ئاسۆ جه‌بار ل ه دۆزه‌خێکی بچووک ده‌دوێت
گه‌نجان نایانه‌وێت کۆپی باوانیان بن
4
5
سه‌رنووسه‌ر :شوان ئاده‌م ئه‌یڤه‌س
7 بو خه‌لک له خه‌لکه‌و ه 7
28
www.Nnmnm.com
7
رۆژنامه‌یه‌كى كولتوریى گشتییه
17
%50ی پیاوان توندوتیژی سێکسی له‌دژی ژنه‌کانیان به‌کاردێنن
یه‌کشه‌ممه
2010/6/13
له‌کوردستان له‌شفرۆش ده‌گیرێت‌و له‌شکڕ ئازاد ده‌کرێت سێ گه‌نج به‌هه‌ڵ ه گیان له‌ده‌ست ده‌ده‌ن
له‌ماوه‌ی هه‌فته‌ی رابردوودا سێ گه‌نج گیان له‌ده‌ست ده‌ده‌ن ،دوانیان به‌هۆی فیشه‌كه‌وه‌و ئه‌ویتریان به‌هۆی خواردنی ده‌رمانه‌وه. شه‌و ی 10ـ 11ی ئهم مانگ‌ه له‌گه‌ڕه‌ك ی سلێمان ی تاز‌ه به‌هۆ ی ده‌ستكاریكردن ی ده‌مانچه‌وه ،كورێك فیشه‌كێك ی له‌ده‌ست ده‌رده‌چێت‌و گه‌نجێك ی ته‌مه‌ن 21ساڵی هاوڕێ ی خۆی ده‌كوژێت ،هاوكات گه‌نجێكی تریش كه كارمه‌ندی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت ی نشینگ‌ه ی سلێمانی ده‌بێت ،به‌هۆی له‌ده‌ست ده‌رچونی فیشه‌كه‌و‌ه خۆی ده‌كوژێت، ئهو گهنجه له‌كاتی ده‌وامی خۆیدا شه‌و به‌ده‌ستی خۆی خۆی ده‌كوژێت. له‌الیه‌كی تره‌و‌ه گه‌نجێكی ته‌مه‌ن 21ساڵ به‌هۆی خواردنی حه‌به‌و‌ه به‌هه‌ڵ‌ه گیان له‌ده‌ست ده‌دات‌و به‌پێی هه‌ندێك زانیارییش ئهو گهنجه باری ده‌رونی ته‌واو نهبووه. ده‌رباری گیان له‌ده‌ستدانی ئهو سێ گهنجه ،عه‌مید نه‌جمه‌دین كه‌ریم به‌رێوه‌به‌ری به‌رێوه‌به‌رایه‌تی پۆلیسی پارێزگای سلێمانی ،ئهو هه‌واڵ‌ه پشتڕاستده‌كاته‌وه‌و جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه چه‌ند كه‌سێك لهسهر ئهو كێشان‌ه ده‌ستگیركراون‌و لێكۆڵینه‌وه‌ش بهردهوامه.
نرخ750 :دینار
له‌ماوه‌ی پێنج مانگی رابردوودا 11152بتڵ خوێن به‌خشراو‌ه
7
کوڕه‌که‌ی ئه‌مینداری یه‌کگرتوو کچی سفوری به‌الو‌ه جوانه
ئه‌یوب لهۆنی ،كوڕی سه‌اڵحه‌دین به‌هائه‌دینی ئه‌مینداری گشت ی یه‌كگرتووی ئیسالمی كوردستان ،له‌دیمانه‌یه‌كیدا لهگهڵ نم نم، ورده‌كاریی ژیان ی تایبه‌ت ی خۆ ی ده‌خاته‌ڕوو، ئاماژه بهوه دهدات كه كوڕ ی پیاوێك‌ه تا ده‌مرێت ده‌بێت حه‌زربكات ،جا له‌به‌رئه‌وه‌ی زۆر زۆر ڕقی له‌كاری حیزبی‌و سیاسییه، یه‌كێك له‌ئاواته‌كانی ئهوهیه كه باوكی واز له‌ئه‌میندارێتی حیزب بهێنێت« ،ئه‌سڵه‌ن ههستی سیاسیم نییهو تاقهتی ته‌عبیر‌و تاكتیك‌و هێنان‌و بردنم نییه ،ئهگهر بهێڵن وه‌كو ڕێكخه‌ری ڕۆژنامه‌وانی باوكم قس‌ه بكه‌م ،ئه‌یقه‌ومێنم».
3
ئهو نه‌خۆشیی ه چیی ه ک ه ل ه ئایدز خێراتر باڵوده‌بێته‌وه؟
16
ریکالم
ژماره 28:
یه‌کشه‌ممه
2010 /6/13
3
"كوڕ‌ه سینه‌ماكاره‌ك ه ی ئه‌میندار ی یه‌كگرتوو زۆر بێزار‌ه له‌خوتبه‌ی جومعه‌ی ئهم ده‌وروزه‌مان ه "ئهگهر باوكم ئه‌میندار نه‌بوای ه باوكێكی زۆر میهره‌بانتر ده‌بوو ئ���هو كوڕێك���ی ڕێكپۆش‌و س���ینه‌ماكارێكی به‌مۆدێله، ته‌مه‌ن���ی 20س���اڵه‌و ئهگهر قسه‌ی لهگهڵ بكه‌یت هه‌رگیز نازانی���ت ك ه كوڕی پیاوێك ه ك ه ئه‌مین���داری حیزبێكی ئیسالمییه ،ئهو تاك ه كوڕ‌ه ك ه تائێس���تا له‌ناوجه‌رگه‌ی حیزب ه ئیس�ل�امییه‌كانه‌و‌ه ده‌س���تی دابێت��� ه كاری سینه‌ما ،بهاڵم ئهو له‌ڕێگه‌ی خ���ول بینین���هوه بووه‌ت ه سینه‌ماكار نه‌وه‌ك خوێندنی كۆلێ���ژ ،هه‌ربۆی��� ه به‌نیاز‌ه له‌ئێس���تادا تاقیكردنه‌وه‌ی ده‌ره‌ك���ی ب���كات‌و درێ���ژ‌ه به‌خوێندنی سینه‌ما بدات. سازدانی :به‌رزان عه‌ل ی حه‌م‌ه ئه‌یوب لهۆن������ی ،كوڕی س������ه‌اڵحه‌دین به‌هائه‌دین������ی ئه‌مین������داری گش������ت ی یه‌كگرتووی ئیس���ل��امی كوردس������تان، له‌دیمانه‌یه‌كیدا لهگهڵ نم نم ،ورده‌كاریی ژیان ی تایبه‌ت ی خۆ ی ده‌خاته‌ڕوو ،ئاماژه بهوه دهدات كه كوڕ ی پیاوێك‌ه تا ده‌مرێت ده‌بێت حه‌زربكات ،جا له‌به‌رئه‌وه‌ی زۆر زۆر ڕقی له‌كاری حیزبی‌و سیاس������ییه، یه‌كێك له‌ئاواته‌كانی ئهوهیه كه باوكی واز له‌ئه‌میندارێتی حیزب بهێنێت"،ئه‌سڵه‌ن ههستی سیاسیم نییهو تاقهتی ته‌عبیر‌و تاكتیك‌و هێن������ان‌و بردنم نییه ،ئهگهر بهێڵن وه‌كو ڕێكخ������ه‌ری ڕۆژنامه‌وانی باوكم قس‌ه بكه‌م ،ئه‌یقه‌ومێنم".
ده‌ك‌هم‌و باوكم خه‌به‌رم ده‌كاته‌و‌ه‌و ده‌چم‌ه ههموو جومعه‌كانیش ،هه‌رچه‌ند‌ه زۆر بێزارم له‌خوتبه‌ی جومعه‌ی ئهم ده‌ورو زه‌مانه‌ی‌ه بهداخهوه بهتایبهت هی شاری هه‌ولێر زۆر قسه‌ی دووباره‌و دورودرێژه، هی سلێمانی تۆزێك باشتره ،ئهم جومعه‌ی‌ه له‌خوتبه‌كه‌دا مامۆستا به‌ئاشكرا مۆندیالی حه‌رامكرد ،وتی مۆندیال وه‌ختكوشتنه‌و وه‌ختكوشتنیش به‌نه‌صی ئایه‌ت حهرامه، ئهگهر بمزانییای‌ه بێڕیزی نییهو گوناهم ناگات خوتبه‌كه‌م جێده‌هێشت ،ههر ئهو ئه‌قڵه‌ی‌ه خه‌ڵكی موس������وڵمان تێكده‌دات، سیستمی بیركردنهوهی ئیسالمییه‌كان مه‌ال تێكی������داوهو ده‌بێت مه‌الش چاكی بكاته‌وه ،ههر مه‌الیه‌كیشم بینیوه پێموتووه.
براده‌رانی یه‌كگرتوو سه‌ریان لێشێواو‌ه ك ه دهڵێن ئهم براده‌ر‌ه نه‌ئه‌مال ده‌گرێت‌و نه‌ئه‌وال گه‌وره‌ی لێده‌كردم ،به‌مه‌فهومی هاندان بۆ كاری س������ینه‌ما هانی نه‌داوم ،چونكه خۆی له‌سینه‌ما نازانێت‌و ئیختیصاصی ش������تێكی تره ،بهاڵم ههر ئه‌وه‌نده‌ی كه ڕێگری م������ن نهبووهو ئازادییه‌كی دامێ، ئهوه بۆ خۆی نهك بووه هاندان ،به‌ڵكو بووه پاڵنان‌و فڕێیدام به‌ره‌و دنیایه‌كی تر.
به‌رزان :كه‌وات‌ه سه‌رسام نیت به‌پۆسته‌كه‌ی باوكت؟ ئه‌یوب :هیچ بهو پۆس������ته سه‌رسام نیم، هه‌س������تده‌كه‌م ئهگهر باوك������م ئه‌میندار نه‌بوای‌ه باوكێكی زۆر میهره‌بانتر ده‌بوو، هه‌رچه‌ند‌ه ئێس������تا زۆرباش‌ه له‌گه‌ڵمان، بهاڵم ئه‌وكات‌ه باشتر ئاگای لێمان ده‌بوو، به‌رزان :له‌كه‌یه‌و‌ه كاری سینه‌ما چونكه به‌هۆی سه‌رقاڵی به‌ئیشه‌كانیه‌و‌ه ده‌كه‌یت؟ ئه‌یوب :پێش������تر موتاڵه‌عه‌ی زۆرم ههبوو نه‌یتوانیو‌ه زۆر به‌ئێم‌ه بگات‌و به‌جۆرێك لهسهر س������ینه‌ما ،بهاڵم له‌ساڵی 2005هوه له‌جۆره‌كان باوكێكی سه‌د له‌سه‌د بێت، ده‌ستمكرد به‌پراكتیككردنی خوێندنی بهاڵم لهگهڵ ههموو ئهو مه‌شغه‌ڵه‌ته‌شیه‌دا س������ینه‌ما ،بهاڵم ئهگهر پۆلێنی بكه‌م من كه دێته‌و‌ه بۆ ماڵهوه ههر باوكه بۆ ئێمه. زیات������ر خوێندوومه‌ت������هوه تاوهكو ئیش بكه‌م له‌س������ینه‌ما ،چونكه م������رۆڤ دوو به‌رزان :حه‌زت لهوه نی‌ه بچیت‌ه گوێ‌و ی������ه‌ك ده‌می ههیه ،ده‌بێت زۆری جێگه‌كه‌شی؟ گوێ لێبێت‌و كه‌متر نیشان بدات ،بهاڵم ئه‌یوب :هه‌رگیز ،ئهوه به‌ڕاشكاوی دهڵێم له‌س������اڵی 2006فیلمێكم دروستكرد كه كه زۆر زۆرم ڕق له‌ئیشی حیزبییه. باسی به‌یه‌كگه‌یشتنی دوو نه‌ته‌و‌ه دهكات له‌عێراق كه ئه‌وانیش كوردو عه‌ره‌بن ،ئهو به‌رزان :باوك‌و دایكت هه‌ورامیین، فیلمه به‌ناو ی بۆنی جه‌نگ بوو ،ویستم كه‌چی وتت هه‌ورامیش نازانم؟! له‌بینه‌ری ده‌ره‌وه‌ی بگه‌یه‌نم كه عێراقێك‌و ئه‌یوب :نا ...بهداخهوه ،له‌ناو ژینگه‌یه‌كی دوو نه‌ته‌وه‌و دوو زمان ههیهو له‌یه‌كتری هه‌ورامی گه‌ور‌ه نه‌بووین ،ڕاست‌ه دایك‌و ناگه‌ن ،ئهم دوو نه‌ته‌وه‌ی‌ه پێویستیان به‌دوو باوكم هه‌ورامین ،بهاڵم ئه‌وه‌ند‌ه هه‌ورامی ش������تی جیاوازه ك������ه پێیدهوترێت دوو له‌ده‌وروبه‌رمان نهبووه كه قس������ه بكه‌ین، ده‌وڵه‌ت ،بهشێوهیهكی ڕاشكاوان‌ه ئیعالنی ئێستا ئهگهر به‌هه‌ورامی قسه‌بكه‌ین حه‌یام ئینفیصاڵم كرد له‌عێراق ،من لهو فیلمه‌دا ده‌چێت! زۆر كه‌یفم به‌فه‌زای هه‌ورامان وتم كورد پێویس������تی بهوه نییه لهگهڵ دێ������ت‌و له‌س������اڵێكدا چهن������د جارێك عێراقدا بێت .به‌گش������تی چوار كورت‌ه س������ه‌ردانی ئه‌وێ ده‌كه‌م ،چونكه ئه‌وێ فیلمم ههیه كه دانه‌یه‌كیان دیكۆمێنتارییه‌و شوێنی دروستكردنی فیلمه. ئه‌وانیتریش شۆرت فیلمن. به‌رزان :تۆ ڕه‌خنه‌ی ئه‌وه‌ت ههبوو كه ئیسالمییه‌كان یان زۆر به‌توندی به‌رزان :تۆ كوڕی ئه‌مینداری گشتی حیزبێكی ئیسالمیت ،ئایا باوكت ڕێگر ملی سیاسه‌ت ده‌گرن ،یان زۆر به‌توندی ملی دین ده‌گرن ،ڕه‌خنه‌یان نهبووه له‌وه‌ی كاری سینه‌ما بكه‌یت؟ ئه‌یوب :قه‌رار نیی������ه هه‌ركه‌س منداڵی لێ نه‌گرتوویت كه خه‌ریك ی كاری یه‌كگرتوو ب������وو ئیتر ده‌بێت یه‌كگرتوو سینه‌مایت؟ ده‌رچێ������ت‌و وهك������و یه‌كگرت������ووش ئه‌یوب :من ئیشێكم كرد كه یه‌كگرتووی بیربكاته‌وه‌و ههر ده‌بێت ئهو ئیشانه‌ش ناچارك������رد گرنگی بدات به‌ش������تێك بكات ك������ه یه‌كگرت������ووه‌كان ده‌یكه‌ن ،به‌ناوی سینه‌ما ،بهشێوهیهكی ئۆتۆماتیكی ڕق������م زۆر لهو مه‌له‌كییه‌ته‌ی������ه ،له‌هه‌موو كه ك������وڕی س������ه‌رۆكی حیزبه‌كه‌یان ته‌مه‌ن������م واهه‌س������تده‌كه‌م خوا توش������ی خه‌ریكی ئیش������ێك بێت ئ������هوه دهبێته تاقیكردنه‌وه‌یه‌كی زۆر ناخۆشی كردووم ئیشی حیزبه‌كه‌ش ،بهداخهوه كۆمهڵگهی كه تاده‌مرم له‌كۆڵم نابێته‌وه ،ئه‌ویش ئهوهیه ئێمه وای������ه دهڵێن ك������وڕی ئه‌مینداری كه ك������وڕی پیاوێكم كه تاده‌مرم ده‌بێت یه‌كگرتووی ئیسالمی خه‌ریكی سینه‌مایه، حه‌زه‌ر بكه‌م .ناڵێم سه‌رجه‌م ئازادییه‌كان ،یه‌كسه‌ر ناوه‌كه‌ی دێنن‌ه ناوه‌وه. بهاڵم هه‌شتا ده‌رس������ه‌دی ئازادییه‌كانی ب������ه‌ره‌و ڕووم دهبنهوه به‌ئێس ئێم ئێس‌و من وه‌رگیراوه ،ب������ه‌اڵم باوكم جۆرێك ته‌له‌فۆن‌و ئێم‌هل‌و ته‌نانه‌ت ڕووبه‌ڕووش، له‌كرانه‌وه‌ی تیابوو ،ده‌یوت ئه‌یوب پێش ههر ته‌قه‌بول������ی ناكه‌ن كه من خه‌ریكی ئهوهی ك������وڕی من بێت ئینس������انێكه ،س������ینه‌مام .لهگهڵ مامۆستایه‌كی ئایینی م������ن منداڵیش بووم بی������رم دێت ڕه‌ئی یه‌كگرتوو بوو به‌مناقه‌ش������ه‌مان لهسهر وه‌رده‌گرتم‌و پرسیاری زۆر سه‌یر‌و گه‌ور‌ه س������ینه‌ما ،ده‌یوت ناڵێم حهرامه بهس بۆ
ئه‌یوب لهۆنی کوڕی سه‌الحه‌دین به‌هادین كۆمه‌ڵگای ئێمه قه‌تعه‌ن نابێت ،ده‌یوت ش������تێك بكه كه خزمه‌تی به‌ئیس���ل��ام كردبێت ،پێموت فیلمی ڕیساله ،ده‌یوت نا ئهوه س������ینه‌مایی نیی������ه ،له‌كاتێكدا ئهوه فیلمێكی 35ملیمه‌و پڕۆفیش������ناڵ سینهماییهو ستافێكی ئه‌مریكی جوله‌ك‌ه دروستیان كردووه ،هه‌رقه‌ناعه‌تی نه‌كرد كه فیلمی ریس������ال‌ه كارێكی سینه‌مایی بێت ههر ده‌ی������وت ئ������هوه گێڕانه‌وه‌یه، تاوهكو س������یدییه‌كی وێنه‌ی پشتی ئهو فیلمه‌م بۆ برد بۆ ئ������ه‌وه‌ی بزانیت كه ئهو فیلمه ئاوا دروستكراوه‌و كاره‌كه‌ش كارێكی سینهماییهو خزمه‌تی به‌ئیسالم گه‌یاندووه ،وتم ئهوه خزمه‌تی به‌ئیسالم كردووه ئ������هی تۆ چیت بۆ ئیس���ل��ام كردووه ،ت������ۆ كۆمه‌ڵێك گه‌نجت له‌ناو مزگه‌وتێكدا قه‌تیس كردووهو واده‌زانیت ه������ه‌ر نوێژكردن‌و قورئ������ان خوێندن خزمه‌تكردن‌ه به‌ئیس���ل��ام ،هات‌ه سهر ئهو قه‌ناعه‌ته‌و ته‌نانه‌ت له‌خوتبه‌شدا به‌خه‌ڵكی وتبوو خه‌ڵكینا س������وود ل������هو ته‌جروب‌ه سینه‌ماییان‌ه وه‌ربگرن (بهپێكهنینهوه)! كولتورێك دروس������تبوو‌ه ك������ه ته‌نانه‌ت ناوی س������ینه‌ماش عه‌یبه‌ی‌ه بهتایبهت له‌م ش������اره ،ڕهنگه ك������وڕه‌زای من بتوانێت وه‌كو ئیس���ل��امییه‌ك ئیش له‌سینه‌مادا بكات ،ئیس���ل��ام وات‌ه مه‌ده‌نییه‌ت ،كه‌وات‌ه ئێمه پێویستمان به‌وه‌نیی‌ه خۆمان بكه‌ین به‌ساحێبی ئیس���ل��ام ،تاحه‌دێكی باش خهریكه یه‌كگرتوو ب������ه‌ره‌و ئهوه بڕوات زمانحاڵی كه‌س������ێكی س������فور‌و غه‌یر‌ه دین‌و نوێ������ژ نه‌كه‌ر بێت ،با لهو بازنه‌ی‌ه خۆمان ده‌ربازكه‌ین كه هه‌ركه‌س������ێك كوڕی باش نه‌بوو یه‌كگرتوو نییه ،یان هه‌ركه‌س یه‌كگرتوو بوو كوڕی چاكه، با ئهو دابه‌ش������كردنی حه‌اڵڵ‌و حه‌رام‌و به‌هه‌ش������ت‌و جه‌هه‌نم‌ه له‌مێشكی خۆمان بهێنین‌ه دهرهوه ،ئێستا وابزانم له‌سلێمانی هه‌ندێك ئافره‌تی یه‌كگرتوومان ههیه كه سه‌رپۆشیان به‌سه‌ره‌و‌ه نییهو نوێژ ناكه‌ن، بهاڵم ئه‌م‌ه س������تارت‌ه بۆدروس������تكردنی ئ������هو فكره‌یه ،بهاڵم ك������ه تۆ خۆت كرد به‌حیزبێكی دینیی‌و حیزبێك كه ههر ئه‌مه‌یه‌و ببێته ڕێژه‌ی نه‌گۆڕ بیست‌و دوو لهسهر حه‌وت‌و ئیتر نابێت هیچ بگۆڕێت ئه‌م‌ه هه‌ڵه‌یه ،جا بهداخهوه زۆربه‌ی حیزب‌ه ئیس���ل��امییه‌كان وان ،به‌شێكی گه‌وره‌ی یه‌كگرتووش وایه بهداخهوه ،بهاڵم ئهوهی جێی خۆش������به‌ختیی‌ه ئهوهیه كه ئه‌قڵی یه‌كگرتوو وانییه. به‌رزان :وتت له فه‌یس بووكدا لهگهڵ ئۆردۆغان براده‌ریت ،ئایا تائێستا بینوته‌و ده‌تناسێت لهنزیكهوه؟ ئه‌یوب :پێموت������ووه كه كوڕی كێم ،ههر چاالكییه‌ك������ی هه‌بێ������ت به‌لینك بۆم ده‌نێرێت ،بینیویش������مه ،ل������هم ماوه‌یه‌دا له‌ڕۆژنام‌ه توركییه‌كان خوێندمه‌و‌ه كه نه‌خۆش������ه ،زۆر زۆر پێم ناخۆشه ،بۆیه
ڕهنگه ڕاوێژكاره‌كانی وه‌اڵمم بدهنهوه، ب������ه‌اڵم زۆر پش������تگیری له‌ئیش������ه‌كانم ده‌كات‌و ههموو جارێكیش ده‌ڵێت ئێوه وه‌كو ئێمه‌ن له‌كوردستان ،من سه‌رسامم به‌هه‌ڵوێسته‌كانی ئه‌ردۆگان نه‌وه‌ك وه‌كو شه‌خسێك ،چونكه ئهگهر باسی ق‌هد‌و قیاف‌ه بێت ،من ق‌هد‌و قیافه‌ی باوكمم پێ جوانتره ،بهاڵم ئهو س������ه‌رۆكی واڵتێكی هه‌شتا ملیۆن نه‌فه‌ریی‌ه‌و مه‌وقعیه‌ته‌كه‌ی زۆر له‌كاك مه‌س������عود‌و م������ام جه‌الل‌و ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد گه‌وره‌تره ،ئهو ده‌توانێت به‌ده‌عوه‌تنامه‌ی������ه‌ك ئۆبام������ا بێنێت‌ه ناو توركیاوه ،چونكه ڕه‌قه‌مه ،وا هه‌ستده‌كه‌م له‌هه‌موو واڵته عه‌ره‌بییه‌كان به‌هه‌ڵوێستتره، غیره‌تی هه‌م������وو ئهو واڵته عه‌ره‌بییانه‌ی كۆكردووه‌ته‌وه‌و بردویه‌تی بۆ خۆی.
به‌رزان :به‌نیاز نیت ژن بێنی؟ مه‌رج‌ه ژنه‌كه‌ت ههر حیجاب بێت؟ ئه‌یوب :ئه‌س������ڵه‌ن بی������رم نه‌كردووه‌ته‌و‌ه جارێ������ك ژن بهێنم ،ب������ه‌اڵم زۆر ڕقم له‌ماكیاژی ژنه ،ته‌نانه‌ت ئهو كچانه‌شم پ������ێ جوانه ك������ه س������فورن‌و ماكیاژ ناك������هن ،چونكه ماكیاژ یه‌عنی درۆیه‌و جوانیی له‌ژن ده‌س������ێنێته‌وه .حه‌زده‌كه‌م حیجاب بێت ئه‌مه‌ش وه‌كو حه‌ز ،نهك وه‌كو دین‌و موس������وڵمانێتی‌و شتی وا، چونكه له‌ئیس���ل��امدا ڕێگه‌ت پێدراو‌ه ژنی مه‌سیحی‌و جوله‌ك‌ه بهێنیت ،بۆیه شته‌كان زۆر كراوه‌ترن. به‌رزان :كه‌متر قسه‌مان لهسهر سینه‌ما كرد ،له‌سینه‌ماكاره‌كاندا سه‌رسامیت به‌كێ؟ ئه‌یوب :ئێمه بزوتنه‌وه‌یه‌كی فیلمسازی زۆر باشمان ههیه كه ده‌توانێت سینه‌ما دروستبكات‌و تاڕاده‌یه‌كیش دروستبووه. به‌ڕای من حكومه‌ت ئه‌وه‌نده‌ی پاره ی داوه بهس������ینه‌ماكاره‌كان خۆی بووه به‌ڕێگر له‌به‌رده‌م سینه‌ما .ده‌بێت حكومه‌ت پاره بۆ بونیادی س������ینه‌ما سه‌رفبكات نهك چوارسه‌د ملیۆن بدات به‌ده‌رهێنه‌رێك‌و بچێت س������ه‌د ملیۆنی تێدا سه‌رفبكات. حكومه‌ت سینه‌ما وهك یاریی مندااڵن سه‌یر دهكات ،تائێستا هه‌زمی سینه‌مای نهكردووهو ش������تێك ناناسێت به‌ناوی سینه‌ما ،ته‌نها فیلم ده‌ناسێت.
به‌رزان :له‌سه‌ركرد‌ه كورده‌كاندا به‌كێ سه‌رسامیت؟ ئه‌یوب :بهداخهوه به‌هیچیان ،بهاڵم جگه له‌ئه‌ردۆگان سه‌رسامم به‌ئۆباما ،چونكه كه‌س������ێك بوو له‌خ������ۆی ڕابینی بوو به‌سه‌رۆك ی ئه‌مریكا ،خۆم هه‌ندێ شتم نوسیوه‌و دهڵێم به‌شێك له‌پلیكانه‌كانی ژیان ش������كاوه‌و ده‌بێت بازیان به‌سه‌ردا به‌رزان :فیلمه‌كانی تۆ چه‌ندیان تێچوو؟ ئه‌یوب :كورته‌فیلمێكی������ان 150هه‌زار بدرێت ،ئۆباماش ئهو بازه‌ی دا. دیناری تێچوو ،خ������ۆم مۆنتاژم كرد‌و ته‌صویرم ك������رد‌و ده‌رهێنانم بۆكرد‌و به‌رزان :ئیجازه‌ی سایه‌قیت ههیه؟ یان س������تۆری ب������ۆردم بۆنوس������ی ،چونكه مۆنیكاكه‌ی باوكت ده‌به‌یت‌ه دهرهوه؟ ئه‌ویوب :س������ایه‌قه‌كانی باوك������م نایه‌ڵن له‌ده‌وروبه‌ر‌ه ئیس���ل��امییه‌كه‌ی خۆمدا مۆنیكاك������ه به‌رم������ه دهرهوه دهڵێ������ن كه‌س ناناسم ئیشی س������ینه‌مام لهگهڵ ده‌یشكێنیت ،خۆشم سه‌یاره‌م نییه ،بهاڵم ب������كات ،كه‌وات������ه ده‌بێت ل������ه‌ده‌ره‌وه‌ی له‌ماڵه‌و‌ه هۆندایه‌ك������ی 2003مان ههیهو یه‌كگرت������وو بیهێننم ،ئ������ه‌وه‌ش بۆ من دووجاریش وه‌رگ������ه‌ڕاوه ،ئهگهر بچم‌ه ڕێك نه‌ده‌كه‌وت ،چونكه سه‌ره‌تا كه‌سم نه‌ده‌ناسی. دهرهوه بهو هۆندای‌ه ده‌ڕۆم. به‌رزان :خۆ پاسه‌وان‌و شتی وات له‌گه‌ڵدا نییه كه ده‌چیت‌ه دهرهوه؟ ئه‌یوب :س������یكیوریتی‌و حیمایه‌و به‌زم‌و ڕه‌زمم نییه به‌ته‌نی������ام ،بهاڵم كه ده‌چم‌ه دهرهوه حه‌زه‌ری ئه‌منیه‌تی ئه‌لیكترۆنی ده‌كه‌م ،به‌ته‌له‌فۆن س������ێ چوار ش������وێن ئ������اگادار ده‌كه‌مه‌و‌ه كه م������ن له‌كوێم، جگه‌له‌وه‌ش سیستمی ئه‌منی ئه‌لكترۆنیم ههیه كه شوێنه‌كه‌م لهسهر (جی پی ئێس) دیاری بكات ،وات‌ه لهسهر كۆمپیوته‌ره‌كه‌ی ئۆفیس به‌هۆی مۆبایله‌كه‌مه‌و‌ه ده‌رده‌كه‌وێت كه من له‌كوێم ،هه‌رچه‌ن������ده ئهوه زۆر مه‌ترس������یداره ،ئهگهر بانده‌كان خه‌رقی تۆڕه‌كانی ئینته‌رنێت بكهن هه‌میش‌ه پێت ده‌زانن كه تۆ له‌كوێیت. به‌رزان :ئه‌ی له نوێژ‌و خواپه‌رستیدا چۆنیت ،نوێژی به‌یانیان ده‌كه‌یت؟ ئه‌یوب :زۆرباشم ،ئیسالمییه‌كی ته‌واوم (به‌پێكه‌نین������هوه) جا بۆی������ه براده‌رانی یه‌كگرتوو سه‌ریان لێشێواو‌ه كه دهڵێن ئهم براده‌ر‌ه نه‌ئه‌مال ده‌گرێت‌و نه‌ئه‌وال، نوێژكه‌رێكی باشم‌و نوێژی به‌یانیانیش
به‌رزان :مانگان‌ه موچ‌ه له‌باوكت وه‌رده‌گریت بۆ مه‌سره‌فی خۆت؟ ئه‌یوب :هه‌تا ماوه‌یه‌ك������ی زۆر تاوهكو بووم ب������ه 14و 15س������اڵ ته‌نها لهگهڵ باوكم بووم‌و هیچ كارێكم نه‌بوو ،دوای ئ������هوه له‌ته‌له‌ڤزیۆن������ی یه‌كگرتوو بووم به‌كارمه‌ندێكی ئاسایی‌و مه‌عاشی ئه‌وێم وه‌رده‌گرت ،ئێستاش ماوه‌ی چوار مانگ‌ه الی باوكم ڕێكخ������ه‌ری ڕۆژنامه‌وانیم‌و موچه‌ی ئهوه وه‌رده‌گ������رم كه بڕه‌كه‌ی چوارس‌هد‌و بیست هه‌زاره ،ڕهنگه ئه‌مه‌ش به‌رده‌وام نه‌بێ������ت‌و به‌ته‌مای خوێندنم ئهو كاته‌ش موچه‌كه‌م ده‌بڕێت ،چونكه براكه‌ی ترم له‌جێگه‌ی من بوو ئێس������تا له‌سودانه ،كه ڕۆیشت باوكم مووچه‌كه‌ی بڕی ،بهاڵم من ئه‌سڵه‌ن ههستی سیاسیم نییهو تاقهتی ته‌عبیر‌و تاكتیك‌و هێنان‌و بردنم نییهو لێ ی نازانم ،ئهگهر بهێڵن من وه‌كو ڕێكخه‌ری ڕۆژنامه‌وانی قس‌ه بكه‌م ئه‌یقه‌ومێنم‌و ڕاشكاوان‌ه قسه‌ده‌كه‌م ،بهاڵم ده‌بێت تۆ موراعاتی حیزبی‌و سیاسی بكه‌یت‌و منیش ئهو تاكتیكان‌ه نازانم‌و زۆریش ڕقم لێیانه.
به‌رزان :هاوڕێیه‌تیت نییه لهگهڵ كوڕی به‌رپرس‌ه سیاسییه‌كانی تری كوردستان؟ ئه‌یوب :وه‌اڵهی زۆرم حه‌ز له‌هاوڕێیه‌تی سیاسی نییه ،من هه‌رچه‌ند‌ه ده‌مه‌وێت قه‌ناع������هت به‌خ������ۆم بكه‌م ك������ه ببم به‌براده‌رێكی صه‌میمی یه‌كێك له كوڕ‌ه به‌رپرس‌ه غه‌یر‌ه یه‌كگرتووه‌كان ،بهاڵم قه‌ناعه‌ت ناكهم ،چونكه وه‌كو زه‌واجی سیاسی وایه ،بهاڵم به‌ڕێز مام جه‌الل باش من ده‌ناس������ێت‌و زۆریش منی خۆشده‌وێت‌و مامۆستا عه‌لی باپیر‌و كاك مه‌س������عود‌و دكتۆر به‌رهه‌میش من ده‌ناس������نو منیان خۆش������ده‌وێت، بهاڵم له‌گ������هڵ كاك نێچیرڤاندا زۆر هاوڕێین‌و هه‌رجارێك كه دێت دهڵێ چیتكرد فیلمه‌كانت������م بۆبنێره‌و زۆر ده‌ستخۆشیم لێده‌كات .هه‌تا ئهو كاته‌ی كه ڕێكخستنه‌كانی براده‌رانی پارتی كۆببوونه‌وه‌و خه‌ریكب������وو ئهم بینای‌ه بسوتێنن وه‌كو ئهوهی بادینان ،كاك نێچیره‌ڤ������ان دواتر هات‌ه ئێره‌و داوای لێبووردنی كرد ،من له‌والو‌ه وه‌ستابووم مه‌وزوعه‌ك‌ه له‌شتی سیاسییهوه گۆڕا بۆ باسی سینه‌ما‌و شتی وا ،ئیتر پێیانوت تۆ له‌سینه‌ما كه بگه‌ڕێ با باسی شتی تر بكه‌ین.
وه‌اڵمێك بۆ خاتوو به‌سم ه له‌ژم������اره 27ی یه‌كش������ه‌مم‌ه 2010/6/6رۆژنام������ه ی ن������م نم له‌الپه‌ڕه ی سێدا دیمانه‌یه‌ك ی لهگهڵ به‌رێز بهس������مه محه‌مه‌د به‌رپرس ی تواناكان ی ژنان س������ازدراوه‌‌و ئهم به‌ڕێز‌ه ب������اس له‌متمان‌ه نه‌كردن ی ژن������ان‌و هاوواڵتی������ان دهكات به‌هێزه‌كان������ ی پۆلیس‌و بنكه‌كان ی پۆلیس������یش به‌نارۆش������نبیر باس دهكات. ئێم������ه وهك هێزه‌كان ی پۆلیس������ ی پارێزگا ی س������لێمان ی به‌م به‌ڕێز‌ه دهڵێی������ن چ������ۆن رێ������ ی به‌خۆیدا به‌ن������او ی هاوواڵتی������ان‌و بهتایبهت ژنانه‌وه ئهم وتانه باڵوبكاته‌وه؟ بۆ زانیار ی ئ������هم به‌رێز‌ه رۆژان‌ه به‌ده‌یان كه‌یس‌و كێش������ه ی ژنان روب������ه‌ڕوو ی هێزه‌كان������ ی پۆلیس ده‌بێت������هوه كه ئهم������هش ئه‌رك ی سه‌رش������ان ی ئێمه‌ی‌ه به‌شێوه‌یه‌ك ی یاس������اییو ئه‌خالق ی مامهڵه لهگهڵ ئهو كێشهو گرفتانه‌دا بكه‌ین ،بۆیه ئهم وتانه ته‌نه������ا به‌بیروبۆچون ی ئهم به‌ڕێز‌ه ده‌زانین‌و گوزارشت له‌ڕای هاوواڵتییان ناكات. وته‌كان ی ئهم به‌رێزه‌ش دهرباره ی بنكه‌كان ی پۆلیس ره‌ت دهكهینهوه، چونكه دووبار‌ه ئهم به‌ڕێز‌ه رێ ی به‌خۆی������داوه به‌ب ێ هیچ پێوه‌رێك باس له‌نارۆش������نبیری ی ئهم بنكان‌ه بكات ،ئێمه پێمانوای‌ه ئهم به‌رێز‌ه له‌بابه‌ت������ ی س������هرهك ی الی������داوهو به‌ش������ێوه‌یه‌ك ی ن������اڕه‌وا تۆم������هت په‌خ������ش دهكات بۆهێزه‌كان������ ی پۆلیس ،لێره‌و‌ه به‌م به‌رێز‌ه ده‌ڵیین باشتره له‌جیات ی تۆمه‌تباركردن ی هه‌رالیه‌نێك بچن������ه ناو ژنانه‌وه‌‌و لهنزیكهوه بزانن كێشهو گرفتیان چییه. لهگهڵ رێزو خۆشه‌ویستیمان بۆ ههموو الیه‌ك راگه‌یاندن‌و په‌یوه‌ندیه‌كان ی به‌ڕێوبه‌رایه‌ت ی پۆلیس ی پارێزگا ی سلێمانی 2010/6/7
2
یه‌کشه‌ممه
2010 /6/13
ژماره 28:
ی نیشته‌جێبوون نیگه‌رانن ی یه‌كه‌كان ی نرخ گه‌نجان له‌به‌رز
دانانی بیمه‌ی "نرخ ی ئهو یه‌كان ه له‌ئاستێكدای ه ك ه له‌توانا ی دارای ی ئێم ه ی گه‌نجدا نییه"
كاركردن‌و خانه‌نشینی له‌كه‌رتی تایبه‌تدا تاچه‌ند گرنگه؟
به‌بڕوای پسپۆڕانی ئهو بواره، بیمه‌ی كاركردن‌و خانه‌نشینی له‌كه‌رتی تایبه‌تدا گرنگیه‌كی زۆری ههیه ،بۆیه كارمه‌ندانی كۆمپاینا ئه‌هلییه‌كان به‌پێویستی ده‌زانن بۆ پاشه‌رۆژیان ئهو بیمه‌یه بكرێت‌ه یاسا. خه‌ڵك متمانه‌ی به‌كه‌رتی تایبه‌ت نییه سیروان ئه‌حمه‌دی ته‌مه‌ن 31ساڵ كه كارمه‌ن������دی كۆمپانیایه‌كی ئه‌هلیه‌و خه‌می ئه‌وه‌یه‌تی چه‌ند س������اڵێكی تر توانای كاركردن������ی نه‌مێنێت‌و به‌بێ موچ‌ه بكرێت‌ه دهرهوه" ،تا 25س������اڵی تریش ل������هو كۆمپانیای������ه كار بكه‌م، ئهگهر یاس������ایه‌كی بیم������ه نهبێت كه چومه‌ده‌ره‌و‌ه له‌وێ وهك������و ئهوه وایه له‌هیچ ش������وێنێك كارم نه‌كردبێت، چونكه بێ موچ‌ه دهبم"،ههربۆیه ئهو گهنجه یاس������ای بیم������هی كاركردن‌و خانه‌نش������ینی له‌كه‌رت������ی تایبه‌ت������دا به‌پێویست ده‌زانێت. هیچ یاسایه‌ك نییه بۆ بیمه‌ی كه‌رتی تایبه‌ت ئیس������ماعیل گه‌اڵڵ ی ئه‌ندام ی لیژنه ی دارای������یو ئاب������ور ی له‌په‌رله‌مان������ ی كوردس������تان ،پێیوای������ه هه‌رێم������ ی كوردستان پێویست ی به‌یاسایه‌ك ههیه كه كه‌رت ی تایبه‌ت ناچار بكات دوا ی دامه‌زراندن ی كارمه‌ند له‌كۆمپانیاكه ی بیم������ه ی كاركردن������ ی ب������ۆ دابنێت، "به‌داخ������هوه له‌واڵت������ ی ئێم������ه‌دا هیچ یاس������ایه‌ك نییه بۆ بیمه ی كاركردن له‌كه‌رتی تایبه‌تدا". ئ������هو ئه‌ن������دام په‌رله‌مان‌ه ب������اس لهوه دهكات ئهگهر كرێكار یان كارمه‌ند بزان ێ له‌كه‌رت������ ی تایبه‌تدا بیمه ههیه ڕووده‌كات‌ه كه‌رت ی تایبه‌ت" ،پێویست‌ه كه‌رت ی تایبه‌ت له‌كوردس������تان چاالك بكرێ������ت ،چونكه كه‌رت������ ی حكوم ی توش������ ی هه‌اڵوس������انی گه‌ور‌ه بووهو %25ی كارمه‌ندی������ش له‌ده‌زگاكان ی حكومه‌ت زیاده‌ن". بیمه هه‌ل ی كار زیاد دهكات یونس عه‌ل������ ی مامۆس������تا له‌كۆلێج ی كارگێڕی‌‌و ئابور ی زانكۆ ی سلێمانی، پێیوایه بوون ی بیمه له‌كه‌رت ی تایبه‌تدا قورس������ای ی له‌س������ه‌ر كه‌رت ی حكوم ی كه‌مده‌كات������هوهو هه‌ل������ ی كاری������ش زیاده‌ده‌كات. ئ������هو ئام������اژه بهوه دهدات ك������ه بیمه له‌كه‌رت������ ی گش������تیدا جێ������ ی خۆ ی نه‌گرت������ووه‌و له‌كه‌رت ی تایبه‌تیش������دا بوون ی نییه" ،ئه‌مه‌ش بۆته هۆ ی ئهوه ی هاوواڵتی������ان پش������ت به‌دامه‌زراندن ی حكوم ی بببه‌ستن ". ناوب������راو ب������اس ل������هوه دهكات كه حكومه‌ت������ ی هه‌رێم������ ی كوردس������تان له‌توانای������دا نیی������ه هه‌ل������ ی كار ب������ۆ هاوواڵتی������ان بڕه‌خس������ێنێت" ،ئهگهر ههموو تاكێك ی كۆمهڵگه بزان ێ بیمه ی كاركردن له‌كه‌رت������ ی تایبه‌تدا ههیه، كه‌رت ی گشت ی هه‌ڵنابژێرێت‌و رێژه ی فه‌رمانبه‌ر ی حكومیش كه‌م ده‌بێته‌وه".
دیلمان كه‌ریم ،گه‌نجێك ی ته‌مه‌ن 28ساڵهو هۆگر كه‌مال له‌سلێمان ی ماو‌ه ی س������ ێ س������اڵ‌ه ژیان ی هاوس������ه‌ر ی به‌ه������ۆ ی گرانی������ ی نرخ������ ی یه‌كه‌كانی پێكهێن������او‌ه‌و له‌دوكانێكدا س������ه‌رقاڵ ی نیشته‌جێبوونه‌و‌ه له‌هه‌رێمی كوردستان دوكانداریی������ه ،هاوكات كرێچیی‌ه‌و باس گه‌نج������ه كه‌مده‌رامه‌ت������هكان توان������ا ی لهوه دهكات كه ههموو گه‌نجێك ناتوان ێ ده‌ستخستن ی ئهو یه‌كانه‌یان نییهو گله‌یی ببێته خاوه‌ن ی شوقه‌و له‌كرێچێت ی ڕزگار ی ئهوه ده‌كه‌ن كه وێ������ڕا ی زۆرو زه‌وه‌ند ی ببێت" ،ئهگهر ئهو پاره‌یه‌م پێبێت پێویستم یه‌كه‌كان ی نیشته‌جێبوون ،بهاڵم تائێستا به‌حكومه‌ت نابێت ،خۆم ده‌چم زه‌ویه‌ك ی نه‌بوونه‌ت������ه خاوه‌ن������ی یه‌كه‌ی������هك‌و بیر پێده‌كڕم‌و ده‌یكه‌مه‌وه ،تائێس������تا به‌هۆی له‌خۆدروس������تكردن‌و ژیان ی هاوسه‌ریی ههژارییهوه نه‌بومه‌ت‌ه خاوه‌نی خانوو". بكهنهوه ،سه‌رۆكی ده‌سته‌ی وه‌به‌رهێنانیش له‌ب������اره ی ئهو ش������وقان‌ه ی ك������ه بڕیار‌ه جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه له‌به‌شی دووه‌می حكومه‌ت������ی هه‌رێم به‌ه������اوكار ی لهگهڵ س������ندوقی نیش������ته‌جێبووندا زۆرینه‌ی كۆمپانیا خۆماڵییه‌كان دروستیان بكات، دیلمان لێی������ان بێ ئومێ������ده‌و ئاماژه ی گه‌نجان دهبنه خاوه‌نی خانوو. به‌هۆ ی ئهوه ی موچه‌یه‌ك ی دیاریكراویان بهوه دا كه لهبهر واس������یته‌و خزمخزمێن‌ه نییهو ناتوان������ن بڕ‌ه پاره ی س������ه‌ره‌تا ی به‌ر ئه‌وان ناكه‌وێ������ت" ،ئێمه ی گه‌نج ی تۆماركردن ی یه‌كه‌كان ی نیش������ته‌جێبوون دام������او ناگرێته‌وه" ،هه‌ربۆی������ه ئه‌وه‌ش بده‌ن ،به‌ش������ێك له‌گه‌نجان بێبه‌ش دهبن ناشارێته‌و‌ه كه پێویست‌ه ئه‌وان فه‌رمانبه‌ر ی ل������هو یهكانه ی ك������ه له‌الی������هن كۆمپانیا حكومی ی بن تابتوانن سوود له‌یه‌كه‌كان ی خۆماڵییه‌كان������هوه بۆنیش������ته‌جێبوون نیشته‌جێبوون وه‌ربگرن. به‌ختیار مه‌ولود گه‌نجێك ی ته‌مه‌ن 31ساڵهو دروستده‌كرێن.
تائێس������تا نه‌یتوانیو‌ه ژیان ی هاوس������ه‌ر ی پێكبهێنێ������ت‌و جه‌خت ل������هوه دهكاتهوه كه ئهو پڕۆژ‌ه ی نیش������ته‌جێبوونان‌ه ته‌نها خزم������هت به‌ده‌وڵه‌مه‌نده‌كان دهكات نهك گه‌نج������هكان" ،چونكه نرخ ی ئهو یهكانه له‌ئاستێكدای‌ه كه له‌توانا ی دارای ی ئێمه ی گه‌نجدا نییه". به‌ختیار ،باس ی له‌وه‌ش كرد كه زۆرێك له‌گه‌نجان كه ژیان ی هاوسه‌ر ی پێكده‌هێنن حه‌زده‌كه‌ن بچن‌ه خانویه‌ك ی سه‌ربه‌خۆ ی خۆیان نهك بۆ ش������وقه" ،بۆیه شوقه‌ش خزمه‌ت به‌گه‌نجان ناكات". به‌رێوه‌ب������ه‌ری كۆمپانیاكانی وه‌به‌رهێنان جه‌خ������ت ل������هوه دهكهنهوه ك������ه نرخی یه‌كه‌كانیان گونجاو‌ه بۆ هاوواڵتیان. شاسوار عبدالواحید به‌رپرس ی كۆمپانیا ی نالیا باس������ ی لهوه كرد كه ئهو پڕۆژان‌ه ی له‌س������لێمان ی ئه‌نجام ده‌درێن به‌ش������ێك‌ه له‌چاره‌س������ه‌ر ی قه‌یران ی نیشته‌جێبوون، "پڕۆژ‌ه ههیه كه نرخه‌كان ی زۆر گونجاو‌ه بۆئه‌و هاواڵتیان‌ه ی كه ب������ار ی داراییان
دیاریكراوه" . ناوبراو ،باس ل������هوه دهكات كه لهماوه ی دووس������اڵ ی رابردوودا توانیویان‌ه 1700 یهكه ی نیش������ته‌جێبون لهش������ێو‌ه ی شوق‌ه دروس������ت بكهن بۆ ئهو هاواڵتیان‌ه ی كه بار ی داراییان دیاریكراوه" ،شوق‌ه ی تێدا فرۆش������راوه به‌نرخ‌و پێشه‌ك ی دووهه‌زار دۆالر تاس������ ێ هه‌زار‌و چوار سه‌د دۆالر، به‌مانگان‌ه ی ته‌نها دوس������ه‌د بۆ سێسه‌د دۆالر ،ك������ه ئه‌مه‌ش كرێ������ ی مانگان‌ه ی خانویه‌ك ی ئاساییه". ئهو به‌وه‌رهێن������هره جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه توانیویان‌ه له‌كۆ ی ئهو 1700یه‌كه‌ی‌ه ی دروستیان كردووه 1000 ،یه‌كه‌یان بده‌ن‌ه گه‌نجان" ،گه‌نجێك������ ی زۆر ی تێدابوو‌ه پرۆسه ی هاوس������ه‌رگیر ی ئه‌نجام نه‌داو‌ه‌و ئهوه بۆت������ه هانده‌رێك كه پرۆس������ه ی هاوسه‌رگیر ی ئه‌نجامبدات". سه‌رۆكی ده‌س������ته‌ی وه‌به‌رهێنان هێرش موح������ه‌ره‌م جه‌خت ل������هوه دهكاتهوه كه له‌به‌ش������ی یه‌كه‌می پڕۆژه‌ی س������ندوقی
نیشته‌جێبووندا رێژه‌یه‌كی زۆر له‌گه‌نجان س������ودمه‌ند بوون لهو یهكانه" ،له‌به‌شی دووه‌میشدا كه له‌مانگی حه‌وتی ئه‌مساڵه‌و‌ه ده‌ست پێده‌كات ،به‌جۆرێك‌ه كه گه‌نجانی ههژارو خه‌ڵكانی تری������ش ده‌توانن ببنه خاوه‌نی خانووی خۆیان ،به‌شێوه‌ی قیستی درێژخایهن". به‌پێی ئامارێكی به‌رێوه‌به‌رایه‌تی ده‌سته‌ی وه‌به‌رهێنانی سلێمانی ،له 2006/8/1تا ،2010 /5/31له‌پارێزگای س������لێمانیدا 15ه������ه‌زارو 79یه‌كه‌ی نیش������ته‌جێبوون خراونه‌ت������ه ب������واری جێبه‌جێكردنه‌وه‌و 9ه������ه‌زارو 447یه‌كه‌یان س������ندوقی نیشته‌جێبوونگرتونیه‌تیه‌وه. به‌پێی ئ������هو ئامار‌ه س������ه‌رجه‌م یه‌كه‌كان له‌الیه‌ن 13كۆمپانیای كه‌رتی تایبه‌ته‌و‌ه جێبه‌جێ ده‌كرێ������ن به‌بڕی 980ملیۆن‌و 282ه������ه‌زارو 357دۆالر ته‌رخانكراو‌ه له‌الیه‌ن حكوم������هت‌و خاوه‌نی كۆمپانیا وه‌به‌رهێنه‌ره‌كانه‌وه.
كامیان ده‌كرێت ه قوربانیی كامیان :مۆندیال یان تاقیكردنه‌وه‌كان؟
ی ناو یانه‌كانم كچێك :الیه‌نگری كوڕ ه قۆزه‌كان
سه‌ربه‌ست مه‌نم ی له‌سلێمان ی شیالن محه‌مه‌د له‌هه‌ڵه‌بج‌ه
له‌گ������هڵ لێدان ی یه‌كه‌م فیك‌ه ی مۆندیال ی ئه‌مس������اڵدا خوێن������دكاران ده‌فت������هرو كتێبه‌كانی������ان ف������ڕێ داب������وو به‌دیار ته‌له‌ڤزیۆنه‌كانه‌و‌ه خه‌م������ ی ده‌رنه‌چوونی تاقیكردنه‌وه‌كانیان بیرچوویه‌وه ،هاوكات هه‌ن������دێ له‌كچانیی������ش وهك ك������وڕان هه‌واداریی خۆیان بۆیانه‌كان ناشارنه‌وه‌و دڵخۆشن بهو كوڕ‌ه قۆزان‌ه ی به‌شداریان كردووه له‌مۆندیال ی ئه‌مساڵدا. لهگهڵ ده‌س������تپێكردن ی ه������ه‌ر یارییه‌ك ی مۆندیال ی ئه‌مس������اڵدا ،خوێندكاران واز له‌س������ه‌عیكردن ده‌هێنن‌و دهبنه هانده‌ر ی ئهو یانه‌ی‌ه ی كه خوازیارن سه‌ركه‌وێت‌و زۆرێك له‌كچانیش دهبنه هانده‌ر ی ئهو یانان‌ه ی كه كوڕ ی قۆزیان تێدایه. ئاس������ۆ خالید ،خوێندكاری دوانزه‌یه‌م ی وێژه‌یی������هو بۆپش������تگیریكردن له‌یان‌ه ی ئه‌رژه‌نتین ،دوو تێش������ێرت ی كڕیوه" ،تا كۆتای ی مۆندیال له‌به‌ریان ده‌كه‌م". ئهو ،كه له‌باخ ی گشتی هه‌ڵه‌بج‌ه سه‌عی ده‌كرد باس������ ی لهوه كرد ك������ه له‌كات ی سه‌عیكردنیش������دا ب������ه‌رده‌وام ڕۆژنامه‌و گۆڤاره‌كان ده‌خوێنێت������هوهو ناتوان ێ واز له‌هه‌واڵه‌كان ی مۆندیال بهێنێ" ،نه‌گبه‌تی من له‌وای‌ه مۆندیال كه‌وتۆت‌ه ئه‌مساڵ كه من پۆلی دوانز‌هم‌و تاقیكردنه‌و‌ه ی به‌كالۆرییم ههیه".
کچان لهنێو یانه‌کانیشدا چاو بۆ کوڕی قۆزو جوان ده‌گێرن ئاسۆ سه‌یركردن ی مۆندیال ی وهك حهزو ئارهزوو لێكده‌دات������هوهو له‌پێناویدا واز له‌سه‌عیكردن ده‌هێنێ" ،ئهگهر كه‌وتبم‌ه خول������ ی دووه‌میش ناتوانم واز له‌مۆندیال بێنم". ئه‌ژین دڵش������اد19 ،س������اڵ ،خوێندكاری كۆلێ������ژ ی زانس������ته مرۆڤایه‌تییه‌كان������ ی زانكۆ ی سلێمانییه‌و ئاره‌زوویه‌ك ی زۆر ی بۆس������ه‌یركردن ی یارییه‌كان������ ی مۆندیال ههیه" ،لهگهڵ ئهوه ی ئێستا تاقیكردنه‌وه‌م ههیه ،بهاڵم هه‌وڵ ده‌ده‌م س������ه‌یر ی ههموو یارییه‌كان بكه‌م". له‌الیه‌ك ی ت������ره‌و‌ه رۆزی به‌ختیار ،كچ‌ه خوێندكارێكی دوانزه‌یه‌م ی زانس������تیی‌ه‌و
ماو‌ه ی 10س������اڵ‌ه الیه‌نگ������ر ی به‌ڕازیله، پێیباش������ه هاوس������ه‌نگییه‌ك له‌نێ������وان سه‌عیكردن‌و سه‌یركردنی یارییه‌كانی مۆندیالدا ب������كات ،ههربۆیه به‌پێی ئهو خشته‌ی‌ه ی كه ڕۆژان‌ه دوو كاژێر پشوو ی بۆ خۆ ی دانابوو ،ناچار‌ه پش������ووه‌ك‌ه ی بدات������ه مۆندی������ال تا له‌س������ه‌عیكردن دوانه‌كه‌وێت" ،ڕاست‌ه مۆندیال گرنگه، بهاڵم تاقیكردنه‌وه‌ی به‌كالۆریاش گرنگهو داهات������وو ی خوێندكاری پێ������وه به‌ند‌ه له‌به‌رئه‌و‌ه ئه‌بێ هه‌ردووكیانم هه‌بێت". زۆرێك له‌كچان له‌كات ی س������ه‌یركردن ی یارییه‌كان ی مۆندیاڵدا دهبنه الیه‌نگر ی ئ������هو یانه‌ی‌ه ی ك������ه زۆرتری������ن كوڕ ی
جوان ی تێدایه‌و سه‌رس������امن به‌شێواز ی ناوبراو ،ئاماژه ی به‌وه‌دا كه تاقیكردنه‌و‌ه ی ئه‌مساڵ وهك سااڵن ی پێشوو نییه" ،لهبهر یاریكردنیان. سۆما كه‌مال19 ،ساڵ ،الیه‌نگر ی یان‌ه ی ئ������هوه كات ی س������ه‌یركردن ی یارییه‌كانم ئیتاڵیایهو به‌رده‌وام سه‌یر ی ئهو یارییان‌ه ده‌بێت". دهكات كه هه‌ڵبژارد‌ه ی ئیتالیا ی تیایه ،له‌الیه‌كی تره‌و‌ه س������ازان عه‌لی پێیوایه "خۆشه‌ویس������تیم بۆهه‌ڵبژارد‌ه ی ئیتاڵیا سه‌یركردن ی یارییه‌كان‌و كات به‌فیڕۆدان ههیه ،به‌هۆ ی بوون ی ژماره‌یه‌ك یاریزان ی له‌كات ی سه‌عیكردن كارێك ی هه‌ڵه‌یه. جوان‌و كه‌ش������خ‌ه له‌ریز ی ئهو یانه‌یه‌دا" ،ئ������هو ،جگه له‌كات ی پش������وودان ی ههموو ههربۆیه مۆندیال ی ئه‌مس������اڵ بۆ سۆما كاته‌كان������ ی ت������ر ی بۆ س������ه‌عیكردن كاتێك ی زۆر نه‌گونجاوه ،چونكه هاوكات‌ه ته‌رخانكردووه‌و به‌حه‌رام ی دهزان ی گه‌ر له‌گ������هڵ تاقیكردنه‌وه‌كان������ ی به‌كالۆری ،سه‌یر ی یارییه‌كان بكات" ،تاقیكردنه‌و‌ه ی "ئارهزوو ی زۆرم هه‌ڵبژارد‌ه ی ئیتاڵیایهو بكالۆریم ههیه ،جگه له‌س������ه‌عیكردن‌و هه‌وڵ ده‌ده‌م س������ه‌یر ی ئهو یاریان‌ه بكه‌م كۆششكردن بۆتاقیكردنه‌وه‌كان ههموو كه‌هه‌ڵبژارد‌ه ی ئیتاڵیا ئه‌نجام ی دهدات" .كارێك������ی ت������ر حهرامه ،بۆی������ه دوای له‌الیه‌ك ی دیكهوه بێس������تان ئیبراهیم ،تاقیكردنه‌وه‌كان سه‌یری ده‌كه‌م ،ئهوكات 22س������اڵ كه خوین������دكار‌ه له‌به‌ش������ ی كێبه‌رك ێ توندت������ر ده‌بێت‌و یاریه‌كان راگه‌یان������دن الیه‌نگر ی هه‌ڵب������ژارد‌ه ی خۆشتر دهبن". ئیس������پانیای‌ه‌و جه‌خت ل������هوه دهكاتهوه عه‌بدواڵ عه‌بدولره‌حیم مامۆس������تایه‌كی كه به‌خۆشه‌ویس������ت ی راوڵ ـه‌و‌ه سه‌یری ئاماده‌ییه‌و خاوه‌نی 21س������اڵ ئه‌زموون ی وانه‌وتنه‌وه‌ی������ه ،ئاماژه ب������هوه دهدات كه یارییه‌كان دهكات". زۆرێ������ك له‌خوێن������دكاران ده‌یانه‌وێت هه‌وڵدانی خوێندكار له‌م دواس������اتانه‌ی به‌پێ ی به‌رنام‌ه سه‌یر ی یارییه‌كان بكهنو تاقیكردنه‌وه‌كانی كۆتای ی ساڵ ،هه‌وڵدان‌ه تاقیكردنه‌وه‌كانی������ان له‌مۆندی������ال له‌ال بۆمس������ۆگه‌ركردنی داهاتووی خۆیان، "پێموای‌ه هه‌ڵه‌یه‌كی گه‌وره‌ی‌ه خوێندكار گرنگتره. هه‌ڵگ������ورد عه‌بدولره‌حم������ان ك������ه خۆی به‌مۆندیاله‌و‌ه سه‌رقاڵ بكات". له‌مزگه‌وتێكدا سه‌رقاڵ ی سه‌عیكردن بوو ئهو مامۆستای‌ه داوا له‌خوێندكاران دهكات ئاماژه ی به‌وه‌دا تاقیكردنه‌وه‌ك‌ه به‌گرنگتر كه له‌كات ی تاقیكردنه‌وه‌كاندا كاته‌كان ی دهزان������ ێ له‌یاریه‌كانی مۆندیال" ،به‌پێی خۆیان بۆ هیچ ش������تێك به‌فیڕۆ نهدهن، ئهو كاته‌ی دامناو‌ه بۆسه‌عیكردن بواری "یارییه‌كان ی مۆندی������ال كۆتاییان نایه، ئه‌وه‌شم ههیه سه‌یری یارییه‌كان بكه‌م" .بهاڵم تاقیكردنه‌وه‌كان كۆتاییان دێت".
ێ خۆ ژ ده‌ست دده‌ت مامۆستایه‌كا ژن خۆ د سۆژیت و گیان
پشت ی رۆژنامه‌یا نم نم قه‌ستا ناڤ تازی ێ جه‌مال حسێن ل بادینان ك������ر یو ڤیا ی هویربینیێن ڤ ێ روودانا مامۆس������تایه‌كا ژن‌و خودان كچه‌كا 8دلته‌زی������ن ب ڤه‌گۆهێزیت ماال زه‌الم ی هه‌یڤ������ی ،ژ كه‌ربێ������ن هه‌ڤژین ێ خۆ و ب هیچ ره‌نگه‌ك ی راز ی نه‌بوون باخڤن، خێزانا و ی دا خۆ د سۆژیت و گیان ێ به‌ل ێ برای ێ و ێ كچ ێ ژ هه‌م ی دل ێ خۆ خۆ ژ ده‌س������ت دده‌ت ،پشت ی مرنا و ێ ڤیا باخڤیت‌و راستیا ڤ ێ چیرۆك ێ ب ئێكس������ه‌ر هه‌ڤژین ێ و ێ و خه‌سیا و ێ ڤه‌گوهێزی������ت .ب چاڤێن پر ی رۆندك دهێن‌ه ده‌سته‌س������ه‌ركرن و نها ل ژێر ڤ‌ه دبێژیت :خووش������كا من ل كولیژ ێ په‌یوه‌ندیه‌كا ئه‌ڤینی ێ دگه‌ل ڤ ی كه‌س ی ڤه‌كۆلیناپۆلیسانن. (ن .د) ژنه‌كا 23س������ال ی ئه‌ڤ‌ه ماوه‌ی ێ ههبوو ،ئهم ئاگه‌هدار نه‌بووین كو و ێ دو ساالن بوو ب ئه‌ڤین ی و حه‌زژێكرن په‌یوه‌ندیه‌كا ئه‌ڤینی������ ێ دگه‌ل دا ههیه، ش������و ی ب گه‌نجه‌ك ێ دهۆك ێ كربوو و پشت ی ژ زانكۆی ێ ده‌رچووین ئهو كۆر‌ه هه‌ردو پێكڤ‌ه ژ زانكۆیا دهۆك ێ ل ساال هات‌ه خوازبینیان ،ل ده‌ستپێك ێ كه‌س 2007ده‌رچوو بوون‌و ئێكس������ه‌ر پشت ی ژ خێزانا مه راز ی نه‌بوون چونكو مه ده‌رچوون������ ێ ژ زانكۆی������ ێ ده‌وات ێ خۆ ئهو كه‌سه‌و خێزانا و ی د نیاسین كو نه كربوون و خێزان پێكئینابوو ،ل ێ كچا گه‌له‌ك د باش بوون. ناڤبر ی نه دزان ی كو ئهو گه‌نجه‌و ماال برای������ ێ و ێ ژن ێ ی ێ نه‌ڤیا ی ناڤ ێ خۆ بێژیت د درێژیا ئاخفتنێن خۆ دا گۆت: خۆ كۆره‌مارن و د ێ ب و ێ ڤ‌ه ده‌ن.
پشت ی مه زان ی په‌یوه‌ندیه‌كا حه‌زژێكرن ێ مه ده‌لیڤ‌ه ن������ه ددا وان بگه‌هیت‌ه راد ێ دناڤبه‌را وان دا ههیه ،مه نه‌شیا رێك ێ كوشتنێ. ل ێ بگرین چونكو ئهم ترسیاین ئاریش‌ه ل دۆر رۆژا روودان������ ێ گۆت :ل رۆژا ژ رێگرتنا ش������ویكرنا و ێ په‌یدا ببن 2010/5/20 ،خویش������كا من ل ماال خۆ له‌وم������ا مه بری������ارا دوماهیك ێ بۆ و ێ خو‌ه س������ۆت و بۆ ماوه‌ی������ ێ 17رۆژان هێال و و ێ ژ ی شو ی كر ،ههر پشت ی ما د نه‌خۆش������خان ێ دا پاش ی ل رۆژا شویكرن ێ ئێكسه‌ر ئاریش‌ه د ناڤبه‌را و ێ 2010/6/7گیان ێ خۆ ژ ده‌س������ت دا. و زه‌الم������ ێ و ێ ژ الیه‌ك ێ ڤ‌ه و دگه‌ل خویشكا من س������ ێ رۆژان به‌ر ی مرنا خێزانا زه‌الم ێ و ێ ژالیه‌ك ێ دیڤ‌ه په‌یدا خۆ ب س������لبین ی هات‌ه مال و ل ده‌ڤ بوون و گه‌هش������ته و ێ چه‌ند ێ گه‌له‌ك مه بریارا به‌ردان ێ دا بوو ،مه ژ ی ماال جاران خویش������كا من ب سلبین ی هات‌ه و ی زه‌الم ی ل سهر به‌ردان ێ ئاگه‌هدار م������الو بۆ ماوه‌ی ی حه‌فتیه‌ك ێ ل ماال مه كربوون كو دڤێ������ت ب زویترین ده‌م خویشكا مه بهێت‌ه به‌ردان ،س ێ رۆژان دنڤست. ناڤب������ر ی خویاكر ،گه‌ل������ه‌ك جاران خویشكا من ما ل مال ،ل سحاریا رۆژا خویشكا من هه‌وال خۆ سۆتن ێ ل ماال خۆ سۆتن ێ ل ماال مه‌ب ژ خه‌و رابوو و خۆ دا بوو به‌ل ێ ئهم ئاگه‌هدار نه‌دبووین ،گۆت شڤێد ی هه‌می ێ ده‌نگ ێ كچا من د پش������ت ی مرنا و ێ ئه‌ڤ چهنده ئاشكرا سهر ێ من دا بوو و داخوازا من دكر و بوو ،ل ێ ئهگهر ئ������هم ئاگه‌هدار بباین‌ه هه‌وار دكر‌ه من ،پاش ی ب دزیڤ‌ه چوو
م������اال زه‌الم ێ خۆ دا كچا خۆ ببینیت، ل ێ ده‌م ێ گه‌هش������تی‌ه وێر‌ه زه‌الم ێ و ێ گه‌له‌ك قوتابوو و خه‌س������یا و ێ ژ‌ه ب دار ی قوتابوو ،نه‌چاربوو د ژوورا خۆ ڤ‌ه ئاگر به‌ردا خۆ و ب رێژه‌یا %75ێ لهش ێ و ێ سۆت. دیسان دبێژیت :پشت ی مرنا خویشكا من مه ئێكسه‌ر سكاالیه‌ك ل دادگه‌ها دهۆك������ ێ دژ ی زاڤای ێ خۆو خه‌س������یا و ێ تۆماركر ،پاش������ ی ئێكسه‌ر پشت ی ڤه‌كۆلین ێ هه‌ردو هاتن‌ه ده‌سته‌سه‌ركرن و نها د زیندان ێ دا نه. ههر ل دۆر ڤ ێ چه‌ند ێ د.سام ی جه‌الل رێڤه‌به‌ر ێ دویڤچوونا توندوتیژی ێ دژ ی ژنان ل دهۆك ێ دیار كر ،نها ڤه‌كۆلین د ڤ ێ كێش ێ دا دهێت‌ه كرن‌و ب ێ گومان د ێ گونه‌هبار گه‌هن‌ه س������زای ێ خۆ ی ێ دادپه‌روه‌رانه.
ژماره 28:
ێ كۆپی باوانیان بن گه‌نجان نایانه‌و
"گه‌نج ی ئێستا ح هز‌و ئاوات ی زۆرهو ده‌یه‌وێ ههموو شتێك ی بۆبكرێ بێئه‌و‌ه ی خۆ ی هه‌وڵ بدات"
ساوێن عه‌بدواڵ له‌سلێمانی
گه‌نجان ده‌یانه‌وێت به‌دوور ل ه کاریگه‌ریی باوانیان بژین فۆتۆ :رێباز سۆڵه‌یی
سه‌رتاشخانه‌یه‌ك یبچوكداسه‌رگه‌رم ی چونكه "باوكێك ی خ������راپ بووهو كاركردن بوو ،ئاماژه ی بهوه دهدات ههموو ش������ته‌كان ی ژیان ی لێ زه‌وت كه ئه‌گه‌رچ ی رێزێك ی زۆر له‌باوك ی كردووین". ده‌گرێت ،بهاڵم ره‌خنه‌گرتن ناچێت‌ه قاڵب ی بیڕێزیی" ،من نامه‌وێ‌وه‌كو ده‌یه‌وێت خۆ ی بێت‌و پێگ‌ه ی هه‌بێت باوكم بژیم" ،ههربۆیه نیگه‌ران‌ه لهوه ی هه‌ندێك له‌گه‌نجان به‌هۆ ی جیاوازیی ك������ه باوك ی به‌رده‌وام س������ه‌ركۆن‌ه ی هه‌ڵسوكه‌وتكردن ی باوانیان له‌گه‌ڵیان ده‌كات‌و ده‌یه‌وێت‌وه‌ك ئهو بژی. به‌شێكیان لهگهڵ دایكیان‌و به‌شێك ی له‌الیه‌ك������ ی دیكهوه چ������اوان تۆفیق ،دیكه‌یان له‌گ������هڵ باوكیان نێوانیان 27ساڵ ،به‌هۆ ی خراپ ی هه‌ڵسوكه‌وت ی خۆشه. باوكییه‌و‌ه نای������ه‌وێ ،په‌یوه‌ندییه‌ك ی ئارام جه‌الل20 ،ساڵ ،خوێندكارێك ی باش‌و ته‌ندروس������ت ی له‌گه‌ڵیدا نییه ،زانكۆی‌ه‌و دایك ی‌وه‌ك فریشت‌ه سه‌یر
دهكات ،ب������ه‌اڵم لهگهڵ باوكیدا زۆر ناكۆك‌ه‌و ب������ه‌رده‌وام دژایه‌ت ی یه‌كتر ده‌كه‌ن" ،باوكم ته‌مه‌ن ی 65س������اڵ‌ه ده‌ی������هو ێ‌وه‌كو ئ������هو بیربكه‌مه‌و‌ه‌و له‌ژیان‌و خۆش یو ناخوش ی بڕوانم، به‌دڵ ی ئه‌وبم بخ������ۆم‌و بڕۆم‌و بێم"، ئه‌وه‌ش وایك������ردووه لهنێوان خۆ یو باوكیدا به‌رده‌وام ناكۆك یو دژایه‌ت ی دروست ببێت" ،چونكه ئهوه ره‌وا نییهو ناكر ێ له‌م سه‌رده‌مه‌دا به‌عه‌قڵ ی 50ساڵ پێش ئێست‌ه بیربكه‌ینه‌وه"، ههربۆیه ئارام ده‌یه‌و ێ خۆ ی بێت‌و
گفتوگۆ ڕێگاچاره‌ی‌ه جه‌م������ال س������دیق ،توێژه‌رێك������ ی كۆمه‌اڵیه‌تییه‌و جه‌خت لهوه دهكاتهوه ك‌هجیاواز یبیركردنه‌و‌ه‌وپێشكه‌وتن ی ته‌كنه‌لۆژیا جیاواز ی دروست دهكات لهنێوان نه‌وه‌كاندا" ،گه‌نج ی ئێستا حهزو ئاوات ی زۆرهو ده‌یه‌وێ ههموو ش������تێك ی بۆبكرێ بێئه‌و‌ه ی خۆ ی هه‌وڵبدات‌و ماندووبێ". ئهو توێ������ژه‌ر‌ه ئ������هوه ڕوونده‌كاته‌و‌ه كه لێپرس������ینهوهو سه‌رزه‌نشتكردن ال ی دایك‌و باوكان به‌خه‌مخۆریی‌و دڵسۆزی ی لێكده‌درێته‌وه ،بهاڵم ال ی نه‌وه‌كانیان پێچه‌وان������ه ده‌كه‌وێته‌وه، "واباش������تره دای������كو ب������اوك به‌له‌س������ه‌رخۆی یو تێگه‌یشتن بدوێن، پێكه‌و‌ه گفتوگ������ۆ بكهن نهك ته‌نها فه‌رمان بكهنو ئه‌وانیش جێبه‌جێ ی بكهن". له‌الیه‌كی تره‌و‌ه مامۆس������تا عوسمان پێش������نوێژ‌و وتارخوێن ی مزگه‌وت ی عائیش������ه ،جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه ئازاردان ی دایك‌و باوك‌و به‌قس������ه نه‌كردنیان یه‌كێك������ه له‌تاوانه‌كان، "خوا ی گه‌ور‌ه له‌قورئاندا ده‌فه‌رموێت گه‌ر دایك‌و باوك له‌منداڵ ی راز ی بێت ،ئه‌وا منیش لێیان رازیم". به‌وت‌ه ی ئهو مامۆستای‌ه ته‌نانه‌ت ده‌نگ هه‌ڵبڕین‌و قس������ه ی توند‌و ناره‌زای ی ده‌ربڕین به‌رامب������ه‌ر دایك‌و باوك له‌ئایین ی ئیسالمدا ههر تاوانه.
ی گه‌نج‌و پیر بووه‌ت ه خوو هاند گۆڕین ال
دوكاندارێك :مشته‌ریی وامان ههبووه له‌مانگێكدا 20جار مۆبایله‌ك ه ی گۆڕیوه
سه‌روه‌ر سه‌عید له‌سلێمان ی ڕه‌وا ئازاد ی ته‌مه‌ن 22ساڵ ،لهماوه ی مانگێكدا چ������وار هاند ی گۆڕیو‌ه‌و باس لهوه دهكات كه به‌رده‌وام حه‌ز ی له‌گۆڕان‌و شت ی نوێیه ،بهتایبهت حه‌ز ی له‌زوو زوو گۆڕین ی هانده‌كانیه‌تی.
ئه‌قڵی ئێستای گه‌نج!!
له‌م جیهانه‌دا پێگ‌ه‌و شوێنده‌س������ت ی د.كامه‌ران مه‌نتك دیارب������ێ" ،باوكم ده‌ی������هو ێ ببم‌ه مامۆستای كۆلێژی یاساو ڕامیاری كۆپیه‌ك ی ب ێ خه‌وش ی خۆی". زانكۆی سه‌اڵحه‌دین
ی ی بارودۆخ ی گۆڕان به‌هۆ ی ژیان، كۆمهڵگاو شێواز ێ‌وه‌ك باوانیان گه‌نجان نایانه‌و ی بیر بكهنهوهو توێژه‌رێك كۆمه‌اڵیه‌تیش ئهو حاڵه‌ت ه ی حهزو ده‌گه‌ڕێنێـه‌و‌ه بۆ زۆری ی ئاره‌زووی گه‌نجان‌و جیاواز بیركردنهوهی نه‌وه‌كان.
ی به‌هۆی پێشكه‌وتنی خێرای ته‌كنه‌لۆژیاو گۆڕانی شێوه‌و پێكهاته‌ی هانده‌كانی مۆبایلهوه ،به‌شێك له‌گه‌نجان ی خوازیارن ههر مودێلێك ی هاند بكه‌وێت ه بازاڕه‌و‌ه نوێ ئه‌وان ببنه خاوه‌نی ،هه‌ربۆی ه ی موشته‌رییه‌كی به‌رده‌وام مۆدێلی نوێی هاندی مۆبایلن‌و به‌شێكیشیان ئاماده‌ن له‌پێناو ی دڵخوازی خۆیاندا هاندێك زۆرترین پاره بده‌ن.
5
گریگفۆری سمیپ: له‌ته‌مه‌نی 12ساڵیدا بوو که ،هه‌ڵبژێردرا بۆ وه‌رگرتنی خه‌اڵتی نۆبڵ بۆئاشتی.
ئاکری جاسوال :ل ه ته‌مه‌نی حه‌وت ساڵییه‌و‌ه کاری نه‌شته‌رگه‌ری ده‌کات.
زۆرێ������ك له‌گه‌نج������ان به‌ه������ۆ ی بیركردنهوهو شێواز ی هه‌ڵسوكه‌وت ی جیاوازیانه‌و‌ه لهگهڵ باوانیان گرفتیان بۆ دروس������ت دهبێ������ت‌و خوازیار ی ئ������ه‌وه‌ن كه ده‌س������ت نه‌خه‌ن‌ه كارو حه‌زه‌كانیانه‌وه. ئاڵ������ ێ كه‌ری������م21 ،س������اڵ ،دوا ی ته‌واوكردن ی خوێندن������ ی په‌یمانگا ژیان ی رۆژان‌ه ی له‌ماڵه‌و‌ه به‌سه‌رده‌بات‌و له‌هیچ فه‌رمانگ������هو دامه‌زراوه‌یه‌ك كارناكات .به‌وت‌ه ی خۆ ی په‌یوه‌ند ی لهگهڵ باوكییدا زۆرباش������ه ،بهاڵم له‌گ������هڵ دایكی ناكۆك������ه" ،دایكم بیركردن������هوه ی زۆر كۆن������هو حه‌ز دهكات ههموو كات به‌دڵ ی ئه‌وبم"، چونكه له‌خۆگۆڕین‌و چونه‌ده‌ره‌وه‌شدا ده‌یه‌وێ به‌دڵ ی ئهو جل لهبهر بكات‌و هاوڕێیه‌ت ی ئهو كه‌سانه‌ش نه‌كات كه دایك ی به‌دڵ ی نیین" ،به‌هۆ ی ئه‌وه‌و‌ه نه‌گونجان‌و ده‌مه‌قاڵێ ی زۆرم لهگهڵ دایكم ههیه". ئ������ار ی حه‌س������هن22 ،س������اڵ ،لهنێو
یه‌کشه‌ممه
2010 /6/13
ئهو له‌پێش������انگایه‌ك ی فرۆش������تن ی ئوتومبێل كارده‌كات‌و به‌وت‌ه ی خۆ ی چ������ۆن ڕۆژان‌ه یاخ������ود چه‌ند ڕۆژ جارێ������ك ئوتۆمبیله‌ك‌ه ی ده‌گۆڕێت ئه‌وهاش ح������ه‌ز دهكات هانده‌ك‌ه ی بگۆڕێ������ت‌و یهكێكه لهو س������ه‌دان گهنجه ی كه ژم������اره مۆبایل ی خۆ ی الی یه‌كێك له‌دوكانه‌كان ی مۆبایل داناوه تا هه‌رجۆرێك ی نوێ ی مۆبایل هات‌ه بازاڕه‌و‌ه په‌یوه‌ند ی پێو‌ه بكهن. هاندگۆڕینچاولێكه‌ریی‌ه س������امان عه‌لی ،خاوه‌ن ی پێشانگا ی مۆبای������ل 10ژم������اره مۆبایل ی الی‌ه تاهه‌ركاتێ������ك هاند ی جوان‌و باش هات������ه ب������ازاڕه‌و‌ه پیوه‌ندی������ان پێو‌ه بكات‌و ئهو هاند‌ه ی كه له‌وه‌و پێش پێ ی فرۆش������تبوون به‌زه‌ره‌ر لێیان بكڕێته‌وه ،پێشیوای‌ه گۆڕین ی هاند ته‌نها مۆدێل‌و چاولێكه‌رییه" ،گه‌نج ههیه له‌مانگێكدا س ێ هاند ی ال ی من
گۆڕیوه به‌بێئه‌و‌ه ی كێش‌ه ی هه‌بێت" .جار ی وایه ههیه ئه‌م‌ه دهبێته منافه‌س‌ه له‌الیه‌ك������ ی دیكهوه محه‌مه‌د یه‌عقوب ئهو ده‌ڵێت ئهو مواسه‌فاتان‌ه ی كه من كه خاوه‌ن ی پێش������انگایه‌ك ی دیكه ی هه‌م‌ه تۆ نیته ،بۆیه منیش ده‌گه‌ڕێم بۆ مۆبایله ،باس لهوه دهكات كه نزیك‌ه ی مواسه‌فاتێك كه ئهو ال ی نهبێت". 25گه‌ن������ج ژماره‌كان ی خۆیان له‌ال دانه‌و‌ه تاهه‌ر مۆدێلێك ی نوێ ی هاند به‌ته‌مه‌نه‌كانیشهانده‌كانیانده‌گۆڕن هات‌ه ب������ازاڕه‌و‌ه ئاگاداریان بكاته‌وه ،تاه������ر ڕحی������م ،به‌پێچه‌وان������ه ی "جارێك مێرمنداڵێك دووهه‌زار هاوپیش������هكان ی ئاماژه بهوه دهدات دۆالر ی پێ بوو ،داوا ی دوو هاند ی كه جگه‌ل‌ه گه‌نجان به‌ش������ێك ی زۆر ئایفۆن ی كرد ،ب������ه‌اڵم من نه‌مدایێ ،له‌پێگه‌یش������توان‌و به‌ته‌مه‌نه‌كانی������ش هانده‌كانیان ده‌گۆڕن" ،كامڵه‌كان داوام لێكرد باوك ی بهێنێ". ئه‌وش������تانه دهك������هن ،ته‌مه‌ن ی 35 دوا ی دوو ڕۆژ هانده‌ك‌ه ی گۆڕیوه ـ 50س������اڵ ،لهبهر ئ������هوه ی مجال ی حه‌س������هن عه‌ب������دواڵ له‌یه‌كێ������ك ئه‌نته‌رنێت‌و مه‌شغه‌ڵه‌ت ی تریان نییه". له‌پێش������انگاكان ی مۆبایلدا خه‌ریك ی تاه������ر باس������ ی ل������هوه ك������رد كه كڕین������ ی نوێترین ج������ۆر ی هاند ی مش������ته‌رییان هه‌ب������ووه له‌مانگێكدا مۆبایل ب������وو باس������ ی له‌وه‌كرد كه 20جار مۆبایله‌ك‌ه ی گۆڕیوه" ،هاند‌ه گۆڕین ی هاند حه‌زوو ئارهزوو یاخود كۆنه‌كانییان ئه‌دایه‌و‌ه به‌خۆمان یان وه‌سواسییه" ،مانگ ی واههیه هاندێك به‌خه‌ڵك ی تر ی ده‌فرۆشت". یان دوو هاند ئه‌كڕم ،جار ی واههیه كارمه‌ن������د عه‌زی������ز ،توێژه‌رێك������ ی هاندم پێی‌ه دوا ی دووڕۆژ ئه‌یگۆڕم ،ده‌روونییه‌و پاش ل������هوه دهكات كه
گه‌نجان بارێك ی هه‌ڵچوون ی زیاتریان ههیهو زیاتریش حه‌ز به‌ڕاكێشان ی سه‌ره‌نج ی بهرامبهر ده‌كه‌ن" ،ئه‌مه‌ش واده‌كات زوو زوو گۆڕانكار ی بهسهر حهزو بڕیاری‌كانیدا بێت" ،ههربۆیه زوو گۆڕین ی هاند ی مۆبایل ی بۆئه‌و بار‌ه ی هه‌ڵچ������وون‌و زۆری ی حه‌زوو ئاره‌زووه‌كانیان ده‌گێڕێنێته‌وه"،ئهو ش������ته ی ئه‌مڕۆ گه‌نج حه‌ز ی لێیه‌ت ی س������به‌ین ێ حه‌ز ی لێ ی نابێت ،ههر ئهم������هش وا ی لێ������دهكات كه حه‌ز بكهن زوو زوو هاند ی مۆبایله‌ك‌ه ی بگۆڕێت". ئ������هو توێژه‌ر‌ه ئاماژه ی ب������ه‌وه‌دا كه كۆمپانیاكان ی به‌رهه‌مهێنان ی مۆبایل ڕۆژان‌ه گۆڕانكار ی سه‌ره‌نجڕاكێش ده‌كه‌ن بۆئه‌و‌ه ی س������ه‌رنج ی گه‌نجان ڕابكێشن" ،بهتایبهت بۆ ڕیكالمكردن كه‌سایه‌تی‌ه هونه‌ر یو وه‌رزشییه‌كان به‌كارده‌هێنن تا زیاتر س������ه‌ره‌نج ی گه‌نجان ڕابكێشن".
ی رزگاریخ������واز ی كورددا، له‌بزاڤ ی گه‌نج وه‌كو جه‌س������ته‌و وه‌كو رۆڵ ی ته‌مه‌ن ،یه‌كجار به‌رچاوه ،خۆراك ی كورد ی ههموو راپه‌ڕینه‌كان سه‌ره‌ك گه‌نج بووه ،ئه‌وان هێز ی راسته‌وخۆو كاریگه‌ر ی سهر گۆڕه‌پانه‌ك‌ه بوون، دیاره ك������ه زه‌ره‌رمه‌ند ی یه‌كه‌میش ی ههر گه‌نج ی س������هرهك به‌شێوه‌یه‌ك ی ی گه‌نج بووه ،بهاڵم وه‌كو ئه‌قڵ ،ئه‌قڵ ی ی ئه‌قڵێك كورد یاخود له‌دایكبوون گه‌نج كه بیركردنه‌و‌ه ی كۆمه‌ڵگا ی ی خه‌بات‌و ی نوێ كورد یو شێوازێك ی نوێدا، ژیان بێنێت‌ه كای‌ه له‌مێژووی ی س������ه‌د‌ه ی تاوهكو ئهو ده‌ی‌ه ی دوای ی نهبووه! بیس������ت‌و یه‌كه‌میش بوون ی گه‌نج نه‌یتوانیو‌ه بیركردنه‌وه‌یه‌ك جی������ا به‌رهه‌م بێنێ������ت ،ره‌نگبێت ی ی تاراده‌یه‌ك روخسارێك توانبێت ێ ب������ۆ بیركردن������هوه كۆنه‌كان نو ی بێنێت‌ه ئ������ارا ،ب������ه‌اڵم ناواخنێك ی پێنه‌ب������ووه! ئه‌مه‌ش وایكردوو‌ه نوێ یو ی پێشڕه‌وی ی گه‌نج ،له‌جیات ئه‌قڵییه‌ت سه‌ركردایه‌تیكردن ،ببێته كهرهستهو پاشكۆ. ی گه‌نج له‌كوردستان، دیاره ئه‌قڵییه‌ت ی وهك به‌ش������ێك له‌كۆمه‌ڵگاكان������ خۆره������هاڵت ،ل������ه‌دوو ڕووه‌و‌ه به‌كۆیله‌ك������راوه .ل������هو ڕوو‌ه ی كه ی دهوروبهرو به‌شێكیان بوونه‌ت‌ه كۆپ ملیان بۆ واقیعه‌كه‌یان كه‌چكردووه، ی تر كه له‌په‌نا ی هه‌ڵسانه‌وه‌و ڕوویێك راز ی نه‌ب������وون ب������هو ب������اره ی كه تیایداده‌ژی ،كه‌وتۆت‌ه ژێر كاریگه‌ر ی ی دروش������مه‌كان‌و له‌بیركردنه‌وه‌یه‌ك تایبه‌ت به‌خ������ۆ ی دابڕاوه ،بۆ ئه‌مان‌ه ئازادیی������هكان كراوه‌ت������ه بتێك‌و كڕنوش������یان بۆ پێبردوون ،به‌مه‌ش له‌كۆیل‌ه ی ده‌وروب������هرو زۆرداریه‌وه، بوونه‌ت������ه كۆیل������ه ی ش������ێواز ی ی خۆیان ،كه بیركردنهوهو ناخ������ ئه‌م‌ه مه‌ترس������یدارترین ش������ێواز ی به‌كۆیل‌ه بوونه! بهداخهوه ژماره ی ئهو ی ی كردۆته قوربان گه‌نجان‌ه ی كه ژیان ی نه‌گه‌یسشتوون، دروشمێك كه تێ به‌راورد ناكرێت له‌گ������هڵ ئهوانه ی زانیویان‌ه چیده‌كه‌ن! له‌رۆژگار ی ئه‌مڕۆشماندا بهداخهوه ی ك������ورد به‌هه‌مان زۆرین‌ه ی گه‌نج ئاڕاست‌ه بیر دهكاتهوه ،بهاڵم ئهوه ی جێ������گا ی خۆش������حاڵییه ،خهریكه ی بیركردنه‌و‌ه ی ئه‌قڵمه‌ندان‌ه هێزێك لهنێو گه‌نجاندا په‌یدا ده‌بێت ،هیوا ی ی ئهوه ی لێده‌كرێت ك������ه په‌یامێك ی بیركردنه‌و‌ه ی نوێ نوێ‌و شێوازێك لهگهڵ خۆیدا بێنێت ،واخه‌ریك‌ه زۆر ی پرسیار ی وا ده‌وروژێنن ،كه ئه‌قل ی كورد به‌ر له‌ئێستا نه‌یتوانیو‌ه گه‌نج ی نوێیه بیوروژێنێ! ئه‌مه‌ش گزنگێك ی ئهم میلله‌ته‌دا. له‌ئاسۆ ی خه‌بات
گه‌نجان خاوه‌نی زۆرترین وره‌و وزه‌ن بۆیه چاوه‌ڕوانی زۆرتریان لێده‌کرێت
4
یه‌کشه‌ممه
2010 /6/13
ژماره 28:
کیفن مایکل کیرنی: له ته‌مه‌نی 10ساڵیدا بڕوانامه‌ی بکالۆریۆسی وه‌رگرت ،له‌ته‌مه‌نی 24ساڵیدا توانی یه‌ک ملیۆن دۆالر له پێشبڕکێی به‌رنامه‌یه‌کدا به‌ده‌ست بێنێت.
کیم ئۆنگ یۆنگ : له‌ته‌مه‌نی چوار ساڵیدا بوو چووه زانکۆ ،هه‌روه‌ها له‌ته‌مه‌نی 15ساڵیدا بڕوانامه‌ی دکتۆرای وه‌رگرت ،که ئه‌وه‌ش به‌رزترین ڕێژه‌ی زیره‌کیی‌ه له‌جیهاندا.
ێ ناكه‌ن ی ده‌زگیراندارییان جێبه‌ج گه‌نجانیش وهك حیزبه‌كان به‌ڵێن "زۆرجار كچ‌و كوڕ ی ده‌زگیراندار بۆ زیاتر جوانكردن ی وێن ه ی خۆیان ال ی یه‌كد ی به‌ڵێن‌و په‌یمان ی ئه‌وتۆ ده‌ده‌ن ،ك ه جێبه‌جێكردن ی ئه‌سته‌مه"
به‌ڵێنه‌كان بۆ كات به‌سه‌ربردن‌ه دهكات كه گه‌وره‌ترین به‌ڵێن كه بۆته شێرزاد مه‌حمود27 ،ساڵ ،نزیك‌ه ی ی ته‌وق له‌ملی������دا ئه‌وه‌بوو‌ه كه به‌ڵێن ی زۆرێك لهو به‌ڵێن‌و په‌یمانان ه ی داوه ههر كاتێك ساڵێك ده‌زگیرانداربوو‌ه‌و ئێستاش به‌خۆشه‌ویسته‌ك‌ه ی كوڕان‌و كچان له‌كات ی هاوسه‌ری ی دووس������اڵ‌ه ژیان ماو‌ه ی هاوسه‌رییان پێكهێنا ،ههموو ی ژیان ی ده‌زگیرانداری به‌یه‌كد ی ی ژیان ده‌ده‌ن دوای پێكهێنان ی بۆ ئاماد‌ه بكات. ی نان پێكهێناو‌ه‌و باس لهوه دهكات كه ئهو به‌یانیه‌ك خۆ هاوسه‌ریی فه‌رامۆشی دهكهنو ی ی ده‌زگیراندار بووه به‌ڵێن ماوه‌ی‌ه توێژه‌رانی كۆمه‌اڵیه‌تیش ی نه‌بردۆت‌ه سهر به‌ڵێنه‌ك‌ه ی داوه، ی به‌ده‌زگیرانه‌ك‌ه جۆراوجۆر ی كردن پێیانوایه جێبه‌جێنه ی كه به‌ڵێن ی زۆرێك ل������هو گه‌نجان‌ه بهو قسه‌و به‌ڵێنان‌ه خه‌یاڵ‌و مێشك به‌ڵێنه‌كان متمانه به‌یه‌كتر ی خۆیان پێ ئاس������وود‌ه ك������ردووه ،به‌ده‌زگیرانه‌كانی������ان ده‌ده‌ن ،دوا كه‌مده‌كاته‌وه. ی هاوسهرییهوه ی دهچنه پرۆسه "به‌ده‌ستگیرانه‌كه‌م ده‌وت جوانترین ئهوه ئاهه‌نگت بۆ ده‌كه‌م له‌دنیادا نه‌كرابێ ،به‌ڵێنه‌كانیان فه‌رامۆش ده‌كه‌ن. ساوێن عه‌بدواڵ ێ ساڵه ی س������ ی ماڵت بۆ ژاكاو عه‌بدواڵ ،ماو‌ه جوانتری������ن ك‌هل‌و پهل������ ی لهگهڵ ئهو كوڕه‌دا ی هاوس������ه‌رگیر بۆ بهس������ه‌ربردن ی كاتێك������ ی خۆش‌و ده‌كه‌م" ،ب������ه‌اڵم دوایی������ش بوار پێكهێناو‌ه كه خۆشیده‌ویست ،بهاڵم ی هیچ كامیان نه‌بوو. زیات������ر خۆنزیكردنه‌وه‌ی������ان له‌یه‌كتر هاتنه‌د ی سهرهوه ی ئهو بۆچونان‌ه ی به‌پێچه‌وان‌ه ی ت������ره‌و‌ه هیوا ق������ادر ده‌زگیران������داره‌كان به‌ڵێن ی جۆراوجۆر له‌الیه‌ك������ ی ی به‌شێك ێ مانگ‌ه ژاكاو باس له‌جێبه‌كردن به‌یه‌كده‌د‌هن‌و به‌شێكییان جێبه‌جێده‌كه‌ن ته‌مه‌ن 29س������اڵ كه س������ ی ئهو به‌ڵێنان‌ه دهكات كه پێیدرابوو، و به‌شێك ی زۆریش ی به‌خه‌یاڵ ی سه‌رده‌م ی ده‌زگیران������داره‌و چه‌ندین به‌ڵێن ی داوه ،باس لهوه "جوانترین به‌ڵێن ئهوهیه تائێس������تا به‌ده‌زگیرانه‌ك������ه ده‌زگیراندار ی ده‌سپێرن.
ی كه‌متر له‌مانگێك ی ده‌زگیران راس������تگۆین پێك������هوهو یه‌كترمان ماو‌ه خۆشده‌وێت". ی ی ده‌زگیرانداریدا به‌ڵێن بووه ،له‌كات ئهو گه‌نج������ه ئاماژه ی پێ������دراوه كه تاكو پێكه‌وه‌بن ی ب������ه‌وه‌دا كه ئهوه ی ئهوه ی به‌ڵێن������ ده‌زگیرانه‌ك������ه ی ناشرین ی یه‌كتر بگرن‌و قس‌ه ی رێز پێدابوو مانگ ی بردۆت‌ه ی هه‌نگوینیان له‌یه‌كێك به‌یه‌كتر نه‌ڵێن" ،به‌ڵێنه‌كه‌ش له‌واڵتان ی دهرهوه بێت" ،بهاڵم ئهوه سهر". ی ی سێ ساڵه پێكه‌وه‌ین كه‌چ نزیك‌ه ئهو به‌ڵێن‌ه بده‌ن كه ده‌توانن ئهو به‌ڵێن‌ه نهبووه به‌راس������ت‌و فش‌ه ی بكهن جێبه‌جێ ده‌رچوو". ی ی دڵش������اد مه‌حم������ود ،توێژه‌رێك������ ی خۆشه‌ویسته‌ك‌ه ناوبراو ئهو به‌ڵێن‌ه ی كۆمه‌اڵیه‌تییه‌و باس لهوه دهكات كه ی هه‌رگیز لێ باسكرد كه وتویه‌ت ی گرنگ‌و ی قۆناغێك توڕ‌ه نابێت" ،ب������ه‌اڵم به‌بچوكترین ده‌زگیرانداری ی هاوسهرییدا. شت توڕ‌ه دهبێ له‌كاتێكدا به‌رده‌وام ههستیاره له‌ژیان له‌ده‌ستگیرانیدا ده‌یوت من چۆن دڵم ئهو توێ������ژه‌ر‌ه ئاماژه بهوه دهدات كه ی ده‌زگیرانیدا كچ‌و كوڕ لهوه لهماوه دێت له‌تاقانه‌كه‌م تووڕه بم". ی دیكهوه چ������اوان جه‌الل ،دڵنیان كه بۆ یه‌كترده‌بن‌و قورس������ه له‌الیه‌ك ی ده لێك جیا ببنه‌وه ،ههربۆیه چه‌ندین ی نزیك‌ه ی خۆ 32س������اڵ ،به‌وت‌ه ی ده‌ده‌ن، ی جۆراوجۆر به‌یه‌كتر ی پێكهێناو‌ه‌و به‌ڵێن ی هاوسه‌ر ساڵه ژیان
ی بیر ل������هوه بكهنهوه كه به‌بێ ئهوه ی جێبه‌جێكردنیان ههیه، ئیمكان������ ی حیزب‌و دروست وهك ئهو به‌ڵێنان‌ه ی قه‌وار‌ه سییاسییه‌كان له‌سه‌روه‌خت هه‌ڵبژاردنه‌كاندا ده‌ید‌هن‌و دواییش جێبه‌جێی ناك������هن" ،زۆرجار كچ‌و ی ده‌زگیراندار ب������ۆ زیاتر ك������وڕ ی ی خۆیان ال ی وێن������ه جوانكردن������ ی به‌ڵێن‌و په‌یم������ان ده‌ده‌ن، یه‌ك������د زۆرجار ئ������هو په‌یمانان‌ه به‌جۆرێك ی گه‌وره‌ی������ه ك������ه جێبه‌جێكردن������ ئه‌سته‌مه". ی به‌وه‌دا كه پێویست‌ه ناوبراو ئاماژه كچان‌و ك������وڕان ئهو به‌ڵێنان‌ه نهدهن ی جێبه‌جێكردینان نییه، كه توان������ا ی به‌ڵێنه‌كان ڕهنگه "جێبه‌جێنه‌كردن ی ی ببێته هۆ ی هاوس������ه‌رگیر له‌دوا ی متمانه به‌یه‌كتر". كێشهو نه‌مان
كۆمه‌ڵناس������ ی خۆرهه‌اڵت������ ی گرتۆته‌وه، كه‌ره‌سته‌كان ی كۆنن‌و سه‌رچاوه‌گه‌لێك ی ته‌قلید ی به‌كارده‌ب������ات بۆ راڤه‌كردن ی ئێستا‌و قسه‌كردن لهسهر ستراكتۆر ی پێكهات������ه‌كان‌و ش������یكردنه‌و‌ه ی كای‌ه‌و ده‌رواز‌ه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان������ ی كۆمه‌ڵگا، بهاڵم دواجار ئهم ته‌قلید‌ه پرسیارگه‌لێك ی هه‌نوكه‌ی ی ناوروژێنێت ،ده‌روازه‌یه‌ك ی دیكه‌ش بهس������ه‌ر مرۆڤ ی مۆدێرن ی ئهم سه‌رده‌مه‌دا ناكاته‌وه. ئێمه بۆئه‌و‌ه ی زیات������ر نه‌چین‌ه نێو ئهو ورده‌كاریی‌ه فه‌لس������ه‌ف یو سایكۆلۆژ یو كۆمه‌اڵیه‌تیان������هوه ،ب������اس له‌مۆدێلێك ی دیكه ی مرۆڤ ده‌كه‌ین كه به "مرۆڤ ی شاراوه" یان "مرۆڤ ی په‌نهان" ناو ی ده‌به‌ین‌و له‌م نووس������ینه‌دا كار له‌س������ه‌ر ئهو فه‌رهه‌نگ‌ه ده‌كه‌ین كه له‌پش������ت ئهم مرۆڤه‌و‌ه كار دهكات. كولت������ور ئه‌وه‌ند‌ه به‌هێز‌ه كه ده‌توانێت پێش به‌هه‌س������ت ی وروژێنه‌ر ی سێكس ی
بگرێ‌و مرۆڤ به‌داوێنپاك ی بهێڵێته‌وه، یان وا له‌كه‌س������ێك بكات بۆهه‌تاهه‌تای‌ه خه‌ڵوه‌كێش بێت .كولت������ور ده‌توانێت له‌حاڵێك������دا كه خواردنێك������ ی فراوان له‌به‌رده‌ستدا ههیه ،كه‌سێك له‌برسان بكوژێ ،چونكه هه‌ندێك له‌خواردنه‌كان ب������ه"گاڵو" زانراون ی������ان زۆرجار كه‌سێك والێبكات كه خوێنێك بڕێژێت یان فیشه‌كێك به‌مێشك ی خۆیه‌و‌ه بنێت بۆئه‌و‌ه ی په‌ڵه‌یه‌ك ی شوره‌ی ی پاك بێته‌وه. كولتور له‌م������ردن‌و ژی������ان به‌هێزتره. (داریوش ئاشوری ،ل.)79 كولتور چهن������د مه‌ودایه‌ك������ ی ژیار ی به‌هێز‌ه بۆ كۆكردن������هوه ی مرۆڤه‌كان ی كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك له‌س������ه‌ر یه‌ك س������فر‌ه ی كۆمه‌اڵیه‌ت یو ئه‌خالق یو یه‌ك دیوه‌خان ی بیركردنهوهو روانینێك ی تاكڕه‌هه‌ندان‌ه‌و سنوردار ،هێنده‌ش دڵنیاكه‌ره‌وه‌یه‌ك ی به‌هێز‌ه ب������ۆ رامكردن������ ی مرۆڤه‌كان ی كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك ی دیاریكراو له‌یه‌ك باخچ‌ه ی س������نوردار ی ئه‌خالق یو نه‌ریتیدا .ئهم راڤه‌كاریی������ه ته‌نها هێز ی ش������اراو‌ه ی كولت������ور ناگرێته‌وه ،به‌ڵك������ه بۆخود ی كۆمهڵگهو حیزبیش راس������ته ،كولتور چه‌ند هێزێك‌ه بۆبه‌ستنه‌و‌ه‌و داگیركردن ی مرۆڤ به‌هه‌مانشێو‌ه حیزب‌و سته‌مكاری ی ده‌توانێت ئینسان كۆتوبه‌ند بكات یان بێده‌نگ‌و ملكه‌چ������ ی بكات ،ده‌توانێت له‌ڕوو ی ئابور یو جه‌سته‌ی یو ده‌روون یو روحیی������هوه تاكه‌كه‌س داگیری بكات‌و تااڵن‌و كۆنترۆڵ ی بكات. كه‌وات‌ه كوشنده‌كان ی نهوه ی نو ێ پێكڕا هێزگه‌لێك ی ناشارستان یو نائینسانین كه پێكهاتوون له‌كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك ی داخراوو كولتورێك ی م������ردوو‌و حیزبگه‌لێك ی ناشارس������تان یو وێ������ران ل������ه‌ڕوو ی مه‌عریفیه‌و‌ه كه پێكڕا به‌رهه‌مهێنه‌ر ی س������ته‌مكاری یو ناعه‌داله‌ت یو گه‌نده‌ڵ یو نادادوه‌ر ی كۆمه‌اڵیه‌ت یو شارس������تانیین كه دواجار پێكهێنه‌ر ی دۆزه‌خێكن پڕ له‌وه‌هم‌و حیكایه‌ت ،پڕ له‌نائینسانی‌هت‌و س������ته‌مكاری ی جه‌س������ته‌ی یو روح یو دهروونی.
دۆزه‌خێك ی بچوك ...ئینسان لهنێو به‌رداش ی كولتور‌و حیزب‌و كۆمه‌ڵگه‌دا
ئاسۆ جه‌بار له‌كاتێكدا ئهو كۆمه‌ڵگایان‌ه ی مێژوویه‌ك ی نوس������راو ی دیاریكراویان نییه پشت به‌حیكایه‌تخوان������هكان ده‌به‌س������تن‌و چاوه‌ڕوان ی ههر حیكایه‌تێكن له‌س������ه‌ر خۆیان‌و مێژووه‌كه‌یان. چۆن روانین ی هه‌ریه‌ك له‌ئێم‌ه جیاوازه، به‌هه‌مانش������ێو‌ه روانین ی هه‌ریه‌ك له‌ئێم‌ه بۆ ههر وێنه‌یه‌ك ی ئه‌رش������یف ی جیاوازه، بهاڵم دواجار س������ه‌رله‌به‌ر ی كهرهستهو ده‌زگا مۆدێرنه‌كان لهكۆمهڵگه نه‌ریت یو داخراوه‌كان������دا له‌خزمه‌ت ی گێڕانه‌و‌ه ی حیكایه‌ته‌كان‌و پاراس������تن ی ئهو وه‌هم‌ه مێژوویه‌یه‌دان كه راب������ردوو ده‌خاته‌و‌ه به‌رده‌م ئێس������تا‌و سه‌رله‌به‌ر ی مرۆڤه‌كان دهكات������هوه به‌بوویه‌ك������ ی یاده‌وه‌رامێز‌و هه‌ڵگر ی حیكایه‌ته‌كان. ئای������ا نهوه ی ن������و ێ ده‌كه‌وێت������ه كوێ ی حیكایه‌ته‌كان������هوه؟ ئایا ئ������هوه نهوهیه له‌ئاستێك ی بینراودا به‌شێك ی دانه‌بڕاو‌ه له‌حیكایه‌ته‌كان ی������ان له‌په‌راوێز ی ئهو حیكایه‌تانه‌دا ده‌ژی؟ جیاوازێك ی گه‌ور‌ه ههیه لهنێوان نهوه ی جه‌ن������گو ن������هوه ی دوا ی جه‌نگه‌كان، ه������اوكات جیاوازییه‌ك ی گه‌وره‌تر ههیه لهنێوان نهوه ی نێو كولتورێك ی زیندوو‌و نهوه ی نێ������و جه‌نجاڵ������ه قێزه‌وه‌نه‌كان ی ناعه‌داله‌ت ی‌ونائینسانی‌هت‌وناژیاندۆست یو سته‌م ی ئه‌خالق یو سیاس یو ئابوری. له‌م وتاره‌دا هه‌وڵ ده‌ده‌ین قس������ه لهسهر نه‌وه‌ی������ه‌ك بكه‌ی������ن كه هه‌ڵق������واڵو ی دژوارتری������نو نائینس������انیترین دۆخ ی شارستان یو سیاس یو ئابورییه ،نه‌وه‌یه‌ك كه به‌ب ێ ویس������ت ی خ������ۆ ی فڕێدراوه‌ت‌ه نێو دنیایه‌ك نابه‌رابه‌ر ی كۆمه‌اڵیه‌ت یو كولتور یو سیاسییهوه ،نه‌وه‌یه‌ك ته‌نراو به‌تۆڕگه‌لێك ی وه‌هم ی لێوڕێژ له‌حیكایه‌ت ی كوشند‌ه‌و وێران له‌ڕوو ی شارستانییه‌وه، نه‌وه‌یه‌ك له‌به‌رده‌م مێژوویه‌ك ی ههژارو كولتورێك ی دڵڕه‌قدا .له‌به‌رئه‌و‌ه زه‌حمه‌ت‌ه دیاریكردن ی شوناس������ ی ئ������هم نهوهیه، بهاڵم نكۆڵ ی ل������هوه ناكرێت ئهم نهوهیه
له‌هه‌ناو ی خۆیدا سه‌ره‌تا ی پڕۆژه‌یه‌ك ی نوێ ی شارستانییه ،پڕۆژه‌یه‌ك لهدهرهوه ی مێژوو ،لهدهرهوه ی لۆژیك ی حیزبگه‌رای یو نائینسانی‌هت‌و كولتورێك ی مردوو . لێ������ره‌دا باس له‌ئینس������انێك ده‌كه‌یه‌ن كه میدی������اكان‌و دامه‌زراو‌ه ره‌س������م یو ناره‌س������مییه‌كان هه‌رج������ار‌ه‌و ناوێك ی لێده‌نێن ،ده‌مێك ئهم نهوهیه پێیانده‌وترێت گه‌نج ،سه‌روه‌ختێك الو ،هه‌ندێكجاریش نهوه ی نوێ ،بهاڵم هیچكام له‌م پێناسان‌ه ناتوانن گوزارش������ت بكهن له‌كۆ ی ئهو پێكهات‌ه‌و كۆتوبه‌ند‌ه فه‌رهه‌نگیان‌ه ی كه نه‌وه‌یه‌ك ده‌سته‌ئه‌ژنۆ غه‌رق ی كۆمهڵگهو ئه‌خالق‌و سیاس‌هت‌و میدیاكان‌و ژیان‌و په‌یوه‌ندییه‌كان دهكات. ستراتیژ ی ناولێنان‌و ده‌ستنیشانكردن ی شوناسێك ی تایبه‌ت بۆشتێك ی زیندوو یان مردوو ،چه‌ند هه‌ڵگر ی وێناكراوێك ی زمانه‌وانیی‌ه هێن������ده‌ش پۆلێنكارییه‌ك ی فه‌رهه‌نگیی‌ه‌و دابه‌شكراوێك ی ئه‌خالق یو نه‌ریتیی������ه ك������ه هه‌موم������ان به‌ناچار ی لهسهر ی رێكده‌كه‌وین ،بهاڵم ئه‌م‌ه ناكات‌ه ئهوه ی ئهم دابه‌ش������كراوه له‌چوارچێو‌ه ی پێناسه‌یه‌ك ی ساده‌و ساكاردا به‌ندبكه‌ین‌و له‌وێناكراوێك ی ئه‌خالق یو ترادسیۆنیدا به‌جێبهێڵین. لێ������ره‌و‌ه ده‌گه‌ڕێین������هوه ب������ۆ جومگ‌ه ههستیارهكان ی باسه‌كه‌مان‌و یه‌كڕا باس له‌نه‌و‌ه ی نوێ ی كۆمه‌ڵ������گا داخراوه‌كان ده‌كه‌ین ،بێگومان نهوه ی نو ێ ده‌كه‌وێت‌ه به‌رده‌م ه������ه‌ردوو بازن������ه ژیارییه‌ك‌ه ی ناوه‌ند ی كۆمهاڵیهتییهوه ،كه‌وتۆت‌ه به‌رده‌م رازیبوون به‌مانا ی گوێڕایه‌ڵ یو سه‌رسام ی به‌مانا ی ده‌رچوون له‌فه‌رهه‌نگ ،له‌ئاست ی یه‌كه‌م������دا رازیب������وون ش������تێك نییه باس له‌جیاوازییه‌كان������ ی خۆ ی بكات، فه‌لسه‌فه‌یه‌ك نییه لهدهرهوه ی فه‌رهه‌نگ‌و مۆڕاڵ ،ته‌نها گوێڕایه‌ڵییه‌ك ی سه‌رتاسه‌ر ی ئهو بوونه‌وه‌ره‌ی‌ه كه له‌هه‌س������تیارترین س������اته‌وه‌خت‌ه س������ایكۆلۆژ یو ژیار یو كولتورییه‌كان ی خۆیدا نه‌كه‌وتۆت‌ه به‌رده‌م به‌رپرس������یارییه‌تێك ی ئه‌وتۆ ی ژیاری ی واو‌ه كه ئه‌رك ی به‌ریه‌ككه‌وتن ی ئاس������ته
جیاجیاكان ی ژیار ی له‌ئه‌س������تۆدا بێت، هاوكات ش������وێنگ‌ه ی ئهو بوون������ه‌وه‌ر‌ه له‌نه‌خش������ه ی ژیاندا ده‌كوێت‌ه سهر هێڵ‌ه به‌رفراوانه‌ك������ه ی ژیان������ ی كۆمه‌اڵیه‌ت یو ترادس������یۆن ی ب������او ی روانین ی مێگه‌ل، مرۆڤ������ ی گوێڕای������هڵ داب������راو نیی������ه له‌ستراتیژ ی ناوه‌ند‌و ستراكتۆر ی ژیان، به‌ڵك‌ه پێكهاته‌یه‌ك������ ی په‌یوه‌ندیخواز ی ئاسایی نێو كۆمه‌ڵگایه ،كایه‌ك ی تێكه‌ڵ‌ه له‌مۆڕاڵ ی كۆمه‌اڵیه‌ت یو میرات ی كولتور یو كه‌له‌پور ی به‌جێماو ی نه‌وه‌كان ی پێشوو، ئاوێت‌ه له‌ترادسیۆن ی روانین ،ترادسیۆن ی هه‌ڵسوكه‌وت ،فه‌نتازیا ی ده‌سته‌جه‌معی، حیكایه‌ت������ ی گ������ه‌ور‌ه ی وهك ئایی������نو فه‌لسه‌فه‌یه‌ك ی وه‌هم یو یۆتۆب ی بۆكۆمه‌ڵگا، فه‌نتازیا ی س������ه‌روه‌رییه‌كان‌و فه‌نتازیا ی حیكایه‌ت‌ه بچوكه‌كان. دواجار مرۆڤ������ ی گوێڕایه‌ڵ بچوكترین پارچ������ه ی ئ������هو ئامێ������ره گه‌وره‌یه‌ی‌ه ك������ه ن������او ی كۆمه‌ڵگای������ه ،بچوكترین بزمار ی ئهو ماڵ������ه داخراوه‌ی‌ه كه ناو ی كۆمه‌ڵ������گا ی داخ������راوه .له‌هه‌مانكاتدا له‌كۆمه‌ڵگا كراوه‌كانیشدا ستراكتۆر ی ناوه‌ن������د ئهو مرۆڤ������ه گوێڕایه‌ڵه‌مان بۆ به‌رهه‌مدێنێ������ت ،هه‌رچه‌ن������ده له‌فۆرم‌و ناوه‌ڕۆك ی س������تراكتۆر ی جیاوازدایه، له‌بوونه‌وه‌ر ی بیرۆكرات‌و له‌ستراكتۆر ی جی������اوازدا ،بهاڵم له‌ئاس������تێك ی ژیار ی پێش������كه‌وتوودا ،ئ������هوه ی له‌كۆمه‌ڵ������گا كراوه‌كاندا تایبه‌تمه‌ن������د ی وهرگرتووه نه‌بوون������ ی حیكایه‌تێك������ ی گه‌وره‌ی������ه، كولتور‌و كۆمه‌ڵگا به‌گش������ت ی له‌ئاست ی نه‌وه‌كان ی پێش������خۆیدا كاریگه‌رییه‌ك ی ئه‌وتۆی������ان نییه له‌دروس������تكردن ی ئهو س������تراكتۆره‌دا ،ه������اوكات هه‌نوك������ه س������تراكتۆرێك‌ه بۆنه‌خش������هكان ی ئهو ئاست‌ه ژیاریی‌ه پێشكه‌وتو‌ه ی كۆمه‌ڵگا ی كراوه ،تاكه‌كه‌س لهگهڵ ئازادییه‌كانیدا دابه‌شده‌بێت‌و مافه‌كان ی له‌سه‌ره‌تاو‌ه تا كۆتای ی به‌پێ ی یاسا بهسهر خۆ یو ئه‌وان ی دیكه‌دا دابه‌شده‌بێت. له‌ڕاس������تیدا كار ی ئێمه له‌م باس������ه‌دا پێشكه‌شكردن ی جیاوازییه‌كان ی نێوان
كۆمه‌ڵگا ی داخراوو كۆمه‌ڵگا ی كراوه نییه ،به‌قه‌ده‌ر ئهوه ی قسه‌كردن‌ه له‌كایه‌و پێكهات‌ه‌و ستراكتۆره‌كان ی كۆمه‌ڵگا ی داخ������راو له‌ڕێ������ ی س������ه‌رچاوه‌گه‌لێك ی هاوپه‌یوه‌ند به‌باسه‌كه‌وه. له‌پ������اڵ نهوه ی گوێڕایه‌ڵ������دا ،له پاڵ ئهو نه‌وه‌یه‌دا كه رازیی‌ه به‌سه‌رتاپا ی ژیان‌و فه‌نتازیاكان������ی ،رازیی������ه به‌نه‌بوون������ ی خۆش������گوزه‌ران یو ئه‌ل������ف‌و بێكان������ ی ئازادییه‌كان������ ی تاكه‌ك������هس ،رازیی������ه بهو میرات������ه كولتوریی������ه ،رازیی‌ه بهو نادنیابینیی������ه ی ك������ه ناگات������ه ئه‌ودیو س������نوره‌كان ی بازن������ه داخراوه‌كان������ ی كۆمهڵگاو مۆڕاڵه‌ك‌هی ،له‌پاڵ ئهو بوونه‌وه‌ر‌ه ده‌س������ته‌مۆیه‌دا ،نه‌وه‌یه‌ك ههیه له‌به‌رده‌م كولتور ی باو ی كۆمه‌ڵ������گاو كرانه‌و‌ه ی دنیادا ،ده‌سته‌وئه‌ژنۆ له‌به‌رده‌م په‌یوه‌ندیی‌ه بێحاس������ڵه‌كان ی ژیان‌و جیهانگیریدا، دابڕا‌و له‌به‌رده‌م خودئاگاییه‌كان ی خۆی یو ناخودئاگاییه‌كان������ ی مێگه‌لدا ،كوژرا‌و لهنێوان چه‌پاندنه‌كان ی كۆمهڵگاو ئایین‌و وێنه گه‌رم‌و پڕ له‌خرۆشه‌كان ی سێكس ی ئازاددا ،له‌نێ������وان داخران ی كۆمهڵگاو فه‌لسه‌ف‌ه ی س������ه‌ف‌هر‌و مرۆڤ ی گه‌شتیار‌و مرۆڤ ی مۆدێرندا ،سه‌رس������ام له‌به‌رده‌م كه‌ناڵ������ه لۆكاڵییه‌كان ی كۆمهڵگاو كه‌ناڵ‌ه كراوهو ئازاد‌و هه‌مه‌ڕه‌نگه‌كان ی دهرهوه ی خۆی. ئ������هم مرۆڤه كه مرۆڤێك������ ی گوێڕایه‌ڵ نییه به‌مانا سایكۆلۆژ یو مۆدێرنه‌ك‌ه ی له‌كۆمه‌ڵ������گا ی داخ������راودا ،ت������اڕاد‌ه ی مرۆڤ ی گوێڕایه‌ڵ نه‌تواوه‌ته‌و‌ه له‌ئه‌تكێت‌ه وێرانه‌ك‌ه ی ئ������هو میرات‌ه فه‌رهه‌نگییه‌دا، تاڕاد‌ه ی گوێڕایه‌ڵ ی ده‌سته‌مۆ ی ده‌ست ی مێگ������هل‌و كولتور‌و ئایی������نو حیكایه‌ت‌ه گه‌وره‌كان نییه ،بوونه‌وه‌رێك‌ه تا ئه‌نداز‌ه ی ههاڵت������ن بوونه‌وه‌رێك ی سه‌رس������امه ،تا ئه‌نداز‌ه ی دووركه‌وتنه‌و‌ه‌و نا كاریگه‌ر یو بوونه‌وه‌رێك ی پارچه‌پارچه‌یه .له‌ڕاستیدا ئهوه ی ئێمه باس ی لێو‌ه ده‌كه‌ین ،ئه‌وڕۆك‌ه جێ ی بایه‌خ ی كۆمه‌ڵناس ی ئه‌زموونگه‌رای ی یان جێبه‌جێكار ی نییه ،له‌كاتێكدا ئهو ته‌قلید‌ه وێران‌ه ی س������ه‌رله‌به‌ر ی بوار ی
ی رێگرییه‌کان ێ ی نو نهوه هێزگه‌لێك ی یو ناشارستان نائینسانین ك ه پێكهاتوون ی له‌كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك ی داخراوو كولتورێك ی مردوو‌و حیزبگه‌لێك یو وێران ناشارستان ی مه‌عریفیه‌و‌ه له‌ڕوو
الوانی به‌ڕێز ...ژیان جوانه ،به‌خ‌هم‌و ئازار له خۆتانی تاڵ مه‌که‌ن
ژماره 28:
كچان ی عه‌ره‌ب به‌ره‌و كوردستان هه‌ڵدێن
یه‌کشه‌ممه
2010/ 6/13
7
ی هه‌رێمی كوردستان دهكات ی هه‌ڕه‌ش ه له‌داهاتوو له‌شفرۆشی له‌شفرۆشی له‌هه‌رێمی كوردستاندا له‌حاڵه‌ت ده‌رچووه‌و خهریكه ده‌بێت ه ی شارو دیاره‌یه‌كی به‌رباڵو شارۆچكه‌كان‌و رۆژانه‌ش روو لهزیادبوونهو تائێستاش وه‌كو پێویست یاسایه‌ك بۆ سنورداركردنی دانه‌نراوه، هاوكات به‌پێی چه‌ند سه‌رچاوه‌یه‌كی تایبه‌تیش چه‌ندین باندی له‌شفرۆشی كوردو عه‌ره‌ب‌و تورك له‌هه‌رێمی كوردستاندا به‌چڕیی كه‌وتونه‌ت ه كارو ی سێكسیی سوودیان له‌كه‌بت گه‌نجانی كورد وهرگرتووه. ڕامان سه‌عید له‌سلێمانی
له‌شفرۆشی له کوردستان رۆژ به‌ڕۆژ له‌په‌ره‌سه‌ندندایه
له‌شفرۆش������یی بریتیی������ه له‌وه‌رگرتنی چێژی سێكس������ی به‌رامب������ه‌ر بهمادده یان بڕێك پاره ،ئ������هو په‌یوه‌ندییه‌ش پێویستی به‌دوو كهسه ،یه‌كه‌میان ئهو كه‌سه‌یه كه ئهو چێژه بهرامبهر به‌پاره ده‌فرۆشێت ،دووه‌میش كه‌سه‌كه‌ی تره كه چێژه‌كه به‌پاره ده‌كڕێت ،هه‌ندێك جاریش الیه‌نی س������ێیه‌م ههیه كه ئهو به‌یه‌ك گه‌یش������تنه ئاسان دهكات ،وهك گه‌یش������تنی پیاوێ������ك به‌ئافره‌تێك������ی سۆزانی. س������ۆزانیش ئهو كه‌سه‌یه كه جه‌سته‌ی خۆی پێشكه‌ش به‌پیاوێك دهكات ،بۆ چێژوه‌رگرت������ن بهرامبهر به‌پاره ،به‌بێ ئهوهی مه‌به‌س������تی خ������ۆی وه‌رگرتنی چێ������ژ بێت ،لهو ڕه‌فتاره‌ش������دا چێژ‌و خۆشه‌ویستی‌و سۆز نییه ،به‌ڵكو ته‌نها مه‌به‌ستی په‌یداكردنی پاره‌كه‌یه. به‌ه������ۆی ئاس������ان ده‌س������تكه‌وتنی بانده‌كانی له‌شفرۆشی له‌زیادبووندان له‌شفرۆش������هوه زۆرێ������ك له‌گه‌نجانی په‌خشان ،ته‌مه‌نی 43ساڵهو یهكێكه لهو كورد له‌ئێستادا سه‌رقاڵی ئهو كاره‌ن‌و سه‌رۆك باندانه‌ی له‌خانویه‌كی كرێدا هه‌ندێك پیاوی خاوه‌ن هاوس������ه‌ریش به‌رده‌وام به‌دوای له‌شفرۆشه‌كانه‌وه‌ن. جه‌م������ال ،ته‌مه‌نی 31س������اڵه‌و به‌وته‌ی خ������ۆی ژنی هێن������اوه ،ب������ه‌اڵم له‌پێش ژنهێنان������هوه په‌یوه‌ن������دی له‌گ������هڵ بانده‌كانی له‌شفرۆشیدا هه‌بووه‌و پاش ئا :كاكۆ فه‌ره‌یدون ژنهێنانی������ش ماوه‌ی چه‌ند س������اڵێك وازی لهو كاره هێناوه ،دواتر چۆته‌وه ره‌فیف ،كچێك ی عێراقی ته‌مه‌ن 14ساڵه ،قژ‌ه خاوه‌كه‌ی وهك كلكی ئه‌سپ ی سه‌ری‌و لهگهڵ سۆزانییه‌كاندا ده‌ست ش������ۆڕیكردبوویه‌وه ،بهاڵم ههستی بهو ناس������ۆره نه‌ده‌كرد كه له‌كاره‌كه‌یدا سێك تێكهڵ كردووه‌ته‌وه" ،ئهگهر كه بهس������ه‌ریدا دێت .ئهو كچ‌ه ئاواره‌یه‌كی عێراقییه‌‌و له‌دیمه‌ش������قی پایته‌ختی ڵ ه گ ه ل له‌كوردستان مه‌به‌ستی ئه‌وه‌بێت سووریا ده‌ژی‌‌و ده‌ڵێت :شه‌وان‌ه سی دۆالرم ده‌ستده‌كه‌وێت. ستێت، ه له‌شفرۆشه‌كاندا په‌یوه‌ندی بب دیارده‌ی له‌شفرۆش������ی له‌پاش رووخانی رژێمی س������ه‌دام له‌عێراقدا به‌ره‌و ی بۆش و زۆرجار پێوهی ئالوده ده‌بێت زیادبوون چووه ،ئه‌نجامده‌رانی كارهكه ،هۆكاره‌كه‌ی بۆنه‌بوونیی دهگێڕنهوه. ه ی ه ه زۆرشت ته‌رك ناكرێت ،چونكه به‌تایبه‌تی ئهو ئاوار‌ه عێراقییانه‌ی كه له‌ترس������ی كوشتن واڵته‌كه‌ی خۆیان سیش ه ك و ه رباڵو كه له‌كوردستاندا به جێهێشت‌و روویانكرد‌ه سووریای دراوسێ. و ن كێشا تلیاك كو ههستی پێناكات ،وه له‌دیمه‌ش������ق ،ده‌یان یانه‌ی ش������ه‌وان‌ه ده‌بینرێن كه گڵۆپ������ی ره‌نگاوڕه‌نگیان یان ه د و ن كا ه شفرۆشیی بوونی بانده له هه‌ڵكردووه‌‌و مش������ته‌رییه‌كانیش به‌ئۆتۆمبێلی سووریی‌و عێراقی‌و سعودیی، بۆ سه‌یری كچ‌ه سه‌ماكه‌ره‌كان جمه‌یان دێت. زۆربه‌ی س������ه‌ماكه‌ره‌كان ،له‌سه‌ره‌تای ته‌مه‌نی پێگه‌یش������تندان ،به‌رانبه‌ر بهو پاره‌یه‌ی كه هه‌ڵده‌درێت‌ه س������ه‌ر ته‌خته‌ی شانۆی س������ه‌ماكردنه‌كه ،ئهو كاره ده‌كه‌ن .ئه‌وان زۆربه‌یان عێراقیی‌ه ئاواره‌كانی واڵتی سووریان. چه‌ندین پاسه‌وان ده‌وری سه‌ماكه‌ره‌كانیان گرتووه‌‌و ناهێڵن هیچ مشته‌رییه‌ك ده‌س������تیان بیانگاتێ ،له‌هه‌مانكاتدا مامه‌ڵه‌ی ئه‌وه‌ش لهگهڵ مشته‌رییه‌كاندا دهك������هن كه به‌رانبه‌ر بڕێك پاره ،كام س������ه‌ماكه‌ریان بوێت ،بۆ ش������ه‌وێك بیبه‌نه‌وه. ره‌فیف ،كچ‌ه عێراقیی‌ه چوارد‌ه به‌هار ته‌مه‌نه‌كه ،ده‌ڵێت :س������ێ خوش������كی شووكرا‌و‌و چوار برام ههیه ،ههموویان له‌به‌غدان ،من لێره له‌سووریا خۆم‌و دایك������م‌و برایه‌كی بچووكمم ،هیچكام له‌خێزانه‌كه‌م له‌عێراق ،نازانن كه من لێره ئه‌مكار‌ه ده‌كه‌م. ئهو بهس������ایتی شام پۆس������تی وت شه‌وان‌ه س������ی دۆالری ده‌ستكه‌وێت لهو یانه‌یه‌دا ،كاتێكیش مشته‌رییه‌ك بیباته‌و‌ه بۆ ڤێلالكه‌ی خۆی ،سه‌د دۆالری ده‌س������تده‌كه‌وێت ،بهاڵم ئهو نه‌یوت به‌رانبه‌ر بهو س������ه‌د دۆالره ،ده‌بێت چی بكات! یه‌كێكی دیكه لهو كچانه‌ی كه خه‌ریكی له‌شفرۆش������ییه له‌س������ووریا ،نه‌دای ته‌مه‌ن 16س������اڵ‌ه كه باس ی لهوه ده‌كرد ئامۆزایه‌كی كاری سێكسیی لهگهڵ كرد‌و په‌رده‌ی كچێنی له‌ده‌س������ت دا ،پاشان باوكی هێنای تا سهر سنوری سووریا‌و به‌ره‌ڵاڵی كرد ،دواتر پێنج كه‌سی عێراقی هێنایان بۆ دیمه‌شق‌و ده‌س������تدرێژییان كرده‌سه‌رو فرش������تیان به‌ژنێك كه ئه‌ویش ناچار‌كاری له‌شفرۆشیی كرد. شتی دیكه‌ش". ناوبراو ،پێیوایه په‌یوه‌ندی به‌ستن لهگهڵ سۆزانییه‌كان جۆرێكه له‌ئالوده‌بووه‌ن، هه‌ندێج������ار له‌ماڵی له‌شفرۆش������ه‌كان‌و هه‌ندێجاری������ش له‌ئوتێلێك������دا كاری سێكس������ی لهگهڵ له‌شفرۆش������ه‌كاندا ئه‌نجام دهدات" ،هه‌ندێك له‌ئوتێله‌كانی ش������اری س������لێمانی په‌یوه‌ندیان لهگهڵ ده‌اڵڵه‌كاندا هه‌ی������هو كاتێك كچه‌كان له‌گ������هڵ كڕیاره‌كاندا ده‌نێرێت ،ئهگهر كڕیاره‌كان بۆخۆیان شوێنیان هه‌بێت دهچنه ئ������ه‌وێ ،ئهگهر شوێنیش������یان نهبێت ،دهچنه ماڵ������ی ده‌اڵڵه‌كان یان ژم������اره ته‌له‌فونی خاوه‌ن������ی ئوتێلیان ده‌ده‌ن������ێو ئه‌ویش ژوری������ان بۆدابین دهكات".
سه‌رپه‌رش������تیی پێنج كچی له‌شفرۆش دهكات ،ك������ه س������یانیان ع������ه‌ره‌ب‌و دوانیان كوردن" ،م������ن له‌گه‌نجێتیدا ته‌نها له‌گ������هڵ دایكمدا ب������ووم‌و ههر لهو كاته‌ش������هوه به‌ه������ۆی ههژارییهوه ده‌س������تم دایه ئهو كاره ،بۆیه نه‌متوانی شوبكه‌م‌و دواتریش تێكهڵ به‌بانده‌كانی له‌شفرۆش������ی بووم" ،ههربۆیه ئێستا له‌گ������هڵ ئ������هو بان������ده‌دا نه‌م������اوه كه له‌شفرۆشی بۆ ده‌كردن‌و به‌هاوكاریی پیاوێكی هاوڕێی سه‌رپه‌رش������تیی پێنج كچ دهكات. به‌وته‌ی ئهو سه‌رۆك بانده ،ئهو كچانه‌ی له‌الیانن له‌ڕۆژێكدا دوو بۆ سێ جار س������ێكس دهكهنو زۆربه‌ی شه‌وانیش له‌گ������هڵ موش������ته‌ریه‌كانیاندا ده‌ڕۆنه دهرهوه" ،به‌ش������ێوه‌یه‌كی گشتی نرخی ئ������هو كاره لهنێوان 150-80دۆالردایه، ئهگهر شه‌ویش كچهكه الیان بمێنێتهوه، ئه‌وا 200دۆالریان لێ ده‌ستێنین".
له‌شفرۆشه عه‌ره‌به‌كان به‌ره‌و هه‌رێم هه‌ڵدێن لهگهڵ ئهوهی له‌هه‌رێمی كوردس������تاندا چه‌ندین باندی له‌شفرۆش������یی كورد ههیه ،كه‌چی له‌دوای پرۆسه‌ی ئازادیی عێراق ،چه‌ندین ك������چ‌و ژن‌و بێوه‌ژن ڕوویان كردۆته شاره‌كانی هه‌رێم ،لهو كاته‌شه‌وه چه‌نده‌ها باندی له‌شفرۆشیی دروستبوون. فاتیمه ،كچێكی ته‌مه‌ن 30ساڵی عه‌ره‌به‌و به‌تاوانی له‌شفرۆش������یی له‌س������لێمانی ده‌سگیركراوه‌و ئێستا له‌به‌ندیخانه‌دایه، ئام������اژه بهوه دهدات كه له‌س������ه‌ره‌تاوه خ������ۆی‌‌و كچێكی هاوڕێ������ی له‌ڕێگه‌ی سه‌رۆك باندێكهوه چونه‌ته سلێمانی‌و ڕاده‌ستی باندێكی تر كراون ،له‌وێش بۆماوه‌ی دووساڵ كاری له‌شفرۆشیان ك������ردووه ،دواتر ده‌س������تگیركراون، "له‌به‌غداد له‌ده‌ست ماڵهوه هه‌ڵهاتبووم،
نه‌مده‌توانی ژیان به‌سه‌ربه‌رم ،تاتوشم بوو به‌توشی كه‌س������ێكه‌وه له‌كه‌ركوك، كه بۆ ماوه‌ی چهن������د مانگێك له‌وێ "زۆر به‌دڵنیاییه‌و‌ه كاری له‌شفرۆشی پێكردم". دهزانم له‌شفرۆشی دوای ئهوهی فاتیمه له‌كه‌ركوك دهبێته له‌شفرۆش ره‌وانه‌ی سلێمانی ده كرێتی دیارده‌ی هو دیارده‌یه‌كی به‌بیانوی ئ������ه‌وه‌ی ل������ه‌وێ گوزه‌ران خه‌ڵك زۆر باشه‌و موشته‌ریی باشتر زۆر مه‌ترسیداره دهبێ������ت" ،ئ������هو كاره‌ش������م نه‌كردایه نه‌مده‌توانی بژێویی ژیانم دابین بكه‌م ،ئهگهر یاسایه‌ك نه‌بێ بهاڵم ده‌ستگیركرام". ڕێگه‌ی پێ بگیرێت به‌وته‌ی فاتیمه زۆربه‌ی ئهو كه‌س������انه‌ی كاری سێكس������ییان له‌گ������هڵ كردوون كی بهدڵنیایهوه مه‌سه‌له‌ی به‌ته‌مه‌ن‌و هاوسه‌رداربوون" ،رێژه‌یه كه‌میان گه‌نج بوون". بازرگانیكردن رۆژان������ه له‌شفرۆش������هكان خه‌ڵك������ی جی������اواز ده‌بینن‌و سێكس������یان لهگهڵ به‌ژنانیش ده‌بێت ه ده‌كه‌ن ،ب������ه‌اڵم نه ژن������ه‌كان‌و نه ئهو به‌شێكی كاریگه‌ریی پیاوانه‌ی له‌گه‌ڵیاندا س������ێكس ده‌كه‌ن، هیچ هۆش������یارییه‌كی سێكسیان نییه، "پیاوان پێیانوایه به‌كۆندۆمه‌وه خۆشی دیارده‌ی له‌شفرۆشی" ته‌واو له‌س������ێكس نابینن ،بۆیه كه‌مجار ههبووه به‌كۆندۆمه‌وه س������ێكس بكه‌ین، بۆ ئ������ه‌وه‌ی منداڵیش������م نهبێت ،حه‌بی پرۆژه یاس������ایانه‌ی ك������ه خوێندنه‌وه‌ی یه‌كه‌می ب������ۆ كراوه ،پرۆژه یاس������ای مه‌نعم به‌كارده‌هێنا". نه‌هێش������تنی له‌شفرۆش������ییه له‌هه‌رێمی كوردس������تاندا ،كه پێش������تر له‌الیه‌ن په‌رله‌مانتاران دان به‌دیارده‌ی له‌په‌رله‌مانتاران������ی كۆمه‌ڵێ������ك له‌شفرۆشییدا ده‌نێن ئه‌گه‌رچ������ی س������ااڵنێكی زۆر ده‌زگاو كوردس������تانه‌وه پێش������كه‌ش كرابوو، دام������ه‌زراوه فه‌رمییه‌كان������ی حكومه‌تی ڕهنگه قس������ه له‌س������ه‌ر ئهوه هه‌بێت كه هه‌رێم به‌بیانوی "پاكیزه‌یی كۆمه‌ڵگای له‌شفرۆش������ی بۆته دیارده یان جێگه‌ی كوردی" ئ������هو ج������ۆره دیاردانه‌یان گومان������ه بووبێته دیارده ،یان ئهگهری نه‌یانده‌ویس������ت ئ������هوه هه‌بێت كه له‌داهات������وودا ببێته ره‌تده‌ك������رده‌وه‌و بیوروژێن������ن ،ب������ه‌اڵم دوای ئ������ه‌وه‌ی دی������ارده" ،زۆر به‌دڵنیایی������هوه دهزانم به‌ش������ێوه‌یه‌كی نائاس������ایی په‌ره‌یسه‌ند ،له‌شفرۆش������ی دیاردهیهو دیارده‌یه‌كی له‌ئێس������تادا پ������رۆژه یاس������ای ڕێگری زۆر مه‌ترس������یداره له‌هه‌م������وو واڵتانی له‌كاری له‌شفرۆشیی له‌الیه‌ن ئه‌ندامانی دهوروبهرو ته‌نانه‌ت له‌به‌شه‌كانی تری په‌رله‌مانی كوردستانه‌وه خوێندنه‌وه‌ی عیراقیشه‌وه به‌شێوه‌ی مه‌به‌ستدار‌و بێ مهبهست بوونی ههیه ،ئهگهر یاسایه‌ك یه‌كه‌می بۆكراوه. په‌یـمان عیـزه‌دی������ن ئه‌ندامی لیژنه‌ی نه‌بێ ڕێگه‌ی پێ بگیرێت بهدڵنیایهوه مافی مرۆڤ له‌په‌رله‌مانی كوردس������تان مه‌س������ه‌له‌ی بازرگانیكردن به‌ژنانیش ئاماژه ب������هوه ده‌دا ك������ه یه‌كێك لهو دهبێته به‌شێكی كاریگه‌ریی دیارده‌ی له‌شفرۆشی".
ی عێراق له‌سوریا بازاڕیان گهرمه له‌شفرۆشان
"ئهگهر كه‌سێك له‌كوردستان ی مهبهست ئه‌وه‌بێت لهگهڵ له‌شفرۆشه‌كاندا ی په‌یوه‌ند ببه‌ستێت ،زۆرجار ی ئالوده پێو‌ه ی ده‌بێت‌و بۆش ته‌رك ناكرێت"
یه‌كێك������ی دیكه لهو ئافره‌تانه‌ی ته‌مه‌نی س������ی س������اڵ بوو ،به‌ئاژانس������ه‌كه‌ی راگه‌یان������دوو‌ه كاتێك مێرده‌كه‌ی له‌عێراق ك������وژرا ،خۆی كوڕێكی‌و دوو كچه‌كه‌ی هه‌ڵهاتن بۆس������وریا .پ������اش ئهوهی ههر پاره‌یه‌ك ك������ه پێیانبوو، خه‌رجیی������ان كرد .ناچار بڕی 250دۆالری������ان له‌پیاوێك قه‌رزكرد ،دواتر كه نه‌یتوانی بیداته‌وه ،پیاوه‌ك‌ه پێیده‌ڵێت ده‌توانیت بهس������ێكس قه‌رزه‌كه‌ی بدات������هوه .ئیتر له‌وێو‌ه ده‌رگای پیش������هی له‌شفرۆش������ی ب������ه‌ڕووی ئهو ژنه عێراقیی������ه‌دا ده‌كرێته‌و‌ه كه خۆی به"ئه‌توته" ناس������اند .ئێس������تا ئهو ژنه له‌یه‌كێك له‌یان‌ه شه‌وانه‌كانی دیمه‌شق ،خه‌ریكی رێكخستنی مامه‌ڵه‌ی نێوان مشته‌ریی‌و كچ‌ه سه‌ماكه‌ره‌كانی دیكه‌یه‌‌و ده‌ڵێت ئێستا پاره‌ی كرێ خانوو‌و پێداویستییه‌كانی رۆژانه‌ی ده‌ستده‌كه‌وێت. حكومه‌تی سووریی ده‌ڵێت پۆلیس چه‌ندین كچی عێراقی ده‌ستگیركردوو‌ه كه ته‌مه‌نیان له12س������اڵ تێپه‌ڕی نهكردووهو له‌یان‌ه شه‌وانه‌كاندا كارده‌كه‌ن، بهاڵم لۆرنز جۆلز ،له‌ئاژانسی په‌نابه‌ران ده‌ڵێت ئه‌وانه‌ش كه ده‌ستگیرده‌كرێن، پێشئه‌وه‌ی ئێمه بگه‌ین‌ه س������ه‌ریان ،به‌كه‌فاله‌تی پاره به‌رده‌درێن كه زۆربه‌ی جار له‌الیه‌ن مشته‌رییه‌كانیانه‌وه كه‌فاله‌ته‌كه‌یان بۆ ده‌درێت. له‌به‌رنامه‌یه‌كی كه‌ناڵی "ئێم بی س������ی"دا به‌ناوی "كالم نواعم" ،یه‌كێك له‌به‌شداربووان سه‌باره‌ت به‌دیارده‌ی له‌شفرۆشی له‌سووریا دوا‌و ئاماژه‌ی بۆ ئه‌وه‌ك������رد كه ته‌نها لهو واڵته‌دا ،پێنج هه‌زار كچی عێراقی خه‌ریكی كاری له‌شفرۆشین. به‌پێی س������ه‌رچاو‌ه ته‌ندروستییه‌كانی س������ووریاش ،پیشه‌ی له‌شفرۆشیی لهو واڵته‌دا ،له‌ماوه‌ی پێنج س������اڵی رابردوودا گه‌شه‌كردنێكی ترسناكی به‌خۆو‌ه بینیوه كه هۆكارێكی بریتیی������ه له‌داگیركردنی عێراق له‌الیه‌ن ئه‌مه‌ریكاو‌ه ك������ه بووه هۆی ئاواره‌بوونی ژماره‌یه‌كی زۆری عێراقییه‌كان بۆ ئهو واڵته‌‌و بێئیشبوونیان. تۆڕی له‌شفرۆشانی عێراقی سووریاشی تێپه‌ڕاندووه‌‌و له‌میسریش خه‌ریكی هه‌مان كارن .س������اڵی رابردوو پۆلیس������ی ئاداب له‌میسر ،توانییان تۆڕێكی له‌شفرۆشی ژنانی عێراقی ده‌ستگیربكه‌ن كه دوو برا رێكیان خستبوون‌و كاری مامه‌ڵه‌كردنه‌كه‌یان رایی ده‌كرد. ئاژانس������ی ئه‌سیۆش������ه‌یتدپرێس باڵویكرده‌و‌ه كه ئافره‌ت������ه عێراقییه‌كان، لهش������ه‌وێكدا به‌رانبه‌ر به‌هه‌ر كارێك لهگهڵ مش������ته‌رییه‌كاندا ،نه‌وه‌د دۆالر وه‌رده‌گرن. تائێس������تا نازانرێت ژماره‌ی له‌شفرۆشانی عێراقی چهنده ،له‌به‌رئه‌وه‌ی ئهو كاره به‌نهێنی به‌ڕێوه‌ده‌چێت.
پێویست‌ه هه‌وڵی كۆنترڵكردن ی بدرێ د.به‌شیر خه‌لیل س������ه‌رۆكی لیژنه ی ئه‌وقاف‌و كاروباری ئایینی له‌په‌رله‌مانی كوردس������تان دیارده‌ی له‌شفرۆش������یی به‌كێش������ه‌یه‌كی گ������ه‌وره‌و جیهان������ی ناوده‌ب������ات‌و ئاماژه ب������ه‌وه‌ش دهدات كه به‌هۆی ئهو ئاس������ایش‌و ئارامییه‌ی كوردس������تان‌و كرانه‌وه‌ی سنوره‌كان، خه‌ڵكێكی زۆر له‌ناوه‌ڕاست‌و باشوری عێ������راق‌و واڵتانی دهرهوه دێنه هه‌رێم، "ئه‌مه‌ش هۆكارێكی زۆر سه‌ره‌كییه كه بۆته هۆی دروستبوون‌و ته‌شه‌نه‌كردنی ئهو جۆره باندانه له‌كوردستاندا". ناوبراو ،باس������ی له‌وه‌ش كرد كه‌زۆر رێخۆش������كه‌ری دیكه‌ش له‌كوردستاندا ه������هن ب������ۆ ئ������هو ش������تانه ،بۆنموونه راگه‌یاندنێك������ی نات������ه‌واو هه‌ی������ه كه زۆرج������ار به‌ناڕاس������ته‌وخۆو لهرێگهی نیش������اندانی جۆره‌ه������ا پرۆگ������رام‌و درام������ای جۆراوج������ۆره‌وه بانگه‌ش������ه ب������ۆ ئهو كاره ده‌كه‌ن" ،له‌شفرۆش������ی له‌ئێستادا له‌ئاس������تێكی سه‌ره‌تایدایه‌و زۆر ته‌شه‌نه‌ی نه‌كردووه ،بۆیه گرنگه هه‌وڵی كۆنتڕۆڵكردنی بده‌ین". ئهو ئه‌ندام په‌رله‌مان به‌پێویست ی ده‌زانێت هاوبه‌ش������ی لهنێوان حكومه‌ت‌و ده‌زگا ڕاگه‌یاندن‌و ئایینیی‌و ڕێكخراوه‌كانی كۆمهڵگهی مه‌ده‌نیش������دا هه‌بێ ،تا ئهو دیارده‌ی������ه س������نورداربكرێت ،چونكه "یاس������ا ناتوانێت به‌ته‌نه������ا ئهو كاره بنه‌بڕبكات‌و ده‌بێت ڕۆش������نبیرییه‌كی گشتیشی له‌گه‌ڵدا بێت ،تا زیانه‌كان‌و زه‌ره‌ره‌كانی ئهو حاڵهته به‌دیاربخرێن". س������ه‌رۆكی ئهو لیژنه‌یه جه‌ختی لهوه كردهوه ك������ه قورئانی پیرۆز به‌توندی هه‌ڕه‌ش������ه ل������هو كه‌س������انه دهكات كه له‌شكڕن یان له‌شفرۆشن ،چونكه دهبنه هۆی تێكدانی ش������یرازه‌ی كۆمهڵگهو زیانی گشتیان ههیه.
6
یه‌کشه‌ممه
2010 /6/13
ژماره 28:
له‌كوردستان له‌شكڕ ده‌ڕواو له‌شفرۆش ده‌گیرێت!!
"له‌شفرۆشیی تا به‌نهێن ی بێت زیاتر ئه‌بێـت ه هۆ ی چه‌وسانه‌وه‌و بازرگانیكردن به‌ژنان" به‌شێك له‌ژنان‌و كچان ی به‌هۆی بوونی كێش ه كۆمهاڵیهتیو ئابوورییه‌و‌ه ی له‌زۆرب هی ناوچه‌كان ی عێراقهوه ڕوو له‌هه‌رێم ی كوردستان ده‌كه‌ن بۆ كار له‌شفرۆشیی ،ئه‌وه‌ش ی ی جد بووهته هه‌ڕه‌شه‌یه‌ك ی بهسهر دۆخی كۆمه‌اڵیه‌ت ی ناوچكه‌و باڵوبونه‌و‌ه ی چه‌ندین نه‌خۆش مه‌ترسیدار. شیالن حه‌م‌ه نوری
سازدانی :سه‌روه‌ر سه‌عید ش������یالن حه‌م‌ه ن������ور ی توێ������ژه‌ر ی كۆمه‌اڵیه‌ت������یو چ������االك له‌ب������وار ی مافه‌كان������ ی ژن������ان له‌دیمانه‌یه‌كی������دا لهگهڵ نم نم ،رووناك ی ده‌خات‌ه س������ه‌ر هۆكاره‌كان‌و ڕێگه‌چاره‌كان ی دیارده ی له‌شفرۆش ی له‌هه‌رێم ی كوردستان. ناوب������راو ،ئاماژه ب������هوه دهدات كه قه‌ده‌غه‌كردن ی ته‌واوه‌ت ی له‌شفرۆشیی كارێك ی قورس������هو پێویست ی به‌پالن‌و یاس������ایه‌ك ی یه‌كس������ان هه‌ی������ه ت������ا له‌شفرۆش‌و له‌شكڕ وهك یه‌ك سه‌یر بكرێن ،هاوكات باس له‌وه‌ش دهكات كه پێویست‌ه ش������وێنێك ی دیاریكراو هه‌بێت بۆ ئهو كه‌س������انه ت������ا له‌ژێر چاودێری ته‌ندروستیدابن.
ڕوویكردۆت‌ه هه‌رێم ی كوردس������تان، ئهو باندان������ه ی كه خه‌ریك ی ئه‌وكار‌ه بوون به‌ته‌واوه‌ت������ ی ڕوویان كردۆته كوردس������تان ،ئه‌وه‌ش دهگهڕێتهوه بۆ سه‌قامگیر ی بار ی ئاسایش ی هه‌رێم ی كوردس������تان ،ئه‌توانین بڵێین له‌چه‌ند س������اڵ ی یه‌كه‌م ی س������ه‌ره‌تا ی پرۆسه ی ئازاد ی عێرق������دا بانده‌كان زۆربه ی لهدهرهوه ی كوردستان ده‌هاتن ،ئێست‌ه له‌كوردس������تان بانده‌كان به‌ش������ێك ی زۆر ی له‌كورده‌كان پێكدێن.
سه‌روه‌ر :ئایا كار ی له‌شفرۆش ی حه‌ز‌ه یان پاڵنه‌رێكی ئابووریی‌ه یان الدانێكی كۆمهاڵیهتییه؟ ش������یالن :به پشتبه‌ستن به‌ده‌ره‌نجام ی توێژینه‌وه‌كان ئه‌توانین ههر یه‌كێك لهو ده‌رئه‌نجامان‌ه بس������ه‌لمێنین ،ئهوه ی سه‌روه‌ر :هۆكاری زۆربوون‌و تائێستا لهو مه‌جاله‌دا كرابێت كتێب ی ی بۆچ باڵوبوونه‌وه ی له‌شفرۆشی ئۆقیانوسێك له‌تاوان ـه‌‌و له‌ئه‌نجام ی ئهو دهگهڕێتهوه؟ توێژینه‌وه‌یه‌دا كه ڕێكخراو ی خانزاد ش������یالن :له‌داو ی پرۆس������ه ی ئازاد ی كردی������ان ده‌ركه‌وت ئه‌م‌ه نه حه‌ز‌ه نه عێراق������هوه له‌شفرۆش������ ی ب������ه‌زۆر ی الدانه ،به‌ڵكو ئه‌م‌ه درێژكراوه ی ئهو
كێش‌ه كۆمه‌اڵیه‌تیانه‌ی‌ه كه له‌كۆمه‌ڵگادا هه‌ی������ه ،هه‌روه‌ه������ا ئه‌مان������ه ی كه ئهم كارانه‌یان ده‌كرد كه‌مێكیان به‌هۆ ی ئابوورییه‌و‌ه كه‌وتبوون������ه ئهو دۆخ‌ه كۆمه‌اڵیه‌تی‌ه خراپه‌وه ،بهاڵم ئه‌توانین بڵێن ئهو كه‌س������انه ب������ه‌زۆر ی به‌هۆ ی كێش������ه ی كۆمه‌اڵیه‌تیه‌و‌ه تێو‌ه ئه‌گلێن، من خۆم لهگهڵ ئهو كه‌س������انه قس������هم كردووه كه لهسهر ئهو كاره گیراون له‌گرتووخانه ،ده‌ركه‌وتوو‌ه كه ئه‌مان‌ه به‌هۆ ی كێش������ه‌یه‌ك ی كۆمهاڵیهتییهوه تێو‌ه گالون ،بۆنمون‌ه ئه‌شێت ئهم كچ‌ه له‌ماڵ ی باوكیدا بهزۆر درابێت به‌شوو به‌پیاوێك كه زۆر له‌خۆ ی گه‌وره‌تره، یان فرۆش������راوه ی������ان ژنبه‌ژن ی پێو‌ه كراوه ،له‌م حاڵه‌ته‌دا ئهو پیاو‌ه ژنه‌ك‌ه وهك به‌شێك له‌موڵك ی خۆ ی حساب دهكات ،له‌به‌رئه‌و‌ه به‌شێك لهو كچانه ناچار ڕاده‌كه‌ن‌ه دهرهوه ی ئهو خێزان‌ه ئهم������هش وایان لێده‌كات ل������ه‌ده‌ره‌و‌ه به‌دوا ی ش������وێنێك ی ئارامدا بگه‌ڕێن، له‌ئه‌نجامدا ده‌ست كه‌سانێك ده‌كه‌ون به‌بیانو ی ئهوه ی ش������وێنیان بۆ دابین ده‌كه‌ن دواتر كار ی له‌شفرۆش������یان پێده‌كه‌ن ،دواتریش قورس‌ه بگه‌ڕێنه‌و‌ه ناو خێزانه‌كانی������ان ،بۆیه من دهڵێم هیچ ژنێك سه‌ربه‌خۆ ناتوانێت بێت‌ه ناو ئهم كاره‌و‌ه به‌ب ێ ئهوه ی پشتیوان ی كه‌س������ێك ی له‌پشت نهبێت زۆرینه‌وه ی ئهو كه‌س������انه ی له‌بوار ی له‌شفرۆش ی ژنان������دا كارده‌كه‌ن ی������ان مێرد یان باوك‌و برا له‌پش������ت ئهم كاره‌وه‌یه‌ك‌ه كاریان پێ������ده‌كات‌و داهاته‌كه‌ش بۆ پیاوه‌كانه‌و ژنانی������ش هیچ حه‌زێك له‌م كاره‌دا نابیننه‌وه ،یاخود له‌الیه‌ن س������ه‌رۆك باندێكهوه ده‌فرۆش������رێت بهرامبهر به‌بڕێك پاره كه داهاته‌كه ی بۆ سه‌رۆك بانده‌ك‌ه دهگهڕێتهوه.
سه‌روه‌ر :جاری واههیه ئێمه ده‌بینین ئهو ژنانه‌ی كه كار ی له‌شفرۆش ی ئه‌كه‌ن له‌الیه‌ن پۆلیسه‌و‌ه ده‌ستگیر ده‌كرێن ،به‌ڕای تۆ ئه‌م‌ه چاره‌سه‌ر‌ه بۆ دیارده ی له‌شفرۆشی؟ شیالن :ئه‌توانم بڵێم چاره‌سه‌ركردن ی ئهم دیاردهیه له‌مڕۆدا قورس������ه ،لهبهر ئهوه ی كۆمه‌ڵگا ی كورد ی ناس������راوه به‌شه‌ره‌فپه‌رس������ت‌و نامووسپه‌رس������ت، زۆر قورس‌ه بۆ ی كه ژنێك خه‌ریك ی كار ی له‌شفرۆش������ ی بێت بیگێڕێته‌و‌ه ن������او خێزانهكه ،له‌الیه‌ك������ ی تره‌و‌ه نه ڕێكخراوێك نه س������ه‌نته‌رێكمان ههیه بۆ دووب������اره ئاماده‌كردن������هوه ی ئهو كه‌س������انه ی به‌كار ی له‌شفرۆش������یه‌و‌ه خه‌ریكن ،بۆیه له‌ئێستادا زۆر قورس‌ه ئ������هو كه‌س������انه بگه‌ڕێنه‌وه‌ب������ۆ بار ی ئاس������ای ی خۆیان ،به‌ب ێ ئ������هوه ی كه ڕاهێنانه‌وه‌یان بۆ بكرێت. سه‌روه‌ر :لیژنه ی ژنان‌و مندااڵن له‌په‌رله‌مان ی كوردستان ئه‌یه‌وێت له ڕێگه‌ی گه‌اڵڵه‌كردن یان هه‌مواركردنه‌وه ی یاساوه ڕێگه به‌م كاره بگرێت ،ئایا ئهم هه‌نگاو‌ه ده‌بێـه‌هۆی كهمكردنهوه یان نه‌هێشتن ی دیارده ی له‌شفرشی؟ ش������یالن :ئێمه ناتوانین به‌ته‌واوه‌ت ی له‌شفرۆش������ ی بنه‌ب������ڕ بكه‌ی������ن ،ئه‌م‌ه نه‌خۆش������یه‌ك نییه به‌پێدان ی ده‌رمان چاره‌س������ه‌ر ی بكه‌ین ،له‌گ������هڵ بوون ی مرۆڤایه‌تی������ه ئ������هم دیاردهیه هه‌بووه‌و له‌سه‌رجه‌م كۆمه‌ڵگاكاندا بوون ی ههیهو هه‌ب������ووه ،بهاڵم ده‌كرێت س������نوردار بكرێت‌و ك������هم بكرێـت������هوه ،ئه‌مه‌ش به‌گرتنه‌به‌ر ی كۆمه‌ڵ ێ سیاسه‌ت ی پالن بۆ داڕێژراو به‌قۆن������اغ ئه‌توانین ئهم دیاردهیه كه‌م بكه‌ینه‌وه. به‌داخ������هوه كه‌س������انێك ی زۆر
مه‌سڵه‌حه‌تیان له‌م كاره‌دا ههیه كه له پۆست ی به‌رپرسیارێتیدان له‌سه‌رجه‌م بواره‌كان ،له‌به‌رئ������هوه هه‌ند ێ كه‌س كه بهمادده ی 3و 4ی له‌شفرۆش������ ی له‌یاسا ی سزادان ی عێراق ی ئه‌گیرێن چه‌ند ڕۆژێك به‌رپرسێك دێت یان ئهو كه‌س������انه ی كه كاریان له‌گه‌ڵدا ده‌كه‌ن به‌ریان ده‌ده‌ن دووبار‌ه ده‌ست به‌كار ی له‌شفرۆش������ ی دهكهنهوه ،بۆیه ئه‌كرێت نه‌هێش������تن ی به‌قۆناغ بێت‌و پالن������ ی بۆ داڕێژرێ������ت ،ئه‌كرێت بۆ ئهم الیه‌ن‌ه س������وود له‌ئه‌زموون ی واڵتان وه‌ربگیرێ������ت بهتایبهت������ ی ئه‌وروپاو هه‌ند ێ له‌واڵتان بهتایبهت ی كارده‌كه‌ن لهسهر سنورداركردنی ئهو دیاردهیه. س������ه‌روه‌ر :ئهو كه‌س������انه ی به‌كار ی له‌شفرش������ییه‌و‌ه خه‌ریك������ن به‌ڕا ی تۆ تووش������ی گرفت������ ی كۆمه‌اڵیه‌ت������ ی و ده‌روون ی دهبنهوه؟ ش������یالن :ئهو كهسانه ی لهو باندانه‌دا كار دهك������هن خاوه‌ن������ ی خۆیان نین، به‌ڵكو وه‌كو كااڵیه‌ك به‌ده‌ست سه‌رۆك بانده‌كه‌و‌ه مامهڵه ی كڕین‌و فرۆشتن ی پێو‌ه ده‌كرێت به‌ب ێ ئارهزوو ی خۆ ی به‌ب ێ ویست ی خۆ ی ده‌خرێت‌ه به‌رده‌م كڕیاره‌كان ،كاتێكیش كه‌سێك به‌ب ێ خواس������ت‌و بهزۆر ناچ������ار به‌كار ی له‌شفر‌وۆش������ ی بكرێت ئه‌وا چه‌ندین كێش������ه ی كۆمهاڵیهتیو ده‌روون ی بۆ دروست ده‌بێت. سه‌روه‌ر :چی بكرێت بۆ سنورداركردنی ئهم دیاردهیهو سووككردنی بار ی سه‌رشانی ئهو مرۆڤانه؟ شیالن :پێویس������ته پێداچونه‌وه‌یه‌ك بكرێت ب������ۆ یاس������اكان بهتایبهت ئهو به‌ش������ه ی كه په‌یوه‌ن������د ی ههیه به‌سزاوه ،لهش������فرۆش ده‌گیرێت‌و
مادده ی یاسای ی ههیه ،بهاڵم تائێستا كڕی������اره‌كان یاس������ا نایانگرێته‌وه، بۆی������ه پێویس������ته له‌جێبه‌جێكردن ی یاساكاندا كڕیارو فرۆشیار وهك یه‌ك بن ،ن������ه‌ك وه‌كو باكگراوند‌ه كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان دیس������ان چ ی بار قورس������یه‌كه‌ی‌ه بكرێت‌ه سهر شان ی ژنان. باشتره ئهگهر له‌ئێستادا شوێنێك دابین بكرێ������ت به‌كۆمه‌ڵ ێ مه‌رج ی تون������دو له‌ناوچه‌یه‌كدا كۆبكرێنه‌و‌ه دایببڕن له‌شوێنه‌كان ی تر ،كڕیارو فرۆشیاره‌كان كۆبكرێنه‌وه‌و كارت ی ته‌ندروستیان بۆ بكرێت پشكنینیان بۆ بكرێت ،م������ن ناڵێم با ئهم كاره خراپ‌ه ڕه‌واج په‌ی������دا بكات‌و دژ ی ئه‌وه‌م ،بهاڵم ناكرێ������ت بڵێین ئێمه قه‌ده‌غه ی ده‌كه‌ین له‌به‌رئه‌و‌ه ی له‌چه‌ند س������اڵ ی دوا ی ڕاپه‌ڕین بینیمان ئهو ژنانه ی كه به‌كار ی له‌شفرۆش������یه‌و‌ه خه‌ریكبوون كوژران ،بهاڵم ئه‌بینین ههر زیاد ده‌بێت ،له‌به‌رئه‌و‌ه ی ئێست‌ه لهش������فرۆش لهدهرهوه ی كوردستان ئه‌هێنرێت ،زۆربه ی ئهو كه‌سانه‌ش ك������ه خه‌ریكی������ن خ������اوه‌ن نفوزو س������ه‌رمایه‌ن ،ئهم������ه واده‌كات ئێمه ڕێگه ی لێبگرین به‌ش������ێوازێك ی تر بتوانین ئهو چه‌وسانه‌وه‌ی‌ه ی به‌ژنان‌و كچان نه‌هێڵین‌و به‌ر به‌باڵوبوونه‌وه ی ی وه‌كو نه‌خۆش������یه سێكس������ییه‌كان ئای������دز بگری������ن ،ئهم������ه بۆخۆ ی ئهبێته هۆ ی كهمكردنهوه ی كڕین‌و ی فرۆشتن به‌جه‌سته‌وه ،كه شوێنێك له‌به‌رچاوو دیاربوو لێره‌دا ئهوانه ی بۆ لهش������كڕین ئ������ه‌ڕۆن قورس������ه بۆیان بچن‌ه ئهو ش������وێنه ،بهاڵم تا ی بێت ئهم������ه زیاتر ئه‌بێـت‌ه به‌نهێن هۆ ی چه‌وسانه‌وه‌و بازرگانیكردن به‌ژنان.
ی هه‌ڤژینێن خۆ دكه‌ن ی دژ ێ ژ زه‌المان توندوتیژیا سكس %50 ێ د راپرسیا رێكخراوا جڤاتا ئاشتی دا ل دهۆكێ ئه‌شكه‌را بوویه، ێ ژ ژنان ل قه‌زا شێخان‌و %62 %35.3ێ ل قه‌زا دهۆكێ‌‌و %22.4ل قه‌زا ئامێدیێ‌‌و %48 ێ ل ئاكرێ تووشی توندوتیژی ێ دبن .دیسان ل پارێزگه‌ها دهۆك ێ ی ژ الی %50ژ توندوتیژیا سكس هه‌ڤژینان ل سهر ژنان دهێت ه ئه‌نجام دان.
جه‌مال حسێن ل بادینان رێكخراوا جڤاتا ئاشتی‌‌و هه‌ڤكاریا عیراق ێ لق ێ دهۆك ڤه‌كۆلینه‌ك ل پارێزگه‌ها دهۆك ێ ل دۆر ئ������هو توندوتیژی������ا دژ ی ژن ێ دهێت‌ه كرن ئه‌نجام داو هنده‌ك خالێن گرنگ تێدا هاتن‌ه نماییشكرن. زۆربه‌یا ئهو ژنێن پش������كدار ی د ڤه‌كۆلین ێ دا كر ی ته‌مه‌ن ێ وان پتر بوو ژ 15سالیێ‌‌و %50ێ كۆرو %50ێ كچان پشكدار كرن‌و %100ێ به‌رسڤ ل س������ه‌ر هه‌م ی پرسیاران دایه. فه‌هم ی س������ه‌لمان به‌رپرس ێ رێكخراوا جڤاتا ئاش������ت ی و هه‌ڤكاریا عیراق ێ لق ێ دهۆك بۆ نم نم دیار كر ،ژ هه‌یڤا 10یا ساال 2009ێ وه‌ر‌ه ئهو مژویل ی ئه‌نجامدانا ڤ ێ راپرسیێ‌‌و د ڤێ مه‌ه ێ دا ب دووماه ی هات. ل دۆر ئه‌نجامێ������ن ڤ ێ راپرس������ی ێ فه‌هم ی س������ه‌لمان دبێژی������ت %43" :ێ ژ وان ژنێن توندوتیژ ی ل س������ه‌ر دهێت‌ه كرن ژنێن به‌ر ماالن������هو ئه‌ون یێن چ كاران نه‌كه‌ن %89 ،ێ
ژ وان ژنێن پش������كدار د شو ی كر ی بوون، %74ێ ئهو ژنێ������ن توندوتیژ ی دگه‌ل هاتیه كرن تووشی نه‌خۆشیێن دهروونی بووینه". ناڤبر ی خویاكر ،رێژه‌و جۆر ێ توندوتیژی ێ ل دوی������ڤ راپرس������یا وان ئه‌نج������ام دا ی ژ ده‌ڤه‌ره‌ك ێ ب������ۆ ده‌ڤه‌ره‌كا د ی ی������ا جیاواز بوویه‌و ههر ده‌ڤه‌ره‌ك ێ ئاریش������ێن خۆ یێن تایبه‌ت هه‌ن������ه ،بۆنموونه ل ق������ه‌زا دهۆك ێ %35ێ ژ ژنان تووش ی توندوتیژی ێ دبن ،ل قه‌زا شێخان %62ێ ژ ژنان تووش بووینه، ل ئامێدی������ ێ %35ێو ل ق������ه‌زا ئاكر ێ ژ ی %48ێ. ئاماژه ب و ێ چه‌ند ێ كر ،ئاست ێ ئابوور ی ی ێ خێزان ێ ئهگهر ێ سه‌ره‌ك ی ی ێ په‌یدابوونا توندوتیژیا دژ ی ژنان������ه ،ئه‌ڤ چهنده ژ ی راپرس������ی ێ دوپاتكری‌ه و تێدا هاتیه %45 ،ێ ژ وان ژنێن تووش ی توندوتیژی ێ دبن ئه‌ون یێ������ن بار ێ وان ی ێ ئابوور ی گه‌له‌ك الوازو %25ێ ژی ئه‌ون یێن ده‌وله‌مه‌ند. د ئه‌نجامدانا راپرس������ی ێ دا د .نزا عسمه‌ت ش������اره‌زای ێ وار ێ ده‌روون ی چه‌ندین تیشك ئێخس������ت بوونه سهرو پش������ت ی ئه‌نجامدانا ڤه‌كۆلین ێ ژ ی ناڤبر ی دبێژیت :زۆربه‌یا ئهو ژنێ������ن تووش بووینه د نه خوانده‌ڤانن‌و ئهو ژنێن جودا ژ ماال خه‌سیا گه‌له‌ك كێمتر ژ ژنێن دن تووش ی توندوتیژی ێ دبن .دیسان %50ێ ژ توندوتیژی������ا دژ ی ژنان ،زه‌الم ب توندوتیژیا سكس ی دژ ی ژنێن خۆ دكه‌ن. خوی������اژ ی بوویه %43 :ێ ژ ژنان ش������یاین‌ه به‌ره‌ڤانی������ ێ ژ توندوتیژیا سكس������ ی بكهن، %30ێ به‌رده‌وام تووش ی توندوتیژی ێ دبن‌و %48ێ ژ جاره‌ك ێ پتر تووش ی توندوتیژی ێ بووین������هو %86ێ ل م������اال خۆ تووش������ ی توندوتیژی������ ێ دبن .نوش������دار ی ده‌روون ی ژ ی دبێژی������ت %50 :ێ ژ وا ژنێ تووش������ ی
توندوتیژی ێ بووینه نه‌ش������یاین‌ه بۆ كه‌سه‌ك ێ دیتر بێژن. ل داوی������ ێ ل دۆر ئه‌نجامێ������ن ڤه‌كۆلین������ ی چه‌ندین پێش������نیار هاتن‌ه كرن ،ئێك ژ وان بلندكرنا ئاس������ت ێ ره‌وشه‌نبیر ی ی ێ ژنانه د ناڤ جڤاك ی دا ،راهێنان‌و به‌رهه‌ڤ كرنا كاركه‌رێ������ن جڤاكی ،دڤێ������ت ژن ل ده‌م ێ كو توندوتیژ ی ل س������ه‌ر دهێت‌ه كرن بهێت‌ه دوكیومێنت ك������رن‌و گه‌له‌ك جاران ژن ب خو ڤ ێ چه‌ند ێ قه‌بول نه‌كه‌ت‌و ئه‌ڤ چهنده دبیت‌ه ئهگهر كو ماف ێ و ێ بهێت‌ه بهرزه كرن.
ێ ل قه‌زا دهۆك ێ ژ ژنان %35 ێ ی توندوتیژی تووش دبن ،ل قه‌زا شێخان ێ ژ ژنان تووش %62 ێ بووینه ،ل ئامێدی ێو ل قه‌زا %35 ی %48ێ. ێ ژ ئاكر
مێرمنداڵ‌ه خۆشه‌ویسته‌كان ،ئاگادار بن له وه‌رزی هاویندا تووشی نهخۆشییه هاوینه‌كان نه‌بن .ئهگهر تووشی زگ چوون و هه‌اڵمه‌ت و قورگ ئاوسان بوون ،به‌زووترین كات سهردانی نه‌خۆشخان‌ه بكهن ،چونكه نهخۆشییه هاوینه‌كان زۆر مه‌ترسیدارن‌و باش بزانن به‌شێكی زۆری ئهم نه‌خۆشییان‌ه له‌هاویندا به‌هۆی مانه‌و‌ه له‌ژێر خۆر ،خواردنی میوه‌‌و سه‌وزه‌واتی نه‌شۆراوه ،ئاوی ساردو چلووره‌وه‌ن ،كه‌وات‌ه خۆتان له‌م شتان‌ه بپارێزن‌و كه ئاره‌قه‌شتان كرد راسته‌وخۆ مه‌چن‌ه بن موبه‌ڕیده‌و سپلێت‌و ئامێر‌ه سارد كه‌ره‌وه‌كان. ژماره 28:
مه‌ته‌ڵی بیركاری وێكچوونه‌كان له‌رێگای خشته‌كه‌ی خوارهوه چوار وشه‌ی گونجاو بۆئه‌و چوار بۆشایی‌ه بدۆزنه‌وه‌‌و دایان بنێن: رسته‌ی یه‌كه‌م :پێوه‌ندی نێوان ئۆتۆمبێل لهگهڵ جادد‌ه وهك پێوه‌ندی نێوان شه‌مه‌نده‌فه‌رو ..........ه. رسته‌ی دووه‌ه‌م :پێوه‌ندی نێوان پاروو لهگهڵ خواردن وهك پێوه‌ندی نێوان ........لهگهڵ خواردنه‌وه‌یه. رسته‌ی سێپه‌م :پێوه‌ندی نێوان ........و به‌فر وهك پێوه‌ندی نێوان الفاوو بارانه. رسته‌ی چواره‌م :پێوه‌ندی نێوان كۆی مانگ‌و خۆره‌كان به‌كاكێشانه‌و‌ه وهك پێوه‌ندی نێوان شار به ...........ه‌یه.
زانیاری به‌هۆی ئهوهی گۆی زه‌وی تایبه‌تمه‌ندی‌و هێزی راكێشانی ههیه ،ههمووشتێك لهسهر زه‌وی جێگیر دهبێ. له‌راستیدا ههر ئهم هێزی راكێشانه‌ی‌ه كه بووهته هۆی ئهوهی ههمووشتێك لهسهر گۆی زه‌وی قورسایی‌و كێشی خۆی هه‌بێ .ناوه‌ندی زه‌وی له‌هه‌موو شوێنێكی تری زه‌وی هێزی راكێشانی زیاتره ،ههربۆیه هه‌تا له‌ناوه‌ندی زه‌وی زیاتر دوور بكه‌وینه‌وه هێزی راكێشان كه‌متر ده‌بێته‌وه‌و به‌م هۆیه‌شه‌و‌ه ئێمهش وهك یه‌كێك له‌پێكهاته‌كانی سهر زه‌وی كێشمان كه‌متر ده‌بێته‌وه .كێشی زیاتره له‌كێشی هه‌مان كه‌س كه‌سێك كه له‌هێڵی ئیستوادا راوه‌ستاو‌ه كه ئهگهر بچێته جه‌مسه‌ری باكوور یان باشوور ،چونكه هێڵی ئیستیوا له‌ناوه‌ندی زه‌ویدا به‌رزتر‌ه هه‌ڵكه‌وتووه‌و له‌جه‌مسه‌ره‌كانی باكوو باشور ،ئهم جیاوازیی له‌سه‌دا كێشه‌ش پێنجه.
زیاتر بزانه: ددانه‌كانی سه‌گی ئاوی هیچكات له‌گه‌شه ناوه‌ستێ. دڵی "واڵ" له‌خوله‌كێكدا ته‌نها نۆ جار لێده‌دات. ورچێكی گه‌ور‌ه ده‌توانێ به‌خێرایی ئه‌سپێك رابكات. دڵی ژیشك له‌خوله‌كێكدا 190جار لێده‌دات ،بهاڵم كاتێك چووه‌خه‌وی زستانه‌و‌ه 20جار له‌خوله‌كێكدا لێده‌دات. ئه‌سپه‌كان ده‌توانن به‌پێوه‌ش بخه‌ون. كانگۆڕۆكان ده‌توانن تا سێ مه‌تر بۆسه‌ره‌وه‌و هه‌شت مه‌تر بۆپێشه‌و‌ه باز بده‌ن. ده‌توانن داركونكه‌ره‌كان له‌چركه‌یه‌كدا 20جار دنووك له‌دار بده‌ن. سااڵن‌ه له‌ئه‌مریكا 500فیلم‌و 800فیلم له‌هیند به‌رهه‌م دێت. تامی سێوو پیازو په‌تاته ههر یه‌ك شته ،بهاڵم به‌هۆی بۆنه‌كانیانه‌و‌ه تامه‌كانیان ده‌گۆڕدرێن. فیله‌كان ده‌توانن رۆژی 60گاڵۆن ئاوو 250كیلۆ وێنج‌ه بخۆن. له‌ئه‌مریكا مۆز له‌هه‌موو میوه‌یه‌ك زیاتر ده‌خورێ.
یه‌کشه‌ممه
2010 /6/16
خۆمانه: هاوڕێیان‌و خۆشه‌ویس������تانی گۆش������هی خۆمانه ،مێرمنداڵ‌ه ئازیزه‌كان ،چۆنن؟ باش������ن؟ دهزانم كه باش������نو ئێستاش به‌خۆشحاڵییه‌و‌ه خه‌ریكن چێژ له‌پشووی هاوین‌ه وه‌رده‌گرن. هاوڕێیانم ئه‌مجاره‌یان ده‌مه‌وێ لهسهر ،بیره‌وه‌ری و گرنگیی نووس������ینه‌وه‌ی بیره‌وه‌ری قسه‌تان بۆ بكه‌م.بیره‌وه‌ری چییه؟ واڵمی ئهم پرسیار‌ه زۆر ئاسانه ،بیره‌وه‌ری وات‌ه ئهو كات‌و تهمهنو رووداوانه‌ی ئه‌زموونمان كردوون‌و به‌سه‌ریاندا تێپه‌ڕ بووین‌و هێشتا له‌بیرمان نه‌كردوون .نووسینه‌وه‌ی بیره‌وه‌ری بۆچی باشه؟ ئهگهر بیره‌وه‌رییه‌كانمان بنووسینه‌و‌ه پێده‌چێ كه كارێكی باشمان كردبێ؟ گرنگی نووسینه‌وه‌ی بیره‌وه‌رییه‌كان ده‌توانین له‌چه‌ند خاڵی سه‌ره‌كیدا كۆبكه‌ینه‌وه: یه‌كه‌م :به‌نووسینه‌وه‌ی بیره‌وه‌رییه‌كانمان ده‌توانین له‌داهاتوودا بزانین كه ئێمه چی بووین‌و چۆن بووین‌و ئێس������تا بووین به‌چی! دووه‌م :بیره‌وه‌رییه‌كان به‌شێكی حاشاهه‌ڵنه‌گرن له‌مێژوو و مێژووش نووسینه‌وه‌كه‌ی بۆهه‌ر ك‌هس‌و كه‌سان‌و نه‌ته‌وه‌یه‌ك گرنگی خۆی ههیه. سێیه‌م :بیره‌وه‌ری نووسینه‌و‌ه یه‌كێك له‌رێگاكانی فێربوونی باشترنووسینه‌‌وباشنووسینیشیه‌كێكله‌تایبه‌تمه‌ندییه‌كانی مرۆڤی رووناكبیره. هاوڕێیان ،ئێمه رۆژان‌ه به‌ده‌یان رووداوی جیاواز له‌ژیانماندا روو ده‌د‌هن‌و به‌ده‌یان بیرۆكه‌ی خاو یان پوخت به‌مێشكماندا دێ������ت‌و ده‌چێ ،ئایا به‌ڕاس������تی حه‌یف نییه ئ������هم رووداو بیرۆكانه تۆمار نه‌كه‌ین‌و نه‌یان نووس������ینه‌وه؟ حه‌یف نییه فه‌رامۆشیان بكه‌ین‌و به‌ئاسانی پشتگوێیان بخه‌ین؟ هه‌موومان باش ده‌زانین مێش������كو بیرگه‌ی مرۆڤ بۆهه‌میش‌ه ههموو شتێكی به‌ته‌واو ی ورده‌كارییه‌كانییه‌و‌ه تێدا نامێنێته‌وه ،بۆیه ناتوانین ته‌نهاو ته‌نها پشت به‌مێشكمان ببه‌ستین‌و بڵێن :ئێمه بیره‌وه‌رییه‌كانمان له‌مێشكماندا تۆمار ده‌كه‌ین‌و پێویستمان به‌نووس������ینهوهو تۆماركردنیان نابێ ،نا ئهم بیركردنه‌وه‌ی‌ه كێش������هی ههیه ،به‌بڕوای من رووداوه‌كان‌و ئه‌زموونه‌كانی ژیانی ههر كه‌سێك به له‌هه‌مووش������ت بۆخۆی‌و دواتر بۆ كه‌سانی تر به‌نرخه ،بۆیه تۆمارنه‌كردنیان جۆره غه‌درێك‌ه كه ئێمه له‌خۆمان‌و له‌خه‌ڵكانی تری ده‌كه‌ین.بۆ ئاگاداریتان تا به‌ئێس������تا ،زۆرێك له‌سه‌رچاو‌ه مێژووییه‌كان كه مرۆڤ له‌ڕێگای ئه‌وانه‌و‌ه زۆر ش������تی بۆ روون بۆت������هوه ،ئه‌وانه‌ن كه مرۆڤه‌كانی رابردوو وهك بیره‌وه‌ری نووس������یویانه‌ته‌وه، بیره‌وه‌ریی كه‌س������انێك كه له‌وانه‌ی‌ه هیچ كات بیریشیان لهوه نه‌كردبێته‌و‌ه كه بیره‌وه‌رییه‌كانیان دهبنه س������ه‌رچاوه‌ی مێژوویی. ئ������هو بیره‌وه‌رییانه‌ش كه نووس������راونه‌ته‌وه‌و دواتر بوونه‌ت‌ه مێژووی واڵتێك ،زۆربه‌یان بیره‌وه‌ریی كه‌س������انی بیانی‌و كۆچه‌ر بوون كه سهردانی واڵتانی دیكه‌یان كردووهو باسی بینین‌و خۆش������گوزه‌رانییه‌كانی خۆیان تێدا نووسیوه‌ته‌وه، ب������ه‌اڵم گومان له‌وه‌دانیی‌ه كه ههر ئ������هم بیره‌وه‌رییان‌ه لهگهڵ ئهوهی نووس������ه‌ره‌كانیان به‌قازانجی خۆیان نووس������یویانن به‌شێكی حاش������ا هه‌ڵنه‌گه‌ریشن له‌مێژووی ئهو واڵتان‌ه كه‌وا له‌باره‌یانه‌و‌ه نووسراوه.مه‌به‌ستم لهو قسه‌ی‌ه ئهوهیه ،ئهگهر یه‌ك تۆز چاوه‌كانمان باش بكه‌ینه‌وه‌‌و بڕێك به‌وردی س������ه‌یری ده‌وروپش������ت‌و رووداو جموجۆڵه‌كان������ی په‌نا گوێی خۆمان بكه‌ین‌و بیان نووس������ینهوهو تۆماری������ان بكه‌ین ،له‌وانه‌ی‌ه ئهم نووسینانه‌ی ئێمه له‌داهاتوودا ببن به‌سه‌رچاوه‌یه‌كی مێژووی باش بۆ خۆمان‌و بۆنه‌وه‌ی دواڕۆژ ،نه‌وه‌یه‌ك كه زانیارییه‌كانی له‌خۆمان ده‌س������تكه‌وتووه‌و زانیاریی‌ه چه‌واش‌ه كراو و دڵخوازه‌ی بێگانه‌و بیانییه‌كانی به‌به‌الشیش ن������اوێ .ئازیزانم ،نهك ته‌نها لهبهر ئهم هۆیانه‌ی كه باس������م ك������رد حه‌زده‌كه‌م بیره‌وه‌رییه‌كانتان بنووس������نهوه ،به‌ڵكو ته‌نها له‌ب������ه‌ر هۆیه‌كی هاوڕێیانه، چونك������ه ئهگهر كه كه‌س������ێك راب������ردووی ل������ه‌ال گرنگ نه‌بێ‌و فه‌رامۆشی بكات ،ئه‌وا داهاتووشی له‌ال ی بێبه‌هایه.
ناسر فه‌تح ی ئاماده‌كاری الپه‌ڕه‌كان ی مندااڵن‌و مێرمندااڵن ی نم نم
مێرمنداڵ‌ه
naser_fathi2004@yahoo.com
خۆشه‌ویسته‌کان به‌رله‌وه‌ی توڕه‌بن له‌داواکاریی به‌رامبه‌ره‌کانتان تێبگه‌ن
8
یه‌کشه‌ممه
2010 /6/13
ژماره 28:
ئایفۆنی نه‌وه‌ی چوار‌هم‌و تایبه‌ته‌مه‌ندییه‌كان ی
س������تیڤ جۆبز ،رۆژی د و و ش������ه‌ممه‌ی پێش������وو له‌كۆنفرانس������ی گه‌ش������ه‌پێده‌رانی ئه‌پ������ ڵ WWDC 2010دا له‌سانفرانسیس������كۆ به‌ش������ێوه‌یه‌كی ره‌س������می ئایفۆنی نه‌وه‌ی چوارمی نمایشكرد. ن������ه‌وه‌ی نوێی چ������واره‌م ئایف������ۆن وهك به‌رهه‌مه‌كانی دیكه ئه‌پڵ به‌ده‌ستی ستیڤ جۆبز كه دیس������ان له‌ڕواله‌تی هه‌میشه‌یی خۆیدا بوو ـ تیش������ێرتی ره‌ش له‌به‌ردا‌و كابۆی ش������ین له‌پێدا ـ هات‌ه ناو جیهانی مۆبایل������هوه ،ب������ه‌اڵم
جیاوازییه‌كه‌ی لهگهڵ ههموو به‌رهه‌مه‌كانی ئه‌پڵی پێش خۆی ئهوهیه كه ئهو به‌رهه‌م‌ه نوێیه له‌دوو مانگ له‌مه‌وبه‌ره‌و‌ه وێنه‌كانی به‌شێوه‌ی ناڕه‌سمی له‌سایتی گیزمۆدۆدا باڵوكرایه‌وه. س������تیڤ جۆب������ز له‌كۆنفرانس������ی گه‌شه‌پێده‌رانی ئه‌پ ڵ WWDC 2010دا هاوكات لهگهڵ قس������ه‌كردن س������ه‌باره‌ت به‌سه‌ركه‌وتنی "سیحراوی" ئایپه‌د وتی: ئایپه‌د جیهانی گۆڕی ،ئێمه له‌هه‌ر سێ چركه‌دا یه‌كدانه‌ی لێده‌فرۆشین .تائێستا 35ملیۆن جار یه‌كێك له‌هه‌شت هه‌زار‌و 500به‌رنام‌ه تایبه‌تی ئایپ‌هد‌و پێنج ملیۆن كتێبی ئه‌لكترۆن������ی تایبه‌ت به‌ئای بوك
فێربوونی به‌رنامه‌ی Photoshop CS ئه‌حمه‌دبه‌رزنجی دبلۆمی بااڵ له‌كۆمپیوته‌ر
10
داونلۆدكراو‌ه ـ 22%ی فرۆش������ی كتێب‌ه ئه‌لكترۆنیكییه‌كان له‌جیهاندا ـ هه‌روه‌ها هه‌فتان‌ه 15به‌رنامه‌ی نوێ بۆ خس������تنه به‌رده‌ست له‌فرۆشگای ئۆنالین ی �App Storeدا نمایشده‌كرێت. كۆمپانیاكانی وهك eBayخۆشحاڵن بهو بازاڕ‌ه نوێیه‌ی كه ئه‌پ ڵ درووستیكردووه‌‌و دهڵێن :كۆمپانیاكه‌ی ئێمه تائێستا یه‌ك ملی������ار دۆالری داوه‌ت������ه كۆمپانیاكانی گه‌شه‌پێده‌ره‌ی به‌رهه‌مه‌كانی ئه‌پڵ. به‌پێی وته‌كانی جۆب������ز هاندی ئایفون له‌كاتی له‌دایكبوونی له‌س������اڵی 2007هوه تائێس������تا توانیویه‌تی چه‌مكی سێرچی ئینته‌رنێتی لهرێگهی مۆبایلهوه به‌شێوه‌ی گشتی بگۆڕێت .له‌ئێستادا ئۆپه‌ریتنگ سیس������تمی ئایف������ۆن ،58% ،ئاندرۆید 22.7%و ئۆپه‌ریتین������گ سیس������تمی بل������ه‌ك بێ������ری 8%ی به‌كارهێنان������ی ئیكسپلۆره‌ره‌كانی بۆ خۆی دابینكردووه. دوا ی نمایش������كردن ی ئایفۆن������ی نه‌وه‌ی چ������واره‌م ،له‌الی������هن س������ه‌رۆك ی ئه‌پڵه‌و‌ه زانیارییه‌كانی له‌بار‌ه ی ئهو مۆدێل‌ه نوێیه خس������تنه‌ڕوو كه نیش������ان ی ده‌ده‌ن تیری iPhone 4Gته‌نیا 9.3میلیمه‌تره‌‌و 24%
زیادیكردووه. ته‌سكتر‌ه له .iPhone 3GS iPhone 4Gلهگهڵ ته‌كنۆلۆژیای نه‌وه‌ی توان������ای پاتری چواره‌می مۆبایل " "LTEس������ازگاره‌‌و iPhone 4G جگه‌له‌س������یمكارته‌كانی نه‌وه‌ی س������ێیه‌م یش به‌نیسبه‌ت ده‌توانێت س������یمكارته‌كانی نه‌وه‌ی نوێش مۆدێلی پێشوو به‌كاربهێنێ������ت‌و خزمه‌تگوزارییه‌كانی باشتربووه ،ئهو ئینته‌رنێت‌و تایبه‌تمه‌ندییه‌كانی دیكه‌ی پاتریی‌ه ده‌توانێت بۆ شه‌ش كاژێر تۆڕی نه‌وه‌ی چواره‌م به‌كاربهێنێت. ئهم مۆدێل‌ه نوێیه كامێرایه‌كی پێشه‌وه‌ی گ������ه‌ڕان له‌ناو لهگهڵ فالش ههیه كه توانای ئهنجامدانی ئینته‌ر نێت������دا په‌یوه‌ندی ڤیدیۆیی ده‌خات‌ه به‌رده‌س������ت به‌سیمكارته‌كانی به‌كارهێنه‌ره‌كه .شاش������ه‌كه‌ی 3.5ئینجه ،نه‌وه‌ی س������ێیه‌م، ب������ه‌اڵم به‌كواڵیتی 326پیكس������ل (10 960كاژێر به‌وای له 640پیكسل) .ئهو كواڵیتیی‌ه به‌رزتر‌ه ـ فای10 ،كاژێر س������ه‌یركردنی له‌توانای بینینی چاوی مرۆڤ. ستیڤ جۆبز بۆنمایش������كردنی توانای ڤیدی������ۆ40 ،كاژێر گوێگرتن له‌موزیك‌و سێرچی وێبی ئهو به‌رهه‌م‌ه نوێیه ،به‌دوو 300كاژێر له‌حاڵه‌تی ئاماد‌ه بۆكاركردن، مۆدێلی كۆن‌و نوێی ئایفۆنه‌و‌ه سه‌ردانێكی شه‌حن بخات‌ه به‌رده‌ست. ئینته‌رنێت‌و ناو س������ایته‌كانی كرد‌و ئهو هه‌روه‌ها كامێرای هاندی نوێی ئه‌پڵ له‌سێ دوانه‌ی پێك������هوه هه‌ڵس������ه‌نگاند .دواتر مێگاپیكسله‌و‌ه كراوه‌ت‌ه پێنج مێگاپیكسل. رایگه‌یاند كه به‌هۆی به‌كارهێنانی چیپی ئهو كامێرای‌ه هه‌سته‌وه‌ری تیشك ،زوومی A4له‌ئایفۆنی نه‌وه‌ی چواره‌مدا ،كه پێشتر دیجیتاڵی پێنج بهرامبهر ،فالشی ،LED له‌ئایپه‌دیشدابه‌كارهێنرابوو،توانایگه‌ڕان تۆماركردنی ڤیدیۆ ب������ه كواڵیتی به‌رز له‌ناو وێبدا به‌ش������ێوه‌یه‌كی به‌رچاو ( 30فریم)ی به به‌كارهێنانی پرۆگرامی
الپ تۆپی سێ ره‌هه‌ندی توشیبا
Ahmedsh974@yahoo.com
ئامرازی چوارده‌مین :ئامرازی كه‌مكردن‌و زیادكردنی روناكی‌و البردنی ره‌نگ ()Dodge Toolو كورتك������راوه‌ی ئ������هم ئامراز‌ه له‌كیب������ۆرد ()Oیـه :بهكاردێتبۆزیادكردنی رووناكی ههر به‌ش������ێك له‌وێنه‌دا به‌هۆی داگرتنی ماوس به‌به‌ردوامی لهسهر شوێنی مه‌به‌س������ت ،ده‌توانین به‌هۆ ی ئهم ئامرازه‌و‌ه توانای رووناكی بدرێتێ، به‌هۆی زیادكردنی رێژه‌ی ( )Exposureله‌شریتی ئامرازی هه‌ڵبژاردنه‌كان. ()Burn Toolو كورتكراوه‌ی ئهم ئامراز‌ه له‌كیبۆرد ()Oیـه :به‌كاردێت بۆ كهمكردنی رووناكی ههر به‌شێك لهوێنه ،به‌هۆی داگرتنی ماوس به‌به‌ردوامی لهسهر شوێنی مهبهست ،به‌م ئامراز‌ه توانای تاریكی ده‌درێتێ ،به‌هۆی زیادكردنی رێژه‌ی ( )Exposureله‌شریتی ئامرازی هه‌ڵبژاردنه‌كان. ()Sponge Toolو كورتك������راوه‌ی ئ������هم ئامراز‌ه له‌كیبۆرد ()Oیـه :به‌كاردێت بۆالبردنی ره‌نگی به‌شێكی دیاریكراو لهوێنه به‌هۆی داگرتنی ماوس به‌به‌ردوامی لهسهر شوێنی مهبهست (دهبێته ر‌هش‌و سپی) ،ده‌توانین زیادكرنی ره‌نگی ئهم بهشه دیاریكراوه به‌هۆی گۆڕینی De saturateبۆ saturateله‌ئایكونی Modeله‌شریتی ئامرازی هه‌ڵبژاردنه‌كان. ئامرازی پازده‌یه‌مین :ئامرازی جواڵنه‌وه‌و چاككردنه‌وه‌ی ( Pathرێگای هێڵ) ()Path Select Toolو كورتك������راوه‌ی ئهم ئامراز‌ه له‌كیبۆرد ()Aیـه :بهكاردێتبۆجواڵنهوهی ئهو ()Pathهی دروس������تكراو‌ه به‌هۆی ئامرازی ( Pen Toolئامرازی ژماره ( ))17به‌هۆی داگرتنی ماوس به‌ش������ێوه‌یه‌كی به‌رده‌وام له‌س������ه‌ر ()Pathـهكه، هه‌روها تایبه‌تمه‌ندیێكی نوێی ههیه لهو ڤێرژن‌ه ( )CSكه ده‌توانرێت نووسین لهسهر ()Pathـهكه كۆنترۆڵ بكرێ ،هه‌تا ئهگهر هێڵه‌ك‌ه الریش بێ (به‌ماوس لهسهر نوسینه‌ك‌ه داده‌گرین‌و ده‌یجوڵێنین). ()Direct Selection Toolو كورتكراوه‌ی ئهم ئامراز‌ه له‌كیبۆرد ()Aیـه :بهكاردێتبۆچاككردنهوهی شێوازی ئهو هێڵه‌ی كه دروستكراو‌ه به‌هۆی ئامرازی (Pen Tool ئامرازی ژماره ( ،))17ئه‌ویش به‌هۆی داگرتنی ماوس بهشێوهیهكی به‌رده‌وام لهسهر ()Pathـهكه ،بۆهه‌ر الیه‌ك :سهرهوه ،خوارهوه ،راست یان چه‌پ. ئامرازی هه‌شته‌مین :ئامرازی تۆماركردنی تێبینی لهسهر وێنه ( )Note Toolو كورتك������راوه‌ی ئ������هم ئامراز‌ه له‌كیب������ۆرد ()Nـه :به‌كاردێت بۆتۆماركردنی تێبینیه‌كانمان لهسهر وێنه به‌شێوه‌ی نوسین به‌هۆی كلێك كردن له‌هه‌ر شوێنیك دوای نوسینی تێبینی مهبهست ،ئهگهر پێویستیمان به‌تێبینه‌ك‌ه نه‌ما كلێكی الی راست داده‌گرین دوای Delete Noteهه‌ڵده‌بژیرێن. ()Audio Annotation Toolو كورتكراوه‌ی ئهم ئامراز‌ه له‌كیبۆرد ()Nـه :بهكاردێتبۆ تۆماركردنی تێبینیه‌كانمان لهسهر وێنه به‌شێوه‌ی ده‌نگ به‌هۆی كلێك كردن له‌هه‌ر شوێنێك ،پاشتر به‌هۆی مایكرۆفۆنه‌و‌ه قس������ه ده‌كه‌ین له‌رێگای په‌نجه‌ره‌یه‌كی تایبه‌ت به‌ئامرازه‌ك‌ه ـ Startده‌ستپیكردن Stop ،وه‌ستان ـ ئهگهر پێویستیمان به‌تێبینه‌ك‌ه نه‌ما كلێكی الی راست داده‌گرین‌و دوایی Delete Audio Annotationهه‌ڵده‌بژێرین. ئامرازی نۆزده‌مین :ئامرازی هه‌ڵبژاردنی ره‌نگ ( )Eyedropper Toolو كورتك������راوه‌ی ئهم ئامراز‌ه له‌كیبۆرد ()Iیـه :بهكاردێتبۆههڵبژاردنی ره‌نگی پێویست‌و ئهو ره‌نگه‌ی كه هه‌ڵیده‌بژێرین ئهبێته ره‌نگی �Fore ground Colorبۆ ئهوهی به‌كاری بهێنین له‌كرداریكی تر لهسهر وێنهكه. ()Color Sampler Toolو كورتكراوه‌ی ئهم ئامراز‌ه له‌كیبۆرد ()Iیـه :بهكاردێتبۆ دیاریكردنی زانیاری ره‌نگی پێویس������ت ( ،)RGBئهم زانیاری‌ه له‌په‌نجه‌ره‌ی Info ده‌رده‌چێت بۆئه‌وه‌ی به‌كاری بهێنین له‌كرداریكی تر لهسهر وێنهكه یان وێنه‌یكی تر. ()Measure Toolو كورتك������راوه‌ی ئهم ئام������راز‌ه له‌كیبۆرد ()Iیـه :به‌كاردێت بۆپێوانهكردنی نێوان دووخاڵ یان دوو شوێن لهسهر وێنهكه. ئامرازی بیسته‌مین :ئامرازی جوالنه‌و‌ه ( )Hand Toolو كورتكراوه‌ی ئهم ئامراز‌ه له‌كیبۆرد ()Hـه :به‌كاردێت بۆجواڵنهوهیوێنهكه ئهگهر وێنهكه له‌په‌نجه‌ره‌كه‌ی گه‌وره‌تر بوو به‌هۆی داگرتنی ماوس بهشێوهیهكی به‌رده‌وام ،بۆهه‌ر الیه‌ك ده‌یجولێێنین كه بمانه‌وێت. ئامرازی بیست ویه‌كه‌مین :ئامرازی گه‌وره‌كردن‌و بچوك كردنهوه. ( )Zoom Toolو كورتك������راوه‌ی ئ������هم ئامراز‌ه له‌كیب������ۆرد ()Zـه :به‌كاردێت بۆگهورهكردنی وێنهكه به‌پێی پێویس������ت ،ئه‌ویش به‌هۆی كلێك كردنی لهسهر شوێنی مه‌به‌س������ت ،به‌پێچه‌وانه‌ش ( )Altله‌كیبۆرد به‌ش������ێوه‌یه‌كی به‌رده‌وام داده‌گرین‌و كلێك ده‌كه‌ین بۆ بچوككردنی وێنهكه.
iMovieهه‌ی������ه .نرخه‌كانی ئهو هاند‌ه كه له‌الیه‌ن ئۆپه‌ریته‌ری ئه‌مریكی AT$T هوه ده‌خرێت������ه به‌رده‌س������ت ،بۆ مۆدێلی 16گیگابایت������ی 199دۆالر‌و بۆ مۆدێلی 32گیگابایتی 299دۆالر ده‌بێت. له‌رۆژی 24ی ئ������هم مانگه‌و‌ه ئهو ئامێر‌ه ده‌خرێت‌ه بازاڕی پێنج واڵتی جیهانه‌وه‌‌و له‌مانگی هه‌شتیشدا ده‌كرێت‌ه 24واڵت‌و له‌مانگی ئه‌یلول ی ئه‌مساڵیشه‌و‌ه له‌بازاڕی 88واڵتدا ده‌خرێت‌ه به‌رده‌ست.
كۆمپانیای چیپی گرافیكی ئێنڤیدیای‌ه كارده‌كات. سیستمی "بینینی سێ ره‌هه‌ندی" ئێن ڤیدیا پێكهاتووه له‌یه‌كێك له‌كارته‌كانی گرافیگی GeForceبه‌چاویلكه‌یه‌كی شۆته‌ره‌وه‌‌و سه‌نده‌رێكی ناردنی سیگناڵ كه لهگهڵ چاویلكه‌كه‌‌و پرۆگرام‌ه خۆی رێكده‌خات. چاویلكه‌ی ش������ۆته‌ری ئه‌كتیڤ 60جار توشیبا یه‌كه‌مین كۆمپانیای‌ه كه ده‌یه‌وێت الپ تۆپ������ی دیناب������وك TX/98MBLله‌چركه‌یه‌ك������دا ه������اوكات لهگهڵ وێنه الپ تۆپێك به‌توان������ای به‌كارهێنانی له‌مانگ������ی جوندا له‌ژاپ������ۆن ده‌خرێت‌ه نمایشكراوه‌كان ،تاریك‌و رۆشن ده‌بێت‌و دیس������كی بلورای سێ ره‌هه‌ندی بخات‌ه بازاڕه‌وه‌‌و له‌س������ه‌ر بنمای ئۆپه‌ریتینگ شاش������ه‌كه‌ی 120وێنه له‌چركه‌یه‌كدا سیستمێكی سێ ره‌هه‌ندی كه به‌رهه‌مه‌ی له‌فرێمی جیاوازهوه بۆچاوه‌كانی راست‌و به‌رده‌ست. چه‌پ نمایش ده‌كات‌و چاویلكه‌ك‌ه ئهو
وێنان������ه جیاده‌كات������هوهو ده‌ینێرێت بۆ چاوه‌كه‌ی خۆی‌و حاڵه‌تی سه‌یركردنی وێنهكه دهبێته سێ ره‌هه‌ندی. ئ������هو الپ تۆپه‌ی توش������یبا شاش������هی 15.6ئینجی‌و درایڤی دیسكی بلورای بۆس������ه‌یركردنی فلیم به‌ش������ێوه‌ی سێ ره‌هه‌ندی له‌س������هره .ئهو به‌رهه‌م‌ه نوێیه توشیبا له‌س������ه‌ر بنه‌مای پرۆسیسه‌ری Core i7-740QMی ئینتێل‌و چیپی GeForceكارده‌كات. ئهو ئامێر‌ه به‌نرخ������ی 250هه‌زار یه‌ن له‌ژاپۆن ده‌فرۆش������رێت ،بهاڵم به‌رنامه‌ی توشیبا بۆخس������تنه به‌رده‌ست له‌بازاڕ‌ه جیهانییه‌كاندا هێشتا دیار نییه.
ئالوده‌بوون ی گه‌نجان به‌ئینته‌رنێته‌وه ئاسوده‌ییان ده‌تارێنێت
پرس������یاری كورت‌و س������اده‌ی "ئایا ئینته‌رنێت توانای مێش������كی مرۆڤه‌كان كه‌مده‌كاته‌وه؟" ،له‌سه‌ره‌تا دوای باڵوكردنه‌وه‌ی بابه‌تێك سه‌باره‌ت به گوگ ڵ هات‌ه ئاراوه‌‌و ئێستا دوای باڵوبونه‌وه‌ی كتێبێك له‌نووسینی هه‌مان نووس������ه‌ری بابهتهكه ،شێوازێكی جدیتر‌و ترسناكتری به‌خۆیه‌و‌ه گرتووه. نیكالس كار ،نووسه‌ری بابهتهكه ی گوگڵ له‌كتێبێكدا به‌ن������اوی Shallowesكۆمه‌ڵێ������ك ت������ه‌وه‌ری له‌بار‌ه ی كاریگهری بچوك������ه‌ره‌وه‌ی مێش������كو كه‌مكردنه‌وه‌ی تواناكان������ی به‌به‌كارهێنانی ئینته‌رنێت ،خس������تووه‌ت‌ه به‌رده‌ست. به‌ڕای ناوبراو هه‌ركات ئێمه ده‌چین‌ه سهر ئینته‌رنێت، به‌شێوه‌یه‌ك له‌شێوه‌كان په‌یوه‌ندییه‌كانی مێشكی خۆمان بچوكتر ده‌كه‌ین������هوهو له‌ئه‌نجامدا توانای بیركردنهوهی مێشكی خۆمان لهسهر ته‌وه‌ره‌كان له‌ناو ده‌به‌ین ،هه‌روه‌ها هه‌لی فێربوونمان له‌ناو ده‌به‌ین‌و مێشكی درێژخایه‌نی خۆم������ان به‌بابه‌ت‌ه بچوك‌و ك������هم نرخه‌كانه‌و‌ه خه‌ریك ده‌كه‌ین .ناوبراو ،وهك شاهیدێك لهسهر تیۆرییه‌كه‌ی، ئه‌زموونه‌كانی خۆی‌و هاوكاره‌كانی باس������كردووه كه به‌به‌هانه‌ی چوون‌ه س������ه‌ر ئینته‌رنێ������ت وازیان له‌كتێب خوێندن������هوه هێناوه .ئهو توێ������ژه‌ر‌ه پێیوایه كاركردی ئینته‌رنێ������ت دهبێته هۆی په‌ش������یمانی ن������ه‌وه‌ی مرۆڤ له‌داهاتوودا. نیكالس كار ،له‌روانگه‌‌و زمانناسه‌كان‌و ده‌روونناسانه‌و‌ه ئه‌نجامێكی ترس������ناكی له‌تیۆرییه‌كانی به‌ده‌ستهێناوه‌‌و جه‌خت ل������هوه دهكات������هوه كه ئینته‌رنێ������ت خه‌ریكی ئهنجامدانی گۆڕانێك‌ه له‌مێشكی مرۆڤدا كه ئهو گۆڕانان‌ه دهچنه ریزی گۆڕان‌ه باشه‌كانه‌وه. ئینته‌رنێ������ت دوای ئهوهی له‌ده‌ی������هی 70دا هات‌ه ئاراوه، جیهانێك������ی تایبه‌ت به‌خۆی به به‌ش������داری رێژه‌یه‌كی به‌رچاو له‌كۆمپیوته‌ره‌كانی په‌یوه‌ندی������دار به‌یه‌كتره‌و‌ه
پێكهێنا .ههر جۆره زانستێكی تایبه‌تی مرۆڤایه‌تی ،وهك نوێترین ته‌كنۆلۆژیاكان ده‌توانین لهو جیهان‌ه مه‌جازییه‌دا بدۆزنه‌وه‌‌و به‌یارمه‌تی ئهو تۆڕ‌ه به‌هاوبه‌شیكردن ی زانیاری ره‌هه‌ندی گه‌وره‌تری به‌خ������ۆی گرتووه‌‌و به‌خێراییه‌كی یه‌كجار زیاتر له‌چاو باوباپیرانی مرۆڤه‌كان له‌سه‌ده‌كانی پێشوودا زانیارییه‌كان ده‌خرێن‌ه به‌رده‌ست. نیكالس كار ،لهو بڕوایه‌دا كه هه‌رچی زیاتر كاته‌كانی خۆمان له‌ناو ئینته‌رنێتدا بهس������ه‌ربه‌رین ،زیاتر خۆمان له‌خوێندنه‌وه‌ی كتێب‌و گۆڤاره‌كان‌و چ االكییه‌كانی كه مێش������كی مرۆڤ ناچار به‌بیركردنه‌و‌ه دهكات ،بێبه‌ش كردووهو خاڵی ترس������ناك ل������هو رووداوه‌دا ئهوهیه كه توێژی گه‌نجان گه‌وره‌ترین به‌ش������ی ژیانی خۆیان له‌ناو ئینته‌رنێتداسه‌رفده‌كه‌ن. ناوب������راو ،ل������هو بڕوایه‌دای‌ه كه ئینته‌رنێ������ت وهك ماده بێهۆش������كه‌ره‌كان دهبێته هۆی ئالوده‌بوون ،به‌شێوه‌یه‌ك كه هیچكات رێگ‌ه نادات به‌كارهێنه‌ره‌كه‌ی مێشكێكی ئاس������ووده‌ی هه‌بێت‌و هیچكات له‌كۆ‌ڵ به‌كارهێنه‌ره‌كه‌ی نابێته‌وه .به‌مشێوه‌ی‌ه په‌یوه‌ندییه‌كانی مێشكی مرۆڤه‌كان س������نووردارتر ده‌بێت‌و توانای بیركردن������ه‌وه‌ی قوڵی تێدا له‌ناو ده‌چێت‌و ورده‌ورد‌ه ن������ه‌وه‌ی مرۆڤ دهبێته بوونه‌وه‌رێك به‌مێشكێكی بچوك‌و كه‌م تواناوه.
به‌كارهێنه‌ران به‌مزوان‌ه توانای ئه‌وه‌یان ده‌بێت كه رواڵه‌تی Standardی جیمه‌یل هه‌ڵبژێرن‌و له‌ده‌ست رواڵه‌تی كاتب������ه‌ری Conversationsرزگاریان بێت. به‌پێی هه‌واڵێك������ی س������ایتی ،IT Worldیه‌كێك لهش������ته‌كانی كه هه‌میش‌ه به‌كارهێنه‌رانی جیمه‌یلی ئازارداو‌ه شێوازی رێكخستنی په‌یامه‌كانی جیمه‌یله. ئهو خزمه‌تگوزاریی‌ه به‌پێچه‌وانه‌ی ئیمه‌یله‌كانی دیكهوه، ههموو په‌یامه‌كان له‌یه‌ك ریزی ئیمه‌یلدا كه گووگ ڵ ناوی لێن������اوه Conversationsداده‌نێت ،ههربۆیه زۆربه‌ی كاته‌كان ئهو كێشه‌ی‌ه دێت‌ه پێشه‌و‌ه كه كام مه‌یل نوێترینه. ئێستاش گووگ ڵ بڕیاریداو‌ه له‌ماوه‌ی چه‌ند مانگی داهاتوودا بژارده‌ی Standardبخات‌ه به‌رده‌س������ت كه له‌شێوه‌ی رێكخس������تنی نه‌ریتی كۆن‌و ئێستای خزمه‌تگوزارییه‌كانی دیكه‌ی ئێمه‌یله‌‌و كارپێكردنی ئاسانتره. هه‌رچه‌ند‌ه شێوه‌ی ئێستای رێكخستنی جیمه‌یل زۆر باش نییه ،بهاڵم هه‌ندێ������ك له‌به‌كارهێنه‌ران وهك شێوزای نوێ‌و پێشكه‌وتووی ناردنی ئیمه‌یل سه‌یری ده‌كه‌ن. یه‌كێكی دیكه له‌كێشه‌كانی كه سیستمی جیمه‌یل هه‌یه‌ت������ی ،ئهوهیه كه كاتی كردنه‌وه‌ی ئیمه‌یل ته‌نیا بهشی س������ه‌ره‌وه‌‌و له‌به‌رده‌سته‌‌و بۆیه ئهگهر بته‌وێت ته‌واوی په‌یامه‌ك‌ه سه‌یربكه‌ی ،پێویست‌ه كلیك لهسهر بژارده‌ی Show quoted textبكه‌ی ،كه كارێكی زۆر ناخۆشه.
پشته‌و ده‌بێت به‌وریایه‌و‌ه به‌كار ی بهێنین بێزاركردن ی هاوواڵتیان له رێگ‌ه ی مۆبایلهوه سزا ی یاسای ی له
ئه‌رێ ده‌زانن؟
. 29ئهگهر ته‌واوی "خوێ"یه‌كانی دنیا كۆبكه‌ینه‌وه ،ده‌توانین به‌ئه‌ستوورایی 150مه‌تر، گۆی زه‌ویی پێ داپۆشین. . 30گه‌رده‌و تۆوی گوڵه‌كان هیچ كات بۆگه‌ن نابن. . 31له‌واڵتی تایوان هه‌ندێك كه‌س قاپی نانی به‌كاردێنن‌و دوای خواردن قاپه‌كه‌ش ده‌خۆن. . 32مرۆڤ له‌خه‌ودا مێشكی باشتر كارده‌كات له‌كاتێكدا كه سه‌یری ته‌له‌ڤزیۆن دهكات.
پ
گۆرانی و یاری
ئهم گۆرانییه‌ی خوارهوه با منداڵێكی كچ‌و منداڵێكی كوڕ كه الی ئێوار‌ه دگه‌ڕێنه‌و‌ه ماڵهوه به‌راكردن‌و به‌گۆرانی بیڵێنه‌وه ،ئهم گۆرانیی‌ه جۆرێك له‌فه‌رمووكردن‌و بانگهێشتكردنی میوانه. كچهكه دهڵێ: ئاغاساڵه‌ی ته‌ته‌ری هه‌ستا رۆیی به‌چۆمدا تووشی وه خێڵی دۆم دا دۆم گوتی :ئاغا ساڵه مه‌ڕۆ خودا داوی‌ه بهشی تۆ
بیر هوه
ی ر ه وه یبر
ری
پوول ه خانم پ ه ان هی جوانم پ هرو ڵێ با بزانم ب پێم ۆش خ هون ئ هوت دهبینی ۆش خۆش خ هونی خ ی؟ دهبین ول هی جوانم هپو پ هروان ه خانم پ ڵێ با بزانم مب پێ تۆش گوڵت ئ ه خۆشدهوێ ڵت بۆ گوڵ د ناسر‌هوێ؟ پووڵ ه خانم پ ه ول هی جوانم و پ هپ وربانت بم! ب هق
پارك
له‌تكێك نان‌و چۆڕێك دۆ كوڕه‌ك‌ه دهڵێ: باوكم وا نابێ كه‌ر‌ه قوڵه‌م بێبه‌اڵ بێ ده‌مگه‌ێنێته‌و‌ه عه‌سر نابێ فۆلكلۆر گێڕانه‌وه‌ی :سه‌یزاده‌مرێم مسته‌فاپوور
ره نگم بكهن
جارێك من‌و دایكم‌و باوكم چووین بۆشاری یاری ،له‌شاری یاری خه‌ریك بووم یاری خۆپێكدادانی سه‌یاره‌كانم ده‌كرد ،كوتووپڕ خۆم به‌سه‌یاره‌ی كه‌سێكدا دا كه ده‌مناسی. ئهو كهسه هاوڕێ‌و هاوپۆلییه‌كی زۆر باشی خۆم بوو .زۆرم پێ سه‌یر بوو ،ئه‌ویش زۆری پێ سه‌یر بوو ،هه‌تا له‌یاری ته‌واو بووین هیچ قس������ه‌یه‌كمان نه‌كرد ،ته‌نها خۆمان به‌سه‌یاره‌كانی یه‌كتردا ده‌داو پێده‌كه‌نی������ن .كه كاتی یاری كۆتایی پێه������ات ،لهدهرهوه یه‌كترمان له‌ئامێزگرت‌و یه‌كترمان ماچكرد ،من دایك‌و باوكی خۆم به‌دایك‌و باوكی هاوڕێكه‌م ناساند‌و ئه‌ویش دایك‌و باوكی خۆی به‌دایك‌و باوكی من ناساند. ئهو رۆژه زۆر خۆش������بوو ،چونكه ئهو رۆژه دایك‌و باوكی من لهگهڵ دایك‌و باوكی هاوڕێیه‌كی زۆر باشی من بوون به‌هاوڕێ. ده‌وه‌ن دارا له‌هه‌ولێر
منداڵی میهره‌بان منداڵێك‌ه كه دڵی هاوڕێكانی ناڕه‌نجێنێ‌و هاوڕێكانی خۆشدهوێ محه‌مه‌د ئیبراهیم 5ساڵ له‌پێنجوێن
لێكدانه‌وه‌ی ناوی واڵتان
. 32ئیتالیا :هه‌ندێك له‌سه‌رچاوه‌كان دهڵێن ئیتالیا به‌مانای بوتی گوێلك ه بهاڵم زۆر روون نییه ،وشه‌یه‌كی یۆنانییه. . 33ئێران :به‌مانای نیشتمانی خه‌ڵكانی ره‌س هن‌و به‌حه‌یایه ،نه‌ته‌وه‌ی كورد ته‌نیا نه‌ته‌وه‌یه‌ك‌ه له‌ئێران كه هێشتاش ناوی ئێران وهك ناو‌ه كۆنه‌كه‌ی خۆی ده‌رده‌بڕێ. . 34ئیرله‌ند :نیشتمانی نه‌ته‌وه‌ی ئایر ،وشه‌یه‌كی ئینگلیزییه. . 35ئیسله‌ند :نیشتمانی سه‌هۆڵ (به‌فر)ه ،وشه‌یه‌كی ئیسله‌ندییه.
یه‌کشه‌ممه
ژماره 28:
2010 /6/13
ه یان شار؟ الدێ خۆشتر
.1مامێكم ههیه له‌ده‌شتێ، قڕتاڵه‌ی گووی له‌پشتێ؟ . 2خانوویه‌كم ههیه ته‌نگ‌و تاریك ،پڕه له‌وشتری مل باریك؟ . 3كوشتمه‌و‌ه خوێنی نه‌بوو، پێستم كرد كه‌وڵی نه‌بوو؟ واڵمی مه‌ته‌ڵه‌كانی پێشوو: . 1كێچ . 2ئه‌سپێ كوشتن . 3مێشووله
شه‌و بوو ،ههموو ئه‌ستێره‌كانی ئاسمان‌و مانگ به‌ده‌ره‌و‌ه بوون. ئامانج ،لهگهڵ دایك‌و بابی بۆسه‌ردان چووبوون بۆ ماڵی داپیری. ماڵی داپیری ئامانج له‌الدێیه .ئامانج داپیری زۆر خۆش������ده‌وێ. شه‌و چووبوون‌ه سه‌ربان .لهسهر بان نان‌و چایان خوارد .دایكی ئامانج ههر له‌سه‌ربان جێخه‌وی هه‌موانی راخست‌و هه‌موان چوون‌ه ناو جێگاكانیانه‌وه .ئامانج س������ه‌ری خستبوو‌ه سهر بالیفه‌ك‌هی‌و سه‌یری ئاسمانی ده‌كرد .ئامانج زۆر خۆشحاڵبوو له‌سه‌ربان له‌په‌نا داپیری خه‌وتووه .ئامانج پێش ئهوهی خه‌وی لێبكه‌وێ ،به‌داپیری وت :ئه‌رێ داپیر‌ه الدێ خۆشتره یان شار؟ داپیره‌ی بهپێكهنینهوه وتی :تۆ بڵێ ئامانج گیان؟ تۆ كامیانت پێ خۆشتره؟ ئامانج فریا نه‌كه‌وت واڵمی داپیره‌ی بداته‌وه‌‌و خه‌وی لێكه‌وت. ئامانج له‌خه‌ودا قس������ه‌ده‌كات‌و دهڵێ :خۆشه ..چه‌ند خۆشه ..وه‌ی كه خۆش������ه ..زۆر خۆشه ..خۆشه.. خۆشه...
گوێی گیانله‌به‌ران
به‌سه‌یركردنی گوێی گیانله‌به‌راندا ده‌توانین بزانین كه ئهو گیانله‌به‌ره‌ی سه‌یری ده‌كه‌ین هێلك‌ه دهكات یان زاوزێ دهكات؟ ئه‌ویش به‌مشێوه‌یه‌ی خوارهوه: ئهو گیانله‌به‌رانه‌ی ده‌كه‌ن هێلك‌ه گو ێچكه‌كا نیا ن دیار نیی هو ئهو گیانله‌به‌رانه‌ش كه‌وا دهبێ بێچوویان گوێچكه‌كانیان دیاره، له‌م نێوه‌نده‌شدا ته‌نها یه‌ك جۆر گیانله‌به‌ر ههیه ك ه گوێچكه‌ی جوان دیار نییه، بهاڵم بێچووی دهبێ ،ئه‌ویش جۆرێكئه‌فعییه.
نم نم ماندوونه‌بوونی لهو مندااڵن‌ه دهكات كه هاوکاریی گه‌وره‌کانیان ده‌که‌ن
ژماره 28:
یه‌کشه‌ممه
2010 /6/13
به‌رهه‌می نوێی كادیالك
بهشی دوو‌هم‌و كۆتایی وهك ن������ه‌وه‌ی نوێ������ی ئۆتۆمبێل������ه مۆدێرن������هكان ،به‌كارهێنانی الیتی ledلهو ئۆتۆمبێله‌دا شتێكی ئاساییه. به‌كارهێنانی ئ������هو ته‌كنۆلۆژیا نوێیه دهبێته ئاسایش������ی ئۆتۆمبێله‌كه‌وه‌‌و ته‌ندروستی ئهو كه‌سانه‌ی كه له‌ڕۆژ‌ه ه������ه‌وری‌و ت������هم‌و مژاویه‌كاندا له‌ناو ئۆتۆمبێله‌كه‌دان. له‌به‌ش������ی س������ه‌قفی ئۆتۆمبێله‌كه‌دا شوێنێكی تایبه‌ت بۆ ئایله‌ر دانراوه، ئ������هو ئایل������هره بۆرادیۆیه‌كی مانگی ده‌سكردیی‌ه كه له‌كه‌م ئۆتۆمبێڵدا نمون‌ه هاوشێوه‌یه‌كه‌ی ههیه. به‌ش������ێكی به‌رچ������اوی بیرۆك������ه داهێنه‌رانه‌كانی ن������او ئهو ئۆتۆمبێل‌ه تایبه‌ت‌ه به‌مه‌كینه‌كه‌ی .تێكه‌اڵوكردنی مه‌كینه‌ی شه‌ش بستۆنی‌و سیستمی شه‌ش گێڕی یهكێكه لهو بیرۆكانه. یهكێكه دیكه لهو داهێنان‌ه ته‌كنۆلۆژیای تێرژاندنی راسته‌وخۆی سووته‌مه‌نیی‌ه
بۆ ن������او مه‌كینه‌ك‌ه ك������ه له‌ئه‌نجامدا س������ووته‌مه‌نی كه‌متر سه‌رفده‌كرێت‌و دهبێته ه������ۆی زیادبوون������ی هێزی مه‌كینه‌ی ئۆتۆمبێله‌كه‌‌و كه‌مبوونه‌وه‌ی گاز‌ه خراپه‌كان. لێكۆڵینه‌وه‌كان نیش������ان ی دهدات كه به‌كارهێنان������ی ئ������هو ته‌كنۆلۆژیای‌ه دهبێته هۆی ئهوهی له‌كاتی ستارتی هه‌ڵكردن������ی ئۆتۆمبێله‌كه‌دا تا 25% كه‌متر ئهو گاز‌ه خراپان‌ه درووس������ت بكرێت. cadillac cts coupe 2011خاڵی س������ه‌نته‌ری نوێی بره‌ندی كادیالك دێت‌ه ئه‌ژمار ،تا ئ������هو جێگه‌یه‌ی كه ك������راوه هه‌وڵ������ی له‌گ������هڵ دراوه كه دیزاین ،په‌یوه‌ندێكی قوڵی لهگهڵ توانا ته‌كنیكییه‌كانهه‌بێت. ناو ئۆتۆمبێله‌كه: به‌كارهێنانی چه‌رمێك كه به‌ده‌ست دووراو‌ه له‌ت������ه‌واوی به‌ش������ه‌كانی ناو ئۆتۆمبێله‌ك������ه‌دا یه‌كێك������ه له‌خاڵ������ه سه‌رنجڕاكێشه‌كان .كوشنی پێشه‌و‌ه توانای ئهوهی ههیه له 12حاڵه‌تدا رێك بخرێت ،به‌هۆی ئ������هو تایبه‌تمه‌ندیی‌ه ش������ۆفێرو نه‌فه‌ره‌كانی دیكه ده‌توانن له‌سه‌فه‌ر‌ه درێژه‌كاندا به‌هه‌ڵبژاردنی حاڵهته جیاوازه‌كان هیالكی له لهشی خۆیان به‌ده‌ربكه‌ن. cadillac cts coupe 2011ك������ه
بڕیار‌ه له‌دوای چه‌ند مانگی داهاتووه‌و‌ه بخرێت������ه ب������ازاڕ‌ه جیهانییه‌كانه‌وه، پلییه‌رێكی پێش������كه‌وتووی mp3و ipodێكی له‌س������هره .هارددیس������كی ئ������هو ئۆتۆمبێل������ه 40گیگابایت������ه، سیس������تمی دۆزینه‌وه‌ی شوێنی ئهو ئۆتۆمبێله‌ش ئاپده‌یت كراوهو توانای خۆرێكخستنه‌وه‌ی لهگهڵ سیستمه‌كانی دیكه ههیه .جگه‌له‌و ههموو تایبه‌تمه‌ندیی‌ه ئهو ئۆتۆمبێل‌ه ته‌كنۆلۆژیای بلوتوزیشی ههیه. ته‌كنۆلۆژیایبه‌كارهێنانیئۆتۆمبێله‌ك‌ه به‌بێ كلیل ،هه‌ڵكردن‌و كوژاندنه‌وه‌ی هۆش������مه‌ندانه‌‌و له‌رێگ������هی دووره‌و‌ه به‌شێكی دیكه‌ن له‌تایبه‌تمه‌نده‌ییه‌كانی ئهو كادیالك‌ه نوێی������ه ،هه‌روه‌ها ئهو ئۆتۆمبێل‌ه كامێرایه‌كی له‌پشته‌و‌ه ههیه. ئه‌گه‌رچی پسپۆڕانی بواری ئۆتۆمبێل كۆمه‌ڵ������ه‌ك ره‌خنه‌یان ل������هو به‌رهه‌م‌ه نوێیه كادیالك گرتووه وهك جامی دواو‌ه كه ره‌نگ‌ه له‌ڕاده‌به‌ده‌ر حاڵه‌تی ئاس������ۆیی هه‌بێت ،بهاڵم ده‌بێت ئهو راس������ته‌یی‌ه قبوڵ بكه‌ین كهcadillac cts coupe 2011له‌جیهان������ی دیزاین‌و خستن‌ه به‌رده‌ستی ئۆتۆمبێل‌ه لۆكسه‌كان‌و س������پۆرته‌كاندا یهكێكه له‌ئۆتۆمبێل‌ه پێشكه‌وتووه‌كان ،هه‌ڵبه‌ت ههموو شتێك په‌یوه‌ست‌ه به‌مانگه‌كانی داهاتوو و پێشوازی كڕیاره‌كان لهو ئۆتۆمبێله‌وه.
13
تایبه‌تیترین ئۆتۆمبێلی ئه‌لكتریكی جیهان
گروپێكی ئۆتۆمبێلس������ازی له‌ژاپۆن تۆماركردن������ی ناوی ئ������هو به‌رهه‌مه‌ی رایگه‌یاند سه‌ركه‌وتوو‌ه به‌به‌رهه‌مهێنانی نوێیه خۆی بووه .ئهو ئۆتۆمبێل‌ه توانای ئۆتۆمبێلێكی ئه‌لكتریكی كه زیاترین ئهوهی ده‌بیـت زیاتر له 1000كیلۆمه‌تر مه‌ودا ته‌نیا به‌یه‌كجار سه‌حنكردنه‌وه‌ی ته‌نی������ا به‌یه‌كجار ش������ه‌حنكردنه‌وه‌ی ب������ڕوات .ریكۆردگرتن لهو ئۆتۆمبێل‌ه ده‌ڕوات. كلوپی ئۆتۆمبێل������ه ئه‌لكتركییه‌كانی له‌رێوره‌سمێكدا له‌شاری شیمۆتسۆمای ژاپۆن له‌نامه‌یه‌كدا بۆ كتێبی ریكۆرد‌ه ژاپۆن ئه‌نجامدراوه .سیستمی كاره‌بای جیهانییه‌كانی گین������س ،خوازیاری لیتیۆمی یۆنی ئهو ئۆتۆمبێله‌ی به‌رهه‌می
كۆمپانیای سانیۆ ،پێكهاتووه له‌هه‌شت هه‌زار‌و 323پاتری. ریكۆرده‌كانی گینس پێشتر له‌مانگ ی یانز‌ه ی 2009دا ئۆتۆمبێلێكی دیكه‌ی كه ههر به‌رهه‌می ئهو كلوپ‌ه ژاپۆنیی‌ه بوو، تۆماركرد .ئهو ئۆتۆمبێل‌ه 555كیلۆمه‌تر به‌یه‌كجار شه‌حنكردنه‌وه‌ی پاترییه‌كانی ده‌ڕۆیشت.
ئۆتۆمبێلێكی كاره‌بایی دوو دیفره‌نسیل ه كۆمپانیای میتسۆبیشی بهردهوامه له‌به‌رهه‌مهێنان������ی ئۆتۆمبێل������ی كاره‌بای������ی .ئ������هو كۆمپانی������ا ئۆتۆمبێلساز‌ه ژاپۆنیی‌ه كه به‌مزوان‌ه مۆدیلێكی ته‌واو ئه‌لكترۆنی به‌ناوی i-mievده‌خات������ه بازاڕه‌كان������ی جیهانییه‌وه ،بهشێوهیهكی جیدی له‌هه‌وڵ������ی به‌رهه‌مهێنانی مۆدێلی دیكه‌ی ئهو ئۆتۆمبێالن‌ه دایه. دواهه‌مین هه‌واڵ������هكان باس لهوه ده‌كه‌ن كه میتسۆبیشی سه‌رقاڵی
ئاماده‌كردن������ی مۆدێلێكی suvی بچوك‌ه كه به‌شێوه‌ی ئه‌لكتریكی‌و بێ س������ووته‌مه‌نی كارده‌كات .ئهو ئۆتۆمبێل������ه دوو دیفرانس������یله‌یه‌‌و ده‌توانێ������ت بهس������وودوه‌رگرتن له‌كاره‌ب������ای ماڵی خۆی ش������ه‌حن بكاته‌وه. كۆمپانیای میتۆبیشی كه له‌چه‌ند س������اڵ له‌مه‌وب������ه‌ره‌و‌ه له‌ب������واری به‌رهه‌مهنان������ی ئۆتۆمبێل������ه دوو دیفرانس������یله‌كاندا شاره‌زاییه‌كی
تایبه‌ت������ی هه‌ب������ووه ،ئێس������تاش مۆدێله‌كانی ئۆت له‌نده‌ر ،چه‌لنج‌هر‌و پاجیرۆی به‌شێوه‌ی دوو دیفرانسل‌ه له‌ناو لیستی ئۆتۆمبێله‌كانی خۆیدا ههیه. به‌پێی هه‌واڵه‌كان ئ������هو ئۆتۆمبێل‌ه كارابایی������ه دوو دیفرانس������یله‌ی‌ه ن������اوی px-mievده‌بێت‌و ههر ئهو ئۆتۆمبێله‌ی‌ه كه له‌پێش������انگای نێوده‌وڵه‌تی تۆكیۆ له‌ساڵی 2009دا نمایشكرا.
گه‌شه‌ی رۆڵزرۆیس له‌ساڵی 2010دا
ره‌نجرۆڤه‌ر ته‌مه‌نی گه‌یشت ه 40ساڵ
له‌وكاته‌و‌ه كه له‌ندرۆڤه‌ر له‌ده‌یه‌ی 1970دا هه‌ستا به‌به‌رهه‌مهێنانی ئۆتۆمبێلی به‌رزی به‌هێز تائێستا نزیكه‌ی چوار ده‌ی‌ه تێده‌په‌ڕێت‌و ئێس������تاش ئهو گروپ‌ه ئاماده‌ی به‌ڕێوه‌بردنی جه‌ژنی 40س������اڵی ته‌مه‌نی خۆیه‌تی. له‌ندرۆڤ������ه‌ر ته‌نی������ا له‌م������اوه‌ی 26س������اڵی یه‌كه‌مدا 317هه‌زار‌و 615ئامێ������ری ره‌نجرۆڤ������ه‌ری به‌مه‌كینه‌‌و گێرباكسی جیاوازهوه به‌رهه‌مهێن������ا .ئ������هو كۆمپانیای‌ه له‌كاتێكدا جه‌ژنی 40ساڵی خۆی به‌ڕێوه‌ده‌بات كه ئێس������تا به‌شێك‌ه له‌داراییه‌كانی "تاتا مۆتۆرز"ی
له‌پاڵ ئه‌وانه‌ش������دا هه‌وڵ������ی داوه هیندستان. یه‌كه‌مین نه‌وه‌ی ئهو ئۆتۆمبێالن‌ه بۆ فرۆش������ی به‌رهه‌می تایب‌هت‌و به‌ن������اوی ره‌نجرۆڤ������ه‌ر لهنێوان س������نوورداره‌كانی خ������ۆی وهك س������ااڵنی 1970ت������ا range rover bordeaux، 1996 رگاییداrange rover westmin- ، له‌مۆدێله‌كانی 3و 5ده ی 4.2 ،4 ،3.9 ،3.5و ster ،range rover borrego به‌مه‌كین������ه 2.5لیتری توربۆدیزلی خراوه‌ت‌ه ،range rover vitesseو به‌رده‌س������ت ،ن������ه‌وه‌ی دووه‌می .range rover rhino لهنێوان 94تا 2002به‌مه‌كینه‌ی نه‌وه‌ی سێیه‌میش له‌كاتێكدا هات‌ه هه‌ش������ت س������لینده‌ری 4و 4.6و ئ������اراو‌ه كه پرۆژه‌ی������ه‌ك به‌ناوی 2.5لیتری تۆربۆدیزه‌لی بی ئێم l30و به‌یارمه‌تی كۆمپانیای "بێ لهگهڵ گێرباكسی چوار گێڕی ئێم ده‌بلیو"ی ئه‌ڵمانی گه‌ش������هی ئۆتۆماتیك‌و پێنج گێڕی مینواڵ كردبوو ،هه‌ربۆیه‌ش ته‌كنۆلۆژیا له‌الی������هن له‌ندرۆڤ������ه‌ره‌و‌ه خرای‌ه جیاوازه‌كانی بی ئێمی له‌س������ه‌ر دان������راوون ،بۆنمون‌ه سیس������تمی به‌رده‌ست. ئه‌لكتریكی كۆمه‌ڵه‌ی 7و 5ی بێ ئێم ،سیستمی دۆزینه‌وه‌ی شوێنی مانگی ده‌سكردی‌و ..هتد.
نمایش������كردنی مۆدێل‌ه نوێیه‌كان له‌الی������هن كۆمپانیای رۆڵزرۆیس بووهته هۆی زیادبوونی فرۆشی به‌رهه‌مه‌كانی ئهو ئۆتۆمبێلساز‌ه لوكس‌ه له‌ساڵی 2010دا. رۆڵزرۆیس پێشبینی كردووه كه به‌خستن‌ه به‌رده‌ستی مۆدێلی "گۆست"و نمون‌ه جیاوازه‌كانی ئهو ئۆتۆمبێله‌وه، فرۆش������ی به‌رهه‌مه‌كانی خۆی به‌نیسبه‌ت ساڵی پێشتر 20%گه‌ش������ه پێده‌دات.
سه‌رنجڕاكێش������ان‌و پێش������وازی زیات������ر له‌مۆدێله‌كانی رۆڵزرۆی������س لهو الی������هوه گرنگی ههیه ك������ه زۆربه‌ی كۆمپانیاكان������ی به‌رهه‌مهێن������ه‌ری ئۆتۆمبێل������ه گران‌و لۆكسه‌كان ،هێشتا نه‌گه‌ڕاونه‌ته‌و‌ه بۆ رۆژه خۆشه‌كانی پێش قه‌یران������ی دارایی جیهانی ،ب������ه‌اڵم رۆڵزرۆیس توانیویه‌تی ژماره‌ی ئ������هو ده‌وڵه‌مه‌ندانه‌ی كه بۆكڕینی به‌رهه‌مه‌كانی ئهو كۆمپانیای‌ه پاره س������ه‌رفده‌كه‌ن ،زیاتر بكات. به‌پێی ئام������اره راگه‌یه‌نراوه‌كان ب������ازاڕی چین‌و خۆرهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست به‌رده‌وام داواكانی������ان ب������ۆ كڕینی به‌رهه‌مه‌كانی كۆ مپا نی������ا ی رۆڵزرۆی������س زیاتر ده‌كه‌ن.
لێكۆڵینه‌وه‌ی دووباره‌ی ئه‌مریكا له‌تۆیۆتا
یاس������ادانه‌رانی فیدراڵی ئه‌مریكا به‌هیوان جارێكی دیكه لێكۆڵینه‌وه‌كانی خۆیان سه‌باره‌ت به‌ئاسایشی به‌رهه‌مه‌كانی تۆیۆتا ده‌ست پێبكه‌ن. ئه‌م‌ه نۆیه‌مین جاره كه گه‌وره‌ترین كۆمپانیای ئۆتۆمبێلسازی جیهان له‌ئه‌مریكا ده‌كه‌وێت‌ه ژێر لێكۆڵینهوهوه س������ه‌باره‌ت به‌ئاسایشی به‌رهه‌مه‌كانی .تائێستا النیكه‌م هه‌شت جاری دیكه‌ی لێكۆڵینهوه لهسهر به‌رهه‌مه‌كانی تۆیۆتا لهو بواره‌دا له‌ئه‌مریكا ئه‌نجام دراوه. نوێترین لێكۆڵینه‌وه‌ی سه‌باره‌ت به‌ئاسایشی به‌رهه‌مه‌كانی تۆیۆتا تایبه‌ت بوو به‌دواكه‌وتن له‌ئاشكراكردنی كێشه‌ی ته‌كنیكی جیدی له‌سیس������تمی دوو دیفرانسیله ،هه‌روه‌ها سیستمی بارهه‌ڵگری تی 10ده‌بێت. به‌پێی راپۆرتی رۆژنامه‌ی لۆس ئانجلێس تایمز ،تائێستا تۆیۆتا به‌هۆی كێشه‌ی ته‌كنیكی به‌رهه‌مه‌كانییه‌و‌ه16.4ملیۆن دۆالری غه‌رامه‌ی داوه‌ت‌ه حكومه‌تی ئه‌مریكا. ماوه‌یه‌ك له‌مه‌وبه‌ریش به‌رپرس������انی ئاسایشی ئۆتۆمبێلی ئه‌مریكی بۆلێكۆڵینه‌وه‌ی زیاتر لهسهر كێشه‌ی ته‌كنیكی له‌به‌رهه‌مه‌كانی تۆیۆتادا ،داوای هاوكاریان له‌پس������پۆڕانی ناس������ا كردووه ،ههربۆیه بڕیاڕوای‌ه پس������پۆڕانی ئاژانسی بۆش������ایی ئاسمانی ئه‌مریكا (ناس������ا) پارچ‌ه خراپه‌كانی به‌رهه‌م‌ه ئه‌لكترۆنیكییه‌كانی تۆیۆتا بخه‌ن‌ه ژێر لێكۆڵینهوهوه.
به‌پێی هه‌واڵێكی رۆیته‌رز ،تۆیۆتا له‌ماوه‌ی شه‌ش مانگدا زیاتر ل������ه 8.5ملیۆن ئۆتۆمبێل������ی له‌به‌رهه‌مه‌كانی خۆی به‌هۆی كێش������هی ته‌كنیكییه‌و‌ه له‌بازاڕ‌ه جیهانییه‌كاندا كۆكردووه‌ته‌وه. گه‌وره‌ترین كۆمپانیای ئۆتۆمبێلی ژاپۆن‌و جیهان كه لهو مانگانه‌ی دواییدا ملیۆنان ئامێری له‌به‌رهه‌مه‌كانی خۆی به‌هۆی كێشه‌ی ته‌كنیكی له‌بازاڕی جیهانیدا كۆكرده‌وه، به‌هیوای‌ه سیستمی كۆنترۆڵی كواڵیتی خۆی بهشێوهیهكی ژێربه‌نایی بگۆڕێت تاجارێكی دیكه تووشی ئهو كێشه‌ی‌ه نه‌یات ،هه‌ڵبه‌ت ههموو ئه‌مان‌ه كاریگهری خراپی له‌س������ه‌ر فرۆشی به‌رهه‌مه‌كانی تۆیۆتا نهبووهو فرۆشی ئهو كۆمپانیای‌ه له‌سێیه‌مین مانگی ئه‌مساڵدا له‌چاو ماوه‌ی هاوشێوه‌ی خۆی له‌ساڵی رابردوودا زیادی كردووه. به‌پێ������ی هه‌واڵ������هكان گه‌وره‌ترین كۆمپانی������ا ئۆتۆمبێلی جیهان له‌مانگی سێی ئه‌مساڵدا 40%گه‌شه‌ی له‌بازاڕ‌ه جیهانییه‌كانداهه‌بووه. به‌پێی هه‌واڵێكی ئاسۆشیتد پرێس ،هۆكاری سه‌ره‌كی ئهو گه‌شه‌ی‌ه پێدانی هه‌ندێك هانده‌ر بۆكرینی به‌رهه‌مه‌كانی ئهو كۆمپانیای‌ه به‌كڕیاره‌كانه‌و‌ه بووه ،هه‌ڵبه‌ت پێدانی ئهو هانده‌ران‌ه تا رۆژی پێنجی مانگ ی چوار ی ئه‌مساڵ به‌رده‌وام بوو.
شۆفێر ی خۆشه‌ویست رێز له كه‌مئه‌ندامان بگره‌و ئۆتۆمبێله‌كه‌ت لهو شوێنانه رامه‌گر‌ه که بۆ ئه‌وان ته‌رخان كراوه
رۆژێك خول‌ه قه‌ڵه‌و ئاوی سارد بهسهر ی خۆیدا ده‌كات‌و دایكی دهڵێ كوڕم بۆواده‌كه‌ی؟ خول‌ه دهڵێ :ده‌مه‌وێ نه‌خۆش بكه‌وم. دایكی دهڵێ :بۆ؟ ئه‌ویش دهڵێ :ئاخر دایه ده‌رزییه‌كی "پنی سیلین"مان ههیه، خهریكه رێكه‌وته‌كه‌ی بهسهر ده‌چێ! یه‌کشه‌ممه
خول‌ه قه‌ڵه‌و قه‌ڵه‌مه‌كه‌ی له ماڵهوه لێ بزر بوو و به‌دایكی وت :دایه ده‌چم‌ه ده‌رێ له‌قه‌ڵه‌مه‌كه‌م ده‌گه‌ڕێم. دایكی وتی :تۆ قه‌ڵه‌مه‌كه‌ت له‌ماڵه‌و‌ه لێ بزر بووه بۆچی ده‌چی بۆ دهرهوه؟ خول‌ه قه‌ڵه‌و دهڵێ :ئاخر ماڵهوه تاریكه!
خول‌ه قه‌ڵه‌و ده‌یه‌وێ بچێ بۆسه‌ر خۆر ،دهڵێن خول‌ه قه‌ڵه‌و ئهگهر بچی بۆسه‌ر خۆر ده‌توێیته‌وه! خوڵ‌ه قه‌ڵه‌و دهڵێ :نا ..خه‌متان نه‌بێ! سه‌ردانه‌كه‌م وا رێكخستوو‌ه شه‌و ده‌یگه‌مێ! دایكی خول‌ه قه‌ڵه‌و :كوڕم دوێنێ شه‌و دوو دان‌ه شیرنی مابوو ،بهاڵم ئێستا دانه‌یه‌ك ماو‌ه تۆ نازانی كێ خواردی؟ خول‌ه قه‌ڵه‌و :ئاخر دای‌هـ دوێنێ شه‌و تاریك بووه ئهوهی دیكه‌م نه‌بینیه‌وه!
ژماره 28:
2010 /6/13
ب هس ه‌رهات ه‌كانی دوورگ ه به‌‌سه‌‌رهاتی چوارده‌یه‌‌م: به‌‌سه‌‌رهاتی یه‌‌كترناس������ینی دوورگه‌‌‌و ژیلوان وه بۆ ژیلوان: نامه‌یه‌‌ك له‌‌دوورگه ژیلوان گیان س���ڵ��او! چۆنی به‌‌قوربان؟ كه �����ه باش������ی گوڵه‌‌گیان؟ زۆرم پێخۆش� وه بینیمی‌و له‌رێ������گای چاوی باوكم������ه ناسیمی. ئێ زۆر باش������ه ..من ناوم "دوورگه"یه، باوكه ناسرو لهشی هێش������تا له‌پش������تی وه �����ه ئاره‌‌زوومدام ،من ل������ه‌‌دووره دایك� ئێوه �����وه ههیه ،دنیای ئاگام لهدنیای ئێ� زۆر خۆشه ،دنیای ئێمهش زۆر خۆشه، ژیل������وان گیان من ج������ارێ ناتوانم بێم یه تا س������اڵی بۆنێ������و دنیای ئێوه ،لهوانه چونكه 2012نه‌ی������هم .ئاخر ده‌‌زانی بۆ؟ من لهش������م له‌دنیای‌پشتی باوكم دایه‌‌وو رۆحیشم لهدنیای لهشی دایكمدایه ،تاكو وه لهو ساڵه‌‌دا باوك‌و دایكش������م به‌یه‌‌كه نه‌‌خ������ه‌‌ون‌و هه‌‌ردووك دنی������ای خۆیان �����هش‌و رۆح ی منیش كهن‌و ل� تێكهڵ نه بێمه وه نه‌‌نووسێننه‌‌و‌ه ،خۆ ناتوانم پێكه سهر دنیای ئێوه ،بهاڵم به‌‌ڵێنت پێده‌‌ده‌‌م، دایه ئارهزوو منیان بابه ناس������ر‌و ئهگهر تێكه‌‌ڵكرد حه‌‌تمه‌‌ن دێم بۆ س������ه‌‌ردانت. باشه به‌‌قوربان. ژیل������وان گیان ده‌‌زانی چییه؟! پش������تی باوكم زۆر خۆشه ،زۆریش گهرمه ،بهاڵم تووڕه دهبم، بابه ناس������رم جاره له جار بابه ناس������ر چونكه ئاخر ده‌‌زانی بۆ؟ ره چییه؟ ره ده‌‌كێشێ ،ده‌‌زانی جگه جگه شته پیس‌ه ی دووكه‌‌ڵ ئا ..به‌كوردی بهو دهكات دهڵێن :جگهره. بابه ناس������ر جگهره ده‌‌كێش������ ێ كاتێك وایه من ده‌‌قۆخم ،زۆر ناخۆشه ،جاری قۆڵه نده دووكه‌‌ڵ دهكات ،ههر دهڵێی ئهوه دایه ئاره‌‌زووم بم، كووره‌یه .به‌‌قوربانی ره ناكێشێ، چونكه ئهو جگه ده‌‌زانی بۆ ، دایه ئاره‌‌زووم بابه ناس������ریش به‌‌ڵێنی به داوه ش������هش مانگ پێش لهوه ی ئه‌‌من بنێرنه نێو دنیای منداڵدانی دایكمه‌‌وه، دێمه جگهره نه‌‌كێشێ! بۆ ئهوه ی كاتێك یهم‌و بتوانم ئێوه بهنهخۆش������ی نه دنیای ربۆیه بكهم‌و پێبكه‌‌نم ،هه ههاڵت ه������هاڵت بابه ناسریشم بم! به‌‌قوربانی دایه ئارهزوو و ژیلوان گیان دهزان������ی باوكه ناسر چۆن منیان سازكردووه؟ باوك‌و دایكم منیان له‌‌شیل‌ه ی گژو گیاو خاك‌و خۆڵی كوردستان سازكردووه، نده خۆش بابه ناس������رم چێش������تی ئهوه دیاره خۆش س������از دهكات نهبێت������هوه ، نده یه كه چێش������تی ئهوه جاری واش هه س������وێریش س������ازده‌‌كات ك������هس پێی ناخورێ! ههمووشتێك تێكهڵ دهكات، تمه ن ئاخر چۆن شتی وا دهبێ؟ ده ی حه بابه �����ه تێكه‌‌ڵی دهكات ئیدی! دهبێ بۆی� چێشتانه بهشی ناسر هه‌‌مووجارێ لهو منیش دهدات ،منیش ههندێكیان لهبهر دڵی خۆم ده‌‌خۆم‌و هه‌‌ندێكیش������ان لهبهر دڵی بابم ده‌‌خۆم .هه‌‌ندێكیش������یان ههر ناخ������ۆم ،یانی ههر پێ������م ناخورێ خۆ ب������ه‌‌زۆری نییه ،وهك چۆن تۆ له‌‌منداڵی
تاقهتی ش������یر خواردنت نهبووه ،منیش رێك ئاوا. دهزان������ی ژیلوان گیان قاپی چێش������ت �����ده دهبێ؟ خواردنه‌‌ك������ه ی م������ن چهن� نییه بۆخۆم پێت دهڵێم: نازان������ی؟! هێچ قاپی چێش������ت خواردنه‌‌ك‌ه ی من به‌‌قه‌‌ت قاپی چێش������ت خواردنی مێرووله‌یه‌‌كی �����ه دهبێ ،ئاخر من زۆر زه‌‌ردی بچۆكۆل� بچكۆل������هم ،ههر به‌‌ق������هت مێرووله‌یه‌‌كی بچۆكله ده‌‌بم‌و له‌پش������تی باوك‌و زه‌‌ردی لهشی دایكم دام .ژیلوان گیان ده‌‌زانی پێخۆشه ئهم من چیم پێخۆشه؟ ئهوهندهم بچێته زگی وه به‌‌شه‌‌م له‌پش������تی باوكمه وه نه‌‌بێته‌‌وه ..نه‌‌بێته‌‌وه! ئاخر من دایكمه لهپشتی باوكمدا به‌‌ته‌‌نیا الق‌و ده‌‌ست‌و دهم‌و لێوم س������هرو چاوو لووت‌و بڕۆو ههیه ،به‌‌شه‌‌كانی دیكه ی گیانی من یانی مێشك‌و دڵ‌و جه‌‌رگ خوێنه‌‌كه‌‌م لهپشتی دایكه ئارهزوو بۆیه تا دایك������م دان ،جا وه بڕیار نهدهن باوكه ناس������رم به‌یه‌‌كه و له‌خه‌‌وێكدا ه������ه‌‌ردووك دنیای خۆیان �����هش‌و رۆح ی منیش بكهنو ل� تێك������هڵ بێمه وه بنووسێننه‌‌و‌ه ،ئه‌‌من ناتوانم پێكه وه كه به‌یه‌‌كیش������ه دنیای ئێوه .ئهوكات خه‌‌وتن دهبێ نۆ مانگ له دنیا‌و النك‌ه ی وره ده‌‌بم‌و زگی دایكم دابم ،تاك������و گه �����ه ده‌‌توانم بێمه‌‌ده‌‌رێ! ئهوهندهم پێخۆش� ئێوه ئه‌‌تۆو منداڵه‌‌كان������ی دیكه ی دنیا ی وه ببینم هه‌‌رنه‌‌بێته‌‌وه! لهنزیكه ئێوه زۆر ژیلوان گیان دهڵێ������ن دنیای خۆزگه زوو هاتبایه‌‌م ،دهڵێن خۆش������ه، لهدنیای ئێ������وه‌‌دا دای������كو باوكه‌‌كان منداڵهكانیان ماچ دهك������هن ،ئهوهندهم باوكه ناسرم دایكه ئارهزوو و پێخۆشه ماچ������م بكهن نه‌‌بێته‌‌وه! خۆزگه‌‌م به‌‌خۆت دایكه كه‌‌ژێ گیان‌و باوكه عه‌‌دێ كه تۆ گیانت ماچت دهك������هن .دهڵێن لهدنیای ئێوه منداڵ������هكان ده‌‌چن بۆ قوتابخانهو فێری ش������ت دهبن ،م������ن خوێنده‌‌واریم نییه ،دهزانم تۆش هێش������تا نه‌‌چووی بۆ �����ه مه‌‌ك‌ه با بڕێكی قوتابخانه ،بهاڵم پهل� وره بی ،جا بچۆ بۆ قوتابخانهو دیكه گه باشه وه به ، فێری نووس������ین‌و خوێندنه له ناكهم! به‌‌قوربان! ئه‌‌وه‌‌ن������ده منیش په كه خۆش������ه !...دهڵێن لهدنیای ئ������ه ی ... ئێوه خۆرو مانگ‌و ئ������اوو باو باران‌و به‌‌فرو ش������اخ‌و ش������ارو گوند‌و پێكه‌‌نین هه‌ی������ه ،خۆزگه‌‌م به‌‌خۆت������ان! ئهم ههموو شته خۆشه‌‌تان ههیه! دنیای منیش زۆر خۆشه ،لێره‌‌ش شتی زۆر جوانی تێدایه، ئێوه وانییه به‌‌ق������هت دنیای بهاڵم پێ������م پڕه خۆش بێ ،شاری پش������تی بابم پڕ راره من له‌‌منداڵی جوان جوان ،بهاڵم قه بێمه دنیای ئێوه ،ئاخر پێش ههموویان مێكه له‌‌نۆبه‌دا راوهس������تاوم تا نۆره‌‌م ده �����ه هات������ووه ،خۆزگه‌‌م به‌‌خۆم .ده ی باش� وه زیاتر ماندووت ژیلوان گیان با ل������ه نهك������هم ،بهاڵم له‌‌بی������رت نه‌‌چێ ،به‌‌بابت بڵ������ێ ئهگهر تاقهتی ههبوو با ههندێجار بهس������ه‌‌رهاته‌‌كانی منت بۆ بخوێنێته‌‌وه. منیش بهسهر هاتی خۆشم ههیه ،ئاخر منیش وهك تۆ بابم به‌‌سه‌‌رهاته‌‌كانم بۆ ده‌‌نووسێته‌‌وه .خۆزگه‌‌م به‌خۆمان.
په‌یامی ئێم ه بۆ ئێوه په‌یمامی سی‌و دووه‌م: هیچ كه‌س مافی ئهوهی نییه مندااڵن ناچار به‌كارگه‌لێك بكات كه هه‌ڕه‌شه له‌گه‌شه‌‌و ته‌ندرووستییان بكات ،چونكه یه‌كێكی تر له‌ئه‌ركه‌كانی ده‌سه‌اڵت ئهوهیه كه روونكردنه‌وه لهسهر تهمهنو چۆنێتی كاركردنی مندااڵن بده‌ن. په‌یامی سی‌و سێیه‌م: مندااڵن دهبێ پشتگیری‌و چاودێری بكرێن بۆئه‌وه‌ی نه‌چن به‌الی ماده هۆشبه‌ره‌كانه‌وه‌‌و له‌كڕین‌و فرۆشتنی ئهم مادانه‌دا به‌كارنه‌هێنرێن.
تۆ دهزان ی گه‌وره‌ی ی گوێچكه‌كان ی فیل سوود ی چییه؟ فیله‌كان بوونه‌وه‌ریكی گه‌وره‌ی سهر وشكانین ،ههندێجار گه‌وره‌یی گوێچه‌كه‌كانیان دهگاته سێ مه‌ترو نیو كه ئه‌وه‌ش چه‌ند سوودێكی تایبه‌تی ههیه. یه‌كێك له‌س������وده‌کانی گوێچكه‌ی فیل كۆكردنه‌وه‌ی شه‌پۆله ده‌نگییه‌كانه لهماوه دوره‌كان‌و له‌چه‌ند ش������وێنێكی جیاوازهوه ،كه ئه‌مه‌ش كاریگهری لهسهر ههستی بیستنی فیل ههیه. س������وودێكی تری گوێچكه‌كانی فی������ل فێن������ك كردن������ه‌وه‌ی ئاژه‌ڵه‌كه‌یه ،چونك������ه فیله‌كان بونه‌وه‌ری گه‌وره‌ن‌و به‌ئاس������انی سێبه‌ریان بۆپه‌یدا نابێت ،بهتایبهت ئهو فیالن������هی له‌ناوچه‌كان������ی هێڵی ناوه‌ڕاست ده‌ژین ،گوێچكه گه‌وره‌كانیان وهك باوه‌ش������ێن به‌كارده‌هێنن ،به‌مه‌ش فیله‌ك������ه به‌جواڵندن������ی گوێچكه‌كان������ی به‌هۆی گه‌وره‌یی‌‌و فراوانییه‌كه‌یه‌وه خۆی له‌گه‌رمای لهشی رزگار دهكات ،هه‌روه‌ها سودی لێوه‌رده‌گرێت بۆدوورخستنه‌وه‌ی حه‌شه‌رات له‌خۆی.
ژماره 28:
وه‌زاره‌ت ی پهروهرده توانا ی دیاریكردن ی نرخ ی خوله‌كان ی نییه گرانیی خوله‌كانی فێربوون قوتابیانی هه‌ژا ر په‌راوێز ده‌خات رۆژ به‌رۆژ كردنه‌وه‌ی ی په‌یمانگاكانی فێربوون زمان له‌هه‌رێمی كوردستان روو لهزیادبوونهو خوێندكارانیش باس لهوه ده‌كه‌ن كه په‌یمانگاكان ی زۆر خۆیان پاره‌یه‌ك بۆ فێربوونی فێرخوازان وه‌رده‌گرن‌و به‌رپرسانی په‌روه‌رده‌ش جه‌خت لهوه دهكهنهوه ك ه په‌یمانگاكان به‌پێی خزمه‌تگوزارییه‌كانیان پاره وه‌رده‌گرن. سه‌روه‌ر سه‌عید له‌سلێمان ی پش������ك ی ش������ێر ی كاركردن ی په‌یمانگا ئه‌هلییه‌كان ده‌كه‌وێت‌ه پش������وو ی هاوین‌و زۆرێك له‌مندااڵن‌و گه‌نجان ڕووده‌كه‌ن‌ه ئهو په‌یمانگایانه ،مامۆستایانیش پێیانوایه به‌شێك له‌خوێندكاران ته‌نها بۆ كات بهس������ه‌ربردن رووده‌كه‌ن‌ه ئهو فێرگانه‌و ئامانجێك ی دیاریكراویان نییه. محه‌مه‌د عارف ،یهكێكه له‌فێر خوازه‌كانی په‌یمان������گا ی ملینی������ۆم‌و به‌وته‌ی خۆی ماوه‌ی س������اڵێك‌ه خه‌ریك������ی خوێندنی وانه‌ی ئینگلیزییه13" ،ساڵ له‌خوێندنگا خوێندوومه ،به‌قه‌ده‌ر ئه‌مس������اڵ سوودم له‌ئینگلیز ی وه‌رنه‌گرتووه ،مامۆستاكان به‌ئینگلیزی قس������ه‌مان له‌گ������هڵ ده‌كه‌ن، ئه‌مه‌ش واده‌كات زیاتر هه‌وڵ بده‌ین" . له‌مامۆستا بیانیه‌كان تێناگه‌ن هه‌ندێك له‌فێرخوازان باس لهوه ده‌گه‌ن كه زۆرج������ار له‌مامۆس������تا بیانیه‌كان تێناگ‌هن‌و ئه‌وه‌ش كێشه‌یان بۆ دروست دهكات. ریژین مه‌حمود یه‌كێك بوو له‌فێرخوازن‌و له‌حه‌وش������ه ی په‌یمان������گادا خه‌ریك������ ی خۆئاماده‌كردن ب������وو بۆ وان‌ه خوێندن. ئهو ،ئاماژه‌ی به‌وه‌ده‌دا كه كۆرس������ێك ی
هه‌ندێک له‌خوێندکاران له‌گرانی نرخی خوێندوو‌ه لهو په‌یمانگایه‌ی كه هه‌ندێك له‌مامۆس������تاكان ی بیانین" ،مامۆس������تا بیانی������هكان واده‌زانن ئێم������ه ئینگلیز ی ده‌زانین ،بۆیه ههر به‌ئینگلیزی قسه‌مان لهگهڵ ده‌كه‌ن". ڕیژی������ن ئه‌وه‌ش������ ی نه‌ش������ارده‌و‌ه ك������ه هه‌ڵس������ووكه‌وت ی مامۆس������تا بیاینه‌كان خۆش������تره له‌گه‌ڵیاندا ه������اوكات بانو كه‌مال 10س������اڵ ،ماو‌ه ی چه‌ند رۆژێك ی به‌ڕێكردوو‌ه لهو س ێ مانگ‌ه ی كه وان‌ه ی ئینگلیز ی ده‌بێت بخوێنێ������ت‌و پێیوایه س������ودێكی زۆری وهرگرتووه" ،ئهگهر بهو شێوهیه وان‌ه بڵێنهوه سودێك ی زۆر ی لێده‌بینم". په‌یمانگاكان خۆیان نرخ داده‌نێن په‌یمانگاكان نرخێك������ ی دیاریكراویان له‌الیه‌ن په‌روه‌رده‌و‌ه نییه ،هه‌ریه‌كه‌شیان به‌پێ ی زیادو كه‌م ی خزمه‌تگوزارییه‌كانیان مانگه‌كان‌ه نرخ داده‌نێن‌و ده‌یگۆڕن. كامه‌ران س������یروان35 ،س������اڵ ،باوكی فێرخوازێكی ته‌مه‌ن نۆسااڵنه‌و جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه بڕی 550هه‌زار دینار ی داوه‌ت‌ه په‌یمانگایه‌ك تا بۆ ماو‌ه ی س������ێ مانگ وان‌ه ی ئینگلی������ز یو كۆمپیوته‌ر به‌منداڵه‌ك‌ه ی بڵێنهوه" ،نازانم ئهو نرخ‌ه له‌الی������هن كێو‌ه دانراوه ،ب������ه‌اڵم بڕێكی زۆره".
خوله‌کان نیگه‌رانن له‌الیه‌كی تره‌و‌ه هۆزان محه‌مه‌د18 ،ساڵ، خوێندكارێك������ی ئاماده‌ییه‌و ئاماژه بهوه دهدات كه پێویستیه‌كی زۆری به‌خولی فێر بوونی زمان������ی ئینگلیزییه ،بهاڵم به‌هۆی كه‌مده‌ست یو گرانی خوله‌كانه‌وه، نه‌یتوانیو‌ه هیچ ساڵێك به‌شداری بكات، "پ������اره‌ی خوله‌كان له‌ئاس������تی ،بژێوی هه‌ژاردا نییه". نازم عوس������مان نه‌جمه‌دی������ن جێگر ی به‌ڕێوه‌به‌ر ی په‌یمانگا ی یاد پێیوایه نرخ ی به‌شێك له‌په‌یمانگاكان خه‌یاڵییه‌و به‌پێ ی ئاس������ت ی گوزه‌ران ی خه‌ڵك دانه‌ڕێژراو‌ه "به‌شێوه‌یه‌ك واده‌بینن كه تۆ ڕۆیشتوو ی بۆ واڵتێك ی بیان ی ئهو خول‌ه ده‌خوێنی". ڕیژ‌ه ی به‌شداربوان زیادده‌كات ته‌حسین حه‌سه‌ن به‌ڕێوه‌به‌ر ی په‌یمانگا ی ن������هوه ی نو ێ ب������اس ل������هوه دهكات كه لهسهر ئهو بڕ‌ه پاره‌ی‌ه ی له‌به‌شداربووان ده‌سێنرێت خزمه‌تگوزار ی جۆراوجۆر پێشكه‌ش ده‌كرێت" ،پاس ی هاتووچۆو ههموو پێدوایستیه‌كان ی قوتابخانه دابین ده‌كه‌ین‌و گه‌شتیشیان بۆئه‌نجام ده‌ده‌ین". بهتهنها له‌ناو ش������ار ی س������لێمان ی 21 په‌یمانگا ی فێربوون ی زمان‌و كۆمپیوته‌ر هه‌ی������هو له‌ئێس������تادا 16په‌یمان������گا وانه‌ی������ان تێدا ده‌خوێنرێ������ت‌و ڕیژ‌ه ی به‌شداربووانیش له‌هاویندا به‌شێوه‌یه‌ك ی
ه ه‌موومنداڵێكز ه‌ینتیژ هب هم ه‌رجێك...
به‌رچاو زیادده‌كات. مامۆستا نازم كه ماو‌ه ی چه‌ند ساڵێك‌ه خول ی زمان ی ئینگلیز ی ده‌ڵێته‌و‌ه باس لهوه دهكات كه ڕێژ‌ه ی به‌ش������داربووان له‌چاو س������ااڵن ی پێش������وو زۆر زیاد ی ك������ردووه" ،به‌تایب������هت له‌هاوین‌و كاته به‌تاڵه‌كاندا". مامۆس������تا نازم ئاماژه بهوه دهدات كه به‌شێك له‌خوێندكاران به‌رنامه‌یه‌كیان نییهو ته‌نه������ا بۆكات بهس������ه‌ربردن‌و چاولێكه‌ر ی به‌ش������داری ده‌كه‌ن ،بهاڵم پێچه‌وان‌ه ی ئه‌مه‌شمان ههیه كه به‌شێك ی خوێندكاران ب������ۆ فێربوون‌و خوێندن دێن. په‌یمانگاكان سه‌رپێچ ی بكهن سزا ده‌درێن به‌رپرس������انی پهروهرده باس لهوه ده‌كه‌ن كه ئه‌وان ناتوانن رێگری دیاریكردن ی نرخ ی خوله‌كان ی په‌یمانگاكان بگرن. به‌ه������رۆز مه‌حمود به‌رپرس������ ی په‌یمانگا ئه‌هلیی������هكان له‌به‌ڕێوه‌به‌رێت ی گش������ت ی پهروهرده ی سلێمانی ،باس لهوه دهكات كه په‌مانگاكان خۆیان نرخ داده‌نێن بۆ خوله‌كان‌و به‌پێ ی ماوه‌و جۆر ی خوله‌كان ده‌گۆڕێت" ،داوا ی نرخێكمان لێكردوون له‌ئاس������ت بژێو ی ژیان ی خوێندكاراندا بێت" ،بهاڵم به‌وته‌ی خۆی ئه‌وان ناتوانن له‌دانان������ی نرخ������دا زۆر له‌په‌یمانگاكان بكهن ،زۆریی نرخه‌كانیش بۆ خه‌رجی پێداویستی‌و خزمه‌تگوزاری په‌یمانگاك‌ه ده‌گه‌ڕێنێته‌وه" ،ئهو مه‌سره‌ف‌ه ی كه په‌یمانگا ده‌یكات دهبێته هۆ ی به‌رزبوونه‌و‌ه ی نرخ ی به‌شداربوون له‌خوله‌كاندا". ناوبراو ،جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه مه‌رج ی س������ه‌ره‌كیان بۆكردنه‌و‌ه ی په‌یمانگایه‌ك ئهوهیه پسپۆڕبێت له‌بواره‌ك‌ه ی خۆیدا‌و ئهگهر په‌یمانگایه‌ك سه‌رپێچ ی بكات لهو ڕێنماییان‌ه ی كه به‌ڕێوه‌به‌رێت ی پهروهرده بۆ ی داناوه ئه‌وا سزا ده‌درێت" ،جار ی یه‌كه‌م ئاگادار ی دهكهینهوه جار ی دووه‌م غه‌رام������ه ی ده‌كه‌ین جار ی س������ێیه‌م پێ ی داده‌خه‌ین‌و مۆڵه‌ته‌ك‌ه ی لێده‌سێنینه‌وه".
یه‌کشه‌ممه
2010 /6/13
15
ئایا
گۆشه‌یه‌ك ی په‌روه‌رده‌ییه ،عه‌زیز ئاالن ی ده‌ینوسێت
سود ی مێژوو ی پهروهرده چییه؟ ی خۆمانه ،گه‌لێ كجار مێژوو ی ناخ ی زیندوو مێژوو ئه‌لبومێك ی كه ده‌یبینین‌و بۆمان ی ده‌ده‌یینه‌و‌ه ن������ه‌ك ئهوه ئهوهیه كه لێك ێ ی زۆر جیاوازتر ب ی مێژوو وهك خۆ ماوه‌ت������هوه ،له‌وانه‌ی‌ه واقع ی ی كردار ی كه الیه‌ن ی لێكی ده‌ده‌ینه‌وه ،بهاڵم له‌به‌رئه‌و‌ه لهو راڤه‌ی‌ه ی خۆمانه ،كه‌وات‌ه مێژووش ی ئێمه زیاتر لێكدانه‌و‌ه مێژوو له‌ژیان ی ی خود ی په‌روه‌رده‌یه‌و‌ه په‌یوه‌ست‌ه به‌بڕیاردان دیس������انه‌و‌ه له‌روو ی خۆمان ،ههموو جۆره بڕیاردانێكیش له‌الیه‌ن مرۆڤه‌و‌ه به‌رهه‌م ی لهسهر گۆش ی ئهو په‌روه‌رده‌یه‌ی‌ه كه مرۆڤ بڕیاره‌ك‌ه ره‌نگدانه‌و‌ه ی ی بڕیار ی بڕیاربدات ،په‌روه‌رده‌ك‌ه كراوه ،كه‌وات‌ه مرۆڤ به‌رله‌و‌ه داوه. ی خۆیان وا ی دێرین ئهو ئه‌زموونه‌یان تێپه‌ڕاندو‌ه‌و مێژوو گه‌الن ی پڕ له‌بڕیاریان بهسهر بردووه، بۆ به‌جێهێشتوون كه زه‌مه‌نێك ی په‌روه‌رده‌یه‌ك بوون ،جا ئایا ی ده‌ست ی تر گۆشكراو به‌واتایه‌ك خۆیان په‌روه‌رده‌كه‌یان دروس������تكردووه ،یاخود په‌روه‌رده‌كه‌یان ئه‌وانیان دروس������تكردووه؟ ئه‌مه‌یان لهو جۆره پرس������یارانه‌ن كه ی زۆر هه‌ڵده‌گرێ. ورده‌كار ی ی هه‌ریه‌كه‌مانه‌و‌ه په‌روه‌رده‌كارێك گرنگ ئهوهیه له‌پشت س������ه‌ر ی ئهو كانییه ی مێژووه ،په‌یتا په‌یتا ئاو نه‌مر راوهس������تاو‌ه كه ناو ی ترمان دووبار‌ه ده‌یڕژێنینه‌و‌ه ئهو هه‌ڵده‌گۆزین‌و به‌ده‌س������ته‌ك‌ه ی به‌كارهێنان‌و لێخواردنه‌و‌هی. كانییه ،بهاڵم دوا ی كه ی پهروهرده به‌ش������ێك‌ه لهو پالن‌ه په‌روه‌رده‌ییی‌ه گشتی‌ه مێژوو وهك (كات) تێمان په‌ڕاندو‌ه‌و وهك (كار) جێبه‌جێمان كردو‌ه‌و ی (ئه‌گه‌ره‌كان)دایه ،پهروهرده ی دووباره‌بوونه‌و‌ه شیمان‌ه له‌رس������ته ی مێژووه ،چونكه ی تێدابێ ،ههر په‌یڕه‌وكردن وه‌ک چه‌ند داهێنان ی كاته‌كان‌ه به‌هه‌موو ده‌مه‌كانیه‌وه، ی پێكه‌و‌ه گرێدان پهروهرده پرۆسه ی ی چین پێنج سه‌د ساڵ پێش زایین ،په‌یڕه‌و بۆنموونه ئهگهر گه‌ل كۆنفوشیوسیان كردو‌ه‌و تائێستاش به‌رده‌وامن ،ئێمهش له‌ئێستاو‌ه ی تر به‌وان بگه‌ین هیچ كام له‌ئێمه‌و ئه‌وان ی بكه‌ین‌و 500ساڵ په‌یڕه‌و بستێك له‌سنور المان نه‌داوه. ی ی گرنگه بۆ پاراس������تن ی پ������ه‌روه‌رد‌ه كۆك‌ه‌و كانگایه‌ك مێژو ی ئێمه ی مرۆڤایه‌تیماندا به‌گشتی ،رۆڵ ئه‌زمونه‌كانمان له‌ناو بازن‌ه ل������ه‌وه‌دا به‌رز‌و به‌هادار‌ه كه مێژوو پهروهرده بكه‌ین ،نهك مێژوو په‌روه‌رده‌م������ان بكات ،گه‌ور‌ه ناوداران كه له‌مێژوودا ناویان ههیه ی مێژوویان گۆڕیوه. ی پهروهرده ئه‌وانه‌ن كه ئاڕاست‌ه ئاماده‌كردنی :ناسر ف‌ه‌تحی
28 27 26 25 24
گه‌شه‌ی جووڵه‌و جێكۆڕكێ له‌هه‌فته‌ی هه‌شته‌مه‌و ه تا هه‌فته‌ی شانزه‌یه‌م هه‌فت������هی هه‌ش������ته‌م :ل������هم ته‌مه‌نه‌دا منداڵه‌كه‌تان ده‌توانێ له‌كاتێكدا لهسهر پێ راتان گرتووه یان داتان نیشاندوو‌ه یان روو به‌ده‌م خهواندووتانه ،سه‌ری
هه‌ڵێنێت‌و رایبگ������رێ ،بهاڵم نهك بۆ ماوه‌یه‌ك������ی زۆر ،به‌ڵكوو بۆماوه‌یه‌كی كورت ،ئهگهر له‌س������ه‌ر زگ‌و به‌ده‌مه‌و‌ه بیخه‌وێنن ده‌توانێ سه‌ری له‌ئاڕاسته‌ی له‌شیدا بۆماوه‌یه‌كی كورت رابگرێ.
چۆنێتیییارمه‌تیدانی: • بۆئه‌وه‌ی ههستی خۆڕاگیركردن كه له‌گوێچكه‌كان،مێشك‌وماسوولكه‌كانی منداڵه‌كه‌تاندای������ه به‌هێ������ز بێ������ت، منداڵه‌كه‌تان به‌مه‌به‌ستی یاری لهگهڵ كردن لهسهر پێیه‌كانی رابگرن. • بۆئه‌وه‌ی لهگهڵ ده‌ورووبه‌ری رابێت‌و حه‌زی بچێته سرووشتی ده‌ورووبه‌ری خۆی ،داینیشێنن‌و بووكه‌ڵه‌و شتی نه‌رم‌و ره‌نگاڵه‌یی پێ نیش������ان بده‌ن. به‌كورتی :ئهو شتانه‌ی پێ نیش������ان بده‌ن كه ئه‌گ������ه‌ری ئهوه ههیه ده‌س������تیان ب������ۆ رابدێری‌و حه‌ز ب������كا ت بیا نگ������ر ێ . به‌دانانی چه‌ند با لیفێ������ك له پش������ت منداڵه‌كه‌ت������ان كارێك بكهن بچێت������ه دۆخی دانیش������تنه‌و هو بتوان������ێ زیان بهو
بووكه‌ڵه‌و ش������ته ن������ه‌رم‌و ره‌نگاڵه‌ییان‌ه ب������دات ك������ه تایبه‌تمه‌ندی������ی وه‌رز‌ه جۆراوجۆره‌كانیان تێدایه‌و ئیو‌ه بۆتان دابین كردووه. هه‌فت������هی دوانزه‌هه‌م :ل������هم ته‌مه‌نه‌دا منداڵه‌كه‌ت������ان ده‌توان������ێ له‌كاتێكدا به‌ده‌م������هوه خهواندووتانه به‌ئاس������انی س������ه‌ری خۆی به‌رز بكاته‌وه‌و ئهگهر داشی بنیشێنن‌و به‌پێشه‌و‌ه رایبگرن كه‌متر س������ه‌ری به‌رده‌داته‌وه‌و ده‌توانێ له‌م دۆخانه‌شدا سه‌ری به‌باشی به‌رز بكاته‌وه‌و رایبگرێ. چۆنێتیییارمه‌تیدانی: • بۆ به‌هێزتركردنی ماسوولكه‌كانی مل‌و شانی منداڵه‌كه‌تان ،ههندێجار كه لهسهر پشت راتان كشاندووه به‌یاری كردنهوه ده‌س������ته‌كانی بگرن‌و به‌ره‌و سهرهوهی به‌رزبكه‌نه‌و‌ه به‌جۆرێك كه بكه‌وێت‌ه دۆخی دانیشتنه‌وه. • بۆئه‌وه‌ی هانی بده‌ن كه ده‌سته‌كانی درێ������ژ بكات‌و ده‌س������ت بۆ ش������ت ب������ه‌رێ ،كاتێك له‌س������ه‌ر زگ راتان كشاندووه ،هه‌ندێك شتی ره‌نگاڵه‌یی‌و سه‌رنجڕاكێش له‌پێش ده‌می دابنێن به‌جۆرێك كه ده‌س������تی بیانگاتێ‌و ده‌ستیان بۆ درێژ بكات .به‌م شێوهیه
منداڵه‌كه‌تان فێرده‌بێت قورس������اییو كێش������ی جه‌س������ته‌ی خۆی له‌س������ه‌ر ده‌س������تێكی رابگرێ‌و به‌ده‌سته‌كه‌ی دیكه‌ی كارێكی تر بكات. به‌كورتی :ئهو یارییانه‌ی لهگهڵ بكهن كه ماس������وولكه‌كانی به‌هێز دهكات. له‌س������ه‌ر پشت رایكێش������نو ده‌ستی بگ������رن‌و به‌رزی بكهنهوهو س������ه‌یری چاوه‌كانی بكهنو پێی بڵێن "پشت" ئهم كاره درێژ‌ه بده‌ن تا كاتێك كه بێزارده‌بن. هه‌فته‌ی ش������انزه‌هه‌م :ل������هم ته‌مه‌نه‌دا منداڵه‌كه‌تان حه‌زده‌كات دابنیشێت‌و س������ه‌یری ده‌ورووبه‌ری بكات ،بهاڵم پێویس������تی به‌یارمه‌تیی ئێ������وه ههیه. كاتێك رایده‌كێش������ن كه له‌س������ه‌ر پش������ته‌و‌ه بۆ دۆخی دانیشتنی ببه‌ن سه‌ری تۆزێك بۆ پشته‌و‌ه داده‌كه‌وێ، ئهگهر یارمه‌تی بك������هن ئهو ده‌توانێ سه‌ری خۆی بۆماوه‌یه‌كی زۆر راست رابگ������رێ‌و كاتێكیش له‌س������ه‌ر زگ راتان كش������اندوو‌ه ده‌توانێ س������ه‌ری به‌رزبكاته‌وه‌و راست‌ه‌و راست سه‌یرتان بكات. چۆنێتیییارمه‌تیدانی: • بۆ به‌هێزتركردنی ماسوولكه‌كانی
جه‌س������ته‌ی منداڵه‌كه‌ت������ان ،ج������ۆره یارییه‌كی لهگهڵ بك������هن كه بتوانێ به‌هه‌ردووك الی خۆیدا بسووڕێته‌و‌ه یان خۆی وه‌رسووڕێنێ. • بۆ ئهوهی هانی بده‌ن كه سه‌ربه‌خۆیی له‌خۆڕاگریی تێدا درووس������ت بێت دهبێ هه‌ندێك بووكه‌ڵه‌ی له‌دووره‌و‌ه ب������ۆ رابگرن بۆئه‌وه‌ی ده‌س������تیان بۆ رابدێرێ‌و به‌ده‌ستی خۆی بیانگرێ، ئهگهر گرتیشی لێیگه‌ڕێن رایانگرێ تا له‌ده‌ستی به‌رده‌بنه‌وه. • منداڵه‌كه‌ت������ان ب������ا بالی������ف یان هه‌رش������تێك كه بتوان������ێ یارمه‌تی بدات بۆ دانیش������تن ،لهسهر كورسی دابنیشێنن. به‌كورتی :هانی بده‌ن به‌ره‌و خۆڕاگری بچێت .كارێك بكهن به‌جێگۆڕكێی خۆت������ان له‌الیه‌ك ب������ۆ الیه‌كی تری منداڵه‌كه‌ت������ان‌و هه‌روه‌ها ئهنجامدانی یاری"پشت"" ،پشت" ،یان "میاو"، "میاو" له‌گه‌ڵی ،ئاراسته‌یه‌كی تازه‌تر به‌یارییه‌ك������هی خۆتان بده‌ن بۆئه‌وه‌ی منداڵه‌كه‌تان لهگهڵ ش������ێوازی نوێی یاریكردنی ئێوه ئاشنابێت .به‌جۆرێك كه ب������ۆ دۆزینه‌وه‌ی ئێوه ناچار بێت به‌دواتان دا بگه‌ڕێت.
دایک‌و باوکی میهره‌بان پشتگیری لێهاتوویی قوتابییه‌کانتان بک‌هن‌و که‌شێکی ئارامیان بۆ بڕه‌خسێنن
14
یه‌کشه‌ممه
2010 /6/13
ژماره 28:
بۆسه‌عیكردن كچان‌و كوڕان روو له‌پاركه‌كان ده‌كه‌ن له‌گه‌رم ه ی تاقیكردنه‌وه‌كاندا خوێندكاران تادره‌نگان ی شه‌و له‌پاركه‌كاندا ده‌مێننه‌و‌ه ی له‌وه‌رز تاقیكردنه‌وه‌كاندا‌و به‌هۆی بوونی گه‌رماو قه‌ره‌باڵغی خێزانه‌كان‌و حه‌زكردن بۆ كۆبوونه‌و‌ه لهگه ڵ هاوڕێكان به‌شێك له‌خوێندكاران له‌پارك ه ی گشتیه‌كاندا سه‌ع ده‌كه‌ن. هۆگر كه‌مال له‌سلێمانی
به‌شێك له‌خوێندكاران ی دوانزه‌یه‌م ی ئاماده‌ی������ یو زانك������ۆكان له‌باخ������ه گش������تییه‌كان تا دره‌نگانێك ی شه‌و سه‌ع ی دهكهنو به‌شێكیشیان ته‌نها بۆ كات بهس������ه‌ربردن‌و قسه‌كردن لهگهڵ هاوڕێكاندا دێنه پاركه‌كانه‌وه. دانا تاهی������ر ،خوێندكار ی قوناغ ی دوانز‌ه ی بنه‌ڕه‌ت ی ت������ا ده‌ره‌نگان ی شه‌و لهگهڵ هاوڕێكانیدا ده‌مێنیته‌وه، بۆئ������هوه ی پێك������هوه وه‌اڵم������ ی ئهو پرس������یاران‌ه بدهنهوه ك������ه بهتهنها نایانزان������ێ" ،هاتووم ت������ا لهگهڵ هاوڕێكه‌م س������ه‌ع ی بكه‌م" ،چونكه ئهگهر ژماره‌یه‌ك ی زۆر خوێندكار
چیم بینی
پێكه‌و‌ه كۆببنه‌و‌ه ناتوانن س������ه‌ع ی ێ زیاتر بین، بكهن" ،ل������ه‌دوو هاوڕ ئه‌وا ته‌نها كاتمان به‌فیڕۆ ده‌ده‌ین".
پاركه‌كان دهبنه شوێن ی سه‌عیكردن ی خوێندكاران ب������ه‌رزان عه‌ل������ی ،ڕۆژان������ه دێت‌ه ێ باخ ی گش������ت ی س������لێمان یو لهو زۆربه ی كاته‌كان ی به‌سه‌عیكردنه‌و‌ه به‌سه‌رده‌بات. ئهو ،ئاماژه ب������هوه دهدات كه باخ‌ه گش������تییه‌كان ش������وێنێك ی له‌بارن بۆسه‌عیكردن" ،باخه‌كان كه‌شێك ی باش‌و فراوانیان ههیه بۆسه‌عیكردن"، چونكه زۆربه ی ئهو خوێندكاران‌ه ی دهچنه پاركه‌كان ،له‌ماڵه‌و‌ه شوێنێك ی باشیان بۆنه‌ڕه‌خس������اوه"له‌به‌رئه‌و‌ه خوێن������دكاران بۆس������ه‌عیكردن ڕووده‌كه‌ن‌ه پاركه‌كان". ناوبراو ،به‌پێچه‌وان‌ه ی هاوڕێكانییه‌و‌ه زۆرب������ه ی كاته‌كان������ ی له‌ماڵ������هوه به‌سه‌عیكردن بهس������ه‌رده‌بات ،بهاڵم "له‌ئێواراندا بۆجه‌و گۆڕین‌و زیاتر س������ه‌عیكردن ڕووده‌كه‌م������ه پارك ی دایك ،چونكه ش������وێنێك ی ئارام‌و فێنكه".
6
چه‌ند دیمه‌نێك ،كه له‌میان ی گه‌شتێكدا بۆ واڵت ی توركیا سه‌رنجیان راكێشام
پشكنین !!... چۆلی ئه‌سعه‌د سه‌ردان ی چه‌ندین دامه‌زراو‌ه ی راگه‌یاندنمان كرد ،چه‌ندین دامه‌زراو‌ه ی رۆشنبیریمان به‌سه‌ركرده‌وه ،یه‌كێك لهو دیارده جوانان‌ه ی سه‌رنجیان راكێشام شێواز ی پشنكینی میوانه‌كان‌و ئهوانه بوو كه سه‌ردان ی ئهو دامه‌زراوانه‌یان ده‌كرد. پێش ههموو شتێك ،ئهوانه ی له‌پرسگه‌كاندا كاریان ده‌كرد ،وا هه‌ستت ده‌كرد كه ههموویان له‌یه‌ك دامه‌زاراوه ،له‌الیه‌ن یه‌ك دامه‌زاروه‌و‌ه به‌ڕێو‌ه ده‌برێن ،چونكه ههموو كارمه‌نده‌كان یه‌كپۆش بوون ،یه‌ك جۆر جلیان له‌به‌ردابوو ،به‌شێوه‌یه‌ك هه‌ستت ده‌كرد كه ده‌چیت‌ه ناو دامه‌زراوه‌یه‌ك ی رۆشنبیرییه‌وه. ههموو دامه‌زراوه‌كان ،سیستمێك ی پشكنین ی هونه‌ریی كاره‌باییان به‌كارده‌هێنا ،هیچ كه‌سێك به‌ده‌ر نه‌بوو له‌پشكنین ،گه‌وره‌و بچوك ،یه‌ك رێگا ی ره‌سم ی ههبوو بۆ چوون‌ه ژووره‌وه ،كارمه‌نده‌كان ی ئهو دامه‌زراوه‌ی‌ه به‌كارتێك ی زیره‌كی خۆیانه‌و‌ه ده‌چوون‌ه ژووره‌وه ،میوانه‌كان ده‌بوای‌ه به‌كارتی كه‌سێك یان تایبه‌تی پرسگ‌ه تێپه‌ڕببن. ههموو ئامێرێك ی وهك مۆبایل ،كامێرا یان كانزایی ده‌بوای‌ه بخرێت‌ه ناو شوێن ی تایبه‌ته‌و‌ه بۆئه‌و‌ه ی تێپه‌ڕێنرێت‌و ببیندرێت. كارمه‌نده‌كان ی پرسگ‌ه زۆر به‌وریایی‌و لێهاتوویی كار ی خۆیان ده‌كرد ،هه‌ستت ده‌كرد كه كار بۆدامه‌زراوه‌یه‌ك دهكات كه خۆشیده‌وێت‌و لێك تێگه‌یشتن له‌نێوانیان ههیه ،ئهم هه‌ستكردن‌ه به‌لێپرسراوی ،گرنگ ی زۆر ی بۆناوبانگ ی شوێنه‌ك‌ه ههیه ،ئهو دامه‌زراوانه‌ش ئهو گرنگییه‌یان له‌به‌رچاوگرتووه ،ههربۆیه له‌یه‌كه‌م بینینه‌و‌ه میوانه‌كان هه‌ست ی پێده‌كه‌ن.
له‌وه‌رزی تاقیکردنه‌وه‌کاندا خوێندکاران پارکه‌کان ئاوه‌دان ده‌که‌نه‌وه فۆتۆ :هۆگر کهمال
ڕۆژان ی پێنجشه‌ممه‌و هه‌ین ی گرفتیان ههیه به‌ه������ۆ ی قه‌رباڵغ������ ی س������ه‌ردانی هاوواڵتی������ان‌و خێزانه‌كانیانه‌و‌ه بۆ پاركه‌كان ،ڕۆژان ی پێنجش������ه‌ممه‌و هه‌ینی ،خوێندكاران ناتوانن سه‌عی بكهن. ه������اوڕێ ج������ه‌الل ،خوێن������دكار ی كۆلیژ ی بازرگانی به‌هۆ ی گه‌رم یو قه‌ره‌باڵغ ی ماڵه‌وه‌یان ڕوو ی كردۆته پارك ی ئازادی ،بهاڵم ڕۆژان ی هه‌ین ی ناتوان ێ لهگه ڵ هاوڕێكان ی س������ه‌ع ی بكات" ،ئێمه پێنجشه‌ممان‌و هه‌ین ی
گرفتمان زۆر بۆ دروس������تده‌بێت، چونكه پارك������هكان زۆر قه‌ره‌باڵغ دهبن ،بۆیه ئێمهش تاسه‌عات دوو ی ش������هو س������ه‌ع ی ده‌كه‌ین‌و ده‌ڕۆین‌ه ماڵهوه". ئ������هو ،جه‌خت لهوه دهكات������هوه كه زۆربه ی كات به‌هۆ ی هاتن ی خه‌ڵك ی جۆراوجۆره‌و‌ه بۆ پاركه‌كان خه‌یاڵیان ده‌ڕوات" ،جار ی واههیه ته‌نیشتمان پڕده‌بێت له‌خێزان‌و هه‌ڵده‌په‌ڕن ،یان كچێك ی جوان به‌به‌رده‌ماندا دێت، ئێمهش سه‌یریان ده‌كه‌ین‌و خه‌یاڵمان ده‌ڕوات".
ئهو خوێندكار‌ه ئه‌وه‌ش ی نه‌شارده‌و‌ه كه س������ه‌عیكردن كه‌وتۆت‌ه س������ه‌ر خوێندكاره‌ك‌ه خۆی" ،دوو هاوڕێم به‌هۆ ی س������ه‌عیكردن له‌م پاركان‌ه توانیویان‌ه نمر‌ه ی كۆلێژ ی پزیشك ی به‌ده‌ستبهێنن". كچانیش روو له‌پاركه‌كان ده‌كه‌ن شیالن شوان ،خوێندكار ی قۆناغ ی یه‌كه‌م������ ی كۆلێ������ژ ی ئه‌ندازیار ی میكانیكیی‌ه كه له‌گ������ه ڵ ژماره‌یه‌ك له‌خوێندكار ی كوڕو كچ ی هاوڕێ ی پێكه‌و‌ه له‌پارك ی ئازاد ی س������ه‌عیان
ده‌كرد" ،به‌كچ‌و ك������وڕه‌و‌ه پێكه‌و‌ه سه‌ع ی ده‌كه‌ین ،ئه‌وه‌ش دهگهڕێتهوه بۆقورس������ ی وانه‌كانمان كه بهتهنها ناتوانین سه‌ع ی بكه‌ین". ئهو كچ‌ه خوێن������دكار‌ه پاركه‌كان‌و كۆبوونه‌و‌ه ی هاوڕێكان ی به‌كارێك ی ب������اش دانا ،چونك������ه "كۆبونه‌و‌ه ی ئێمه ی خوێندكار سود ی زۆره بۆ گۆڕینه‌و‌ه ی بیروڕا ی زانس������تی"، بهاڵم شیالن ئه‌وه‌ش������ ی نه‌شارده‌و‌ه كه كچان زۆركه‌م دێنه پاركه‌كان‌و ئه‌وه‌ش������ ی گه‌ڕانده‌و‌ه بۆ ئاس������ت ی تێگه‌یشتن ی كۆمهڵگهو خێزان.
سه‌المه‌تیی دهروونی له قوتابخانه‌کاند‌ا ئاگرین مه‌حموودی ئه‌گ������ه‌ر منداڵێ������ک به‌ب������ێ له‌به‌رچاوگرتنی ئهو رووداوانه‌ی له‌ژیانی������دا تووش������ی ب������ووه، بتوانێ له‌قوتابخان������هو خوێندندا سه‌رکه‌وتووبێ ،شانسی ئهوهی ههیه له ژیانیدا که‌س������ێکی به‌خته‌وه‌رو سه‌رکه‌وتوو بێ. ئه‌رکی مامۆستایان‌و به‌ڕێوه‌به‌رانی قوتابخانه ئهوهی������ه که دۆخێکی دهروونی������ی باش ب������ۆ مندااڵن بڕه‌خس������ێنن‌و مندااڵن بتوانن به که‌ڵک وه‌رگرتنی مه‌نتقی‌و ژیران‌ه له به‌ه������ره‌و توان������ا زاتییه‌کانیان سه‌رکه‌وتوویی به‌ده‌ست بێنن. من������دااڵن ل������ه قوتابخانه گه‌لێک پێویس������تی ده‌روونیی������ان ههیه. پێویس������تیان به خۆشه‌ویس������تی‌و ئ������ه‌وه‌ی که هه‌س������ت بکه‌ن جێی رێزو حورمه‌ت������ن ،نموونه‌یه‌ک لهو پێویستییانه‌ن .دهبێ فێری مندااڵن بکرێ له‌دنی������ای ده‌وروبه‌ریاندا خۆش������بوێ‌و که‌س������انێکیان
له‌به‌رامبه‌ردا که‌سانێکیش ئه‌وانیان خۆشبوێ .پانتایی قوتابخانه دهبێ به جۆرێک بێ که مندااڵن بتوانن‌و ده‌رفه‌تی ئه‌وه‌یان بۆ بڕه‌خسێ که لهگهڵ خۆشه‌ویس������تی تێکه‌ڵ بن‌و به‌هه‌موو ماناو‌ه هه‌س������تی پێبکه‌ن. بۆئه‌وه‌ی مندااڵن هه‌س������ت بکه‌ن جێی ڕێزو حورمه‌تن ،پێویستیان به زانی������اری‌و هێزی بیرکردنه‌وه ههیه. ئهگهر قوتابییه‌ک ،ل������ه زانیاری وه‌رگرت������ن ،فێربوونی ش������ێوازی بیرکردنه‌و‌ه‌و چاره‌س������ه‌رکردنی کێش������ه‌کان س������ه‌رکه‌وتوو نه‌بێ، قه‌ره‌بووکردنه‌وه‌ی ئهو شکس������ته ل������ه الی������هن بنه‌ماڵه‌و که‌س������انی ده‌وروبه‌ریی������هوه زۆر ئه‌س������تهمه. قوتابخانه ده‌ب������ێ به جۆرێک بێ که من������دااڵن ه������اوکات لهگهڵ فێربوون ی شاره‌زایی‌ه زانستییه‌کان، فێری سۆزو خۆشه‌ویستیش بن‌و ب������ۆ ده‌ربڕین‌و نیش������اندانی ئهو خۆشه‌ویستییه ،هه‌س������تی متمانه به‌خۆبوونی������ان تێدا س������از بێ.
مندااڵن دهبێ فێری ئهوه بن چۆن ده‌توانن له‌وپه‌ڕی بوونی کێش������ه کۆمه‌اڵیه‌تی‌و په‌روه‌رده‌ییه‌کانی ناو قوتابخانه ،که‌سانێکی هه‌ستیارو دڵس������ۆز بن‌و بتوان������ن یارمه‌تی هاوپۆلێکانیان بده‌ن. هه‌ندێ������ک ته‌رخانکردن������ی ل������ه به‌رنام������هی قوتابخانه‌کان ش������اره‌زایی‌ه بۆفێرکردن������ی کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان‌و پێوه‌ندییه‌کانیان، هه‌نگاوێکی کاریگه‌ر‌ه بۆ گه‌یشتن ب������هو ئامانجه .ک������ۆڕی گفتوگۆو ڕاگۆرینه‌و‌ه له نێ������وان قوتابیان‌و مامۆس������تایان ،ده‌رفه‌تێکی باش بۆ فێرکردنی ئهم ش������اره‌زاییان‌ه سازده‌کات. مامۆس������تایان لهو جۆره کۆڕانه‌دا دهبێ وابکه‌ن مندااڵن هه‌س������ت ی که‌س������ایه‌تییه‌کی جێ������ی ڕێ������زو پڕبه‌هایان تێدا ساز بێ .بارهێنانی من������دااڵن وه‌ک که‌س������انێکی به‌رپرس������یار دهبێته هۆی ئهوهی ئه‌وان سه‌باره‌ت به‌هاورێ‌و که‌سانی ده‌وروبه‌ری������ان بێالی������هن نه‌بن‌و
له‌هه‌مبه‌ر هه‌ڵسوکه‌وتیان سه‌باره‌ت به که‌س������انی تر به‌رپرسیارانه‌تر بجوڵێن������هوه .مندااڵن ل������ه وه‌ها دۆخێکدا هیچ کات هه‌س������ت به ته‌نیای������ی ناک‌هن‌و ل������ه ده‌ڕبرینی خۆشه‌ویس������تی‌و وه‌ده‌ستهێنانی شوناس سه‌رکه‌وتوو دهبن. له‌وانه‌ی‌ه پێکهێنان������ی ئهم جۆره کۆڕان‌ه بۆ پۆلێکی 30تا 40که‌سی ئه‌سته‌م بێ ،بهاڵم به‌گه‌شبینییه‌کی زیاتر ده‌کرێ ئ������هم پۆالنه‌ش به چه‌ند گ������رووپ دابه‌ش بکرێت‌و بۆه������ه‌ر گرووپێ������ک به‌جیا ئهم به‌رنام‌ه فێرکارییان‌ه به‌ڕێو‌ه بچێت . ته‌نانه‌ت ده‌کرێ بۆپێکهێنانی ئهم ده‌وران‌ه له کارناسانی ته‌ندرووستی دهروونی ،مامۆستایانی په‌روه‌رد‌ه‌و ته‌نان������هت ده‌روونناس������ان که‌ڵک وه‌ربگی������رێ .له‌وانه‌ی������ه له نێو دایک‌و باوکی قوتابیانی پۆل یان قوتابخانه‌یه‌ک که‌سانێکی پسپۆڕ له بواری په‌روه‌رد‌ه‌و خوێندن هه‌بن که بکرێ جار جاره به‌رپرسیاره‌تی ئهم کۆبوونه‌وانه‌یان پێبسپێردرێ.
له‌په‌روه‌رده‌و فێربووندا هیچکات دره‌نگ نییه بۆ ده‌ستپێکردن
ژماره 28:
17
یه‌کشه‌ممه
2010 /6/13
ی خوێنبه‌خشین ه سبه‌ینێ ساڵڕۆژی جیهان
Ï
لهماوه ی پێنج مانگ ی رابردوودا 11152بتڵ خوێن به‌خشراو‌ه
خوێ������ن ،هه‌ندێكی������ان پێیانده‌وتریت زیادبون������ ی خوێن ی س������ه‌ره‌تای ی پۆل ی سایس������یما كه گیروگرفتیان له‌مۆخ ی ئێس������كدا هه‌ی������ه ،هه‌ندێك������ ی تریان پێیانده‌وترێ������ت پۆل������ ی سایس������یما ی ناوه‌ندی"،ئه‌مجۆره‌ی������ان له‌ئه‌نجام������ ی نه‌خۆش������ییه‌كه‌وه‌ی‌ه وهك كه‌مبونه‌و‌ه ی پالزما له‌خوێندا یان له‌ئه‌نجام ی رووداو ی س������وتان‌و نه‌خۆش������ییه‌كان ی جگ‌هر‌و گورچیله" ،به‌ده‌ر له‌وه‌ش نه‌خۆشییه‌ك ههیه كه به‌هۆكار ی بۆماوه‌ی ی زیادبون ی خوێن رووده‌دات‌و ده‌بیت‌ه هۆ ی زیادبون ی رێژه ی هیمۆگلۆبین به‌رێژه‌یه‌ك ی زۆرو به‌رده‌وام پێویستیان به‌خوێن به‌خشین ههیه.
ی ی جۆراوجۆر بوونی نه‌خۆش ی درێژخایهنو ڕووداو جۆراوجۆر نه‌خۆشه‌كان تووشی كه‌مخوێنی ده‌كات‌و ی بانكه‌كانی خوێنیش له‌هه‌رێم ی كوردستان پێداویستیه‌كان ی كه‌م خوێنی به‌هۆ خوێنبه‌خشه‌كانه‌وه دابین ده‌كه‌ن. بێستون فه‌تاح بۆ پاراس������تن ی گیان������ ی ئهو كه‌س������انه ی پێویستیان به‌خوێنه‌و ئه‌وانه‌ش كه خوێنیان زیاد‌ه ڕیكخراو ی ته‌ندروس������ت ی جیهان ی ههموو ساڵیك رۆژ ی 6/14ده‌كات‌ه رۆژ ی جیهان ی خوێنبه‌خش������ین ،هاوكات به‌پێ ی ئامار ی بانك ی سه‌ره‌ك ی خوێن ی سلێمان ی لهماوه ی پێنج مانگ ی راب������ردوودا 11152 بتڵ خوێن بۆ نه‌خۆش������خانه‌كان ی ئهو شار‌ه سهرفكراوه. نه‌خۆشخان‌ه ی هیوا ،تایبه‌ت به‌نه‌خۆشییه‌كان ی ش������ێرپه‌نج‌ه‌و خوێ������ن به‌ش������ ی زۆرین‌ه ی ئ������هو خوێن������ه ی ب������ۆ س������ه‌رفكراو‌ه ك������ه 3091بتڵ������ه ،له‌به‌رئه‌و‌ه ی نه‌خۆش������هكان ی تاالسیما‌و ش������یرپه‌نج‌ه به‌به‌راورد به‌حاڵه‌ت ی نه‌خۆش������ییه‌كان ی تر زیاتر پێویس������تیان به‌خوێ������ن وه‌رگرتن ههیه ،نه‌خۆش������خان‌ه ی فریاكه‌وتن به‌دووه‌م نه‌خۆشخان‌ه داده‌نریت له‌روو ی پیداوێست ی نه‌خۆشه‌كانیان به‌خوێن وه‌رگرتن لهبهر زۆری ی حاڵه‌ت ی رووداوه‌كان بهتایبهت ی رووداو ی هاتوچۆ كه لهو ماوه‌یه‌دا بڕ ی 1534بتڵ خوێنیان بۆ سه‌رفكراو خۆشخانه،ه نه‌خۆشێک له‌کاتی وه‌رگرتنی خوێندا نه‌خۆشخان‌ه یمنداڵبوونبه‌سێیه‌منه نه‌خۆشه‌كان بێخوێن نابن ده‌ژمێردرێت كه بڕ ی 1402بتڵ خوێنیان ی ی به‌ش������ بۆ سهرفكراوه بۆحاڵه‌ته‌كان ی منداڵبوون‌و به‌هزاد محه‌مه‌د به‌رپرس������ ی ی س������هرهك خوێنبه‌خش������ین له‌بانك نه‌شته‌رگه‌ر ی نهخۆشییهكان ی ژنان. خوێ������ن ،ئام������اژه ی ب������ه‌وه‌دا ك������ه ی مرۆییه‌و خوێنبه‌خش������ین كارێك������ به‌ب ێ پشكنین خوێن نادرێت كلس������وم خدر به‌ڕێوبه‌ر ی بانك ی سه‌ره‌ك ی دووجۆر خوێنبه‌خشیش رووده‌كه‌ن‌ه خوێن ی شار ی سلێمانی باس ی لهوه كرد مه‌ڵبه‌نده‌كه‌یان" ،ئهوانه ی مه‌به‌ستیان ی كه بانكه‌كه‌یان رۆڵێك ی سه‌ره‌ك ی ده‌بینێت ته‌نها خوێنبه‌خشین‌ه‌و رێژه ی خوێن له‌دابینكردن ی خوێ������ن له‌ناوچه‌كه‌دا "ئهم جه‌س������ته‌یان بهرزه ،هه‌روه‌ها ئهوانه ی ی به‌خوێنه". مه‌ڵبه‌ند‌ه به‌رپرسیار‌ه له‌ئاماده‌كردن ی خوێن كه‌سێكیان پێویست ناوب������راو ،ئهوه ی ڕوونك������رده‌و‌ه كه بۆ نه‌خۆشخانه‌كان ی شار ی سلێمانی". ئهو به‌ڕێوه‌به‌ر‌ه به‌پێویست ی زان ی كه ههموو هیچ خوێنێك نادرێت بهنهخۆش تا ی ته‌واو ی بۆ نه‌كرێت" ،ئهوانه ی بتڵ‌ه خوێنێك ،زیاد له‌چه‌ند پشكنینێك ی بۆ پشكنین ده‌كرێت" ،ههر بتڵێك خوێن له‌م مه‌ڵبه‌ند‌ه خوێن ده‌به‌خشن به‌كه‌سوكاریان ئێمه بچێته دهرهوه ههموو پشكنینه‌كان ی بۆ كراوه خوێنه‌ك‌ه ی خۆیان ل ێ وه‌رده‌گرین‌و ی ئاماده‌كراو ی ده‌ده‌ین ێ وهك پشكنین ی ئایدز‌و پشكنین ی هه‌وكردن ی بتڵێك خوێن ی بۆ كراوه". ڤایرۆس������ ی جۆره‌كان������ ی ( ،")b,cبۆئه‌و كه ههموو پشكنینێك ی خوێن، ی وه‌رگرتن ی به‌ش������ مه‌به‌س������ته‌ش بانكه‌كه‌یان له‌مانگ ی چواردا به‌رپرس به‌شێك ی نوێیان كردۆتهوه بۆجیاكردنه‌و‌ه ی ئاماژه ی ب������هوه دا كه له‌بانكه‌كه‌یاندا ی یه‌ده‌گیان ههیه بۆ پێكهاته‌كان ی خوێن ،پاشتر به‌پێی پێویستی ی هه‌میش������ه خوێن ی ساالسیماو شێرپهنجه، داواكراو ی نه‌خۆشخانه‌كان دابه‌شیده‌كه‌ن نه‌خۆشیه‌كان بهسهر نهخۆشییهكان ی ساالسیماو هیمۆفیلیاو "ناهێڵین نه‌خۆش������ه‌كانمان بێخوێن بن". لۆكیمیا ی خوێن. ئا :كاكۆ فه‌ره‌یدون توێژینه‌وه‌یه‌ك������ی زانس������ت ی ك������ه له‌ئه‌مریكا ئه‌نجام������دراوه ،ده‌ریده‌خات كه تووش������بوون به‌شێرپه‌نج‌ه ی خوێن له‌عێراقدا ،سێ ئه‌وه‌ند‌ه ی پازد‌ه س������اڵی رابردوو زیادیكردووه .ئه‌مه‌ش كێش������هی زۆری ب������ۆ ته‌ندروس������تی مندااڵن دروستكردووه. سام لیسته‌ر ،نووسه‌ر ی ته‌ندروست ی له‌ڕۆژنام‌ه ی تایمز له‌زار ی پسپۆڕان ی ئاماده‌كار ی توێژینه‌وه‌ك‌ه ڕایگه‌یاند تاساڵ ی 698 ،2007حاڵه‌ت ی شێرپهنجه ی خوێن له‌مندااڵن ی خوار ته‌مه‌ن پازد‌ه ساڵ تۆمار كراوه. توێژه‌ران گه‌یش������توونه‌ت‌ه ئ������هو ئه‌نجام‌ه ی كه نه‌خۆش������ییهكه له‌هه‌مان ماوه‌دا به‌ڕێژه‌ی %8.5 بۆهه‌ر سه‌دهه‌زار منداڵ زیادیكردووه ،ئه‌مه‌ش زیات������ره له‌دوو ئه‌وه‌ند‌ه ی ڕێژ‌ه ی تووش������بووان
چ ی دهبێته هۆ ی زیادبوون ی خوێن چه‌ند هۆكارێك واده‌كه‌ن كه كه‌سێك خوێن ی ناو لهش������ ی له‌بڕ ی پێویس������ت زیادبكات‌و ناچ������ار ی بكات كه خوێن ببه‌خشێت. د.س������یروان محه‌م������ه‌د پس������پۆڕ ی نهخۆشییهكان ی هه‌ناویی ،باس لهوه دهكات كه جگه‌ره‌كێشان یهكێكه له‌هۆكاره‌كان ی زیادبوون������ ی خوێن" ،جگه‌ره‌كێش������ان دهبێته ه������ۆ ی به‌رزبوون������هوه ی رێژه ی هیمۆگلۆبین له‌جه‌س������ته‌داو كاربۆكس ی هیمۆگلۆبین له‌خوێنیان زیاد دهكات"، ههربۆیه جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه له‌ناو س������ییه‌كان ی جگه‌ره‌كێشدا ئۆكسجین به‌هۆ ی دووكه‌ڵه‌و‌ه ك������هم ده‌بیته‌وه ،كه ئۆكس������جین كه‌م بویه‌و‌ه جه‌س������ته‌ش پێویس������ت ی به‌ئۆكس������جین ی ته‌واو ههیه بۆئه‌و‌ه ی ههموو ئۆكسجین ی ناو سییه‌كان وه‌ربگرێ������ت له‌الی������هن هیمۆگلۆبین ی خوێنهوه ،ناچار جه‌س������ته ی كه‌س������هكه هه‌ڵده‌ستیت به‌زیادكردن ی خوێن. ئهو پسپۆڕ‌ه ئاماژه به‌چه‌ند نه‌خۆشییه‌ك ی هه‌ناویی دا كه دهبێته هۆ ی زیادبوون ی
ڕێگرییه‌كان ی خوێن به‌خشین ڕیكخ������راو ی ته‌ندروس������ت ی جیهان ی ده‌ستنیشان ی چه‌ند هۆكارێك ی كردووه ك������ه ڕێگر‌ه له‌به‌رده‌م خوێنبه‌ش������خین، لهوانه كه‌مخوێن ی یان بوون ی جۆرێك له‌جۆره‌كان������ ی كه‌مخوێن������ یو كه‌می ی ئاسن ی خوێن ،نه‌خۆش������ییه‌كان ی دڵ‌و ت������ا ی رۆماتیزم ،هه‌روه‌ها نه‌خۆش������ییه دریژخایه‌نه‌كان ی سنگ ،به‌رزبونه‌و‌ه ی په‌ستان ی خوێن ی درێژخایهن ،هه‌وكردن ی جگه‌ر ی ڤایرۆسی ،بون ی شه‌كر‌ه ی میز، حاڵه‌ته‌كان ی گه‌وره‌بون ی جگه‌ر ،حاڵه‌ت ی سست ی گورچیله‌كان ،حاڵه‌ته‌كان ی ف ێو بورانه‌و‌ه ی دواب������ه‌دوا ی یه‌ك ،زیادبون ی������ان كه‌م������ ی رژێنه‌كان������ ی گالند ی په‌ریزاده ،دووگیانی ،نه‌خۆش������ییه‌كان ی خوێن به‌ربوون ،نه‌خۆشی‌ه بۆماوه‌ییه‌كان، نه‌خۆش������ییه ده‌رونی‌ه تونده‌كان ،بڕ ی ئهو خوێنه ی له‌كات ی خوێن به‌خشیندا وه‌رده‌گیرێت ،س������ه‌ره‌ڕا ی ئه‌وه‌ش كه كه‌س������ێك پێش س������ێ مانگ خوێن ی به‌خش������یبێت یان نه‌ش������ته‌رگه‌ر ی بۆ كرابێت. رۆژ ی جیهان ی خوێن به‌خشین رێكخراو ی ته‌ندروست ی جیهان ی ههموو س������اڵیك رۆژ ی 6/14ده‌كات‌ه رۆژ ی جیهان������ ی خوێن به‌خش������ین ،ئه‌ویش له‌پێناو گرنگیدان به‌خوێن به‌خشین‌و پێداویست ی بوون ی خوێنێك ی ته‌ندروست بۆ نه‌خۆشه‌كان له‌كات ی پێداویستیان بهو خوێنه. رۆژ ی جیهان ی خوێنبه‌خشین له‌رۆژ ی له‌دایكبوون ی زانا ی نه‌مس������او ی كارل الندش������تاینره‌و‌ه هاتوو‌ه ك������ه خاوه‌ن ی خه‌اڵت������ ی نۆبڵ‌ه ب������ۆ ئ������هو دۆزینه‌و‌ه ی به‌ده‌ستیهێنا ،بۆ گروپه‌كان ی خوێن كه كردار ی خوێن گواستنه‌و‌ه ی ئاسان كرد له‌كه‌سێكه‌و‌ه بۆ كه‌سێك ی تر ،یه‌كه‌مین كه‌س له‌جیهاندا خوێن ی به‌خش ی زانا ریچارد مارینۆ ب������وو ،یه‌كه‌مین بانك ی خوێن كه دامه‌زرا بۆ پاراستن ی خوێن له‌شار ی شیكاگۆ ی ئه‌مه‌ریك ی بوو. رۆژان������ه گیان������ ی هه‌زاره‌ه������ا كه‌س
كۆمه‌ڵناسی زانستێك بۆ ههموو سه‌رده‌مێك ئاری ئه‌بوبه‌كر توێژه‌ری كۆمه‌اڵیه‌تی له‌دانیمارك كۆمه‌ڵناس������ی وهك ههر زانستێكی تر خاوه‌نی تایبه‌تمه‌ندێت������ی خۆیه‌تی ،كه واده‌كات پێناسه‌ی جیاواز هه‌ڵبگرێت‌و خوێندنه‌وه‌ی جودا جودای بۆ بكرێت، یان وهك ههموو زانست‌ه مرۆڤایه‌تییه‌كانی تر ئاس������ته‌مبێت بتوانرێت پێناسێكی پڕاوپڕو كۆنكرێتی به‌بااڵیدا ببڕدرێت، بهاڵم خ������ۆ ئه‌مه‌ش ناكرێت ببێته هۆی گوێنهدان به‌پێناس������ه ،ك������ه ناوه‌رۆكی ههموو زانستێك‌ه له‌سه‌رده‌می ئه‌مڕۆدا، بۆیه هه‌رچه‌ند‌ه پێناس������ه‌كانی زۆربن‌و گشتگیربن ،ده‌بێت بڕوامان به‌پێناسه‌یه‌ك هه‌بێ������ت‌و به‌لۆژی������ك ددان بنێی������ن به‌پێناس������ه‌یه‌كدا ،لێره‌و‌ه ده‌مه‌وێت بڵێم كه یه‌كێك لهو پێناسانه‌ی كه له‌زانستی كۆمه‌ڵناس������ی نزیكببێت������هوهو بتوانین به‌كورت������یو پوختی ناوی بهێنین ،ئهو پێناسه‌یه‌ی‌ه كه ده‌ڵێت "كۆمه‌ڵناسی ئهو زانسته‌ی‌ه كه ده‌كۆڵێته‌و‌ه له‌هه‌موو دیارده‌و ن������ۆرم‌و كولتوره‌كانی ن������او كۆمهڵگاو ده‌چێت‌ه ناو ته‌فاس������یلی دی������ارده‌كان، به‌كۆن‌و نوێوه ،قسه‌ی خۆیمان بۆ دهكات ده‌رب������اره‌ی ههموو ئ������هو دیاردانه‌ی كه كۆمهڵگاو تاكه‌كانی كۆمه‌ڵگا به‌ئاگایانه، یان بێئاگا پێوهی خه‌ریكن‌و به‌جۆرێك له‌جۆره‌كان به‌كاریده‌هێنن‌و دووباره‌ی دهكهنهوه ،جا چ كۆی گشتی كۆمه‌ڵگا ئهو كردارو ره‌فتار‌ه بكات ،یان به‌شێكی كه‌م له‌تاكه‌كان������ی كۆمه‌ڵگا ،یان چه‌ند كه‌س������ێكی ناو كۆمه‌ڵگا ،كه به‌گشتی په‌یوه‌ندی به‌تاكه‌كانی كۆمه‌ڵگاو‌ه ههیه". كۆمه‌ڵناسی كه ده‌كۆڵێته‌و‌ه له‌دیارده‌كان، كولتوره‌كان ،ئاكارو ره‌فتاره‌كان ،هه‌م له‌وانه‌ی ك������ه ه‌هن‌و ه������هم له‌وانه‌ی كه به‌رێو‌هن‌و ه������هم له‌وانه‌ی كه له‌ناوچون‌و بوونه‌ت‌ه رابردوو ،به‌مان������ای ئهوهی كه ده‌یه‌وێت پێمان بڵێ������ت فاڵن ره‌فتاری دیاریكراو بۆچی هات ،بۆچی له‌ناوچوو، ی������ان بۆچی تێندێنس������ی هاتنی فاڵن ره‌فتارو ئاكار به‌ڕێوه‌یه ،پاشان باشی‌و رزگار ده‌كرێت به‌هۆ ی به‌خش������نده‌ی ی خوێنبه‌خش������ینه‌وه ،ئ������هم كار ی خوێنبه‌خشین‌ه له‌واڵتیكه‌و‌ه بۆ واڵتێك ی تر ده‌گۆڕێت ،ههربۆیه %60ی یارمه‌تیه‌كان ی به‌خش������ین ی خوێن له‌جیهاندا دهگاته %18ی دانیشتوان ی گۆ ی زه‌و یو %82ی دانیشتوان به‌ب ێ هاوكار ی ده‌مێنێته‌وه. د.جۆنگ ووك ل ی به‌ڕێوه‌به‌ر ی گشت ی رێكخراو ی ته‌ندروس������ت ی جیهان ی بۆ
ی شێربه‌نج ه دهكات یۆرانیۆمی پیتێنراو مندااڵن تووش به‌شێرپه‌نج‌ه ی خوێن له‌هه‌موو واڵتان ی یه‌كێت ی به‌شێرپه‌نجه‌ی خوێن له‌به‌سره‌ی باشوری عێراق ب������ه‌ره‌و زیادبوون������ه ،به‌جۆرێك ك������ه به‌راورد ئه‌وروپادا. پس������پۆڕان هۆكار ی تووشبوون به‌شێرپه‌نجه‌ی ناكرێت به‌واڵت‌ه ئه‌وروپیه‌كان‌و ئه‌مه‌ریكا ،ته‌نانه‌ت خوێن دهگێڕنهوه بۆچه‌ن������د هۆكارێك ،لهوانه به‌راوردیش ناكرێ������ت به‌واڵتانی خۆرهه‌اڵتی ده‌گونجێت گاز ی ئه‌عصاب كه له‌جه‌نگه‌كاندا ناوه‌ڕاست. به‌كارهێنراو‌ه ه������ۆكار بێت یاخود هه‌ڵمژین ی هه‌روه‌ه������ا ئام������اژه‌ی به‌وه‌ش������كرد كه‌ڕێژه‌ی م������ادد‌ه ی ژه‌هراوی������ ی وهك به‌نزین كه له‌الیه‌ن تووشبووان له‌شاری كوه‌یت كه نزیك به‌سره‌ی‌ه مندااڵنه‌و‌ه له‌س������ه‌ر جاد‌ه ده‌یفرۆش������ن یاخود دووكه‌س بۆ ههر سه‌د كه‌سێكه .له‌كاتێكدا ئهو پاش������ماوه‌كان ی س������ووتان ی بیره‌نه‌وتییه‌كان ی ڕێژه‌ی‌ه له‌شاری عه‌ممانی پایته‌ختی ئه‌رده‌ن دوو بۆ س������ێ كهسه به‌پشتبه‌ستن به‌جۆری ڕه‌گه‌زی پارێزگا ی به‌سره. هه‌روه‌ه������ا ئیمی هاغوبیان توێ������ژه‌ر له‌زانكۆی منداڵ‌و شێوازی ژیانیان له‌ڕووی ئابورییه‌وه. واش������نتۆن‌و ڕێكخراوی ته‌ندروستی جیهانی هه‌روه‌ها پزیش������كه‌ك‌ه به‌پشتبه‌س������تن به‌لیستی ڕایگه‌یاند كه ت������رس له‌به‌رزبوونه‌و‌ه ی ڕێژه‌ی تووشبووان به‌ش������ێرپه‌نجه‌ی خوێن "لۆكیمیا" ئ������هو ماددان‌ه ی ك������ه دهبنه هۆی تووش������بوون له‌نه‌خۆشخانه‌ی به‌سره ،سێ تووشبووی له‌سه‌د
كه‌س تۆمارك������ردووه له‌توێژینه‌وه‌ی یه‌كه‌میدا، بهاڵم له‌سێ ساڵی رابردوودا ئهو ژماره‌ی‌ه به‌ڕێژه‌ی %8.5به‌رزبووه‌ته‌وه. ئیمی هاغوبی������ان نیگه‌رانیی خ������ۆی ده‌ربڕی س������ه‌باره‌ت به‌ئه‌نجام‌ه ترس������ناكه‌كان‌و گرانی ده‌ستگرتن به‌سه‌ریدا بۆ زیاتر باڵونه‌بوونه‌وه‌ی، ك������ه له‌ئه‌نجامی به‌رپابوونی جه‌نگ لهو ش������اره درووست بووه ،هه‌روه‌ها خراپی باری ئابوری‌و ژینگه‌ی ناوچه‌ك‌ه له‌دوای داگیركردنی عێراق له‌ساڵی 2003دا. توێژه‌ره‌ك‌ه ئاماژه‌ی به‌ژیانی پس������پۆڕ‌و توێژه‌ر‌ه عێراقیه‌كان كرد كه له‌كۆكردنه‌وه‌ی زانیاری‌و باڵوكردنه‌وه‌یدا ،تووشی چه‌نده‌ها كێش‌ه دهبن، به‌تایبه‌تی كه ده‌س������ه‌اڵتدارانی عێراق له‌ترسی
خراپی ئ������هو ئ������اكارو ره‌فتاره‌مان بۆ روونده‌كاته‌وه. كاتێك كۆمه‌ڵناسی ده‌كه‌وێت‌ه لێكۆڵینهوه، دوو جۆر‌وئ������ارت له‌لێكۆڵین������ه‌وه‌ی له‌به‌رده‌س������تدایه ،یه‌كه‌می������ان چۆنێتی Kvalitativدووه‌می������ان چه‌ندێت������ی Kvantitativواتا كاتێك كۆمه‌ڵناسی ده‌یه‌وێ������ت له‌دیارده‌ی������ه‌ك وردببێته‌وه، یان شیكاری دیارده‌یه‌كمان بۆ بكات، كۆمه‌ڵناسه‌ك‌ه پێشوهخت بڕیاری خۆی دهدات كه ده‌یه‌وێ������ت له‌چه‌ندێتی ئهو دیارده‌ی������ه بكۆڵێته‌وه ،ی������ان له‌چۆنێتی ئهو دیاردهیه كه ده‌كرێت دیارده‌یه‌ك، ئاكارێك ،ره‌فتارێك به‌هه‌ردوو میتۆدی لێكۆڵینه‌وه‌كه‌دا (چه‌ندێتی‌و چۆنێتی) دا ب������ڕوات بۆئه‌وه‌ی ئێمه لێی تێبگه‌ین، بۆئ������ه‌وه‌ی كۆمه‌ڵ������گاو تاكه‌كانی ناوی بتوانن ئاگاداری س������وودو زیانه‌كانی دیاره س������ه‌رده‌رهاتووه‌ك‌ه یان ره‌فتار‌ه له‌ناوچووه‌ك‌ه بزانن. دیاره زانستێكی قوڵی په‌لهاویشتووی وهك زانستی كۆمه‌اڵیه‌تی ،كه ریشه‌كه‌ی ده‌گه‌ڕێت������هوه بۆ س������اڵه‌كانی ١٨٠٠كه ئۆگۆس������ت كۆمت Auguste Comte وهك یه‌ك������هم كه‌س هه‌ژمارده‌كرێت كه ناوی زانستی كۆمه‌ڵناسی داناوه ،بۆیه قس������ه‌كردن لهسهر زانس������تێكی وهك كۆمه‌ڵناس������ی به‌چه‌ند س������ه‌د وشه‌یه‌ك غه‌درێك������ی گه‌وره‌ی������ه لهو زانس������ته تێروته‌سه‌له. بۆیه ئه‌وه‌نده‌ی په‌یوه‌ندی به‌م گۆشه‌یه‌ی ئێمه‌و‌ه ههیه ،ئهوهیه كه بتوانین قسه‌یه‌ك، هه‌رچه‌ن������د مته‌وازعیش بێت ،له‌دیارد‌ه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانی ناو كۆمه‌ڵگای بكه‌ین، كه به‌شیوه‌یه‌ك لهش������ێوه‌كان په‌یوه‌ست‌ه به‌هه‌مووانه‌وه ،جا چ دی������ارده‌و ئاكار‌ه پۆزه‌تیڤه‌كان بێت ،یان دیارده‌و ره‌فتار‌ه ناشرین‌و نێگه‌تیڤه‌كان بێت. به ئومێدی ئهوهی كه بتوانین قس‌ه لهسهر كۆمه‌ڵێك دی������ارده‌و كولتوری كوردی بكه‌ین ،كه جێی ره‌زامه‌ندی زۆرینه‌ی خوێنه‌ران بێت. Arei1976@hotmail.com
كه‌ناڵه‌كان ی راگه‌یاندن به‌بۆن‌ه ی رۆژ ی جیهان ی خوێنبه‌خشینه‌و‌ه رایگه‌یاند كه واڵتان ی ئه‌ن������دام له‌رێكخراوه‌كه‌یان كه ژماره‌یان 192واڵته ،رێككه‌وتوون لهسهر ئهوه ی رۆژ ی جیهان ی خوێنبه‌خش������ین بكهن به‌دیارده‌یه‌ك ی سااڵن‌ه‌و دانپیانراو ت������ا هه‌وڵبدرێت ل������هو واڵتان������ه‌دا ئهو دیاردهیهو ژماره ی خوێنبه‌خشه‌كانیش زیادبكرێت.
ئاشكرابوونی بێده‌سه‌اڵتییان ،هه‌وڵی شاردنه‌وه‌ی ئهو نه‌خۆشیی‌و كێشان‌ه ده‌ده‌ن. س������كوت دیفیز ،به‌رپرسی به‌ش������ی نهخۆشییه په‌ت������اكان له‌زانكۆی واش������نتۆن ڕایگه‌یاند كه قورس������یی لێكۆڵینهوه هۆكه‌ی بریتیی‌ه له‌كه‌میی به‌رده‌س������تكه‌وتنی زانیاری پزیش������كیی له‌دوای داگیركردن������ی عێراقهوه ،زۆرب������هی توێژینه‌و‌ه تازه‌كانیش پشتیان بهستووه به‌نزیككردنه‌وه‌ی ژم������اره‌كان له‌ترس������ی باڵوبوون������ه‌وه‌ی ترس‌و دڵه‌ڕاوكێ‌و نائارامی ،بۆنمون‌ه گۆڤاری النسیت ژم������اره‌ی كوژراوه‌كان������ی عێراق ب������ه‌دوازد‌ه هێنده‌ی ئهو ئاماران‌ه داده‌نێت كه ئه‌مریكیه‌كان باڵویانكردووه‌ته‌وه .گۆڤاره‌كه ،ئاشكرای دهكات كوژراوانی عێراق له‌سێ ساڵی پاش داگیركردنی عێراق گه‌یش������تووه‌ت‌ه 665هه‌زارك������هس .ئهم ئاماران������هش زۆر لهوه زیاتره ك������ه هێزه‌كانی ئهمریكاو به‌رپرسانی عێراق ڕایانگه‌یاندووه.
ی كه‌مۆریان پێوه‌نیی‌ه ی ئهو گۆشتان‌ه تكای‌ه دوور بكه‌وه‌ره‌و‌ه له‌كڕین
16
یه‌کشه‌ممه
2010 /6/13
ژماره 28:
ی له‌ئایدز خێراتر باڵوده‌بێته‌وه هه‌وکردنی جگه‌ر ...ئهو نه‌خۆشیی ه د.فه‌رهاد مه‌جید:ئهم نه‌خۆشیی ه زۆر درێژخایه‌نه ،بهاڵم نابێت ه هۆ ی كوشتن ی نه‌خۆشه‌ک ه پسپۆڕێكی نه‌خۆشیی ه گوازراوه‌كان جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه هه‌وكردنی جگه‌ری ڤایرۆسی، سه‌د هێنده‌ی ڤایرۆسی ئایدز ئاسانترو خێراتر ده‌گوازرێته‌وه‌و ئاماژه‌ش بهوه دهدات ك ه رێگه‌ی گواستنهوهی وه‌كو ئایدزه‌‌و له‌هه‌رێمی كوردستاندا چه‌ندین كه‌س ئهو نه‌خۆشییه‌یان ههیه
سازدانی :هۆگر کهمال د.فه‌ره������اد مه‌جی������د پس������پۆڕی نه‌خۆش������ییه گ������وازراوه‌كان‌و به‌رێوه‌ب������ه‌ری نه‌خۆش������خانه‌ی گ������وازراوه‌كان نه‌خۆش������ییه له‌خۆپاراس������تن‌و ته‌ندروس������تی سلێمانی ،له‌دیمانه‌یه‌كیدا لهگهڵ
داراوزارا :بڕیارمانداو‌ه هه‌ركاتێك پرسیارێكمان ههبوو له‌بار‌ه ی ئه‌ركه :بایۆلۆژیی، ده‌روونیی‌و سێكسییه‌كان ی خۆمان ،به‌بێ هیچ ترس‌و شهرمو خۆخواردنه‌وه‌یه‌ك بیخه‌ین‌ه به‌رده‌م كلینیك ی نم نم ،تاوهكو به‌ڕاوێژ لهگهڵ كه‌سان ی پسپۆڕ‌و پشتبه‌ست به‌سه‌رچاو‌ه ی زانستیی ،وه‌اڵم ی پرسیاره‌كان وه‌رگرینه‌و‌ه‌و گومانه‌كانمان نه‌هێڵین‌و ببین‌ه خاوه‌ن ی رۆشنبیرییه‌ك ی زانستیی دروست له‌بار‌ه ی رۆح‌و جه‌ست‌ه ی خۆمان ،ئێوه ی خوێنه‌ریش ده‌توانن به‌شدار‌و هاوكارمان بن له‌رێی ناونیشانه‌كانی رۆژنامه‌كه‌مانه‌وه. nmnmpress@yahoo..com
دارا :شوێن ه ه ه‌ستیار‌ه‌كانی پیاو كامان هن‌و كامیان له‌ه ه‌موویان زیاتر ههستیاره؟ نم نم :شوێنه ههستیارهكان ،ئهگهر مهبهست لێی ئهو شوێنانه بێ كه ههستی وروژاندنیان زۆره .له‌ج‌ه‌سته‌ی ژن‌و پیاودا بهتهنها كۆمه‌ڵێك شوێن ناسراون ،بهاڵم شوێنه ههستیارهكان لهوه زیاترن كه زانیاری لهسهر گه‌اڵڵ‌ه بووه، گرنگترین شوێنه ه‌ه‌ستیار‌ه‌كانی پیاو ئ‌ه‌مان‌ه‌ن :گوێچكه ،بهتایبهت بهشی الی خوارهوه كه پێیدهوترێت ك‌ه‌روێشك یان ن‌ه‌رمایی پشتی گوێ‌و بهشێوهیهكی زۆر ههستی وروژاندنی ههیه ،به‌هۆی بوونی تۆڕی ه‌ه‌ستیار‌ه‌وه ،لێوهكان، سنگ ،گۆی م‌ه‌مك‌ه‌كان ،گ‌ه‌ردن‌و المل، ز‌ه‌ك‌ه‌ر بهتایبهت بهشی سهرهوهی ز‌ه‌ك‌ه‌ر له‌ه‌ه‌موویان ه‌ه‌ستیارتره ،كیسی هێلك‌ه گون‌ه‌كان ،ئهو بهشه ت‌ه‌سكه‌ی ئ‌ه‌ك‌ه‌وێت‌ه نێوان هێلك‌ه كیسی هێلك‌ه گون‌و كونی د‌ه‌رچ‌ه‌وه ،جگه‌له‌د‌ه‌وروب‌ه‌ری ناوك، پ‌ه‌نج‌ه‌كان ،پشتی مل ،وات‌ه ئهو ب‌ه‌شه‌ی ئ‌ه‌ك‌ه‌وێت‌ه نێوان سهرو ناوشان‌ه‌و‌ه لهگهڵ بن باڵ. زارا :ماوه‌ی پێنج مانگ ه شوم كردووه ،هیچ ه ه‌ستێكی سێكسیم
د.فه‌رهاد مه‌جید ی نم ن������م ورده‌كاریی نه‌خۆش������ ی ڤایرۆس������ی ی جگه‌ر هه‌وكردن ده‌خاته‌ڕوو ،باس ل������هوه دهكات ك������ه ئ������هو نه‌خۆش������ییه زیاتر ی جووتبونه‌و‌ه ی ك������ردار له‌ڕێگ‌ه ی توشبوه‌و‌ه دهگوازرێتهوه ،له‌یه‌كێك ی ئاسایی. بۆكه‌سێك
نیی هو ناگ هم ه ئۆرگازیماو هاوس هرهك هم بێزار بووه، هۆكاره‌كه‌ی چییه؟ نم نم :هۆكار‌ه‌كانی زۆرن ،بهتایبهت بۆ ئهو ژنانه‌ی كه تاز‌ه ئ‌ه‌چن‌ه پرۆسه‌ی هاوسهرییهوه ،پێشتر هیچ زانیاریی‌ه‌كیان د‌ه‌رباره‌ی سێكس نهبووه .وێڕای ش‌ه‌رمكردن یان ترسی دروستبوونی منداڵ ،نادروستی شێوازی جووتبون‌و ن‌ه‌بوونی شار‌ه‌زایی‌و هۆشیاری سێكسی، بهزۆر ب‌ه‌شودان‌و ن‌ه‌بوونی ههستی خۆش‌ه‌ویستی بۆ بهرامبهر ،نادروستی شوێن‌و كاتی جوتبوون‌و پ‌ه‌ل‌ه‌كردن، ناهۆشیاری پیاوو گوێنهدان به‌ئار‌ه‌زووی ژن ،زوو گه‌یشتنی پیاو به‌ئۆرگازیما وات‌ه خێرایی‌و زوو هاتن‌ه‌وه‌ی ئاوی پیاو ،ئهو ترس‌و شهرمو ك‌ه‌بته‌ی كه ل‌ه‌منداڵیدا روب‌ه‌ڕووی كج ئ‌ه‌بێت‌ه‌و‌ه له‌خێزان‌و لهنێو كۆمه‌ڵگ‌ه‌داو تێگه‌یشتن له‌سێكس ب‌ه‌تاوان یان عه‌یبه‌و ئابڕوچوون ،توندوتیژی‌و د‌ه‌سترێژی له‌قۆناغی منداڵیدا ،ساردی سێكسی. باشترین رێگه‌چار‌ه بێرن‌ه‌كردن‌ه‌وه‌ی‌ه له‌پرۆس‌ه‌ك‌ه پێش ئهنجامدانی ،چونكه تاوهكو بیر له‌چێژو‌ه‌رن‌ه‌گرتن بكرێت‌ه‌و‌ه پێش جوتبوون ئهبێته حاڵ‌ه‌تێكی دهروونی ،دووركهوتنهوه له‌ش‌ه‌رم‌و ترس، گۆڕینی شێوازی جووتبون ،د‌ه‌ستبازی پێشوهخت ،گۆڕینی شوێن‌و ر‌ه‌نگ‌و شێوازی شوێن ،دیاری ن‌ه‌كردنی كاتی جوتبوون ،سهردانی پزیشكی پسپۆڕ. لهگهڵ ههموو ئه‌وانه‌شدا ئهو حاڵهته له‌مانگ‌ه‌كانی س‌ه‌ر‌ه‌تای هاوسهرییدا ئاساییه‌و ئهگهری چاكبوونی زۆره. دارا :جوتبوون ل ه‌رێگه‌ی كۆم هوه چ زیانێكی ههیه؟ نم نم :وێڕای ئهوهی ئ‌ه‌چێت‌ه خانه‌ی شزوزی جنسیی‌ه‌وه‌و ش‌ه‌رع لهنێوان ژن‌و پیاودا ح‌ه‌رامی كردووه ،گ‌ه‌لێك كاریگهری سلبی ههیه وهك :ئهگهری گواستنهوهی میكرۆب‌و نهخۆشییهكان، ئالوده‌بوون لهسهر ئهو حاڵ‌ه‌ته‌و چێژو‌ه‌رن‌ه‌گرتن لهرێگهی زێ ،ران‌ه‌گرتنی پیسایی بهتایبهت دوای مومار‌ه‌سه‌ی درێژخایهن ،توشبوون به‌خوێنب‌ه‌ربوون به‌هۆی برینداربوونی دیوار‌ه‌كانی كۆم‌و د‌ه‌رچه.
هۆگر :نه‌خۆش ی جگه‌ر ی ڤایرۆس ی چییه؟ د.فه‌ره������اد :هه‌وكردن������ ی جگه‌ر ی ڤایرۆس������ ی وات‌ه كۆمه‌ڵێك ڤایرۆس ههیه كه دهبنه هۆ ی توشبون ی جگه‌ر ی مرۆڤ ،ئهو نه‌خۆش������یه‌ش كۆمه‌ڵێك جۆر ی ههیه ،ئهوانه ی كه زۆر باون‌و به‌پیت‌ه ئینگلیزییه‌كان جیاكراونه‌ته‌وه، ئهوه ی كه زۆر به‌رباڵوبێت‌و خه‌ڵك توش������ ی بێ������ت به‌پێ������ ی جۆره‌كان ی ()A,Eو ( ،)B,Cشێو‌ه گواستنه‌و‌ه ی هه‌رجۆرێكیش جیاواز ی ههیه لهگهڵ ئهوانه ی تردا. له‌وانه‌ی‌ه خه‌ڵكانێك هه‌بن بترس������نو بڵێ������ن پێی������ان وت������ووم هه‌وكردن ی جگه‌ر ی ڤایرۆسیمان ههیه ،هه‌رچه‌ند‌ه لهرێگهی نه‌خۆشی زه‌ردووییه‌و‌ه ئهو ڤایرۆس������ه زۆرجار دروست ده‌بێت، بهاڵم ههندێجار هیچ په‌یوه‌ندییه‌ك ی به‌ده‌ركه‌وتن������ ی زه‌ردویی������هوه نییهو نه‌خۆش������هكه ته‌نه������ا هه‌ڵگ������ر ی ڤایرۆسه‌كه‌یه. هۆگر :ئهو ڤایرۆس‌ه له‌چییه‌و‌ه دروست ده‌بێت؟ د.فه‌ره������اد :ئهو ڤایرۆس������ه له‌هه‌موو واڵتێك ی جیهاندا ههیه ،ڤایرۆسێك‌ه وه‌كو ههموو ڤایرۆس������هكان ی تر كه توش ی نه‌خۆش������یمان دهكات ،بهاڵم رێژه ی توشبون ی كه‌سه‌كان له‌واڵتێكه‌و‌ه بۆ واڵتێك������ ی تر جیاوازه .ئهوه ی كه ئێستا له‌الیه‌ن خه‌ڵكه‌و‌ه ده‌بیسترێت‌و خه‌ڵك مه‌ترس������ ی په‌یداك������ردووه له‌نه‌خۆش������ییهكه ،هۆكار ی ئهوهیه كه جاران ئه‌وه‌ند‌ه پشكنین بۆ هاوواڵتیان نه‌ده‌كرا‌و ئه‌وه‌نده‌ش نه‌ده‌زانرا ،چونكه ئهم ڤایرۆس������ه له‌ڕێگ‌ه ی پشكنینێك ی تاقیگه‌ی ی تایبه‌ته‌و‌ه ده‌دۆزرێته‌وه. ئێس������تاش له‌به‌رئ������هوه ی ئامێ������ر ی پشكنین ی ئهو نه‌خۆشی‌ه ال ی ئێمه زۆر بووه ،بۆیه رێژه ی ئهو كهسانه ی توش ی ئهو نه‌خۆش������یه بوون زیاتر هه‌ست ی پێده‌كرێت ،وهك كوردس������تانیش رێژه ی توش������بوانمان به‌م ڤایرۆس������ه له‌واڵتان ی دراوس ێ كه‌متره. هۆگر :شێو‌ه ی گواستنه‌و‌ه ی ئهم ڤایرۆس‌ه چۆن‌ه‌و نیشانه‌كان ی ده‌ركه‌وتن ی له‌مرۆڤێكدا چین؟ د.فه‌ره������اد :ئێم������ه دووجۆرمان لهو نه‌خۆش������ییه ههیه :جۆرێكیان ئهوهیه كه توش������ده‌بێت بهنهخۆش������ییه‌ك‌ه‌و پێیده‌ڵێن هه‌ڵگر ی ڤایرۆسهكه ،ئه‌مه‌ش نه‌خۆش������ییهكه ی تێدا ده‌رناكه‌وێت‌و ته‌نها هه‌ڵگر ی ڤایرۆس������هكه ده‌بێت، مرۆڤێك������ ی ئاس������ای ی ده‌بێت‌و هیچ نیش������انه‌یه‌ك ی تێ������دا ده‌رناكه‌وێت،
بهاڵم جۆرێك ی تریش������مان ههیه كه ئایدز‌و جگه‌ر ی ڤایرۆس ی هه‌روه‌ك توشبوون‌ه بهنهخۆش������یهكه ،ئهوكات یه‌ك وایه. ڤایرۆسهكه بهسهر نه‌خۆشه‌كه‌دا زاڵ دهبێ������ت‌و دهبێته ه������ۆ ی هه‌وكردن ی هۆگر :كاریگه‌رییه‌كان ی ئهو جگ‌هر‌و گه‌یاندن ی زیان بهو مرۆڤه ،نهخۆشییه لهسهر مرۆڤ ی توشبوو لهو كاته‌ش������دا نه‌خۆش������ییه‌كه‌ی تیا چی ده‌بێت؟ ده‌رده‌كه‌وێ������ت‌و له‌وانه‌ی‌ه لهو كاته‌دا د.فه‌ره������اد :گه‌وره‌ترین كێش������ه لهو نه‌خۆش������هكه توش������ ی زه‌ردوی������ یو نه‌خۆشییه‌دا له‌ناو جۆره‌كانی ()B,C به‌رزبونه‌و‌ه ی پل‌ه ی گه‌رم ی لهش������ ی دایه ،چونكه ئهو دووجۆر‌ه زۆرجار ببێت یان له‌وانه‌ی‌ه جگه‌ر ی بئاوسێت‌و له‌ناو لهشی له‌نه‌خۆشه‌كه‌دا دهبن به‌بێ زۆر نیشان‌ه ی تریش ی ل ێ رووبدات .ئهوه ی پێ ی بزانرێ������ت ،بۆیه دهبێته ئهو نهخۆشییه زیاتر له‌ڕێگ‌ه ی كردار ی هۆ ی باڵوكردن������هوه ی زیاتر ی ئهو جووتبونه‌و‌ه دهگوازرێتهوه ،له‌یه‌كێك ی نهخۆشییه بهس������ه‌ر خه‌ڵكان ی تردا، توش������بوه‌و‌ه بۆكه‌س������ێك ی ئاسایی ،ئه‌مان������ه پێیانده‌وترێت درێژخایهنو هه‌روه‌ها ههر نه‌خۆش یو حاڵه‌تێك كه چاكبونه‌و‌ه ی ئه‌س������تهمه ،چونكه زۆر ببێته هۆ ی برینداركردن ی كه‌سێك ،نه‌خۆش كه توش������ ی ئهم ڤایرۆس������ه له‌كات ی ده‌رز ی لێدان كه ده‌رزیه‌كی ده‌ب������ن چاك نابن������هوه ،جار ی واش به‌كار هاتووی كه‌سێكی تری بۆ به‌كار ههیه مرۆڤهكه خۆ ی زاڵده‌بێت بهسهر بهێنرێت یان لهرێگهی ئه‌نجامدان ی ڤایرۆسه‌كه‌دا‌و چاك ده‌بێته‌وه ،بهاڵم نه‌شته‌رگه‌ر یو دان هه‌ڵكێشانه‌وه ،كه زۆرجاریش ڤایرۆسهكه زاڵ ده‌بێت دیسان ئهو ئامێران‌ه به‌كارهاتبێت بۆ بهس������ه‌ر مرۆڤه‌ك������ه‌دا‌و دهبێته هۆ ی كه‌سێكی ترو به‌رێگه‌ی ته‌ندروستی توشكردن ی چه‌ند گیروگرفتێك ی زۆر پاك نه‌كرابێت������هوه ،لهرێگهی خوێن بۆ یو له‌وانه‌ش‌ه دوا ی ماوه‌یه‌ك ی زۆر تێكردنیش������هوه ئ������هو نه‌خۆش������ییه جگه‌ر ی له‌ده‌ست بدات. له‌كه‌سێكی توشبووه‌و‌ه دهگوازرێتهوه بۆكه‌سێكی ئاسایی ،ئه‌مان‌ه ههموو ی هۆگر :مه‌ترسییه‌كان ی ئهو نهخۆشییه ه������ۆكارن ب������ۆ گواس������تنه‌و‌ه ی ئهو چین؟ د.فه‌رهاد :مه‌ترس ی له‌ده‌وروبه‌ردا ههیه، نهخۆشییه له‌جۆر ی (.)B,C چونكه كه كه‌س������ێك توشبوو بهو نهخۆشییه ،پێویست‌ه ئێمه هه‌وڵبده‌ین هۆگر :كێن ئهوانه ی پێویست‌ه پشكنین ی ئهو جۆره نه‌خۆشییه‌یان بۆ هاوسه‌ره‌ك‌ه یو كۆمه‌ڵ ی لێ بپارێزین. ئێمهش ئهگهر ههر كه‌س������ێك توش ی بكرێت؟ د.فه‌ره������اد :ئ������هو ك������وڕو كچانه ی ئهو نه‌خۆش������یه بێت :پیاوبێت یان ده‌یانه‌وێت بچن‌ه ژیان ی هاوسهرییهوه ،ژن ،پشكنین بۆ ههموو خێزانه‌كه‌یان پێش ئهوه پشكنین ی ئهو نه‌خۆشیه‌یان ده‌كه‌ین‌و رۆشنبیر ی ته‌ندروستیشیان بۆ ده‌كرێت ،ئهگهر ئهو ڤایرۆسه‌یان ده‌ده‌ین ێ كه چۆن له‌دوا ی توشبونیان ههبوو ویستیان هاوسه‌رگیر ی ئه‌نجام بهو نه‌خۆش������ییه هه‌ڵسوكه‌وت بكهن بده‌ن ،ئێمه كوتانی������ان بۆده‌كه‌ین‌و له‌ژیانیاندا. رێنماییان لهسهر نه‌خۆشیه‌ك‌ه ده‌ده‌ینێ ،ئهو كهسه ی كه توش ی ئهو نهخۆشییه هه‌روه‌ها پش������كنین بۆ ئهو كه‌س������ه ده‌بێت ،نابێت خوێن به‌هیچ كه‌سێك بیانیان‌ه ده‌كرێت ،ك������ه داوا ی ماف ی بدات ،هه‌روه‌ها خۆش ی له‌برینداربون مانه‌و‌ه ده‌كه‌ن له‌كوردستاندا ،ئهگهر بپارێز ێو ده‌بێت كوتان بۆئه‌ندامان ی پشكنینیشیان بۆكرا‌و ده‌ركه‌وت كه خێزانه‌كه‌ش ی بكات. ئهو نه‌خۆشییه‌یان ههیه ههندێكیان هۆگر :ئهو نهخۆشییه ته‌نها لهنێوان ده‌نێردرێنه‌و‌ه بۆ واڵت ی خۆیان. مرۆڤ بۆ مرۆڤ ده‌گواسترێته‌وه، یان ئاژه‌ڵیش ده‌گرێته‌وه؟ هۆگر :باس لهوه ده‌كرێت كه د.فه‌رهاد:ته‌نهاله‌مرۆڤێكبۆمرۆڤێك ی نه‌خۆش ی جگه‌ر ی ڤایرۆس ی سه‌د تر ده‌گواسترێته‌وه ،له‌نه‌خۆشێكه‌و‌ه بۆ هێند‌ه ی نه‌خۆش ی ئایدز زووتر ساغێك ده‌گواس������ترێته‌وه ،هه‌روه‌ها باڵوده‌بێته‌وه ،ئایا ئه‌م‌ه راسته؟ د.فه‌رهاد :به‌ڵ ێ ئه‌م‌ه راست‌ه‌و ئه‌مه‌ش له‌هه‌ڵگرێك������ ی ڤایرۆس������ه‌كه‌و‌ه ب������ۆ ته‌بیعه‌تێك‌ه له‌ڤایرۆس������هكه خۆیدایه ،مرۆڤێك ی ساغ ده‌گواسترێته‌وه. جۆر ی ( )Bئهو نه‌خۆش������ییه س������ه‌د هێند‌ه ی نه‌خۆش ی ئایدز به‌ئاسانتر هۆگر :كوڕان‌و كچان ئهگهر پێش له‌ن������او خه‌ڵكدا باڵوده‌بێت������هوه ،ئه‌م‌ه هاوسه‌رگیر ی توش ی ئهو نهخۆشییه په‌یوه‌ند ی به‌دڕنده‌ی ی ڤایرۆسه‌كه‌و‌ه بوون ،تاچه‌ند ده‌توانن ژیان ی هه‌ی������ه ،بهاڵم رێگ‌ه ی گواس������تنه‌و‌ه ی هاوسه‌ری ی پێكبهێنن ،ئهگهر چون‌ه
ئهو ژیانه‌و‌ه ئهو نهخۆشییه كاریگه‌ر ی لهسهر منداڵهكانیان نابێت؟ د.فه‌رهاد :ده‌توانن هاوس������ه‌رگیر ی ئه‌نجام بده‌ن ،بهاڵم پێش ئهوه ی بچن‌ه ئهو ژیان������هوه ،ده‌بێت رێنماییه‌كان ی ته‌ندروست ی ره‌چاو بكهن ،كه یه‌كه‌م رێنمایش ئهوهیه ،ده‌بێت توش������بو ی ئهو نه‌خۆش������ییه ،كات ی گواستنه‌و‌ه ی خێزانهكه ی بۆماو‌ه ی ش������هش مانگ دوابخات ،چونك������ه ده‌مانه‌وێت لهو ماوه‌یه‌دا كوتان بۆ هاوسه‌ره‌ك‌ه بكه‌ین، ئایا پیاو بێت یان ژن ،ئهو كوتانه‌ش ماو‌ه ی شه‌ش مانگێك ی پێده‌چێت. هۆگر :توشبو ی ئهم نه‌خۆشیان‌ه تا چه‌ند جیاده‌كرێنه‌و‌ه لهكۆمهڵگه ،یان تا چه‌ند شوێنێك ی جیاوازیان بۆ داده‌نرێت؟ د.فه‌رهاد :ئێمه كه باس له‌م نهخۆشییه ده‌كه‌ی������ن ،باس������ ی نه‌خۆش������ییه‌ك ی ترس������ناك ناكه‌ین كه نه‌خۆش������هكه به‌هه‌ڵسوكه‌وتێك ی ئاسای ی رۆژان‌ه ی مه‌ترس������ ی هه‌بێ������ت بۆده‌وروبه‌ری، بۆنمون‌ه ئهگهر كه‌س������ێك هه‌ڵگر ی ڤایرۆس������هكه بێت ،ئاس������ایی‌ه ئهگهر پێكه‌و‌ه لهگهڵ كه‌س������ێك ی تر بژین‌و هه‌ڵسوكه‌وتیش پێكه‌و‌ه بكهن ،ته‌نها ده‌بێت كه‌لوپه‌لێك������ ی به‌كارهاتوو ی وهك س������رنج‌و گوێزان������ ی یه‌كتر ی به‌كارنه‌هێنن .ئهم نه‌خۆش������ییه زۆر درێژخایه‌ن‌ه‌و نابێت‌ه هۆ ی كوش������تن ی مرۆڤهكه. هۆگر :چاره‌سه‌ر ی ئهم نهخۆشییه چیی‌ه‌و چۆن رێ له‌باڵوبونه‌و‌ه ی ده‌گیرێ؟ د.فه‌رهاد :ئێمه رێگری یو چاره‌سه‌رمان به‌وه‌ی‌ه پشكنین بۆ ههموو كه‌سێك ی بیان ی بكه‌ین كه توش ی ئهو نهخۆشییه بووبن ،هه‌روه‌ها پێویست‌ه هاوواڵتیان پێش هاوس������ه‌رگیر ی پشكنین ی ئهم نه‌خۆش������ییه بۆ خۆیان بكهن ،یان ئهگهر كه‌سێكیش������یان توشبوبێتن، پێویست‌ه هاوسه‌رگیریه‌كه‌یان بۆماو‌ه ی ش������هش مانگ دوابخ‌هن‌و خۆشیان بكوتن. ئێمه قه‌ت پێم������ان خۆش نییه باس نه‌خۆش������ییه‌ك بۆ هاوواڵتیان بكه‌ین وهك فۆبیایه‌ك ی لێ بكه‌ین ،چونكه بوون������ ی قه‌له‌ق ی له‌مرۆڤ������دا دهبێته هۆ ی نه‌خۆش ی تر ،ئێمه داواكارین هاوواڵتیان نه‌ترسن له‌نه‌خۆشییه‌كه، ب������ه‌اڵم پێویس������ته رێنماییه‌كان������ ی ته‌ندروست ی په‌یڕه‌و بكهن ،لێره‌شه‌و‌ه به‌گه‌نجان دهڵێم له‌پێكهێنان ی ژیان ی هاوسه‌رگیرییدا ،ئهو نهخۆشییه هیچ رێگرییه‌ك ی نییه.
ی خوود ئالوود ه بوون‌و به‌كه‌م سه‌یركردن
له‌ئنگلیزییه‌وه :دیار ئه‌كره‌م
ئالووده‌ب������وون چه‌ند ش������ێوازێك له‌خۆده‌گرێت ،ب������ه‌اڵم باوترینیان بریتین له‌خواردنه‌و‌ه كحولییه‌كان‌و خۆراك‌و سێكس .هۆكار ی شاراوه له‌پشت هه‌ریه‌ك له‌م ئالوود‌ه بوونان‌ه ی ی گۆڕین هه‌وڵدان������ه به‌مه‌به‌س������ت ی ئالووده‌بوو. ی كه‌س بار ی ده‌روون ی ئالووده‌بوون‌و به‌كه‌م س������ه‌یركردن ێ خوود ده‌س������ت له‌ناو ده‌س������ت ڕ ده‌كه‌ن. ی هه‌میش������ه ئهو مرۆڤ������ه ی خاوه‌ن ی ئالووده‌بوو‌ه به‌ده‌ست كه‌سایه‌تیه‌ك
خۆبه‌ك������هم س������ه‌یركردنه‌و‌ه ئازار ده‌چێژێ������ت .كات ێ چاره‌س������ه‌ر ی ی خۆبه‌كه‌م س������ه‌یركردن هه‌س������ت ی سه‌ختتر ده‌بێت بیرۆك‌ه ی گۆڕین ی ی له‌ڕێگ‌ه ی خۆراك ی ده‌روون حاڵه‌ت ی ئاس������وود‌ه یو سێكس������ كیمیای به‌خ������ش س������ه‌رنجڕاكێش ده‌بێت ی ئه‌مه‌ش له‌س������ه‌ره‌تادا هه‌س������تێك ی یو ڕزگاربوون له‌هه‌ست ئاسووده‌ی ی ی خوود به‌كه‌س به‌كه‌م سه‌یركردن گیرۆده‌ب������وو ده‌به‌خش������ێت ،بهاڵم ی ی كات پێویس������ت به‌تێپه‌ڕبوون������ ی خۆبه‌كه‌م ی هه‌س������ت باش������كردن زانین‌و ئالووده‌بوون دووبار‌ه ده‌ست
پێده‌كاته‌وه. پارادۆك������س له‌وه‌دای������ه كاریگه‌ر ی ی خۆبه‌كه‌م ئالووده‌بوون دواتر هه‌ست س������ه‌یركردن زیاد ده‌كات‌و كات ێ ی ئالووده‌بوو به‌هۆ ی بار ی كه‌س������ ده‌روونییه‌و‌ه ڕه‌فت������ار ی ده‌گۆڕێت ی به‌هۆ ی ی قووڵی په‌شیمان هه‌ستێك ڕه‌فت������اره ئالووده‌ییه‌كه‌ی������هوه له‌ال دروس������ت ده‌بێت‌و له‌ئاكامدا ئهو هه‌ست‌ه ته‌نانه‌ت زیاتریش ده‌بێت. ی وه‌هادا سه‌ره‌تا ده‌بێت له‌ڕه‌وشێك ئالووده‌بوونه‌ك‌ه چاره‌سه‌ر بكرێت، چونكه ئهگهر به‌ب ێ چار‌ه بمێنێتهوه ئه‌وا هه‌ڕه‌ش������ه‌ئامێز ده‌بێت .كات ێ
ئالووده‌بوونه‌ك‌ه ده‌ستنیشان كراو ڕێگه‌چار‌ه ی بۆدانرا ئه‌وا ده‌س������ت ی خ������وود ڕوو به‌ج������ ێ ڕێزگرتن له‌زیاد ی دهكات ،دواتر كه‌س������هكه ی ی هه‌س������ت ده‌توان������ ێ له‌بنچینه‌كان ی خۆبه‌كه‌م سه‌یركردن س������ه‌ره‌تای ی نوێوه لێی بگاو به‌هیواو بوێرییه‌ك بڕوانێ. له‌به‌رئه‌و‌ه ی ئالووده‌بوون‌و خۆبه‌كه‌م س������ه‌یركردن پێكه‌و‌ه گرێدراون، به‌هۆ ی ڕزگاربوون له‌ئالووده‌بوونه‌و‌ه ی ی تێده‌چێت بهس������ه‌ر هه‌س������ت ڕێ ی خۆبه‌ك������هم زانیندا زاڵ بین‌و تام ی خۆش‌و قایلكه‌ر بكه‌ین . ژیانێك
دایك ی به‌ڕێز پێش پێدان ی شیر‌و خۆراك به كۆرپه‌كه‌ت ده‌سته‌کانت به ئاوو سابون بشۆ
ژماره 28:
ی كۆكرده‌وه ی نه‌یاره‌كان ی تاڵه‌بان ه "قه‌ل"ه‌ك هه‌وڵ ی چاره‌س������ه‌ركردن ی ئ������هو كێش������انه ب������ده كه له‌خێزانه‌ك������ه‌دا س������ه‌ر ی هه‌ڵ������داوه .هه‌وڵب������ده ئهو رووداو‌و كێش‌ه خێزانیان‌ه كارنه‌كات‌ه س������ه‌ر ئه‌نجام������دان‌و تواناكانت له‌جێبه‌جێكردن یكاره‌كانتدا.
ب� � ��ار ی داراییت ب � � �ه‌ره‌و باش � � � ی ده‌ڕوات .كاتێك ی باشه بۆخستن‌ه كار ی ئهو پاره‌ی‌ه ی ك� � ��ۆت كردۆتهوه، پێویس� � ��ته به‌رنامه‌رێژی بۆ بكه‌یت .كاركردن باش� � ��تره لهوه ی كه ته‌نها بیروبۆچوون ی خۆت بۆ كه‌سان ی تر ده‌ربڕی.
%20ی دانیشتووانی عێراق لهسهر هێڵی هه‌ژاریین ،بهاڵم رۆژ به‌ڕۆژ سیاسییه‌كانی ئهم واڵت ه قه‌ڵه‌و دهبن په‌یوه‌ندیی نێوان الیه‌ن‌ه سیاس������ییه‌كان كه به‌بۆچوونی تاڵه‌بانی ئه‌م‌ه یه‌كه‌مجار‌ه له‌ماوه‌ی چه‌ند س������اڵی رابردوودا ئهم ژماره زۆره‌ی سه‌ركرد‌ه سیاسییه‌كانی عێراق پێكه‌و‌ه له‌س������ه‌ر یه‌ك سفر‌ه كۆده‌بنه‌وه.
ئا :ساكۆ جه‌الل تاڵه‌بانی سه‌ركۆماری عێراق جگه له‌وه‌ی به‌نوكت‌ه سیاسییه‌كانی به‌ناوبانگه، له‌هه‌مانكاتدا سفرهو خوانه‌كه‌یشی لهسهر ئاستی عێراق‌و كوردستانیش ناوبانگی تایبه‌ت������ی خۆی هه‌ی������هو بووهته جێی سه‌رنجی میوانه‌كانی. رۆژنامه‌ی "شه‌رقولئه‌وس������هت"ی له‌نده‌ن������ی ،راپۆرتێكی له‌س������ه‌ر خوانه‌كه‌ی تاڵه‌بانی باڵوكردووه‌ته‌و‌ه كه جگه‌ل‌ه الیه‌ن‌ه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كه‌ی، بووهته ش������وێنی به‌یه‌ك گه‌یشتنی الیه‌ن‌ه سیاسییه ناكۆكه‌كانی واڵتیش.
بار ی س������ۆزدارییت به‌ره‌و باشی ی ده‌ڕوات ،هه‌ل ی باش ده‌ره‌خس������ێت ب������ۆ كچان ی وه‌رزی ده‌عوه‌تی سیاسیی له‌دایكبوو ی ئ������هم بوورج‌ه بۆ هه‌ڵبژاردن ی هاوس������ه‌ر ی ژیانیان .له‌كۆتای ی له‌درێژه‌ی راپۆرته‌كه‌دا هاتوو‌ه كه كێشی زۆر له‌سیاسییه‌كانی عێراق له‌م ماوه‌یه‌دا ت باش ده‌بێت. هه‌فته‌دا بار ی دارایی باشتره بیر له‌رێكخستن ی گه‌ش������تێك یان بایه‌تێك ی تر ی خێزان ی بكهنهوه .داوا ی یارمه‌ت ی له‌كه‌سێك ی شاره‌زا بكه بۆچاره‌سه‌ركردن ی کێشه‌کانت. هه‌وڵبد‌ه په‌یڕه‌و ی یاساكان بكه‌یت‌و له‌یاس������ا النه‌د‌هی، چونكه ههر یاسایه‌ك سوود‌و تایبه‌تمه‌ندییه‌ك ی خۆ ی ههیه. ئهم هه‌فته‌ی‌ه هه‌فته‌یه‌ك ی پڕ له‌كار ده‌بێت بۆ تۆ. بوون������ ی چاوه‌ڕوانییه‌ك������ ی زۆرباش������ ی ئێ������وه له‌ژیان‌و ه������اوڕێ‌‌و نزیكه‌كانت������ان، پێچه‌وانه‌بون������هوه ی ئ������هو چاوه‌ڕوانیی������ه ده‌بێت������ه هۆ ی ئهوه ی دڵته‌نگ‌و نیگه‌رانتان بكات ،هه‌وڵبد‌ه ئه‌م‌ه كارت تێنه‌كات. ل������هم هه‌فته‌ی������ه‌دا هه‌ل������ ی به‌ش������د ا ر یكر د ن له‌كۆبوونه‌وه‌ی������ه‌ك ی������ان په‌یوه‌ندی������ه‌ك یه‌كت������ان بۆ دێت‌ه پێش ،بهاڵم هه‌س������ت‌و بیركردنه‌وت������ان واتان لێده‌كات به‌ش������دار ی نه‌كه‌یت ،چونكه بیركردنهوهو كه‌س������ایه‌ت ی تۆ لهگهڵ ئهو جۆره كاران‌ه جیاوازه. هه‌وڵبد‌ه به‌رنامه‌رێژییه‌ك ی ن������وێ بكه‌ی������ت ب������ۆ به‌ئه‌نجا مگه‌یا ند ن������ی كاره‌كانت .واز له‌گۆشه‌گیر ی بهێن‌ه له‌هه‌ندێ������ك كات ی نه‌شیاو ،چونكه كاردانه‌و ی باش ی نابێت لهسهر كه‌سایه‌تیاتان. رێگرییه‌كان������ ی الیه‌ن������ ی وا ی س������ۆزدارییت لێكردوی������ت هه‌س������ت به‌نیگه‌ران ی بكه‌ی ،بهاڵم به‌وازهێن������ان له‌كه‌له‌ره‌ق ی زۆربه ی كێش������ه‌كانت چاره‌س������ه‌ر ده‌بێت. له‌روو ی كۆمهاڵیهتییهوه توانایه‌ك ی باش������ت ههیه. هه‌میش������ه بۆئه‌نجامدان������ ی كاره‌كانت بیر له‌رابردووت ده‌كه‌یته‌و‌ه ئه‌مه‌ش كارێك ی خ������راپ نیی������ه .ئه‌وه‌ند‌ه ترس������تان له‌ئه‌نجام������دان‌و بڕیاردان لهسهر كاره‌كانت نه‌بێ. ل������هم هه‌فته‌ی������ه‌دا بار ی دهروونی������ت ئارامییه‌ك ی باش به‌خ������ۆو‌ه ده‌بینێت، هه‌ستێك ی باش������ت ههیه بۆ پێشبینیكردن ی كاره چاوه‌ڕوان نه‌كراوه‌كان .دان نان به‌هه‌ڵه‌كانت شتێك ی ئاسایه‌‌و الت گران نهبێت. به‌ر لهوه ی كارێك ئه‌نجام ب������ده ی بیر له‌س������وود ی داهاتوو ی خۆت بكه‌ره‌وه. هه‌وڵبد‌ه كۆنترۆڵ ی خۆت بكه‌ی������ت‌و به‌رژه‌وه‌ن������د ی خۆت له‌ب������ه‌ر چاو بگریت ن������ه‌ك ئه‌وند‌ه كه‌سێك ی عاتف ی بیت ،به‌گوێ ی ئه‌قڵت بكه تاوهكو دواتر په‌شیمان نه‌بیته‌وه.
زیادیكردووه ،ئه‌وه‌ش به‌هۆی ئهو ده‌عوه‌ت‌ه زۆران������هی كه الیه‌ن������ه جۆربه‌جۆره‌كان س������ازیده‌ك‌هن‌و س������ه‌ركرده‌ی الیه‌ن������ه سیاسییه‌كانی بۆ بانگهێشت ده‌كه‌ن. س������ه‌ره‌تای ئهم نه‌ریته‌ش ،جه‌الل تاڵه‌بانی سه‌ركۆمار دایهێنا. تاڵه‌بانی ،دوو هه‌فته‌یه‌ك له‌مه‌وبه‌ر له‌كۆشكی س������ه‌الم ده‌عوه‌تێكی گه‌وره‌ی بۆسه‌ركرده‌‌و نوێنه‌ری لیست‌ه براوه‌كانی هه‌ڵبژاردن������ه په‌رله‌مانییه‌ك������هی عێراق س������ازكرد ،كه به‌وته‌ی به‌ش������داربووانی ده‌عوه‌ته‌كه ،به"خوانێكی به‌له‌زه‌ت" ناوبرا. ئهم ده‌عوه‌تانه ،ئێستا به"خوانی سیاسیی" ناویان ده‌ركردووه. ماوه‌ی چه‌ند س������اڵێك‌ه هیچ كام له‌ئه‌یاد عه‌ل���ل��اوی‌و ئه‌حم������ه‌د چه‌له‌ب������ی ،دوو كه‌س������ایه‌تیی سیاسیی عێراق یه‌كتریان نه‌دیب������وو ،بهاڵم ب������ۆ ده‌عوه‌تێكی عادل عه‌بدولمه‌هدی ،هه‌ردووكیان ئاماده‌بوون‌و له‌وێ یه‌كتریان بینی!!
خوانه‌كه‌ی تاڵه‌بانی :پڕ له‌خواردنی به‌له‌زه‌ت ب������ه‌اڵم گه‌وره‌ترین خوانی سیاس������یی‌و گرنگترینیان ،ئه‌وه‌بوو كه جه‌الل تاڵه‌بانی سه‌ركۆمار سازیكرد ،ئهو له‌كۆشكی سه‌الم خوانێكی گه‌وره‌ی سازكرد‌و به‌خواردنی جۆربه‌جۆر رازاندییه‌وه ،به‌جۆرێك كه س������ه‌ركرده‌یه‌كی وهك عه‌ممار حه‌كیم، سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی بااڵی ئسسالمیی كه یهكێكه له‌گه‌وره‌ترین حیزبی شیعه‌كان، به"خواردنی به‌له‌زه‌ت" ناویبرد. عه‌ممار حه‌كیم به‌شه‌رقولئه‌وسه‌تی راگه‌یاند
فه‌خامه‌تی "ئهو خوان������هی كه س������ه‌رۆك جه‌الل تاڵه‌بانی س������ازیكرد‌و لهگهڵ دۆست‌ه ئازیزه‌كانمان له‌سه‌ركرد‌ه عێراقییه‌كان ،نانمان خوارد ،به‌خواردنی به‌له‌زه‌ت رازێنرابوویه‌وه". به‌بۆچوونی حه‌كیم ،ئهو خواردن‌ه به‌له‌زه‌تانه، "نیش������انه‌ی زه‌وقی گه‌وره‌ی فه‌خامه‌تی سه‌رۆك تاڵه‌بانیی‌ه له‌هه‌ڵبژاردنی خواردن‌ه عێراقییه‌كان ،جا چ عه‌ره‌بییه‌كانی یاخود كوردییه‌كان ،كه فره‌‌و هه‌مه‌جۆر بوون". ئهو سفرهو خوانه‌ی تاڵه‌بانی ،به‌چه‌ندین جۆر برنجی سپی‌و برنج به‌ڕووببه‌هه‌نار‌و ساو‌هر‌و كفته‌ی كۆیی‌و شله‌ی باینجان‌و فاس������ۆلیای س������پی‌و كه‌بابی سلێمانیی كه‌مچه‌وریی‌و تكه‌‌و مریش������كی برژاو‌و ماسی‌و ماستی هه‌ولێر ،رازێنرابوویه‌وه، بهاڵم گرنگترین خواردنی سهر سفرهو خوانه‌ك������هی تاڵه‌بانی كه هه‌رگیز له‌هیچ خوانێكی نابڕێت" ،ق‌هل‌و شله‌ی بامێ" بوو. س������ه‌ركۆماری عێ������راق به‌رۆژنام������هی شه‌رقولئه‌وس������ه‌تی وت "له‌ئه‌زموون������ی پێشوومدا به‌خوانێك ده‌ستمپێكرد ،بهو هیوای������هی ئهم خوان������ه ،ببێته خوانێكی سیاسیی" .تاڵه‌بانی هیوادار‌ه ئهم سفرهو خوان‌ه ببێته هۆی توانه‌وه‌ی بهس������ته‌ڵه‌كی
خوانه‌كه‌ی تاڵه‌بانی ،ته‌ندروست‌ه به‌ده‌ستوری سه‌ركۆمار ،سه‌ركرد‌ه عێراقییه‌كانی دیكه‌ش كه‌وتوونه‌ت‌ه رازاندنه‌وه‌ی س������فره‌‌و خوان بۆ سه‌ركرد‌ه عێراقییه‌كان ،بهاڵم ئهوهی ئه‌وان نانی ئێواره‌شی تێده‌كه‌وێت‌و به‌دوایش������یدا دانوس������تانه‌كان ده‌س������تپێده‌كات ك������ه به‌یه‌كجار قورس������یی خواردنه‌كه‌‌و قورسیی دانوستانه‌كان ،ته‌نگ به‌میوانه‌كان هه‌ڵده‌چنێ������ت ،بهاڵم ئهوهی تاڵه‌بانی وه‌ها نییه. سه‌ركرده‌یه‌كیلیستیئیئتیالفینیشتمانی به‌رۆژنامه‌ك‌ه ده‌ڵێت :خوانه‌كه‌ی تاڵه‌بانی، نانی نیوه‌ڕۆ بوو‌و زۆر ته‌ندروس������تیش بوو ،له‌به‌رئه‌وه‌ی ج������ۆری خواردنه‌كان كه‌مچه‌وری������ی بوون‌و كه‌ش������وهه‌وایه‌كی ئاسووده‌ش بهسهر خوانه‌كه‌و‌ه دیاربوو. سیاسییه قه‌ڵه‌وه‌كان له‌كاتێكدا به‌ش������ێك له‌خه‌ڵكی ئهم واڵته له‌هه‌ژاریی������دا ده‌ژین‌و به‌پێ������ی داتاكان نزیكه‌ی %20ی دانیش������تووانی عێراق لهسهر هێڵی هه‌ژاریین ،بهاڵم رۆژ به‌ڕۆژ سیاسییه‌كانی ئهم واڵته قه‌ڵه‌و دهبن. ئهو سه‌ركرد‌ه سیاسییه‌ی عێراق كه بۆ رۆژنامه‌ی شه‌رقولئه‌وسه‌ت دواو‌ه ده‌ڵێت له‌كاتێك������دا ئێمه‌ی سیاس������یی وه‌رزش ناكه‌ین ،به‌تایبه‌تی رۆیشتن بۆماوه‌یه‌كی زۆر ،به‌ڵك������و به‌پێچه‌وانه‌و‌ه ب������ه‌رده‌وام داده‌نیش������ین ،له‌به‌رئ������هوه ئهم س������فره‌‌و خوانانه‌ی س������ازده‌كرێن بوونه‌ت‌ه ئه‌رك لهسهر ته‌ندروستییمان. سیاسه‌تمه‌داره‌ك‌ه كه‌ناوی خۆی ئاشكرا نهك������ردووه ئاماژه بۆ ئ������ه‌وه‌ش دهكات كه سیاس������ییه عێراقییه‌كانی ئێس������تا به‌ده‌س������ت قه‌ڵه‌ویی‌و به‌رزی������ی رێژه‌ی كۆلیسترۆڵی خوێنهوه ده‌ناڵێنن ،به‌تایبه‌تی به‌ته‌مه‌نه‌كانیان ،ئه‌م‌ه جگه له‌شه‌كره. به‌هۆی سروشتی كاره‌كه‌یان‌و بارودۆخی ئاسایشییه‌وه ،ناتوانیین بۆماوه‌یه‌كی باش له‌ن������او خه‌ڵكدا بگه‌ڕێین ،به‌ڵكو زۆربه‌ی جار ئوتۆمبێلیگولـلـه‌نه‌بڕ به‌كارده‌هێنین‌و به‌رده‌وام داده‌نیشین.
ی ئه‌مریكا ی سه‌رۆكه‌كان ی سامان سه‌رچاو ه
سه‌رچاو‌ه ی سامان ی سه‌رۆكه‌كان ی ئه‌مریكاله‌یه‌كترجیاوازه،ههندێكیان داهات������ ی بیره‌وه‌رییه‌كانیان������هو ههندێكیان پشتبه‌ستن‌ه به‌كۆیله‌كان‌و نه‌وت‌و وتار‌و به‌شێكیشیان پشتیان به‌میرات بهستووه. بیل كلینتۆن به‌درێژایی 40ساڵ ی راب������ردوو ده‌وڵه‌مه‌ندترینیان بووه، كلینتۆن كه زۆر ی پێخۆشه به‌كوڕ‌ه فه‌قیره‌ك������ه ناو ی بێن������نو خه‌ڵك ی ویالیه‌ت ی كه‌نساس‌ه س������امانه‌ك‌ه ی خ������ۆ ی دهدات لهنزیكه ی 38ملیۆن دۆالر .له‌س������ه‌رده‌م ی نوێ������دا هیچ سه‌رۆكێك لهو ده‌وڵه‌مه‌ندتر نهبووه، جگه‌ل‌ه سه‌رۆك جۆن كنێدی. ههر بۆ به‌راورد رۆژنام‌ه ی سه‌ند‌ه ی تایمز نوس������یویه‌ت ی ك������ه ریچارد نیكس������ۆن‌و جیراڵ������د ف������ۆرد كه به‌پشتیوانیكردن ی ده‌وڵه‌مه‌نده‌كان تۆمه‌تباركراون ،ل������ه‌دوا ی مردن ی خۆیان جگه‌ل‌ه س������امانێك ی ئاسایی هیچیان به‌جێنه‌هێشتوو‌ه به‌به‌راورد لهگهڵ سه‌رۆك كلینتۆن. كلینتۆن له‌ژێر چاودێریی نه‌نكی‌‌و باپیریدا پێگه‌ی������وه كه دوكانێك ی
سه‌وز‌ه فرۆشییان ههبووه له‌ساوس ئه‌مریكا .كلینت������ۆن خۆ ی ده‌ڵێت: پێش������بینیم نه‌ده‌كرد ببم‌ه خاوه‌ن س������امان ،بهاڵم له‌به‌رامبه‌ر كتێب ی بیره‌وه‌رییه‌كانی 15ملیۆن دۆالر ی ده‌س������تكه‌وت كه ل������ه 1008الپه‌ڕ‌ه پێكهاتووه ،جگه‌له‌وه‌ش پاره‌یه‌ك ی زۆر ی ده‌س������تكه‌وتوو‌ه به‌ه������ۆ ی پێشكه‌شكردن یموحازه‌ره‌كانیه‌وه. ده‌وڵه‌مه‌ندترین سه‌رۆك ی ئه‌مریكا جۆرج واشنتۆن ی یه‌كه‌م سه‌رۆك ی ئ������هو واڵته بووه كه س������اڵ ی 1789
رێ������ژ‌ه ی %2ی بودج‌ه ی گش������تیی به‌وت‌ه ی چاودێ������ران په‌یوه‌ندییه‌ك واڵت ی هه‌ب������ووه ،ك������ه له‌بنه‌ڕه‌تدا ههیه لهنێوان وه‌رگرتن ی پۆس������ت‌و جوتیارێك ی به‌خت������ه‌و‌هر‌و زیره‌ك س������ه‌ركه‌وتن له‌كاردا ،نموونه‌شیان بووه كه خه‌ریك ی چاندن ی تووتن ئهوهیه كه سه‌رۆك هیربرت هۆڤه‌ر بووه300 ،كۆیله‌یش ی له‌كێڵگه‌كه‌یدا بهوه تۆمه‌تبارك������راوه كه خاوه‌ن ی له‌ویالیه‌ت������ ی ڤێرجینی������ا ههبووه ،سیاس������ه‌تێك ی خراپ بووه له‌بوار ی واشنتۆن شه‌رابیش ی دروستكردووه ،ئابووریی������دا ،بهاڵم س������امانێك ی به‌پێ������ ی هه‌ندێ������ك س������ه‌رچاو‌ه زۆریش ی بۆ خۆ ی پێكه‌وه‌ناوه. سامانه‌ك‌ه ی 525ملیۆن دۆالر بووه .له‌سااڵن ی دواییشدا ئهو سه‌رۆكان‌ه زۆربه ی س������ه‌رۆكه‌كان ی ئه‌مریكا له‌الی������هن كۆمپانیاكانه‌و‌ه پاره‌یه‌ك ی له‌س������ه‌د‌ه ی ن������ۆزده‌دا ،له‌وان������هش زۆریان خرای‌ه به‌رده‌ست له‌به‌رامبه‌ر ئه‌براهام لینكۆڵن س������ه‌ر به‌چین ی ئهوه ی كه ببنه ئه‌ندام له‌ئه‌نجومه‌ن ی ناوه‌ند بوون كه س������امان ی خۆیان به‌ڕێوه‌بردن ی كۆمپانیاكاندا ،وهك له‌ڕێ ی هێز ی كه‌س������ێتیی خۆیانه‌و‌ه فۆرد‌و نیكسۆن. ده‌س������تكه‌وتوو‌ه نهك له‌ڕێ ی كڕین ی نفوزه‌وه ،میراته‌كه‌شیان كه‌متر بووه له‌میلیۆنێك دۆالر ی ئێستا. له‌سه‌د‌ه ی بیسته‌میش������دا ،سامان ی میرات ی له‌خێزان‌ه ده‌وڵه‌مه‌نده‌كانه‌و‌ه بووهته ش������تێك ی ب������او ،بۆنموونه تی������ۆدۆر رۆزڤێڵ������ت‌و فرانكلین‌و هه‌روه‌ه������ا جۆرج بوش������ ی باوك‌و بوش������ ی كوڕ ی كه جگه له‌میرات ی خانه‌واده‌كه‌یان خاوه‌ن ی كۆمپانیا ی نه‌وتن له‌ته‌كساس.
یه‌کشه‌ممه
2010 /6/13
19
كۆندۆلیزا رایس‌و چیرۆك ی سه‌ركه‌وتنی
نوسینی :ئه‌نتۆنیا فیلیكس ی بۆ عه‌ره‌بی :سه‌عید ئه‌لحسنی‌ه وه‌رگێڕان ی بۆ كوردی :رێباز زه‌نگه‌ن‌ه وه‌رگێڕان
6
پێش������بینییه‌كان ی بوش -ی باوك سه‌باره‌ت به‌كۆندی‌‌و جۆرج -ی كوڕ له‌جێی خۆیدابوون ،چونكه ئاڵوگۆڕكردن ی هه‌ست ی هاوبه‌ش ی هه‌ردووكیان رایه‌ڵه‌یه‌ك ی له‌دۆستایه‌تی‌‌و دڵسۆزیی‌‌و رێز ی له‌نێوانیاندا درووستكرد ،له‌ئه‌نجامیشدا پش������ك ی كۆند ی ال ی جۆرج -ی كوڕ زۆر به‌رزبووه‌وه، كاتێك بڕی������اری ده‌س������تپێكردن ی هه‌نگاوه‌كان ی تر ی كاروان‌ه سیاسییه‌ك‌ه ی دا. هاوین������ ی 1998له‌میان������ ی پش������وویه‌ك ی كورت������دا كه‌هه‌ردووكیان لهگهڵ بنه‌ماڵ‌ه ی بوش له‌كینیبك بۆرت به‌سه‌ریانبرد ،جۆرج ی كوڕو كۆند ی وتووێژێك ی چڕیان له‌بار‌ه ی زنجیره‌یه‌ك پرس ی هه‌نوكه‌ی ی جیهانی ی گرنگه‌و‌ه ئه‌نجام������دا ،لهو كاته‌دا حاكمه‌ك‌ه (ب������وش -ی كوڕ .و) بیر ی له‌خۆپااڵوتن بۆ سه‌رۆكایه‌ت ی ده‌كرده‌وه‌‌و ده‌یزان ی هاوڕێك‌ه ی ئه‌توانێت زانیاری ی كورت‌و روون‌و راشكاو ی بدات ێ له‌بار‌ه ی پرس‌ه ئاڵۆزه‌كان .هیچكامیان لهو جۆره مرۆڤانه نه‌بوون كه حه‌زیان له‌قسه‌كردن‌و چا ی خواردنه‌و‌ه بێت له‌كات ی خاوبوونه‌و‌ه ی دوا ی وه‌رزشكردندا ،به‌ڵكو له‌كات ی راكردن له‌س������ه‌ر ماش������ێن ی جواڵو‌ه ی تایبه‌ت به‌راكردندا گفتوگۆیان ده‌كرد ،یان له‌كات ی تێگرتن ی تۆپدا لهو كاتان‌ه ی یار ی گۆڵفیان ده‌كرد ،ته‌نانه‌ت له‌كات ی راوه‌ماس������یدا كه له‌راس������تیدا كۆند ی راوه‌ماس ی باش نه‌ده‌زانی ،به‌ڵكو ئهو كاره ی بۆ جۆرج -ی كوڕو باوك ی جێهێشت ،هه‌روه‌ك حه‌زیش ی له‌ئاو نه‌بوو ،به‌ڵكو لهبهر هه‌ردوو هاوڕێیه‌ك‌ه ی ناچاربوو بچێت بۆ ئهو شوێنه. كۆند ی ئهو كاره به‌مشێوه‌ی‌ه باسده‌كات‌و ده‌ڵێت" :من لهنێو ده‌ریادا تووش������ ی س������ه‌رخوالنه‌و‌ه نابم ،بهاڵم زۆر حه‌زم له‌ئاو نییهو به‌دڵنیاییشه‌و‌ه ماس ی راوناكه‌م ،ئه‌رك ی راوكردن ی ماسیم بۆسه‌رۆك‌و حاكم بوش جێهێشت‌و ههر بهتهنها داده‌نیشتم‌و قس������ه‌مده‌كرد .زۆر قسه‌مان له‌بار‌ه ی ره‌وش ی هێز‌ه چه‌كداره‌كان ی ئهمریكاو سیستم ی به‌رگری به‌مووشه‌ك ی بالستیی كرد". جۆرج -ی كوڕ راهاتبوو لهسهر پرسیاركردن ی وهك : "سه‌باره‌ت به‌په‌یوه‌ندییه‌كان لهگهڵ رووسیا چیده‌ڵێی؟ ئ‌ه ی دهرباره ی په‌یوه‌ندییه‌كان لهگهڵ چین؟ ئ‌ه ی سه‌باره‌ت به‌ره‌وش ی س������وپا؟" .ئاڵوگۆڕكردن ی ئهم جۆره گفتوگۆ ماندوكه‌رانه ،سه‌ره‌تا ی په‌یوه‌ندیی‌ه درێژخایه‌نه‌ك‌ه ی نێوان كۆندی‌‌و جۆرج -ی كوڕ بوون‌و رێگه‌خۆش������كه‌ربوون بۆئه‌و‌ه ی كۆند ی ببێته نزیكترین راوێژكار ی سیاسه‌ت ی دهرهوه ی بوش. له‌كۆتای������ ی س������اڵ ی 1999دا كاتێك ج������ۆرج -ی كوڕ هه‌ڵمه‌ت‌ه س������ه‌رۆكایه‌تییه‌ك‌ه ی ده‌ستپێكرد ،ناو ی كۆند ی خس������ته ریزبه‌ند ی س������ه‌ره‌و‌ه له‌لیس������ت ی رێنمایییكار‌ه سه‌ره‌كییه‌كان ی سیاس������هت ی ده‌ره‌وه‌دا .كۆند ی واز ی لهو پۆست‌ه ئیداریی‌ه ی هێنا كه لهو كاته‌دا له‌زانكۆ ی ستانفۆرد هه‌یبوو و ده‌ستیكرد به‌خستنه‌ڕوو ی كۆمه‌ڵیك بژارد‌ه كه لهو كاته‌دا له‌به‌رده‌میدا وااڵبوون ،بیر ی له‌وه‌كرده‌و‌ه كه هاوكات لهگهڵ مه‌ش������قپێكردن ی ئ������هو پاڵێوراو‌ه ی سه‌رۆكایه‌ت ی له‌بابه‌ته‌كان ی كاروبار ی ده‌ره‌وه‌دا ،ده‌توانێت ههموو ئهو بواران‌ه له‌به‌رده‌میدا به‌كراوه‌ی ی بهێڵێته‌وه. له‌كات ی ده‌ستپێكردن ی هه‌ڵمه‌ته‌كه‌دا كۆند ی وایده‌زان ی ئهو كاره بهتهنها به‌ش������ێك له‌كاته‌ك‌ه ی ده‌بات‌و كارهكه له‌ده‌ركه‌وتن ی ئاش������كرا ی لێره‌و لهو ێ له‌هه‌ند ێ بۆنه‌دا كورت خۆ ی ده‌نوێنێت ،لهگهڵ پێدان ی چه‌ند دانیشتنێك ی رێنوێنیكارانه ،بهاڵم ههر زوو خاتوو دیبۆرا كارسۆن -ی هاوڕێ ی كه له‌ساڵ ی 1992له‌هه‌ڵمه‌ت‌ه سه‌رۆكایه‌تییه‌ك‌ه ی كلینت������ۆن-دا كاریكردبوو ،پێش������بینییه‌كان ی كۆند ی راستكرده‌وه. دیبۆرا ده‌ڵێت" :كاتێك سه‌باره‌ت به‌بابه‌ته‌ك‌ه قسه‌مانكرد، كۆند ی وایده‌زان ی ته‌نها چه‌ند قس������ه‌یه‌ك س������ه‌باره‌ت به‌بابه‌ت ی ئاسایش ی نه‌ته‌وه‌ی ی پێش������كه‌ش دهكات .ئهو ێ رۆژ ێ پێیوتم" :له‌واقیعدا نابم‌ه به‌شێك له‌هه‌ڵمه‌ته‌كه". وایده‌زان ی له‌گ������هڵ ئه‌ندامان ی هه‌ڵمه‌ته‌ك������ه‌دا ده‌چێت بۆئه‌و‌ه ی هه‌ند ێ قس‌ه له‌بار‌ه ی بابه‌ت ی ئاسایش ی نه‌ته‌وییه‌و‌ه پێشكه‌ش بكات! پێموت" :باشه ،كه‌مێك چاوه‌ڕوان به. تۆ هه‌ڵمه‌ت ی هه‌ڵبژاردن نازانیت .به‌شدار ده‌بیت له‌ته‌واو ی ئاماده‌كارییه‌كاندا ،ئه‌وه‌ش ده‌ستبه‌ج ێ روونادات ،بهاڵم هه‌روه‌ك چۆن ئهو جۆره كاران������ه به‌ڕێوه‌ده‌چن ،ئه‌وان ده‌زانن چۆن راتبكێشن‌ه نێو هه‌ڵمه‌ته‌كه‌یانه‌وه .تۆ باس ی بابه‌ته‌كان ی ئاسایش ی نه‌ته‌وه‌ییم بۆ ناكه‌یت ،به‌ڵكو باس ی س������ه‌رجه‌م ئهو بابه‌ت‌ه جۆراوجۆران‌ه ده‌كه‌یت كه له‌كات ی خۆیدا داوات ل ێ ده‌كه‌ن". پاش ده‌س������تپێكردن ی هه‌ڵمه‌ته‌ك‌ه له‌گه‌ڵیدا قسه‌مكرد‌و پێیوتم" :ئه‌زان ی تۆ راستت ده‌كرد".
18
یه‌کشه‌ممه
2010 /6 /13
ژماره 28:
SENSE AND SENSIBILITY ئا :بێساران فه‌یرۆز حه‌سه‌ن
ده‌رهێنه‌ر :ئه‌نگ ل ی سینارسۆ :ئێما تۆمسۆن (لهسهر بنه‌ما ی ڕۆمانێك ی جین ئۆستن) ئه‌كته‌ره‌كان :ئێما تۆمسۆن، كه‌یت وینسلێت ،هیو گرانت، ئاالن ریكمه‌ن ،جه‌یمز فلیت، تۆم ویلكنسۆن‌و... به‌رهه‌م ی به‌ریتانیا 1995 مۆزیك :پاتریك دۆیڵ چیرۆك������ ی فیلمه‌ك‌ه لهش������ار ی تۆكیۆ ڕوو دهدات ،كه‌س������ایه‌تیی‌ه سه‌ره‌كییه‌كان ی ناو فیلمه‌ك‌ه بریتیی‌ه له‌دوو هاوواڵت ی ئه‌مریك ی كه ههر یه‌كه‌یان بۆمه‌به‌س������تێك ی تایبه‌ت هاتووه‌ت‌ه واڵت������ ی ژاپۆن ،خاڵێك ی هاوبه‌ش ئهم دوو كه‌سایه‌تیی‌ه به‌یه‌ك ده‌گه‌یه‌نێت ،ئه‌ویش هه‌ستكردن‌ه به‌ته‌نهایی‌‌و نائومیدبوون‌ه له‌ژیان... فیلم ی ونبوو ی نێ������و وه‌رگێڕان یه‌كێ������ك ب������وو له‌فیلم������ه زۆر سه‌ركه‌وتووه‌كان ی س������اڵ ی 2003 ك������ه له‌الی������هن ڕه‌خنه‌گران������هوه پێش������وازییه‌ك ی زۆر ی لێك������را. فیلمنامه‌یه‌ك ی س������ادهو س������اكار، ب������ه‌اڵم له‌هه‌مان كات������دا به‌هێزو جوان ،توان ی خه‌اڵت ی ئۆس������كار ی باشترین فیلمنام‌ه بۆسۆفیا كۆپۆاڵ (ده‌رهێنه‌ر) كچ ی گه‌ور‌ه ده‌رهێنه‌ر (فرانس������یس فۆرد كۆپ������ۆاڵ ،كه به‌هۆ ی دروس������تكردن ی هه‌رس ێ بهشه فیلم ی )GODFATHER ناوێك ی ئاش������نایه له‌ال ی سه‌رجه‌م س������ینه‌ماكاران‌و سینه‌مادۆستان ی جیهان ،بۆ ئ������هم فیلمه فه‌راهه‌م بكات. ده‌رهێن������ه‌ر زۆر س������هركهوتووانه توانیویه‌ت ی چۆنێت ی دروستبوون ی په‌یوه‌ند ی نێوان دوو كاره‌كته‌ر ی س������هرهك ی ناو فیلمه‌ك‌ه دروست بكات‌و بینه‌رانیش ئاشنا ی هه‌ست ی ته‌نهایی‌‌و نائومێد ی كه‌س������ایه‌ت ی چیرۆك ی فیلمه‌ك‌ه ی بكات .نواندن ی بیل موره‌ی‌‌و سكارلێت جۆنسن له‌گه‌یاندن ی هه‌س������ت ی فیلمه‌ك‌ه بۆ بین������ه‌ر یه‌كێك������ه له‌هۆكاره‌كان ی سه‌ركه‌وتن ی ئهم فیلمه ،بهتایبهت ی بیل مور‌ه ی كه هه‌ست ده‌كرێت كه‌سایه‌ت ی فیلمه‌ك‌ه بهتایبهت ی بۆئه‌و داتاشراوه ،له‌ڕاستیشدا به‌هه‌مان شێوهیه ،چونكه س������ۆفیا كۆپۆاڵ وتوویه‌ت ی كه‌س������ایه‌ت ی سه‌ره‌ك ی
ی پایز ده‌كرێت ه په‌یكه‌ر ژه‌نه‌راڵ ی به‌ختیار هه‌ڵه‌بجه‌ی زیادله‌بیست‌و دوو ی ی كار ساڵ ه سه‌رقاڵ ی په‌یكه‌رتاشییه‌و خاوه‌ن چه‌ندان پێشانگای ه ی له‌ناوه‌وه‌و دهرهوه ی واڵت،له‌دیمانه‌یه‌ك نم نم دا باس له‌كارو چاالكیه‌كانی دهكات. سازدانی :گۆران
ئه‌كته‌ر ی پیاو له‌م فیلمه‌دا بهتایبهت ی ب������ۆ بیل مور‌ه ی نووس������راوه‌ته‌وه، ته‌نان������هت ئهگهر م������وره ی ڕۆڵ ی نه‌نواندای‌ه ئه‌وا فیلمه‌كه‌ش دروست نه‌ده‌كرا ،سۆفیا كۆپۆاڵ به‌شێك ی زۆر ی له‌فیلمنان������ه ی فیلمه‌كه‌ی ی تایبه‌ت ی كردووه به‌ژیان ی تایبه‌ت ی خۆی. وێنه ی دیمه‌نه‌كان ی ئ������هم فیلمه، جوڵ������ه ی جوان ی كامێ������را لهگهڵ دیم‌هن‌و ڕه‌نگ ی س������ه‌رنجڕاكیش، فیلمنامه‌یه‌ك������ ی س������ادهو بێوێنه، ده‌رهێنانێك ی به‌هێ������ز ،نواندن ی س������هركهوتووانه ،ئه‌مان‌ه هه‌مووی بین������ه‌ر بۆ نێو قواڵی������ ی فیلمه‌ك‌ه په‌لكێش دهكات ،به‌ده‌رله‌وه‌ش ئهم فیلمه خاوه‌ن ی 70خه‌اڵته ،لهوانه: خه‌اڵت ی باش������ترین فیلمنام‌ه بۆ سۆفیا كۆپۆاڵ له‌مه‌راسیم ی ئۆسكار ،2004خه‌اڵت ی ئه‌س������ینا ی زێڕین بۆ س������ۆفیا كۆپۆاڵ له‌فێستیڤاڵ ی نێوده‌وڵه‌ت ی ئه‌سینا ـ یۆنان ،2003 خه‌اڵت ی به‌فتا بۆ باشترین ئێدیت ـ باشترین ئه‌كته‌ر ی پیاو ـ باشترین ژنه ئه‌كته‌ر له‌مه‌راس������ین ی به‌فتا ،2004خه‌اڵت ی بۆدیل بۆباشترین فیلم������ ی ئه‌مریك ی له‌مه‌راس������یم ی ی BSFC بۆدی������ل ،2005خه‌اڵت بۆ باشترین ده‌رهێنان ـ باشترین ئه‌كت������ه‌ر ی پیاو ـ باش������ترین ژنه ئه‌كته‌ر له‌ئه‌نجومه‌ن ی ڕه‌خنه‌گران ی ی COFCA بۆستن ،2003خه‌اڵت بۆ باش������ترین وێنه ـ باش������ترین س������كرین پل������ه ی له‌ئه‌نجومه‌ن������ ی ڕه‌خنه‌گران ی س������ه‌نته‌ر ی ئۆهیۆ ،2004خه‌اڵت������ ی CFCAب������ۆ باش������ترین س������ینه‌ماتۆگراف ـ باشترین سكرین پل‌ه ی ـ باشترین ئه‌كته‌ر ی پیاو له‌الیه‌ن ئه‌نجومه‌ن ی ڕه‌خنه‌گران ی ش������یكاگۆ 2004و،... پاڵێوراو بۆ س������ ێ خه‌اڵت ی تر ی ئۆسكارو 59خه‌اڵت ی تر.
به‌ختی������ار هه‌ڵه‌بجه‌ی ی له‌س������اڵ ی 1970 له‌هه‌ڵه‌بج‌ه ی شه‌هید له‌دایكبووه‌‌وله‌ساڵ ی 1987هوه ده‌س������ت ی ب������ه‌كا ی هونه‌ری ی ك������ردووه ،خاوه‌ن ی چوار پێش������انگا ی تایبه‌ته‌‌و به‌ش������دار ی له 28پێشانگا ی هاوبه‌شدا كردووه له‌ناوه‌وه‌و دهرهوه ی واڵت ،ئێستا خاوه‌ن ی گه‌له‌ر ی هونه‌ریی‌ه له‌سلێمان ی پااڵس‌و به‌رپرس ی گروپ ی ته‌وه‌ن‌ه بۆ په‌یكه‌رتاشی. په‌یكه‌رێك بۆ حه‌م‌ه عومه‌ر سه‌باره‌ت بهو ماددان‌ه ی له‌كاره‌كانیدا
به‌كاریان ده‌هێنێت ئاماژه بهوه دهدات كه جیاواز له‌هه‌موو په‌یكه‌رس������ازان ی كوردستان كه سه‌ره‌تا كاره‌كه‌یان له‌قوڕ دروس������ت ده‌كه‌ن ،ئهو له‌گه‌چ دروست ی ده‌كات‌و پاشتر ده‌ست به‌كار ی داتاشین دهكات ،ههربۆیه تائێس������تاش له‌س������ه‌ر ئه‌رك������ ی خ������ۆ ی كاره هونه‌رییه‌كان ی ئه‌نجام ده‌دات‌و هاوكارێك ی سه‌ره‌ك ی نییه" ،بهاڵم هه‌ندێك هاوڕێ‌و دڵسۆز ی هونه‌ر به‌ته‌مان هه‌ندێك له‌ئه‌ركه‌كانم بگرن‌ه ئه‌ستۆ ی خۆیان". به‌ختیار ،له‌ئێستادا سه‌رقاڵ ی په‌یكه‌رێك‌ه بۆ حه‌م‌ه عومه‌ر عوس������مان ی شاعیر - ژه‌نه‌ڕاڵی پای������ز-و زۆربه ی كاره‌كان ی ته‌واو بووه ،ب������ه‌رز ی په‌یكه‌ره‌ك‌ه چوار مه‌تره ،بهاڵم شوێنێك دیاری نه‌كراو‌ه بۆدانان������ی ،بیرۆك‌ه ی ئهم كاره‌ش������ ی دهگهڕێتهوه بۆ س������اڵ ی "،2004ئه‌وكات‌ه ماكێتێكم بۆ كرد ،بهاڵم لهبهر نه‌بوون ی ئیمكانیات‌و شوێن ی كاركردن نه‌توانرا جێبه‌ج ێ بكرێت". ناوبراو ،هۆكار ی په‌یكه‌ر دروستكردن بۆ ئهو ش������اعیر‌ه ی گه‌ڕانده‌و‌ه بۆئه‌و‌ه ی ك������ه "حه‌م������ه عوم������ه‌ر جگه‌له‌جوان ی ل‌هش‌والر‌و گه‌وره‌ی ی تێكسته‌كان ی كه پێموای‌ه نموون‌ه ی له‌خۆرهه‌اڵتدا ده‌گمه‌نه،
به‌ختیار هه‌ڵه‌بجه‌ی ی له‌دوایین ساتی هه‌لکۆڵینی ژه‌نه‌ڕاڵی پایز كه‌سێكیش������ه به‌هه‌موو واتایه‌ك مرۆڤه. ال ی منیش مرۆڤایه‌ت ی پێوه‌ر ی یه‌كه‌م‌ه له‌ناوه‌ڕۆك������ ی ههر كارێك������دا" ،بگر‌ه هیوا ی ئهوه ی ده‌خواست كه ئهم كاره ی له‌برۆنز بكردایه" ،بهاڵم له‌توانا ی مادی ی من به‌ده‌ر بوو". به‌ختی������ار خوازی������ار ی ئهوهیه كه ئهو په‌یكه‌ر‌ه ی له‌باخ ی گشت ی یان پارك ی نال ی دابنرێت" ،چونكه ئاسوود‌ه دهبم كه ببینم كاره‌كانم جوانییه‌ك ی زیاتر ده‌به‌خشن‌ه دیمه‌ن ی ش������ار" ،هه‌روه‌ك ئه‌وه‌ش س������ێیه‌مین كار ی هونه‌رمه‌ند‌ه
كه لهسهر ئه‌رك ی خۆ ی ئه‌نجام ی داوه، "په‌یكه‌ر ی نال ی له‌قه‌زا ی ش������اره‌زوور‌و گاڕه‌ش له‌پارك ی ئازاد ی دوو نمون‌ه ی ئهو كارانه‌ن كه له‌س������ه‌ر ئه‌رك ی خۆم ئه‌نجامدراوه". به‌ختیار هه‌ڵه‌بجه‌یی جگه‌ل‌ه كاره‌كان ی پێش������وو ی زۆرتر له‌دوایی������ن كار ی خۆ ی ڕازییه" ،چونك������ه به‌ده‌ر له‌هه‌ر گرێبه‌س������ت‌و به‌رژه‌وه‌ندیه‌ك ی سه‌پاو ئه‌نجامم������داوه ،ئهو كاران‌ه ی زاتم وهك ههر هونه‌رمه‌ندێ مامه‌ڵه‌یان بكات زیاتر خۆشه‌ویست‌و ئازیزن له‌الم".
ی دنیس هاپه‌ر تێڕامانێك له‌سینه‌ما وه‌رگێڕانی :ئارام مه‌حمود دنی������س هاپ������ه‌ر له‌ته‌مه‌ن ی 74س������اڵیدا‌و به‌هۆ ی نه‌خۆش ی شێرپهنجه ی پرۆستاته‌و‌ه كۆچیدوای������ ی كرد ،ك������ه یه‌كێك بوو له‌كه‌س������ایه‌تیی‌ه گرنگه‌كان ی س������ینه‌ما ی سه‌ربه‌خۆ ی ئهمریكاو لهگهڵ ده‌رهێنه‌ران ی وه‌كو پیت������ه‌ر باگدانڤیچ‌و جان كس������ ێ ڤیتس‌و ڕۆب������ه‌رت ئاڵتمه‌ن ڕۆڵ ی گرنگ ی بین ی له‌دامه‌زراندن ی سینه‌ما ی سه‌ربه‌خۆ ی ئه‌مری������كادا .دوا ی ئ������هو ده‌رهێنه‌ران������ ی سه‌ربه‌خۆ ی وه‌كو فره‌نسیس فورد كاپوالو مارتین سكۆر سیزی‌‌و ود ی ئالن‌و ده‌یڤد لینچ‌و جیم جاموش ده‌ركه‌وتن. ڕۆژنام������ه ی گاردیه‌ن وهك������و گه‌وره‌ترین شۆڕش������گێڕ ی هۆلیوود ،یاد ی هاپه‌ر ی كردهوه كه هه‌میش‌ه پشتیوان ی له‌سینه‌ما ی سه‌ربه‌خۆ ی ئه‌مریكا ده‌كردو بێجگ‌ه له‌ڕۆڵ بینین له‌فیلمه‌كان ی هۆلیووددا به‌موچه‌یه‌ك ی كه‌م له‌فیلم ی سینه‌ماكاران ی سه‌ربه‌خۆ ی ئه‌مریكای ی وهك������و كاپوالو ده‌یڤد لینچ‌و جولین شنبلدا ڕۆڵ ی بینیوه. دنیس هاپه‌ر ش������ێوازێك ی تایبه‌ت ی له‌ڕۆڵ بینیندا ههبوو و زۆر كات ڕۆڵ ی نائاسایی‌‌و مه‌یخ������ۆرو دكتۆر ی ده‌روون������ ی دهبینی: وێنه‌گر ی دێوان‌ه له‌فیلم ی (ڕۆژ ی دوایی)، نه‌خۆش له‌فیلم ی (مه‌لمه‌ل ی شین) ،باوك ی ئالووده‌بوو بهمادده هۆشبه‌ره‌كان له‌فیلم ی (ئه‌جه‌ل ی هه‌ڵواسراو)و دوپاتكردنه‌و‌ه ی ئهم ڕۆڵ‌ه له‌فیلم ی (ماهیپران كاپوال). ئهو فێرخواز ی "میت������ۆد ی ئاكتینگ" یان ش������ێواز ی ئاكته‌ر ی میتۆد شێواز ی ئاكته‌ران ی وه‌كو "مارلۆن براندۆ و جه‌یمز دین‌و ڕۆبه‌رت دنیرۆ و وارن بیت ی له‌ژێر چاودێر ی "ل ی ستراسبێرگ" له‌ئاكتوارز س������تۆدیۆ بوو ،له‌زیاتر له‌هه‌ش������تا فیلم ی هۆلیوودو س������ه‌ربه‌خۆدا ڕۆڵ ی سه‌ره‌كی‌‌و الوه‌ك������ ی بینیوه .دنیس هاپ������ه‌ر هاوڕێ ی نزیك ی جه‌یمز دین بوو و له‌فیلمه‌كان ی دێوو شۆڕش ی بێهۆكاردا له‌ڕۆڵ‌ه الوه‌كییه‌كاندا به‌یه‌كه‌و‌ه ده‌ركه‌وتن. له‌فیلم ی دێودا ئهو گه‌نجێك ی بیست ساڵ بوو كه ڕۆڵ ی كوڕ ی "راك هادسۆن" ی ملیۆن������ه‌ر ی خ������اوه‌ن چاڵ������ه نه‌وته‌كان ی ته‌گساس ی بینی ،هه‌روه‌ها هاپه‌ر له‌چه‌ند فیلمێك ی وێس������تێرن ی به‌ناوبانگدا ڕۆڵ ی بینیوه له‌وان������ه "ئیراد‌ه ی ڕاس������ته‌قینه‌‌و كوڕان ی كیت ی ئالدر" لهگهڵ جان وین‌و "لوك ی ده‌ستخۆش������ ی ئارتور پن" لهگهڵ پۆل نیومه‌ن" ،ش������ه‌ڕ له‌ئۆك������ ی كۆراڵ‌‌و له‌به‌رزه‌خه‌و‌ه تا ته‌كس������اس" ده‌رهێنان ی هێنر ی هاتاوی.
ئیز‌ه ڕایده‌ر و سینه‌ما ی سه‌ربه‌خۆ ی ئه‌مریكا دنیس هاپه‌ر س������اڵ ی 1969به‌هاوكار ی پیته‌ر فونداو به‌بودج‌ه ی 400هه‌زار دۆالر كار ی ده‌رهێنان ی بۆ فیلم ی س������ه‌ربه‌خۆو ی ڕایده‌ر Easy Rider نه‌ناسراو ی ئیز ئه‌نجامدا ،كه یه‌كێك������ه له‌ڕادیكاڵترین‌و وروژێنه‌رترین فیلمه‌كان ی ئه‌مریكا ،بگر‌ه یهكێكه له‌فیلم‌ه سه‌ره‌تاییه‌كان ی سینه‌ما ی سه‌ربه‌خۆ ی ئه‌مریكا .ئهم فیلمه وێنه‌یه‌ك ی ڕاس������ته‌قین‌ه ی جیاوازیی������ه‌كان‌و دابڕان ی ڕۆش������نبیری‌‌و ژیان������ ی ئه‌مریكاییه‌كان ی كۆتایی ده‌یه‌كان ی شه‌س������ت ده‌خات‌ه ڕوو، دنیس به‌بیرێك ی ت������ه‌واو ئاڤانگارده‌وه‌و له‌ژێر كاریگه‌ر ی شۆڕش������ ی ڕۆشنبیری‌‌و ئانارشیس������تی ده‌ی‌ه ی شه‌ست‌و سینه‌ما ی ئه‌زمونی‌‌و ئاڤانگارد ی ئه‌مریكاییدا وه‌كو به‌رهه‌مه‌كان ی مای������ا درن‌و كۆنت ئانگر كار ی ده‌رهێنان ی بۆ كرد. ئیز ی رایده‌ر له‌روو ی شێوازو كه‌سایه‌تیی‌ه نه‌ناس������راوه‌كانه‌و‌ه لهگهڵ ستاندارده‌كان‌و پێوان‌ه ی ناسین‌و په‌سه‌ندكراو ی هۆلیوددا جیاواز بوو ،فیلمێ������ك كه چیرۆكێك ی دیارو ڕوون ی نه‌بوو و كه‌مێك لێكدابڕاو ده‌رده‌كه‌وت .سوود وه‌رگرتن ی دنیس هاپه‌ر له‌توندوتیژی‌‌و سێكس‌و مادده ی هۆشبه‌رو میوزیك������ ی ڕاك لهو كاته‌دا بۆ هۆلیوودو سینه‌ما ی ئه‌مریكا به‌گشت ی په‌سه‌ندكراو نه‌بوو .ئی������ز ی ڕایده‌ر له‌چه‌ند الیه‌نێكه‌و‌ه له‌سینه‌ما ی جیهانیدا گرنگ ی ههیه ،لهوانه: .1نیشانیدا كه ده‌توانر ێ به‌بودجه‌یه‌ك ی زۆر كه‌م ی وهك������و 400هه‌زار دۆالر فیلم ده‌ربهێنرێ������ت‌و س������ه‌ركه‌وتووش بێت له‌كاتێكدا كه ئهم فیلمه پشت ی نه‌به‌ستبوو بهس������تۆدیۆ گه‌وره‌كان .فرۆش ی ئهم فیلمه گه‌یشت‌ه زیاتر له‌شه‌ست ملیۆن دۆالر .له‌م الیه‌نه‌و‌ه ئیز ی ڕایده‌ر بوو به‌ئیلهامبه‌خش ی سینه‌ماكاران ی گه‌نج‌و سه‌ربه‌خۆ. .2پردێك ی دروس������تكرد لهنێوان فیلمه كالس������یكییه‌كان‌و كولتور ی گێڕانه‌و‌ه ی چیرۆك ی س������ینه‌ما ی ئهمریكاو سینه‌ما ی ئه‌زموونی‌‌و ئاڤانگارد ی ئهم واڵته له‌الی‌هك‌و له‌الیه‌ك ی تره‌و‌ه سینه‌ما ی هونه‌ری‌‌و شه‌پۆل ی نوێ ی ئه‌وروپای ی له‌ده‌ی‌ه ی شه‌س������تدا وه‌كو به‌رهه‌م ی گدارو ئه‌نتۆنیۆنی ،له‌م الیه‌نه‌شه‌و‌ه ئیز ی ڕای������ده‌ر به‌فیلمێك ی ڕادیكا‌ڵ دێت‌ه ژماردن. .3موزیك������ ی ڕاك ب������ۆ یه‌كه‌مجار وه‌كو موزیك ی فیلم به‌كارهات موزیك ی ئهم فیلمه بریت ی بوو له‌كۆمه‌ڵێك ئاهه‌نگ ی جیاواز له‌ئاوازدانه‌ران‌و گۆرانیبێژان ی به‌ناوبانگ ی ڕاك له‌ده‌ی������ه ی شه‌س������تدا وه‌كو جیم ی
هێندریكس‌و ڕۆجه‌ر مه‌كگویین كه دنیس هاپه‌ر خۆ ی ئه‌مان‌ه ی هه‌ڵبژاردبوو. .4ئیز ی ڕایده‌ر له‌ده‌ورانێكدا دروستكرا كه ن������هوه ی گه‌نج ی شۆڕش������گێڕو توڕه‌‌و ڕه‌ش������بین‌و ئانارشیس������ت ی ئه‌مریكای������ ی كه‌وتبوو‌ه ژێ������ر كاریگ������ه‌ر ی بزوتنه‌و‌ه ئازادیخوازییه‌كان������ ی جیهان ی س������ێیه‌م له‌الیه‌كه‌وه‌‌و بزوتنه‌و‌ه ی 68ی فه‌ره‌نس������او دژایه‌تیكردن ی سه‌رمایه‌داری‌‌و عیرفانی‌‌و دژه‌ماتریالیس������ت ی جیهانی������هوه وهك������و هیپیگه‌ر ی له‌ئه‌مریكاو جیهاندا. ئی������ز ی ڕایده‌ر یه‌كه‌م فیلم بوو كه تێكهڵ بوون‌و گیان ی ئهم نهوهیه ی له‌س������ینه‌ما ی ئه‌مریكادا ده‌خس������ته ڕوو وات‌ه هه‌مان ئهو ده‌وران‌ه ی كه كه‌مێك زووتر یان دره‌نگتر فیلمه‌كان ی وه‌كو "بانی‌‌و كالید ،كۆتای ی خوێندن ،لوتك‌ه ی زابرس������كی‌‌و كاوبۆ ی نیوه‌شه‌و" دروستكران ـ كۆمه‌ڵێك فیلم كه ده‌رهێنه‌رانیان نوێنه‌رایه‌ت ی نه‌وه‌یه‌كیان ده‌كرد كه له‌سیس������ت‌هم‌و شێواز ی ژیان ی ئه‌مریكای������ ی مان������دوو و بێزارب������وون‌و بۆڕزگاربوونیان له‌م بێزاریی‌ه كۆمهاڵیهتییه په‌نایان ده‌برد‌ه به‌ر مادده هۆشبه‌ره‌كان‌و سێكس‌و ئاڵۆز ی كۆمه‌اڵیه‌تی. ئیز ی ڕایده‌ر چیرۆك ی دوو گه‌نج بوو كه به‌سوار ی ماتۆڕه‌و‌ه ده‌گه‌ڕان به‌دوا ی واتا ی نوێ ی ژیان له‌ده‌ش������ته‌كان‌و شه‌قامه‌كان ی ئه‌مریكادا ،بهاڵم بیركردنه‌و‌ه ی كولتور ی كۆمهڵگه ی ئه‌مری������كا ناتوانێت ڕه‌فتار ی ئانارشیست ی ئه‌وان قبوڵ بكات‌و له‌كۆتاییدا دهبنه قوربان ی توندوتیژ ی كۆمهڵگه .دنیس هاپه‌ر خۆ ی ڕۆڵ ی یه‌كێك لهو گه‌نجان‌ه ی بینی‌‌و لهگهڵ پیته‌ر فوندا به‌سوار ی ماتۆڕو جله‌كانی������ان وه‌كو كه‌س������ان ی ده‌یه‌كان ی شه‌ست‌و حه‌فتاكان ی ئه‌مریكا ده‌ركه‌وتن. هیچ كه‌س������ێك وه‌كو هاپ������ه‌ر نه‌یتوان ی ئیده‌ئالیزم������ ی ئه‌مریكای������یو نهیلیزم ی ڕوناكبیران‌ه ی نهوه ی گه‌نج ی ئه‌مریكای ی له‌ده‌ی������ه ی شه‌س������تدا دووب������اره زیندوو بكات������هوه .له‌الیه‌ك ی ت������ره‌و‌ه كاریگه‌ر ی فیلمه وێستێرنه‌كان لهسهر ئیز ی ڕایده‌ر ده‌بینراو كه‌س������ایه‌تییه‌كان ی وایات‌و بیل ی له‌ڕاس������تیدا له‌دوو كاراكته‌ر ی ناسراو ی جیهان ی وێستێرنه‌و‌ه وه‌رگیرابوون وات‌ه وایات ئارپ‌و بیل ی د ی كید. ئیز ی ڕایده‌ر كاریگه‌ر ی قوڵ ی كرد‌ه سهر س������ینه‌ماكاران ی ئه‌مریكایی‌‌و ئه‌وروپای ی له‌وان������ه ڤیم ڤندرس‌و جی������م جار موش. كاریگه‌ر ی ئهم فیلمه له‌س������ه‌ر فیلمه‌كان ی هاوڕێ ی ئه‌مریكایی‌‌و پاریس ته‌كساس������ ی ڤێن������درس ڕوون بوو ،هه‌روه‌ها له‌س������ه‌ر فیلم ی سه‌رسوڕهێنه‌رتر له‌به‌هه‌شت ی جیم
جار موش ،هه‌روه‌ها دنیس هاپه‌ر له فیلم ی هاوڕێ ی ئه‌مریكاییدا ڕۆڵ ی بینی. دووبار‌ه گه‌ڕانه‌و‌ه بۆ سینه‌ما دنیس هاپه‌ر له‌ماوه‌ی ژیانیدا په‌نا ی برد‌ه به‌ر مادده هۆشبه‌ره‌كان‌و مه‌ی‌‌و له‌سینه‌ما دوور كه‌وته‌وه ،بهاڵم له‌كۆتاییه‌كان ی ده‌ی‌ه ی حه‌فت������ادا دوا ی دووركهوتنهوه له‌مادد‌ه هۆش������به‌ره‌كان‌و ڕۆڵ بینین ی له‌فیلم ی هه‌ست بزوێنه‌رو نه‌یار ی شه‌ڕ ی "كۆتای ی ژیان" ی فرانسیس فورد كاپوال گه‌ڕایه‌و‌ه بۆ ناو بوار ی سینه‌ما .له‌م فیلمه‌دا ڕۆڵ ی وێنه‌گرێك ی دێوانه‌و ش������اعیر ی دهبین ی ك������ه له‌یه‌كێك له‌دورگه‌كان������ ی ڤێتنام لهگهڵ والته‌ر كۆرتز جه‌نراڵ ی هه‌اڵتوو ی ئه‌مریكای ی ژیان بهسهر ده‌بات ،هه‌روه‌ها ڕۆڵ بینین������ ی وه‌كو دێوانه‌یه‌ك له‌فیلم ی مه‌لمه‌ل ی ش������ین ده‌رهێنان ی ده‌یڤد لینچ 1986كه به‌یه‌كێك له‌خاڵ‌ه الوازه‌كان ی ئاكته‌ر ی دنیس له‌سینه‌مادا داده‌نرێت. دواهه‌می������ن ڕۆڵ بینین������ ی دنی������س له‌س������ینه‌مادا له‌فیلمێكدا ب������وو به‌ناو ی "میرات" له‌ده‌رهێنان ی ئیزابێل كوشت ی س������ینه‌ماكار ی ئیس������پانیای ی لهگهڵ بن كینگزلی‌‌و پێنه‌لوپ ێ كرۆزو پاتریشیا كالركس������ۆن ڕۆڵ ی نوسه‌رێك ی براو‌ه ی خه‌اڵت������ ی پۆلیتزه‌ر ی بین������ی .ئهم فیلمه له‌ڕۆمان ی فیلیپ راس ی نوسه‌ر ی گه‌ور‌ه ی ئه‌مریكا وه‌رگیراب������وو ،مردن ی دنیس هاپه‌ر له‌كۆتاییه‌كه‌یدا پێشبین ی مردن ی ڕاسته‌قین‌ه ی ئهو بوو. فیلم ی ترسناك ی "ئه‌جه‌ل ی هه‌ڵواسراو" 1980و فیلم ی پۆلیس������ ی "ڕه‌نگه‌كان" كه ڕۆبه‌رت دووال‌و ش������ان پن ڕۆڵیان تێدا بین ی بوو ل������هو فیلمان‌ه بوون كه دنی������س كار ی ده‌رهێنان������ ی بۆ كردن. دنیس هاپه‌ر بێجگ‌ه له‌ئه‌كته‌ری‌‌و كار ی ده‌رهێنان ی سینما ،په‌یكه‌رسازو وێنه‌گرو وێنه‌كێش������یش بوو ،هونه‌ر ی مۆدێرن‌و كانس������پچوال ئارت ی زۆر به‌الو‌ه په‌سه‌ند بوو .ئهو له‌هونه‌ر ی وێنه‌كێشاندا شێواز ی ئابستر‌هك‌و ئاكسپرسیونیزم ی گرتبوو‌ه ب������هرو له‌وێنه‌گرتنیش������دا وێنه‌گرتن ی پۆرتره‌یت ی به‌الو‌ه په‌سه‌ند بوو.
ئالوده‌بوونی گه‌نجان به‌ئینته‌رنێته‌وه ئاسوده‌ییان ده‌تارێنێت
ژه‌نه‌ڕاڵی پایز ده‌کرێت ه په‌یکه‌ر 18
8
«قه‌ل»هكه ی تاڵه‌بانی نه‌یاره‌كان ی كۆكرده‌وه
19
برایل راده‌گیریت خوێنه‌رانی به‌رێزی رۆژنامه‌ی نم نم ئاگادار دهكهینهوه كه دوای باڵوكردنه‌وه‌ی 28ژماره ی برایل كه یه‌كه‌مین پاشكۆی تایبه‌ت به‌نابینایان بوو ،له‌م ژمار به‌دواوه ،به‌هۆی گرفتی داراییه‌و‌ه بۆماوه‌یه‌كی كاتیی راده‌گیرێت. ئومێده‌وارین كه له‌داهاتوودا بتوانین ،به‌هۆی سپۆنسه‌ری كردنی بازرگانانه‌وه، به‌شێوه‌ی گۆڤارێكی سه‌ربه‌خۆ ،برایل بخه‌ینه‌و‌ه ژێر په‌نجه‌ی نابینایانی هه‌رێمی كوردستان ،تابتوانن بهو هۆیه‌و‌ه له‌ڕرووداوه‌كان ئاگاداربن.
7
7
7 بو خه‌لک له خه‌لکه‌و ه
خاوه‌ن ی ئیمتیاز :كۆمپانیا ی رووداو
ناونیشان :سلێمانى شاڕێی سالم ته‌الرى سلێمانی مۆڵ -نهۆ‌می دووه‌م
بۆ په‌یوه‌ندی:
3186176 - 07480151705 - 07710268004
Nmnmpress@yahoo.com
28
بۆپێستێكی ڕه‌ونه‌قدار چی باشه؟
ئهو كاته ی ئافره‌ت مێینه‌یی خۆی ون دهكات مێینه‌ی������ ی لێكدانه‌و‌ه ی خ������ۆ ی ههیه ال ی پیاو ،مێینه‌ی ی ش������تێك‌ه هه‌ست ی پێده‌كرێت‌و زۆربه ی كات نابینرێت، جوان ی ئافره‌تیش ته‌نها له‌بااڵو ڕووخسارو شێوه‌دا نییه كۆمه‌ڵێك سیفات‌و هه‌ڵسوكه‌وت ههیه تایبه‌ت‌ه به‌ئافر‌هت‌و پارێزگار ی لێكردنیان پارێزگار ی كردن‌ه له‌مێینه‌یی ،هه‌ركاتێكیش ههر یه‌كێك له‌م سیفه‌تان‌ه ی ون كرد ئه‌وا مێینه‌ی ی خۆ ی ونكردووه ،لهوانه: .1ده‌نگ به‌رز بكاته‌وه‌و وهك پیاو هاوار بكات. .2ئالوده ی توندوتیژ یو هه‌ڵچوون ی هه‌میشه‌ی ی بێت. .3وت‌ه ی زۆر ناشیرین به‌كاربهێنێت. .4واز له‌میهره‌بان ی بهێنێت بهرامبهر بونه‌وه‌رێك ی الواز. .5ئال������ود‌ه ی بوغ������زو قین‌ه بێ������ت له‌بر ی خۆشویستن. .6تۆڵه‌كردن������هوه ی پ������ێ باش������تربێت له‌لێبوردن. .7نه‌زانێت كه ی بدوێت‌و كه ی بێده‌نگ بێت. .8قژ كورت بكاته‌وه‌و زمان درێژبكات. .9نه‌رم‌و نیان یو چاكه فه‌رامۆش بكات. .10ماف ی ڕێزلێگرتن‌و گه‌وره‌ی ی له‌بیربكات بهرامبهر پیاو ،ئیتر هاوسه‌ر ،باوك یان برا ی بێت. پیاو ده‌ڵێت :ئه‌مه‌وێ������ت لهگهڵ من الوازو لهگهڵ خه‌ڵك ی به‌هێزبێت ،ئه‌مه‌ی‌ه مێینه‌ی ی ڕاسته‌قین‌ه له‌دید ی پیاوه‌وه..پیاویش ده‌توانێت هاوكار ی ئافره‌ت بكات بۆپاراستن ی مێینه‌ی ی خ������ۆی ،به‌ڕێزگرت������ن له‌الوازییه‌ك������ه ی نهك چه‌وساندنه‌و‌هی ،هێز ی پێببه‌خشێت به‌پێدان ی هه‌ست‌و سۆزو ڕێزگرتن لێی ،فێر ی الواز ی جوان ی بكات نهك الواز ی گۆشه‌گیر یو متمانه ونكردن. پیاوه‌تیش تێگه‌یش������تن ی هه‌ی������ه ال ی ئافره‌ت، ئافره‌تیش پیاوه‌ت ی پی������او ده‌بینێت له‌پاكیی، منداڵی ،الوازییدا له‌هه‌ندێك كات ی دیاریكراو، پیاوه‌تیش������ ی ده‌بینێت له‌توانا ی بۆپارێزگار ی كردن لێی ،پاراس������تن ی ش������كۆداری ،بوونی، هه‌روه‌ه������ا له‌به‌خش������نده‌ی ی بهرامبهر خۆی‌و كه‌سوكاری ،له‌لێبورده‌ی ی له‌بوون ی هه‌ندێك هه‌ڵه‌دا.
10مه‌رج بۆئه‌وه‌ی هاوسه‌ره‌كه‌ت ههموو داواكارییه‌كانت جێبه‌ج ێ بكات چۆن وا له‌هاوسه‌ره‌كه‌ت ده‌كه‌یت كه ههموو داواكارییه‌كانت جێبه‌ج ێ بكات به‌هێمن یو به‌ب ێ كێشهو مشتومڕ؟ زۆربه ی كات پیاو به‌داواكاری ی زۆرو زه‌به‌ند ی هاوسه‌ره‌ك‌ه ی قه‌ڵس دهبێ������ت بهتایبهت كاتێ������ك له‌توانایدا نه‌بێ������ت ههموو ئهو داواكارییان‌ه جێبه‌جێ بكات ،ئیتر ناكۆك ی دروست ده‌بێت‌و هه‌ند ێ كات به‌شه‌ڕ كۆتایی دێت .بۆئه‌و‌ه ی هان ی هاوسه‌ره‌كه‌ت بده‌یت ههموو داواكارییه‌كانت جێبه‌جێبكات ،په‌یڕه‌و ی ئهم هه‌نگاوان‌ه ی خوارهوه بكه: .1سازدان ی كه‌شێك ی خێزان ی گه‌رم‌و گوڕ به‌هه‌میشه‌یی. .2هه‌رگیز قس‌ه ی ڕ‌هق‌و برینداركه‌ر ڕووبه‌ڕو ی هاوسه‌ره‌كه‌ت ،یان منداڵ یان ههر ئه‌ندامێك ی خێزانه‌كه‌ت مه‌كه‌ره‌وه. .3ڕه‌چاوكردن ی بار ی دارای ی هاوسه‌ره‌ك‌هت‌و پابه‌ندبوون پێوهی. .4زیاده‌ڕۆی ی نه‌كردن له‌داواكارییه‌كاندا‌و دابه‌شكردن ی بهسهر چه‌ند هه‌نگاوێكداو دانان ی پێشه‌نگ بۆداواكارییه‌كانت. .5هه‌وڵ بد‌ه ڕابێیت لهگهڵ سروشت ی هاوسه‌ره‌ك‌هت‌و واز لهوه بێنیت ئارهزوو ی چ ی دهكات یان خۆ ی له‌چ ی الده‌دات. .6هه‌وڵبد‌ه داواكه‌ت به‌شێواز ی تایبه‌ت ی خۆت پێشنیازبكه‌یت نهك له‌ڕێ ی هاوڕێ یان خزمێكته‌و‌ه بێت. .7له‌بر ی توندوتیژ ی نه‌رم ی به‌كاربهێن‌ه له‌داواكه‌تدا. .8منداڵه‌كانت هان مه‌د‌ه پیشنیاز ی داواكانت بكهن له‌بر ی خۆت، باهاوسه‌ره‌كه‌ت توش ی شه‌رمه‌زاری ی نهبێت له‌به‌رده‌م ئه‌واندا. .9له‌بر ی توڕه‌بوون‌و فرمێس������ك ڕش������تن خۆت ڕابێن‌ه به‌شێواز ی دیموكراتیان‌ه گفتوگۆ بكه‌یت‌و داواكارییه‌كانت بخه‌یت‌ه ڕوو. .10هاوكار ی هاوسه‌ره‌كه‌ت بكه بۆبه‌دیهێنان ی داواكانت به‌ب ێ ئهوه ی پشت به‌كه‌سوكار ببه‌ستیت.
هه‌وڵ بد‌ه له‌م جۆره كچانه نه‌بیت
زانراو‌ه كه س������اوناكردن دهبێته ه������ۆ ی كردنهوه ی مه‌میله‌كان������ ی پێس������ت‌و تواندنه‌و‌ه ی چه‌ور ی ژێر پێس������ت‌و چاكبوون ی شوێن ی زیپكه ،هه‌روه‌ها چاره‌سه‌ركردن ی ئهو جۆره پێستان‌ه ی به‌هۆ ی وشكییانه‌و‌ه توێژ هه‌ڵده‌ده‌ن. س������ه‌هۆڵیش ڕۆڵێك ی كاراو خێرا ی له‌جوانكاری ی پێستتدا ههیه ،بهوه ی هاوكار ی توندكردنه‌و‌ه ی پێس������ت ده‌كات‌و س������وڕ ی خوێنیش چاالك دهكات. بۆبه‌كارهێنانی ،پارچه‌یه‌ك سه‌هۆڵ ی بچووك بگر‌ه به‌ده‌ستته‌وه‌و به‌شێو‌ه ی بازنه‌ی ی بیهێن‌ه به‌ڕوخسارتدا وهك ئه‌وكاتان‌ه ی كه مه‌ساج بۆڕووخسارت ده‌كه‌یت ،ڕهنگه له‌سه‌ره‌تاو‌ه ته‌زوویه‌كت
پیابێت ،بهاڵم به‌تێپه‌ڕین ی كات لهگهڵ دۆخه‌ك‌ه ڕادێیت .پارچ‌ه سه‌هۆڵه‌ك‌ه بهێن‌ه به‌ژێرچاوه‌كانیشتدا،چونك‌هچاره‌سه‌ر ی ڕه‌ش ی ژێر چاو دهكات. پاش ئهوه ی پارچ‌ه سه‌هۆڵه‌كه‌ت البرد ده‌بینیت كه چۆن خوێن ته‌ووژم دێنێت بۆڕوخسارت‌و كوڵمه‌كانت په‌مه‌یی ده‌بن‌و ڕوخسارت ده‌گه‌ش������ێته‌وه .پسپۆڕان ی جوانكار ی باسیان له‌وه‌ش كردووه كه ئهم ڕێگای‌ه به‌كاردێت بۆتوندكردنه‌و‌ه ی پێست ی ئهو ش������وێنان‌ه ی لهش كه شل بونه‌ته‌وه ،ئیتر ئایا به‌هۆ ی ڕێجیمه‌و‌ه بێت یان هه‌رشتێك ی تر. بۆ ئهم مه‌به‌س������ته‌ش ههموو به‌یانییه‌ك پارچه‌یه‌ك س������ه‌هۆڵ ی گه‌ور‌ه بهێنه‌و مه‌س������اج ی ئهو ش������وێنه ی پێبك‌ه كه پێسته‌ك‌ه ی شل بووه‌ته‌وه.
ی هێمن‌و ی خاوه‌ن سروشتێك كچان به‌گش������ت ی ناتوانرێت ی ئاڵۆزن ،به‌ئاسان كه‌س������ایه‌تییه‌ك خوێندنه‌و‌ه بۆكه‌س������ایه‌تییان بكرێت بهتایبهت كاتێك ی كوڕه‌و‌ه هه‌بێت. ی به‌كوڕو ناسین مه‌سه‌له‌ك‌ه په‌یوه‌ند ی ی هه‌ڵه‌نه‌بیت یان كارێك نه‌كه‌یت په‌شیمان ی توش بۆئه‌و‌ه ی هه‌ڵه‌ده‌بن، ی هه‌ندێك له‌كچان توش له‌دوابێت وهك ئهوه هه‌وڵ بد‌ه تۆ لهوانه نه‌بیت: ی تایبه‌ت ی بریق������ه‌دار ی یه‌كه‌م وش������ه .1له‌ده‌ربڕین������ یو یه‌كه‌م نیگا بڕوا به‌كوڕ دهكات. به‌خۆشه‌ویست ی كه ته‌نها ی ئهو كوڕ‌ه ی نهێنییه‌كان ال .2دركاندن������ چه‌ند خوله‌كێك‌ه ناسیوێتی. ی ژماره ته‌له‌فۆن‌و ی خۆشه‌ویست ی وش‌ه .3ته‌نها به‌بیستن ی ده‌به‌خشێت. ی خۆ ناونیشان ی ی نه‌ش������یاو بۆبینین������ ی ش������وێنێك .4هه‌ڵبژاردن������ ی ی پرۆسه خۆشه‌ویس������ته‌ك‌هی‌و قس������ه‌كردن دهرباره هاوسه‌رگیری. ی كه‌م. ێ به‌نرخێك ی ئه‌به‌خش ی خۆ .5به‌نرخترین شت ی فه‌رامۆش������كردووهو ته‌نها ی ژیان .6هه‌مووالیه‌نێك������ ی خۆڕازاندنه‌وه‌یه. خه‌ریك ی ی ب������ه‌الو‌ه گرنگهو بهتهنها وته‌و كردار .7ته‌نها خۆ ی الپه‌سه‌نده. خۆ
به‌چیدا ده‌زانیت ك ه پیاوێك پێت سه‌رسام بووه؟ ئهگهر توانا ی جیاكردنه‌و‌ه ی هه‌ڵسوكه‌وت ی ئهو پیاوه‌ت نییه كه سه‌رسام بووه پێت ،ئه‌وا پێویست‌ه ئاگادار ی ئهم جۆره جواڵن‌ه ی خوارهوه بیت كه پیاوان ده‌یكه‌ین بهرامبهر بهو كچ‌ه ی سه‌رسام بوون پێی. .1نیگاكردن :كاتێك نیگاكانت به‌ر نیگاكان ی ده‌كه‌وێت برۆكان ی به‌رز دهكات������هوه ،ئهم جوڵه‌ی‌ه زۆر به‌خێرای ی دهكات ئهگهر زوو تێبین ی نه‌كه‌یت له‌ده‌س������تت ده‌چێت .ئه‌م‌ه جوڵه‌یه‌ك ی باو‌ه له‌زۆرب‌ه ی واڵته‌كان ی جیهاندا به‌چاوپۆشین له‌بار ی ڕۆشنبیری یو تهمهنو نه‌ژاده‌وه. .2جوڵ‌ه ی لێوهكان :كاتی نیگاك������ردن كه‌مێك لێوهكان ی دهكاتهوه ،ئهم جوڵه‌ی‌ه نائاگایه‌وكچان زوو هه‌ست ی پێده‌كه‌ن. .3هه‌وڵده‌دات سه‌رنجت ڕابكێشێت :هه‌ندێك پیاو هه‌وڵده‌دات به‌هێمن ی سه‌رنجت ڕابكێشێت ،بهاڵم هه‌ندێك ی تریان به‌پێكه‌نین به‌ده‌نگ ی به‌رز یان به‌رزكردنه‌و‌ه ی ده‌نگیان له‌كات ی قسه‌كردندا بۆئه‌و‌ه ی تێبینیان بكه‌یت. .4ده‌ستهێنان به‌قژدا :كات ێ ده‌تبینێت ده‌ست ده‌هێنێت به‌قژیدا گه‌رچ ی پێشتر قژیش ی ڕێكخستبێت ،ئه‌میش جۆره جوڵه‌یه‌ك ی نائاگاییه. .5ده‌ستدان له‌ڕووخسار :نیگات ده‌كات‌و ده‌ست دهدات له‌ڕوخسارییه‌و‌ه یان ده‌س������ت ده‌گرێت به‌چه‌ناگه‌یه‌وه ،ئه‌میش گوزارش������ت له‌وروژاندن ی هه‌س������ت‌و سۆز ی دهكات هه‌روه‌ها سه‌رلێش������ێوان كاتێك نیاز ی ناسین ی كچێك ی ده‌بێت. .6نیگا :به‌لێڕوانینێك ی مانادار لێت ده‌ڕوانێت بۆئه‌و‌ه ی تێبین ی بكه‌یت‌و بزانیت كه جێ ی بایه‌خ ی ئه‌ویت. .7نمایشكردن :ههموو هه‌وڵێك دهدات بۆڕاكێشان ی سه‌رنجت بۆال ی خۆی، بۆنمون‌ه به‌به‌رده‌متدا دێت‌و ده‌چێت وهك ئهوه ی نمایش ی خۆ ی بكات.