ی ،2008پاڵێ������وراو جول������ بۆخه‌اڵت������ی ،2009 CDG پاڵێوراو بۆ چهند خه‌اڵتێكی ی سینه‌ما. ی بوار‌ه تر
به‌شداربوانی فه‌یسبووك گه‌یشت ه 370ملیۆن سایت ی گوگڵ قه‌ره‌باڵغترین سایت‌ه جیهانی������ه‌كان باڵوكردوه‌ته‌و‌ه كه هه‌زار س������ایت ی جیهانی‌ه‌و تێیدا سایتی تۆڕ ی كۆمه‌اڵیه‌ت ی فه‌یسبوك له‌یه‌كه‌مین������ ی ئهو س������ایتانه‌دای‌ه‌و ژماره ی به‌شداربووانی گه‌یشتوه‌ت‌ه 37ملیۆن كه‌س. فه‌یس������بوك ،نه‌ك تهنها زۆرترین ی سه‌ردانكه‌ر ی ههیه ،به‌ڵكو له‌ئامار گوگڵدا ده‌ركه‌وت������ووه كه مانگان‌ه 570ملیار الپه‌ڕ‌ه ی تیا سه‌یركراو‌ه‌و به‌شداربووانی گه‌یشتوه‌ت‌ه370ملیۆن كه‌س ،به‌اڵم سایته‌كان ی تر ی وه‌كو یاهوو پله ی دوو‌هم‌و msnپێنج‌هم‌و ی هه‌ش������ت‌هم‌و Sina. بای������دو پله com.cnپل������ه ی یانزه‌ی������ه‌م یان به‌ده‌ستهێناوه. ئ������ه‌م پالن������ه به‌ه������ۆ ی زۆرترین ی س������ه‌ردانكردنه‌و‌ه به‌ناونیش������ان الپه‌ڕ‌ه ی خێزان ی سه‌ردان ی دهكرێن، له‌پل‌ه بااڵكاندا دانراون.
ی داهاتوو فیلمه‌كه‌ی ئۆباما نیشان ده‌درێت مانگ ی ئاشكرای ی ئه‌نده‌نوز دمین دماترا ده‌رهێنه‌ر ی ی له‌س������ه‌ر منداڵ دهكات كه تازه‌ترین فیلم باراك ئۆبامایه. دمین ،ب������اس لهوه دهكات ك������ه له‌فیلمه‌كه‌دا ی باراك ئۆباما ی ئاین‌و كولتور جۆراو جۆرێت ی ده‌رده‌خ������ات له‌جاكارتا ،كه چۆن كاریگه‌ر ی دهبێته ی كه دوای بووه له‌س������ه‌ر ئهو كه‌س������ه ی ئه‌مه‌ریكا. سه‌رۆك كۆمار ی باراك ی ژیان ی فیلمهكه لهسهر بنه‌ما چیرۆك ی ی له‌دواین ساڵیاد ئۆباما نوس������راوه كه خۆ ی كردۆتهوه ،ده‌رهێنه‌ر لهو له‌دایكبوونیدا باڵو
ی ی جۆراوجۆر ی له‌گفتوگۆ چیرۆك‌ه سوود ی ئۆباما دراوس������ێكان‌و هاوڕێی������ان‌و خێزان وه‌رگرتووه . ی یو ئه‌نده‌نوز ی ئینگلیز ئهم فیلمه به‌دوو زمان ێ به‌ره������ه‌م دێت ،دمات������را وت������ی" :ئه‌مانه‌و ی ی نیش������ان بده‌ین كه چۆن فره‌ی به‌جیهان ی ئۆباما ی جیاواز‌و ئه‌زموون له‌فه‌رهه‌نگ‌و ئاین ی بهو شوین‌ه له‌فره‌ییدا (پلورالیزم) چۆن ئهوه گه‌یاندووه". ی داهاتوو ئهو فیلمه‌ی ئۆباما 100خوله‌كه‌و مانگ ی جاكارتا نیشان ده‌درێت. لهسهر سینه‌ماكان
فیلمی دوورگه‌ی دابڕاو له‌گه‌لـــه‌ری ســــه‌رده‌م نمایش ده‌كرێت
ئا :كاو‌ه حه‌سه‌ن
فیلمی ( )shutter islandله‌ده‌رهێنانی مارتین سكۆرسیزی-یهو ساڵی 2010ل������ه ئه‌مه‌ریكا به‌رهه‌مهێنراوه‌و لیناردۆ دی كاپریۆو مارك رافالۆو بین كینس������ڵی‌و ده‌یان ئه‌كته‌ری لێهاتوو رۆڵی تێدا ده‌بینن‌و ماوه‌كه‌ی 124خولهكه. ئهم فیلمه له‌بنه‌ڕه‌تدا له‌رۆمانی رۆماننووسی بلیمه‌تی ئه‌مه‌ریكی (دینیس لیهان )1965وه‌رگی������راوه .رۆمانه‌ك‌ه پڕفرۆش������ترین كتێب ده‌رچوو له‌ئه‌مه‌ریكاو توانی زۆرترین خوێنه‌ر بۆالی خۆی راكێش������ێت ،جا ئهگهر رۆمانه‌ك‌ه ناوبانگێكی وا باشی دهركردووه هه‌ڵبه‌ت‌ه پێوستی به‌ده‌رهێنه‌رێكی ب������اش‌و لێهاتوو ههیه بۆ ئ������ه‌وه‌ی كاری ده‌رهێنانی بۆ بكات ،ئهم جۆر‌ه فیلمانه‌ش به‌س (مارتین سكۆرس������یزی )1942ئه‌توانێت خۆی لێبدات، چونكه پێشینه‌یه‌كی باشی ههیه لهگهڵ فیلمی مه‌زندا ،بهتایبهت كه خاوه‌نی 83خه‌اڵته‌و توانی نۆجار بپاڵێورێت بۆ خه‌اڵتی ئۆس������كار ،سكۆرسیزی فیلمی نایابی زۆر ده‌رهێناو‌ه لهو فیلمان‌ه ( ته‌كسی درایڤه‌ر -چه‌ته‌كانی نیویوڕك -گه‌ڕاوه‌كان -شه‌قام‌ه گاڵوه‌كان -گای هار ). رووداوه‌كانی ئهم فیلمه ده‌مانگه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ س������اڵه‌كانی 1954كه باس له‌دوو ئه‌فسه‌ری لێكۆڵه‌ری پۆلیس ئهكات ،ئه‌چن بۆ دوورگه‌یه‌كی دابڕاو له‌شارستانیه‌ت ،به‌دواداچونێك ئهكهن لهسهر ژن‌ه نه‌خۆشێكی ده‌روونی كه هه‌ڵهاتوو‌ه لهو دوورگه‌یه ،لهو شوێن‌ه په‌راوێزخراو‌ه راستی‌و خه‌یاڵ‌و وه‌هم وا تێكه‌ڵ به‌یه‌ك ئه‌بن بینه‌ری زیر‌هك‌و لێهاتوویی ئه‌وێت بۆ جیاكردنه‌وه‌یان. ئه‌كته‌ری س������ه‌ره‌كی ئهم فیلمه ناوی (لیناردوو دی كاپریۆ)ی‌ه ناسراوه به‌كوڕه‌كه‌ی تایتانیك ئه‌ویش پاش ئهوه دێت كه رۆڵێكی بارچاوی بینی لهو فیلمه‌داو بوو به‌قوربانی كچ‌ه خۆشه‌ویسته‌كه‌ی ،لیناردۆ ساڵی 1974 له‌ئه‌مه‌ریكا له‌دایكبووه‌و ههرچهنده ته‌مه‌نێكی كه‌می ههیه به‌اڵم تاكو ئێستا خاوه‌نی 35فیلمه‌و له‌ساڵی 1990و‌ه خهریكی كاری هونه‌رییه‌و 20خه‌اڵتی جیهانی پێبه‌خشراوه‌و به‌ختێكی باشی نییه لهگهڵ خه‌اڵتی ئۆسكار ،چونكه تاكوو ئێس������تا س������ێ جار پاڵێوراوه‌و وه‌ری نه‌گرتووه ،ئه‌مه‌ش ناوی ئهو فیلمانه‌ی‌ه كه تێدا پاڵێوراو‌ه بۆ ئۆسكار: (What's Eating Gilbert Grape 1993- The Aviator 2004 .)- Blood Diamond
خوێنه‌رانی به‌ڕێزی نم نم‌و ههر بینه‌رێكی دیكه كه ده‌یه‌وێت ئهم فیلمه ببینێت ،كاژێر 4:30خوله‌كی ئێواره‌ی شه‌ممه‌ی داهاتوو 2010/6/5 له‌گه‌له‌ری سه‌رده‌م له‌سلێمانی بیبینن.
ئۆتۆمبێلێک چۆن خاوێنی پووکت ده‌پارێزیت؟ 17وه‌ک دره‌خت هه‌ناس ه ده‌دات 13 به‌كارهێنانی ههنگوین بۆده‌م‌و چاو یه‌كاویه‌كه
باجیۆ ..ئـه‌فسانه ی تـۆپــی پێـی ئیتاڵـیا
7
بۆئه‌و‌ه ی پێستێك ی ناسك‌و دره‌وشاوه‌و بێخه‌وشت هه‌بێت ،پاش������ان بكرێت‌ه چوارگۆش‌ه ی بچوك واته په‌ڕه‌ك‌ه یبكرێت به‌چوار دهتوان ی پێڕه‌و ی چهند ڕێگه‌یه‌ك ی ئاس������ان بكه‌یت لهرێی به‌شه‌وه. بهكارهێنان ی گیراو‌ه ی ههنگوین كه ئاس������انترین ڕێگه‌یه چواره‌م :به‌ئاو ی گواڵوو لۆك‌ه دهمو چاوه‌ك‌ه پاك بكرێته‌وه. بۆنه‌هیشتن ی په‌ڵه‌و زیپكه‌و نه‌هێشتن ی ماڵ‌ه ی سكپڕی: پێنجه‌م :پاشان هه‌نگوینه‌ك‌ه لهسهر ڕوخسار دابه‌ش ده‌كرێت‌و به‌مه‌ساج یه‌كه‌م :ههنگوین ی سروشت ی پاڵێوراو ئامادهبكه. بۆماو‌ه ی سێ خوله‌ك لهسهر پێسته‌ك‌ه باڵوده‌كرێته‌وه ،به‌مه‌رجێك دووهم :گ������واڵ) ئاماده‌بكرێ������ت‌و له‌گوڵه‌ك������ه جیاكرابێته‌وه ،واته نزیك ی چاوو شوێن‌ه هه‌ستیاره‌كان ی دهمو چاو نه‌كه‌وێته‌وه. پاڵێوراوبێت. شه‌شه‌م :ئهو وه‌ره‌قان‌ه ی له‌س������هرهوه باسمانكردن لهسهر ڕوخسار سێیه‌م :بهكارهێنان ی وه‌ره‌ق‌ه ی A4ئهگهر بێخ‌هت‌و سپ ی بێت باشتره ،داده‌نرێت. خاوه‌ن ی ئیمتیاز :كۆمپانیا ی رووداو
ناونیشان :سلێمانى شاڕێی سالم ته‌الرى سلێمانی مۆڵ -نهۆ‌می دووهم
چۆن به‌ئاماژه خۆشه‌ویستییت بۆهاوسه‌‌ره‌‌كه‌‌ت ده‌رده‌بڕیت؟
د‌ه‌ربڕینی خۆشهویستی تهنها لهرێی قس‌ه‌كردن‌ه‌وه نییه ،به‌ڵكو رێگه‌ی تر زۆره كه زیاتر ماناب‌ه‌خشه وهك رێگه‌ی كرداری‌و هه‌ڵس������وك‌ه‌وتی ب‌ه‌رج‌ه‌س������تهو ئهو ئاماژان������ه ی ك‌ه‌مانای‌ه‌كی گهوره دهبهخش������ن ،هۆكارن بۆ گواستنهوهی خۆش‌ه‌ویستیمان بۆك‌ه‌سی بهرامبهر بهبێ ئهوهی لهرێگهی دركاندنی وش‌ه‌و‌ه ئهو خۆش‌ه‌ویستیی‌ه د‌ه‌رببڕین . له‌راس������تیدا د‌ه‌ربڕینی خۆشهویستی بهبێ دركاندنی وشه كاریگهری زیاتره ،ئ‌ه‌مانه‌ی خوارهوه چهند ه‌ه‌نگاوێكن كه گوزارشت لهبوونی سۆزێكی راست‌ه‌قین‌ه دهكهن لهالیهن ژن‌ه‌وه بهرامبهر هاوس‌ه‌ر‌ه‌كه‌ی هه‌روه‌ك چۆن پێچ‌ه‌وان‌ه‌ك‌ه‌شی راسته: .1میوه‌ی‌ه‌ك ،بۆنمون‌ه ترێ ،شیلگ... ،تد ،هه‌ڵبژێر‌ه‌و لهسهری
بنوس‌ه خۆشمد‌ه‌وێیت‌و لهناوهڕاستی میو‌ه‌كانی تردا دایبنێ‌و پێشكهشی بكه. .2پارچ‌ه س������ه‌هۆڵی بچوك ل‌ه‌شێوه‌ی دڵدا بك‌ه‌ر‌ه ناو ئهو پ‌ه‌رداخ‌ه ش‌ه‌رب‌ه‌ت‌ه‌و‌ه ك‌ه‌ده‌یخوات‌ه‌و‌ه. .3گوڵێ������ك بك‌ه‌ر‌ه ناو ئهو رۆژنامه‌ی‌ه یان ئهو كتێب‌ه‌و‌ه كه ئه‌یخوێنێت‌ه‌و‌ه. .4لهرۆژی پشوو‌ه‌كه‌یدا ئهو خواردنه‌ی بۆ ئامادهبكه كه حهزی لێئ‌ه‌كات‌و لهنێو جێگ‌ه‌كه‌یدا پێشكهشی بكه. .5وێنهكهی ل‌ه‌شوێنێكدا هه‌ڵبواس‌ه ك‌ه‌دیاربێت. .6نامه‌ی‌ه‌كی ناسك‌و پڕ سۆزی بۆبنوس‌ه‌و لهكاتی ئیشدا بۆی بنێره.
بۆ په‌یوه‌ندی:
7 بو خه‌لک له خه‌لکه‌و ه 7
3186176 - 07480151705 - 07710268004
Nmnmpress@yahoo.com
7
26
ئافره‌ت ی جوان زیان به‌ته‌ندرووست ی پیاوان ده‌گه‌یه‌نێت ی ی له‌چه‌ند ڕۆژ ڕۆژنام������ه ی daily telegraphبه‌ریتان ڕاب������ردوودا باڵویكردهوه كه زانكۆ ی ڤالنس������یا ی ی ئهنجامداوهو تیایدا هاتووه كه مانه‌و‌ه توێژینه‌وه‌یه‌ك ی پیاو بۆماو‌ه ی پێنج خوله‌ك بهتهنها لهگهڵ ئافره‌تێك جواندا ده‌بیت‌ه هۆ ی به‌رزبوونه‌و‌ه ی ڕێژ‌ه ی كۆرتیزۆل له‌خوێنیدا. ی ی لهوه كردووه ك������ه هۆرمۆن ڕۆژنامه‌ك������ه باس������ ی ی ماندووبون كۆرتیزۆل ،ئهركه له‌له‌شداو له‌ش له‌كات جه‌سته‌یی یان ده‌روونییدا ده‌ری ده‌دات ،بێجگه‌له‌وه‌ش ی دڵه‌و‌ه به‌ستراوه‌ته‌وه. به‌نه‌خۆشییه‌كان توێژه‌ران توێژینه‌وه‌كه‌یان لهسهر 84پیاو ئهنجامداوهو هاتوون ی ههر پیاوێكیان له‌ژورێكدا داناوه‌و داوای چاره‌سه‌ركردن یار ی س������ۆدوكۆیان لێكردوون ،له‌هه‌ر ژورێكیشدا ژن‌و ی تریان لێدان������اوهو له‌ئه‌نجام������دا دهركهوتووه پیاوێك������ ی ك������ه كاتێك ژنه‌ك‌ه ژووره‌ك‌ه ی جێهێش������تووه ڕێژ‌ه كورتیزۆله‌ك‌ه وهك خۆ ی بووه ،به‌اڵم كاتێك پیاوه‌ك‌ه ی بهتهنها لهگهڵ ئافره‌ته‌ك‌ه ماوه‌ته‌و‌ه ڕێژ‌ه ی كۆرتیزۆله‌ك‌ه زیاد ی كردووه. ی له‌كۆتاییش������دا باس������یان لهوه كردووه ك������ه هۆرمۆن ی ههیه ،ئهگهر به‌ڕێژ‌ه ی كهم كۆرتیزۆل س������ود ی پۆزه‌تیڤ ی مرۆڤ دهكات، له‌له‌شدا هه‌بێت ،چونكه هاوكار ی له‌به‌ئاگابوون ی درێژخایه‌ن زیان به‌اڵم به‌رزبونه‌و‌ه ی ڕێژه‌ك‌ه ی بهش������ێوه‌یه‌ك ی دڵ‌و به‌له‌ش ده‌گه‌یه‌نیت‌و دهبێته هۆ ی تووش������بوون به‌نه‌خۆش ی خوێن‌و الواز ی سێكسی. شه‌كره‌و به‌رزبونه‌و‌ه ی په‌ستان
مۆدێالتی ئهم به‌هاره له‌‌دیدی نه‌‌خشه‌‌سازانی جل‌و به‌‌رگه‌‌وه لهم وهرز ی به‌هاره‌دا پۆشین ی جل‌و بهرگ گۆڕانكاریی به‌رچاو ی به‌سه‌ردا دێت‌و ههریهك له‌نه‌خشه‌سازان ی ئهو بواره‌ش تێڕوانین ی جیاوازیان ههیه. ئیف س������ان لوران ده‌ڵێت :بۆئهوهی لهوهرزی به‌هاردا ناسكی‌و ن‌ه‌رم‌و نیانی خانمان د‌ه‌ربك‌ه‌وێت ،پێویسته ت‌ه‌نوره‌ی كورت ب‌ه‌ر‌ه‌نگ‌ه بێالی‌ه‌ن‌ه‌كان بپۆشن ،هاوكات جیل س������اندری ،فوستانی پهس������ه‌ندكردوو‌ه وهك مۆدێل بۆهه‌ردوو وهرز ی به‌هارو جوڵ‌ه‌و جۆرێك ل‌ه‌ناسكی ب‌ه‌خانمان ئ‌ه‌ب‌ه‌خشێت، هاوین ،چونكه س‌ه‌رب‌ه‌ستی جگ‌ه‌ل‌ه‌م‌ه‌ش هه‌ڵبژاردنی جانتاشی بهگرنگ باس ك������ردووه ،به‌اڵم رالف لۆرین بۆ ئهم وهرزه ش������انتۆڵی پهسهند كردووه ،بهالی ئ������ه‌و‌ه‌و‌ه ههرچهند ئهم جۆری پۆش������اكه مێژوی‌ه‌ك������ی دورودرێژی ههیه ،به‌اڵم مۆدێلێكی س������ه‌رد‌ه‌میانه‌ی‌ه‌و رووی‌ه‌كی خۆرهه‌اڵتیانه د‌ه‌ب‌ه‌خشێت‌ه خانمان. ئ‌ه‌مبۆری������ۆ ئ‌ه‌رمانی، پێیوای‌ه‌ن‌ه‌خش‌ه‌سازانی جل‌و بهرگ ههرچهنده ههوڵی خس������تن‌ه‌ڕووی مۆدێلی س������ه‌رد‌ه‌میانه بدهن ئیش‌ه‌كه‌یان تهواو نابێت ،ئهگهر بێتوو واز لهدروستكردنی ئ‌ه‌وجۆر‌ه پانتۆاڵنه بهێنن كه هێڵی ده‌‌ركه‌‌وتووی تێدایه.
Reklam