هۆمه‌ر قه‌ره‌داغی :به‌كالۆریا خۆشه‌ویست ی خوێندن ی ال ی قوتابیان الوازكردووه
ژنان به‌خه‌وتن لهگهڵ پیاوان ی دیكه‌دا تۆڵ ه له‌مێرده‌كانیان دهكهنهوه
14
5
سه‌رنووسه‌ر :شوان ئاده‌م ئه‌یڤه‌س
7 بو خه‌لک له خه‌لکه‌و ه 7
30
www.Nnmnm.com
7
رۆژنامه‌یه‌كى كولتوریى گشتییه
یه‌کشه‌ممه
كچان به‌سه‌یركردن‌و دوباره‌كردنه‌و‌ه ی دیمه‌ن ی كه‌ناڵ ه وروژێنه‌ره‌كان ژیانیان ده‌خه‌ن ه مهترسییهوه
2010/6/27
نرخ750 :دینار
باڵوێز ی سینه‌ما ی كوردیی خه‌اڵتباران ده‌كرێت 18
كچێك به‌هۆ ی زۆر وروژاندن ی خۆیه‌و ه په‌رد ه ی كچێنیی لهدهست دهدات
به‌ه������ۆ ی س������ه‌یركردن ی كه‌ناڵ������ه ئاس������مانیی‌ه وروژێنهرهكانهوه ،به‌ش������ێك له‌كچان ی نیشته‌جێی هه‌رێم ی كوردس������تان ،به‌ر له‌پێكه‌وه‌نان ی ژیان ی هاوس������ه‌ری ی په‌رده‌ی كچێنیان لهدهست ده‌ده‌ن ،ئهوهش ترس‌و دڵه‌ڕاوكێیه‌كی زۆری له‌ال درووستكردوون‌و به‌ئاشكرابوونیان له‌ال ی خێزان‌و ناسیاوانیان ژیانیان ده‌كه‌وێت‌ه مهترسییهوه ،هه‌ربۆی‌ه ئاماده‌ن زۆرترین بڕ‌ه پ������ار‌ه بده‌ن‌ه ئهو مامان‌و دكتۆران‌ه ی رزگاریان ده‌كه‌ن.
شاهین ،كچێكی ته‌مه‌ن 20ساڵهو ئاماژه بهوه دهدات كه به‌هۆ ی سه‌یركردن ی كه‌ناڵ‌ه وروژێنهرهكانهوه په‌رد‌ه ی كچێن ی لهدهست داوهو وهك خۆ ی ده‌ڵێت« :كات ێ كه‌س له‌ماڵ نه‌بوو سه‌یر ی كه‌ناڵێك ی سێكس������یم دهكردو به‌هۆ ی زۆر وروژانه‌و‌ه به‌هه‌ڵ‌ه په‌رده‌كه‌ی خۆمم له‌ده‌ستچوو» ،هه‌ربۆی‌ه وێڕا ی ئهوه ی تووش ی ترس‌و دڵه‌ڕاوك ێ بووه لهوه ی ماڵه‌وه‌یان پێ ی بزانن ،ئێس������تا لهگهڵ دكتۆرێكدا ڕێككه‌توو‌ه كه به‌دووملیۆن دینار په‌رد‌ه ی كچێنیی بۆ بدورێتهوه.
ته‌الر كه‌مال ،توێژه‌رێك ی دهروونییهو جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه لهكۆمهڵگه ی ئایینساالریدا بنه‌ماكان ی ئایین‌و شه‌ریعه‌ت له‌ناو خوێن ی خه‌ڵكه‌كه‌یدا دهتوێتهوهو هه‌روا به‌ئاسان ی ناسڕێته‌وه، «له‌كۆمه‌ڵگا خۆرئاواییه‌كاندا ئاساییهو شتێك نییه به‌ناو ی پ������ه‌رد‌ه ی كچێنی» ،چونك������ه مانه‌و‌ه ی به‌هۆ ی په‌یوه‌س������تی ی كولتوری������یو دواكه‌وتووی ی رۆش������نبیرییه‌وه‌‌و له‌چوارچێو‌ه ی كولتورو س������ونه‌ت ی ئایین ی كۆمه‌ڵگادا ماوه‌ته‌وه« ،تائێس������تا كه‌س������مان نهبووه لهگهڵ ئهوه ی بانگه‌ش������ه ی نهبوون ی په‌رد‌ه ی
«هاوڕێی خراپ هۆكار ی ئالوده‌بوون ی %90ی گهنجانه»
هۆگر كه‌مال له‌سلێمانی
جگ‌ه له‌ده‌ستبه‌سه‌رداگرتن ی 50كیلۆ له‌ماد‌ه هۆشبه‌ره‌كان ،له‌ماو‌ه ی پێنج ساڵ ی ڕابردوودا له‌پارێزگا ی سلێمانی 30بازرگان‌و 300 بهكارهێنهر ی ئهو مادانه ده‌ستگیركراون. عه‌مید جه‌الل ئه‌مین به‌گ به‌رپرس ی به‌ش ی نه‌هێشتن ی ماده ی هۆشبه‌ر له‌ئاسایش ی سلێمان ی له‌لێدوانێكیدا بۆ نم نم ،ئاشكرایكرد كه له‌ساڵ ی
2005هوه تا ئه‌مڕۆ 300كه‌س ی بهكارهێنهر ی ماده ی هۆشبه‌ر له‌سنور ی پارێزگا ی سلێمان ی گیراون كه پێنجیان ژنن‌و «هه‌ندێكیان حوكم ی چهند ساڵێكیان به‌سه‌ردا دراوه‌‌و هه‌ندێكیشیان به‌لێبوردن ی گشت ی ئازادكراون» ،هه‌ربۆی‌ه ئاماژه ی به‌وه‌دا كه له‌ماو‌ه ی ئهو پێنج ساڵهدا 30بازرگان ی ماده ی هۆشبه‌ر ده‌ستگیركراون كه له‌شێو‌ه ی باند كار ی بازرگانییان به‌مادد‌ه هۆشبه‌ره‌كانه‌و‌ه كردووه« ،هه‌مووشیان حوكم ی
هه‌تاهه‌تییان به‌سه‌ردا سه‌پێنراوه». به‌رپرس ی به‌ش ی نه‌هێشتن ی ماده هۆشبه‌ره‌كان له‌ئاسایش ی سلێمان ی ئهوه ی خسته‌ڕوو كه به‌كارهێنان ی مادد‌ه ی هۆشبه‌ر لهكوردستان نه‌بووه‌ت‌ه دیارده ،چونكه «تهنها حاڵه‌ته‌‌و بازرگانه‌كان ی ئهو مادانه‌ش نه‌بونه‌ت‌ه مافیا كه خه‌ڵكانێك ی به‌هێز له‌پشتیانه‌و‌ه بێت» .ترلیاك‌و هیرۆین‌و كراك‌و حه‌شیش‌و كۆكاین ،ئهو مادانه‌ن كه له‌بازرگان‌و به‌كارهێنه‌ران ی مادد‌ه ی هۆشبه‌ر
كچێن ی ده‌كه‌ن ،خۆیان قبوڵیان كردبێت». له‌الیه‌ك ی دیكهوه نهبوون ی پ������ه‌رد‌ه ی كچێن ی له‌روو ی ئایین ی ئیسالمه‌و‌ه به‌دیارده‌یه‌ك ی مه‌ترسیدارو قه‌غه‌كراو ناوده‌برێت، ئه‌وه‌تا مه‌ال ساڵح پێداگر ی لهسهر ئهوه دهكات په‌رد‌ه ی كچێن ی بریتیی‌ه له‌حه‌یا‌و سومع‌ه ی كچ‌و خێزان‌و پاراستن ی ئهو ئه‌مانه‌ت‌ه ی كه خوا پێ ی به‌خشیوه« ،په‌رد‌ه ی كچێن ی په‌یوه‌ند ی به‌سێكسه‌و‌ه ههیه ،سێكسیش شتێك ی دروسته ،بهاڵم دهبێت به‌ئاشكرا بێت نهك له‌پشت خێزان‌و خێڵه‌وه ،یان دادگاوه».
لهالیهن ده‌زگاكان ی پۆلیس‌و ئاسایشه‌و‌ه له‌سنور ی پارێزگا ی سلێمان ی ده‌ستیان به‌سه‌ردا گیراوه. له‌الیه‌ك ی دیكهوه گه‌نجێك ی ته‌مه‌ن 28ساڵ له‌دوا ی ئالووده‌بوون ی به‌ماد‌ه هۆشبه‌ره‌كان ،له‌دانپیانانێكدا بۆ نم نم ،وێڕا ی ده‌ربڕین ی په‌شیمان ی خۆ ی ئاشكرایكرد كه هاوڕێی خراپ هۆكار ی ئالوده‌بوون ی كان %90.ی گهنجانه به‌ماد‌ه 7-6 هۆشبهره
15گه‌نج به‌هۆ ی به‌زۆر ناردنه‌وه‌یان خۆیان ده‌كوژن
2
ریکالم
ژماره 30:
یه‌کشه‌ممه
2010 /6/27
3
ی مامۆستایانی ئایینی د.سه‌باح به‌رزنجی :ده‌نگ جاران دلێرتر بوو ك ه گوزه‌رانیان به‌جه‌ماوه‌ره‌و ه به‌سترابوو ئه‌ندامێكی لیژنه‌ی ئه‌وقافی په‌له‌مانی كوردستان لهسهر چهند ته‌وه‌رێكی ئه‌وقاف قسه‌ده‌كات‌و ئاماژه بهوه دهدات ك ه له‌ئاماده‌كردنی پرۆژه‌یاسای تازه‌دان ،به‌وه‌ش گۆڕانكاری له‌هه‌ندێ یاسادا دروست دهبێت ،هاوكات ئاماژه به‌وه‌ش دهدات ك ه مامۆستایانی ئایینی جاران ده‌نگیان دلێرتر بوو ك ه گوزه‌رانیان به‌جه‌ماوه‌ره‌و‌ه به‌سترابوو. سازدانی به‌رزان عه‌لی حه‌م‌ه د.س������ه‌باح به‌رزنجی ،ئه‌ندامی لیژنه‌ی ئه‌وقاف‌و كاروباری ئایینی په‌رله‌مانی كوردس������تان لهسهر لیس������تی كۆمه‌ڵی ئیس���ل��امی ،ئاماژه ب������هوه دهدات كه پرۆژ‌ه یاسای ئه‌وقاف له‌ئاماده‌كردندای‌ه ك������ه به‌هۆی������هوه زۆرێك له‌ش������ته‌كان گۆڕانكارییان به‌سه‌ردا دێت ،هاوكات پشتگیری له‌داواكارییه‌كانی ئه‌وقافی سلێمانی دهكات بۆكردنه‌وه‌ی پرسه‌خانه‌و هۆڵی بۆنه‌كان ،چونكه چڕیی دانیشتوان له‌سێ شاره‌كه‌ی هه‌رێمی كوردستاندا گوشارێكی زۆری خس������تووه‌ت‌ه سه‌ر باری ژیانی ڕۆژانه‌ی خه‌ڵك‌و هاتووچۆ ئاسان نییه" ،ئهو مزگه‌وتانه‌ی كه له‌ناو سه‌نته‌ری شاره‌كاندان ،ئه‌گه‌ر مناسه‌به‌ی پرسه‌ی تیابێت ،قه‌ره‌باڵه‌غییه‌كی زۆر
دروست دهبێت ،بۆیه بیر لهوه كراوه‌ته‌و‌ه كه پێویستی زۆرمان به‌كردنه‌وه‌ی هۆڵی مناسه‌بات‌هله‌گه‌ڕه‌كه‌كاندا". هه‌رێم پێویستی به‌ده‌زگای ح‌هج‌و عه‌مره‌ی‌ه د.سه‌باح به‌رزنج ی له‌میان ی دیمانه‌یه‌كیدا لهگهڵ نم نم ،جه‌خت ل������هوه دهكاتهوه كه فه‌وزایه‌ك له‌شێواز ی به‌ڕێوه‌چوون ی پرس������ه‌كاندا ههیهو به‌شێك له‌قورئان خوێنه‌كان مه‌رجی قورئان خوێندنیان تیانییه" ،وات‌ه مه‌رج‌ه زانس������تییه‌كانی ته‌جوید‌و له‌ڕووی هونه‌ریشه‌و‌ه ده‌نگیان خۆش نیی������ه ،به‌ش������ێكیش پهیوهندی به‌ڕێكخس������تنی كاته‌و‌ه ههیه ،لهو پڕۆژ‌ه یاسایه‌دا بیر لهوه كراوه‌ته‌و‌ه كه به‌دیل ههیه بۆ قورئان خوێندن ،ته‌س������جیل به‌كاربهێنرێت ،من به‌هیچ ش������ێویه‌ك لهگهڵ كاس������ێت نیم ،ئه‌گ������ه‌ر وابێت باقوتابخانه‌كانیش كاس������ێت دابنێن"، هه‌ربۆی������ه جه‌خت ل������هوه دهكاتهوه كه بوونی قورئان خوێنه‌ك‌ه خۆی گرنگه له‌كاتی قورئان خوێندندا‌و ده‌شبێت ئهو پاره‌یه‌ی وه‌ریده‌گرێت به‌پێی یاسا ڕێك بخرێت. ئهو ئه‌ندام په‌رله‌مان‌ه ئاماژه بهوه دهدات كه ئه‌گ������ه‌ر له‌هه‌رێمی كوردس������تاندا ده‌زگای ح������هج‌و عه‌م������ر‌ه هه‌بوای������ه، ده‌یانتوان������ی داوای میزانیه‌كی زۆری بۆبكه‌ن" ،كاتێك لهگهڵ به‌رپرسه‌كانی ح‌هج‌و عه‌مره‌ی به‌غداد داده‌نیش������تین، هه‌ستمان ده‌كرد سه‌اڵحییه‌تی زیاتریان ههیه ،ح������ه‌ج له‌كاتێكی دیاریكراودایه، بهاڵم ههموو كاته‌كانی س������اڵ مانگی عه‌مره‌كردنه".
یاسا ی وهزارهت ی ئه‌وقاف پێویست ی به‌گۆڕین‌ه د.س������ه‌باح ب������اس ل������هوه دهكات ئهو یاس������ایه‌ی كه وهزارهت������ی ئه‌وقاف‌و كاروبار ی ئایین������ ی هه‌رێم هه‌یه‌تی، لهس������ه‌ر گۆش������ه‌نیگا‌و بۆچوونه‌كانی كابینه‌ی پێنجه‌م دانراوه" ،ئێس������تا ڕه‌نگ‌ه ههندێ گۆڕانكاری له‌سیاس‌هت‌و ستراتیژی كابینه‌ی شه‌شه‌مدا ههبێت، بۆیه كارێكی باش‌ه ئه‌گه‌ر له‌په‌رله‌ماندا چاوخشاندنه‌وه‌یه‌ك بكهین به‌یاسای هه‌م������وو وه‌زاره‌ته‌كان������دا ،بهتایبهت وهزارهتی ئه‌وقاف". ناوبراو ب������اس له‌بیرۆكه‌یه‌ك دهكات بۆگوێزان������هوه ی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت������ی كاروباری مه‌س������یحی‌و ئێزدییه‌كان بۆس������ه‌ر ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران ،تاوه‌كو ده‌س������تیان كراوه‌تر بێ‌و چاالكتربن، "ئێس������تا لهحاڵهتی راگۆڕینه‌وه‌داین له‌گ������ه‌ڵ الیه‌نه‌كان������ی ت������ردا ،ك������ه چ������ۆن هه‌یكه‌ل������ی وهزارهتی ئه‌وقاف دابڕێژین������هوهو مزگه‌وته‌كان چاالك بكرێن". ده‌رب������اره‌ی نهبوون������ی مزگ������ه‌وت‌و قوتابخانهی ئیس���ل��امی لهكوردستان وه‌كو س������ااڵنی رابردوو ،د.س������ه‌باح ئاماژه بهوه دهدات كه ڕژێمی به‌عس لهماوهی ڕابردوودا ئهو خوێندنانه‌ی له‌مزگه‌وته‌كان������دا قه‌ده‌غ������ه كردووه، "خه‌ڵكی نامه‌الی كرد به‌م‌هال‌و مامۆستا ئاینییه‌كانی له‌ڕووی ژیان‌و گوزه‌رانه‌و‌ه به‌ست به‌ئه‌وقافه‌وه ،جاران گوزه‌رانی مامۆس������تایانی ئایینی به‌س������ترابوو به‌جه‌م������اوه‌ره‌وه‌و ده‌نگی������ان دلێرتر بوو ،له‌ڕاستیش������دا لهدوای ڕاپه‌ڕین
ناكۆكییه‌ك������ی ئایدۆل������ۆژی له‌نێوان ئه‌حزابی عه‌لمانی‌و ئه‌حزابی ئیسالمیدا دروس������تبوو ،ئهم������ه‌ش كاریگ������ه‌ری لهس������ه‌ر مزگه‌وت دانا‌و مزگه‌وت بوو به‌سه‌نگه‌ر له‌نێوان هێزه ئایینی‌و هێزه نائاینییه‌كاندا" ،هه‌ربۆی‌ه جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه ئێستاش مه‌الی مزگه‌وت ههیه له‌ڕێی مزگه‌وته‌و‌ه هێرش ده‌كات‌ه سه‌ر الیه‌ن‌ه ئیس���ل��امییه‌كان ،ئه‌مه‌ش ڕه‌وا نییه ،چونكه ئیشی مامۆستایانی ئایینی ئهوهیه كه تۆوی خۆشهویستی له‌نێوان خه‌ڵكیدا بچێنێت. هێرشی مامۆستایانی ئاینی‌و نوسه‌ران ده‌رباره‌یهێرشیمامۆستایانیئایینی‌و نوس������ه‌ران له‌میدیاو مزگهوتهكانهوه، پێیوای������ه ئهو گرژیی‌ه كه ئێس������تاش ههیهو به‌رده‌وامه ،ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆ ئهوهی كه ئهو دوو چی������نو توێژ‌ه به‌یه‌كه‌و‌ه دانانیش������نو دوورن له‌ی‌هك‌و یه‌كتری ناناس������ن" ،نوس������هر‌و ڕۆژنامه‌نوس‌و ڕۆشنبیران ئاگاداری ته‌واویان لهسهر مامۆس������تا ئاینییه‌كان نیی������ه ،نازانن له‌ناو ئه‌وانیشدا كه‌سانی ڕۆشنبیری وا هه‌ی������ه كه ده‌توان������ن یارمه‌تید‌هر‌و ڕێنیش������انده‌ری ئه‌مان بن ،مامۆستا ئاینییه‌كانیش زانیارییان لهسهر ئهو نوس������هر‌و ڕۆژنامه‌نوس‌و ڕۆشنبیران‌ه نییهو واده‌زانن هه‌موویان الده‌رن بۆیه تێكه‌ڵیان نابن". سه‌باره‌ت به‌پێشێلكاریه‌كانی رابردوو به‌رامبه‌ر قورئان‌و ئایینی ئیس���ل��ام‌و پێغه‌مبه‌ر ،د.سه‌باح وتی" :ئێم‌ه داوای جێبه‌جێكردنی یاسامان كرد ،له‌هه‌ر شوێنێك په‌رله‌مان زانی پێشێلكردنی
یاسا ههیه دهبێت ده‌نگ هه‌ڵبڕێت"، هاوكات ئ������ه‌وه‌ش به‌هه‌ڵ‌ه ده‌زانێت كه مامۆستایه‌كی ئایینی لهسهر مینبه‌ره‌و‌ه ناوی كه‌سێك ببات‌و ته‌كفیری بكات، "دهتوانێت به‌ب������ێ ناوهێنانی كه‌س بڵێت خه‌ڵكین‌ه شتێكی واهه‌یه‌و ئێم‌ه به‌هه‌ڵه‌ی ده‌زانین‌و ڕاستییه‌كه‌ی ئهوهیه، ئێم‌ه تهنها ڕه‌خنه‌مان له‌نوسه‌ریش نییه، به‌ڵكو مامۆستا ئاینییه‌كانیش هه‌ڵه‌یان ههیه ،بهاڵم به‌داخه‌و‌ه ئێم‌ه هه‌ستده‌كه‌ین ده‌س������ه‌اڵت له‌كوردس������تاندا له‌داخی حیزب‌ه ئیس���ل��امییه‌كان خه‌ریك‌ه دژ به‌ئیسالم بووه‌ستێته‌وه ،ئێم‌ه ده‌مانه‌وێت ده‌س������ه‌اڵت تۆزێك ب������ه‌الی ئاییندا بشكێته‌وه ،چونكه به‌رپرسه‌كانی ئێم‌ه خۆیان موسوڵمانن". ده‌رب������اره‌ی ناڕه‌زای������ی پارت������ه ئیسالمییه‌كان له‌باڵوبونه‌وه‌ی ئایینی مه‌سیحی له‌كوردس������تان ،ئهو ئه‌ندام په‌رله‌مان‌ه وتی" :ئه‌گه‌ر مه‌س������ه‌له‌ك‌ه ئازادی ڕاده‌ربڕین بێت ،چۆن من بۆم ههیه ده‌عو‌ه بك������ه‌م ئه‌ویش ئاوا بۆی ههیه بانگه‌واز بۆبیروبڕواكه‌ی خۆی بكات ،بهاڵم ئه‌گه‌ر ئ������ه‌م بانگه‌واز‌ه ش������تی تری له‌پش������ته‌و‌ه نه‌بێت‌و بۆ دروس������تكردنی فیتن‌ه نهبێت له‌ناو كۆمهڵگهدا" ،هه‌ربۆی‌ه ناوبراو ،جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه سه‌ردانی كه‌نیسه‌ی عه‌نكاوه‌یان كردوه‌و نوێنه‌ری ههموو تایه‌ف‌ه مه‌سیحییه‌كانی لێ بووه" ،ئه‌وان زیاتر له‌ئێم‌ه بێزاربوون لهو كۆمه‌اڵنه‌ی كه ته‌بشیری مه‌س������یحییه‌ت ده‌كه‌ن، چونكه پێیان وابوو ئ������هو كۆمه‌ڵه‌ی‌ه له‌ژێر باڵی مه‌س������یحییه‌تدا خه‌ریكی كاری ترن".
پڕۆفایل د.سه‌باح محه‌مه‌د به‌رزنجی په‌رله‌مانتار له‌لیژنه‌ی ئه‌وقاف‌و كاروباری ئاینی‌و لیژنه‌ی په‌روه‌رده‌و خوێندنی بااڵ، له‌ساڵی 1968له‌شاره‌زوور له‌دایكبووه‌و خوێندنی زانكۆی له فیقه‌و بنه‌ماكانی یاسا تا پله‌ی دكتۆرا له‌زانكۆی تاران خوێندووه‌‌و چه‌ندین كتێبی به‌زمانی كوردی‌و عه‌ره‌بی ههیه ،ئه‌ندامی ڕاوێژكاری په‌یمانگای جیهانی فكری ئیسالمییه ك ه مه‌ركه‌زی له‌واشنتۆنه ،هاوكات ئه‌ندامی كۆمه‌ڵه‌ی ئه‌كادییمیایان‌و ئه‌ندامی كۆمه‌ڵه‌ی په‌رله‌مانتارانی كوردستانه.
ی نوێ دروستكراون ی رابردوودا 200مزگه‌وت له‌پێنج مانگ
زۆریی مزگه‌وت‌و به‌رز ی بڵندگۆكان‌و تێكه‌اڵوبوونیان هاوواڵتیان نیگه‌ران دهكات ی به‌رزی ده‌نگیان‌و ناڕێك ی له‌كاتی بانگدان‌و زۆر ی مزگه‌وته‌كان، بڵندگۆ به‌شێك له‌هاوواڵتیانی نیگه‌ران كردووهو ی به‌رپرسانی وهزارهت ئه‌وقافیش جه‌خت لهوه دهكهنهوه ك ه ی له‌ڕێی یاساوه هه‌وڵ چاره‌سه‌ركردنی ده‌ده‌ن.
فه‌رهه‌نگ دارا
ده‌نگه‌كانیان تێكه‌ڵ به‌یه‌كد ی ده‌بن یان زۆرجار مزگه‌وتێك بانگدانه‌ك‌ه ته‌واو دهكات ،دواتر مزگه‌وتێك ی تر ده‌ست به‌بانگدان دهكات" ،ئه‌مشێو‌ه بانگدان‌ه كاریگه‌ر ی لهس������ه‌ر نهخۆش������ه‌كان‌و مندااڵن ی ساوا به‌جێده‌هێڵێت.". سه‌الح جه‌میل ،هاوواڵتییه‌ك ی دیكه‌یه‌و جه‌خت لهوه دهكات������هوه كه ژماره ی مزگه‌وته‌كان زۆر زۆر زیادیكردووه‌و ده‌بێ ڕێك بخرێنه‌وه ،چونكه "زۆرجار منداڵێك ده‌خه‌نه‌س������ه‌ر بڵندگۆكان به‌ته‌واوه‌تی پیته‌كانی بانگدانیش ی له‌به‌ر نییه" ،هه‌ربۆی‌ه م������ه‌ال ی مزگه‌وته‌كان به‌كه‌مته‌رخ������ه‌م ده‌زانێت‌و ئاماژه بهوه دهدات كه مزگه‌وت������ه‌كان له‌ناو الیه‌ن‌ه ئیسالمیه‌كاندا دابه‌شكراون" ،پێویسته وهزارهت ی ئه‌وقاف ئهم كار‌ه ڕێكبخات، بۆئهوهی شوێن‌ه ئاینیه‌كان بۆ مه‌رام ی تایبه‌ت یبه‌كارنه‌هێنرێن".
زۆری������ ی ژم������ار‌ه ی مزگه‌وت������ه‌كان‌و نزیكیان له‌یه‌كت������رو به‌رزكردنه‌و‌ه ی بڵندگۆكانیان بۆت‌ه مای‌ه ی نیگه‌رانی‌‌و بێزار ی به‌شێك ی بهرچاو له‌هاوواڵتیان‌و بۆ چارهس������ه‌ركردن ی ئهو گرفته‌ش ده‌نگ ی بانگبێژه‌كان ناخۆشه‌‌و وهزارهت ی ئه‌وقاف‌و كاروبار ی ئایین ی حكومهت ی هه‌رێم ی كوردستان بڕیار ی مامۆستایان ی ئایینیش كه‌مته‌رخه‌من یه‌كخس������تن‌و كهمكردنهوه ی ژماره ی محه‌مه‌د كه‌ری������م وهك هاوواڵتییه‌ك ی نیش������ته‌جێی یه‌كێ������ك له‌قه‌زاكان ی بڵندگۆكان ی مزگه‌وته‌كان ی دراوه. هه‌رێم ی كوردستان ئاماژه بهوه دهدات كه به‌ش������ێك ی بانگ������ده‌ران ده‌نگیان ده‌نگ ی مزگه‌وته‌كان تێكه‌ڵ ده‌بن عه‌ل������ ی ق������ادر ،فه‌رمانبه‌رێك ی ته‌مه‌ن ناخۆش������هو"ناتوانن به‌شێوه‌یه‌ك ی زۆر 38ساڵهو وێڕا ی ئهوه ی حه‌ز به‌بیستن ی جوان ماف������ ی بانگدانه‌ك������ه بده‌ن"، بانگ دهكات ،لهگهڵ ئه‌وه‌شدا په‌ست‌و هه‌ربۆی‌ه مه‌ریوان نه‌قشبه‌ند ی به‌رپرس ی بێزاره‌دا لهوه ی ههموو به‌یانییه‌ك به‌هۆ ی ڕاگه‌یاندن������ ی وهزارهت������ ی ئه‌وقاف‌و تێكهڵبوون ی بانگدان ی مزگهوتهكانهوه كاروب������ار ی ئایین������ ی جه‌خ������ت لهوه به‌ئاگادێت������هوه ،چونك������ه زۆرب������ه ی دهكاتهوه كه ڕوونكردنه‌وه‌یان له‌بار‌ه ی بڵندگۆ ی مزگه‌وته‌كان به‌چه‌شنێك‌ه كه بانگخوێن‌و به‌رز ی ده‌نگ ی بڵندگۆكان،
داوه به‌مزگه‌وت������ه‌كان‌و "داوام������ان كردووه كه ئهوانه ی ده‌نگیان ناخۆشه‌‌و ش������اره‌زا ی بانگوتن نین له‌بر ی ئه‌وان كه‌س ی تر دابنرێت یان له‌ڕێ ی تۆمار ی ده‌نگییه‌و‌ه بانگ بدرێت". ناوبراو ئهوهش������ ی ڕوونك������رده‌و‌ه كه پێویس������ته بڵندگ������ۆ ی مزگه‌وته‌كان ڕوو ی له‌مااڵن نه‌بێ������تو بارودۆخ ی منااڵن‌و خوێندكاران‌و نه‌خۆشه‌كان له‌به‌رچاو بگیرێ������ن" ،له‌دوو بۆ چوار بڵندگ������ۆ ئه‌گ������ه‌ر زیاتری������ش بێت، نابێت كاریگه‌ر ی لهسهر دانیشتوان ی چوارده‌ور ی مزگه‌وته‌كان ههبێت". به‌رپرس ی ڕاگه‌یاندن ی ئه‌وقاف ئاماژه ی به‌وه‌دا كه هه‌وڵدراو‌ه به‌رزی ی ده‌نگ ی بڵندگۆ ی مزگه‌وته‌كان دابه‌زێنرێت بۆ ئاستێك ی پێویست" ،بهاڵم مامۆستایان ی ئایین ی كه‌مته‌رخه‌من له‌به‌جێگه‌یاندن ی ئهم ڕاسپارده‌ی‌ه ی وهزارهت". له‌هه‌رێم ی كوردستاندا 4306مزگه‌وت ه‌هن‌و له‌ماو‌ه ی پێنج مانگ ی رابردووشدا زیاتر له 200مزگه‌وت دروستكراون. مێ������ژو ی یهكهمی������ن بان������گ لهگهڵ ده‌ستپێكردن‌و ئاشكراكردن ی ئایین ی ئیس���ل��امدا س������ه‌ریهه‌ڵدا‌وه‌و یه‌كه‌م بانگبێژ ی ئیسالمیش كه بانگه‌واز ی بۆباوه‌ڕداران ی ئهو ئایین‌ه كرد ،بیالل ی حه‌به‌ش ی بوو. دوا ی چهند س������ه‌ده‌یه‌ك لهو مێژووه‌‌و له‌گ������ه‌ڵ تێپه‌ڕبوون������ ی رۆژگارو پێش������كه‌وتن ی ته‌كنه‌لۆژی������ا ئێس������تا بانگبێژان سود له‌كۆمپیوت‌هر‌و ئامراز‌ه نوێكان وه‌رده‌گرن.
كه‌نیسه‌یه‌ك ی ئه‌رمه‌ن ی له‌هه‌رێم ی كوردستان دروستده‌كرێت ڕامان سه‌عید له‌سلێمان ی ئه‌ڵمانی رێكخراوێك ی له‌هه‌رێمی كه‌نیسه‌یه‌ك كوردستان ده‌كاته‌وه‌و به‌رد ی بناغ‌ه ی ئهو كه‌نیسه‌یه‌ش له‌سنوور ی پارێزگا ی دهۆك داده‌نرێت. مه‌ریوان نه‌قشبه‌ند ی به‌رێوه‌به‌ر ی راگه‌یاندن ی وهزارهت ی ئه‌وقاف‌و كاروبار ی ئایینی ئاماژه ی به‌وه‌دا كه یه‌كه‌مین كه‌نیس‌ه ی ئه‌رمه‌ن ی ده‌ستبه‌كاربوون ی له‌ماو‌ه ی كابین‌ه ی شه‌شه‌م ی حكومهت ی هه‌رێم ی كوردستان ،به‌رد ی باغ‌ه ی دانراوهو پرۆژه‌ك‌ه لهسهر ئه‌رك ی رێكخراو ی "كاپین" ی ئه‌ڵمانیایی له‌گوند ی له‌سنوور ی (هاورێسك) پارێزگه‌ی دهۆك ئه‌نجام ده‌درێت‌و تێكڕای خه‌رج ی پرۆژه‌ك‌ه له‌ئه‌ستۆ ی رێكخراو ی ناوبراوه" ،به‌دروستكردن ی ئهم كه‌نیسه‌یه ،ژماره‌ی كه‌نیسه‌كانی كوردستان ده‌گات‌ه 95كه‌نیسه‌‌و مزگه‌وته‌كانیش ژماره ی كوردستان له‌هه‌رێم ی 4522مزگه‌وته".
2
یه‌کشه‌ممه
2010 /6/27
ژماره 30:
ی ده‌وام سه‌رقاڵی كۆتر به‌خێوكردنن هه‌ندێک له‌به‌رپرسان دوا
سیستمی ته‌ندروست ی پێویست ی به‌گۆڕان ه یان چاكسازی؟ به‌بڕوا ی پسپۆڕان‌و چاودێران ،سیستم ی ته‌ندروس������ت ی هه‌رێم������ ی كوردس������تان سیس������تمێك ی زۆر كۆنهو پێویس������ت ی به‌گۆڕان‌و چاكس������از ی هه‌ی������هو بۆئه‌م مه‌به‌سته‌ش بڕیار‌ه مانگ ی 11ی ئه‌مساڵ كۆنفرانس������ ی گۆڕانكار ی سیس������تم ی ته‌ندروس������ت ی له‌هه‌رێم ی كوردس������تان رێكبخرێت. چاودێران‌و پسپۆڕان ی بوار ی ته‌ندروست ی ڕا ی جیاوازییان ههیه لهس������ه‌ر گۆڕین ی سیس������تم ی ته‌ندروس������تی‌‌و به‌شێكییان پێیانوای‌ه پێویسته چاكساز ی بكرێت‌و به‌شێكیش������یان به‌پێویس������ت ی ده‌زان������ن گۆڕانكارییه‌ك ی بنه‌ڕه‌ت ی له‌سیستمه‌كه‌دا بكرێت. سیستمه‌كۆنه‌ك‌هپێویست یبه‌گۆڕانكاریی‌ه هۆگر چه‌ت������ۆ به‌رپرس������ ی ڕێكخراو ی PAOك������ه چهند س������اڵێك‌ه چاودێر ی كه‌موكوڕیه‌كان ی سیستم ی ته‌ندروست ی هه‌رێم ی كوردستان دهكات پێیوای‌ه كه سیستم ی ته‌ندروست ی هه‌رێم ی كوردستان سیستمێك ی زۆركۆنه‌وده‌گه‌ڕێته‌و‌هبۆساڵ ی 1929و كێشه ی زۆر ی تیایه‌و سه‌رتاپا ی سیستمهكه پێویس������ت ی به‌پێداچوونه‌وه‌‌و به‌گۆرانكار ی هه‌ی������ه ئه‌وانیش له‌ڕوو ی كۆن������ ی سیس������تمه‌كه‌و ڕاهێنان������هوه ی كادران ی ته‌ندورس������تی‌‌و دروستكردن ی بین������ا ی نوێ‌و چاكس������ازیكردن له‌بینا كۆنه‌كاندا %86" ،ی ئهوانه ی كارمه‌ند ی ته‌ندروستین‌و له‌سه‌رو 15ساڵ خزمه‌تیان ههیه هیچ ڕاهێنانێكی������ان بۆنه‌كراو‌ه تا ئه‌بده‌یت ی زانیارییه‌كانیان بكهنهوه". ناوبراو ،ئاماژه ی به‌وه‌دا كه ئهو كه‌ره‌سه‌و بیناو باڵه‌خانان‌ه ی ك������ه ههیه زۆربه‌یان كۆنن‌و پێویس������تیان به‌بین������ا ی نوێ‌و به‌چاكساز ی ههیه له‌بینا كۆنه‌كاندا "تا بیانگونجێنین لهگهڵ سیستم ی نوێدا"، هه‌ربۆی‌ه پێویست ی گۆڕانكار ی له‌سیستم ی ته‌ندروست ی دوپاتده‌كاته‌وه" ،به‌شێك ی ئه‌وكاران������ه پێویس������ت ی به‌بنبڕكردن‌و س������ه‌رله‌نو ێ بنیادنانه‌و‌ه ههیه ،به‌شێك ی تر ی پێویست ی به‌په‌ره‌پێدان ههیه به‌شێك ی پێویست ی به‌ڕێنماییكردن ی ئیدار‌ه ههیه". پێویسته چاكساز ی بكرێت به‌ش������ێك ی ت������ر له‌چاودێران������ ی بوار ی ته‌ندروس������ت ی له‌هه‌رێم ی كوردس������تان باس لهوه ده‌كه‌ن كه پێویسته سیستم ی ته‌ندروس������ت ی له‌هه‌رێم ی كوردس������تان چاكس������از ی تیا بكرێت نهك گۆڕان ی ڕیشه‌یی. بێس������تون فه‌ت������اح وهك چاودێرێك������ ی ته‌ندورس������ت ی كه به‌بابه‌تێك به‌شدار ی كۆنفرانس������ ی ب������هرهو كۆنفرانس������ ی سیس������تم ی ته‌ندروس������ت ی كردب������وو پێویستی ی چاكسازییكردن له‌سیستم ی ته‌ندروست ی دوپاتكرده‌وه" ،سیستمهكه كۆنهو ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆكۆتای ی بیسته‌كان ی سه‌د‌ه ی پێشوو ،بهاڵم له‌ساڵ ی حه‌فتاكاندا چهند گۆڕان������كار ی تیاكراوه‌‌و یهكێك له‌سوده‌كان ی سیستم‌ه كۆنه‌ك‌ه له‌خزمه‌ت ی هه‌ژاراندایه". ناوب������راو ئاماژه ی به‌وه‌دا كه سیس������تم‌ه كۆنه‌ك‌ه نهخۆش تووش ی سه‌رلێشێواوی دهكات ،چونك������ه "نهخۆش ماف ی خۆ ی وه‌رناگرێت له‌سیستم‌ه كۆنه‌كه‌دا ،له‌كه‌رت ی گشتیدا نهخۆش به‌شێویه‌ك پێشوازی دهكرێتو له‌عیاده‌كاندا به‌ش������ێوه‌یه‌ك ی تر".
ئه‌ندامێك ی سه‌ركردایه‌تی 30 :كۆترم ههیهو هه‌ندێكیان نرخی سێ هه‌زار دۆالره له‌هه‌رێمی كوردستاندا ههندێك له‌به‌رپرس‌و كوڕه‌كانیان سه‌رقاڵی به‌خێوكردنی كۆتری گرانبه‌هان‌و بهو هۆیه‌شه‌و‌ه زۆرێك له‌گه‌نجان خه‌ریكی كڕین‌و فرۆشی كۆترن‌و بژێوی ژیانیان لهسهر كۆتره. ژه‌نیار شاخه‌وان له‌سلێمانی به‌خێوكردنی كۆتر سه‌دان گه‌نجی هه‌رێمی كوردستانی سه‌رقاڵكردووه‌و چهن������دان گه‌نجیش������ی ك������ردووه به‌خاوه‌نی داهاتی خۆی. كاروان س������ه‌باح كوڕێك������ی ته‌مه‌ن 26ساڵی بااڵ كوتبوو ،له‌ژێر پرده‌كه‌ی سلێمانی (مه‌یدانی فرۆشتنی باڵنده) دوو كۆتری گرتبوو به‌ده‌س������تیه‌وه‌و هاواری ده‌كرد" ،سه‌یاره‌كه‌ت دانێ‌و ئهو دوو كۆتره ببه‌ره‌وه" ،له‌به‌رئه‌وه‌ی دوو كۆتره‌ك������هی نرخه‌ك������هی دوو هه‌زار دۆالر بوو. ئهو ،ك������ه لهگهڵ هاواركردننه‌كه‌یدا زه‌رده‌خه‌ن������ه ده‌كه‌وت‌ه س������ه‌ر لێوی ئهوهی نه‌شارده‌و‌ه كه به‌هۆی كڕین‌و فرۆشی كۆتره‌و‌ه ئۆتۆمبێلێكی كڕیوه ب‌ه 20هه‌زار دۆالر" ،ماوهی حه‌وت س������اڵ‌ه خه‌ریكی كڕین‌و فرۆش������ی
كۆترم ،كۆترم ههیه بایی سێ هه‌زار دۆالره". كاروان باس������ی ل������هوه دهكات كه كۆتره‌كان������ی ئ������هو زۆر تایبه‌تیه‌و به‌چه‌ند كه‌س������ێكی دیاریكراویشی ده‌فرۆش������ێت" ،ئهو دوو كۆتره‌ی هێناوم‌ه بۆ ئێره ،ره‌نگ‌ه كهم كه‌س لێی بپرسن ،چونكه كۆتره‌كان یان به‌كوڕ‌ه بازرگانی ده‌فرۆش������م یان به‌كوڕ‌ه مه‌سئول". "كاركردنم تهنها كۆتر به‌خێوكردنه" سیروان كامه‌ران گه‌نجێكی ته‌مه‌ن 30ساڵهو له‌ماڵه‌كه‌ی خۆیدا ژورێكی گ������ه‌وره‌ی بۆ كۆت������ر به‌خێوكردن كردووته‌وه" ،كاركردنم تهنها كۆتر به‌خێوكردنه‌وه‌و ماوهی 11ساڵ‌ه كۆتر به‌خێو ده‌كه‌م". ناوبراو جه‌خت ل������هوه دهكاتهوه كه كۆتره‌كان������ی زۆر گرانبه‌ها نین‌و نرێك������ی گونجاویان ههیه" ،كۆترم ههیه ده‌یده‌م������ه 700هه‌زار یان یهك ملیۆن دینار". به‌وت������هی ئ������هو گه‌نج������ه زۆرێك له‌گه‌نجانی هاوڕێی خه‌ریكی كۆتر به‌خێوكردنن‌و بژێوی ژیانیش������یان لهسهر ئهو كاره‌یه" ،شه‌ش هاوڕێم ههیه ماوهی چهند ساڵێك‌ه به‌یه‌كه‌و‌ه خه‌ریكی كڕین‌و فرۆشی كۆترین"، هه‌ربۆی‌ه س������یروان جه‌خ������ت لهوه دهكاتهوه كه ئێس������تا خاوه‌نی 82
كۆتره‌و مانگانه‌ش چه‌ندین كۆتری به‌هۆی نه‌خۆشیه‌و‌ه ده‌مرن. له‌الیه‌كی ت������ره‌و‌ه هاوڕی ئه‌حمه‌دی ته‌مه‌ن 17س������اڵ ،ماوهی دووس������اڵ‌ه خه‌ریكی كۆتر به‌خێوكردنه‌و ئاماژه ب������هوه دهدات ك������ه رێژه‌یه‌كی كهم كۆتری ههیه ،له‌به‌رئه‌وه‌ی له‌ئێستادا پاره‌یه‌ك������ی وای به‌ده‌س������ته‌و‌ه نییه، "به‌چكه‌ی كۆتری گرانبه‌ها ده‌كڕم به‌نرخێكی ك‌هم‌و به‌خێوی ده‌كه‌م تا گهوره دهبێت ،ئینجا ده‌یانفرۆشمه‌وه، به‌پاره‌یه‌كی زۆر". مه‌سوله‌كان كۆتری گرانبه‌ها به‌خێو ده‌كه‌ن ههندێك له‌به‌رپرس‌و بازرگانه‌كان‌و كوڕه‌كانیان له‌هه‌رێمی كوردستاندا، خه‌ریكی به‌خێوكردن������ی كۆتری گرانبه‌هان‌و كۆت������ر به‌خێوكردن به‌كارێكی ئاسایی ده‌زانن. ژینۆ ك������وڕی ئه‌ندامێكی مه‌كته‌ب سیاس������ی حیزبێكه‌و جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه باوكی دوو كۆتری بۆ كڕیوه ب‌ه 2500دۆالر .ئهو ،جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه چهند ساڵێك پێش ئێستا باوی چه‌ندین باڵنده‌ی تری هه‌بووه‌و زۆرینهی به‌پاره‌ی گرانبه‌ها كڕیووه" ،ئهو كۆترانه‌ی ئێم‌ه هه‌مان‌ه كهم كه‌س هه‌یه‌تی ،چونكه له‌ده‌ره‌وه‌ی واڵته‌و‌ه هێناومانه". له‌الیه‌ك������ی ت������ره‌و‌ه ئه‌ندامێك������ی سه‌ركردایه‌تی حیزبێكی كوردستان،
کۆتر به‌رپرسانی سه‌رقاڵکردوو‌ه به‌وت������هی خ������ۆی دوای هاتنه‌وه‌ی ل������ه‌ده‌وام س������ه‌رقاڵی به‌خێوكردنی كۆتره‌كانیه‌تی 30" ،كۆترم ههیهو هه‌ندێكیان نرخی جوتێكیان سێ هه‌زار دۆالره". ئهو به‌رپرس������ه كه ته‌مه‌نی نزیكه‌ی 40س������اڵ دهبێت ئاماژه بهوه دهدات
فۆتۆ :شاخه‌وان له‌سلێمانی كه هه‌م������وو ئاواتی ئهوهیه باخێكی گه‌وره‌ی هه‌بێت‌و تهنها كۆتری تیا به‌خێو بكات" ،له‌ناو ش������اردا كۆتر به‌خێو ناكرێت ،مه‌گه‌ر له‌ناچاریدا، چونكه پێویستی به‌شوێنێكی تایبه‌تی گهورهیه".
ی به‌زۆر ناردنه‌وه‌یان خۆیان ده‌كوژن 15گه‌نج به‌هۆ "حه‌ز ده‌كه‌م شه‌له‌ل لێمبدات ،بهاڵم نه‌مگه‌ڕێننه‌و‌ه كوردستان" لهماوهی پێنج ساڵی رابردوودا نزیكه‌ی 4240 هاوواڵتی كورد به‌زۆر نێردراونه‌ته‌وه هه‌رێمی كوردستان‌و 15هاوواڵتیش به‌هۆی ناردنه‌وه‌یانه‌و‌ه خۆیان كوشتووه‌‌و لهوبارهوه وته‌بێژی حكومهتی هه‌رێمی كوردستانیش جه‌خت لهوه دهكاتهوه ك ه ڕێككه‌وتنیان لهگهڵ هیچ واڵتێكدا نهكردووه بۆ به‌زۆر ناردنه‌وه‌ی په‌نابه‌رانی كورد.
به‌رزان عه‌لی حه‌م‌ه له‌سلێمانی ئهو كوردانه‌ی له‌هه‌نده‌رانه‌و‌ه ڕه‌وانه‌ی هه‌رێمی كوردستان ده‌كرێنه‌وه ،باس ل������هوه ده‌كه‌ن ك������ه پاره‌یه‌كی زۆریان خهرجكردووه تا گه‌شتونه‌ت‌ه ئهو واڵتانه، هه‌ربۆی‌ه حكومهتی هه‌رێم به‌هۆكاری به‌زۆر ناردنه‌وه‌یان ده‌زانن. سه‌ردار عه‌لی32 ،ساڵ ،ماوهی 10ساڵ له‌واڵتی ئه‌ڵمانیا بووه‌‌و مافی په‌نابه‌رێتیان پێنه‌داوه‌‌و ماوهی هه‌شت مانگ‌ه له‌رێگه‌ی فڕۆكه‌خان������هی نێوده‌وڵه‌تی هه‌ولێره‌و‌ه ناردویانه‌ته‌و‌ه هه‌رێمی كوردستان" ،ئهو رۆژه‌ی ره‌وانه‌ی هه‌رێمی كوردس������تان كرامه‌وه ،له‌ئه‌ڵمانی������اوه تا ئه‌وكاته‌ی له‌فرۆكه‌خانه‌ی هه‌ولێر دابه‌زیم كه‌له‌پچ‌ه له‌ده‌ستمدا بوو". ناوب������راو جه‌خت ل������هوه دهكاتهوه كه سێ جار هه‌وڵی چوون بۆهه‌نده‌رانی داوهو پاره‌یه‌كی زۆری خهرجكردووه، "تاگه‌شتم‌ه ئه‌ڵمانیا 33هه‌زار دۆالرم
خه‌رجكرد ،بۆیه ئێستا گه‌ڕاومه‌ته‌وه‌و هیچ شتێك ش������ك ناب‌هم‌و ئه‌مه‌لیشم به‌ژیان ی هه‌رێمی كوردستان نه‌ماوه"، هه‌ربۆی������ه ئ������هو گه‌نج������ه داواكار‌ه له‌حكومه‌تی هه‌رێمی كوردس������تان كه رێگری له‌ناردنه‌وه‌ی په‌نابه‌ران بكات بۆئهوهی ب������ه‌ده‌ردی ئ������ه‌وان نه‌ڕۆن، "حكومهتی هه‌رێم رێككه‌وتنی لهگهڵ ده‌وڵه‌تانی ئه‌وروپا كردووه بۆناردنه‌وه‌ی په‌نابه‌رانی كورد".
گه‌نجێك خۆی ده‌كوژێت زۆرێك ل������هو گه‌نجانه‌ی ل������ه‌ده‌روه‌ی واڵته‌و‌ه ب������ه‌زۆر ده‌نێردرێنه‌وه ،ئاواتی مه‌رگ ده‌خوازن نهك ناردنه‌وه‌یان بۆ واڵته‌كه‌ی خۆیان. شاخه‌وان حه‌س������ه‌ن یه‌كێك‌ه له‌وانه‌ی ك������ه له‌گرتووخانه‌ی ئۆكس������فۆرده، له‌چاوپێكه‌وتنێك������دا بۆماڵپ������ه‌ری فیدراس������ێۆنی په‌نابه‌ران ئاماژه بهوه دهدات ك������ه ئێس������تا چاره‌نووس������ی له‌دووڕیانی ناردنه‌وه‌و ئازادكردندایه، "ئهوهی ئ������ازارم ده‌دا ئهوهیه كه هی چ تاوانێكم نهك������ردووهو بۆئیمزاكردن ڕۆژش������تم بۆبنكه‌ی پۆلیسی سۆلیۆڵ، كه‌چی له‌وێ ده‌ستگیركرام‌و له‌ژوورێكی تاكه‌كه‌سیدا بۆماوه‌ی شه‌ش كاتژمێر هێڵرامه‌وه‌و دواتر ڕه‌وانه‌ی گرتووخانه‌ی ئۆكس������فۆرد ك������رام" ،هه‌ربۆی‌ه زۆر نیگه‌ران‌ه ل������هوهی به‌ب������ێ ڕه‌زامه‌ندی خۆی‌و به‌ب������ێ هه‌بوونی هیچ تاوانێك ده‌ستگیركراوه‌و ده‌نێردرێته‌وه" ،دهبێت حكومهت������ی هه‌رێ������م ڕه‌زامه‌ندنه‌بێت له‌مجۆر‌ه ناردنه‌وانه ،چونكه به‌رگه‌ی ئهم ناڕه‌حه‌تی‌ه ناگرم كه به‌بێ تاوان دوای حه‌وت ساڵ بمنێرنه‌و‌ه بۆكوردستان‌و له‌وێش خه‌ڵكی به‌چاوێكی ترهوه سه‌یرم بك‌هن‌و به‌تاوانبارم بزانن".
ئهو گه‌نج������ه جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه نایه‌وێت به‌هیچ ش������ێوه‌یه‌ك ره‌وانه‌ی كوردس������تان بكرێتهوه" ،حه‌ز ده‌كه‌م ش������ه‌له‌ل لێمبدات ،بهاڵم نه‌مگه‌ڕێننه‌و‌ه كوردس������تان ،چونكه ناتوانم به‌رگه‌ی قسه‌ی خه‌ڵكی بگرم". به‌زۆر ناردنه‌وه‌ی په‌نابه‌ران كاریگهری خراپی لهس������ه‌ر الیهن������ی دهروونیو كۆمه‌اڵیه‌تی ئهو كهسانه به‌جێده‌هێڵێت، هاوكات به‌پێی ئامارێكی فیدراسێۆنی په‌نابه‌ران ،تائێستا 4240هاوواڵتی كورد به‌زۆر نێردراونه‌ت������هوهو 215په‌نابه‌ری كورد گیانیان لهدهستداوه كه 15یان به‌هۆی ب������ه‌زۆر ناردنه‌وه‌یانه‌و‌ه خۆیان كوشتووه. رێبین كوڕێكی ته‌مه‌ن 22س������اڵ بوو، دوای چوارجار هه‌وڵدان بۆهه‌نده‌ران، جاری كۆتایی گه‌شت‌ه واڵتی به‌ریتانیا‌و ماوهی مانگێك لهو واڵته مایه‌وه‌و دواتر ره‌وانه‌ی هه‌رێمی كوردستان كرایه‌وه‌و له‌شاری سلێمانی خۆی كوشت. كه‌س������ێكی نزیك له‌رێبین ،هۆكاری خۆكوش������تنی ئهو گه‌نج‌ه ی گه‌ڕاندو‌ه بۆ به‌زۆر ناردنه‌و‌ه ی بۆ كوردس������تان، "ش������ه‌وێك له‌به‌ریتانی������اوه له‌گ������ه‌ڵ 300په‌نابه‌ری دیكه ڕه‌وانه‌ی كوردستان كرای������هوهو پاش ی������ه‌ك هه‌فت‌ه خۆی كوشت". هیچ رێكه‌وتنێكمان نهكردووه وته‌بێژی حكومهتی هه‌رێمی كوردستان جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه ئه‌وان دژی ب������ه‌زۆر ناردن������ه‌ده‌ره‌وه‌ی په‌نابه‌رانن‌و هیچ رێككه‌وتنێكیان لهگهڵ واڵتاندا نهكردووه. د.كاو‌ه مه‌حمود وهزیری ڕۆشنبیری‌و الوان‌و وته‌بێ������ژی فه‌رمی حكومهتی هه‌رێمی كوردستان ئاماژه بهوه دهدات
كه هی������چ ڕێككه‌وتنێكیان لهگهڵ ئهو واڵتاندا نییه بۆناردن������هوهی به‌زۆری په‌نابه‌ران تهنها ڕێككه‌وتن نهبێت لهسهر ته‌س������لیمكردنه‌وه‌ی خه‌ڵكی تاوانبار، "حكومهتی هه‌رێمی كوردستان دوو سیاسه‌تی نییه ،تا یه‌كێكیان ئاشكرا‌و یه‌كێكیان ش������اراو‌ه بێ������ت ،بۆچوونی ئێم‌ه ئهوهی������ه كه خه‌ڵ������ك به‌حه‌زی خۆی بنێردرێت������هوه نهك به‌زۆر ،هیچ ڕێككه‌وتنێكی نهێنیو شاره‌و‌ه له‌نێوان حكومهت������ی هه‌رێم‌و هی������چ واڵتێكی ده‌ره‌وه‌دا نییه بۆناردنه‌وه‌ی خه‌ڵك". ناوب������راو جه‌خت ل������هوه دهكاتهوه كه واڵتانیان ئاگادارك������ردووه كه پێش ناردنه‌وه‌ی په‌نابه‌ران ئاگاداریان بكهنهوه تاوه‌ك������و وهزارهت������ی كاروكاروباری كۆمه‌اڵیه‌تی ئاس������انكارییان بۆبكات‌و خزمه‌تگوزارییان پێشكه‌ش بكات. له‌به‌رامبه‌ردا ناردن������هوهی په‌نابه‌راندا كۆمه‌ڵێك نوس‌هر‌و ڕۆشنبیری كورد له‌به‌ریتانیا ،یاداشتنامه‌یه‌كی ناڕه‌زاییان باڵوكرده‌وه‌و تێیدا داوایان له‌ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانی عێراق‌و سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی كوردستان‌و سه‌رۆكایه‌تی حكومهتی هه‌رێم كرد كه ئهو لێش������اوی به‌زۆر ناردنه‌وه‌ی������ه ڕابگرن ،ه������ه‌روه‌ك لهو یاداش������ته‌دا داوا ده‌كرێت ڕێككه‌وتنی حكومهتی عێ������راق‌و ئ������هو ده‌وڵه‌تان‌ه هه‌ڵبوه‌شێنرێته‌و‌ه كه به‌زۆر په‌نابه‌ران دیپۆرت دهکهنهوه.
ناردنه‌وه‌ی به‌زۆر لهگهڵ بنه‌مای دیموكراسیدا نییه ساالر مه‌حمود ئه‌ندامی لیژنه‌ی مافی مرۆڤی په‌رله‌مانی كوردستان ،ئاماژه ب������هوه دهدات ك������ه له‌خولی دووه‌می په‌رله‌مان������دا تێگه‌ش������تبوون له‌وه‌ی كه خه‌ڵك ب������ه‌زۆر ده‌نێردرێنه‌وه،
هه‌ربۆی������ه هه‌وڵی������ان دا له‌خول������ی سێیه‌مدا به‌رنامه‌یه‌كیان بۆئه‌و كه‌یس‌ه ههبێت" ،ده‌مانه‌وێت رێگ‌ه له‌به‌زۆر ناردنه‌وه‌ی په‌نابه‌رانی عێراقی بگرین، له‌به‌رئه‌وه‌ی عێراق هێشتا به‌دۆخێكی ناسه‌قامگیردا تێده‌په‌ڕێت‌و كوردانی به‌شێك له‌ناوچ‌ه كێشه له‌سه‌ره‌كان هێش������تاك‌ه ڕووبه‌ڕووی مه‌ترس������ی گروپ‌ه توندڕه‌وه‌كان‌و به‌عسییه‌كان دهبنهوه". ناوبراو باس لهوه دهكات كه ئهو خه‌ڵك‌ه به‌شێك له‌سامانی خۆی به‌فیڕۆداو‌ه تاوه‌كو بگات‌ه ئهو واڵتانه‌و ژیانێكی ئاسود‌ه بهسهر به‌رێت" ،ئێستا ئهو خه‌ڵكانه‌ی گه‌شتوونه‌ت‌ه ئهو واڵتانه‌ن ناردنه‌وه‌یان به‌زۆر لهگهڵ بنه‌ماكانی دیموكراسیدا یهك ناگرێته‌وه ،بۆیه ئێم������ه داوامان كرد به‌بێ ئارهزووی هاوواڵتیانی هه‌رێمی كوردس������تان به‌زۆر هیچ كه‌سێك نه‌نێردرێته‌وه"، جه‌ختیش لهوه دهكاتهوه كه وه‌فدی په‌رله‌مانی كوردستان چووه‌ت‌ه سوید‌و لهگهڵ په‌رله‌مانی به‌ریتانیا‌و وهزارهتی ده‌ره‌وه‌ی به‌ریتانیاش كۆبوونه‌وه‌یان كردووه"،به‌یاننامه‌شمانده‌ركردووه‌و ناڕه‌زاییمان ده‌ربڕیوه‌و نوسراومان گه‌یاندووه‌ت������ه ڕێكخراوه‌كانی مافی مرۆڤ‌و یوئێن". ئهو په‌رله‌مانتار‌ه ئهوه ڕوون دهكاتهوه كه تائێستا ئه‌وان توانیویان‌ه ڕێبگرن له‌وه‌ی كه له‌فڕۆكه‌خانه‌كانی هه‌رێمی كوردس������تان ئهو فڕۆكان‌ه بنیشنه‌و‌ه كه په‌نابه‌ری دیپۆرتكراویان تێدایه، "ئهوه به‌شێك بووه له‌فشاری ئێم‌ه كه حكومهتی هه‌رێمی كوردس������تان تێیدا یارمه‌تیده‌ره ،ئه‌گینا به‌به‌رنام‌ه ئاماده‌بوون خه‌ڵك بنێرنه‌و‌ه بۆهه‌رێم ئێم‌ه ڕێمان لێگرتووه".
ژماره 30:
یه‌کشه‌ممه
2010 /6/27
ی دیكه‌دا ده‌خه‌ون ی مێرده‌كانیان لهگهڵ كه‌سان ی خیانه‌ت ژنان له‌تۆڵ ه
5
ژنێك :په‌یوه‌ندییه‌كه‌م بۆ پارهو شت ی مادی نییه ،تهنها بۆپڕكردنه‌و‌ه ی حه‌زوو ئاره‌زووكانم ه له‌به‌ر خیانه‌ت له‌هاوسه‌ره‌ك‌ه ی جیابۆتهوه ههندێ������ك له‌پی������اوان لهب������ه‌ر خیانه‌تی ژنه‌كانیان جیاده‌بنه‌وه‌و كۆتایی بهژیانی هاوسه‌رییان ده‌هێنن. ئه‌حمه‌د ،پیاوێك ی ته‌مه‌ن 29ساڵهو به‌وت‌ه ی خۆ ی به‌هۆ ی ئهوه ی هاوسه‌ره‌ك‌ه ی خیانه‌ت ی لێكردوو‌ه جیابۆتهوه. ئهو ،باس لهوه دهكات كه ماوه ی چوارساڵ به‌كچێت ی خێزانهكه ی خۆ ی خۆشویستو‌ه‌و تاگه‌یشتوون به‌هاوسه‌رگیر ی به‌ب ێ ئهوه ی هیچ گرفت‌و سس������تیه‌ك له‌نێوانانیاندا سه‌ر ی هه‌ڵدابێت" ،بۆماوه‌یه‌ك بۆكاركردن سه‌فه‌ر ی چهند شوێن ی دوورم ده‌كرد كه جاروابوو چهند شه‌وێكم پێده‌چوو" ،بهاڵم دوا ی ئ������هوه ی لهس������ه‌فه‌رێك ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆماڵه‌وه" ،هاوسه‌ره‌كه‌م لهگهڵ كه‌سێك ی دیكه‌دا نوس������تبوو" ،ئهوهش ده‌یگه‌یێنێت‌ه ئهو بڕوا ی جیابوونه‌و‌ه ی باش������تر‌ه لهوه ی له‌گه‌ڵیدا درێژ‌ه به‌ژیان بدات.
ی به‌هۆی بوونی كێش ه ی كۆمهاڵیهتیو سه‌رهه‌ڵدان گرفت لهنێو خێزانه‌كاندا به‌شێك له‌ژنان‌و پیاوان خیانه‌ت له‌هاوسه‌ره‌كیانیان دهكهنو توێژه‌رێكیش ی ئهوه به‌پێشێلكردن ی گرێبه‌ستی یاسایی په‌یمان هاوسه‌رێتیان ده‌زانێت‌و جه‌خت لهوه دهكاتهوه ی سۆزو تا سنوره‌كان خۆشهویستی نێوانیان به‌رته‌سكتر بێت بۆشایی نێوانیان گهورهتر ده‌بێت‌و له‌دژی یه‌كتری خیانهتو ی ناپاكی لهگهڵ یه‌كتر ده‌كه‌ن.
سه‌نگه‌ر حه‌سه‌ن له‌چه‌مچه‌ماڵ ژنان گله‌ییان له‌هاوسه‌ره‌كانیان ههیه كه له‌پشتی ئه‌وانه‌و‌ه كاری سێكسی دهكهنو هاوسه‌ره‌كانیشیان ئه‌وان به‌هۆكار ده‌زانن. چرۆ ی ته‌مه‌ن 20س������اڵ ،ماوه ی س ێ س������اڵ‌ه هاوس������ه‌رگیر ی كردووهو نیگه‌ران‌ه ل������هوه ی پیاوه‌ك‌ه ی لهگهڵ ی دیكه‌دا په‌یوه‌ند ی ههیهو ئافره‌تێك ههمیشه هاتووچۆ ی دهكات ،تهنانهت به‌جۆرێ������ك هۆگر ی ئهو بووه هیچ ی به‌چرۆ ی ژن‌و مێردایه‌ت نازێك������ نادات" ،ماوه ی دووساڵه شهوانه تا ی ئهو ی شهوو له‌نازو كه‌یف دره‌نگان ژنه‌دایه". چرۆ ئهوه ی نه‌شارده‌و‌ه كه له‌تۆڵ‌ه ی پیاوه‌كه‌ی������داو ب������ۆ پڕكردنه‌و‌ه ی ئهو بۆش������ایی‌ه ی كه‌وتۆت‌ه ژیانیه‌وه، ماوه ی چوارمانگ‌ه لهگهڵ كوڕێكدا ی "لهو په‌یوه‌ند ی به‌ستو‌ه‌و خۆ ی وته‌ن جێگایه‌ش ده‌یخه‌وێنم كه پیاوه‌كه‌م لهسهر ی ده‌خه‌وێت".
ئهو ژنانه‌ی خیانه‌تیان به‌سه‌ره‌و‌ه ده‌کرێت تۆڵ‌ه دهکهنهوه فه‌رامۆش ی كردوم ،لهگهڵ كوڕێكدا په‌یوه‌ندیمان ههیه جێگا ی پیاوه‌كه‌م ی بۆپڕكردومه‌ت������هوهو ل������ه‌زۆر بۆنه‌و یاده‌كان گوڵ‌و دیاریم بۆده‌نێرێت"، هه‌ربۆی������ه ئاماژه ب������هوه دهدات كه هه‌رچه‌ند‌ه بۆ ئهو زه‌حمه‌ت‌ه پیاوێك ی تر بچێت‌ه الی ،بهاڵم چه‌ندین رێگهو ش������ێواز ی دۆزیوهتهوه تا هه‌س������ت ی پێنه‌كه‌ن" ،به‌چه‌ندین شێو‌ه جێگا ی بۆده‌كه‌م������هوه"و تا هاوس������ه‌ره‌ك‌ه ی خیانه‌ت ب������كات ،ئه‌ویش واز ی لێ ناهێنێ" ،تاكو پیاوه‌كه‌م هه‌س������ت به‌خیانه‌ت ی خۆ ی ب������كات ،ئه‌وكات منیش ههست ی پێده‌كه‌م".
سێكس بۆ چێژوه‌رگرتن‌ه له‌گ������ه‌ڵ ئ������هوهی زۆرین������هی ژنان به‌مه‌به‌ستی په‌یداكردنی پار‌ه كاری سێكسی ده‌كه‌ن ،بهاڵم هه‌ندێكیان تهنها به‌مه‌به‌س������تی چێژوه‌رگرتن كاری سێكسی ده‌كه‌ن. س������یڤان ،ژنێك ی ته‌مه‌ن 33ساڵهو به‌وت‌ه ی خۆی تهنها بۆپڕكردنه‌و‌ه ی حه‌زو ئاره‌زووه‌كانییه‌ت یو ماوه ی نۆ مانگ‌ه په‌یوه‌ند ی لهگهڵ كه‌س������ێك ی دیكه‌دا به‌س������توه" ،په‌یوه‌ندییه‌كه‌م بۆ پارهو ش������ت ی مادی نییه ،تهنها بۆپڕكردنه‌و‌ه ی حه‌زوو ئاره‌زووكانم‌ه‌و تهنانهت هه‌ندێجاریش پاره‌م داوه بهو
ژنان له‌دژی پیاوه‌كانیان خیانه‌ت ده‌كه‌ن له‌الیه‌ك ی ترهوه ژین������ۆ كه ژنێك ی ته‌مه‌ن 26ساڵ‌ه به‌وت‌ه ی خۆ ی ماوه ی پێنچ ساڵ‌ه هاوسه‌رگیر ی كردووهو هیچ جیاوازییه‌ك له‌نێوان خیانه‌ت ی پیاو ژندا نابینێ ،چونكه "پیاوان نایبه‌ن‌ه سه‌رخۆیان". ئهو ،جه‌خ������ت لهوه دهكات������هوه كه پیاوه‌ك������ه ی فه‌رامۆش������ ی كردووهو زۆرب������ه ی كاته‌كان ی ل������ه‌ده‌ره‌و‌ه ی خێزانهكه ی به‌سه‌رده‌بات‌و خیانه‌ت ی لێده‌كات ،كاتێكیش لهماڵهوه دهبێت گرنگ ی پێنادات" ،له‌وه‌ت ی پیاوه‌كه‌م
به‌ل ێ هوس������ا دیار‌ه ئهو كچا دوو ێ ئهو خۆ د روونشت ی بووین ،ده‌م ێ غیاس ی سه‌ردا بربوو و غیاس نه‌چار كربوو بۆ گولله‌یه‌ك ل خۆ دای ،ئێكسه‌ر من كر‌ه ێ 36سالی، زه‌المه‌ك خۆ بخوازیت ،له‌وما به‌ر ی ساله‌ك ێ ژنا د ترومبێال خۆ داو به‌ره‌ڤ نه‌خۆشخان ێ ی ژنا دووێ دئینیت‌و پشت دوو ێ ژ ی كو كچه‌كا 17سال ی بوو و بر ،ل ێ پشت ی گه‌هشتی‌ه نه‌خۆشخانا ب تووشی گه‌له‌ك ئاسته‌نگ‌و دوو جاران ژ و ی بچووكتر بوو ئینا ،چهن������د ده‌مژمێ������ره‌كان گیان ێ خۆ ژ ی دبیت، ئاریشه‌یێن خێزان ل ێ پشت ی ئینانا ژنا دوو ێ هه‌رده‌م ئهو ده‌ست دا ،چونكو ئهو ی گولل‌ه ل سه‌ر ێ ب ئاماده‌بوونا هه‌ردو ژنێن تووش ی ئاریشه‌یان دبوو ،گه‌له‌ك جاران دل ێ خۆ دا بوو و ساخبوونا و ی یا ب خۆ ،د ژوورا خۆ یا نڤستن ێ ژ مال ره‌ڤ ی یهو تووش������ ی ئاسته‌نگێن ساناه ی بوو. ێ ێ ل سه‌ر ڤه ،گولله‌یه‌ك مه‌زن دبوو و هزرا خۆ كوشتن ێ دكر" .دیار كر ژی ،جه ێ حێبه‌تی ێ بوو كو ی دلێ خۆ دده‌ت‌و پشت مام ێ غیاس ی خویاكر ،هه‌ردوو ژنێن ئهو ل سه‌ر ته‌خت ێ خۆ ی ێ درێژكر ی ێ خۆ ژ 10ده‌مژمێران گیان و ی هه‌رده‌م ب ش������ه‌ر دچوون‌و دگۆت‌ه و ب كالش������ینكوف ێ گولله‌ی ێ ل سه‌ر ده‌ست دده‌ت. غیاس������ ی دڤێت تو بۆ ههر ئێك ژ مه دل������ ێ خۆ بده‌ت ،م������ه هه‌موویان هزر خانیه‌ك������ ی بكڕ یو ئ������ه‌م ژێك جودا كر كه‌س������ه‌ك ی گولل‌ه ل ێ دایه ،ن‌ه و ی ببین ،دیسان ئهو نێزیك ی دوو هه‌یڤان ل خ������ۆ دایه ،چونكو هه‌ردو ژنێن و ی بوو ژنا و ی ی������ا دوو ێ زیز بوو و ب ل نێزی������ك و ی بوون و كچا و ی ژی، جه‌مال حسێن ل بادینان س������لبین ی ڤه چوو ماال خۆ .سێ رۆژا كه‌س ێ ن‌ه دكرن گر یو كه‌س ێ ژ ی ن‌ه ته‌یسیر حسێن مام ێ ڤ ێ زه‌الم ی تایبه‌ت رویدان ێ هاتبوو مال ئهو ژ ی ب زۆر ی دكر‌ه هه‌وار. بۆ رۆژنامه‌یا نم ن������م راگه‌هاند ،به‌ر ی زڤر ی بوو ،پاش������ ی جاره‌كا د ی شه‌ر نه‌قیب عه‌بدواڵ رێڤه‌به‌ر ێ پۆلیس������ێن 11س������االن غیاس������ ی ژن ینابوو و ل ده‌س������تپێكرن‌و گه‌هشت‌ه و ی حال ی كو كۆمه‌لگه‌ها دومیز ی ێ به‌رهه‌ڤ نه‌بوو چ كۆمه‌لگه‌ها دومیز خانیه‌ك بۆ خۆ كر ی غیاس نه‌شیا كۆنترۆل ێ ل سه‌ر بك‌هت‌و پێزانینان بده‌ت‌ه نم نم ،چونكو ل دویڤ گۆتنێن و ی كێشه ل ژیچر ڤه‌كۆلین ێ بوو و كار ێ ئازاد ل پارێزگه‌ها دهۆك ێ خۆ كوشت. دكر ،ل ێ پشت ی بۆرینا س ێ ساالن و ی ده‌م ێ نم نم بزاڤا ئاخفتن ێ‌و وه‌رگرتنا یهو نه‌شێن تشته‌ك ی بێژن پاش ی هوسا په‌یوه‌ندیه‌كا ئه‌ڤینی ێ دگه‌ل كچه‌كا د ی پێزانینان ژ هه‌ردوو ژنێن غیاس������ ی ن������ه ده‌ركه‌ڤیت ل ێ گۆت" :ڤه‌كۆلین د گرێداو گه‌هش������ته و ی راد‌ه ی بۆ خۆ كرین ،ن‌ه د به‌رهه‌ڤ بوون باخڤن ،ل ێ كێش ێ دا دهێت‌ه كرن ،پشكنین ل سه‌ر بخوازیت‌و بكه‌ت‌ه ژن������ا خۆ یا دووێ ،جیرانه‌ك ێ وان ب ناڤ ێ سه‌باح عه‌ل ی دا كالشینكوف ێ دهێت‌ه كرن كا و ی خۆ "غیاس������ ی ژنا ئێك ێ ب نیڤا دل ێ خۆ زانین ،ل شه‌ڤا روودان ێ ل 2010/6/22كوشتی‌ه یان ژ ی ب ده‌ستێن كه‌سه‌ك ێ ئینابوو و چوار زارۆك ژ ێ هه‌بوون ،ل ده‌مژمێ������ر 9ی ش������ه‌ڤ ،ئهم ل ماال د ی هاتی‌ه كوشتن".
محه‌مه‌د س������ه‌عید ش������اره‌زا د وار ێ جڤاك ی د دیار ك������ر ،گه‌له‌ك جاران فره‌ژن ی دبیت‌ه ئه‌گه‌ر ێ خۆ كوش������تنا گه‌نجه‌كی ،چونكو پتریا زه‌المان نه‌شێن ب دادپه‌روه‌ران‌ه ب كار ێ هه‌ردو ژنان رابن ،ههر چه‌وابیت‌و چهند زه‌الم ی ێ دادپ������ه‌روه‌ر ژ ی بیت د ناڤبه‌را هه‌ردو ژنان دا ،د ێ ژنه‌ك كه‌ربێن خۆ ژ یا د ی ڤه‌ك‌هت‌و ل دووماهی ێ د گه‌هیت‌ه ور راد‌ه ی كو خۆ كوژتن و كریارێن مه‌زن په‌یدا ببن.
كهسه ی كه په‌یوه‌ند ی لهگهڵ به‌ستوم‌و جلوبه‌رگیشم بۆ كڕیوه."، ناوبراو ئهوهش������ ی نه‌ش������ارده‌و‌ه ئهو ك������وڕ‌ه ی كه په‌یوه‌ن������د ی له‌گه‌ڵدای‌ه جارێ������ك داوا ی بڕێ������ك پ������ار‌ه ی زۆر ی لێ������دهكات تاكوو پێ ی بچێت ب������ۆ ده‌ره‌و‌ه ی واڵت ،به‌جۆرێ������ك "هه‌ڕه‌ش‌ه ی ئهوه ی لێكردم كه ئه‌گه‌ر نه‌یده‌م ێ به‌پیاوه‌كه‌م بڵێت". لهگهڵ ههموو ئه‌وانه‌ش������دا ،سیڤان بوون������ ی په‌یوه‌ن������د ی سێكس������ ی به‌له‌شفرۆشی ی نازانێت‌و ئاماده‌نیی‌ه لهو كوڕ‌ه زیاتر له‌ئامێز ی كه‌س������ ی تردا خۆ ی ببینێته‌وه.
خیانه‌ت پێشێل ی په‌یمان ی مرۆڤایه‌تی‌ه ف������اروق ڕه‌حم������ان ،توێژه‌رێك������ ی كۆمه‌اڵیه‌تیی������هو جه‌خت ل������هوه دهكاتهوه ك������ه خیانه‌ت������ ی هاوس������ه‌ر ی جگه‌له‌و‌ه ی كرده‌یه‌ك ی ناش������ه‌رعییه ،له‌هه‌مان كاتدا پێشێل ی گرێبه‌ست ی یاس������ای یو په‌یمان ی مرۆڤایه‌تییه"،خیانه‌ت تۆو ی بێمتمانه‌ی ی باڵوده‌كاته‌وه‌و خێزان ی ناته‌ندروس������ت پێكده‌هێن������ێ" ،هه‌ربۆی������ه جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه ئ������هو كوڕو كچان‌ه ی ئهچنه نێو پرۆس‌ه ی هاوسه‌رگیریه‌و‌ه له‌ئه‌نجامدا ڕووب������ه‌ڕوو ی خیانه‌ت������ ی هاوس������ه‌ری ی دهبنهوه" ،ئهوانه تهنه������ا الیهن ی عاتف ی خۆی������ان مه‌به‌س������ت‌ه‌و ئهو پرۆس������ه‌یه‌یان به‌دڵ كردو‌ه ن������ه‌ك به‌ئه‌قڵیان" ،هه‌ربۆی‌ه ناوبراو خیانه‌ت ی هاوس������ه‌ر ی به‌كارێك ی خ������راپ‌و به‌پێش������ێلكردن ی ماف ی تاكو كۆمه‌ڵ له‌قه‌ڵ������ه‌م دهدات ،چونكه"خیانه‌ت كرده‌یه‌ك‌ه پێشێلكردن ی نه‌ریت ی كۆمه‌ڵگا ی لێده‌كه‌وێته‌وه". تێبینی: ناو ی راسته‌قین‌ه ی به‌شێك له‌به‌شداران ی ئهم راپۆرت‌ه نه‌نوسراو‌ه‌و ال ی نم نم پارێزراو‌ه
ێ كوشت ی خۆ ب گولله‌یه‌ك ژنه‌كا ته‌مه‌ت كچا خۆ ئیناو پاش
گه‌له‌ك جاران ی یهو ژ مال ره‌ڤ یئاسته‌نگێن تووش مه‌زن دبوو و هزرا ێ دكر خۆ كوشتن
گهنجان خاوه‌نی زۆرترین وره‌و وزه‌ن بۆیه چاوه‌ڕوانی زۆرتریان لێده‌کرێت
4
یه‌کشه‌ممه
2010 /6/27
ژماره 30:
مۆندیال ...ژنان له‌پیاوان ده‌تۆرێنێت
پیاوێك :له‌یه‌ك خوله‌كی بینینی یارییه‌كان خۆش نابم‌و نایگۆڕم ه سه‌ر هیچ كه‌ناڵێك ئه‌گه‌ر یاری نهبێت جه‌خ������ت ل������هوه دهكهنهوه ك������ه به‌هۆی یارییه‌كان������هوه ته‌ماش������ای دراماكانیان نهكردووه ،ئه‌وه‌تا س������نوور تۆفیقی ته‌مه‌ن 28ساڵ باس لهوه دهكات كه له‌وكاته‌و‌ه ی مۆندیال ده‌س������ت ی پێكردوو‌ه نه‌یتوانیو‌ه به‌ته‌واو ی س������ه‌یر ی ئهو زنجیر‌ه درامایانه بكات كه حه‌ز ی لێیه‌تی. به‌وته‌ی خۆی ئهو حه‌ز ی له‌دراما تورك یو مه‌كسیكیه‌كان‌ه‌و به‌رده‌وام سه‌یر ی هه‌موویان دهكات ،بهاڵم به‌هاتنی مۆندیال كێش������هی بۆدروستبووه" ،مێرده‌كه‌م دهیهوێت سه‌یری یاریه‌كان بكات‌و منیش حه‌زم له‌درامایه"، هه‌ربۆی‌ه پێش������نیاز ی ئهوه ی كردووه كه مێرده‌ك������ه ی ته‌له‌ڤزیۆنێك ی بۆ بكڕێت تا له‌ی������ه‌ك كاتدا مێرده‌ك������ه ی یارییه‌كان ی له‌كیس نه‌چێت‌و خێزانه‌كه‌شی دراماكان ببینێت" ،به‌س من سه‌یر ی ههموو زنجیر‌ه دراماكان بكه‌م ،خوای ئه‌كرد هاوسه‌ره‌كه‌م شهوو رۆژ سه‌یری یاری ده‌كرد".
ی پیاوان‌و ژنان له‌سه‌یركردن مۆندیالدا هاوڕا نین‌و ی زۆرب هی پیاوان خوازیار ی بینینی یارییه‌كان ێ مۆندیالن ،ژنانیش نایانه‌و تهنها یهك ئه‌ڵقه‌ی ئهو درامایانه لهدهست بده‌ن ك ه حه‌زیان لێیه‌تی. شیالن محمه‌د له‌هه‌ڵه‌بج‌ه زۆرب‌ه ی پیاوان له‌كات ی ده‌ستپێكردن ی یارییه‌كان ی مۆندیالدا خوازیار ی ئه‌وه‌ن كۆنترۆڵ ی ته‌له‌ڤزیۆنیان به‌ده‌س������ته‌و‌ه بێت‌و هاوسه‌ره‌كانیان داوا ی گۆڕین ی كه‌ناڵ������ه‌كان نه‌كه‌ن بۆ بینین ی زنجیر‌ه دراماكان‌و توێژره‌ێك ی كۆمه‌اڵیه‌تیش پێیوای‌ه پێویسته ئهوه نه‌كرێت‌ه گرفت ی خێزانی. زمناك������ۆ عه‌بدواڵی ته‌مه‌ن 29س������اڵ، هانده‌ریبه‌رازیل‌ه‌وله‌سه‌ره‌تا یمۆندیاله‌و‌ه خۆی‌و هاوسه‌ره‌ك‌ه ی به‌رده‌وام كێشه‌یان ههیه" ،ئهو دهیهوێت س������ه‌یری دراما توركیی������ه‌كان بكات‌و منیش ده‌مه‌وێت یاریه‌كان ببینم" ،چونكه هاوسه‌ره‌ك‌ه ی پێیده‌ڵێت‌واز له‌بینینی یاریه‌كان بهێن‌ه تا ئه‌ڵقه‌ك‌ه ته‌واو ده‌بێت‌و دواتر سه‌یری ئه‌نجامه‌كه‌ی بك������ه" ،وهك ئهوهی من تهنها خه‌فه‌تی ئه‌وه‌م بێت بزانم چهند به‌چه‌ند یاریه‌ك‌ه ته‌واو دهبێت". س������ه‌یركردن ی یارییه‌كان بۆزمناكۆ هێش������تا لهس������ه‌ره‌تادای‌ه‌و ناوبه‌ناو‌واز له‌یارییه‌كان ده‌هێنێت ،تاهاوسه‌ره‌ك‌ه ی
ژنان له‌پێداگرتنی به‌رده‌وامی مێرده‌کانیان لهسهر یارییه‌کان نیگه‌رانن س������ه‌یر ی زنجیر‌ه درام������اكان بكات، جارجاره‌ش دهچێته ناو چایخانه‌كان تا یارییه‌كان ببین������ێ" ،به‌دڵنیاییه‌و‌ه له‌كۆتای������ی مۆندیالدا له‌یه‌ك خوله‌كی بینینی یاریه‌كان خۆش نابم‌و نایگۆڕم‌ه س������ه‌ر هیچ كه‌ناڵێك ئه‌گ������ه‌ر یاری نهبێت".
له‌دراماكان������هو دهیهوێت ههموو زنجیر‌ه ی پیاوان‌و ژنان رێك ناكه‌ون هوش������یار عه‌لی گه‌نجێك������ی هانده‌ری دراماكان ببینێ" ،ئه‌كرێت هه‌ریه‌كه‌مان ئه‌رجه‌نتین‌و یانه‌ی به‌رشه‌لۆنه‌یه ،باس لهوه به‌ش������ێك له‌كاتی خۆمان بده‌ین‌ه یه‌كتر دهكات ك������ه یاریه‌كانی مۆندیال‌و جامی هه‌م بۆئهوهی من یاری س������ه‌یر بك‌هم‌و هه‌م جیهانی ئهوه دێنێ‌واز لهس������ه‌یركردنی ئه‌ویش چێژ لهس������ه‌یركردنی دراماكان هه‌رچی به‌رنام������هو كه‌ناڵه‌كانی تر ههیه بهێنێ" ،هه‌ربۆی‌ه هوش������یار ئاماژه بهوه بیهێنێت ،ب������ه‌اڵم خێزانه‌ك������ه ی حه‌ز ی دهدات كه یاری������ه‌كان زۆرن‌و مهرج نییه
ی ئه‌مڕۆ له‌خه‌سوویان رازین گهنجان
نابێت ئهم حاڵه‌ت‌ه بكرێت‌ه گرفت هۆش������ه‌نگ عه‌بدواڵ ،ده‌رچووی به‌ش������ی كۆمه‌ڵناسی ئاماژه بهوه دهدات كه ده‌توانرێت ئهو حاڵه‌ت‌ه لهنێو خێزاندا نه‌كرێت‌ه گرفت، چونكه هه‌م مۆندیال‌و هه‌میش دراماكان كاتیین‌و ته‌واو ده‌بن" ،ئهوهی ئه‌مێنێته‌و‌ه مرۆڤه‌كان‌و په‌یوه‌ندیه‌كانیان‌ه به‌شێوه‌یه‌كی سروشتی بۆیه دهبێت رێگ‌ه نه‌درێت ،ئهو شتان‌ه ببن‌ه هۆی كێشه لهنێو خێزاندا"، وهك یهك ح������ه‌ز ی له‌هه‌مووی������ان بێت ،هه‌ربۆی‌ه هۆشه‌نگ ئاماژه بهوه دهدات كه "ده‌كرێت به‌شێكی یاریه‌كان سه‌یر بك‌هم‌و ده‌كرێت به‌كڕینی ته‌له‌ڤزیۆنێكی تر یان به‌شێكیشیان‌واز لێبێنم‌و سه‌یری نه‌كه‌م" .س������ه‌یركردنه‌وه‌ی دراماكان له‌كاتی تردا هه‌قی ئهوهی رۆشتوو‌ه بكرێتهوه" ،پێویسته ژنان گله‌ییان ههیه ئاره‌زووكان به‌شێوه‌یه‌ك ی وا ڕێكبخرێت لهگهڵ ده‌س������تپێكردنی مۆندیالدا ژنان كه جێبه‌جێكردن ی نه‌بێت‌ه هۆ ی كێشه ی كه‌وتوونه‌ت‌ه گله‌یی له‌هاوس������ه‌ره‌كانیان‌و خێزان یو ههمیشه ڕێز له‌یه‌كتر ی بگرن".
کچێک :خه‌سووی ئێستا وه‌كو هی جاران نیی هو لهگهڵ دایكما هیچ جیاوازییه‌ك ی نیی ه زۆرێك لهو بوك‌و زاوایانه‌ی گرفتیان لهگهڵ خه‌سوویان هه‌ی ه باس لهوه ده‌كه‌ن كێشه‌یان لهگهڵ هاوسه‌ره‌كانیان بۆ ی دروستبووه‌و توێژه‌رێك كۆمه‌اڵیه‌تیش پێیوای ه دروستبوونی هه‌رجۆر‌ه كێشه‌یه‌ك دهبێت ه ی هۆی په‌شێوی له‌ژیان هاوسه‌راندا. ساوێن عه‌بدواڵ له‌سلێمانی
كێشه ی بوك‌و زاواو خه‌سوو كێشه‌یه‌ك ی كۆنهو چه‌ندان په‌ند ی پێشینان ی لهسهره له‌ئێس������تادا به‌هۆ ی جیابوونه‌و‌ه ی كوڕ له‌ماڵ‌ه باوان ئهم كێشه‌ی‌ه ڕوو له‌كه‌مبوونه. كانی جه‌مال ،ژنێك ی ته‌مه‌ن 30ساڵهو ماوهی هه‌ش������ت ساڵ‌ه ژیانی هاوسه‌ری پێكه‌وه‌ن������اوه ،به‌وت‌ه ی خۆ ی ئێس������تا س������ه‌ردانی ماڵی خه‌س������وو ی ناكات‌و په‌یوه‌ن������د ی له‌گه‌ڵی������ان نیی������ه ،به‌ڵكو "مێرده‌ك������ه‌م س������ه‌ردانیان ده‌كات‌و منداڵ������ه‌كان ده‌بات ب������ۆالی دایكی"، چونكه خه‌سووی به‌رده‌وام حه‌زده‌كات كوڕه‌كه‌ی گوێڕایه‌ڵی بێت‌و به‌قس������هی ئ������هو نه‌كات" ،ئه‌مه‌ش ب������ۆ پهیوهندی نێوان ژن‌و مێ������رد گرانه" ،هاوكات كانی ،ئهوهش ناشارێته‌و‌ه كه خه‌سوو ی
به‌پێچه‌وانه‌ی گه‌نجانی رابردوو ،بووک‌و زاوای ئێستا له خه‌سوویان رازین هه‌ڕه‌ش‌ه ی ئهوهی لێكردوو‌ه كه ئه‌گه‌ر له‌قس������ه‌یان ده‌ربچێ ژنێك������ی تر بۆ كوڕه‌كه‌ی ده‌هێنێت" ،بۆیه به‌باشمزانی خۆم لهو سه‌رئێش������ه‌ی‌ه به‌دوور بگرم، هاوسه‌ره‌كه‌شم ئازاد‌ه سه‌ردانیان دهكات من ڕێز لهو ویسته‌ی ئهو ده‌گرم ئه‌ویش من ناچار ناكات سه‌ردانیان بكه‌م".
بوك‌و خه‌سوو رێكده‌كه‌ون؟ ته‌ها مه‌حمود پیاوێكی ته‌مه‌ن 32ساڵهو
ماوهی هه‌ش������ت ساڵ‌ه ژیانی هاوسه‌ری ناك������ه‌م هه‌ركاتێكیش دێت بۆ ماڵمان پێكه‌و‌ه ناو‌ه‌و به‌رده‌وام كێشه ی ههبووه هاوسه‌ره‌كه‌م لێ ی هان ده‌دات‌و ئهو ڕۆژ‌ه له‌گ������ه‌ڵ خه‌س������وییدا‌و له‌ئێستاش������دا په‌یوه‌ندیمان خراپ دهبێت". په‌یوه‌ندیان نییه" ،خه‌س������ووم به‌رده‌وام ناوبراو ،ئاماژه بهوه دهدات كه ئێستا ده‌س������ت له‌كارووباره‌كانی خێزانه‌كه‌م هاوس������ه‌ره‌ك‌ه ی ئاگاداركردۆته‌و‌ه كه وه‌رده‌دات منی������ش ئ������ه‌وه‌م پێ قبووڵ ئه‌گه‌ر دایك������ی س������ه‌ردانیان بكات‌و ناكرێت" ،چونك������ه ههر كات ێ بچێت‌ه ناچار ی بكات وهك ئه‌وبێت" ،ئه‌وا بیر ماڵ ی خه‌سوو ی دهیهوێت ناچار ی بكات له‌جیابونه‌و‌ه ده‌كه‌مه‌وه". به‌قس������ه ی ئهو بجوڵێته‌وه" ،لهو جۆر‌ه له‌الیه‌ك ی دیكهوه سه‌میر‌ه كه‌ماڵی ته‌مه‌نی ئامۆژگاریان‌ه بێزار بووم بۆیه سه‌ردانی 20ساڵ ،ئێستا خه‌سوو ی كۆچی دوای ی
كردووهو باس لهوه دهكات كه خه‌سویی ئه‌گه‌رچ ی كه‌سێك‌ه دڵسۆز بووه بۆیان، بهاڵم كه‌سێكی توڕه بووه پێی ناخۆش بووه كات ێ ده‌ستكاری شته‌كانی ناوماڵی كردووه" ،بۆیه داوام له‌هاوس������ه‌ره‌كه‌م كرد باش������تروای‌ه جیاببینه‌وه ،چوین‌ه خانوی كرێوه" ،هاوكات به‌هۆ ی ئهوه ی سه‌میره‌و مێرده‌ك‌ه ی فه‌رمانبه‌ر بوون، ناچاربوون له‌نزیك ماڵی خه‌س������وی خانوو بگرن" ،خه‌س������ووم به‌ڕه‌حمه‌ت بێت دڵس������ۆزی من‌و منداڵه‌كان بوو تهنها ئهوهی پێناخۆش بوو ده‌ستكاری ش������ته‌كانی بكه‌یت ،به‌ده‌رل������هوه هیچ كێشه‌یه‌كم له‌گه‌ڵیدا نهبووه".
له‌الیه‌ك ی دیكهوه نه‌س������رین س������ه‌لیم كه ماوهی 12ساڵ‌ه ش������ووی كردووه، باس ل������هوه دهكات ك������ه بۆماوه‌یه‌كی كهم لهگهڵ خه‌س������ووی ژی������اوه ،بهاڵم لهو ماوه‌یه‌دا به‌هێمن������ی له‌یه‌ك ماڵدا ژیانیان بردۆت‌ه سهرو ههستی به‌هیچ بێزارییه‌ك نه‌كردوو‌ه‌و ههمیشه ب‌ه دایه بانگ������ ی دهكات" ،لهگهڵ دایكما هیچ جیاوازییه‌ك ی نییه ،خه‌سووی ئێستاش وه‌كو هی جاران نییه" ،چونكه ئه‌گه‌ر كێش������ه‌یه‌ك رووبدات به‌ته‌نها خه‌تا ی خه‌س������وو نییه" ،ب������وك‌و زاواش ههیه ئهوهنده خراپن كه‌س له‌گه‌ڵیان ئیدار‌ه ناكات‌و رێز له‌گه‌وره‌كان ناگرن".
ڕه‌حمه‌ت بۆ خه‌سوو ی ده‌نێرێت به‌جی������اواز لهو ب������وك‌و زاوایان‌ه ی كه خه‌سویان جێگ‌ه ی نیگه‌رانین بۆیان‌و بوونه‌ت‌ه كێشه ،ههندێك له‌بوك‌و زاوا گه‌نجه‌كان باس له‌باش������ی ی خه‌سویان دهكهنو به‌هاوكارێك ی سه‌ره‌ك ی خۆیان ی داده‌نێن. شاسوار عومه‌ر ،ماوهی چوار ساڵ‌ه ژیانی هاوسه‌ری پێكهێناوهو خاوه‌نی كچێكی ته‌مه‌ن دووساڵه ،زۆر له‌خه‌سوی ڕازیی‌ه‌و پێیوای‌ه قه‌رزاری خه‌سوویه‌تی ،چونكه ههر لهس������ه‌ره‌تایی ژیانی هاوسه‌رییدا لهههموو الیه‌نێكه‌وه ،هاوكاری كردوون، هه‌ربۆی‌ه خۆزگ‌ه ی ئ������هوه ده‌خوازێت كه هه‌م������وو پیاوان خه‌س������ووه‌كانیان وهك خه‌سووه‌كه‌ی ئهو بن" ،بۆئه‌و‌ه ی هاوسه‌ره‌كه‌یان خۆشبوێت‌و ژیانێك ی خۆش به‌رنه‌سه‌ر".
دروستبوونی كێشه ژیان تێك دهدات توێژه‌رێكی كۆمه‌اڵیه‌تی جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه كێشه‌ی بوك‌و خه‌سوو پهیوهندی به‌ئه‌قڵیه‌تی كه‌سه‌كانه‌و‌ه ههیه. جه‌م������ال س������دیق ،توێژه‌رێك������ی كۆمه‌اڵیه‌تیی������هو ئاماژه ب������هوه دهدات كه پهیوهندی نێوان بوك‌و خه‌س������وو په‌یوه‌ندیی به‌ئه‌قڵیه‌تی كه‌س������ه‌كانه‌و‌ه ههیه" ،دروس������تبوونی ه������ه‌ر جۆر‌ه كێش������ه‌یه‌ك دهبێته هۆ ی تێكچوونی باری ژیان ی خێزانیان" ،جگه‌له‌وه‌ش جۆر ی په‌یوه‌ندییه‌كان له‌كه‌س������ێكه‌و‌ه بۆكه‌س������ێك ی تر ده‌گۆڕێت" ،مهرج نییه ههموو خه‌سوویه‌ك خراپ بێت، به‌ڵكو ههندێجار خوودی بووك‌و زاوا خراپن یان نازانن مامه‌ڵه‌ی ته‌واویان لهگهڵ بكهن".
الوانی به‌ڕێز ...ژیان جوانه ،به‌خ‌هم‌و ئازار له خۆتانی تاڵ مه‌که‌ن
ژماره 30:
دانپیانان ی گه‌نجێك ی 28ساڵ له‌دوا ی ئالوده‌بوون ی به‌ماد‌ه هۆشبه‌ره‌كان:
هاوڕێی خراپ هۆكاری تووشبوونی %90ی گهنجان ه تایبه‌ت به‌نم‌نم
دڵشاد ،ناو ی خوازراو ی یهكێك له‌قوربانیانی ماده هۆش������به‌ره‌كان‌ه كه دوای چوارس������اڵ له‌ئالوده‌بوون������ی ،ئێس������تا ل������هو بارودۆخ‌ه نه‌خوازراوه‌ی پێشتر تێی كه‌وتبوو رزگاری بووه‌‌و تهنها سێ س������اڵ دوا ی وازهێنانی‌و راهاتنه‌و‌ه ی لهگهڵ ژیانی ئاس������ایی خۆی، چوه‌ت‌ه نێو ژیان ی هاوس������ه‌ریی‌و له‌ئێستادا خاوه‌نی كوڕێك������ی ژیكه‌ڵه‌ی������هو هه‌رگیز ناخ������وازێ بگه‌ڕێته‌و‌ه بۆ ئ������هو رۆژگاره‌و تهنانهت جگه‌ره‌كێشانیش ی ته‌رك كردووه. له‌میان ی دیمانه‌یه‌كـــــــــی تایبه‌تییدا لهگهڵ نم نم ،ورده‌كار ی ئالوده‌بوون‌و قۆناغه‌كان ی كش������انه‌وه‌و وازهێنان������ ی ب������ۆ خوێنه‌ران ده‌خاته‌ڕوو" ،ئێم‌ه ل������ه‌دوای ئهوهی چوین‌ه ئێران‌و چهند س������اڵێك ماین������هوه ،ته‌مه‌نم گه‌یشت‌ه ئاس������تێك كه ئیتر به‌دوای كاردا بگه‌ڕێم ،چونكه بوو بووم‌ه 19ساڵ‌و بۆخۆم خه‌رجی‌و پاره‌م پێویست بوو ،بۆیه كهم كهم له‌كرماشان كارم دهكردو هاتووچۆم ده‌كرد بۆكه‌نگاوه‌ر كه ئێم������ه له‌وێ ده‌ژیاین ،پاش ماوه‌یه‌ك له‌كارگه‌یه‌ك������ی موعه‌له‌بات كاری هه‌میشه‌ییم ده‌ستكه‌وت ،دوای ئهوهی چهند هاوڕێیه‌كی كوردی ئێرانم ناس������ی پێكه‌و‌ه كارم ده‌س������تپێكرد لهو كارگه‌یه‌دا ،ئه‌وێ بووی‌ه هۆی تووشبوونم به‌هه‌موو كێشه‌كانی ژیانم ،له‌وێ‌و له‌گ������ه‌ڵ براده‌ره‌كانم ،فێری جگه‌ره‌كێشان بووم‌و به‌به‌رده‌وامی جگه‌ره‌مان ده‌كێشا تا گه‌یشت‌ه ئاستێك هه‌وڵمان ده‌دا گرانبه‌هاترین جگهره بكێشین ،چونكه كرێی كاردنمان زۆر باش بوو". له‌هاوڕێكانمه‌و‌ه فێر بووم دڵش������اد باس لهوه دهكات ك������ه له‌نه‌ورۆزی ئهو ساڵهدا به‌گه‌ش������تێك چوونه‌ت‌ه ناوچ‌ه ی هه‌ورام������ان‌و به‌وت������ه ی خۆ ی ت������ا ئه‌وكات‌ه نه‌یزانیو‌ه له‌كۆ ی س������ێ ب������راده‌ر ی دوانیان تلیاك كێش������ن" ،ئ������ه‌وان س������هره تاته‌نها به‌باسكردنی ده‌س������تیان پێكرد ،بێئه‌وه‌ی باس������ی خراپ������یو كاریگه‌ریه‌كانی بكهن، ده‌س������تیان دایه باس������كردن‌و وه‌سفكردنی وهك ئ������هوهی هه‌ركه‌س������ێك بیكێش������ێت ئهبێته خۆش������به‌ختترین كه‌س له‌ژیانیدا"، جگه‌له‌وه‌ش ئه‌وان خۆیان چهند گرامێكیان كێشا ،دواتر س������هر‌و مژیان داوه‌ت‌ه دڵشاد‌و هاوڕێكه‌ی‌‌و ئه‌وانیش كێشاویانه" ،ئێواره‌ی ئ������هو رۆژ‌ه ن������ه‌ك س������ه‌یرانێكی خۆش������م گوزه‌راند ،به‌ڵكو سه‌رئێشه‌یه‌كی زۆر توندم تووش������بوو ،به‌راده‌یه‌ك خه‌ریكبوو مێشكم ده‌ته‌قی ،تهنانهت س������ه‌رم ده‌كێش������ا به‌دارو به‌رددا بۆئهوهی ئازاری نه‌مێنێ ،بهاڵم ههر ب������ه‌رده‌وام بوو ،تا هاوڕێكانم ئامۆژگاریان كردم به‌كێش������انی مژێكی تر له‌تلیاكه‌كه‌‌و به‌وه‌ش ك������ه‌م كهم ب������اش ده‌ب������ووم ،بۆیه
یه‌کشه‌ممه
2010/ 6/27
7
تێگەیشتن و مامەڵەکردن لەگەڵ ماددە هۆشبەرەکاندا ئاری ئەبوبەکر توێژەری کۆمەاڵیەتی لە دانیمارک 1-2
گهنجان هاوڕێی خراپ ب‌ه هۆکاری ئالوده‌بوونیان ب‌ه ماده هۆشبه‌ره‌کان ده‌زانن
تادره‌نگێكی ش������هو ناو‌ه ناو‌ه مژێك تلیاكم ده‌كێش������ا ،ئهوه بووه یهكهمی������ن هه‌نگاوی فێربوونم بهو ماددانه". هه‌ستم به‌كه‌یف‌و نه‌شئ‌ه ده‌كرد دهربارهی چۆنیه‌تی به‌رده‌وامبوونی دڵشاد ئاماژه ی به‌وه‌دا كه دوای تێپه‌ڕاندن ی ئهو رۆژ‌ه ههست ی به‌جۆرێك له‌نه‌شئه‌‌و كه‌یف كردووه، بهاڵم دواتر ههست ی كردووه دهبێت بیكێشێ، "بۆخۆشی هاوڕێكانم باشترین هانده‌ربوون بۆم به‌جۆرێك به‌رده‌وام تلیاكیان له‌ال بوو، بهاڵم به‌پار‌ه پێیان ده‌فرۆشتم ،تا وایلێهات رۆژان‌ه چ پاره‌یه‌كم ده‌س������تده‌كه‌وت ده‌مدای‌ه ئه‌وان له‌به‌رامبه‌ر پێدانی گرامێك تلیاكدا، دواتر نهك پاره‌ی كاركردنم به‌شی نه‌كرد، به‌ڵكو كه‌وتم‌ه به‌قه‌رز كڕینی لێیان تا وای لێه������ات پاره‌یه‌كی زۆری ق������ه‌رزی تلیاك كه‌ڵه‌ك‌ه بوو له‌سه‌رم‌و تهنانهت كهم كهم توانای كاركردنیشم نه‌ما‌و بووم‌ه مرۆڤێكی زیاد‌ه بهسهر خۆم‌و دواتریش ماڵی باوكمهوه". دڵش������اد درێژ‌ه به‌گێڕانه‌وه‌ك‌ه ی داوهو پاش ماوه‌ی‌هك‌و به‌ده‌س������تی به‌ت������اڵ واز ی له‌كار هێناوهو گه‌ڕاوه‌ته‌و‌ه ماڵی باوكی" ،هه‌رچه‌ند‌ه وازم له‌كار هێناب������وو‌و پاره‌یه‌كی زۆریش قه‌رزاری هاوڕێكانم بووم ،بهاڵم نه‌مده‌توانی وازیان لێبهێنم ،چونكه ئه‌وان بوون به‌رده‌وام تلیاكیان بۆدابین ده‌كردم ،بۆیه رۆژ به‌رۆژ قه‌رزه‌كان له‌سه‌رم كه‌ڵه‌ك‌ه ده‌بوون ،تهنانهت به‌ناوی باوكمهوه ده‌یانجار قه‌رزم كردووه تا بیده‌م‌ه هاوڕێكانم ،به‌ڵكو گرامێكی تر تلیاكم بۆبنێرن ،ئه‌وانیش له‌به‌ر زۆری ئهو قه‌رزه‌ی
له‌سه‌رم بوو ،لێیان بڕیم‌و نه‌یانده‌دامێ ،بۆیه ناچارب������ووم په‌نا به‌رم‌ه ب������ه‌ر دزی‌و یه‌كه‌م كه‌س������یش دزیم لێكرد ماڵ������ی باوكم بوو، له‌ماڵ������هوه توانیم بڕێكی باش پار‌ه بدزم كه باوكم به‌كاری دوكانداری په‌یدای كردبوو، ئهوهش دوای ئهوهی به‌رنامه‌م بۆداڕش������ت كاتێ ئه‌وان رۆشتن‌ه سه‌ردانی ماڵی پورێكم كه له‌پاو‌ه شووی كردبوو". بووم‌ه بار بهسهر خۆم‌و خێزانهكهمهوه دڵش������اد له‌گێڕان������هوهی سه‌رگوزه‌ش������ته‌ی خۆی ب������ه‌رده‌وام بوو‌و وت������ی :دوای ئهوهی بووم‌ه كێش������ه‌یه‌كی گهوره بۆخێزانه‌ك‌هم‌و چه‌ندینجار كێشهو ش������هڕ‌و ئاژاوه‌‌و دزی‌و ده‌ستبڕیم بۆباوكم دروستكرد ،ناچاربوون بڕی������اری گه‌ڕانه‌و‌ه بۆكوردس������تان بد‌هن‌و گه‌ڕاینه‌وه ،ئ������ه‌وه‌ش دوای ئهوهی چه‌ندین س������اڵ له‌ئێران بووین‌و خێزانه‌كه‌مان لهگهڵ ژیانێكی تاراده‌یه‌ك ئاسایی راهاتبوو .لهگهڵ هاتنه‌وه‌مان بۆ كوردس������تان ئیتر من ژیانم لێ تاڵ بوو ،نزیكه‌ی سێ مانگ به‌بێ هیچ مه‌وادێك مامه‌وه ،ته‌واو حاڵم خراپ بوو ،بهاڵم بهو هۆیه‌و‌ه كه كه‌سم نه‌ده‌ناسی كاری مه‌واد بكات‌و لهو ماوه‌یه‌دا یهك گرامیشم ده‌ست نه‌كه‌وتبوو ،بۆخۆم كهم كهم دووركه‌وتمه‌و‌ه لێی به‌تایبه‌تی كه سه‌ردانی دكتۆرێكم كرد لهگهڵ باوكم‌و ههندێك ده‌رمانی سه‌رئێشه‌ی توند‌و ئ������ازاری پێدام ،دوای ئهوه كهم كهم دووركه‌وتمه‌و‌ه له‌تلیاك‌و تهنانهت له‌كۆتاییدا وازم له‌جگه‌ره‌ش هێنا ،ئه‌مه‌ش پاش چوار س������اڵ هات كه ژیانم یه‌كجار تێكچوو بوو، بووبووم‌ه بار بهسهر خۆم‌و خێزانهكهمهوه. وازمهێنا‌و ژنم هێنا دوا ی تێپه‌ڕبوون ی س������ێ ساڵ بهسهر ئهو رۆژگاره‌دا ،دڵشاد وازی لهههموو ئهو كاران‌ه هێناوهو به‌وته‌ی خۆی ژیانێكی نوێ������ی ده‌س������تپێكردووه" ،دوای به‌فیرۆدانی توانا‌و گه‌نجیه‌تی خۆم، نزیكه‌ی س������اڵ‌و نیوێك ئهبێت ژیان������ی هاوس������ه‌ریم پێكهێناوهو ژیانم بهتهواوی گۆڕاوه ،ئێس������تا له‌نانه‌واخانه‌یه‌كدا كارده‌ك‌هم‌و ژیانی خۆم‌و ماڵ‌و منداڵم به‌س‌هر‌و زیاده‌و‌ه دابی������ن دهكهمو
خه‌ریكی پاشه‌كه‌وتكردنی پاره‌شم بۆئهوهی خانوویه‌ك په‌یدا بكه‌ین‌و له‌كرێچیه‌تی رزگار بین". له‌دوایین گێڕانه‌و‌ه ی به‌سه‌رهاته‌كه‌یدا ،دڵشاد داوای لهههم������وو گهنجان ك������رد كه بزانن هاوڕێیهتی كێ دهكهنو چۆن‌و به‌ره‌و كوێ ده‌ڕۆن؟ هه‌روه‌ك داوای له‌دایكان‌و باوكان كرد كه رێگ‌ه نه‌ده‌ن مناڵه‌كانیان وهك ئهو گیرۆد‌ه بن ،چونكه "من مارانگه‌س������ت‌هم‌و ده‌زانم ئهو كێش������هی تووشبوون‌ه بهو مه‌واد‌ه چهن������د ناڕه‌حه‌ته" ،هه‌ربۆی������ه جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه هه‌میش������ه ه������اوڕێ هۆكاری تووش������بوون‌ه به‌وجۆر‌ه گرفتان������ه ،هه‌ربۆی‌ه هه‌ڵبژاردنی هاوڕێ هۆكاری س������ه‌ره‌كیی‌ه به‌الیه‌و‌ه بۆئهوهی ئهو گه‌نج‌ه كه‌سێكی باش یان خراپ ده‌ربچێت" ،تائاس������تی %90ی هۆكاری تووش������بوون به‌ماد‌ه‌ه هۆشبه‌ره‌كان بهتایبهت������یو تاوان به‌گش������تی هۆكارهكهی هاوڕێیه ،ئه‌ویش هاوڕێی خراپ".
هه‌رچه‌ند‌ه وازم له‌كار هێنابوو‌و پاره‌یه‌كی زۆریش قه‌رزاری هاوڕێكانم بووم ،بهاڵم نه‌مده‌توانی وازیان لێبهێنم ،چونك ه ئه‌وان بوون به‌رده‌وام تلیاكیان بۆدابین ده‌كردم ،بۆی ه رۆژ به‌رۆژ قه‌رزه‌كان له‌سه‌رم كه‌ڵه‌ك ه ده‌بوون ،تهنانهت به‌ناوی باوكمهوه ده‌یانجار قه‌رزم كردووه تا بیده‌م ه هاوڕێكانم، به‌ڵكو گرامێكی تر تلیاكم بۆبنێرن
بە هەموو پیوەرێەکان ،بە تایبەتیش پێوەری زانس������تی کۆمەڵناس������ی، یەکێک لە الدان������ە کۆمەاڵیەتییە هەرە ترس������ناکەکان بۆ س������ەر کۆمەڵگا و تاکەکانی ،ئالودەبوونە بە ماددە هۆشبەرەکانەوە ،چونکە ئەگەر الدان������ە کۆمەاڵیەتییەکانی ت������ر ل������ە الیەنێک ی������ان چەند الیەنێک������ەوە زیان������ی هەبێت بۆ داڕوخان ( )....ی کۆمەڵگا ،ئەوا ماددە هۆش������بەرەکان لە هەموو الیەنێک و گۆشەیەکەوە زیانبەخشە و دەبێتە هۆی داتەپینی کۆمەڵگا ،بەشێوەیەک کە وەک گانگرین هیواش هێواش ژێرخانی کۆمەاڵیەتی کۆمەڵگا دادەڕزێنێت و پەلدەکێش������ێت بۆ هەموو الدانە کۆمەاڵیەتییەکان������ی تر ،چونکە کەس������ی ئالودەبوو بەو ماددانە ،بەهۆی کارلێکی ماددەکانەوە ڕاستەوخۆ لەسەر مێشک و خوێن ،ئامادەیە هەموو کارو ئاکارێک بکات، تەنها لەبەر بەدەس������تهێنانی ئەو ماددەیەی کە مرۆڤەکە پێوەی ئالوودەیە ( جا چ لەڕێگەی بەدەستهێنانی پارەو پولەوە بێت بۆکڕینی ماددەک������ە تا دەگاتە ژن ،منداڵ و لەشفرۆشتن ،یان ڕاس������تەوخۆ هەوڵی بەدەستهێنانی ماددەکە بدرێت). ئ������ەوەی کە جێگای س������ەرنجە ئەوەیە ،ک������ە هەرچەندە ئێم������ە هەوڵ������ی ش������اردنەوەی ئالوودەبوون ب������ە ماددە هۆش������بەرەکانەوە بدەی������ن لەناو کۆمەڵ������گای کوردیدا، درۆیەکی گەورە لەگەڵ خۆمان دەکەین و لەرێگەی ئەم درۆیەشەوە (هەوڵی شاردنەوەی بوونی تاکی ئالوددەبوو بە ماددە هۆش������بەرەکانەوە) سزای ئەو کەسانە دەدەین کە ئالوودەبوون ،چونکە بوونی ئەم دیاردەیە بە ئاشکرا دیارە ،کە دەشڵێین بە شاردنەوەی سزای ئەو ئالودەبوانە دەدەین ،مەبەستمە بڵێم ،کە هەوڵی شاردنەوە ،ئەو کۆمەڵە کەس������ە ،هەرچەند کەمیش بن ،دەهاڕێت و بێچارەسەر دەیانهێڵێتەوە. دیارە ماددە هۆشبەرەکان لە تەواوی دونیادا دیاردەیەکی تاب������ووە و کەم کەس لە ئالوودەبووەکان ئەو جورئەتەی تێدایە کە بەئاشکرا ددانی پێدابنێت ،مەگەر ئەو کاتەی کە ئیدی بە ئاش������کرا بە سەروسیمای ئالوودە بووەکەوە دیارە. گەورەترین ڕێگر لەبەردەم مامەڵەکردنی زانس������تییانە و واقیعیانە لەگەڵ ماددە هۆشبەرەکان بە گشتی و کەسی ئالودەبوو بە تایبەتی ،فەلس������ەفەی تێگەیشتنە لە کەسی ئالودەبوو ،چونکە تائێستاش لەو واڵتانی خۆرهه‌اڵت بە کوردستانیش������ەوە ،کەسی ئالودەبوو بە ماددەی هۆشبەر وەک تاوانبار (موجریم) سەیری دەکرێت ،بەواتا وەک چۆن کەس������ێک کە دەستدرێژی دەکاتە سەر کەسێکی تر و تاوانێک ئەنجام دەدات ،بەهەمانش������ێوە کەس������ی ئالودەبوو تاوانبارە هەم لەڕووە یاس������اییەکەیەوە ،هەم لە ڕووی کۆمەاڵیەتی و پەیوەندییە کۆمەاڵیەتییەکانەوە. بۆئەوەی ڕونتر قسە بکەین لەسەر ئەم بۆچونە ،دەبێت دوو شت لەیەک جوداکەینەوە ،کەسی ئالودەبوو بە ماددەی هۆش������بەر ،لەگەڵ کەس������ێک کە بازرگانی بە ماددەی هۆشبەرەوە دەکات ،چونکە ئەم دوو کردارە جیاوازن و دەبێت لەڕوانگەی یاسایی و کۆمەاڵیەتیشەوە جیاوازییان بکرێت ،دەشێت کەسێک هەردوو سیفەتەکەی تێدابێت، هەم بازرگان������ی پێوەبکات و هەم ئالودەش������بێت ،بەاڵم بۆ کەس������انی لەم ش������ێوەیەش دەبێت مامەڵە یاسایی و کۆمەاڵیەتییەکە دووجۆر بێت ،کورد واتەنی بزن بەپێی خ������ۆی و مەڕ بەپێی خۆی ،مامەڵ������ەی لەگەڵدا بکرێت، بۆیە ئێمە قسە لەسەر فەلسەفەی تێگەیشتنمان لە کەسی ئالودەبوو دەکەین ،کە تائێستاش کۆمەڵگای ئێمە وەک تاوانبار س������ەیری کەسی ئالودەبوو دەکات ،لە کاتێکدا کە کەس������ی ئالودەبوو ،زیاتر کەسێکی تاوانلێکراوە تا تاوانبار ،بەوەی کە ئالودەبووە بەدەس������ت کارێکەوە ،کە توان������ای ئەوەی نییە بە کۆمەک������ی تەنهایی خۆی و بێ یارمەتی کۆمەڵگا تەرکی بکات. کەس������ی ئالودەبوو لەو کەس������انەن کە کەوتونەتە چینی ژێری ژێرەوەی کۆمەڵگاو بوونەتە قوربانی و هاڕڕاون، ئێم������ە ئەبێت بە چاوی بەزەییەوە لەو کەس������انە بڕوانین کە ئالودەن ،نەک بە چ������اوی تاوانبار ،دەبێت کۆمەڵگا دەس������تی میهرەبانی بەس������ەریاندا بهێنێت ،نەک خۆ دورگرتن لێیان ،دەبێت وا س������ەیریان بکەین کە ئەوانە قوربانی دەستی ڕۆژگار یان کۆمەڵەکەسێکی بازرگان و چاوچنۆکن ،یاخود قوربانی دەس������تی س������اویلکەیی خۆیان ،بەهەموو بوارەکاندا کەسی ئالودەبوو قوربانییە، بۆئەوەی چۆنە مامەڵەیەکی دروست و میهرەبان لەگەڵ ئەم دیاردەی������ەدا بکەین ،ئەوا هەفت������ەی داهاتوو هەوڵ دەدەین کە باسی بکەین. Arei1976@hotmail.com
6
یه‌کشه‌ممه
2010 /6/27
ژماره 30:
ی كوردستان ده‌كه‌ن ی گهنجان مادد ه هۆشبه‌ره‌كان هه‌ڕه‌ش ه له‌ژیان
ئالووده‌بووان ی مادد‌ه هۆشبه‌ره‌كان شه‌ش ئهوهنده ی كه‌سان ی ئاسای ی ئه‌گه‌ر ی خۆكوشتنیان زیاتره
بهو مادانه‌و‌ه ده‌كه‌ن" ،هیچ ئامێرێكی نوێمان نییه بۆكه‌شفكردن‌و دۆزینه‌وه‌ی مادد‌ه هۆشبه‌ره‌كان". لێپرس������راو ی هۆب������ه ی م������ادد‌ه هۆشبه‌كه‌ره‌كان جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه س������ه‌رهه‌ڵدان‌و بازرگانیكردن‌و به‌كارهێنان ی مادد‌ه هۆش������به‌ره‌كان له‌هه‌رێمی كوردستاندا شتێك ی نوێی‌ه‌و دۆزینه‌و‌ه ی ئهو كه‌س������انه‌ش كه‌وتۆت‌ه سه‌ر چاوكراوه‌یی هێزه‌كانی ئاسایش‌و كۆنتڕۆڵكردنیش ی رێژه‌ییه‌و له‌سه‌دا سه‌د نییه" ،له‌واڵت‌ه پێشكه‌وتووه‌كانیش نه‌یانتوانیو‌ه زیاتر له %70ی كۆنتڕۆڵ بكهن".
هۆش������به‌ره‌كان دانراوه ،سزاكانیش به‌پێ ی جۆر ی تاوانه‌ك������ه ده‌گۆڕێن‌و له‌شه‌ش مانگ به‌ندكردنه‌و‌ه تێیدای‌ه تا لهس������ێداره‌دان بۆئه‌و كهسانه ی كه بازرگان ی پێوه‌ده‌كه‌ن. ل������ه‌دوای ڕوخانی ڕژێمی پێش������وو ی عێراق������هوه ناوبه‌ن������او له‌میدیاكانی كوردس������تانه‌و‌ه هه‌واڵی هاتنه‌ناوه‌و‌ه‌و ده‌ستبه‌سه‌راگرتنی مادد‌ه هۆشبه‌ره‌كان ب���ڵ��او ده‌كرێته‌و‌ه ك������ه به‌بڕ‌و جۆری جی������اواز ڕه‌وان������هی كوردس������تان ده‌كرێ������ت ،وێڕای ئ������ه‌وه‌ش هه‌واڵی ده‌ستگیركردنی به‌كارهێنه‌رانی ئهم مادانه باڵوده‌كرێته‌وه. به‌مه‌به‌ست ی قه‌اڵچۆكردن ی باڵوبونه‌و‌ه ی ماده هۆش������به‌ره‌كان له‌كوردس������تان، كۆمه‌ڵ������ه ی قه‌الچۆكردن������ ی م������اد‌ه هۆشبه‌ره‌كان كۆنگره‌یه‌ك ی تایبه‌تیان له‌ژێر دروشم ی (به‌ره‌و كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك ی خاوێ������ن له‌م������ادد‌ه هۆش������به‌ره‌كان) بۆداڕشتن ی پالن ی به‌ره‌نگاربونه‌و‌ه ی باڵوبون������هوه ی ماده هۆش������به‌ره‌كان سازكرد. ئامانج عه‌بدوڵاڵ ئه‌ندام ی لیژن‌ه ی بااڵ‌و وته‌بێژ ی كۆمه‌ڵه‌ك‌ه باس لهوه دهكات
ك������ه كۆمه‌ڵه‌كه‌یان كار بۆله‌ناوبردن ی دیارده ی م������ادد‌ه هۆش������به‌ره‌كان‌و به‌كارهێن������ان‌و بازرگانیكردنی������ان، "كاریش بۆباڵوكردنه‌و‌ه ی هۆشیار ی له‌ن������او كۆمه‌ڵگ������ه‌دا ده‌كه‌ین ،چونكه له‌ئێستادا خه‌ریك‌ه ته‌ش������ه‌نه‌كردن ی به‌كارهێن������ان‌و باڵوبون������هوه ی بازرگانیكردن به‌ماد‌ه هۆشبه‌ره‌كانه‌و‌ه زۆر زی������اد دهكات" ،هه‌ربۆی������ه جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه پێویس������ته دژایه‌تیكردنی مادد‌ه هۆش������به‌ره‌كان بكرێت‌ه خه‌مێكی گشتیی كۆمهڵگاو لهههموو عێراقدا بنكه‌ی چارهسهری ئالووده‌بووان بكرێتهوه"،له‌ئێس������تادا زۆرینهی كه‌س������وكاری ئالووده‌بووان به‌ده‌س������ت نه‌بوونی سه‌نته‌ری تایبه‌ت به‌چاره‌سه‌ری تووشبووانه‌و‌ه ده‌ناڵێنن‌و ده‌ترسن له‌وه‌ی ده‌زگا به‌رپرسه‌كانی ته‌ندروستی‌و ناوخۆ ئاگادار بكهنهوه، ل������هوهی منداڵه‌كانی������ان دووچاری ئالووده‌ب������وون هات������وون" ،هه‌ربۆی‌ه ئ������هو كۆمه‌ڵه‌ی������ه داوا ی له‌وه‌زاره‌تی ته‌ندروس������تی هه‌رێمی كوردستان ك������ردووه ،بنكه‌یه‌ك������ی چارهس������ه‌ر له‌سلێمانی بكاته‌وه.
كاریگه‌ر ی جه‌سته‌ی یو ده‌روون یو كۆمه‌اڵیه‌ت ی ههیه زانا عه‌ل ی توێژه‌ر ی كۆمه‌اڵیه‌ت ی ئاماژه به‌وه‌ده‌داتك‌هله‌سه‌ره‌تا یبه‌كارهێنانیاندا مادد‌ه هۆش������به‌ره‌كان چێژێك ی خۆش به‌به‌كارهێنه‌ره‌ك������ه ی ده‌دات‌و پاش������تر به‌زه‌حم������ه‌ت دهتوانێت وازی لێبێنێت، چونكه "دواتر دهبێته هۆ ی سه‌رئێش‌ه‌و خێرای ی لێدان ی دڵو هه‌ناسه‌دان زیاد ده‌كات‌و ئه‌گه‌ر به‌رده‌وامیش بێت توانا ی جوڵ‌ه ی به‌كارهێنه‌ره‌ك‌ه كه‌مده‌بێته‌وه". ئ������هو توێژه‌ر‌ه ئاماژه ب������هوه دهدات كه مادد‌ه هۆشبه‌ره‌كان كاریگهری ی ئێجگار كوشند‌ه لهسهر كه‌س������ ی بهكارهێنهر داده‌نێ������ نو له‌ڕوو ی كۆمه‌اڵیه‌تیش������هوه تووش������ ی دهیان گرفت ی كۆمه‌اڵیه‌تی ی كاریگ������ه‌ر ی ده‌ك������ه‌ن" ،به‌پێی چهن د توێژینه‌وه‌یه‌ك ل������ه‌ڕوو ی ده‌روونییه‌و‌ه %40ئهو كه‌س������ان‌ه ی ئالوود‌ه ی مادد‌ه هۆشبه‌ره‌كان بوون بار ی ده‌روونییان تو شه‌ش ئهوهنده ی كه‌سان ی تێكده‌چێ ئاسای ی ئه‌گه‌ر ی خۆكوشتنیان زیاتره"، هه‌ربۆی‌ه باس لهوه دهكات كه پێویسته زۆر به‌وریای������هوه مامه‌ڵ������ه لهگهڵ ئهو گرفته‌دا بكرێت‌و كلینیك‌و ش������وێن ی تایبه‌ت به‌چاره‌سه‌ركردن ی ئالووده‌بووان ی مادد‌ه هۆشبه‌ره‌كان دابمه‌زرێت" ،ئهو كهسانه ی ئالوود‌ه ی مادد‌ه هۆشبه‌ره‌كان ده‌ب������ن تووش������ ی چه‌ندان كێش������ه ی ده‌روون یو كۆمه‌اڵیه‌ت ی ده‌بن‌و پێویستیان به‌وه‌ی‌ه كه س������ه‌رله‌نو ێ ئاماد‌ه بكرێنهوه بۆنێو كۆمهڵگه". د.جه‌مال قادر پسپۆڕ ی نه‌خۆشیه‌كان ی ههن������او ئاماژه ب������هوه دهدات كه مادد‌ه هۆشبه‌ره‌كان كاریگه‌ریه‌ك ی سه‌ره‌كیان ههیه لهس������ه‌ر تێكدان ی ئاست ی توانا‌و چاالك ی مرۆڤ ی تووشبوو له‌كۆمه‌ڵگادا، چونكه "كارده‌كات‌ه س������ه‌ر كۆئه‌ندام ی ده‌م������ارو به‌هۆ ی كهم ی تێگه‌یش������تن ی مێشك‌و كۆنترۆڵ نه‌كردن ی جموجۆڵ ی ئه‌ندامه‌كان������ ی ل������هش‌و وازهێن������ان له‌ئه‌نجامدان ی ئیش������وكار ی ڕۆژانه"، به‌ده‌رل������ه‌وه‌ش ههر یهك������ه له‌جگه‌ره‌و مه‌ش������روبات ی رۆح ی به‌ماد‌ه ی هۆشبه‌ر داده‌نرێت ،هاوكات چهند مادده‌یه‌كی تری������ش كه پێی������ان ده‌وت������ر ێ مادد‌ه هه‌ڵمژراوه‌كان وه‌كو سیكۆتین‌و ته‌ن‌هر‌و بۆیاخ ی ده‌رگا‌و په‌نج������هره ،بهتایبهت
پێویسته ئالوده‌بووان چاودێریی بكرێن بۆ چاره‌سه‌ركردن ی ئالوده‌بووان به‌ماد‌ه هۆش������به‌ره‌كان ،د.جه‌مال ئاماژه بهوه دهدات كه پێویسته پێش ههموو شتێك ماده ژه‌هراوییه‌كان ی ناو له‌ش كه تێیدا كه‌ڵه‌كه‌بوو‌ه كه‌مبكرێته‌وه‌و شله‌مه‌نیه‌ك ی زۆر ی پێبدرێت" ،پاش������ان بكه‌وێت‌ه ژێ������ر چارهس������ه‌ركردن ی ده‌روون یو كۆمه‌اڵیه‌تی ،ئه‌ویش به‌زانینی كێشه ی ناو خێزان‌و ه������ۆكار ی به‌كارهێنان ی م������ادد‌ه ی هۆش������به‌ره‌كان" ،هه‌ربۆی‌ه ئهو پسپۆڕه به‌پێویست ی ده‌زانێت كه هه‌وڵبدرێت په‌یوه‌ند ی كه‌س ی تووشبوو له‌گ������ه‌ڵ خێ������زان‌و ده‌وروبه‌ر ی چاك بكرێت‌و بۆئه‌و مه‌به‌سته‌ش قس‌ه لهگهڵ كهسه نزیكه‌كانیدا بكرێت" ،پاشان به‌دواداچوون ی به‌رده‌وام ههبێت لهسهر كه‌س ی تووش������بوو ی چاره‌سه‌ركراو بۆ ماوه ی ش������ه‌ش مانگ تا دووساڵ، بۆئه‌و‌ه ی جارێك������ ی دیكه نه‌گه‌ڕێته‌و‌ه سه‌ر ماده هۆشبه‌ره‌كان". به‌شێوه‌یه‌ك ی گشتی له‌جیهاندا مادد‌ه هۆش������به‌ره‌كان به‌س������ه‌ر دوو به‌شدا دابه‌شده‌كرێن ،به‌ش ی یه‌كه‌میان مادد‌ه هۆشبهره سروشتییه‌كانن كه به‌شێو‌ه ی بنێش������ت به‌كارده‌هێنرێن‌و بۆ ماوه ی چهند كاژێرێك به‌رده‌وام ده‌بن‌و ده‌بن‌ه هۆ ی تێكچوونی كۆئه‌ندام ی ده‌ماری‌و خاوبوون������هوهو بێهێز ی ل������ه‌ش ،یان شێو‌ه ی هه‌ڵمژین له‌ڕێگا ی كۆئه‌ندام ی هه‌ناس������ه‌دانه‌و‌ه كه دهبێته هۆكارێك بۆالوازكردن������ ی ماس������ولك‌ه ی دڵو تووشبوون به‌سنگ‌ه كوتێ. جۆر ی دووه‌میش������یان مادد‌ه هۆشبهره دروس������تكراوه‌كانن وهك������و ده‌رمان ی جۆراوجۆر ی كیمیایی كه به‌ش������ێو‌ه ی ح������ه‌ب به‌كارده‌هێنرێ������ت ،هه‌روه‌ها جۆره‌كان������ ی ده‌رمان������ ی خاوكه‌ر ی كیمیای������یو م������ادد‌ه ی هۆش������به‌ر‌ه دروس������تكراو‌ه كیمیایی������ه‌كان ك������ه كۆنتڕۆڵ ی مێشك تێك ده‌د‌هن‌و ده‌بن‌ه هۆ ی په‌المار ی كه‌س������ان ی ده‌وروبه‌رو كوش������تنیان‌و ئه‌نجامدان������ ی كار ی نائاسایی‌و كێشه‌گه‌ل ی دیكه.
مش������تاق تالب به‌ڕێوه‌به‌ری به‌رنامه‌ی له‌ناوبردن������ی م������ادده‌ی بێهۆش������كه‌ر له‌وه‌زاره‌ت������ی ته‌ندروس������تی عێ������راق به‌ئاژانسه‌كانی هه‌واڵی راگه‌یاند زۆربه‌ی ئهو ماده بێهۆشكه‌رانه‌ی دێن‌ه عێراقهوه، له‌ڕێگه‌ی "زیاره‌ت������كاران ،بازرگانان، گه‌شتیاران"ـه‌و‌ه ده‌گه‌ن‌ه خاكی عێراق، بهاڵم زۆربه‌یان بۆمه‌به‌ستی قاچاخچێتی به‌كارده‌هێنرێ������نو به‌ره‌و واڵتانی دیكه ره‌وان‌ه ده‌كرێت. د.مشتاق ئاش������كرایكرد كه له‌عێراقدا چهن������د جۆرێكی ماده‌ی بێهۆش������كه‌ر له‌باخچه‌ی مااڵن‌و باخچ‌ه گشتییه‌كاندا به‌سروش������تیی ده‌ڕوێن ،وهك روه‌كی داتۆرا‌و خه‌ش������خاش ،ب������ه‌اڵم چاندنی به‌ش������ێوه‌یه‌كی به‌رنامه‌ڕێژی������ی هیچ بنه‌مایه‌كی نییهو له‌عێراقدا كاری وه‌ها نه‌كراوه. له‌الیه‌كی دیكهوه د.مونجید سه‌الحه‌دین به‌ڕێوه‌ب������ه‌ری په‌یمانگای پزیش������كیی دادوه‌ری������ی ئاش������كرایكرد كه عێراق كه‌وتووه‌تووه‌ت‌ه س������ه‌ر رێ������ڕه‌وی ئهو واڵتان������هی ك������ه بازرگانی������ی ماده‌ی بێهۆشكه‌ری تێدا ده‌كرێت ،به‌تایبه‌تی
جۆری حه‌ش������یش‌و ئه‌فیون" ،ئهو دوو ماده‌یه ،له‌ئێران‌و ئه‌فغانس������تان‌و چین‌و هیند‌و توركیاوه ده‌گات‌ه خاكی عێراق، بهتایبهت������ی له‌ه������ه‌ردوو واڵتی ئێران‌و توركیاوه به‌ش������ێوه‌یه‌كی راس������ته‌وخۆ ده‌هێنرێت������ه عێراق������هوه" ،هه‌ربۆی������ه د.مونجی������د روونیده‌كات������هوه كه پاش گه‌یشتنی ماده بێهۆشكه‌ره‌كان به‌خاكی عێراق ،جارێكی دیكه به‌قاچاخ ره‌وانه‌ی واڵتانی كه‌ن������داوی عه‌ره‌بی‌و لوبنان‌و ئه‌فه‌ریقا ده‌كرێت تا ل������ه‌وێ دووبار‌ه پیشه‌سازییان‌ه به‌رهه‌مبهێنرێته‌و‌ه یاخود دووبار‌ه ره‌وانه‌ی واڵتانی دیكه بكرێت.
ساڵی هاتنی هێزه‌كانی ئه‌مه‌ریكادا بۆ عێراق ،ژماره‌ی ئالوده‌بووان گه‌یشتووه‌ت‌ه ح������ه‌وت ه������ه‌زار كه‌س ،ئهم������ه لهگهڵ بوونی ه������ه‌زار بازرگانی ئهو ماددانه. بهاڵم لهس������اڵی 2006دا ئ������هو ژماره‌ی‌ه به‌رزبووه‌ته‌و‌ه بۆ 28هه‌زار كه‌س. عێراق كه به‌مه‌زار‌ه پیرۆزه‌كانی مه‌زهه‌بی شیع‌ه به‌ناوبانگه ،تا نه‌وه‌ده‌كانی سه‌ده‌ی راب������ردوو ،زۆر به‌تون������دی دوور بوو له‌ماده‌ی بێهۆشكه‌ر ،به‌تایبه‌تی شاری كه‌ربه‌ال كه به‌پێگ‌ه‌و ناوه‌ندی جیهانیی شیعه‌كان داده‌نرێت ،بهاڵم پاش هاتنی ئه‌مه‌ریكا‌و كران������هوهی عێراق به‌ڕووی ئێراندا ،له‌ته‌نیشت مه‌زار‌ه پیرۆزه‌كانی شیعه‌كاندا ،لهسهر شۆسته‌ی شه‌قامه‌كان، ماده‌ی بێهۆشكه‌ر داده‌نرا‌و ده‌فرۆشرا. به‌پێی دات������او ئام������ار‌ه عێراقییه‌كان، ئێس������تا ش������اری كه‌ربه‌ال دووه‌م شار‌ه له‌به‌كارهێنان‌و كڕین‌و فرش������ی ماده‌ی بێهۆشكه‌ردا ،به‌جۆرێك تهنها شاری به‌غدا له‌پێش������ییه‌وه‌یه ،ئهوهش به‌هۆی ئهو ه������ه‌زاران زیاره‌ت������كار‌ه ئێرانی‌و ئه‌فغانییانه‌ی كه سااڵن‌ه دێن‌ه كه‌رب‌هال‌و لهگهڵ خۆشیاندا ئهو مادانه ده‌هێنن كه
باشترین وه‌سف ب������ۆ ئهوانه ،ئهو په‌ند‌ه كوردییه‌ی‌ه كه ده‌ڵێت "هه‌م زیار‌هت‌و هه‌م تیجاره‌ت"!! رۆژنام������هی س������ه‌باحی عێراقی باڵویك������رده‌و‌ه ك������ه 679كه‌س������ی ئالوده‌ب������وو له‌ش������اری كه‌رب������ه‌ال له‌تۆم������اری بنكه‌كانی ته‌ندروستییدا تۆماركراون بۆوه‌رگرتنی چاره‌سه‌ر. له‌الیه‌ك������ ی دیكهوه ئهو جۆرانه‌ی ماده‌ی بێهۆ ش������كه‌ر ك������ه له‌عێراقدا به‌كارده‌هێنرێ������ن ئه‌مان������ه‌ن :ڤالیۆم‌و ئه‌رتین‌و س������ۆمادریل‌و مۆكادین ،كه زیات������ر وهك حه‌ب بۆ چارهس������ه‌ری ش������ڵه‌ژاویی دهروونی������ی ژیری������ی به‌كارده‌هێنرێن ،لهگهڵ ئهو شروبانه‌ی ك������ه م������اده‌ی بێهۆش������كه‌ری وهك: كۆدائین‌و ساملین‌و بلمۆكدینی تێدایه
لهگهڵ هه‌ڵمژینی به‌نزین‌و س������كۆتین. له‌ئاس������ت ی ههموو جیهاندا 200ملیۆن كه‌س ماده‌ی بێهۆشكه‌ر به‌كارده‌هێنن، كه %70ی������ان ئالود‌هن‌و ئهوهش ده‌كات‌ه %3ی دانیشتووانی جیهان ،هاوكات سااڵن‌ه چوار ملیار دۆالر له‌چاندن‌و به‌كارهێنان������ی ئ������هو رووه‌كان������ه‌دا خه‌رجده‌كرێت.
ی ڕێژهی به‌كارهێنه‌ران مادد‌هی هۆشبه‌ر له‌زیادبووندان‌و لێپرسراوی هۆب هی مادد‌ه هۆشبه‌كه‌ره‌كانیش ڕایده‌گه‌یه‌نێت كه تائێستا هیچ ئامێرێكی نوێیان نیی ه بۆ كه‌شفكردن‌و دۆزینه‌وه‌ی ئهو مادانه.
ڕامان سه‌عید له‌سلێمان ی به‌پێ������ ی ئامارێك������ ی به‌ڕێوبه‌رایه‌ت ی ئاساییش ی سلێمانی ،له‌ماو‌ه ی چهند ساڵ ی رابردوودا زیاتر له 30بازرگان‌و 300بهكارهێنهر ی مادد‌ه هۆشبه‌ره‌كان به‌جۆره‌كانی تلیاك ،حه‌شیش ،كراك، كۆكاین ده‌ستگیركراون‌و 50كیلۆگرام له‌مادد‌ه هۆش������به‌ر‌ه جۆراوجۆره‌كا ن ده‌ست ی به‌سه‌ردا گیراوه. له‌ئێستادا له‌سنور ی ئێران‌و باشورو ناوه‌ڕاس������ت ی عێراقهوه بڕێك ی زۆر م������ادد‌ه ی هۆش������به‌ر دێت������ه هه‌رێم ی كوردستانه‌وه ،ئهوه جگه‌ل‌ه دزه‌كردن ی بڕێك لهو ماددانه له‌سنور ی توركیاوه. زۆرب������ه ی ئ������هو كه‌س������ان‌ه ی لهالیهن ئاساییش یسلێمانییه‌و‌هده‌ستگیركراون هاوواڵت ی واڵتان ی دراوسێ‌و كوردان ی كوردستان ی ئێران‌و عه‌ره‌ب ی باشوورو ناوڕاست ی عێراق‌و توركیا‌ن. عه‌می������د جه‌الل ئه‌مین لێپرس������راو ی هۆب������ه ی م������ادد‌ه هۆش������به‌كه‌ره‌كان له‌به‌رێوبه‌رایه‌ت ی ئاسایش������ ی سلێمان ی باس لهوه دهكات ك������ه زۆرب‌ه ی ئهو مادانه له‌واڵت ی ئێرانه‌وه‌و لهس������نور ی پێنجوێ������نو ق������ه‌اڵدز ێ‌و هه‌ورامان‌و ناوچ������ه ی خانه‌قینه‌و‌ه دێن‌ه هه‌رێمه‌وه، "دهبێت خۆمان بۆبه‌ره‌نگاربونه‌و‌ه ی ئاماده‌بكه‌ین ،بازرگانه‌كان ده‌ستگیر بكه‌ین‌و بیانده‌ین به‌دادگا" ،هه‌ربۆی‌ه ناوب������راو ئام������اژ‌ه ب������هوه دهدات كه له‌كوردستاندا چه‌ندین بهكارهێنهر ی مادد‌ه ی هۆشبه‌ر ههیهو جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه كێش������ه‌یه‌ك ی سه‌ره‌ك ی هۆبه‌كه‌یان نه‌بون ی ئامێرو پێداویستی‌ه بۆدۆزینه‌وه‌ی ئهو كه‌سانه‌ی بازرگانی
له کوردستان جۆر‌ه جیاوازه‌کانی ماده هۆشبه‌ره‌کان ده‌ستده‌که‌ون‌و به‌کارده‌هێنرێن
یاسا قه‌ده‌غ‌ه ی كردووهو هه‌وڵ ی قه‌اڵچۆكردن ی ده‌ده‌ن ل������ه‌ڕوو ی یاس������اییه‌و‌ه به‌كارهێنان‌و بازارگان������ی پێكردن‌و ه������ه‌ر جۆر‌ه مامه‌ڵه‌یه‌ك به‌ماد‌ه هۆش������به‌ره‌كانه‌و‌ه قه‌ده‌غه‌ی������ه ،چونكه به‌پێ������ ی مادد‌ه ی چ������وارد‌ه له‌یاس������ا ی س������زادان ی عیراق ی س������زا ی توندی بۆهه‌ریه‌ك له‌به‌كارهێن������ه‌را نو بازرگان������ی پێوه‌كه‌را نو‌و بانگه‌ش������ه‌كه‌ران ی مادد‌ه
ئهوانه ی سیكۆتین‌و به‌نزین به‌كارده‌هێنن، "توش ی نه‌خۆشی زۆر ترسناك ده‌بن".
سه‌رچاوه‌كانی هاورده‌كردن‌و ناردن‌و به‌كارهێنانی ماده‌ی بێهۆشكه‌ر %3ی دانیشتووانی جیهان ئالود‌ه ی ماده بێهۆشكه‌ره‌كانن‌و سااڵن ه چوار ملیار دۆالر له‌چاندن‌و به‌كارهێنانیدا خه‌رجده‌كرێت له‌وه‌ته‌ی رژێمی سه‌دام ی رووخاوه ،به‌بیانو ئایینییه‌و‌ه رێگ ه بۆ ئێرانییه‌كان خۆشبوو‌ه بۆ سه‌ردانی عێراق ،ئیتر ده‌رگای ماده بێهۆشكه‌ره‌كان به‌ڕووی هاوواڵتییانی ئهم واڵته‌دا كراوه‌ته‌وه‌‌و به‌سه‌دان كه‌س ئالوده‌ی بوون. له‌م راپۆرته‌دا ،باس له‌مادده‌ی بێهۆشكه‌ر له‌عێراقدا ده‌كه‌ین :له‌كوێو‌ه دێت؟ بۆ كوێ ده‌برێت؟ له‌ناوخۆدا چۆن به‌كاردێت؟
ئا :سه‌ركۆ فه‌ره‌یدون وهزارهت������ی ته‌ندروس������تی عێ������راق باڵویك������رده‌و‌ه كه زۆرب������هی ئهو ماده بێهۆشكه‌رانه‌ی كه دێن‌ه واڵتی عێراقهوه، بۆ هه‌نارده‌كردن������هوه به‌كارده‌هێنرێت نهك بۆ به‌كارهێنان.
هه‌م زیار‌هت‌و هه‌م تیجاره‌ت! له‌كاتێك������دا به‌ش������ێك له‌به‌رپرس������ان جه‌ختده‌كه‌نه‌و‌ه كه ماده‌ی بێهۆشكه‌ر له‌عێراق������دا تهنه������ا وهك رێڕه‌وێك به‌كارده‌هێنرێ������ت ،ب������ه‌اڵم ئاگادارانی ره‌وشه‌ك‌ه به‌تایبه‌تی الیه‌ن‌ه ئاسایشییه‌كان ئاماژه بۆئه‌و‌ه ده‌كه‌ن كه له‌عێراقی پاش رژێمی سه‌دام ،به‌كارهێنه‌رانی ماده‌ی بێهۆشكه‌ر رۆژ به‌ڕۆژ روو له‌زیادبوونن. سایتی وه‌ته‌ن باڵویكرده‌و‌ه كه له‌یه‌كه‌م
ژماره 30:
یه‌کشه‌ممه
2010 /6/27
ی شه‌وان ی پرخه‌پرخ 6ڕێگا بۆ بنه‌بڕكردن
لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ك یپزیشكی یده‌ریده‌خات كه پرخه‌پرخ ی شهوانه ده‌بێته‌هۆ ی به‌رزبوونه‌و‌ه ی په‌ستان ی خوێن‌و نه‌خۆشییه‌كان ی دڵ ،له‌هه‌مانكاتدا ڕێگاچار‌ه ی نوێشیان بۆ چاره‌سه‌ر ی ئهم ده‌رد‌ه دۆزیوهتهوه!. به‌پێ ی توێژینه‌وه‌یه‌ك ی سه‌نته‌ر ی پزیشكان ی پاریس له‌فه‌ره‌نسا :هۆكار ی پرخه‌پرخ ی شهوانه ،ته‌سكبوونه‌و‌ه ی بۆر ی هه‌ناسه‌دان‌ه كه به‌هۆ ی
سه‌رمابوون یاخود نه‌خۆشییه‌ك ی ئه‌ناتۆمییه‌و‌ه له‌قوڕگدا ڕووده‌دات، له‌كات ی هه‌ناسه‌داندا زمان‌ه گچك‌ه ده‌كه‌وێت‌ه جوڵه‌و ئهم ده‌نگ‌ه دروست ده‌ب ێ كه به‌پرخه‌پرخ ناو ی ده‌به‌ن. ئهم سه‌نته‌ر‌ه له‌لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كدا لهسهر شه‌ش هه‌زار كه‌س ی ته‌مه‌ن جیاواز، گه‌یشتوونه‌ت‌ه ئهو بڕوای‌هی :پرخه‌پرخ ی شه‌وان دهبێته هۆ ی به‌رزبوونه‌و‌ه ی په‌ستان ی خوێن‌و نه‌خۆشییه‌كان ی
دڵ ،هاوكات كۆمه‌ڵێك چاره‌سه‌ر ی ده‌بنه‌مای‌ه ی جۆراوجۆریش كهمكردنهوه یاخود بنه‌بڕكردن ی وهك: * شمشاڵ لێدان ،چونكه دهبێته هۆ ی به‌هێزبوون ی ده‌ماره‌كان‌و كرانه‌و‌ه ی بۆر ی قورگ. * وه‌رزش ی زمان بكه ،واتا ده‌مت به‌ته‌واوه‌ت ی بكه‌ره‌وه‌و بۆماو‌ه ی سێ چرك‌ه زمانت ده‌ربهێنه ،چهند جارێك ئهم وه‌رزش‌ه دووبار‌ه بكه‌ره‌وه.
9
* به‌ر له‌نوستن ،كوپێك شیر ی گه‌رم نۆش بكه. * كێش ی له‌شت له‌ڕێگ‌ه ی وه‌رزشه‌و‌ه بۆ ئاست ی ئاسای ی كهم بكه‌ره‌وه. * له‌كات ی ئازار ی قورگدا ،سه‌ردان ی پزیشك بكه. * شوێنێك ی ئاسود‌ه بۆنوستن ته‌رخان بكه ،هه‌رگیز لهسهر پشت مه‌نوو به‌ڵكو پتر له‌سه‌رال خه‌وێك ی شیرین بكه تا له‌پرخه‌پرخ ڕزگارت دهبێت.
چاره‌سه‌ر ی س ێ كێش ه ته‌ندروستییه‌ك ه ی جه‌ست ه چین؟ "سه‌رێك نه‌یه‌شێت نایبه‌ستم" ئهو په‌نده‌ی‌ه كه زۆرین‌ه ی خه‌ڵك لهههموو شتێكدا به‌كاریده‌هێنن تهنانهت ده‌ربار‌ه ی ته‌ندروست ی جه‌سته‌شیان، بهاڵم ده‌ب ێ ئه‌وه‌ت له‌یاد بێت كه ئهم په‌ند‌ه بۆ ڕاگرتن ی ته‌ندروست ی جه‌سته‌تان ڕاست‌و دروست نییه! رێكخراو ی به‌رگری ی له‌ته‌ندروست ی مرۆڤ له‌به‌ریتانیا دوا ی لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ك ئاشكرا ی كرد كه له‌بوار ی پزیشكیدا،
گه‌وره‌ترین گوشار ی فسیۆلۆژ ی كه به‌درێژای ی ژیان ی ژن ڕوو دهدات ،له‌قۆناغ ی سكپڕیدا دروست دهبێت كه گرنگترین گۆڕانكار ی بایۆلۆژ ی سروشت ی ژنان ده‌رده‌خات. دیار‌ه ژنان له‌قۆناغ ی ناسك ی سكپڕیدا پێویستیان به‌كۆمه‌ڵێك وزه‌و خۆراك ی باش ههیه، چونكه خواردن ی خراپ بۆ ئهم ژنان‌ه دهبێته مای‌ه ی دروستبوون ی تێكچوون‌و ناره‌حه‌ت ی وه‌كو كه‌مخوێنی ،له‌دایكبوون ی منداڵ ی
كۆمه‌ڵێك نه‌خۆشی‌‌و ده‌رد ههن كه به‌ڕواڵه‌ت ب ێ مه‌ترسین ،بهاڵم له‌وانه‌ی‌ه زیانی گهوره به‌ته‌ندروستیت بگه‌یه‌نن تا ده‌گات‌ه راد‌ه ی گیان له‌ده‌ستدانیش. گرنگترین ئهو س ێ كێشه باوه ی ڕووبه‌ڕوو ی جهسته ده‌بنه‌وه‌‌و لهالیهن توشبووه‌كه‌و‌ه بایه‌خێك ی كهم ی پێدراوه، بریتین له‌گوشار ی خوێن ،هه‌وكردن ی گه‌ده‌و گوشار‌ه به‌رده‌وامه‌كان. ئهم به‌چاره‌سه‌ر ی سه‌باره‌ت
س ێ كێشه ته‌ندروستییه‌ش ،له‌م لێكۆڵینه‌وه‌یه‌دا هاتووه :كهمكردنهوه ی كێش‌و سودوه‌رگرتن له‌وه‌رزش‌و رژێمێك ی خۆراكی ،ڕێگ‌ه له‌توشبوون به‌گوشار ی خوێن ده‌گرن ،هه‌روه‌ها رژێم ی خۆراكیی ڕێگ‌ه له‌توشبوون به‌نه‌خۆشییه‌كان ی گه‌د‌ه ده‌گرێت، پشوودان‌و وه‌رزشیش نایه‌ڵێ ڕووبه‌ڕوو ی زیانه‌كان ی كاركردن‌و گوشار ی به‌رده‌وام ی ژیان ببێته‌وه.
خواردن ی دروست بۆ ژنان ی سكپڕ ناته‌واو یان منداڵ ی كهم كێش. هه‌روه‌ها ههندێك خواردن ی وه‌كو برنج یان شل‌ه ناتوان ێ پێداویست ی ته‌واوه‌تی ژن ی سكپڕ دابین بكات ،به‌ڵكو به‌په‌یڕه‌وكردن ی بهرنامه ی خۆراكی ی ڕاست‌و دروست دێته‌دی ،ئهم بهرنامه ی خۆراكییه‌ش بریتیی‌ه له‌كۆمه‌ڵێك خوارده‌مه‌ن ی وهك :كۆمه‌ڵ‌ه ی شیر، گۆشت ،میوه ،سه‌وزه‌و نان...تد. ئهو خۆراك‌ه پێویستان‌ه ی كه
رۆژان‌ه ده‌ب ێ له‌ماو‌ه ی سكپڕیدا بیخوات ،بریتین له: * شیر :چوار په‌رداخ ،یان دوو په‌رداخ ماست‌و دوو په‌رداخ شیر. گۆشت ی كهم چه‌ور120 ،گرام یان ژن ی سكپڕ ده‌توان ێ له‌بر ی گۆشت سود له‌لۆبیاو نه‌عنا ببینێت. * یهك هێلكه‌و دووجۆر میوهو دوو جۆر سهوزه :كواڵو یان نه‌كواڵو.
* كه‌ر‌ه ی مارگارین :یهك تا چوار كه‌وچك ی نانخواردن. * ئاو :به‌الیه‌ن ی كه‌مه‌و‌ه شه‌ش كوپ. * خواردن ی هه‌مه‌جۆر :وه‌كو ئهو خۆراكان‌ه ی دهبێته مای‌ه ی زۆربوون ی وز‌ه ی له‌ش. هه‌روه‌ها ئهو ژنه سكپڕان‌ه ی كه به‌هۆ ی شیردانه‌و‌ه دووچار ی ناڕه‌حه‌تی‌‌و نهخۆش ی بوون، پێویسته خۆراك ی هه‌مه‌جۆر ی به‌رهه‌م ی شیر بخۆن تا ڕێگ‌ه له‌دروستبوون ی نهخۆش ی بگرن.
توڕه‌ی ی دهیان نهخۆش ی دووچار ی مرۆڤ دهكاتهوه
ی ی كۆمه‌ڵێك نهخۆش ی سایكۆلۆژی ،توڕه‌ی ی نوێ ی لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ك به‌پێ ی مرۆڤ دهكاتهوه ،له‌كاتێكدا كه ی دووچار دهروونیو جه‌سته‌ی ی ی مرۆڤدا ئه‌ركێك ی له‌بیركردنه‌وه‌و ره‌فتار ی توڕه‌ی بنه‌بڕكردن گران نییه. ی كه باره‌گاكه‌یان له‌واشنتۆنه، ی ئه‌مریك ی سایكۆلۆژیا گروپێك له‌لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كدا ده‌ریانخستوو‌ه كه له‌دنیای پڕ له‌جه‌نجاڵ‌و ی ی دروستبوون ی ئه‌مڕۆدا ،زۆر رووداو ده‌بن‌ه مای‌ه سه‌رقاڵ ی هه‌مووان ،ئه‌گه‌ر ئهم دۆخان‌ه ی له‌ال ی توڕه‌ی دۆخ ی ێ كه‌س به‌رگ‌ه ی به‌خۆو‌ه بینی هه‌ند ی زۆر دوباره‌بوونه‌و‌ه ی ههمیشه ناگرن‌و دواجار ده‌بن‌ه مرۆڤێك ی توڕه ،ئهوهش له‌كاتێكدای‌ه كه توڕه‌ی ی سه‌ره‌كیی‌ه بۆ توشبوون هۆكار ی ی خوێن ،كه‌مبوونه‌و‌ه به‌په‌ستان ی شه‌كر ،سه‌رێشه ،نه‌خۆشیی‌ه ڕێژ‌ه ی ده‌روونییه‌كان‌وته‌نانه‌تنه‌خۆشییه‌كان ی هه‌ناسه‌سواری‌‌و مێشك ،نهخۆش ی دڵ. نه‌خۆشییه‌كان ی به‌ده‌ر لهوه ،توڕه‌یی كۆمه‌ڵێك زیانی تر ی ته‌ركیز ،په‌نابردنه‌به‌ر وهك كهمكردنهوه ی نیكۆتین‌و جگهره ،زۆر به‌كارهێنان ی كێش ،توشبوون‌و خواردن‌و زیادبوون ی ی ئه‌لكهول‌و گه‌لێك خوو به‌كارهێنان ی لێده‌كه‌وێته‌وه. خراپتر ئهو گروپ‌ه ئامۆژگاری خوێنه‌ران ده‌كه‌ن كه ی ته‌واویان بهو هه‌قیقه‌ت‌ه ههبێت كه بڕوایه‌ك ی ژیان پڕ‌ه له‌كێشه‌و ی خۆشییه‌كان دیوێكی تر ێ هه‌ردوو دیوه‌ك‌ه ببینێت ،واتا ن‌ه به‌خۆشییه‌كان گرفت‌و ده‌ب ی ببن، ی خه‌مۆكی‌‌و توڕه‌ی سه‌رمه‌ست‌و ن‌ه به‌ناخۆشییه‌كان دووچار ی به‌دوور بخه‌نه‌وه. ی ده‌روون هه‌ربۆی‌ه پێویسته خۆیان لهههموو په‌ستانێك
ئه‌گه‌ر ده‌ته‌وێ ته‌مه‌ندرێژ بی به‌پێ بڕۆ ی بێس������نور كه ی پزیش������كان گروپ ی س������ه‌ره‌كیان له‌ئه‌مریكایه، باره‌گا ی ی مه‌یدان������ ی توێژینه‌وه‌یه‌ك������ دوا ی یاخود ی پیاده‌ڕۆی لهسهر كاریگهری پیاسه‌كردن ،رایانگه‌یاند كه ئه‌گه‌ر مرۆڤێك رۆژان‌ه 20تا 40خوله‌ك ی درێژ ی بكات ئه‌وا ته‌مه‌ن پیاده‌ڕۆی ی جه‌ڵته‌و ده‌بێت‌و له‌نه‌خۆش������ییه‌كان ی سهكته به‌دوور ده‌بێت‌و دهبێته خاوه‌ن ی ڕێك‌و شیاویش. جه‌سته‌یه‌ك ی ته‌مه‌نیان لهس������ه‌روو ئهو مرۆڤان‌ه ی زیاتریان 50ساڵییه‌وه‌یه ،پێویست ی به‌پیاده‌ڕۆیی������ه ،ته‌نان������ه‌ت به‌ڕێژ‌ه ی به‌ته‌مه‌ن������ه‌كان له‌ئه‌مریكا، 50%
ئ������هو كه‌س������انه‌ن ك������ه ب������ه‌رده‌وام ی ده‌كه‌ن ،لهوبارهوه د.پیته‌ر پیاده‌ڕۆی ی ی پزیش������ك كۆكنی������ۆس له‌ناوه‌ند واشنتۆنیش رایگه‌یاند كه گه‌وره‌ترین ی بۆ ڕێگه‌گرتن‌ه ی پیاده‌ڕۆی س������ود ی دڵ ،توش������بوون له‌نه‌خۆش������ییه‌كان ی ی هاوسه‌نگ به‌جه‌ڵته‌و سهكته ،راگرتن كۆلیستڕۆڵ ،ڕێگه‌گرتن له‌هه‌ریه‌ك ی قه‌ڵه‌وی‌‌و شه‌كره‌و له‌نه‌خۆشییه‌كان ی خوێن" ،له‌ئێستاو‌ه داوا گوش������ار ی كهم رۆژان‌ه له‌تۆ ده‌كه‌ین كه الیهن ی بكه‌یت ،تا 30خول������ه‌ك پیاده‌ڕۆی ی بۆ ته‌رخان بكهی، زیاتری������ش كات ئه‌وا سودمه‌ندتری".
هۆكارو ڕێگاچار‌ه بۆ سارد ی سێكس ی
كه‌مبوون������هوه ی ح������ه‌ز ی سێكس������ ی له‌ژن������ان‌و پیاواندا حاڵه‌تێك ی زۆر باڵوه ،بهاڵم چاره‌سه‌ر ی هه‌ی������هو ده‌توان������ر ێ ئهو ح������ه‌ز‌ه سروش������تیی‌ه ببووژێندرێته‌وه ،لهوبارهوه د.جۆن پیته‌رز له‌سه‌نته‌ر ی پزیش������كان ی ئه‌مری������كا له‌لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كدا لهسهر دیارده ی سارد ی سێكس ی ئاش������كرا ی ك������رد كه هۆرمۆن ی سێكس ی پیاوان‌ه (تیستۆسترۆن) ڕۆڵێك ی فراوان ی لهسهر حه‌ز ی سێكس ی له‌هه‌ردوو ڕه‌گه‌ز ی ژن‌و پیاودا ده‌گێڕێت ،بهاڵم كۆمه‌ڵێك هۆكار ده‌بن‌ه مای‌ه ی كه‌مبوونه‌و‌ه ی حه‌ز ی سێكس ی له‌پیاواندا كه بریتین له‌خووگرتن به‌ئه‌لكهول‌و مادد‌ه سڕكه‌ره‌كان ،كه‌مخوێنی، قه‌ڵه‌وی ،كه‌مبوونه‌و‌ه ی هۆڕمۆن ی سێكس ی تیستۆسترۆن ،نه‌خۆشیی‌ه درم‌و هه‌میشه‌ییه‌كان. ناوبراو ،له‌لێكۆڵینه‌وه‌كه‌یدا س������ه‌باره‌ت بهو هۆكار‌ه ده‌روونیان‌ه ی ده‌بن‌ه مای‌ه ی س������ارد ی سێكس������ی ،ئاماژه بۆ ئهوه دهكات كه هه‌ریه‌ك له‌خه‌مۆكی ،دڵه‌ڕاوكێ ،ماندووبوون ،ترس له‌نه‌گه‌یشتن به‌ئۆرگازم‌و دڵه‌ڕاوك ێ ژینگه‌ییه‌كان ی وهك بوون ی ژاوه‌ژاوو تیشك ی ئازارده‌ر، هۆكار ی س������اردی ی سێكسین ،هه‌ربۆی‌ه د.جۆن پیته‌رز جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه پێویسته له‌پێناو هه‌رچ ی زووتر چاره‌سه‌ركردندا ڕاوێژ لهگهڵ پزیشك ی پسپۆڕ بكرێ ،دووركه‌ونه‌و‌ه له‌دڵه‌ڕاوكێ ،هه‌روه‌ها فێر ی لێهاتووی ی بن له‌هونه‌ر ی گفتوگۆو دروستكردن ی پهیوهندی خۆشه‌ویست ی لهگهڵ هاوسه‌ره‌كه‌ت ،جگه‌له‌وه‌ش بایه‌خدان به‌ڕواڵ‌هت‌و جه‌سته‌و جل‌و به‌رگ، دروستكردن ی فره‌چه‌شنییه‌ك له‌شێوازو شوێن ی به‌رقه‌راركردن ی په‌یوه‌ند ی سێكس ی به‌پێی به‌رنامه‌و دروستكردن ی هاوسه‌نگ ی له‌كارو الیه‌نه‌كانی تر ی ژیاندا.
ههموو کێشه‌یه‌ک چاره‌سه‌رێکی ههیه ،بێهیوا مه‌به له دۆزینه‌و‌ه ی
8
یه‌کشه‌ممه
2010 /6/27
ژماره 30:
ه ژیانی ئۆنالینی مندااڵن له‌مه‌ترسییدای
لێكۆڵین������هوهی س������ااڵنه‌ی "راپۆرتی خێزان������ی نۆرت������ه‌ن" ك������ه لهالیهن كۆمپانیای ئاسایشی نۆرته‌نه‌و‌ه ئه‌نجام دراوه ،نیش������ان ی دهدات من������دااڵن‌و نه‌وجه‌وان������ان له‌جیهان������ی مه‌جازی ئینته‌رنێتدا به‌تون������دی ده‌كه‌ون‌ه ژێر كاریگهری چه‌مك‌ه نائه‌خالقی‌و حاڵهتی توڕه‌یی‌و پێشهات‌ه ناخۆشه‌كان. ئهو لێكۆڵینهوهیه لهسهر هه‌ڵسوكه‌وتی ئۆناڵینی دووه������ه‌زار‌و 800منداڵ‌و زیات������ر له‌حه‌وت ه������ه‌زار نه‌وجه‌وان له‌سه‌رانسه‌ری جیهاندا ئه‌نجامدراوه‌‌و
نیشان ی دهدات كه له‌هه‌ر 10منداڵ شه‌شیان له‌ژیانی ئۆنالینی خۆیاندا ئه‌زمونی ناخۆشیان ههبووه. لهو لێكۆڵینه‌وه‌یه‌دا ده‌ركه‌وتوو‌ه مندااڵن به‌شێوه‌ی تێكڕا له‌هه‌فته‌دا 24كاژێر له‌كاتی خۆیان له‌جیهانی ئینته‌رنێتدا به‌سه‌رده‌به‌ن ،ئهوه له‌كاتێكدا كه زیاتر له‌نیوه‌ی ئهو مندااڵنه‌ی لێكۆڵینه‌وه‌یان لهس������ه‌ر ئه‌نجامدراو‌ه له‌كاتی سێرچ له‌ئینته‌رنێتدا تووشی چه‌مك‌و حاڵهتی خراپ‌و نه‌ش������یاو به‌نیسبه‌ت ته‌مه‌نی خۆیانه‌و‌ه بوون ،یان كه‌سێك داوای
فێربوونی به‌رنامه‌ی Photoshop CS ئه‌حمه‌دبه‌رزنجی دبلۆمی بااڵ له‌كۆمپیوته‌ر
دهدات ته‌وه‌ر‌ه ئاسایشییه‌كان بۆدایكان‌و باوكانی ههموو جیه������ان لهئارادایه، هه‌روه‌ها دهتوانێت زانیاری به‌سوود بۆباش������تركردنی تواناكانی خێزان
له‌بواری ئاسایشی ئینته‌رنێت بخات‌ه به‌رده‌س������ت خێزانه‌كان‌و ده‌شتوانێت پهیوهندی خێزانه‌كان‌و ئینته‌رنێت‌و ته‌كنۆلۆژیا نوێیه‌كان باشتر بكات".
شه‌پۆلی سپامه‌كانی مۆندیال به‌رده‌وام ه
12
Ahmedsh974@yahoo.com
ته‌واوكاری لیستی :File ( )Save Asو كورتكراوه‌ی ئهم ئامراز‌ه له‌كیبۆردی وێن‌ه یان فایلێكی نوێ ،پاش هه‌ڵبژاردنی فه‌رمانی (Save به‌كاردێت بۆخه‌زنكردن )Asله‌لیستی ( )Fileپه‌نجه‌ره‌یه‌كی تایبه‌ت به‌فه‌رمانه‌ك‌ه ده‌رده‌چێت‌و ئهم په‌نجه‌ره‌ی‌ه له‌م خااڵنه‌ی خواره‌و‌ه پێكدێت: :)save in( .1شوێنی خه‌زنكردنی وێن‌ه یان فایلهكه. :)File name( .2شوێنی نوسینی ناوی وێنهكه. :)Format( .3جۆری خه‌زنكردنی فایلهكه ،لێره‌دا به‌كورت ی باسی چهند جۆر‌ه فایلێك ده‌كه‌ین لهوانه: :JPEG) joint photographic expert group( .1ئه‌مجۆر‌ه زۆر به‌كاردێت له‌به‌رئه‌وه‌ی قه‌باره‌ی فایلهكه زۆر بچوكه. :PSD) photo shop destination( .2ئه‌گه‌ر بمانه‌وێ كاره‌كانمان ههر به‌به‌رنامه‌ی photo shopبكرێتهوه. .PDF) portable document file( .3 .PNG) portable network graphic( .4 :TIFF) tagged image file format( .5قه‌باره‌ی فایلهكه زۆر گهورهیه. BMP ) best manufacturing practices ( .6 ( )Save for webو كورتكراوه‌ی ئهم ئامراز‌ه له‌كیبۆرد (Alt + Shift + Ctrl +)Sـه‌‌و به‌كاردێت بۆ خه‌زنكردنی وێنهكه به‌جۆر‌ه فایله‌كی تایبه‌ت به‌تۆڕی ئینته‌رنێئت. ( :)Revertبه‌كاردێت بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ی وێنهكه بۆدوخی سه‌ره‌تایی خۆی ،بهمهرجیكئهم كارانه‌ی سه‌ر وێنهكه خه‌زن نه‌كرابێ. ()Placeو كورتكراوه‌ی ئهم ئامراز‌ه له‌كیبۆرد ()Shift + Ctrl + Cـه‌‌و دهتوانینلهرێگای ئهم فه‌رمان‌ه وه‌رگرتنی وێنه‌یه‌ك خه‌زنكرا بێ له‌ناو فایله‌یه‌ك جۆری ()PDF بێ. ()Importو كورتكراوه‌ی ئهم ئامراز‌ه له‌كیبۆرد ()Ctrl + Vـه‌‌و به‌كاردێت بۆ هێنانیوێنه له‌رێگای ئامێری ( )scannerبۆناو به‌رنامه‌ی photo shopیان كردنه‌وه‌ی وێنه‌كانی فایلی جۆری ( )PDFبه‌مه‌رجیك ئه‌گه‌ر ( )PDFكه به‌وێن‌ه كرا بێ. ()Exportو كورتكراوه‌ی ئهم ئامراز‌ه له‌كیبۆرد ()Shift + Ctrl + Vـهوبهكاردێت بۆ ده‌رهێنانی وێنه‌یه‌ك به‌جۆری ( )aiبۆ ئهوهی بكرێتهوه به‌به‌رنامه‌ی (وێنه‌گه‌ر) (.)Adobe illustrator ( :)Work groupبه‌كاردێت بۆ كاركردن لهسهر هه‌مان وێن‌ه به‌هۆی گروپێكئهگهر كۆمپیوته‌ره‌كان به‌شێوه‌ی تۆڕ ( )Networkبه‌سترابن. ( :).File Infoبه‌كاردێت بۆوه‌رگرتنی زانیاری دهربارهی وێنه‌كه‌‌و دهتوانینزانیاری تایبه‌ت دهربارهی وێنهكه بنوسین به‌هۆی په‌نجه‌ریه‌كی تایبه‌ت به‌فه‌رمانكه. ()Page setupو كورتكراوه‌ی ئهم ئامراز‌ه له‌كیبۆرد (Shift + Ctrl +)Pـه‌‌و به‌كاردێت بۆئاماده‌كردنی الپه‌ڕ‌ه (فایل) تایبه‌ت به‌چاپكردن ( قه‌باره‌ی الپه‌ڕه‌ك‌ه یان الی الپه‌ڕه‌ك‌ه ستوونی یان ئاسۆیی). ()Print with previewو كورتكراوه‌ی ئهم ئامراز‌ه له‌كیبۆرد ()Ctrl + Pـه:تایبه‌ت‌ه به‌كۆنترۆڵكردنی الپه‌ڕه‌ی چاپكردن (پێش ئهوهی چاپ بكرێت). ( )Printو كورتكراوه‌ی ئهم ئامراز‌ه له‌كیبۆرد ()Alt + Ctrl +Pـه :ئهمفهرمانه تایبه‌ت‌ه به‌چاپكردن‌و ده‌توانین له‌رێگای ئهم فه‌رمان‌ه () Printerكه دیاری بكهین (ئه‌گه‌ر چه‌ندین printerلهگهڵ كۆمپیوته‌ره‌كه‌ت به‌سترابێ ،له‌رێگای ئهم فه‌رمان‌ه یان گشت فایلهكه چاپ ده‌كه‌ین یان الپه‌ڕه‌ی دیاریكراو. )Jump To( -و كورتكراوه‌ی ئهم ئامراز‌ه له‌كیبۆرد (Ctrl )+Tیـه‌‌و به‌كاردێت بۆكردنه‌وه‌ی به‌رنامه‌ی ( ،)Image Readyئهم به‌رنامه‌ی‌ه تایبه‌ت‌ه به‌دروستكردنی ( ) Animated Jefوێنه‌ی جواڵو. ( :)Exitبه‌كاردێت بۆداخستنیبهرنامهی .photo shop (Ctrl + S Shift
لێكردوون تا له‌جیهانی راس������تیدا یه‌كتر ببینن. یهك لهسهر پێنجی مندااڵن پێیانوای‌ه ئهو كاره‌ی كه له‌جیهانی ئۆنالیندا ئه‌نجامی������ان داوه كارێك������ی ب������اش بووه ،ئهوه له‌كاتێك������دا كه 39%ی نه‌وجه‌وان������ه‌كان ده‌ڵێ������ن ئه‌زمون������ه نێگه‌تیڤه‌كان������ی ئینته‌رنێت توڕه‌یان دهكات .نزیكه‌ی دوو لهس������ه‌ر سێی ئهو مندااڵن‌ه هه‌س������تێكی ناخۆشیان به‌نیسبه‌ت ئهو ئه‌زمون‌ه ناخۆشان‌ه ههیهو نیگه‌رانن. ئهو لێكۆڵینه‌وان‌ه نیش������ان ی دهدات كه 45%ی خێزان������ه‌كان به‌هۆی ئهوهی
منداڵه‌كان داخوازی چاوێری دایك‌و باوك له‌ژیانی ئۆنالین خۆیاندا بوون، ئاگاداری ئهو حاڵه‌ت‌ه ناخۆش‌ه بوون كه له‌جیهانی ئۆنالیندا بۆمنداڵه‌كانیان هاتووه‌ته‌پێش. به‌وته‌ی ئ������ان كۆلی������ر به‌ڕێوه‌به‌ری دام������ه‌زراوه‌ی ئه‌منی ت������ۆڕ ی �Con nectSafelyك������ه له‌ئه‌نجامدان������ی ئهو لێكۆڵینه‌وه‌ی������ه‌دا هاوكاری لهگهڵ كۆمپانی������ای نۆرته‌ن ك������ردووه ،ئهو راپۆرت‌ه چاوخش������اندنێكی خێرای‌ه به‌س������ه‌ر ژیانی ئۆنالین������ی گه‌نجان‌و نه‌جوانانی واڵته جیاوازه‌كان‌ه به‌زمانی خۆیان" ،ئهو راپۆرت‌ه نه‌ته‌نیا نیشان ی
)+ـه،
به‌پێ������ی راپۆرت������ی س������یمانته‌ك ،مۆندیال بۆ تاوانكاره‌كان زۆر خۆشه‌ویس������ت بووه ،چونكه بۆ هاندانی به‌كارهێنه‌ران بۆ كردنه‌وه‌ی ههموو جۆره‌كانی سپام زۆر به‌سوودبووه ،هه‌ربۆی‌ه به‌پێی راپۆرتی ئهو كۆمپانیای‌ه سپامه‌كانی كه ته‌وه‌ری مۆندیال ده‌خه‌نه‌ڕوو ،ئێستا به‌خۆشه‌ویستترین سپامه‌كان ده‌ناسرێن. به‌پێی ئهو راپۆرت‌ه له‌كاتێكدا كه سپام نووسه‌كان زۆربه‌ی كاته‌كان ب������ه‌رده‌وام ده‌بن له‌ناردنه‌وه‌ی سپامێك ،ئهو سپامانه‌ش تایتڵی نوێترین هه‌واڵی تۆپ������ی پێ بۆزیادكردنی چانس������ی كردنه‌وه‌ی مه‌یله‌كان به‌كارده‌هێنن .ئهو تایتاڵن‌ه به‌به‌رنامه‌ی ئۆتۆماتیكی سپام نووسین له‌سایت‌ه گه‌وره‌كانی ئهو بواره‌و‌ه هه‌واڵ������ه‌كان وه‌رده‌گرن‌و ئاپده‌یت ده‌كرێنه‌وه. به‌پێی راپۆرتی كۆمپانیای ئاسایشی سیمانته‌ك دابوو ك������ه موندیال داوێكی باش������ه بۆتاوانی ل������هو ناوه‌دا به‌كارهێنه‌ران������ی واڵتی پۆله‌ندا كه مۆندیال به‌رده‌وام رۆڵێكی گرنگی له‌زیادبوونی ئینته‌رنێتی‌و په‌الماری پرۆگرام‌ه خراپكارییه‌كان94% ،ی مه‌یله‌كانی كه وه‌ریانگرتوو‌ه سپام بوون، كۆی گشتی سپامه‌كاندا ههیه. چونكه تاوانكار‌ه س������ایبه‌رییه‌كان به‌جیدی بیر هاوكات به‌گه‌وره‌ترین وه‌رگری سپام له‌جیهاندا لێكۆڵه‌ران لهو هه‌فتانه‌ی دواییدا هوش������داریان له‌فریودانی خوازیارنی ئهو یاریان‌ه دهكهنهوه. ده‌ناسرێن.
تاوه‌ری مۆبایل بۆ مندااڵن مه‌ترسیدار نیی ه
به‌پێ������ی لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ك������ی نوێ ك������ه له‌به‌ریتانیا ئه‌نجام������دراوه ،مندااڵنی ئ������هو ژنانه‌ی كه لهماوهی دووگیانیدا له‌نزیك ئهو تاوه‌ران‌ه كه ش������ه‌پۆله‌كانی مۆبایل باڵوده‌كه‌نه‌و‌ه ژیاون ،مه‌ترسی تووشبوونی به‌شێرپه‌نجه‌یاننییه. لێكۆڵه‌رانی كۆلیژی ئه‌مپریالی له‌نده‌ن زانیارییه‌كانی نزیكه‌ی حه‌وت هه‌زار منداڵی ژێر پێنج س������اڵ كه یهك هه‌زار‌و 397مندااڵیان شێرپه‌نجه‌یان ههبووه، خس������تووه‌ت‌ه ژێر لێكۆڵینه‌وه‌وه‌‌و هیچ په‌یوه‌ندییه‌ك له‌نێوان بوون������ی دایك له‌كاتی دووگیانیدا ماڵیان له‌نزی������ك تاوه‌ره‌كان������ی مۆبایل بووه‌‌و ریس������كی
ش������ێرپه‌نجه‌كان وهك شێرپه‌نجه‌ی مێشك‌و خوێن، بهرچاو نه‌كه‌وتووه. به‌وته‌ی لێكۆڵ������ه‌ران ئهو لێكۆڵینهوهیه كه له‌گۆڤاری برێتیش میدی������كال جورناڵ باڵوبووه‌ته‌وه‌‌و یه‌كێك‌ه له‌گه‌وره‌تری������ن لێكۆڵین������ه‌وه‌كان لهو ب������واره‌دا كه ئه‌نجامدراو‌ه ههر جۆر‌ه راپۆرتێكی شێرپه‌نجه‌یان كه له‌نزیكی تاوه‌ره‌كانی مۆبایله‌و‌ه بوون ،خستووه‌ت‌ه ژێر لێكۆڵینه‌وه‌وه. به‌وته‌ی جۆن بیتهه‌ل یهكێك له‌لێكۆڵه‌رانی فه‌خری له‌گروپی لێكۆڵینه‌وه‌ی شێرپه‌نجه‌ی منداڵ له‌زانكۆی ئاكسفۆرد ،پزیشكه‌كان دهبێت به‌نه‌خۆشه‌كان بڵێن
نیگه‌رانی ژیان له‌نزیكی تاوه‌ره‌كانی مۆبایل نه‌بن. ئهو لێكۆڵه‌ران‌ه فایلی نهخۆش������ه شێرپه‌نجه‌یه‌كانیان ده‌رهێناوه‌‌و جۆری ش������ێره‌په‌نجه‌كه‌یان‌و ش������وێنی ژیانیانی������ان دیاریكردووه‌‌و له‌هه‌ر چ������وار منداڵ یه‌كیانیان دۆزیوهتهوه كه هاوكات له‌یه‌ك گه‌ڕه‌كدا هاتبێن‌ه سه‌ردنیا‌و زانیارییه‌كانیان لهو شوێنه‌دا تۆمار كردبێت. به‌پێی راگه‌یاندنی ئهو گروپ‌ه لێكۆڵینهوهیه ،ئه‌وان زانیاری شوێن‌و هێزی تاوه‌ره‌كانی مۆبایلیان له‌نێوان سااڵنی 1996و 2001له‌چوار ئۆپه‌ریته‌ری چاالكی به‌رتیانیا وهرگرتووه.
الپ تۆپێك به‌دوو شاشه‌ی له‌مسی
كۆمپانی������ای توش������یبا الپ تۆپێك������ی نوێ‌و داهێنه‌رانه‌ی خستووه‌ت‌ه به‌رده‌ست كه هه‌ردوو به‌شه‌كه‌ی له‌شاشه‌ی له‌مسی پێكهاتووه. به‌پێی راپۆرتێكی تیلگراف تۆشیبا مینی الپ تۆپێكی نوێی خۆی كه دوو شاشه‌ی له‌مسی ههیهو
تایبه‌ت به‌كاره‌كردنی له‌جیهانی ئۆنالیندا وهك ناردن‌و وه‌رگرتنی ئیمه‌یل ،سێرچ له‌ئینته‌رنێتدا‌وئاپده‌یتكردنی الپ������ه‌ڕه‌ی پرۆفایل������ی ت������ۆری كۆمه‌اڵیه‌ت������ی درووستكراوه،نمایشكرد. الپ تۆپی Libretto W100 وینده‌وزی 7ی له‌سه‌ره‌‌و دوو شاشه‌ی 7ئینجی له‌مسی ههیه .به‌وته‌ی توشیبا ره‌هه‌ندی بچوك‌و حاڵهتی كتابی ئهو الپ تۆپ‌ه له‌مسیی‌ه تایبه‌تمه‌ندی یه‌كجار زۆری پێبه‌خشیوه. به‌وته‌ی توش������یبا (كۆمپانیایه‌ك كه 25س������اڵ له‌مه‌وبه‌ر الپ تۆپی داهێنا) ،ده‌توانرێت یهكێك لهو شاشان‌ه بۆ كاركردن به‌كۆمپیوت‌هر‌و نووسینی
ئیمه‌یل‌و ئه‌ویدیكه‌یان بۆ سێرچ له‌ئینته‌رنێت‌و كار له‌تۆڕ‌ه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كاندا به‌كاربهێنرێت، هاوكات به‌كارهێنه‌ران ده‌توانن ئهو كۆمپیوته‌ر‌ه ته‌واو له‌مسیی‌ه به‌شێوه‌ی ستونیش به‌كاربهێنن. به‌كارهێن������ه‌ران بۆ نووس������ین دهبێت س������وود له‌كیبۆردی مه‌جازی ئهو الپ تۆپ‌ه وه‌ربگرن كه زۆر رێك‌و پێكه. Libretto W100پرۆسیس������ه‌ری ئینت������ه‌ل، هارددیس������كی 62گیگابایت������ی وه‌رده‌گرێت‌و به‌رنامه‌یه‌ك������ی جی������اواز بۆ وێن������ه ،موزیك‌و فیلم������ی لهس������هره .ئهم الپ تۆپ������ه وای ـ فای‌و بلوتوزی لهس������هرهو مودیلی G3كه‌شی بۆئه‌و به‌كارهێنه‌رانه‌ی ك������ه به‌هیوای به‌كارهێنه‌رانی تۆری مۆبایلن ،ده‌خرێت‌ه به‌رده‌ست.
پشته‌و دهبێت به‌وریایه‌و‌ه به‌كار ی بهێنین بێزاركردن ی هاوواڵتیان له رێگ‌ه ی مۆبایله‌و‌ه سزا ی یاسای ی له
ئه‌رێ ده‌تانزانی
.37بااڵ ی مرۆڤ له‌ماو‌ه ی 20بۆ 25ساڵ ی ههندێك جار تا ته‌مه‌ن ی 40ساڵ ی درێژ دهبێت له‌ته‌مه‌ن ی 40ساڵ ی به‌دواو‌ه بااڵ ی مرۆڤ ههر دوو ساڵ جارێك نزیك‌ه ی شه‌ش میلیمه‌تر كورت ده‌بێته‌وه. .38ههست ی بۆنكردن ی مێرول‌ه لهگهڵ سه‌گ یه‌كسانه. .39فیل تهنها گیانله‌به‌ر‌ه كه‌ناتوانێت بازبدات. .40مێرول‌ه له‌به‌یانیاندا وهك مرۆڤ باویشك دهدات. ژماره 30:
یه‌کشه‌ممه
2010 /6/27
ه سیسرک به‌چک
رۆژێك سیسركێك‌و به‌چكه‌كه ی پێكه‌و‌ه قسه‌یان په‌پوله‌یه‌ك که بهو شێوه‌ی‌ه سیسرکه‌که‌ی بینی، ده‌كرد .تهنها شتێك كه سیسركه‌كه‌ی بێتاقه‌ت رۆشت‌و هه‌واڵی گریان‌و په‌شیمانی گه‌یاند‌ه ده‌كرد ته‌مه‌ڵی‌‌و سه‌ره‌ڕۆیی كچه‌كه‌ی بوو ،چونكه كه دایكی سیسركه‌كه‌‌و پێی راگه‌یاند كه ئیشێك ی ده‌كرد بهباشی ئه‌نجامی نه‌ده‌دا. به‌چكه‌كه ی له‌ماڵی هه‌زارپێیه. شه‌وێك سیسركهكه سه‌ر ی دێشا ،كاتێك چوو سیسركه دایكه‌كه نیگه‌ران‌و بێتاقه‌ت ی بخه‌وێ به‌به‌چكه‌كه ی وت :ده‌رگاكه دابخه .سیسركه به‌چكه‌كه‌ی بوو ،هه‌ربۆی‌ه لهگهڵ دراوسێكانیدا بچوكهكه وتی :به‌سه‌رچاو! بهاڵم به‌چكه سیسركهكه چوون بۆ ماڵی هه‌زارپێ. له‌وكاته‌دا داوكارییه‌كگه ی دایكی جێبه‌جێ نه‌كرد ،كاتێك كه گه‌شتن هه‌زارپێ چونكه سه‌رقاڵی یار ی كردن بوو. خه‌وتبوو ،سیسركه بچكۆله‌ك‌ه شه‌و كه هه‌ردووكیان خه‌وتن هه‌زارپێیه‌ك به‌وێدا ههر كه چاوی به‌دایك ی تێپه‌ری كه چاوی به‌ده‌رگاكه‌یان كه‌وت كراوه‌ته‌و‌ه كه‌وت زۆر خۆشحاڵبوو خۆ ی به‌بێده‌نگ ی چوه ژووره‌وه ،كاتێك سیسركه هه‌ڵدایه باوه‌شی‌‌و وتی :ئیتر به‌چكه‌كه‌ی بین ی خۆشحاڵبوو به‌خۆ ی وت :واباش‌ه نه‌ته‌مه‌ڵ ی دهكهمو نه‌سه‌ره‌ڕۆ ده‌بم ،یارمه‌ت ی تۆ بیبه‌م بۆماڵی خۆم بۆئهوهی ئیشه‌كانم بۆ بكات، ده‌ده‌م‌و هه‌رده‌م وته‌كانت له‌بیرناكه‌م. خۆشم هه‌رچه‌ند ئارهزووم لێ ی بوو لهماڵهوه بخه‌وم ،ئیتر ههموو به‌پێكه‌نینه‌وه گه‌ڕانه‌و‌ه بۆماڵه‌وه. بۆیه سیسركه بچووكه‌كه ی كرد‌ه سه‌ر كۆڵی‌‌و بردی. به‌یانی كه سیسركهكه خه‌به‌ری بووه‌وه بین ی له‌ماڵ ی خۆیان نییه ،هه‌زارپێ هه‌زار تاك پێاڵو ی خست‌ه به‌رده‌ستی‌‌و وتی :ئه‌مان‌ه زوو پاك بكه‌ره‌وه. به‌چكه سیسركهكه وتی :خۆت پاكی بكه‌ره‌وه ،من ده‌مه‌وێت بڕۆمه‌و‌ه بۆ ماڵهوه. هه‌زارپێ وتی :خێراكه ئه‌گینا ده‌تكه‌م به‌یه‌ك پاروو، به‌بێده‌نگ ی ده‌خه‌وم ئهوانه پاك بكه‌ره‌وه .سیسركهكه ترسا‌و ده‌ستیكرد به‌پاككردنه‌وه ی پێاڵوه‌كان. كاتێك پێاڵوه‌كان ی پاكرده‌وه ،هه‌زارپێ له‌خه‌و هه‌ستا‌و وتی :من برسیمه هه‌زار نانم بۆ دروست بكه ،ئه‌گینا ده‌تخۆم. سیسركه بچوكهكه له‌ترسا چووه الی ته‌نووره‌كه‌و ده‌ستیكرد به‌نان دروستكردن. كاتێك هه‌زارپێ له‌خه‌و هه‌ستا نانه‌كان ی خواردو وتی :تینوومه بڕۆ هه‌زار په‌رداخ ئاوم بۆبێنه ،خێراكه ئه‌گینا ده‌تكه‌م به‌یه‌ك پارو .سیسركهكه به‌بێتاقه‌تی‌‌و بێزار ی رۆشت تاكو ئاو بێنێ ،لهسهر كانییه‌ك‌ه به‌گریان‌و بیر ی دایكی كه‌وته‌و‌ه ده‌ستیكرد وتی :دایك‌ه گیان ،وه‌ر‌ه رزگارم بكه به‌ڵێنت پێده‌ده‌م كه چیتر سه‌ره‌ڕۆ‌و ته‌مه‌ڵ نه‌بم‌و له‌كاره‌كانتا یارمه‌تیت بده‌م.
منداڵی میهره‌بان منداڵێك‌ه كه دڵی هاوڕێكانی ناڕه‌نجێنێ‌و هاوڕێكانی خۆشده‌وێ محه‌مه‌د ئیبراهیم 5ساڵ له‌پێنجوێن
لێكدانه‌وه‌ی ناوی واڵتان
.40سیرالیۆن :شاخ ی شێر .41فه‌ره‌نسا :سه‌رزه‌مین ی قه‌وم ی فه‌رانك .42فلیپین :له‌ناو ی پادشایه‌كه‌و‌ه هاتووه به‌ناو ی فلیپ .43روسیا :واڵت ی روناك ی .44رۆمانیا :واڵت ی رۆمه‌كان یه‌کشه‌ممه
ژماره 30:
2010 /6/20
دروستكردنی ورچ
پێداویستیه‌كان:
.1كاغه‌ز ی ره‌نگاو ره‌نگ. .2قه‌ڵه‌م . .3مه‌قه‌ست. .4چه‌سپ. .5مقه‌با به‌پێ ی پێویست.
شێوازی‌دروستكردنه‌ك هی:
.1ئهوه چییه هه‌تا دا ی نه‌خه‌یت خه‌وت لێناكه‌وێت؟ .2ئهوه چییه هه‌تا بڕۆ ی ئهو له‌دوات به‌جێده‌مێنێت؟ .3ئهوه چییه له‌ناخییدا ئاگر ههیهو ده‌ست ی له‌كه‌مه‌ریایه؟ .4سهوزه خه‌یار نییه ،ترش‌ه هه‌نار نییه، سهوزه خه‌یار نییه؟ وه‌اڵمه‌كان: .1چاو. .2جێ پێ. .3سه‌ماوه‌ر. .4رێواس.
.1یهك بازنه‌ی گهوره بۆسه‌ری ورچه‌كه. .2بازنه‌یه‌كی گهورهتر بۆ الشه‌ی ورچه‌كه. .3سێ بازنه ی بچووك بۆ لوت‌و گوێچكه‌كانی. .4سێگۆشه‌یه‌ك بۆده‌سته‌كانی. .5سێگۆشه‌یه‌كی بچووكتر بۆ پێیه‌كانی. ئه‌گه‌ر زانیت كێشان ی بازنه بۆ چاوه‌كان ی گرانه ،ئه‌وا ده‌توانیت به‌ماجیك بۆ ی بكێشیت .ئهو پارچانه ی دروستتكردون لهسهر مقابه‌ك‌ه جێگیر ی بكهو ئهو كات ورچێكت بۆ دروست دهبێت .
تۆده‌زان ی یه‌كه‌م ماده له‌ش ی مرۆڤدا له‌كات ی كارلێك كردندا ده‌سوت ێ كاربۆهیدرات‌ه‌و دواتر چه‌وریه. بۆ ئهو كهسانه ی كه‌ده‌یانه‌وێت كێشیان دابه‌زێت نه‌خواردن ی كاربۆهیدرات وهك (نان‌و برنج‌و )...له نه‌خواردن ی چه‌ور ی گرنگتره.
دارۆ دارا له‌سلێمانی
ئارینا ئه‌حمه‌د له‌سلێمانی
نم نم ماندوونه‌بوونی لهو مندااڵن‌ه دهكات كه هاوکاریی گه‌وره‌کانیان ده‌که‌ن
ژماره 30:
یه‌کشه‌ممه
2010 /6/27
ئۆتۆمبێلێكی تایبه‌ت ی ئایۆدی
13
دواهه‌مین ڤێرژنی پێشكه‌وتووی ئایۆدی 8كه‌وت‌ه بازاڕه‌كانی جیهانه‌وه. ئایۆدی a8سیستمێكی یه‌كجار پێشكه‌وتووه‌و مانگی ده‌ستكردی لهسهره كه دهتوانێت به‌پێی داتاكانی كه سه‌باره‌ت به‌جاده‌كان وه‌ریده‌گرێت ،رێگهو رێژه‌ی گێڕی پێویست بۆ شوێن‌ه جیاوازه‌كانی ناو جاد‌ه دیاری بكات‌و خێرایی هه‌شت گێڕیی ئۆتۆمبێله‌ك‌ه كۆنترۆڵ بكات ،هاوكات به‌هه‌ڵبژاردنی باشترین گێڕ له‌ناو جاده‌دا دهبێته هۆی كه‌مكردنه‌وه‌ی به‌رچاوی مه‌سره‌فی سووته‌مه‌نی. ئایۆدی a8نوێ مه‌كینه‌یه‌كی دیزلی 4.2لیتری ههیهو دیزاینێكی زۆر جوان‌و تایبه‌تی بۆكراوه، ناوه‌وه‌ی a8به‌توێژێكی ناسكی دار داپۆشراوه‌‌و بۆ چوار وه‌رزی هه‌وا رێكخستنی تایبه‌تی ههیه، هه‌روه‌ها كوشنه‌كانی ئهو ئۆتۆمبێل‌ه له‌چه‌رمه‌‌و دهتوانێت بۆ 12ال بسوڕێت ،هه‌روه‌ها ئایۆدی هه‌وڵی داوه به‌به‌كارهێنانی به‌رگریكاری ده‌نگی یه‌كجار زۆر له‌جامه‌كانی ئهو ئۆتۆمبێله‌دا سه‌فه‌رێكی ئارام‌و بێده‌نگ‌و راحه‌ت بۆ به‌كارهێنه‌رانه‌كه‌ی درووست بكات. ئایۆدی a8سندوقێكی زۆر گه‌وره‌ی له‌دواو‌ه ههیه ،به‌شێوه‌یه‌ك كه توانای جێكردنه‌وه‌ی چوار جانتای گۆڵفی ههیه .نمونه‌ی به‌نزینی ئهو ئۆتۆمبێل‌ه دهتوانێت خێرایی سفر تا 60میل (96.5كیلۆمه‌تر) له 5.7چركه‌دا بپێوێت‌و النی زۆری خێراییه‌كه‌ی ده‌گات‌ه 250كیلۆمه‌تر له‌كاژێرێكدا .سفر تا 60میلی نمونه‌ی دیزلی ئهو ئۆتۆمبێل‌ه 5.5چركه‌ی پێده‌چێت‌و نرخه‌كه‌شی 54.853پۆند دهبێت.
گه‌وره‌ترین ماتۆڕسكیلی جیهان نمایشكرا گه‌وره‌ترین ماتۆڕسكیلی جیهان كه لهالیهن داهێنه‌رێكی ئۆستۆرالییه‌و‌ه درووستكراوه ،نمایشكرا. ئهم ماتۆڕس������كیل‌ه زۆر گهورهیه نزیكه‌ی نۆ مه‌تر درێژه‌‌و هه‌شت مه‌تر به‌رزه‌‌و كێشه‌كه‌ی به‌رێژه‌ی پاسێك دهبێت. لهو وێنانه‌دا كه لهو ماتۆڕسكیل‌ه باڵوبووه‌ته‌و‌ه به‌ئاشكرا دیار‌ه كه ئه‌گه‌ر ئهو ماتۆڕ‌ه بهسهر ئۆتۆمبێله‌كدا بڕوات له‌ڕاستیدا هیچی لێ ناهێڵێیته‌وه‌‌و ته‌واو پانی دهكاتهوه. ههر یهك������ه له‌تایه‌كانی ئهو ماتۆڕ‌ه ی������ه‌ك مه‌تر پان‌ه كه یارمه‌تی دهدات تا هاوس������ه‌نگی خۆی رابگرێت‌و زه‌وی به‌ئاسانی بڕوات.
ئهو تایان‌ه كه له‌ڕاس������تیدا تایه‌ی س������ڵنگێكی گه‌وره‌ی كاته‌رپیالری 80ته‌نییه ،هه‌ركامیان س������ێ مه‌تر به‌رزن. كێشی ئهو ماتۆڕسكیل‌ه 13.6تهنه كه هاوسه‌نگی كێشی پاسێكی گهورهیه. ره‌ی باوم������ه‌ن ،ئ������هو داهێنه‌ری ئۆس������تۆراڵیی‌ه كه ئهو ماتۆڕسكیله‌ی درووستكردووه‌‌و مه‌كینه‌ی لۆرییه‌كی دیزلی بۆبه‌كارهێناوه .درووستكردنی ئهو ماتۆڕسكیل‌ه سێ ساڵی كات ی بردووه‌‌و لهو پرۆژه‌یه‌دا سوود له‌هاوكاری گروپێك له‌ئه‌ندازیار‌و دیزاینه‌ره‌كانی ئهو بوار‌ه وه‌رگیراوه.
ئۆتۆمبێلی نوێ‌و هایبریدی بی ئێم
كۆمپانیای ب������ی ئێم ده‌بلیو هه‌واڵی درووس������تكردنی ئۆتۆمبێلی هابیریدی كۆمه‌ڵه‌ی پێنجی پشتراستكردووه‌‌و رایگه‌یاند كه ئهو ئۆتۆمبێل‌ه له‌دوو مۆدێلی "س������یدان‌و س������اله‌ن"دا س������اڵی داهاتوو له‌بازاڕه‌كان������دا ده‌كه‌وێت‌ه به‌رده‌ست. هه‌روه‌ها ئهو كۆمپانیای‌ه رایگهیاندووه ئۆتۆمبێلی ساله‌نی كۆمه‌ڵه‌ی پێن������ج یه‌كه‌مین ئۆتۆمبێل������ی هایبریدی ئهو كۆمپانیایه‌ی‌ه كه سوكانه‌كه‌ی له‌الی راسته‌وه‌یه. وته‌بێژی كۆمپانیای بی ئێم ده‌بلیو له‌رێوره‌سمی نمایشی ئهو ئۆتۆمبێل‌ه نوێیه‌دا وتی :ئۆتۆمبێلی هایبریدی كۆمه‌ڵه‌ی پێنج تهنیا له‌شێوزای ساڵۆندا درووست ده‌كرێت ،چونكه پاتریی‌ه 40كیلۆواتییه‌كه‌ی ئهو ئۆتۆمبێل‌ه ناتوانێت لهسهر مۆدێله‌كان������ی دیكه‌ش كار بكات‌و جێگه‌ی پێویس������ت
نیسان مۆرانۆی دیزل ده‌كه‌وێت ه بازاڕ ئۆتۆمبێلی نیسان مۆرانۆی دیزلی كه سهرهتا له‌به‌ریتانیاو‌ه ده‌خرێت‌ه به‌رده‌ست ،مه‌كینه‌یه‌كی 2.5لیتری 4بستۆنی dciلهسهر دهبێت ،كه هێزه‌كه‌ی 187ئه‌سپه. ئهو مۆدێل‌ه نوێیه‌ی كۆمپانیای نیسان گێرباكسێكی شه‌ش گێڕه‌‌و سیستمی چوار تایه‌ی ههیه .هه‌روه‌ها كۆمه‌ڵێك تایبه‌تمه‌ندی وهك كوشنی چه‌رمی، دۆزه‌ره‌وه‌ی شوێنی مانگی ده‌سكرد، كامێرایه‌ك بۆبینین ی دواوه‌‌و سیستمی ده‌نگی bose 11ی لهسهر دهبێت.
هیوندای ئۆتۆمبێلی فوتبۆڵی دروست دهكات
كۆمپانیای هیوندای ،ئۆتۆمبێلێكی نوێ به‌دیزانێكی ته‌واو فوتبۆڵی دروست دهكات. كۆمپانیای ئۆتۆمبێلسازی هیوندای كوریای باشوور كه له‌ساڵی 2000هوه سپانسه‌ری ره‌سمی فیفای‌ه به‌هیوای‌ه ئهو ئۆتۆمبێل‌ه تایبه‌ت‌ه دروست بكات‌و رایگهیاندووه به‌مزووان‌ه ئۆتۆمبێله‌كانی به‌رهه‌می خۆی سه‌رنجی ههموو خه‌ڵكی ئه‌فریقای باشورو ئه‌وانه‌ی كه بۆ مۆندیال چوونه‌ت‌ه ئهو واڵته ،بهالی خۆیدا راده‌كێشێت.
قه‌پاغی ئهو ئۆتۆمبێل‌ه به‌چیمه‌نی ده‌سكرد داپۆشراوه‌‌و تۆپێك به‌به‌رزایی 150سانتیمه‌تر لهسهر سه‌قفه‌كه‌ی دانراوهو هێڵه‌كانی ساحه‌ی توپی پێش له‌سه‌ری كێشراوه‌ته‌وه. لهسهر كاپوته‌كه‌ی پێشه‌وه‌ی ئهو ئۆتۆمبێله‌ش گۆڵی تۆپی پێ ههیهو شۆفێره‌ك‌ه دهبێت له‌ناو تۆره‌كه‌و‌ه سه‌یری ده‌ره‌و‌ه بكات .تایه‌كانی ئهو ئۆتۆمبێل‌ه لهبری رینگ تۆپی فوتبۆڵ تێدا به‌كارهێنراوه‌‌و ئاوێنه‌كانی قه‌راغ
له‌ناو پێاڵوی تایبه‌تی تۆپی پێدا دانراوه. له‌فڵچه‌كانیدا جوتێك ده‌ستكێشی گۆڵچی به‌كارهاتوه‌‌و به‌ئاوێنه‌كه‌ی ناوه‌وه‌شدا جوتێك پێاڵوی تۆپی پێ هه‌ڵواسراوه. پێشبینی ده‌كرێت ئهو ئۆتۆمبێل‌ه پێشوازی زۆر گه‌رمی لێبكرێت .به‌ڕێوه‌به‌ری په‌یوه‌ندیی‌ه گشتییه‌كانی هیوندای وتی" :ئهو ئۆتۆمبێل‌ه لهماوهی به‌ڕێوه‌چوونی مۆندیالدا له‌شاره‌كانی ئه‌فریقای باشووردا هاتووچۆ دهكات".
بۆدانانی له‌سندوقی دواو‌ه نییه. مانگی رابردوو گ������ه‌ور‌ه به‌ڕێوه‌به‌ری جێبه‌جێكاری بی ئێم ده‌بلیو ،نۆربه‌رت رایت هۆفه‌ر به‌خستن‌ه به‌رده‌ستی ورده‌كاری ئ������هو ئۆتۆمبێل‌ه هه‌واڵی نمایش������كردنه‌كه‌ی له‌داهاتوویه‌كی نزیكدا دابوو‌ه رۆژنامه‌نووسه‌كان. وته‌بێژی بی ئێم ده‌بلیو سه‌باره‌ت به‌كۆمه‌ڵه‌ی پێنجی نوێ وتیشی :ئهو ئۆتۆمبێل‌ه له‌ناو ئۆتۆمبێله‌كانی هاوشێوه‌ی خۆی������دا ،یه‌كێك‌ه له‌باش������ترینه‌كان .تائێس������تا بی ئێم توانیوه‌یه‌تی ژمارهیهكی باش له‌ئۆتۆمبێل‌ه هایبریدییه‌كانی كۆمه‌ڵه‌ی حه‌وت له‌بازاڕه‌كانی سوكانی چه‌پدا بفرۆشێت. دیزانی نوێی كۆمه‌ڵه‌ی پێنج بۆشایی سندوقی دواوه‌ی بۆ 560لیتر زیادكردووه‌‌و ده‌توانرێت به‌خواركردنه‌وه‌ی كوشنه‌كانی دوواو‌ه ئهو ژماره‌ی بگه‌یه‌نرێت‌ه 1670لیتر.
بی ئێم ده‌بلیو له‌كارگه‌یه‌كی وێرانه‌و‌ه تا ئه‌مڕۆ به‌شی یه‌كه‌م ( Bavarian Motor Worksكارگ������هی مه‌كینه‌ی باڤاریا) یان ،BMWكۆمپانیایه‌كی ئه‌ڵمانی سه‌ربه‌خۆیه BMW .ئۆتۆمبێلی نه‌ته‌وه‌یی واڵت������ی ئه‌ڵمانیایه‌‌و له‌هیچ ش������وێنێكی جیهان وهك ته‌كسی‌و ئۆتۆمبێلی خزمه‌تگوزاری گشتی (جگه‌ل‌ه سكۆری‌هت‌و خزمه‌تگوزاری پۆلیس) به‌كارناهێنرێت. كۆمپانیای بێ ئێم ده‌بلیو كه به‌رهه‌مهێنه‌ری ئۆتۆمبێلی لۆكس‌و به‌كواڵیتییه ،دایكی كۆمه‌ڵێك كۆمپانیا وهك رۆلزرۆیس‌و مینی دێت‌ه ئه‌ژمار .ئهو كۆمپانیای‌ه كاری خۆی له‌شاری میونیخ وهك به‌رهه‌مهێنه‌رێكی مه‌كینه‌ی هه‌وای ده‌ستپێكرد .ئهو كۆمپانیای‌ه له‌شه‌ڕی جیهانی دووه‌مدا فڕۆكه‌ی بۆ ئه‌ڵمانیا درووست ده‌كرد، بهاڵم له‌كاتی شه‌ڕه‌كه‌دا به‌شێوه‌یه‌كی ناخۆش وێران كرا. ی جیهانی یهكهمو به‌هۆی رێككه‌وتنامه‌ی وه‌رساری، دوای شه‌ڕ كارگه‌ی بێ ئێم ده‌بلیو ناچاركرا به‌شی به‌رهه‌مهێنانی مه‌كینه‌ی فڕۆك‌ه له‌كارگه‌كه‌یدا رابگرێت .ئهو كۆمپانیای‌ه له‌ساڵی 1923دا ده‌ستیكرد به‌به‌رهه‌مهێنانی ماتۆڕ سكیل‌و یه‌كه‌مین به‌رهه‌مه‌كه‌ی R32بوو ،كه فرۆشی زۆر سه‌ركه‌تووانه‌ی هه‌بوو .ساڵی ،1928 به‌هه‌ڵگیرانی ئابڵوق‌ه ده‌ستی به‌به‌رهه‌مهێنانی ئۆتۆمبێل كرد. ئارمی بازنه‌یی ئهو كۆمپانیای‌ه تێڕوانینی زۆری لهسهره .یهكێك ده‌ڵێت نیش������انده‌ری تورباینی فرۆكه‌ی‌ه له‌كاتی رۆیشتندا كه له‌پشته‌وه‌ی ئاسمانی شین دیاره‌‌و ئه‌وی دیكه ده‌ڵێت نیشانده‌ری س������ه‌ربازه‌كانی س������وپای باڤاریایه‌‌و ره‌نگه‌كان������ی به‌كارهاتوو له‌جله‌كانیاندا. له‌ساڵی 1933دا ئهو كۆمپانیای‌ه به‌دڵنیابوونه‌و‌ه له‌باردۆخی دارایی‌و پش������تیوانی زانستی‌و كرداریی خۆی بڕیاریدا به‌دروستكردنی ئۆتۆمبێلێكی 6بستۆنی‌‌و مۆدێل‌ه نوێیه‌كانی به‌ناوه‌كانی "سپۆرت"و ی خست‌ه بازاڕه‌وه. "سالۆن" لهس������اڵی 1936دا مۆدێلێكی 326ی به‌هێزی وهك باش������ترین ئۆتۆمبێلی ئهو ده‌یه‌ی‌ه خست‌ه بازاڕه‌وه .ئهو ئۆتۆمبێل‌ه شاسییه‌كی جیاوازی ههیهو به‌باوكی ئۆتۆمبێله‌كانی ده‌یه‌ی 1930دێت‌ه ئه‌ژمار. لهس������اڵی 1937دا مۆدێلی "سپۆرت"ی دوو نه‌فه‌ری 328وهك خێراترین ئۆتۆمبێلی بیسته‌كانی ئه‌وروپا ده‌ناسرا ،بهاڵم دواهه‌مین ئۆتۆمبێلی پێش شه‌ڕ ئۆتۆمبێلێكی مۆدێلی 334ی به‌رهه‌می ساڵی 1939كه قه‌باره‌ی مه‌كینه‌كه‌ی 3500سی سی بوو ،كه دواجار نه‌گه‌یشت‌ه به‌رهه‌مهێنانی گشتی.
12
یه‌کشه‌ممه
2010 /6/27
ژماره 30:
ی به‌خته‌وه‌ریی له‌چیدایه؟ نهێنییه‌كان زۆرین‌ه ی ئه‌ندامان ی خێ������زان كات ێ ده‌یانه‌و ێ گونجاوه؟ ده‌ب ێ هه‌وڵ بده‌یت تا ئهم ش������ێواز ی له‌بار‌ه ی ش������ادی‌‌و به‌خته‌وه‌رییه‌و‌ه بدوێن ،سود بیركردنه‌وه‌یه‌ت بگۆڕیت. له‌ڕه‌فتاره‌كان ی سه‌رده‌م ی پێشوویان وه‌رده‌گرن. گه‌یشتن به‌به‌خته‌وه‌ری ی چه‌ندینجار له‌هاوڕێیان ی خۆیان ده‌بیس������تن: "ئه‌گه‌ر هاوس������ه‌رێك ی نایاب ب������ۆ ژیان په‌یدا ئه‌گه‌ر له‌ژیانتدا خۆشحاڵ نیت ،ئێستا كاتێك ی بكه‌م ئه‌وا به‌خته‌وه‌ر ده‌بم" ،بهاڵم به‌خته‌وه‌ری ی گونج������اوه له‌چۆنییه‌ت������یو هۆكاره‌كان������ ی ئهو ئهو كات������ه نییه ك������ه ت������ۆ چاوه‌ڕوان ی بیت ،مه‌سه‌له‌ی‌ه بكۆڵیته‌و‌ه كه بۆچ ی نائاسوده‌یت؟ ئایا به‌خته‌وه‌ری ی بریتیی‌ه له‌هه‌س������ت ی ڕازیبوونتان ته‌نیاو نائومێدیت؟ له‌چ ی ده‌ترس������یت؟ ههست له‌كه‌س������ایه‌تیتان ،كاره‌كه‌تانه‌و ئهو ش������وێن‌ه ی به‌دواكه‌وتن‌و بێنرخ ی ده‌كه‌یت؟ توڕه‌ی ی ژیان ی ده‌ته‌و ێ تیایدا بژی������ت .به‌خته‌وه‌ری ی له‌ناخ ی داگیركردوویت؟ زه‌ینت پڕ بووه له‌هه‌س������ت ی خۆتدایه‌و هیچ پێویس������تییه‌كت به‌كه‌سانی تر په‌ش������یمان ی له‌ڕابردووت؟ هه‌روه‌ك د.فیل مه‌ك نییه ئهم ڕاستییه‌ت بۆ بسه‌لمێنن .به‌خته‌وه‌ری ی گرۆ ی پس������پۆڕ ی بوار ی ده‌روونناس ی ده‌ڵێت: بریتیی‌ه له‌كۆنتڕۆڵێك ی ته‌واوه‌تیانه‌و هه‌مه‌الیه‌ن‌ه ی "تا له‌ش������تێك نه‌گه‌یت‌و زانیارییه‌ك ی ته‌واو ی ههموو بیروهۆش‌و پێداویستییه‌كانت ،لێره‌دا لهس������ه‌ر كۆنه‌كه‌یته‌وه ،ناتوانیت گۆڕان ی تیادا ههن������دێ له‌هۆكاره‌كان������ ی به‌خته‌وه‌رنه‌ب������وون بكه‌یت" ،ڕه‌نگ‌ه تۆش كات ی ئه‌وه‌ت هاتبێت تا ده‌خه‌ینه‌ڕوو تا بهرچاو ی تۆ ی خوێنه‌ر روونتر ئهو شتان‌ه ی كه له‌ژیانتدا بوونه‌ت‌ه مای‌ه ی ڕه‌نج‌و بێ������تو یارمه‌تیده‌رب������ێ له‌به‌خته‌وه‌ربوون������ت .ئازار ،ده‌ستنیشانیان بكه‌یت ،پاشان به‌ورد ی بیر له‌مه‌س������ه‌ل‌ه گرنگه‌كان������ ی ژیانت بكه‌ره‌وه، ئه‌گه‌ر هه‌ستیش������ت كرد به‌ته‌نها ناتوانی بیر پێشبینیی‌هنادروسته‌كان هۆكار ی نائاس������وده‌یی‌‌و به‌دبه‌خت ی زۆرین‌ه ی لهو مه‌سه‌الن‌ه بكهیتهوه ،ئه‌وا به‌دوا ی هاوڕێیه‌ك ی خه‌ڵ������ك چیی������ه؟ ه������ۆكاره‌كان زۆرن ،بهاڵم باشدا بگه‌ڕێ .هه‌وڵ ی چاره‌سه‌ر ی ده‌روونیش بێگومان ڕێژهیهك ی زۆریان بۆ ئهوه ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه بده به‌ب ێ ئهوه ی په‌نا ببه‌یته‌به‌ر داوده‌رمان. ب������ۆ ئامرازه‌كان������ ی ڕاگه‌یان������دن‌و خه‌ڵكان ی ده‌ب ێ خۆت خۆشبوێت چوارده‌ورمان ،چونكه ئهوانه هه‌میش������ه به‌ئێم‌ه ده‌ڵێن كه نائاس������وده‌ین‌و له‌ژیان ی ئێس������تامان یه‌كێ������ك لهو فاكته‌ران‌ه بۆ ده‌س������ته‌به‌ركردن ی ڕاز ی نه‌بین ،پێمان ده‌ڵێن كه ده‌ب ێ چاوه‌ڕوان ی به‌خته‌وه‌ر ی له‌ناو ئه‌ندامان ی خێزاندا پێویسته، چج������ۆر‌ه ژیانێك بین ،چۆن هه‌س������ته‌كانمان بوون ی ئاش������تی‌‌و ئارام ی ده‌روونیی������ه لهگهڵ ده‌رببڕین‌و چ جۆر‌ه هه‌لومه‌رجێك ی ژیان بۆ ئێم‌ه خۆت‌و چوارده‌وره‌كه‌تدا .ئه‌گه‌ر تێڕوانینێك ی
پۆزه‌تیڤان������ه‌ت له‌هه‌مب������ه‌ر خ������ۆت هه‌بێ������ت، ئاماده‌گییه‌ك ی زۆرتریشت بۆ ڕووبه‌ڕووبوونه‌و‌ه لهگهڵ كێش������ه‌كان ی ژیانتدا په‌ی������دا ده‌كه‌یت. ئه‌گه‌ر متمانه‌به‌خۆبوونت تیادا كهمه ،یه‌كه‌مین ش������ت ده‌ب ێ بیزانیت ئه‌مه‌ی‌ه كه ژیان ی خۆت لهس������ه‌ربنه‌ما ی السایی كه‌سانیتر بنیات مه‌نێ. به‌متمانه‌به‌خۆبوونه‌و‌ه بچۆ بۆئه‌و شوێنان‌ه ی خۆت مه‌به‌ستته‌‌و ئهو كاران‌ه ئه‌نجام بده كه چێژیان لێده‌بینی‌‌و ههمیشه مۆدیلێك ی سه‌ركه‌وتوو بكه به‌به‌رنام‌ه ی كاركردن .ئه‌گه‌ر ده‌ته‌و ێ تا له‌ژیاندا ماویت خۆشحاڵ‌و ئاسوده‌بیت ،ههر له‌ئێستاو‌ه تۆو ی ئاشتی‌‌و ئارام ی له‌ده‌روونتدا بچێنه. ڕێگایه‌كی ئاسان بۆ به‌خته‌وه‌ر ی خێزان بناغه‌كان ی ژیان ی هاوس������ه‌رێتی‌‌و ئهو هۆكار‌ه نهێنیان‌ه ی ده‌بن������ه مای‌ه ی به‌خته‌وه‌ری ی خێزان، له‌سه‌رجه‌م كۆمه‌ڵگاكان ی جیهاندا بۆت‌ه مای‌ه ی بایه‌خ������ ی پس������پۆڕان ی بوار ی س������ایكۆلۆژی‌‌و سۆس������یۆلۆژی .لهگهڵ زۆری ی ئهو هۆكاران‌ه ی ده‌بن‌ه مای‌ه ی هێنانه‌د ی چه‌مك ی به‌خته‌وه‌ریی ،زۆر له‌پسپۆڕان ی هه‌ردووال لهسهر چهند نهێنییه‌ك ی ئهو به‌خته‌وه‌ریی‌ه یه‌كڕان ،لهوانه: .1ژیانێك ی رۆمانتیكیان‌ه دروست بكه كاتێك هاوس������ه‌ره‌كه‌تان دێته‌و‌ه ب������ۆ ماڵهوه، مه‌س������ه‌له‌یه‌ك ی بچوك ی وروژێن‌هر‌و پێكه‌نیناو ی ببووژێنه‌ره‌وه ،له‌سوچێك ی ماڵه‌كه‌تدا هه‌رشتێكت
ی ته‌ندروست چۆن په‌یوه‌ندییه‌ك له‌خێزانه‌كه‌تدا دروست ده‌كه‌یت؟
له‌ڕوانگ‌ه ی ژن‌و مێرد ی خۆرهه‌اڵتییه‌وه، ده‌ربڕین ی خۆشه‌ویست ی بۆ یه‌كتر كهم ێ دژواره ،زۆرجار ژن‌و مێرد له‌بنه‌ڕه‌ته‌و‌ه حه‌ز بهوه ناكه‌ن هه‌سته‌كانیان ده‌رببڕن، ئه‌مه‌ش ئهو كێشه گهورهیه له‌ژیان ی خێزان ی ژن‌و مێرد دروس������ت دهكات كه كاتێك كێشه دێت‌ه به‌رده‌میان ،بار ی سایكۆلۆژ ی یه‌كتریان نه‌ناسیوه‌و نازانن چۆن كێشه‌كان بخه‌نه‌ڕوو تا به‌دوا ی چارهس������ه‌ر بگه‌ڕێن. لێك تێنه‌گه‌یشتن‌و وێنا ی نادروست بۆ تێڕوانینه‌كان ی یه‌كتر ،ورد‌ه ورد‌ه دهبێته مای‌ه ی كاڵبوونه‌و‌ه ی ئهو په‌یوه‌ندییه‌ش كه له‌نێوان هه‌ردووالدا دروست بووه ،لێره‌دا كۆمه‌ڵێك خ������اڵ ده‌خه‌ینه‌ڕوو تا بتوانی ژیانێك ی ته‌ندروست ی خێزانی ببه‌یته‌سه‌ر. په‌یوه‌ند ی ته‌ندروست زۆر گرنگه نهبوون ی په‌یوه‌ند ی ته‌ندروس������ت یه‌كێك‌ه له‌هۆكاره‌كان������ ی هه‌ڵوه‌ش������انه‌و‌ه ی ژیان ی خێزان������ی .كار ی زۆر یا متمانه‌كردن ی هاوس������ه‌ره‌كه‌ت به‌هاوڕێیه‌ك������ ی خۆی، واده‌كات زۆرین������ه ی كێش������ه‌كانت ب������ۆ باس نه‌كات .ناب ێ لێ������ره‌دا هه‌وڵ بدهی به‌زۆره‌ملـ ێ هاوسه‌ره‌كه‌ت ناچار بكه‌یت قس������ه لهب������ار‌ه ی مه‌س������ه‌له‌كانه‌و‌ه بكات، به‌پێچه‌وانه‌و‌ه به‌میهره‌بانی‌‌و هاوده‌ردییه‌و‌ه
هه‌وڵ بده خاڵ ی تێڕوانینتان لهگهڵ یه‌كتر هه‌ڵبژێر‌ه كه ئه‌ویش فرسه‌تی گونجاو ی ئاڵوگۆڕ بكهن له‌پێن������او په‌یوه‌ندییه‌ك ی هه‌بێ������ت .به‌ده‌ر له‌دۆزین������هوه ی چانس‌و ته‌ندروستدا. فرسه‌تێك ی گونجاو بۆقسه‌كردن ،هه‌رگیز هه‌وڵ مه‌د‌ه له‌كاتێك ی نه‌ش������یاودا بته‌و ێ گفتوگۆیه‌ك ی سه‌ركه‌وتوو ئه‌نجام بده‌یت. ئاڵوگۆڕ ی تێڕوانینه‌كانتان بكهن ئه‌گ������ه‌ر ناتوان ی به‌ش������ێوه‌یه‌ك ی زاره‌ك ی پهیوهندی دروس������ت بكه‌یت ،یادداشت خۆشه‌ویست ی بۆ هاوسه‌ره‌كه‌ت ده‌رببڕ‌ه بۆ یه‌كت������ر بنوس������نو ل������هو ڕێگه‌یه‌و‌ه تهنها ده‌ربار‌ه ی خۆپه‌رست ی قس‌ه مهكه، تێڕوانینه‌كانتان ئاڵوگۆڕ بكهن .نوسین ی چونكه الیهن������ ی به‌رامبه‌ریش������ت ماف ی كێش������ه‌كان بۆكه‌س������ ی به‌رامبه‌رت ،ئهو قس������ه ی ههیهو ده‌ب ێ له‌بر ی دیكتاتۆر ی چانسه‌ت دهدات ێ كه زیاتر بیر له‌په‌یامه‌كه‌ت له‌قس������ه‌كردندا ،هه‌وڵ ب������ده‌ن گفتوگۆ بكاته‌وه‌و خێراو به‌په‌ل‌ه وه‌اڵمت نه‌داته‌وه .له‌نێوانتان دروس������ت ببێ .ئه‌گه‌ر بته‌و ێ ئه‌گه‌ر حه‌ز به‌خه‌ت ی نوسینت ناكه‌یت ،ئه‌وا ههمیشه له‌بار‌ه ی كێش������ه‌كانتانه‌و‌ه قس‌ه ده‌توان ی داوا له‌به‌رامبه‌ره‌كه‌ت بكه‌یت شتت بكهن ،كه‌س ی به‌رامبه‌رتان زوو ده‌ڕه‌نجێ. بۆ بنوسێت ،به‌م چه‌شن‌ه هه‌م ئاڵوگۆڕ ی كهم ێ ئاقاڵنه‌تر مامه‌ڵ‌ه بكه تێڕوانینتان كردووه ،هه‌م باشتر ده‌توانن له‌تێڕوانینه‌كان ی یه‌كتر ڕابمێنن پاشان ئه‌گه‌ر ههموو ڕێگاكان������ت تاقیكرده‌وه‌و كه‌س������ ی به‌رامب������ه‌ر ه������ه‌ر ح������ه‌ز ی وه‌اڵم ی یه‌كتر بده‌نه‌وه. به‌په‌یوه‌ندییه‌ك������ ی ته‌ندروس������ت نه‌كرد، كات ی ئهوه هاتووه كهم ێ به‌هێزتر بێیت‌ه كاتێك ی باش بۆ گفتوگۆ هه‌ڵبژێرن له‌وانه‌ی������ه هاوس������ه‌ره‌كه‌ت ههموو كاتێ مه‌یدان������هوهو به‌ئاقاڵنه‌ت������ر مامه‌ڵ‌ه لهگهڵ تاقه‌ت ی قس������ه ی نهبێت ،ڕه‌نگ‌ه رۆژێك ی به‌رامبه‌رتدا بكه. خراپ������ ی له‌كاره‌كه‌یدا به‌س������ه‌ربردبێت، تێگه‌یشتنت بۆ هاوسه‌ره‌كه‌ت ههبێت دووچار ی كێش������ه ی خێزان ی بووبێت. كات ێ بۆ قسه‌كردن لهگهڵ هاوسه‌ره‌كه‌تدا ده‌ب ێ ئارام‌و تێگه‌یشتنت بۆهاوسه‌ره‌كه‌ت ههبێت ،عه‌شق‌و ئارام ی بۆدروستكردن ی په‌یوه‌ن������د ی ته‌ندروس������ت له‌گ������ه‌ڵ هاوس������ه‌ره‌ك‌هت‌و تهنانهت منداڵه‌كانیشدا زۆر گرنگه .هه‌وڵ بده الیهن ی كهم ڕێز له‌كه‌س‌ه خۆشه‌ویسته‌كان ی هاوسه‌ره‌كه‌ت بگریت ،تا هاوسه‌ره‌كه‌ش������ت هه‌ستێك ی دڵنیایی‌‌و ڕێ������ز له‌ناخیدا بڕوێت و متمان‌ه ی ئ������هوه ی له‌ال په‌یدا بكه‌یت كه ئهو بایه‌خ ی تایبه‌ت ی له‌دڵ‌و هه‌س������ت ی ت������ۆدا ههیه. هه‌وڵ بده ههن������گاو به‌هه‌نگاو پهیوهندی دروست بكه‌یت ،ههر ئهو په‌یوه‌ندییه‌ش������ه دهبێته مای‌ه ی له‌دایكبوون ی به‌خته‌وه‌ر ی هه‌میشه‌ی ی له‌خێزاندا.
پێو یس������ته به‌زمانێك ی نه‌رم‌و چ������ه‌ور پێیبڵێ، لهو شوێن‌ه ی كه پێویسته كاره‌ك‌ه ئه‌نجام بدات، به‌هه‌م������ان ئهو زمان‌ه نه‌رم‌ه بیر ی بهێنه‌ره‌وه. ه������ه‌وڵ ب������د‌ه س������ه‌ر جه‌م ئ������هو كاران‌ه ی ده‌تانه‌و ێئه‌نجام ی بده‌ن ،به‌ش������ێوه‌یه‌ك ی ڕۆمانتیك������ ی ئاماده‌یان بكهن ت������ا ورد‌ه ورد‌ه ئه‌وی������ش بۆبینین ی تۆ زۆر پ������ه‌رۆش ده‌بێت‌و خۆ ی ببێت‌ه ساتێك ی پڕ له‌یاده‌وه‌ریی ،بۆنمون‌ه له‌وانه‌ی‌ه شوێن ی كاره‌كه‌ش زووتر به‌جێبهێڵێت. به‌هاوسه‌ره‌كه‌ت بڵ ێ له‌مه‌تبه‌خه‌ك‌ه په‌رداخێك چا ی گه‌رم بنۆشێت ،پاشان موزیكێك ی نه‌رم‌و .3خۆراك ی خۆش ئاماد‌ه بكه هێد ی لێبده. ههموو خانمان ی ناوماڵ یه‌كڕان لهس������ه‌ر ئهوه ی ئهو پیاوان‌ه ی كه به‌مه‌تبه‌خ نامۆ نین ،به‌ڕاست ی .2به‌هاوسه‌ره‌كه‌ت بڵ ێ زۆر جوانی! پیاوێك ی كامڵن .ههر پیاوێك ده‌ب ێ ئاش������نا ی ژن هی������چ كاتێك له‌بیس������تن ی ئهم ڕس������ته‌ی‌ه لێنان ی خۆراك‌ه ئاس������انه‌كان بێ������تو بتوان ێ ماندوونابێ������ت ،ته‌نان������ه‌ت ئ������هو كاتانه‌ش كه به‌الیه‌ن ی كه‌مه‌و‌ه خۆراكێك������ ی به‌تام له‌مه‌تبه‌خ چاوه‌ڕوان ی ئه‌مجۆر‌ه ڕستان‌ه ناكات زۆر چێژ ی دروس������ت بكات .ڕێ������گا ی ئاماده‌كردن ی ئهو لێده‌بینێت ،جارجار له‌شوێن ی كاره‌كه‌ت تێل ی بۆ خۆراك‌ه ی هاوسه‌ره‌كه‌ت حه‌ز ی لێیه‌تی ،فێر ی بكهو ئهم ڕسته‌ی‌ه ی پێبڵێ، بب������هو جاربه‌جاریش به‌دروس������تكردن ی ئهو هه‌روه‌ها ئیمه‌یڵ‌و نام������ه ی مۆبایل ی بۆبنێره‌و جۆر‌ه خۆراكان‌ه هاوسه‌ره‌كه‌ت نقوم ی ده‌ریا ی بنوس‌ه هه‌رگیز به‌رگ‌ه ی دوور ی ئهو ناگرێت ،ڕۆمانتیك‌و خۆشه‌ویست ی بكه.
ی خێزانه‌كه‌ت ی داهات چۆن ئاست به‌رز ده‌كه‌یته‌وه؟ هه‌م������وو ئه‌ندامان ی خێ������زان له‌پێن������او دابینكردن ی كات ی كاركردن لهگهڵ كات به‌س������ه‌ربردن له‌یه‌كتر ژیانێك ی س������ه‌ركه‌وتووانه‌دا هه‌وڵ ده‌ده‌ن ،س������ه‌رۆك جیاده‌كه‌نه‌وه‌‌و ئهم دوو مه‌س������ه‌له‌ی‌ه تێكه‌اڵو ی یه‌كتر خێزان به‌شێوه‌یه‌ك ی مامناوه‌ند ی نزیك‌ه ی 40%تا ناكه‌ن. 50%ی كاته‌كان ی ژیانیان بۆ كار ته‌رخان دهكات، تێڕوانین یپۆزه‌تیڤان‌ه به‌دڵنیاییه‌و‌ه سه‌رۆك خێزانه‌كان له‌بیر ی ئه‌وه‌دان كه ئهم������ه یهكێك������ه له‌مه‌س������ه‌ل‌ه گرنگه‌كان ی كه‌س������ان ی چۆن ئاست ی داهات ی خۆیان به‌رزتر بكهنهوه. هه‌میش������ه له‌بار‌ه ی ئهم جۆر‌ه مه‌سه‌النه‌و‌ه گه‌لێك قس‌ه س������ه‌ركه‌وتوو ،ده‌ب ێ تێڕوانینێك ی ڕاستت بۆ خۆت‌و ده‌بیستین" :ئه‌رك‌و مه‌سره‌ف ی ژیان له‌زیادبووندایه ،ژیانت هه‌ڵببژێریت .مه‌به‌س������ت له‌تێڕوانین ی ڕاست‌و ئه‌رك‌و كرێی هاتوچۆ زیاد دهبێت ،باج‌و خه‌راج به‌ره‌و دروس������تیش ئهوهیه ك������ه كاتێ������ك بارودۆخه‌كان زۆربوون ده‌چێت ،بهاڵم داهاته‌كانمان ههر به‌جێگیری ی به‌س������ه‌ر یه‌كتردا ده‌كه‌ونه‌وه ،له‌بر ی ئهوه ی ده‌س������ت ماونه‌ته‌وه" ،پاشان له‌خۆمان ده‌پرسین "بۆچ ی هه‌وڵ ی به‌سه‌رزه‌نشتكردن ی خۆت بكه‌یت ،هه‌وڵ ی په‌یداكردن ی به‌رزكردنه‌و‌ه ی ئاست ی داهات ی خێزانه‌كه‌مان نه‌ده‌ین؟" ڕێگاچاره‌سه‌رێك بده .هه‌روه‌ها له‌كات ی كاركردندا، تۆ ده‌توانی������ت داهات ی خێزانه‌كه‌ت به‌رزتر بكهیتهوه ،ده‌ب ێ هه‌میش������ه زه‌رده‌خه‌نه‌یه‌ك لهس������ه‌ر لێوت بێت‌و ئه‌گ������ه‌ر ئه‌مه‌ت له‌توانادا نه‌ب������وو ،كه‌وات‌ه به‌دڵنیاییه‌و‌ه به‌ڵێنه‌كانت ببه‌ره‌سه‌ر .تێڕوانین ی پۆزه‌تیڤ له‌هه‌ست‌و كێش������ه‌ك‌ه له‌وه‌دای‌ه زانیاریت لهب������ار‌ه ی بهرنامه بۆ نه‌ستدا ،ڕه‌نگ‌ه نه‌توان ێ سه‌رجه‌م كێشه‌كانت له‌ژینگ‌ه ی به‌رزكردنه‌و‌ه ی ئاست ی داهات كهمه یاخود ههر نییه .كاره‌كه‌تدا چارهس������ه‌ر بكات ،بهاڵم به‌به‌راورد لهگهڵ ئهو هۆكاران‌ه ی ده‌بنه‌مای‌ه ی سه‌ركه‌وتن ی ئابوری ،لێره‌دا تێڕوانین ی نیگه‌تیڤدا ده‌توان ێ زۆر وز‌ه ی سودبه‌خشت پێبه‌خشێت‌و چانس ی سه‌ركه‌وتنتان زیاتر دهكات. ئاماژه‌ی بۆ ده‌كه‌ین ،كه‌بریتین له: با ئه‌لته‌رناتیڤت نهبێت ل������ه‌كاردا هه‌وڵ ب������د‌ه النیكه‌م مرۆڤێ������ك بیت كه دۆزینه‌و‌ه ی ئه‌لته‌رناتیڤێك بۆ پۆس������ته‌كه‌ت كارێك ی دژوارو س������ه‌خت بێت .ئه‌گه‌ر ت������ۆ مرۆڤێك بیت به‌س������ه‌خت ی بتوانر ێ ئه‌لته‌رناتیڤ بۆ پۆس������ته‌كه‌ت بدۆزرێته‌وه ،ئه‌وا به‌رپرس������ه‌كه‌ت نهك ده‌ستبه‌ردارت نابێت ،به‌ڵكو هه‌وڵ دهدات موچه‌‌و داهاته‌كه‌ت زیاتر بكات‌و تهنانهت پشتیوانی كاره‌كانیشت بێت تاوه‌كو پۆسته‌ك‌هجێنه‌هێڵیت.
رۆبچۆر‌ه ناو پیشه‌كه‌ت ئایا ده‌زانیت ههر پیشه‌كارێك ی شاره‌زا تا له‌بواره‌كه‌ی خۆیدا ڕۆبچێت ،به‌هه‌مان ئه‌ندازه‌ش ئاست ی داهاته‌ك‌ه ی به‌رزت������ر ده‌بێته‌وه؟ له‌جه‌راحێكه‌و‌ه بگ������ر‌ه تا ده‌گات‌ه بازرگانێك ،ئه‌گه‌ر لێی بپرسیت چۆن له‌پیشه‌كه‌تدا س������ه‌ركه‌وتنت به‌ده‌س������تهێناوه ،ئه‌وا به‌شێك ی زۆر ی هۆكاره‌ك‌ه ی ده‌گێڕێته‌و‌ه بۆ شاره‌زابوون له‌زۆرین‌ه ی الیه‌نه‌كان ی ئهو كار‌ه ی ئه‌نجام ی دهدات .به‌تێڕوانین ی پسپۆڕان ی كۆمه‌ڵناس������ی ،له‌پڕدا نه‌گه‌یشتوونه‌ت‌ه ئهو قۆناغه ی ئێستایان ،به‌ڵكو له‌هه‌وڵێك ی به‌رده‌وامدا بوون كهسی نمونه‌یی بكه به‌سه‌رمه‌شق تا گه‌یشتونه‌ت‌ه ئهو قۆناغه .لێره‌دا مه‌به‌ستمان ئهوهیه كه بڵێین ده‌ب ێ پسپۆڕ ی له‌بوار ی پیشه‌كه‌تدا په‌یدا بكه‌یت ،له‌ش������وێن ی كاره‌كه‌تدا ،ئهو مرۆڤان������ه بكه به‌هاوڕێی تهنانهت هه‌وڵ بده لهو كۆرس‌و كۆڕو كۆبوونه‌وانه‌شدا ڕاس������ته‌قین‌ه ی خۆت كه ده‌توان ی له‌ڕوو ی ش������ێواز ی مامه‌ڵه‌كردنه‌و‌ه سودیان لێوه‌ربگریت ،تهنانهت ده‌توانن به‌شداربیت كه په‌یوه‌ندیان به‌پیشه‌كه‌ته‌و‌ه ههیه. ببن‌ه سه‌رمه‌شقێك ی جوان بۆ ڕه‌فتاره‌كان ی تۆش. سپۆڕان‌ه كار بكه به‌ده‌م ژیانه‌و‌ه پێبكهنه له‌ه������ه‌ر كارێكدا هه‌س������ت به‌به‌رپرس������یارێت ی بكهو سه‌رجه‌م ئه‌ركه‌كانت به‌باش������ترین شێواز به‌ڕێوه‌ببه .هه‌وڵ بده زه‌رده‌خه‌ن‌ه ببێت‌ه میوان ی لێوه‌كانت ،تهنانهت له‌شوێن ی كاركردن ،خۆت له‌ته‌له‌فۆن ی بێبه‌هاو بێسود له‌دونیا ی كڕین‌و فرۆشگاكانیشدا ههمیشه فرۆشیار‌ه دووربخه‌ره‌وه ،كاتێك داوات لێده‌كه‌ن به‌دواداچوون بۆ سه‌ركه‌وتووه‌كان زه‌رده‌خه‌یه‌نه‌یه‌ك میوانیانه‌‌و ئه‌مه‌ش كارێك بكه‌یت ،به‌ورده‌كارییه‌و‌ه ئه‌ركه‌كه‌ت به‌ئه‌نجام سیحر ی به‌ره‌و پێشچوونیانه ،ئهم نمونه‌یه‌ش بۆ ژینگ‌ه ی بگه‌یه‌نه .كاتێك ئه‌ركت پێده‌سپێردرێ ،ته‌واو ی بكهو كاره‌ك‌ه ی تۆش گرنگه .ههر له‌شوێن ی كاره‌كه‌ته‌و‌ه تا هه‌رگیز كار به‌نیوه‌چڵ ی جێمه‌هێڵه .كه‌سان ی پسپۆڕ ،ده‌گات‌ه ناوماڵه‌كه‌ت ،با زه‌رده‌خه‌ن‌ه هاوڕێت بێت.
ژماره 30:
ی گه‌رم ه ی فه‌قێیان بازاڕ هێشتا حوجر ه
یه‌کشه‌ممه
2010 /6/27
15
فه‌قێكان ی بیاره به‌نیاز ی خوێندن ی ئینگلیز یو كۆمپیوتهرو ئینته‌رنێتن س������ه‌عدی ی ش������یراز یو فه‌رهه‌نگ������ ی ئه‌حمه‌د یو بابه‌ت‌ه ش������ه‌رع یو زانست یو ئه‌ده‌بییه‌كان������ ی ت������ر ده‌خوێندرێت"، به‌ده‌رل������ه‌وه‌ش هه‌وڵ ی ئ������هوه ده‌ده‌ن كه وانه‌كانیان لهگهڵ پێشكه‌وتن‌ه زانستیی‌ه نوێی������ه‌كان بگونجێنن" ،به‌پێویس������ت ی ده‌زانی������ن وانه‌كان ی زمان ی ئینگلیز یو كۆمپیوتهرو ئه‌نته‌رنێت زیاد بكهین بۆ خانه‌قاكه‌مان".
ی تائێستا خانه‌قا بیاره به‌رده‌وام ه له‌وه‌رگرتنی ئهو ی كه‌سان هی ك ه خوازیار فێربوونی قورئان‌و زانسته ئایینییه‌كانن، ی خانه‌قاكه‌ش مامۆستایه‌ك ی ی زمان زیادكردنی وانه‌كان ئینگلیزی‌‌و كۆمپیوت هر‌و ئینته‌رنێت بۆ خانه‌قاك ه به‌پێویست ده‌زانێت. فه‌رهه‌نگ دارا له‌بیار‌ه خانه‌ق������ا ی بی������ار‌ه لهس������اڵ ی 1882 دروس������تكراو‌ه‌و م������اوه ی 128س������اڵ‌ه خانه‌قاك‌ه ی حوجر‌ه ی تێدایه‌و س������ااڵن‌ه چه‌ندی������ن فه‌ق ێ ل������هو حوجرهیه فێر ی زانسته ئایینییه‌كان ده‌بن. یه‌حیای ته‌مه‌ن سیازده‌س������اڵ ،تازه‌ترین فه‌قێ������ ی خانه‌ق������ا ی بیاره‌ی������ه ،دوا ی ته‌واوكردن ی پۆل������ ی پێنجه‌م ی بنه‌ڕه‌ت ی لهس������ه‌ر ویس������ت ی خ������ۆ یو هاندان ی خێزانهكه ی ئێستا خه‌ریك ی خوێندن ی وانه‌كان ی سهرهتا ی فه‌قێیایه‌تییه .ئهو ،كه له‌سه‌یدسادقه‌و‌ه هاتووه بۆئه‌و حوجرهیه ، خۆ ی به‌به‌خته‌وه‌ر ده‌زانێت‌و بهو جۆر‌ه ژیان‌ه ڕاز یو خۆش������حاڵه" ،به‌م ڕێگای‌ه به‌خته‌وه‌ر ی ڕاسته‌قین‌ه ی هه‌ردوو دونیام به‌نسیب دهبێت".
فه‌قێکانی ئێستا ده‌یانه‌وێت له‌ته‌کنه‌لۆجیای سه‌رده‌م به‌ئاگا بن فۆتۆ :فه‌رهه‌نگ دارا
له‌خانه‌قا ی بیاره ناوبراو ئاماژه ی به‌وه‌دا كه وهرگرتن������ ی فه‌قێ به‌س������تراوه‌ته‌و‌ه به‌ڕه‌خس������اندن ی بوار ی خزمه‌تكردن‌و دابینكردن ی شوێن ی حه‌وانه‌و‌ه‌و خۆراك‌و مامۆستاوه" ،وانه‌كانمان جیاوازن لهوانه ی قوتابخان������ه حكومیی������ه‌كان" ،هه‌ربۆی‌ه فه‌قێكان جگه‌له‌ڕۆژان ی هه‌ینی‌و سێشه‌مم‌ه ی ههموو رۆژه‌كان ی ت������ر وان‌ه ده‌خوێنن، وانه‌كانیان جیاوازه له‌قوتابخان ه له‌ڕو ی ته‌مه‌نیشه‌و‌ه له‌ته‌مه‌ن‌ه جیاوازه‌كان حكومی ئێس������تا خانه‌قا ی بی������ار‌ه نزیك‌ه ی 60فێرخوازیان وهرگرتووه" ،به‌م پێیه‌ش فه‌ق������ێ ههیهو خه‌ریك ی كار ی فه‌قێیه‌تی ته‌مه‌نه‌كان لێر‌ه جیانه‌كراونه‌ته‌و‌ه تهنها خۆیانن كه له‌ناوچ‌ه جیاجیاكان ی هه‌رێم‌و له‌ڕوو ی خوێن������دن‌و ش������اره‌زابوونه‌و‌ه جیاده‌كرێنه‌وه". كوردستان ی خۆرهه‌اڵته‌و‌ه هاتوون. فاخیر ش������ه‌قاڵوه‌ی ی ش������انز‌ه س������اڵ‌ه لهو خانه‌قایه‌دا فه‌ق ێ به‌س������ ێ قۆناغدا له‌خانه‌قا ی بیاره‌دا كارده‌كات‌و له‌ئێستادا تێپه‌ڕده‌بێت قۆناغ ی یه‌كه‌م (س������وخته) به‌ڕێوه‌به‌رو مامۆس������تای‌ه له‌فێرگه‌كه‌یدا ،قۆناغ������ ی دووه‌م (مامناوه‌ند) قۆناغ ی سه‌باره‌ت به‌ش������ێواز ی وهرگرتن ی فه‌ق ێ س������ێیه‌م (موس������ته‌عید) كه دوابه‌دوا ی
تێپه‌ربوون ی به‌م سێ قۆناغه‌دا ئینجاز‌ه ی مه‌الیه‌ت ی پێده‌به‌خشرێت‌و وهك پێشنوێژ‌و وتاربێژ یاخود وهك مامۆستا دهتوانێت وانه‌كان ی فه‌قیه‌ت ی بڵێت������هوهو خزمه‌ت بكات ،هاوكات س ێ ساڵ تاشه‌ش ساڵ فه‌قێكان وهك وتاربێژ‌و پێشنوێژ ههر 12 زانسته‌ك‌ه ی فێرده‌كه‌ن ،وات‌ه ده‌بن‌ه مه‌ال ی دوانز‌ه عیلم.
بڕوانامه‌ك‌ه ی لهالیهن وهزارهت ی ئه‌وقافه‌و‌ه باوه‌ڕپێكراو بێت" ،چونكه ئهو ئیجاز‌ه ی مه‌الیه‌تی‌ه ی ئه‌وان ده‌یبه‌خش������ن لهالیهن وهزارهت������هوه كار ی پێناكرێت" ،دهبێت دیسان تاقیكردنه‌و‌ه ی تر بكرێنهوه". مه‌ری������وان نه‌قش������به‌ند ی به‌ڕێوب������ه‌ر ی ڕاگه‌یاندن������ ی وهزارهت������ ی ئه‌وق������اف ڕایده‌گه‌ینێت كه له‌وه‌زاره‌ته‌كه‌یان یه‌ك‌ه ی فه‌قێیانی������ان ههیهو به‌پێ ی یاس������ا ی ئهو یه‌كه‌ی‌ه هیچ حوجره‌یه‌ك نابێت له‌حه‌وت فه‌قێ ی تیا بێت ،چونكه وهزارهت لهسهر ڕه‌سمیات كارده‌كات‌و ئه‌وان له‌سه‌رده‌ست ی مامۆس������تایهك ی ئایین������ ی بڕوانامه‌یان وهرگرتووه" ،بهاڵم ئێم‌ه تاقیكردنه‌وه‌یان پێ ئه‌نجام ده‌ده‌ین‌و بڕوانامه‌یان ده‌ده‌ین‌ه كه به‌بڕوانام‌ه ی شه‌ش ی ئاماد‌ه ی حساب ده‌كرێت" ،هاوكات لهگهڵ ئه‌وه‌دا تهنها
ئینگلیزی كۆمپیوتهرو ئینته‌رنێت زیاد ده‌كه‌ن مه‌ال مووس������ا ی بیاره ،یهكێك له‌پیاو‌ه ئاینییه‌كان ی ناوچ‌ه ی هه‌ورامان‌و خانه‌قا ی بیاره س������ه‌باره‌ت به‌میتۆد ی خۆێندن‌و ئ������هو كتێبان������ه ی ك������ه له‌خانه‌قاكاندا خوێندراوون ،ئاماژه ب������هوه دهدات كه ئهو پ������ه‌ڕاو‌و په‌رتووكان������ه ههر هه‌مان ئهوانه بوون كه له‌زانكۆكان ی ئه‌زه‌هر‌و تاران‌و زۆرێ������ك له‌واڵتان ی ناوچه‌كه‌دا خوێندراون" ،له‌م خانه‌قای‌ه س������ه‌ره‌ڕا ی قورئ������ان‌و فه‌رمووده‌كان������ ی په‌یامبه‌ر، كتێبه‌كان ی بووس������تان‌و گوڵس������تان ی
له‌الیه‌ك ی ترهوه تاڤان ئه‌كره‌م23 ،ساڵ، خاوه‌ن ی دوو منداڵهو ئێستا منداڵێك ی له‌النكدای‌ه‌و ئاماژه بهوه دهدات كه النك زیان ی نییه چونكه "قه‌ناعه‌تم به‌خراپ ی النك نییهو هه‌مومان له‌النكدا گهوره بووین ئهم جۆالن ێ‌و سیس������تم‌ه ئێستا هاتووه وهك مۆدی������ل وایه" ،هه‌ربۆی‌ه ئه‌گه‌ر بزان ێ النك زیان ی جه‌سته‌یی‌و ده‌روون ی ههیه بۆمن������داڵ ئه‌وا ئاماد‌ه نییه به‌كار ی بهێنێ" ،چونكه ژیان ی منداڵه‌كه‌م له‌ژیان ی خۆم پێخۆشتره". ج������ه‌الل تۆفیق ،دارتاش������ێك ی ته‌مه‌ن 43س������اڵه‌و س������ااڵن‌ه النك بۆ بازاڕو بۆئه‌و خێزانان‌ه دروس������ت دهكات كه خوازیار ی ئه‌وه‌ن منداڵه‌كه‌یان له‌النكدا پهروهرده بك������ه‌ن" ،رۆژ له‌دوا ی ڕۆژ فرۆش ی النك كهم ده‌بێته‌وه ،بهتایبهت ئه‌مساڵ زۆر كزبووه".
ئهو مندااڵن‌ه ی كه نابه‌س������ترێنه‌وه"، هه‌ربۆی‌ه جه‌خت ل������هوه دهكاتهوه كه ی زۆر ی ی النك زیانێك به‌كارهێنان بۆجه‌س������ته ی منداڵ ههیهو "یهك ێ ی النك له‌كاریگه‌ریی������ه خراپه‌كان������ ی خێرا له‌ناو النكدا بریتیی‌ه له‌راژه‌نین ی كه ئه‌مه‌ش ئهبێته هۆ ی ش������ڵه‌قاندن ی ئهو منداڵهو له‌دواییدا ئهبێته مۆخ یو كاریگه‌ر ی هۆ ی الواز ی مێش������ك ی ی عه‌قڵ ی لهسهر توانست زۆر خراپ دهبێت". ی له‌وه‌ش كرد كه ئهو پس������پۆڕ‌ه باس زۆرب‌ه ی ئهو مندااڵن‌ه ی له‌ناو النكدا ی گهوره ب������وون جۆرێك له‌قه‌وس������ له‌قاچیان������دا به‌دیده‌كرێت" ،ئه‌مه‌ش به‌ئاش������كرا له‌كۆمه‌ڵ������گا ی كورد یو عه‌ره‌بی������دا به‌دیده‌كرێت" ،هه‌ربۆی‌ه ناوبراو ئاماژه بهوه دهدات كه مانه‌و‌ه ی زۆر ی منداڵ له‌ناو النكدا وا دهكات ی دایك یو سۆزییه‌كان پێویستی‌ه ڕۆح بۆمنداڵ كه‌مببێته‌وه" ،كاتێك منداڵ له‌النكدا بێت بێبه‌ش دهبێت له‌سۆز ی ی تهنها ره‌نگ‌ه بتوانێت ی دایك باوه‌ش یپڕبێته‌وه". پێویستیی‌هفسیۆلۆجیه‌كان به‌وته‌ی ئهو پسپۆڕه ،ئهو مندااڵن‌ه ی كه
نهوهی نوێ ناخرێن ه النکه‌و‌ه ده‌كرێن‌ه ناو النكهوه ،به‌ده‌سراز‌ه توند ده‌به‌سترێنه‌وه‌و بهو هۆیه‌و‌ه منداڵهكه ی ناڕه‌حه‌ت دهكات ،ب������ار ی ده‌روون ئهو منداڵ������ه‌ش تێكده‌چێت‌و ناچار ی خۆ ی دهدات، ی ده‌ربازبوون������ هه‌وڵ ی زۆر ههیه "لهو كاته‌دا ئه‌گه‌رێك������ ی ده‌ربچێ ،وهك منداڵهكه ش������وێنێك ی یاخود یهكێك له‌ئێسكه‌كانی، شان ئازار ی پێبگات زۆر جاریش حه‌وز ی
ئیجازه‌كه‌یان لهالیهن وه‌زاره‌ته‌وه كاری پێناكرێت س������ه‌باره‌ت به‌په‌یوه‌ند ی خانه‌قا ی بیار‌ه‌و ته‌وێڵ‌ه به‌وه‌زاره‌ت������ ی ئه‌وقاف ی حكومهت ی هه‌رێم ی كوردستانه‌وه ،فاخیر شه‌قاڵوه‌یی باس������ ی لهوه كرد ك������ه قوتابخانه‌كه‌یان ئه‌هلییه‌و داوای������ان له‌حكومه‌ت كردووه هاوكارییان بكات" ،ههر هیچ نهبێت با
ده‌رماڵه‌یه‌ك ی كهم ده‌درێت بهو فه‌قێیان‌ه ی دیاریده‌كرێ������ت ،ب������ه‌اڵم "ئێم������ه هیچ بودجه‌یه‌كمان بۆ حوجره‌كان نییه".
له‌سه‌رانسه‌ری دنیادا فه‌قێیان ههبووه ش������ێخ ئه‌س������عه‌د نه‌قش������به‌ند ی باس ل������هوه دهكات كه ل������ه‌زوودا لهههموو سه‌رده‌مه‌كاندا توانیویه‌ت ی خۆ ی لهگهڵ زانست یدونیاییدابگونجێنێت‌وبه‌رده‌وام بابه‌ت‌ه زانستییه‌كان ی وهك ماتماتیك‌و فیزیا‌و بایۆلۆژ یو ئه‌ستێره‌ناس ی به‌شێك بوون له‌میتۆد ی خوێندن ی حوجره‌كان، ههر له‌م پێناوه‌شدا له‌چه‌ندین ناوچ‌ه ی جوداجودا‌و دووره‌ده‌سته‌و‌ه خانه‌قاكان ئوستاد‌و شاگردیان له‌ده‌ور ی خۆیان كۆ كردوونه‌ته‌وه. ناوبراو ئاماژه ی به‌وه‌دا كه گرنگترین ی مامۆس������تاكان ی خانه‌ق������ا ی بی������ار‌ه ی ش������ه‌ریف بریتیبوون له‌مامۆستا مه‌ال عه‌بدولكه‌ریم������ ی موده‌ڕی������س ،م������ه‌ال ق������ادر ی بیاره كه به‌مه‌ال قادر ی گهوره به‌ناوبانگه ،مه‌ال به‌هادین ،مه‌ال ش������ێخ عوم‌هر‌و ش������ێخ محه‌مه‌د ی بالیسان یو چه‌ندان ی تر" ،له‌دیارترین شاگردان‌و قوتابیان ی پهروهرده ی ئهم خانه‌قایه‌ش بریتین له‌مه‌وله‌و ی مه‌عدوم یو چه‌ندان زانا‌و شاعیر ی پایه‌به‌رز ی تر". ئهوه سه‌ره‌ڕا ی ههموو ئهو قوتابیان‌ه ی كه له‌ناوچ‌ه دووره‌كان ی وهك توركمه‌ن س������ه‌حرا‌و خوراس������ان‌و پاكس������تان‌و هیندستان‌و ئه‌فغانس������تان‌و توركیا‌و واڵتان ی عه‌ره‌بیی������هوه هاتوونه‌ت‌ه بیار‌ه‌و دواتر بۆ خزمه‌تكردن‌و ئیرش������اد ب‌ه ناوچ������ه جیاجیاكان ی دونی������ادا باڵو بوونه‌ته‌وه.
سیس هم‌و جۆالن ه شوێن ب ه النك لێژ ده‌كه‌ن "به‌كارهێنان ی النك زیان ی بۆ الیهن ی جه‌سته‌ی یو ده‌روون ی منداڵ ههیه" ی ی مه‌ترس به‌هۆی بوون ی بۆسه‌ر ته‌ندروست منداڵه‌كانیان زۆرێك له‌دایكان النك ه بۆمنداڵه‌كانیان ی به‌كارناهێنن‌و پسپۆڕێك په‌روه‌رده‌یش پێیوای ه النك مه‌ترسی بۆسه‌ر الیهنی دهروونیو جه‌سته‌یی منداڵ ههیه.
ته‌ندروس������ت ی منداڵه‌كانم ئیتر به‌كارم نه‌هێن������اوه" ،له‌به‌رئ������هوه ی یه‌كێ������ك له‌خوش������كه‌كان ی به‌هۆ ی ئهوه ی منداڵ ی كردۆت������ه النكهوه ،تووش������ ی كێش������ه ی جه‌سته‌ی ی بووه" ،بینیمان حه‌وز ی سمت ی ده‌رچوبوو ،دكتۆر پێیوتین به‌هۆ ی النكهوه بووه‌ن". له‌الیه‌ك ی ترهوه كه‌ن������ار جه‌مالی ته‌مه‌ن 27س������اڵ ،باس لهوه دهكات كه به‌هۆ ی گوشار ی خه‌سویه‌و‌ه بۆماو‌ه ی یهك هه‌فت‌ه منداڵه‌ك������ه ی كردۆت‌ه النك������هوه" ،هیچ باوه‌ڕم به‌منداڵ كردن‌ه النك‌ه نییه"و ئهوه وایكردوو‌ه به‌كاری نه‌هێنێت.
ئه‌گه‌رچ ی مێژوو ی به‌كارهێنان ی النك بۆپه‌روه‌رده‌كردن ی منداڵ زۆر دێرینه، بهاڵم له‌ئێستادا به‌هۆ ی بوون ی جۆالنه‌و كاریكۆت‌و سیستم ی مندااڵنه‌و‌ه ڕۆژ به‌ڕۆژ به‌كارهێنان ی كه‌متر ده‌بێته‌وه. س������ه‌میر‌ه عه‌ل������ی ،ژنێك������ی ته‌مه‌ن 25س������اڵه‌و به‌وته‌ی خۆی سێ منداڵی په‌روه‌رده‌ك������ردووهو تائێس������تا النك ی بۆب������ه‌كار نه‌هێناون" ،كه بیس������توم‌ه كاریگ������ه‌ر ی خراپ ی ههیه بۆ س������ه‌ر
منداڵه‌كان ی له‌النكدا پهروهرده كردووه زۆرێك له‌ژنان جه‌خت لهوه ده‌كه‌نه‌و كه به‌كارهێنانی النك بۆ مندااڵن كاریگهری خراپی نییه. روقی������ه كه‌ریم ،ژنێك ی ته‌مه‌ن 40س������اڵ ی دانیشتوو ی شارۆچك‌ه ی كه‌الره ،به‌وت‌ه ی خۆ ی هه‌شت منداڵ ی له‌النكه‌دا پهروهرده كردووهو هه‌س������ت ی به‌خراپیه‌كان ی النك نهك������ردووه" ،ههر النكم ش������ك بردوو‌ه بۆمنداڵه‌كانم نازانم ئه‌گه‌ر زیان ی ههبێت؟".
ڕێباز سۆڵه‌ی ی له‌سلێمان ی
ی النك مه‌ترسیداره به‌كارهێنان د.نیان نامق پسپۆر ی بوار ی په‌روه‌رده‌و ده‌روونناس ی ئاماژه بهوه دهدات كه ئهو مندااڵن‌ه ی له‌النكدا گهوره ئهبن گه‌ش‌ه ی جه‌س������ته‌یان وهك پێویس������ت نابێت، چونكه "گه‌شه‌كردنیان كه‌متر‌ه له‌چاو
ی ی ده‌رئه‌چێت ،ئه‌مه‌ش زیان س������مت ی جه‌س������ته ی زۆره"، بۆته‌ندروس������ت ی له‌به‌رئه‌و‌ه پێویس������تیی به‌كارهێنان جۆالنه‌و سیس������ه‌م بۆ منداڵ دوپات دهكاتهوه ،چونكه "پێویسته جۆالنه‌و ی مندااڵن لهو كاریكۆت‌و سیس������ته‌م شێوان‌ه بێت كه له‌ڕوو ی ته‌ندروستیه‌و‌ه ی بۆسه‌ر گونجاو بێت‌و نه‌بێت‌ه مه‌ترس ی منداڵهكه". ژیان
دایک‌و باوکی میهره‌بان پشتگیری لێهاتوویی قوتابییه‌کانتان بک‌هن‌و که‌شێکی ئارامیان بۆ بڕه‌خسێنن
14
یه‌کشه‌ممه
2010 /6/27
ژماره 30:
هۆمه‌ر قه‌ره‌داخی به‌ڕێوبه‌ر ی پهروهردهیی له‌سوید:
الوازكردووه به‌كالۆریاخۆشه‌‌ویستیفێربوون‌وخوێندنیالیقوتابیان ی سێ دوای تێپه‌ڕبوون ی ساڵ بهسهر جێبه‌جێكردن سیستمی نوێی پهروهرده، له‌ئێستادا چه‌ندین كێشهو گرفتی به‌دوای خۆیدا ی هێناوه ،ئه‌ویش به‌هۆ ی ی ناوه‌ڕۆك روون نهبوون ی سیستمهكه له‌الی به‌شێك زۆر له‌مامۆستایان‌و ی خوێندكاران‌و ئهو له‌مپه‌رانه هاتونه‌ت ه رێی سه‌ركه‌وتنی، ی بهتایبهت لهرووی دابینكردن ی بیانیه‌و ههندێ پێداویست دیكهوه.
سازدانی :سه‌روه‌ر سه‌عید هۆمه‌ر قه‌ره‌داغ ی ی لهس������ه‌ر ئهوه دهكات كه سیستم‌ه ی به‌ڕێوه‌به‌ر هۆم������ه‌ر قه‌ره‌داغ������ ی ی لهس������وید‌و یهكێك نوێكه ،گۆڕانكاری������یو نوێخواز پهروهردهی������ ی خۆی������دا هێناوه، ی ب������ه‌دوا ی زۆر ی نوێ ی سیس������تم له‌داڕێژه‌ران������ ی كوردس������تان" ،بهاڵم ئهو ڕیفۆرمان‌ه كهم بوون‌و پهروهرده له‌هه‌رێم ی دیمانه‌یه‌كی������دا بۆ نم نم دهبێت ههن������گاوی زۆر گهورهتر له‌میان ی ده‌خات‌ه س������ه‌ر كێش������هو بنرێن". رووناك ی پ������ه‌روه‌رد‌ه‌و ئ������هو گرفته‌كان������ ی وایان سه‌روه‌ر :ماو‌ه‌ی‌ه‌ك‌ه ل‌ه‌میدیاكان‌ه‌و‌ه ئاس������ته‌نگ‌و رێگریان������ه ی نوێی پ‌ه‌رو‌ه‌د‌ه ی سیس������تمه‌ك‌ه قس‌ه لهسهر سیستم كردووه به‌ته‌واوه‌ت ی جێبه‌جێ نه‌كرێت ،چونكه "هێشتا دهكرێتو یهكێك له‌بڕگ‌ه‌كانیش ی ی 12كار ی كه تایبه‌ت بوو ب‌ه‌پۆل ی پهروهردهی ی سیس������تم ناوه‌رۆك بۆمامۆستایان ڕوون نه‌كراوه‌ته‌و‌ه‌و پێن‌ه‌كرا ،پێتانوای‌ه ئهم سیستم‌ه ی پ‌ه‌رو‌ه‌رده‌و‌ه ی نوێ مامۆس������تایان به‌ش������داریان له‌هیچ لهالیهن وهزارهت كۆنفرانس������ێكدا نهك������ردو‌ه كه پاش‌ه‌كشێی پێده‌كرێ‌و الواز دهربارهی سیستمی نوێی پهروهرده دهبێت؟ ی قه‌ره‌داغ������ی :پێموانیی������ه وهزارهتی ی پێداگر بێت" ،چونكه قه‌ره‌داغ
پ������ه‌رو‌ه‌رد‌ه پاشهكش������ێ لهههموو سیس������تم‌ه نوێی‌ه‌ك‌ه ب������كات ،بهاڵم كارك������ردن هه‌ڵپ‌ه‌س������اردنی به‌بڕگ‌ه‌ی‌ه‌كی گرنگی سیستمی نوێی پهروهرده كارێك������ی ههڵه بوو دژ به‌قوتابیان .ئهو بڕیار‌ه خ‌ه‌مساردی‌و دوودڵی الی دڵسۆزانی سیستمی فێ������ركاری دروس������تكردو‌ه‌و بۆت‌ه هۆی دانانی نیشان‌ه‌ی س‌ه‌رسوڕمان لهسهر مه‌به‌ستی س‌ه‌ر‌ه‌كی ئهو بڕیار‌ه كه به‌بێ هی������چ لێكۆڵین‌ه‌و‌ه‌ی‌هك‌و بیركردن‌ه‌و‌ه‌ی‌ه‌كی زانستی درا.
به‌دوای خۆیدا هێناوه .ئ‌ه‌لت‌ه‌رناتیڤی ئهم سیستم‌ه خراپ‌ه بریتیی‌ه له‌به‌ه‌ه‌ند وهرگرتن������ی ئ‌ه‌نجام‌ه‌كانی قوتابی له‌پۆل‌ه‌كانی د‌ه‌و یان������ز‌ه‌و دوانزهدا. دانانی ڕێژهیهك ب������ۆ ههموو ئهو وانان‌ه‌ی كه لهو سێ ساڵهدا قوتابی د‌ه‌یخوێنێت ،ب������ه‌م كار‌ه‌ش قوتابی دهتوانێت به‌ئ‌ه‌نجامی كاری خۆی لهماوهی سێ ساڵ ڕێژهی كۆتایی بهدهست بهێنێت لهبری یهك مانگ كه پڕیه‌تی له‌سترێس‌و دڵ‌ه‌ڕاوكێ‌و ترس.
سه‌روه‌ر :بۆئه‌مساڵیش سیستمی به‌كالۆریا ی كاری پێكرا له‌پۆل ی دوانزهدا ،ئه‌مه‌ش كێشه بۆخوێندكاران‌و مامۆستایان دروستكردووه ،به‌ڕێزتان ی گرفت‌و هه‌‌ڵه‌‌‌كانی سیستم به‌كالۆریا له‌‌چییدا ده‌‌بیننه‌‌وه؟ قه‌ره‌داغی :سیس������تمی به‌كالۆریا سیس������تمێكی چڕ‌و ڕ‌ه‌ق������ه ،لهگهڵ كۆم‌ه‌ڵگ‌ه‌ی س‌ه‌رد‌ه‌مدا ناگونجێت. ل‌ه‌ماو‌ه‌ی‌ه‌ك������ی زۆر كورتدا بڕیاری چار‌ه‌نوسس������از‌و ههموو پاش‌ه‌ڕۆژی قوتابی‌ه‌كانم������ان دهدات ،ئهم������ه‌ش ست‌ه‌م‌ه‌و تاوان‌ه به‌رامبه‌ر ن‌ه‌و‌ه لهدوای ن‌ه‌و‌ه‌كانی خاك‌ه‌ك‌ه‌مان .ئهم سیستم‌ه تهنانهت خۆكوشتن‌و خۆئازاردان‌و وازهێنانی له‌قوتابخان‌ه دروستكردو‌ه. قوتابی بێهی������وا‌و غ‌ه‌مبار كردووه. خۆشهویستی فێربوون‌و خوێندنی الی قوتابی الوازك������ردو‌ه .دهیان نهخۆش������ی كۆمهاڵیهتیو دهروونی
كێشه سه‌روه‌ر :یهكێك له ی بنه‌‌ڕه‌‌‌تییه‌‌كانی سیستمی نوێ ی خوێندن لهكوردستان نهبوون ی بیناو پێداویستی هۆیهكان فێركردنه ،تائێستاش ی ی جدد حكومهت ههنگاو نه‌‌ناوه لهو بواره‌‌دا ،به‌ڕای مه چ گرفتێك دروست ئێوه ئه دهكات بۆسیستمی نوێ؟ قه‌ره‌داغ������ی :نهبوون������ی بین������او هۆیهكان������ی فێركردن كێش������هی گ‌ه‌ور‌ه‌ن لهبهردهم ههموو سیستمی فێركاری كوردستاندا .گ‌ه‌ور‌ه‌ترین‌و ز‌ه‌ر‌ه‌رم‌ه‌ندترین ئ‌ه‌نجامیش ئهوهیه ك‌ه‌به‌هۆی دوو د‌ه‌وامیی‌ه‌و‌ه قوتابیان ماوهی چهن������د كاتژمێرێكی كهم له‌قوتابخان‌ه‌ن ،مامۆس������تایان كهم كاردهكهن .ئهوهش ئاستی زانستی له‌كوردس������تاندا ق‌ه‌تیس كردووه. تائێس������تاش یهك لێكۆڵ������ه‌ر‌ه‌و‌ه‌ی كوردس������تانییمان نییه كه لهسهر ئاس������تی جیهان یان ئاس������یا یان
خۆره‌هاڵ‌تی ناوهڕاست ناسرابێت. سێ یان چوار كاتژمێر له‌قوتابخان‌ه‌دا زۆرك‌ه‌م‌ه بۆئهوهی ئاستی خوێندن له‌كوردستاندا بگات‌ه ئاستێكی به‌رز. له‌بودج������هی س������اڵی 2010دا ك������ه پ‌ه‌رل‌ه‌م������ان بڕیاری لهس������ه‌ر داوه، بڕیار‌ه ژمارهیهكی زۆر قوتابخان‌ه دروس������تبكرێت ،بهاڵم تائێستا ئهو كار‌ه به‌سستی دهچێته پێش‌ه‌وه .زۆر گرنگه كه حكومهتی كوردستان پ‌ه‌ل‌ه بكات له‌دروستكردنی قوتابخانهی زیات������ر بۆئ������هوهی ك‌ه‌مت������ر دوو د‌ه‌وامیمان ههبێت له‌قوتابخان‌ه‌كانی كوردستاندا. وانییه سه‌روه‌ر :پێتان هێشتا په‌‌یڕه‌‌‌و‌و ناوه‌‌رۆكی رده بۆ سیستمی نوێی په‌‌روه رده مامۆستایان‌و ستافی په‌‌روه روون نه‌‌كراوه‌‌ته‌‌وه ،تهنانهت زۆرینهی مامۆستایان بهباشی رده له‌‌سیستمی نوێی په‌‌روه تێنه‌‌گه‌‌یشتوون؟ قه‌ره‌داغی :به‌ڵێ ،دهبوایه ئێس������تا هیچ مامۆس������تایهك له‌كوردستاندا ن‌ه‌مای‌ه كه به‌وردی سیستمی نوێی پهروهردهی بۆ ڕوون ن‌ه‌كرابێت‌ه‌و‌ه. سیستمهكه س������اڵی 2007بڕیاری لهس������ه‌ردرا .ئێستا ساڵی 2010یهو هێشتا مامۆس������تایان به‌شداریان له‌هیچ كۆنفرانسێكدا ن‌ه‌كردو‌ه كه دهربارهی سیستمی نوێی پهروهرده بێت .ئهم كار‌ه خ‌ه‌مس������اردیی‌ه‌كی زۆری پێو‌ه دی������ار‌ه‌و ز‌ه‌ر‌ه‌رم‌ه‌ندی یهكهمی������ش ه������ه‌ر قوتابیانن .من
س������اڵی 2008زنجیر‌ه‌ی‌ه‌ك كۆڕو سیمینارم كرد له‌شار‌ه‌جیاجیاكانی كوردس������تان له‌دهۆك‌ه‌و‌ه تاك‌ه‌الر، ب������ه‌اڵم ئهو كار‌ه كهم بوو ،تهنیا بۆ به‌ڕێوه‌به‌ری قوتابخان‌ه‌كان‌و ههندێ كارم‌ه‌ن������دی ت������ری پهروهردهیی ب������وو ،دهبوایه زۆر كاری تری لهو شێو‌ه‌ی‌ه‌ی ب‌ه‌دوادا بهاتایه.
رده ی په‌‌روه سه‌روه‌ر :وهزارهت دهیهوێت كۆنفرانس بكات‌و وهزیری په‌‌روه‌‌رده‌‌ش وه رایگهیاندووه كه پێداچوونه بۆ ئهو بڕیارانه دهكات ك ه له‌كۆنگره‌‌ی په‌‌روه‌‌رده‌‌ییدا ی بڕیاری لهسهر دراون ،تێبین ئێوه لهوبارهیهوه چییه؟ قه‌ره‌داغی :من ههموو كات بهالمهوه باش‌ه ك‌ه‌به‌دواچوون‌و پێداچوون‌ه‌و‌ه ههبێت بۆه‌ه‌مو‌و بڕیارێكی گرنگ كه پهیوهندی بهژیانی كوردستانیان‌ه‌و‌ه ههیه .ه‌ه‌ڵس‌ه‌نگاندنی به‌دواچون‌ه‌ك‌ه به‌دواچون‌ه‌ك������ه ب‌ه‌ئ‌ه‌ن������داز‌ه‌ی گرنگه .وهرگرتن������ی د‌ه‌رئ‌ه‌نجام‌و د‌ه‌ستنیشانكردنی الیهنی به‌هێز‌و الیهن������ی الوازی ههموو بڕیارێك گرنگه بۆئهوهی پرۆس‌ه‌ی پێشك‌ه‌وتن تووشی سس������تی نهبێت ،پێموای‌ه سیس������تمی فێ������ركاری ههندێك ڕیف������ۆرم‌و نوێخ������وازی به‌خۆی‌ه‌و‌ه بینی،بهاڵم ئهو ڕیفۆرمان‌ه ك‌ه‌مبوون‌و دهبێت ههن������گاوی زۆر گهورهتر بنرێت بۆئهوهی نهوهی نوێی خاك‌و ی پڕ واڵتمان به‌زانس������تو زانیار چهك بكهین.
ی بكهین؟ ی منداڵه‌كانماندا چ لهگهڵ شه‌رمن ن :نیر‌ه سادات حسین و :شانۆ كه‌ریم كات ێ پرس������یار له‌منداڵه‌كه‌م ده‌كه‌م سه‌ر ی داده‌خات‌و خۆ ی ده‌ش������ارێته‌وه‌و سه‌رقۆڵ ی كراسه‌ك‌ه ی ده‌جوێت یاخود هه‌ركارێك ی ت������ر جگه‌له‌وه‌اڵمدان������هوه ی پرس������یاره‌كه، به‌پێچه‌وان‌ه ی مندااڵن������ ی ترهوه حه‌زناكات بچین‌ه میوانی ،ئه‌گه‌ر له‌ن������او كۆمه‌ڵێكدا داوا ی لێبكه‌م ئهو شیعر‌ه ی كه له‌به‌ریه‌ت ی بیخوێنێته‌وه ،ئابڕومان ده‌بات‌و نایخوێنێته‌وه، ده‌ڵێن ئه‌گه‌ر گ������ه‌ور‌ه ببێت باش دهبێت، بهاڵم من نیگه‌رانم. • شه‌رم چییه؟ • ئایا منداڵهكه ی من شه‌رمنه؟ • ئایا منداڵه‌كه‌م جیاواز ی نێوان شه‌رم‌و ئه‌ده‌ب ده‌زانێت؟ • ئای������ا ش������ه‌رم له‌داهات������وودا گرفت بۆ منداڵه‌كه‌م دروست دهكات؟ • چ ی بكه‌م بۆ نه‌هێش������تن ی ش������ه‌رمن ی منداڵه‌كه‌م؟ ئێست‌ه دهبێت بزانین كه شه‌رم :هه‌ڵچونێك‌و س������یفه‌تێك ی بۆماوه‌یی������ه ،ڕه‌فتارێك������ ی كۆمه‌اڵیه‌تیه ،یان هه‌ڵسوكه‌وتێك ی فێركراوه؟ باوه‌ڕم������ان به‌ه������ه‌ر پێناس������ه‌یه‌ك ههبێت كه‌مڕووی یو ش������ه‌رم ال ی من������داڵ گرفته‌و جێ ی تێڕامانه ،بۆچ ی مندااڵن ی ش������ه‌رمن پێكهاته‌یه‌ك������ ی (هه‌س������تكردن به‌ترس‌و گوش������ارو نیگه‌ران ی پێكه‌و‌ه ده‌بن) ،ئه‌گه‌ر ئهم گوش������ار‌ه زۆره ك������ه‌م نه‌بێته‌وه‌و له‌ناو نه‌چێت ئه‌وا ئه‌نجام ی خراپ ی لێده‌كه‌وێته‌وه.
ئه‌مجۆر‌ه مندااڵن‌ه به‌هۆ ی ش������ه‌رمه‌كه‌یانه‌و‌ه ناتوانن به‌ڕاحه‌ت یو خۆش������ ی ببن‌ه هاوڕێ ی ئهوانیترو په‌یوه‌ندیان له‌گه‌ڵدا ببه‌س������تن، له‌به‌رامبه‌ر ئه‌وه‌دا وا ی به‌باشتر ده‌زانن كه بچن‌ه گۆشه‌یه‌كه‌وه‌و تهنها سه‌یر ی كۆمهڵگاو په‌یوه‌ندیی������ه كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان ی تر بك‌هن‌و دابنیشن ،هاوته‌مه‌نه‌كانیشیان ئه‌وان به‌كار ی خۆیان ده‌سپێرن‌و به‌كارو یار ی خۆیانه‌و‌ه خه‌ریك ده‌بن. مندااڵن ی شه‌رمن ههست به‌كه‌میی دهكهنو ناتوانن به‌رگر ی له‌مافه‌كانیان بك‌هن‌و ناتوانن هه‌ڵه‌كان ی خۆیان نیش������ان بده‌ن ،لهبهردهم خه‌ڵكیدا ناتوانن بۆچوونه‌كان ی خۆیان ده‌ربڕن‌و ده‌ترسن .به‌زیادبوون ی ئهم حاڵه‌ت������هو به‌تێپه‌ڕبوون ی كات ههست به‌ته‌نهای یو بێزار ی ده‌كه‌ن ،ئهوانه له‌خاڵێك������دان كه ئه‌ش������ێت
جێبه‌جێده‌ك������ه‌ن ،ههن������د ێ كات گوناه‌و ك‌هم‌وكوڕییه‌كان ی ئه‌وانیتر ده‌خات‌ه ئه‌ستۆ ی خ������ۆی ،له‌چاودێر ی كه‌س������انی تر دوور ده‌كه‌ونه‌وه‌و زوو ده‌ڕه‌نجێن‌و په‌رێشانن‌و زوو ده‌گرین ،ههست ی خودسه‌نته‌رییان نییهو وا بیرده‌كه‌نه‌و‌ه كه ئه‌وانیتر كاره‌كانیان له‌ئه‌و باش������تر ئه‌نجامده‌ده‌ن .وێنه‌یه‌ك كه لهسهر خۆیان هه‌یان‌ه ڕوخسارێك ی بێتوانایه ،ئهم بیركردنهوه خراپان‌ه هۆكار ی ئهم هه‌ست‌ه نه‌خوازراوه‌یه.
پڕبن له‌تواناو به‌هره ،بهاڵم توانا ی ئه‌وه‌یان نییه سوود له‌به‌هره‌كان ی خۆیان وه‌ربگرن، منداڵ‌ه ش������ه‌رمنه‌كان ناتوان������ن له‌به‌رامبه‌ر ئه‌وانیتردا چاوهه‌ڵبڕن‌و قسه‌كردنیش������یان په‌شێو ی تیایه‌و كات ێ له‌ناو كۆمه‌ڵێكدا قس‌ه ده‌كه‌ن ده‌نگیان به‌ئاسته‌م دێت‌و ده‌له‌رزن، ئه‌مان‌ه هاوڕێ ی خۆشه‌ویست‌و نزیكیان نییه، چه‌ندان منداڵ كاره‌كانی������ان دواده‌خه‌ن خاوو خلیچكن ،هیالك‌و نیگه‌ران ی ئاینده‌ن، كاتێك ڕووبه‌ڕوو ی كێش������ه‌یه‌ك دهبنهوه ناتوانن به‌ئاسان ی داوا ی یارمه‌تیان لێبكه‌ن، ئه‌گه‌ر له‌بوون ی دۆخێك ناڕازی بن خۆیان چ هۆكارێك دهبێته هۆی لهگهڵ ی ده‌گونجێنن ناڕه‌زای ی شه‌رمن ی ال ی منداڵ؟ ده‌رنابڕن ،به‌ئاس������ان ی ده‌ش������ێت ش������ه‌رمن ی به‌هۆ ی كاریگه‌ر ی خواس������ته‌كانی نادروس������ت ی نێوان تاكه‌كانه‌و‌ه دروس������ت ئهو ا نیت������ر ببێت ،ههندێك باوه‌ڕیان وایه كه خواست ی گۆشه‌گیر ی جۆرێك‌ه له‌نه‌خۆش ی ده‌مار ی كه گرنگترین نیشانه‌ش گۆڕانكار ی هه‌ست‌و س������ۆزه ،گروپێك ی تر ده‌ڵێ������ن هۆكار ی بونیاد ی شه‌رم ی مندااڵن بۆ ئهو گوشار‌ه نابه‌جێیان‌ه ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه كه دایكان‌و باوكان‌و په‌روه‌رده‌كاران زی������اد له‌تونا ی عه‌قڵ ی منداڵه‌كانیان گوشاریان ده‌خه‌نه‌سه‌ر، هه‌روه‌ها چه‌ندین هۆكار ی تر بوون ی ههیه كه دهبێته هۆ ی كه‌مڕووی یو شه‌رم، لهوانه: • هۆكار ی جه‌سته‌ی ی یان بوون ی ك‌هم‌و كوڕییه‌ك ی جه‌س������ته‌ی ی یان قسه‌كردن له‌مجۆر‌ه مندااڵنه‌دا وا له‌منداڵ دهكات خۆی������ان دووربخه‌ن������هوه له‌كۆمه‌ڵه‌ك‌ه ی خۆیان بۆئه‌و‌ه ی له‌الی������ه‌ن ئه‌وانیتره‌و‌ه
1 گاڵته‌یان پێنه‌كرێت. • ش������ڵه‌ژان‌و په‌شێو یو گوش������ارێك كه له‌ده‌وروبه‌ر ی منداڵدا ههیه. • له‌ده‌ستدان ی لێهاتویی‌ه كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان بۆ دروستكردن ی په‌یوه‌ندییه‌ك ی كاریگه‌ر. • بارودۆخ ی ئابوو یو ئاست ی خوێندن‌و ڕۆشنبیر ی چواده‌ور ی خێزانهكه. • چاودێریك������ردن‌و ئ������اگادار ی زی������اد له‌پێویست ی دایك‌و باوك. • بوون ی دایك‌و باوك ی شه‌رمن. ئهوه ی كه نابێت ئه‌نجام بدرێت • پێ ی مه‌ڵ ێ (ش������ه‌رمن ی)و ئهو سیفه‌ت‌ه ی به‌سه‌ردا مه‌سه‌پێنه ،ڕێگ‌ه به‌كه‌سیش مه‌د‌ه ئهو سیفه‌ت‌ه ی بده‌ن‌ه پاڵ. • كات ێ كه تووش������ ی شه‌رم بووه ڕه‌خن‌ه ی لێمه‌گره ،له‌به‌رئه‌و‌ه ی ئهو تاڕاده‌یه‌ك ی زۆر له‌ژێر گوشاردای‌ه‌و تۆ لێی توند مهكه. • ناچ������ار ی مهكه له‌ناو گه‌وره‌س������ااڵندا قسه‌بكات. •شه‌رمكرنه‌ك‌ه ی به‌ڕوودا مه‌ده‌ره‌وه. • داوا ی لێمه‌ك‌ه كار ێ بكات كه له‌توانایدا نهبێت. • به‌راورد ی مهكه به‌مندااڵن ی تر. • نائومێد ی مه‌كه‌و مه‌ڵ ێ كه چه‌ندان شت بزان ێ ناتانه‌و ێ به‌هیچ شت ێ بگه‌یت. • جیاكار ی مه‌كه‌و به‌بیانو ی بوون ی باش ی الیهن ی كۆمه‌اڵیه‌ت ی زیاتر گرنگ ی به‌وانیتر مه‌د‌ه تا ئهو فه‌رامۆشكه‌یت. • ئه‌گه‌ر شه‌رمه‌ك‌ه ی بۆت‌ه هۆش ی شكست بۆی ،لۆم‌ه ی مهكه.
له‌په‌روه‌رده‌و فێربووندا هیچکات دره‌نگ نییه بۆ ده‌ستپێکردن
ژماره 30:
یه‌کشه‌ممه
2010 /6/27
17
مامانه‌كان ناتوانن منداڵی یهك هم‌و پێنجه‌م ده‌ربهێنن "له‌چاو جاراندا‌و له‌ده‌ره‌و‌ه ی نه‌خۆشخان ه كاری مامانی زۆر كه‌مبۆته‌وه" به‌پێی یاسای پزیشكی مامانی فه‌رمیی بۆی نیی ه منداڵی یهكهمو پێنجه‌م له‌سكی دایكی ده‌ربهێنێت ،بهاڵم ههندێك له‌ژنان جه‌خت لهوه دهكهنهوه كه له‌كاتی له‌دایكبوونی منداڵی یه‌كه‌میان په‌نا بۆمامان ده‌به‌ن ،دكتۆرێكی ژنانیش جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه له‌نه‌خۆشخانه‌كاندا خزمه‌تگوزاری زۆرهه‌ی ه بۆ نه‌خۆشه‌كان.
دابان عیزه‌ت له‌سلێمانی لهس������ه‌ر منداڵبوون له‌نه‌خۆشخان‌ه یان له‌الی مام������ان ،ژن������ان راوبۆچوونی جیاوازیان ههیهو هه‌ندێكیان نایانهوێت له‌الی مامان منداڵیان ببێت. میوان ،ژنێك ی ته‌مه‌ن 26ساڵهو خاوه‌نی منداڵێك‌ه كه له‌نه‌خۆشخان‌ه بوویه‌ت یو نه‌یویس������توه له‌ال ی مام������ان منداڵ ی ببێت" ،چونكه ده‌ترسام لهوه ی كێشه بۆخۆم‌و منداڵه‌كه‌شم دروست ببێت"، له‌به‌رئه‌و‌ه ی بڕوا ی وایه كه ئه‌گه‌ر له‌ال ی مامان منداڵی ببێت‌و مامانه‌ك‌ه مۆڵه‌ت ی نهبێت ،ئ������ه‌وا بڕوانامه‌ی له‌دایكبوونی بۆده‌رناهێنن.
نه‌خۆشخانه‌کان بازاڕی ماماکانیان که‌مکردۆته‌و‌ه لهوه دهكاتهوه كه ئهو ش������وێنه‌ی ئهو ی ژنان له‌كاری مامانه‌كان رازین؟ به‌ناز س������ه‌لیم ،ژنێكی ته‌مه‌ن 27ساڵهو لێ بووه پزیشكی پیاوی لێبوو‌ه‌و ئه‌ویش جه‌خت ل������هوه دهكاتهوه ك������ه ماوهی به‌ناچار ی په‌نای بردوه‌ت‌ه به‌ر مامانێكی ش������ه‌ش مانگ پێش ئێس������تا منداڵی بێ مۆڵه‌ت. یهكهمی ب������ووهو له‌الی������ه‌ن مامانێكه‌و‌ه له‌الیه‌كی ترهوه سه‌بری ته‌مه‌ن 60ساڵ، سه‌رپه‌رش������تی منداڵبوونه‌كه‌ی كراوه ،جه‌خت ل������هوه دهكاتهوه ك������ه جاران "ئهو مامان������هی منداڵه‌كه‌ی ده‌رهێنام ،خه‌ڵك به‌ب ێ كێشه لهماڵهوه له‌ال ی مامان مۆڵه‌تی نه‌بوو ،بهاڵم منداڵه‌كه‌شم به‌بێ منداڵی ده‌بوو ،كه‌چی ئێس������تا ده‌ڕۆن‌ه كێش������ه له‌دایكبوو" ،هه‌ربۆی‌ه جه‌خت نهخۆش������خانهو مامان به‌خراپ ده‌زانن،
"حه‌وت منداڵم بووه لهماڵهوه ،لهس������ه‌ر ده‌ست ی مامان ،به‌بێئه‌و‌ه ی هیچ كێشه‌یه‌كم بۆدروست ببێت" ،به‌پێچه‌وان‌ه ی ئێستاو‌ه كه زۆرب‌ه ی ژنان بۆمنداڵبوون ده‌چن‌ه نهخۆش������خانه" ،جار ی واهه‌ی‌ه چهند رۆژێك ژنێك له‌نه‌خۆشخان‌ه ده‌مێنێته‌و‌ه تاوه‌ك������و منداڵهكه ی ببێ������ت ،له‌وانه‌ی‌ه زۆرجاری������ش دوا ی ئهو ههموو ماوه‌ی‌ه ههر به‌نه‌شته‌رگه‌ری منداڵ ی ببێت".
هه‌شت ههنگاو بۆ ی د‌هم‌و چاو ی پێست پاكڕاگرتن پێس������ت پێویس������ت ی به‌چاودێر ی كردن‌و پاراستن ههیه .له‌به‌رچاوگرتن ی شێوه‌یه‌ك ی س������اد‌ه له‌ژیاندا دهتوانێت له‌وشكبوون‌و دروستبوون ی خه‌ت ی د‌هم‌و چاو به‌دوورت بكات.
.1پاكڕاگرتن ی پێس������ت :رۆژان‌ه دووجار به‌سابوون ی سائیل د‌هم‌و چاوت بشۆ .تهنها ده‌ست به‌س‌ه بۆشتن ی د‌هم‌و چاو ،پێویست به‌لفك‌ه ی تایبه‌ت ب������ه‌د‌هم‌و چاو یان ههر شتێك ی تر ناكات .پاش شتن ی د‌هم‌و چاو به‌ئاو ی شله‌تێن دواجار به‌ئاو ی سارد بیشۆ تا به‌گه‌ش ی بمێنێته‌وه ،پاشتر به‌خاولییه‌ك ی نه‌رم به‌هێواش ی وشك ی بكه‌ره‌وه. .2ئیس������راحه‌ت ی ت������ه‌واو: ئیس������راحه‌تكردن به‌الیه‌ن������ ی كهم������هوه هه‌ش������ت كاژێر له‌شه‌ودا ،له‌نیوه‌ڕواندا ئه‌گه‌ر كه‌میش بێت سوود ی خۆ ی ههیه. .3خۆبه‌دورگرتن له‌هه‌ت������ا و : خۆپاراستنله‌هه‌تاو‌و به‌كارهێنان ی دژ‌ه خۆر سوود ی بۆ وشكبوون ی دهموچاو ههیه .به‌پێ ی جۆر ی د‌هم‌و چاوت دژ‌ه خۆر ی تایبه‌ت به‌كاربهێنه .هه‌روه‌ها به‌كا ر هێنا ن������ی چاویلك‌ه ی هه‌تاو ی ك������ه ده‌ور ی چاو لهو ش������كبو و نو چر چب������و و ن ده‌پارێزێت.
ئاره‌زوویانله‌نه‌شته‌رگه‌ریی‌ه رووده‌كه‌ن‌ه كاری مامانه‌كان كهم بووه‌ته‌و‌ه رێ������زان ،یه‌كێك‌ه ل������هو مامانان‌ه ی كه نه‌خۆشخانه‌و عیاده‌كان"،ئه‌گه‌ر بزانم نزیك‌ه ی 21س������اڵ‌ه مۆڵه‌ت ی ره‌س������م ی وه‌زع ی ژنه‌ك‌ه باش نییهو پێویس������ت وه‌رگرت������ووهو له‌نه‌خۆش������خانه ده‌وام به‌نه‌ش������ته‌رگه‌ری دهكات ،ده‌یبه‌م بۆ نهخۆشخانه". دهكات. ئ������هو ،له‌ماڵ������هوه جێگ������ه ی تایب‌هت‌و نه‌خۆشخانه‌كان كه‌لوپ‌هل‌و پێداویست ی تایبه‌ت به‌مامان ی خزمه‌تگوزارییان زۆره هه‌ی������ه ،بۆیه ل������ه‌دوا ی ده‌وام لهماڵهوه كاری مامانی دهكات" ،ئه‌وانه‌ی دێن‌ه پزیش������كه‌كان جه‌خت لهوه دهكهنهوه الم نابێت منداڵی یهكهمو پێنجه‌میان ك������ه ژنان بۆ منداڵبوون پێویس������ته بێ������ت ،وات‌ه له‌منداڵ������ ی دووه‌م تاكو رووبكه‌ن‌ه نه‌خۆشخانه‌كان ،له‌به‌رئه‌وه‌ی منداڵ ی چ������واره‌م ده‌توانین مامانیان خزمه‌تگوزاری زۆری تێدایه. بۆ بكهین" ،هه‌ربۆی������ه جه‌خت لهوه د.ئیسرا ئیسماعیل پسپۆر ی نهخۆش ی دهكاتهوه كه بۆدڵنیاب������وون له‌بار ی ژنان‌و مناڵب������وون ،باس لهوه دهكات ته‌ندروس������تی ،دهبێت ژن ی س������كپڕ كه به‌هۆی زۆربوون ی خزمه‌تگوزار ی له‌بنك‌ه ی نهخۆش������خانه خۆ ی داخڵ نهخۆشخانه ی منداڵبوونه‌وه ،خه‌ڵكی كردبێت" ،له‌ئێستادا رێژه‌یه‌كی كهم ئێستا هۆشیارن‌و نایانه‌وێ رووبه‌ڕو ی له‌ژنان س������ه‌ردانی نه‌خۆشخانه‌كان مه‌ترس������ ی ببنه‌و‌ه‌و لهههموو كاتێكدا ده‌كه‌ن ،له‌به‌رئه‌وه‌ی زۆرێك له‌ژنان نهخۆش������خانه به‌باش������تر ده‌زان������ن، هه‌ربۆی������ه ئهو دكتۆر‌ه ئام������اژ‌ه بهوه پزیشكی تایبه‌تی خۆیان ههیه". ناوبراو ،ئاماژه بهوه دهدات كه ئه‌گه‌ر دهدات كه له‌نه‌خۆشخانه‌كاندا ههموو ژنێك هیچ نه‌خۆشیه‌ك ی درێژخایه‌ن جۆر‌ه پش������كنینێك بۆ نه‌خۆشه‌كان یان گوش������اری خوێن‌و ش������هكره ی دهكرێتو له‌ژێ������ر چاودێریدا ده‌بن، نه‌بێ������ت ،به‌ب ێ كێش������ه منداڵهكه ی بهاڵم مامانه‌كان به‌هۆی نه‌بوونی ئهو دهبێت" ،له‌چاو جاراندا‌و له‌ده‌ره‌و‌ه ی جۆر‌ه پشكنینانه‌و‌ه ناتوانن لهههموو نهخۆش������خانه كاری مامان������ی زۆر روویه‌كه‌و‌ه له‌ته‌ندروس������تی ژنه‌كه‌و كه‌مبۆته‌وه" ،بهاڵم مونیر‌ه حه‌سه‌نی منداڵهكه ئاگاداربن" ،له‌نه‌خۆشخان‌ه ته‌مه‌ن 59س������اڵ ،كه ماوهی 30ساڵ‌ه نهخۆش ههست به‌دڵنیای یو خزمه‌ت مۆڵه‌ت ی مامانی ههیه ،ئاماژه بهوه دهدات دهكات ،بهاڵم ره‌نگ������ه له‌ال ی مامان كه له‌ماڵه‌وه‌ش جێگ‌ه ی تایبه‌تی ههیه ،ههست بهوه نه‌كه‌ن ،چونكه ههندێجار بهاڵم به‌هۆی ئهوهی ژنی ئێستا زیاتر مامان به‌بێ مۆڵه‌ت كاری كردووه".
یكه‌مخوێنی‌و نیشانه‌كان ی خۆپاراستن لێی چۆنیه‌ت
.4وه‌رزش������كردن :بۆ پاراستن ی ههموو ئه‌ندامه‌كان ی ل‌هش‌و پێست به‌سووده. .5گرنگیدان به‌خواردن ی گونجاو میوهو سه‌وزه‌وات ی نوێ :له‌خواردن ی چه‌ور یو زۆر خواردن ی گۆشت ی ئاژه‌ڵ ی خۆت بپارێزه. ش������یر به‌ب ێ چه‌وری ،ڤیتامینه‌كان ،ئاو ی میوه ،گۆشت ی ماس یو باڵنده زۆر به‌سووده. له‌خواردن ی جبس‌و س������اندویج‌و پیتزاو خواردن‌ه ئاماده‌كراوه‌كان‌و شیرین ی زۆر‌و خواردنه‌و‌ه غازییه‌كان خۆت به‌دور بگر‌ه تاوه‌كو پێستێك ی جوانت ههبێت. .6خۆپاراستن له‌ك‌هم‌و زیادكردن ی كێش له‌ناكاو‌و به‌بێ بهرنامه. .7خۆبه‌دوورگرتن له‌ترس‌و دڵه‌ڕاوكێ یو توڕبوون :چرچكردن ی ناوچه‌وان له‌كات ی سه‌یركردن ی ش������تێك یان خوێندنه‌و‌ه‌و ته‌له‌ڤزیۆن باش نیی������ه ،ئاگادارب‌ه ره‌نگ‌ه ئه‌م‌ه ببێت‌ه شێوه‌یه‌ك ی تایبه‌ت ی دهموچاو ی كه‌سه‌ك‌ه‌و د‌هم‌و چاو ی ده‌ق ی پێوه‌بگرێت، هه‌ربۆی������ه هه‌تا ده‌توانی������ت دڵخۆش بهو پێبكهنه. .8س������وود وهرگرتن ی رۆژان‌ه له‌كرێم ی تایبه‌ت :به‌چه‌وركردن ی پێست بهتایبهت ی له‌وه‌رز ی زس������تاندا ،چونك������ه ئهوانه ی پێستیان وشك‌ه زووتر تووش ی وشكبوون‌و پێس������ت هه‌ڵدان ده‌بن .بابه‌ت ی جوانكار ی به‌كه‌م ی به‌كاربهێن‌ه‌و به‌ر له‌خه‌وتن به‌ماد‌ه ی پاككه‌ره‌و‌ه ی تایبه‌ت الیان ببه.
.7هه‌ستكردن به‌هه‌ناسه‌توندی. دێکان عیزه‌ت .8هه‌ستكردن به‌سارد ی په‌نجه‌كان ی ده‌ست‌و پێ. كه‌مخوێن ی وات‌ه كهم ی خڕۆك‌ه سووره‌كان ی خوێن هۆكار ی ئه‌مه‌ش كه‌می ی هاتووچۆكردن ی خوێن‌ه له‌له‌شدا ،ئه‌مه‌ش چهند هۆكارێك ی جیاواز ی ههیه له‌په‌نجه‌كاندا به‌هۆ ی كه‌مخوێنییه‌وه. .9هه‌ستكردن به‌زوعف‌و خولخواردن ی سهرو كه گرنگترینیان كهم ی ئاسن‌ه له‌له‌شدا. .1س������ه‌یر ی پێس������ت ی خۆت بكه بزان‌ه ره‌نگی گێژبوون .له‌كات ی هه‌س������تان له‌خه‌و هه‌س������ت پێستت نه‌په‌ڕیوه؟ له‌كات ی كه‌مخوێنیدا ره‌نگ ی به‌زوعف ده‌كه‌یت یان له‌كات ی هه‌ستان‌ه سه‌ر پێ پێست هیالك ده‌رده‌كه‌وێت ،هه‌روه‌ها ره‌نگ ی لێو ههست گێژبوون ی سه‌رت ده‌كه‌یت. .10ئه‌گه‌ر له‌ناكاو برین لهس������ه‌ر زمان یا له‌ناو ده‌گۆڕێت وهك كات ی ئاسای ی نابێت. .2هه‌ستكردن به‌هیالك یو بێتاقه‌تی ،ئه‌م‌ه یه‌كێك‌ه ده‌متدا دروس������ت بوو ،یان بۆ ئافره‌ت سووڕ ی مانگان������ه ی دواكه‌وتنێك������ ی زۆر ی هه‌بوو ئهوه له‌نیشان‌ه باوه‌كان ی كه‌مخوێنی. .3هه‌س������تكردن به‌سه‌رئێش������ه ی ناوبه‌ن������او ،ده‌گه‌یه‌نێت كه كه‌مخوێنه. كه‌مبوونه‌و‌ه ی مه‌یل ی خواردن ،ئه‌مان‌ه نیش������ان‌ه ئه‌گه‌ر زۆرب‌ه ی كات خۆراك ی ئاماده‌كراو بخۆیت یان یهكێك له‌ژه‌مه‌كان ی خواردنت البه‌ریت یا یه‌كه‌مییه‌كان یكه‌مخوێنییه. .4كه‌مبوون������هوه ی ته‌ركی������ز ،كه‌مخوێن������ یو لهههموو ماده خۆراكییه‌كان سوود وه‌ر نه‌گریت‌و ته‌ركیزكردن كه‌مده‌كاته‌وه ،ئه‌مه‌ش كارده‌كات‌ه ب������ه‌رده‌وام چهند جۆرێك بخۆیت ،ئه‌م‌ه دهبێته س������ه‌ر خوێندن‌و ناتوانێت به‌باش ی كاره‌كانت هۆ ی كه‌مبوونه‌و‌ه ی ئاسن‌و ڤیتامینه‌كان له‌له‌شدا. ئه‌گه‌ر ئهو نیشانان‌ه ی سه‌ره‌وه‌ت هه‌بوو ئهوه بزان‌ه ئه‌نجام بدهی. .5حه‌زكردن به‌خواردن ی شت ی نائاسایی ،وهك كه تووش ی كه‌مخوێن ی بوو یو بۆدڵنیابوونیش پێویس������ته پش������كنین ی خوێن بكه‌یت تاوه‌كو خۆڵ یا كاغه‌ز. دڵنیابیت. .6هه‌ستكردن به‌بێتاقه‌ت یو هیالكی.
ی كه‌مۆریان پێوه‌نیی‌ه ی ئهو گۆشتان‌ه تكای‌ه دوور بكه‌وه‌ره‌و‌ه له‌كڕین
16
یه‌کشه‌ممه
2010 /6/27
ژماره 30:
ی مه‌رگ ده‌كاته‌و ه ی گهنجان روبه‌ڕوو ی كچێن ی په‌رد ه له‌ده‌ستدان
"په‌رد‌ه ی كچێن ی په‌یوه‌ند ی به‌سێكسه‌و‌ه ههیه ،سێكسیش شتێك ی دروسته ،بهاڵم دهبێت به‌ئاشكرا بێت" ههندێك له‌كچانی دانیشتووی هه‌رێمی كوردستان به‌هۆكاری ی جیاجیاو به‌ر له‌پێكه‌وه‌نان ژیانی هاوسه‌ری په‌رده‌ی كچێنیان لهدهست ده‌ده‌ن ،ئهوهش ترس‌و دڵه‌ڕاوكێیه‌كی زۆریان له‌ال درووست دهكات ، توێژه‌رێكی كۆمه‌اڵیه‌تیش ی هۆكاری گرنگیی هه‌بوون په‌رده‌ی كچێنی بۆ كاریگه‌ی ی ئایین لهسهر كۆمه‌ڵگ ه كوردیی دهگهڕێنێتهوه، چونكه به‌یه‌كێك له‌حه‌رام ه كولتورییه‌كان داده‌نرێت‌و ی نه‌بوونی دهبێته هۆ ی بێبه‌رییكردن‌و له‌ناوبردن ژیانی كچان.
داراوزارا :بڕیارمانداو‌ه هه‌ركاتێك پرسیارێكمان هه‌بوو له‌بار‌هی ئه‌ركه: بایۆلۆژیی ،ده‌روونیی‌و ی خۆمان، سێكسییه‌كان به‌بێ هیچ ترس‌و شه‌رم‌و خۆخواردنه‌وه‌یه‌ك بیخه‌ین ه ی نم نم، به‌رده‌م كلینیك تاوه‌كو به‌ڕاوێژ لهگهڵ كه‌سانی پسپۆڕ‌و پشتبه‌ست ی زانستیی، به‌سه‌رچاوه وه‌اڵمی پرسیاره‌كان وه‌رگرینه‌وه‌‌و گومانه‌كانمان ی نه‌هێڵین‌و ببینه خاوه‌ن ی زانستیی رۆشنبیرییه‌ك ی رۆح‌و دروست له‌بار‌ه ی جه‌ست هی خۆمان ،ئێوه خوێنه‌ریش ده‌توانن به‌شدار‌و هاوكارمان بن nmnmpress@yahoo..com
دارا :من گ ه‌نجێكم ئارهزووم ب ه‌الی ر‌ه‌گ ه‌زی مێدا ناچێت‌و ناتوانم ژنم خۆشبوێت‌و ح ه‌زم به‌سێكسی پیاوه، زۆر ه ه‌وڵم داوه ناتوانم وازبێنم ئایا ئ هو حاڵ ه‌ت ه چارهس ه‌ری ههێه؟ نم نم :ئ‌ه‌وهێ تۆ باسی لێو‌ه‌ئه‌كهێ به‌نێربازی له‌كورد‌ه‌واریدا (هۆمۆسێكسوێڵ) ناسراوه ،ه‌ه‌ڵب‌ه‌ت ئهو كهسه ئار‌ه‌زوی بهالی ر‌ه‌گ‌ه‌زی خۆیدا زیاتره چجا له‌رێگهێ هاوڕێیهتی یان خۆشهویستی هه‌تا ئ‌ه‌گات‌ه حاڵهتی سێكسكردن ،ئه‌گ‌ه‌رچی ئهو دیاردهێ‌ه ب‌ه‌شێوهێهكی بهرچاو له‌زۆربهێ واڵتانی دنیادا ههێه‌و روو ل‌ه‌زیادبوونه ،بهاڵم لهكۆمهڵگه ئیسالمییهكاندا ئهو دیاردهێ‌ه به‌دیاردهێهكی ناشرین تاڕادهێ شزوز چاوی لێئه‌كرێت‌و گهنجان ناتوانن به‌ئاشكرا وهك ئهو واڵتانهێ بهێاسایی رێگهێ پێدراوه مومار‌ه‌سهێ بكهن. ئهو دیاردهێ‌ه پهێو‌ه‌ندی ب‌ه‌الی‌ه‌نی فسێلۆجی‌و پێكهاتی دروستبوونی جسمی‌و دهروونی تاك‌ه‌و‌ه ههێه‌و كهسی نێرباز ل‌ه‌ئیرادهێ خۆی نییهو ح‌ه‌زی بهرهگهزی مێ نییه ،لهرووی د‌ه‌رونیی‌ه‌و‌ه ئهو كهسانه ههمیشه خۆب‌ه‌تاوانبارو گوناهكار ئ‌ه‌زانن‌و باری د‌ه‌رونیان جێگیر نییه ،ههست به‌ش‌ه‌رم‌و ترسی كۆمهڵگه ئه‌ك‌ه‌ن ،لهنێو كۆمهڵگهدا ئاشكرابونیان كاریگهێ خراپی ههێه بهتایبهت
ناسح عه‌ل ی له‌سلێمان ی
له‌ده‌ستدانی په‌رده‌ی كچێنی كێشه بۆ كچان‌و خێزانه‌كانیان دروست دهكات، ه������اوكات ئ������هو كچانه‌ی ب������هو هۆیه‌و‌ه توشی كێشه بوون ،به‌دوای چاره‌سه‌ردا ده‌گه‌ڕێن تا نه‌بن‌ه قوربانی. سانا ،به‌ر له‌پێكه‌وه‌نان ی ژیان ی هاوسه‌ر ی به‌هۆ ی ههڵه ی خۆشه‌ویسته‌كه‌یه‌و‌ه په‌رد‌ه ی كچێنی لهدهست داوه ،بهاڵم جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه پ������ه‌رد‌ه ی كچێن ی ناوێك‌ه بۆ پاكییه‌ت������ ی نهك بۆ نرخ ی پهردهكه، چونكه "پ������ه‌رده‌ی كچێنی بێنرخترین ش������ته" ،هه‌ربۆی‌ه به‌پێویست ی نازانێت گره‌و لهسهر هه‌بوون‌و نهبوون ی بكرێت، چونكه"زۆرجار كچان دوا ی له‌ده‌ستدان ی ئهو پهردهیه ،هانا بۆ دورینه‌و‌ه ی ده‌به‌ن"، ئه‌ویش به‌هۆ ی ئهوه ی دوا ی له‌ده‌ستدانی، له‌به‌ها ی په‌رد‌ه ی كچێن ی تێگه‌ش������توون، "خۆم یه‌كێكم لهوانه ی باجی ئه‌وه‌م داوه،
لهكۆمهڵگه پارێزراوه‌كاندا كه پاب‌ه‌ندی ئایین‌و كولتورو ئ‌ه‌خالقیاتی كۆم‌ه‌ڵگ‌ه‌ن. ئه‌گ‌ه‌رچی چارهسهری گرانه‌و پێویستی به‌چاودێری پزیشكی ههێه بهتایبهت پزیشكی دهروونیو ههندێجار ئهو كهسانه ناچار ئهبن كه ر‌ه‌گ‌ه‌زی خۆیان بگۆڕن یان بهتهواوی لهكۆمهڵگه دووربك‌ه‌ون‌ه‌وه، راهاتن لهسهر مومار‌ه‌سه‌كردنی سێكسی هاور‌ه‌گ‌ه‌ز كاریگهری خراپی ههێه‌و توانای دوورك‌ه‌وتن‌ه‌وهێ تهنها لهدهست ئهو كهسه خۆیدایه ،به‌زاڵبوون بهسهر ئار‌ه‌زوو ئیراده‌و دوورك‌ه‌وتن‌ه‌و‌ه لهو هاوڕێ‌و كهسه نێربازانه ،ئهوه جگه‌ل‌ه تێكهڵبوون بهرهگهزی مێ‌و بیركردنهوه له‌دروستكردنی خێزان‌و هاوس‌ه‌رگیری‌و دروستكردنی منداڵ باشترین رێگه‌چارهێه. زارا :باشترین رێگا بۆ رێگرتن له‌منداڵبوون لهس ه‌ر‌ه‌تای هاوس ه‌رگیری چیی هو ئایا د‌ه‌رزی م ه‌نع زیانی ههێه؟ نم نم :بێگومان به‌كارهێنانی ههر د‌ه‌رمانێك سلبیاتی ههێه ،بهاڵم مهرج نییه كاریگهری خراپی لهسهر ت‌ه‌ندروستی ههبێت ،ب‌ه‌نسب‌ه‌ت ئهو ژنانهێ كه تاز‌ه ئهچنه ژیانی هاوس‌ه‌رێتی‌و به‌هۆی خوێندن یان كاركردن‌ه‌و‌ه سهرهتا نایانهوێت منداڵ دروستبك‌ه‌ن باشترین‌و بێزیانترین رێگ‌ه به‌كارهێنانی كۆندۆم‌ه ب‌ه‌م‌ه‌رجێك به‌هۆشیاری‌و شار‌ه‌زایی به‌كاربێت ،بهتایبهت ئهو جۆر‌ه كۆندۆمهێ كه ل‌ه‌مادهێه‌كی م‌ه‌تاتی ت‌ه‌نك‌و ناسك دروستكراوه ،تهنها لهحاڵهتی دروستبوونی ح‌ه‌ساسی‌ه‌تدا نهبێت ،ههندێ ژن ل‌ه‌ئاكامی به‌كارهێنانی كۆندۆم زێی تووشی ح‌ه‌ساسی‌ه‌ت ئ‌ه‌بێ‌و ئهو ماده م‌ه‌تاتیی‌ه ههستی خۆشی‌و گهێشتن به‌چێژی ئ‌ه‌گرێت ،ئه‌گ‌ه‌رچی به‌كارهێنانی ئ‌ه‌ركی پیاوه‌و ههر ه‌ه‌ڵه‌یێك ل‌ه‌ئ‌ه‌نجامی به‌كارهێنانیدا ئهبێته هۆی دروستبوونی منداڵ ،بهاڵم باشترین و‌ه‌سیله‌ی‌ه بهتایبهت لهسهرهتای هاوس‌ه‌رگیریدا ،چونكه وهك رێگرییه‌كانی دیكه هیچ ئاكامێكی سلبی نییه ،بهاڵم د‌ه‌رزی م‌ه‌نع ئهبێته هۆی: .1زیادبوونی كێش. .2دواك‌ه‌وتنی سوڕی مانگانه یان كهمكردنهوه ی خوێنی مانگانه. .3كهمكردنهوه ی ئارهزووی سێكسی، بۆماو‌ه ی چهند مانگێ‌وو دواتر حاڵ‌ه‌ته‌ك‌ه ئاسایی ئهبێت ،بهاڵم به‌كارهێنانی زیاتر له١٢تا١٨مانگ ئهبێته هۆی الوازكردنی هێلك‌ه‌دان‌و تێكچوونی سووڕی مانگانه.
كه په‌رده‌كه‌م لهدهستداوه" ئهو ،باش ل������هوه دهكات كه ئهو كات‌ه ی په‌یوه‌ند ی خۆشه‌ویست ی لهگهڵ كوڕێكدا هه‌ب������ووه ،به‌بیان������وو ی یه‌كتربینینه‌و‌ه بردویه‌تی‌ه ده‌ره‌و‌ه‌و به‌ده‌رمان بێهۆش ی كردووه" ،كات ێ به‌ئاگاهاتمه‌و‌ه كوڕه‌كه‌م به‌ش������ڵه‌ژاو ی بینی ،كه س������ه‌یری خۆم كرد بینیم په‌رده‌ی كچێنیم له‌ده‌س������ت داوه"و به‌دوا ی ئهو رووداوه‌ش������دا وهك خۆ ی جه‌خت ی لهس������ه‌ر دهكاتهوه به‌هۆ ی هه‌ڵ������ه ی خۆشه‌ویس������ته‌كه‌یه‌و‌ه په‌رد‌ه ی كچێنی ی لهدهست داوهو پاشان ده‌ست ی لێ هه‌ڵگرتووه ،هه‌ربۆی‌ه ئێستا له‌هه‌وڵ ی ئه‌وه‌دای‌ه پهردهكه ی بدورێتهوه تا نه‌بێت‌ه په‌ڵه‌یه‌ك������ ی ره‌ش به‌نێ������و چاوانییه‌وه‌و بێبه‌ش������ ی بكات له‌پێكه‌وه‌نان������ ی ژیان ی هاوسه‌ری" ،ئێس������تا گیرم خواردوه‌و نازانم چۆن خۆم له‌م كێش������ه‌ی‌ه رزگار بكه‌م ،چونكه ماڵهوه به‌م‌ه بزانن حسابم ده‌ڕوات‌و روبه‌روی كوشتن ده‌بمه‌وه". س������انا یه‌كێك‌ه لهو ده‌ی������ان كچ‌ه ی به‌ر له‌هاوس������ه‌رگیری ،پ������ه‌رده‌ی كچێنیان له‌ده‌س������ت داوهو ئێس������تا له‌دۆخێك ی خراپدان‌و په‌نا بۆ ئهو مامان‌و دكتۆران‌ه ده‌به‌ن كه چاره‌سه‌ر ی ئهو حاڵه‌ت‌ه ده‌كه‌ن .
"به‌هۆی كه‌ناڵه‌كانه‌و‌ه په‌رده‌كه‌م لهدهست دا" ههندێ������ك له‌كچان باس ل������هوه ده‌كه‌ن ك������ه به‌ه������ۆی ته‌ماش������اكردنی كه‌ناڵ‌ه سێكسییه‌كانه‌وه ،په‌رده‌ی كچێنی خۆیان لهدهست ده‌ده‌ن. ش������اهێن ،كچێك������ی ته‌مه‌ن 20س������اڵه‌و ئاماژه بهوه دهدات ك������ه به‌هۆ ی ههڵه ی خۆیه‌و‌ه په‌رد‌ه ی كچێن ی لهدهست داوه، ئه‌وی������ش به‌هۆ ی س������ه‌یركردن ی كه‌ناڵ‌ه وروژێنه‌ره‌كان������هوه" ،كات ێ كه‌س له‌ماڵ نه‌بوو سه‌یر ی كه‌ناڵێك ی سێكسیم دهكردو به‌هۆ ی زۆر وروژانه‌و‌ه به‌هه‌ڵ‌ه په‌رده‌كه‌ی خۆمم له‌ده‌ستچوو" ،هه‌ربۆی‌ه سه‌ره‌ڕا ی ئهوه ی تووش������ ی ترس‌و دڵه‌ڕاوك ێ بووه لهوه ی ماڵه‌وه‌یان پێ ی بزانن ،ئێستا لهگهڵ دكتۆرێكدا ڕێككه‌توو‌ه كه به‌دووملیۆن دینار په‌رد‌ه ی كچێنیی بۆ بدورێتهوه. له‌الیه‌كی ترهوه ،راز‌ه كه كچێكی ته‌مه‌ن 27ساڵهو به‌پێچه‌وان‌ه ی ئهوانه ی كه زۆر په‌شیمانن له‌نه‌مان ی په‌رده‌ی كچێنیان‌و تووشی كێشه بوون ،تائێستاش بێباك‌ه لهوه ی ك������ه چهند س������اڵێك له‌مه‌وبه‌ر په‌یوه‌ند ی له‌گ������ه‌ڵ پیاوێك ی ده‌وڵه‌مه‌ندا به‌س������توو‌ه‌و بهو هۆیه‌ش������هوه پهردهكه ی نه‌ماو‌ه‌و په‌یوه‌ندیش ی لهگهڵ ئهو پیاوه‌دا ههر ماوه" ،ههموو ش������تێك ی بۆدابین له‌ئینگلیزییه‌وه :دیار ئه‌كره‌م مه‌س������اژكردن ی س������ه‌راپا ی ل������ه‌ش دهتوانێت چه‌ندین س������وود ی هه‌مه‌جۆر بۆته‌ندروس������تیت به‌رهه‌م بهێنێت .ئهم سوودان‌ه مانایه‌ك ی زیاتر له‌به‌سه‌ربردن ی كاتژمێرێ������ك له‌پش������وودان به‌هێمن یو ڕزگارب������وون له‌ڕۆژه‌ك������ه‌ت ده‌گه‌یه‌نن. ژماره‌یه‌ك ی زۆر له‌به‌ڵگه‌كان ئهوه نیشان ده‌ده‌ن كه س������ترێس‌و په‌ش������ێوییه‌كان سهرچاوه ی زۆر له‌ده‌ردو نه‌خۆشییه‌كانن، هه‌ربۆی‌ه ئه‌گه‌ر توانیت چهند ڕێگه‌یه‌ك بدۆزیته‌و‌ه كه به‌هۆیانه‌و‌ه سترێسه‌كانت هێورو ئ������ارام بكهیتهوه ئ������ه‌وا ڕێگر ی له‌زیادب������وون‌و خراپتربون������ ی گرفت������ه ته‌ندروستیه‌كان ده‌كه‌یت. به‌رده‌وامبوون له‌مه‌ساژكردن ی سه‌راپا ی له‌ش یهكێك������ه له‌نایابتری������ن ڕێگ‌ه كه یارمه‌تیت دهدات ڕووبه‌ڕوو ی ده‌مارگرژ ی ببیته‌وه .مه‌س������اژكردن ی ل������ه‌ش دهبێته بزواندن له‌به‌رهه‌مهێنان ی (ئیندۆرفین)
هه‌ندێک له کچان دوای له‌ده‌ستدانی په‌رده‌ی کچێنییان به‌دوای فریادڕه‌سێکدا ده‌گه‌ڕین بۆ دوورینه‌وه‌ی كردووم له‌ژیانمدا‌و پێیوتووم هه‌ركات ێ ویستت ش������ووبكه‌یت ال ی دكتۆرێك په‌رده‌كه‌ت بۆ چاك ده‌كه‌مه‌وه". كوڕان په‌رده‌ی كچێنیان له‌ال گرنگه؟ له‌ناو گهنجان������دا بیروبۆچونی جیاواز ههیه لهسهر هه‌بوون‌و نه‌بوونی په‌رده‌ی كچێن������ی ،ههندێك له‌گه‌نجان هه‌بوونی ئهو پهردهیه به‌گرنگ دانانێن‌و ههندێك ی دیكه‌ش به‌مه‌رج ی پێش������وه‌خت ی ده‌زانن بۆناوزه‌دكردن ی كچێك ی باش. ئ������ازاد ره‌س������ول ،گه‌نجێك������ ی ته‌مه‌ن 20ساڵهو به‌وت‌ه ی خۆ ی بڕوا ی به‌هه‌بوونی پ������ه‌رده‌ی كچێنیی نیی������ه" ،ئهو كچ‌ه ی خۆم بمه‌وێت ههر ئه‌وه‌ی‌ه‌و گرنگ نییه بهالمهوه ،په‌رده‌ی ههبێت یان نا" ،چونكه به‌ب������ڕوا ی ئازاد مهرج نییه په‌رد‌ه تهنها له‌ڕێگ‌ه ی سێكس������هوه لهدهست بدرێت، "چه‌ندان هۆكار ههیه بۆ له‌ده‌ستدان ی په‌رد‌ه له‌ده‌ره‌و‌ه ی سێكس������كردن ،ئه‌گه‌ر كچێكم خۆشبو ێ‌و په‌رده‌ی نهبێت ،بزانم هۆكار ی چیی‌ه‌و رازیم بكات لهس������ه‌ر هۆكارهكهی ،ده‌یهێنم". له‌الیه‌ك ی دیكهوه ش������اناز كه كچێك ی
ته‌مه‌ن 25ساڵهو به‌شێك ی زۆری ته‌مه‌ن ی له‌ئه‌وروپا به‌س������ه‌ربردوو‌ه‌و ئهو كهسانه به‌دواكه‌وت������وو ناوده‌ب������ات كه هه‌بوون‌و نهبوون ی پ������ه‌رد‌ه ی كچێنیان كردووه‌ت‌ه خ‌هم‌و كێشه‌ی به‌رده‌م پێكه‌وه‌نان ی ژیان ی هاوسه‌ری" ،خۆم له‌ئه‌وروپا ژیاوم ،شتێك نییه ناو ی په‌رده‌و په‌ڕۆی ڕووس������وری بێت ،بهاڵم متمان‌ه بنه‌ما ی دروستبوو ی هاوسه‌رگیرییه" ،هه‌ربۆی‌ه ناوبراو ئاماد‌ه نییه شوو به‌كوڕێك بكات كه باوه‌ڕ ی بهوه ههبێت كه له‌شه‌و ی زاوایه‌ت ی په‌ڕۆ ی ڕووس������ور ی به‌ریته‌و‌ه بۆماڵ ی كچه‌كه، "هه‌رگیز ئاماده‌نیم شوو به‌كوڕێك بكه‌م حساب بۆ ئهم شتان‌ه بكات". به‌هۆی ئایینه‌و‌ه گوێ ده‌درێت‌ه بوونی په‌رد‌ه توێژه‌رێكی دهروونی هۆكاری گوێدان به‌بوون������ی په‌رده‌ی كچێن������ی له‌هه‌رێمی كوردستاندا دهگهڕێنێتهوه بۆ هه‌بوونی كاریگه‌ر ی ئاییندار ی لهسهر تاك‌هی‌كان ی كۆمهڵگه. ته‌الر كهم������ال ،توێژه‌رێك ی دهروونییهو جه‌خت لهوه دهكاتهوه كه لهكۆمهڵگه ی ئایینس������االریدا بنه‌ماكان������ ی ئایی������نو
ی له‌ش چین؟ ی مه‌ساژكردن سووده‌كان ه‌كان ك������ه ده‌بن������ه ه������ۆ ی زیادبوون ی ئارامبه‌خشی ی‌وخه‌ولێكه‌وتن. له‌كات ی مه‌ساژكردن ی ههموو الشه ،سهرو په‌نجه‌و پێیه‌كانت له‌پێش‌و دوواو‌ه مه‌ساژ ده‌كرێ������ت .ژماره‌یه‌ك ی زۆر به‌ركه‌وتن ی وهك ش������ێالن‌و گوش������ار خستنه‌سه‌رو گوشین‌و كشان له‌ئه‌ندام‌ه جیاوازه‌كان ی له‌شدا به‌كاردێت. ئه‌گه‌ر نهخۆش������یت‌و دووچار ی ئازارو ماندووبوون������ ی ب������ه‌رده‌وام بووی������ت، مه‌س������اژكردن ی له‌شت ڕۆڵێك ی گرنگ ده‌بین ێ له‌م چاره‌سه‌ره‌دا .مه‌ساژكردن ی سه‌رتاسه‌ر ی له‌ش یارمه‌ت ی باشتركردن ی س������ووڕ ی خوێن ده‌دات‌و خوێنیش زۆر به‌ئاس������انتر بۆ ئه‌ندام������ه گرنگه‌گان ی ل������ه‌ش ده‌گوازرێته‌وه ،ئهم������ه‌ش گرنگه بۆكاركردن ی ئه‌ندام������ه هه‌ناوییه‌كان ی جهسته ،وێڕا ی ئهوهش كات ێ خوێن بهو
ناوچان‌ه ده‌گات پێش������تر برینداربوون، س������اڕێژبوون‌و نوێبوون������هوه ی خانهو شانه‌كان ی له‌ش زۆر به‌ئاسانتر ڕووده‌ده‌ن. دووباره‌كردن������هوه ی مه‌س������اژ ی ل������ه‌ش سوود ی زیاتر ی دهبێت بۆچاكبوونه‌وه‌ت ئه‌گه‌ر لهگهڵ ده‌رمان‌ه باوه‌كان‌و هه‌ند ێ چارهس������ه‌ر ی ب ێ ده‌رمان () Therapy به‌كاربهێنرێت. خه‌مۆكی ،نه‌زۆكی ،تێكچوون ی خۆراكیی، خه‌یاڵپه‌رست ی (نه‌خۆشییه‌ك ی ده‌روونییه)، چاكبوون������هوه ی پاش نه‌ش������ته‌رگه‌ری، ش������هكره ،په‌س������تان ی ب������ه‌رز ی خوێن، تێكچوون ی خه‌و ،ماندووبوون ی په‌یوه‌ست به‌نه‌خۆش ی ش������ێرپه‌نجه ،ئازار ی به‌ش ی خواره‌و‌ه ی پش������ت ،بریندار ی بڕبڕ‌ه ی پشت ،ئه‌مان‌ه دیارترین ئهو نه‌خۆشییانه‌ن ك������ه مه‌س������اژكردن ی له‌ش س������وودیان پێده‌گه‌یه‌نێت .
ش������ه‌ریعه‌ت له‌ناو خوێن ی خه‌ڵكه‌كه‌یدا دهتوێتهوهو هه‌روا به‌ئاسان ی ناسڕێته‌وه، "له‌كۆمه‌ڵگا خۆرئاواییه‌كاندا ش������تێك ی ئاساییهو ش������تێك نییه به‌ناو ی په‌رد‌ه ی كچێن������ی" ،چونكه مان������هوه ی به‌هۆ ی په‌یوه‌س������تی ی كولتوری یو دواكه‌وتووی ی رۆشنبیرییه‌و‌ه‌و له‌چوارچێو‌ه ی كولتورو س������ونه‌ت ی ئایین ی كۆمه‌ڵگادا ماوه‌ته‌وه، "تائێستا كه‌سمان نهبووه لهگهڵ ئهوه ی بانگه‌ش������ه ی نهبوون ی په‌رد‌ه ی كچێن ی ده‌كه‌ن ،خۆیان قبوڵیان كردبێت". له‌الیه‌ك ی دیكهوه نهبوون ی په‌رد‌ه ی كچێن ی له‌روو ی ئایین ی ئیسالمه‌و‌ه به‌دیارده‌یه‌ك ی مه‌ترسیدارو قه‌غه‌كراو ناوده‌برێت ،ئه‌وه‌تا مه‌ال ساڵح پێداگر ی لهسهر ئهوه دهكات په‌رد‌ه ی كچێن ی بریتیی‌ه له‌حه‌یا‌و سومع‌ه ی كچ‌و خێزان‌و پاراستن ی ئهو ئه‌مانه‌ت‌ه ی كه خوا پێ ی به‌خشێوه"،په‌رد‌ه ی كچێن ی په‌یوه‌ند ی به‌سێكسه‌و‌ه ههیه ،سێكسیش شتێك ی دروسته ،بهاڵم دهبێت به‌ئاشكرا بێت نهك له‌پشت خێزان‌و خێڵه‌وه ،یان دادگاوه". تێبینی: ناو ی راسته‌قین‌ه ی به‌شێك له‌به‌شداران ی ئهم راپۆرت‌ه نه‌نووسراوه جگ‌ه له‌باشتربوون ی سووڕ ی خوێن ،چهند سوودێك ی تر ههیه به‌هۆ ی مه‌ساژكردن ی ههموو جه‌سته‌و‌ه ده‌كرێت بێنه‌دی ،لهوانه: بزواندن ی كۆئه‌ندام ی لیمف ،بزواندن ی سسته‌م ی به‌رگر ی له‌ش ،هێوركردنه‌و‌ه ی ماس������وولكه‌كان ،كهمكردنهوه ی كۆڵنج، زیادكردن ی نه‌رمی ،كهمكردنهوه ی ماوه ی چاككبوونه‌وه ،ده‌ردان ی ئیندۆرفینه‌كان، كه‌مكردن������هوه ی ئازار ی سه‌رئێش������ه، كهمكردنهوه ی خه‌مۆكی ،كه‌مبوونه‌و‌ه ی م������اوه ی س������كپڕ یو منداڵب������وون ال ی ههندێ������ك له‌دای������كان ،كهمكردنهوه ی ئاوبه‌ندو قه‌تماغ‌ه ی ش������انه‌كان له‌پاش نه‌شه‌رگه‌ری. هه‌تا مه‌ساژ ی گشت ی له‌شت یارمه‌تیده‌ر بێت ،له‌هه‌ن������د ێ نهخۆش������ی تایبه‌تدا پێویستت به‌چاره‌سه‌ر نابێت ،نموون‌ه ی ئهو نه‌خۆشییانه‌ش :شێرپه‌نج‌ه ی دیاریكراو، ههندێ حاڵه‌ت ی نهخۆش������ییه‌كان ی دڵ، هه‌ند ێ گرفت ی پێست ،هه‌ند ێ نهخۆش ی درم.
دایك ی به‌ڕێز پێش پێدان ی شیر‌و خۆراك ب‌ه كۆرپه‌كه‌ت ده‌سته‌کانت ب‌ه ئاوو سابون بشۆ
ژماره 30:
یه‌كه‌م ژن دهبێته ی سه‌رۆك وه‌زیران ئوسترالیا
ل������ه‌م هه‌فته‌ی������ه‌دا هه‌وڵ ی بیركردنه‌وه‌یه‌ك ی جد ی بده له‌الیه‌ن‌ه گرنگه‌كان ی كارو ژیان ی تایبه‌تیت ،بۆئه‌و‌ه ی گۆڕانێك ی دیارو بهرچاو له‌ژیانتدا دروست بكه‌یت.
كۆتای������ی هه‌فت‌ه ی رابردوو جولیا جیالرد وهك یه‌كه‌مین سه‌رۆك وه‌زیران له‌مێژوو ی ئوسترالیادا ده‌ستبه‌كاربوو دوا ی ئهوه ی كیڤن راد سه‌رۆك وه‌زیران ی پێش������وو له‌ژێر گوشار ی هه‌ڤاڵه‌كان ی خۆ ی له‌پارت ی كرێكاران ی ده‌سه‌اڵتداردا ده‌ست ی له‌كاركێشایه‌وه. جیالرد ی ته‌مه‌ن 48س������اڵ‌و جێگر ی پێشوو ی سه‌رۆك وه‌زیران كه پێشتریش كار ی پارێزه‌ریی ك������ردووه ،توانیی متمان‌ه ی زۆرین‌ه ی ئه‌ندامان ی په‌رله‌مان به‌ده‌س������تبهێنێت‌و بۆ یه‌كه‌مجار وهك ژنێك ئهو پۆست‌ه مسۆگه‌ر بكات. جیالرد رایگه‌یاند" :ئه‌گه‌رچ ی راسته‌وخۆ لهالیهن گه‌ل ی ئوس������ترالیاو‌ه هه‌ڵنه‌بژێردراوم ،بهاڵم ئه‌م‌ه شه‌ره‌فێك ی گهورهیه بۆ من" ،ته‌ئكیدیشیكرده‌و‌ه كه له‌چه‌ند مانگ ی داهات������وودا داوا له‌حاكم ی گش������ت ی دهكات واده‌ی������ه‌ك دی������اری بكات بۆ ئه‌نجامدان ی هه‌ڵبژاردن تا ئوسترالییه‌كان خۆیان ێ دیاریبكه‌ن. سه‌رۆك وه‌زیرانێك ی نو
ب� � ��ار ی دارایی� � ��ت روو له‌باش� � ��بوون دهبێت به‌هۆ ی دروستبوون ی سه‌رچاوه‌یه‌ك ی نوێ ی دارایی ،هه‌ربۆی‌ه له‌م رووه‌و‌ه ههر پێشنیازێكتان لهب� � ��ار‌ه ی كاره‌و‌ه پێبوترێ� � ��ت به‌جد ی وه‌ر ی بگرن‌و به‌باش � � � ی بیر لهههم� � ��وو الیه‌نه‌كان ی بكه‌ره‌وه. به‌ش������د ا ر یكر د نت له‌میوانداری������یو بۆنه‌یه‌كدا دهبێته مای‌ه ی دڵخۆشبوونت. هه‌وڵبد‌ه به‌هێمن������یو به‌ب ێ هه‌ڵچوون هه‌ڵسووكه‌وت لهگهڵ پێشهاته‌كاندا بكه‌یت‌و به‌خێرایی بڕیار نه‌ده‌یت. هه‌وڵب������د‌ه بیروبۆچوون������ه جیاوازه‌كان������ت له‌گ������ه‌ڵ خێزانه‌كه‌تدا چارهس������ه‌ر بكهی .خۆت به‌دوور بگر‌ه لهو كه‌س������ان‌ه ی كه به‌هۆ ی بوون ی به‌رژه‌وه‌ن������د ی تایبه‌تییه‌و‌ه خۆیانت لێ نزیك دهكهنهوه. ساردبوونه‌وه‌یه‌كت پێوه‌دیار‌ه له‌ئه‌نجامدان������ ی كاره‌كانت. به‌باش������ ی ئاگادار ی بار ی داراییت بهو به‌رنامه‌رێژ ی تایبه‌ت ی بۆ بكه تاكو پاره‌كانت به‌فیڕۆ نه‌ڕوات. بیركردنهوه له‌باش������تربوون ی په‌یوه‌ندییه‌كانتانبایه‌خدارتر‌ه لهوه ی به‌هه‌میش������ه‌یی گله‌ی ی بك������ه‌ن لهس������ه‌رئه‌و‌ه ی ك������ه هاوس������ه‌ره‌كانتان هه‌س������ت ی خۆیان ده‌رنابڕن‌و ب������ار ی ده‌روون ی خۆتان بهوه ئاڵۆز بكهن. ش������ێو‌ه ی ئ������اگادار ی به‌ڕێوه‌بردن������ ی كاره‌كانت ب������هو به‌وریاییه‌ك ی زیاتره‌و‌ه مامه‌ڵه‌بك‌ه تا تووش������ ی هیچ كێش������ه‌یه‌ك نه‌بی������ت .وه‌ها ره‌فت������ار بكه كه به‌رپرس������یاریه‌تییه‌ك ی زۆرت له‌ئه‌ستۆدایه‌‌و هه‌وڵ ی زیاتر بده. په‌یوه‌ندیی‌ه كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كانت ده‌بێ������تو باش������تر په‌یو ه‌ند ییه‌كا ن������ت گه‌رمووگوڕت������ر ده‌ب������ێ. به‌ش������ێوه‌یه‌ك ی ئاس������ای ی ره‌فتاربك������ه تاوه‌ك������و نه‌بیت‌ه جێ ی س������ه‌رنج ی ئهوانیترو كێشه‌ت بۆ دروست نهبێت. به‌ه������ۆ ی هه‌واڵێك یان بڕیارێكه‌و‌ه ره‌نگ‌ه پێویست بكات جێگ������ه ی كار یان ژیانت بگۆریت ،ئه‌گه‌رچ ی ئه‌م‌ه لهس������ه‌ره‌تادا ره‌نگ‌ه ئاس������ای ی نهبێت ،بهاڵم به‌تێپه‌ڕبوون ی كات ئاسای ی ده‌بێته‌وه. به‌وریاییه‌و‌ه به‌شدار ی ئهو ك������ۆڕو كۆبوونه‌وان‌ه بكه كه پێویس������ته به‌ش������دار ی بكهی������ت ،هه‌وڵب������د‌ه هیچ بیروبۆچوونێك لهس������ه‌ر كهسه نزیكه‌كانت نه‌د‌هی ،نه‌وه‌ك به‌پێچه‌وان‌ه ی مه‌به‌ست ی تۆو‌ه لێكدانه‌و‌ه ی بۆ بكرێت. هه‌وڵبد‌ه به‌راش������كاوانه‌‌و به‌ب ێ ت������رس هه‌س������ت ی خ������ۆت بۆبه‌رامبه‌ره‌كه‌ت ده‌رببڕی ،دواكه‌وتن ی ئهم كار‌ه شتێك ی باش نابێت، چونكه ره‌نگ‌ه هه‌لێك ی باش لهدهست بدهی، هه‌ربۆی������ه هه‌وڵ ی پته‌وكردن������ ی په‌یوه‌ندیی‌ه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانت بده. هه‌وڵبد‌ه كه‌سێك ی دڵسۆز بیت بۆ كهسه نزیكه‌كانت‌و گ������و ێ له‌كێش������ه‌كانیان بگری������تو له‌گه‌ڵیان������دا ب������ه‌دوا ی چارهس������ه‌ردا بگه‌ڕێی .بیر له‌ته‌ندروست ی خۆت بكه‌ره‌وه، چونكه پێویستیت به‌حه‌وانه‌و‌ه ی زیاتر ههیه.
لهسهر سوكایه‌تیكردن به‌سه‌رۆك ،دادگایی ده‌كرێت رۆژ ی هه‌ینی گه‌نجێك ی دانیشتوو ی گه‌ره‌كێك ی هه‌ژارنش������ین ی پاریس لهب������ه‌رده‌م دادگادا ئاماده‌بوو دوا ی ئهوه ی جنێوێك ی ناشرین ی ئاراست‌ه ی نیك������ۆال س������اركۆز ی س������ه‌رۆك ی واڵته‌ك‌ه ی كرد. ئ������هو گه‌نج‌ه كه ته‌مه‌ن ی 21س������اڵ،
ی گه‌نجترین خانم
ی دنیا یه‌كه‌م
ی ه ی كۆرپ چاوه‌ڕوان
ی نوێكه‌یه‌ت سامانسا كامیرۆن خانم ی یه‌كه‌م ی به‌ریتانیا كه ته‌مه‌ن ی 39ساڵهو ژن ی ده‌یڤد كامیرۆن ی ته‌مه‌ن 43س������اڵ ی سه‌رۆك ی به‌ریتانیایه ،به‌گه‌نجترین خانم ی یه‌كه‌م ی دنی������ا داده‌نرێت له‌ماو‌ه ی نیوسه‌د‌ه ی رابردوودا. خاتوو كامیرۆن له‌ته‌مه‌ن ی 25ساڵیدا هاوس������ه‌رگیر ی له‌گ������ه‌ڵ ده‌یڤ������د كامیرۆن كردووهو ،ئێستا چاوه‌ڕێ ی له‌دایكبوون ی چواره‌م منداڵیه‌ت ی كه له‌مانگ ی نۆ ی ئه‌مس������اڵدا له‌دایك دهبێت .لهس������اڵ ی 1955هوه تائێستا سامانس������ا كامیرۆن به‌گه‌نجترین خانم ی یه‌كه‌م ی دنی������ا داده‌نرێت‌و له‌پێش ئهو ساڵه‌و‌ه گه‌نجترین خانم ی یه‌كه‌م خاتوو ئیدن ی ژن ی ئه‌نسۆن ی ئیدن ی سه‌رۆك ی به‌ریتانیا بوو كه ته‌مه‌ن ی 34ساڵ بووه.
ش������هو ی چوارش������ه‌مم‌ه ی رابردوو كردووه كه ههر لهو هه‌فته‌یه‌دا نیكۆال لهالیهن پۆلیس������هوه ده‌ستگیركرا ،ئه‌نێلكا ی یاریزان������ ی هه‌ڵبژارد‌ه ی ئه‌ویش دوا ی چهند س������ه‌عاتێك فه‌ره‌نسا ئاڕاست‌ه ی رۆمین دۆمه‌نیك ی لهوه ی جنێو ی ناشرین ی ئاراست‌ه ی راهێنه‌ر ی هه‌ڵبژارده‌ك‌ه ی كردبوو، دوا ی ئهوهش گه‌نجه‌ك‌ه به‌ساركۆز ی ساركۆز ی كرد. به‌گوێر‌ه ی هه‌واڵ ،ئهو گه‌نج‌ه هه‌مان وتووه" :تۆ له‌ماڵه‌كه‌مدایت". ده‌سته‌واژ‌ه ی ئاراست‌ه ی ساركۆز ی ئهو جنێ������وه دوا ی ئ������هوه بوو كه
ساركۆز ی س������ه‌ردانێك ی كتوپڕ ی بۆ ئ������هو گه‌ڕه‌ك‌ه كرد كه س������اڵ ی 2005كاتێ������ك وه‌زی������ر ی ناوخۆ بوو به‌ڵێنیدابوو به‌باشترین ئامێر ئهو گه‌ڕه‌ك‌ه پاكبكاته‌وه .گه‌نجه‌ك‌ه به‌تۆمه‌ت ی سوكایه‌تیكردن به‌سه‌رۆك ی ده‌وڵه‌ت دادگایی ده‌كرێت.
ی 525دۆالر ه ی كارزا ه مووچه‌ك ده‌زگا ی قه‌اڵچۆكردن ی به‌ده‌س������تهێنان ی ناش������ه‌رع ی له‌ئه‌فغانس������تان ئاشكرایكرد ك������ه داهات ی مانگانه ی س������ه‌رۆك حامید كاره‌زا ی 525دۆالره‌‌و ره‌سیدیش ی له‌بانكدا كه‌متر‌ه له 20ه������ه‌زار دۆالر‌و هیچ زه‌وی‌‌و خانوویه‌كیش ی به‌ناوه‌و‌ه نیه. به‌گوێر‌ه ی ئهو ئه‌ستۆپاكیی‌ه ی لهوبارهیهوه ب������ۆ ی پڕكراوه‌ته‌وه ،مووچ������ه ی مانگانه ی كارزا ی 525دۆالره‌‌و ره‌س������یدی له‌بانكدا 18762دۆالره ،هه‌روه‌ك 134دۆالریش ی ههیه له‌بانك ی كۆمێرتسبنك له‌ئه‌ڵمانیا. س������ه‌ره‌ڕا ی ئ������هوه ی كارزا ی هیچ زه‌وی‌‌و خانوویه‌ك ی نیه ،خێزانداره‌و هاوسه‌ره‌ك‌ه ی پزیشكه‌‌و كار ناكات ،كوڕێكیش ی ههیه كه ههندێك خشڵ‌و جوانكاریی ههیه كه بایی 11036دۆالر دهبێت. ئه‌گه‌رچ������ ی مووچه‌ك������ه ی كارزا ی پێنج هێند‌ه ی داهات ی نیش������تمانیی كه‌س������ێك‌ه له‌واڵته‌كه‌یدا ،ب������ه‌اڵم زۆر جیاوازه له‌بڕ ی مووچ������ه ی مانگانه ی زۆرب‌ه ی س������ه‌رۆك ی واڵتان ی خۆرئاوا بهتایبهت سه‌رۆك ئۆباما كه مووچه‌ك‌ه ی 400هه‌زار دۆالره‌‌و دیڤید كامیرۆن سه‌رۆك وه‌زیران ی به‌ریتانیاش مووچه‌ك‌ه ی 200هه‌زار دۆالره.
ی ده‌ركرد جۆرجیا ستالین
حكومهت������ ی جۆرجی������ا رایگه‌یاند به‌ش������ێوه‌یه‌ك ی نهێنیو له‌ترس������ ی كاردانه‌و‌ه ی جه‌ماوه‌ریی ،له‌ش������ه‌ودا په‌یكه‌ر ی گهوره ی (جۆزیف ستالین) ی له‌ش������ار ی (گۆری) ی ش������وێن ی له‌دایكبوون ی خۆ ی هه‌ڵگرتووه. نیكا روروا وه‌زیر ی رۆش������نبیریی جۆرجیا ب‌ه رۆژنامه‌نووس������ان ی وت: "بڕیارماندا په‌یكه‌ره‌ك‌ه ی س������تالین لهو شوێنه‌دا الببه‌ین‌و له‌شوێنه‌كه‌یدا مۆنۆمێنتێ������ك دروس������تبكه‌ین بۆقوربانیان ی ده‌ست ی دیكتاتۆریه‌ت ی سۆڤیه‌ت ی كه له‌شه‌ڕ ی ساڵ ی 2008ی نێ������وان جۆرجیاو روس������یادا بوون‌ه قوربانی".
وه‌زی������ر‌ه جۆرجییه‌ك‌ه به‌وه‌ش������هوه نه‌وه‌ستاو رایگه‌یاند كه ستالین ساڵ ی 1879له‌گۆر ی له‌دایكبووه ،كه‌سێك ی خوێنڕێژ بووه‌‌و ملیۆنه‌ها كه‌س������ ی بێتاوان ی كوش������تووه ،لهوه زیاتریش باشترین پیاوه‌كان ی جۆرجیاو واڵتان ی تر ی كوشتووه. ئهو په‌یكه‌ر‌ه كه به‌رزییه‌ك‌ه ی 10مه‌تر بوو لهس������اڵ ی 1052هوه له‌گۆڕه‌پان ی سه‌ره‌كیی شار ی گۆر ی دانراوه .دوا ی ئهوه ی میخائیل ساكاشفیل ی سه‌رۆك ی جۆرجی������او الیه‌نگ������ر ی خۆرئ������اوا داوایك������رد په‌یكه‌ره‌ك������ه الببرێت، نیگه‌رانییه‌ك لهنێو الیه‌نگران ی بیر ی ستالینیدا دروستبوو.
یه‌کشه‌ممه
2010 /6/27
19
كۆندۆلیزا رایس‌و چیرۆك ی سه‌ركه‌وتنی
نوسینی :ئه‌نتۆنیا فیلیكس ی بۆ عه‌ره‌بی :سه‌عید ئه‌لحسنی‌ه وه‌رگێڕان ی بۆ كوردی :رێباز زه‌نگه‌ن‌ه وه‌رگێڕان
7
"كۆند ی بوارێك ی پڕكردووه‌ته‌و‌ه ك ه ههمیشهو هێشتا لهالیهن پیاوه‌و‌ه پاوانكراوه" ێ له‌بێرمینگهام ،لهگهڵ ڤۆڵكان ی ده‌ڵێت" :لهو كۆند ی بچووك نه‌ش������ونمامكرد .ئه‌وه‌شم له‌بیر‌ه كه كچێك ی هاتووچۆ ی مه‌ترسیدار بووم ،هه‌ركاتێك رووداوێك ێ ده‌هاته‌ده‌ر، ی ل ی س������وور رووی بدایه‌یه ،ره‌نگێك ی بوایه ،ره‌نگه‌ك‌ه ده‌بوو‌ه كه ههموو شتێكێش ئاسای سه‌وز". ی پاڵێوراو ی ده‌ره‌و‌ه ی سیاسه‌ت تیم‌ه راوێژكارییه‌ك‌ه ی ی ك������وڕ ،پابه‌ندبوو به‌داڕش������تن ج������ۆرج بوش ـ ی ئهو بۆ پرس������ه جیهانییه‌كان ،هه‌روه‌ها تێگه‌یشتن ی بس������ه‌لمێنێت كه ئهو تێگه‌یشتنه، ی بۆجیهان بهوه ی سه‌ركه‌وتووه. ی سه‌رۆكایه‌ت ی پاڵێوراوێك ی خام ماده ی ی پێ ی په‌یوه‌ست به‌تۆپ كۆندی ،كه لێكچواندنه‌كان ی ی پاش ناوهڕاست له‌تیپ ی به‌یاریزان پێیخۆشه ،خۆ ڤۆڵكان ده‌ش������وبهێنێت‌و ده‌ڵێت" :من هه‌وڵ ناده‌م ی له‌یارییدا ده‌ستپێش������خه‌ربم ،چونكه بهو سیفه‌ت‌ه ی ناوه‌ڕاس������تم ده‌توانم تۆپه‌ك‌ه تێپه‌ڕێنم یان پشتیوان ی به‌رامبه‌ر بیهاوم". ی تیپ ی گۆڵ به‌ئاڕاست‌ه ی بۆیه به‌ده‌ستهێنا ،چونكه ئهو ژنه ،ئهو پۆست‌ه گرنگه ی ی به‌رز نرخاند له‌كردنه‌و‌ه ی كوڕ تواناكان جۆرج ـ ی پرس‌ه سیاسیی‌ه نێوده‌وڵه‌تیی‌ه ئاڵۆزه‌كان‌و پێچ‌و په‌نا ی لێتێگه‌یشتوو ی ئاس������ان كردنیان به‌پرس������گه‌لێك ی س������اكار .س������ه‌رۆك بهوه وه‌س������فیكرد و زمانێك ی ده‌ره‌و‌ه ی سیاس������ه‌ت كه "له‌توانایدای‌ه مه‌س������ه‌له‌كان ی تێبگه‌م". به‌شێوازێك باس بكات كه بتوانم لێ ی كۆن������د به‌ه������ره‌‌و مه‌یل ی بۆ روون‌و راش������كاویی، به‌یه‌كێك لهو خه‌سڵه‌تان‌ه ده‌مێنێته‌و‌ه كه له‌واشنتۆن ی لێده‌گیرێت ،ئیتر ئهو به‌هره‌ی‌ه ی رێز به‌رزترین پل‌ه ی زانسته ی وانه‌وتنه‌و‌ه ی بێت ،یاخود له‌سااڵن سروشتی یزانكۆبه‌ده‌ستیهێنابێت. سیاسییه‌كانبه‌خوێندكاران ی رایس كه له ی وتارێكدا س������ه‌باره‌ت به‌ژیان له‌میان ی ی ڤۆگ ـدا باڵوكرای������هوه ،دیپلۆماتكارێك گۆڤار ی ی له‌واش������نتۆن ده‌ڵێت" :رایس توانایه‌ك ئه‌وروپای ی بیروڕاكانیدا. ی ههیه له‌روونكردن������هوه نائاس������ای ی ی كۆمه‌ڵێك ی ئهو ،له‌خستنه‌ڕوو ی توانس������ت به‌ڕاست ی به‌هێزه". ی نائاسای ی ئاڵۆز به‌شێوه‌یه‌ك فراوان له‌بابه‌ت ی كۆندییه‌‌و ی پێشوو فیلیپ زیلیكاو كه هاوڕێیه‌ك ی لهگهڵ ی باوكدا كار ی بوش ـ ی سه‌رۆكایه‌ت له‌ماو‌ه ك������ردووه ،باس له‌هه‌مان خ������اڵ دهكات" :یهكێك ی شه‌یدا كردبوو، ی كه بوش - لهو تایبه‌تمه‌ندییان‌ه ی خێرا بچێت‌ه نێو بابه‌ته‌كانه‌وه. ئه‌وه‌بوو رایس ده‌یتوان ی ی ئهوه ده‌كه‌ین ئهوانه له‌كاتێكدا وه‌كو باوه ،تێبین ی ی ده‌ره‌وه‌دا كاردهكهن ئهو كار‌ه به‌باش له‌سیاس������ه‌ت نازانن". ی ی راوێژكاران ی تیم رایس ،كاتێك س������ه‌ركردایه‌ت ی ی پیسپێردرا ،سه‌ركردایه‌ت ی بوش - ی ده‌ره‌و‌ه سیاسه‌ت ی گرت‌ه ده‌س������ت كه پێشتر واباوبوو تهنها بوارێك لهالیهن پیاوانه‌و‌ه پاوان كراب������وو .له‌وكاته‌دا رایس ی متمان‌ه ی به‌ترس نه‌كرد ،به‌ڵكو به‌وپ������ه‌ڕ هه‌س������ت به‌خۆبوونه‌و‌ه ده‌ستیكرد به‌كاركردن له‌ئه‌ركه‌كه‌یدا، ی ی به‌ست كه له‌میان‌ه ی پێشوو ی بهو ئه‌زموون‌ه پشت ی ی باوك‌و توانا ی بوش - كاركردن لهگهڵ ئیدار‌ه ی ی شته‌كان وه‌ریگرتبوو ،ئهو توانای‌ه كۆنترۆڵكردن ی له‌ستانفۆرد به‌ده‌ستیهێنابوو. ی خوێندن كه له‌سااڵن ی ی ئاسایش ی ئه‌نجومه‌ن ی پێش������وو ئیڤۆ دادر ئه‌ندام ی ك������ردووه كه "رایس ی ئهوه نیش������تمانی ،تێبین ی به‌ڕه‌گه‌ز ی ئه‌مریكای������ ی نوێی������هو ژنێك خانمێك ی پڕكرووه‌ته‌و‌ه ی ته‌واو لێزانه ،چونكه بوارێك ئه‌فریقای كه ههمیشهو هێشتا لهالیهن پیاوه‌و‌ه پاوانكراوه". ی ی به‌رنامه‌یه‌ك كاركردن لهگهڵ پۆڵ وڵفوه‌یتز بۆ دانان ی ی نیو‌ه رۆژان‌ه بۆ جۆرج ـ ی مه‌شقپێكردن ی خول چڕ ی ی كۆند كوڕ یهكێك بوو له‌به‌رپرسیارییه‌تییه‌كان ی به‌رگری، ی ڤۆڵكاندا .ئهو خوالن‌ه بابه‌ته‌كان له‌تیم������ ی ی تر ی چهك ،ئه‌وروپاو چه‌ندین بابه‌ت باڵوبوونه‌و‌ه رووماڵ ده‌كرد .به‌یه‌كتر سه‌رس������امبوون ی كۆندی‌‌و ی پرۆس������ه‌ك‌ه ی كوڕ یارمه‌تیده‌ربوو بۆئه‌و‌ه جۆرج ـ ی ی ئهوه ی تیبین ی به‌ڕێوه‌بچێت .كۆن������د به‌ئاس������ان ی كرد هه‌ردووكیان هاوبه‌ش������ن له‌رووبه‌ڕووبوونه‌و‌ه بابه‌ته‌كاندا.
18
یه‌کشه‌ممه
2010 /6 /27
ژماره 30:
ك ی دای میوان ئا :بێساران فه‌یرۆز حه‌سه‌ن
داریوش
ده‌رهێنه‌ر: میهرجویی داریوش سیناریست: وه‌حید‌ه میهرجویی، محمد ی فه‌ر (لهسهر بنه‌ما ی هۆشه‌نگ چیرۆكێك ی موراد ی كرمانی) گۆالب ئه‌كته‌ره‌كان: ئادینه ،ئه‌مین حه‌یایی، پارسا پیروزفه‌ر ،حه‌سه‌ن پورشیرازی ،فه‌رید‌ه سوپاه مه‌نسوور ،ڕوئیا عالمی‌‌و... به‌رهه‌م ی ئێران2004 - چیرۆك ی ئهم فیلم‌ه ئاڵۆز نییهو ساده‌ییه‌ك ی تایبه‌ت ی ههیه ،كوڕێك كه به‌تازه‌ی ی كردووه هاوسه‌رگیر ی دهبێته میوان ی ماڵ ی پور ی كه خێزانێك ی ده‌ستكورت‌و كه‌مده‌رامه‌تن‌و بۆنان ی ئێوار‌ه ده‌مێننه‌وه ،ماڵه‌كه‌ش بۆ ئاماده‌كردن ی خوان ی شێو ڕووبه‌ڕوو ی گرفت دهبنهوه، ئهم گرفت‌ه دهبێته هۆ ی ئهوه ی كه هه‌ریه‌ك له‌خێزانه‌كان ی ده‌ورووبه‌ر ی ئهم ماڵ‌ه ئه‌ركێك بگرن‌ه ئه‌ستۆ ی خۆیان‌و هه‌ریه‌كه‌یان هه‌وڵ ده‌ده‌ن بۆ ئاماده‌كردن ی سفر‌ه ی ئێوار‌ه ڕۆڵێك ی باش ببینن ،له‌كۆتاییدا ده‌ڕازرێنرێته‌و‌ه سفره‌یه‌ك خۆراك ی به‌چه‌ندین هه‌مه‌چه‌شنه‌‌و ڕه‌نگا‌وڕه‌نگ. ئهم فیلم‌ه یه‌كێك‌ه له‌به‌رهه‌م‌ه سه‌ركه‌وتووه‌كان ی داریوش میهرجویی ،خه‌اڵت ی سیمرخ ی كریستاڵ ی له‌ئێران وهرگرتووه بۆ باشترین فیلم له‌بیست‌و دووه‌مین فێستیڤاڵ ی فه‌جر‌و وهك فیلمێك ی سه‌ركه‌وتوو له‌فێستیڤاڵ ی ورچ ی زێڕین ی چین خۆی ی ناساندووه.
ی عه‌بدولله‌تیف :ڕۆح تهنیا شیعر شك ده‌بات ئار
چهند شیعرێكی ده‌خرێت ه پڕۆگرامی خوێندنهوه
ناسیح عه‌ل ی خه‌یات
یهكێك له‌خاڵ‌ه گرنگه‌كان ی فیلم ی (میوان ی دایك) ئهوهیه كه فیلمه‌ك‌ه ئهوهنده به‌ساده‌ی ی دیمه‌نه‌كان ی نمایش دهكات كه بینه‌ر وا ههست دهكات خۆیش ی یه‌كێك‌ه له‌ئه‌ندامان ی ئهو خێزانه. ئهم فیلم‌ه سهرهتا هه‌وڵ دهدات ههر یهك له‌كه‌سایه‌تییه‌كان به‌جیاجیا بناسێنێت ،كه ههر یهك له‌م كه‌سایه‌تییان‌ه له خاڵێكدا لێك ده‌چن كه ئه‌ویش (هه‌ژاری)یه .له‌الیه‌ك ی تریشه‌و‌ه هه‌ریه‌ك له‌ئه‌ندامان ی مااڵن ی ده‌ورووبه‌ر به‌ش به‌حاڵ ی خۆیان گیرۆد‌ه ی كێشه ی ژیان ی خۆیانن‌و كه‌متر توانا ی یارمه‌تیدان ی كه‌سان ی ده‌ورووبه‌ریان ههیه .كه‌سایه‌ت ی (دایك) له‌م فیلمه‌دا ژنێك ی ماڵهوهیه كه زۆر گرنگ ی به‌به‌ڕێوه‌بردن ی خێزانهكه ی ده‌دات‌و ترسیش ی زۆره لهوه ی كه به‌هۆ ی نه‌دارییه‌و‌ه ئابڕوو ی ڕووبه‌ڕوو ی مه‌ترس ی ببێته‌وه. سهرچاوه:
Kalameh.com - c inemaema.com
ئ������ار ی عه‌بدولله‌تیف������ ی ش������اعیر، لهس������اڵ ی 1990ش������عر ده‌نووسێ، لهسهرهتای ئه‌مساڵیشدا له‌ساڵیاد ی هه‌ژار موكریانیدا له‌ش������اری سنه، هۆنراوه‌یه‌ك������ی خۆ ی پێشكه‌ش������ ی ئاماده‌ب������ووان ك������ردوو ،جێگ������ه ی سه‌ره‌نج ی زۆرێك له‌ئاماده‌بووان بوو. ناوبراو هه‌شت كتێب ی چاپكراو ی ههیهو له‌زۆرب‌ه ی فێس������تیڤاڵه‌كان ی كوردستاندا به‌شدار بووه‌‌و خه‌اڵت‌و پل������ه ی یه‌كه‌م������ ی چه‌ندجارێ������ك به‌ده‌ستهێناوه. به‌وته‌ی خۆی بڕیار‌ه چهند كتێبێك ی چاپكراو ی وه‌ربگێردرێت‌ه سه‌ر زمان‌ه زیندووه‌كان ی جیهان ،ئهو له‌ئێستادا مامۆستا ی ئه‌لفبێ ی زمان ی كوردییه‌‌و بۆ یه‌كه‌مین جاریش له‌كوردستاندا یهكهمی������ن پرۆژ‌ه ی ش������یعری ی بۆ پیته‌كان������ ی ئه‌لفبێ ی كورد ی چاپ‌و باڵوكرده‌وه‌ته‌وه‌‌و به‌بڕیار ی وهزارهت ی پهروهرده خس������تویانه‌ت‌ه پرۆگرام ی خوێندنهوه. سه‌باره‌ت به‌ده‌نگۆی دابه‌زینی ئاستی شعری شاعیرانی گه‌نج له‌هه‌رێمی كوردس������تان ،ئهو پێیوای‌ه كه هه‌تا ته‌كنه‌لۆژیاو سیاسه‌ت وابكه‌ن شیعر له‌بێده‌نگی‌‌و خۆونكردن دایه ،بۆیه بڕوا ی وابوو شت ێ نییه ناو ی شیعر ی الواز یان پاشهكش������ه ی شیعر یان سه‌رده‌م ی مردن ی شیعر بێت" ،شیعر به‌پێودانگ ی عه‌قڵ ناپێورێ‌‌و ئهوانه ی وا له‌شیعر گه‌یش������توون كه‌ده‌توانن شیعر پۆلێن بكهن یان ده‌ڵێن شیعر له‌پاشه‌كشه‌دای‌ه شیعریش وهك ژانر‌و
كایه‌كان ی تر سه‌یر ده‌كه‌ن". ئاری جه‌خت ل������هوه دهكاتهوه ه‌ك‌ه ش������یعر ه������ه‌ر وهك خۆیه‌تی ،بهاڵم مرۆڤ بۆت‌ه كاره‌كه‌ر ی دنیا ی واقیع‌و نان‌و س������امان‌و پله‌‌و پایه‌‌و پۆست، "له‌ئێستادا شیعر خۆ ی ونكردووه‌‌و ئه‌ستێره‌‌و ئه‌تمۆسفیر ی خۆ ی ههیه، تهنیا ش������اعیران ی ڕه‌س������هن‌و ئهوانه ده‌توانن بچن‌ه ناوی ،كه شیعر وهك وه‌زیفه‌‌و پارهو بژێ������وی‌‌و نان‌و ئاو سه‌یر ناكه‌ن". ئهو ش������اعیر‌ه الو‌ه بۆچووونی وایه ك������ه ده‌ب ێ مرۆڤ به‌س������ه‌یركردن ی گوڵێ������كو ڕامان له‌تیل������ه ی چاو ی مانگ‌و بیركردنهوه له‌ناز ی كچێك‌و گوێگرتن له‌مشت ێ موزیك ،سه‌د جار زیندوو بێته‌وه‌‌و به‌توڕ‌ه بوونێكیش بمرێ ،بۆیه ده‌یوت" :پێست ی ڕۆح ی مرۆڤ ئه‌ستوره ،ده‌نا دهبوایه لهگهڵ یه‌كه‌م هه‌ستانیدا ،له‌خ‌هو‌و ڕژاندن ی ئاو بۆ دهموچاو شۆردن‌و مردن ی ئهو كهمه ئاوه‌‌و ونكردن ی چاره‌نووس ی بۆ ناو زێرابه‌كان ی ژیان بمردایه ،ده‌بوو به‌گریان ی منداڵێك بهدهست میزه‌اڵن‌ه ته‌قیوه‌كه‌یه‌و‌ه بمردایه ،ده‌بوو مرۆڤ به‌دوكه‌ڵێك بمردایه كه له‌جه‌ست‌ه ی باخچهو دارستانێكه‌و‌ه هه‌ڵده‌ستێ". ئاری ئاماژه ب������هوه دهدات كه رۆح تهنیا ئهوهنده ههیهو كه‌شفی كردووه كه دنیا ی ڕۆح جیاوازه‌‌و نیشتیمان ی خۆ ی ههیهو ئیش������ ی ئهو ئیش������ ی پاككردنه‌و‌ه ی په‌نج������هره ی جوانی‌‌و ئاوه‌دان ی باخچهو دروس������تكردن ی عه‌تر‌ه بۆ ژیان" ،له‌باوه‌ش گرتن ی شه‌و هه‌ڵواسین ی مانگ‌ه به‌یه‌خ‌ه ی مرۆڤه‌وه‌‌و ئیتر ئیش ی نییه ،ئهو دز ی ناكات،
رێز له‌به‌همه‌ن قوبادی ده‌نرێت دوای ئهوهی فیلمی (كه‌س له‌پشیل‌ه ئێرانییه‌كان خه‌به‌ری نییه)، به‌همه‌نی قوبادی له‌فێستیڤاڵی نێونه‌ته‌وه‌یی فیلمی (میدنیات سان) له‌فینله‌ندا نمایشكرا ،رێزلێنانێكی تایبه‌ت له‌به‌همه‌ن قوبادی نرا. فیلمی سینه‌مایی (كه‌س له‌پشیل‌ه ئێرانییه‌كان خه‌به‌ری نییه) له ده‌رهێنانی به‌همه‌ن قوبادی له‌میانه‌ی 25مین خولی فیستیڤاڵی نێونه‌ته‌وه‌ی������ی فیلمی (میدنیات س������ان) MIDNIGHT SUN له‌شاری هێلسینكی له‌واڵتی فینله‌ندا نمایشكرا. لهو فێس������تیڤاڵه‌دا رێوره‌سمێكی تایبه‌ت بۆ رێزلێنان له‌به‌همه‌ن قوبادی س������ازكرا‌و تێیای������دا فیلم‌ه بڵنده‌كان������ی دیكه‌ی ئهو سینه‌ماكار‌ه نمایشكران ،كه بریتیبوون له فیلمه‌كانی (ساتێك بۆ مه‌ستی ئه‌سپه‌كان ،كیسه‌ڵه‌كانیش ده‌فڕن ،نیو‌ه مانگ). فێستیڤاڵی نێونه‌ته‌وه‌یی فیلمی (میدنیات سان) ساڵی 1986 دامه‌زراوه‌‌و ئهم ساڵ خولی بیست‌و پێنجه‌مینی ئهو فێستیڤاڵ‌ه له‌رۆژانی 6/20-16ده‌س������تیپێكرد ،كه له‌فێستیڤاڵه‌كه‌دا چه‌ندین فیلمسازی جیهانی ناودار ئاماده‌ی بوون‌و فیلمه‌كانی (تێت������رۆ) له‌ده‌رهێنانی فرانس������یس فۆرد كاپۆال ،فیلمی سینه‌مایی (كۆپی وه‌كو ئه‌سڵ) ،له‌ده‌رهێنانی عه‌باس كیارۆسته‌می‌و چه‌ندین فیلمی سینه‌مایی دیكه پێشكه‌ش كران. له‌الیه‌كی ترهوه رۆژی 6/13فیلمی سینه‌مایی (كه‌س له‌پشیل‌ه ئێرانییه‌كان خه‌به‌ری نییه) له‌دوایین به‌ش������داری نێوده‌وڵه‌تیدا له‌به‌رنامه‌یه‌كی تایبه‌تدا به‌دروش������می (تهنیا بۆ رۆژێك با هه‌مووم������ان ببینه پشیله‌یه‌كی ئێرانی)، به‌ئاماد ه‌بوون������ی و ه ز ی������ر ی فه‌رهه‌نگی فه‌ره‌نسا له‌سینه‌مایه‌كی شاری پاریس له‌واڵتی فه‌ڕه‌نسا پێشكه‌شكرا.
ی عه‌بدولله‌تیف ئار ناچێت‌ه سه‌ر خه‌ڵك ،گه‌نده‌ڵ ی ناكات، سیاس������ه‌ت ناكات ،نه‌وت نافرۆش ێ به‌پۆست ،بڕوا ی به‌هه‌ڵبژاردن نییه، په‌رله‌مان‌و حكومهت ی ناوێ ،خیانهتو جاشایه‌ت ی ناكات ،نازان ێ درۆ بكات،
قه‌ومه‌كان نادات به‌ش������ه‌ڕ ،شاره‌كان تااڵن ناكات ،گرده‌كان قۆرخ ناكات! ڕۆح تهنیا شیعر شك ده‌بات‌و خوا، تهنیا مۆزیك لێده‌دات‌و خوا ،تهنیا پیاس‌ه ده‌كات‌و خوا".
هاوسه‌ره‌كه‌ی یوزارسیف له‌زنجیره‌یه‌كی نوێدا
ئیله������ام حه‌می������دی ئه‌كت������ه‌ری به‌ناوبانگی ئێرانی ،كه له‌زنجیره‌ی یوزارسیفدا ده‌وری (ئه‌سناتی)ی هاوسه‌ری یوزارسیفی هه‌بوو، له‌زنجیره‌یه‌كی نوێدا به‌ناوی (شه‌هید بابائی). ناوب������راو له‌لێدوانێكی������دا رایگه‌یاند كه تائێستا دیار نیه لهو زنجیر‌ه نوێیه‌دا دهبێته خێزانی كام ئه‌كته‌ر. ئیلهام له‌ساڵی 2000خه‌ریكی كاری هونه‌رییه‌و به‌ش������داری له‌شه‌ش فیلیمی ئێرانی‌و دهیان زنجیر‌ه دراما كردووه.
شه‌ش رێگا بۆ بنه‌بڕکردنی پرخه‌ی شه‌وان
9
چۆن ئاستی داهاتی خێزانه‌که‌ت به‌رزده‌که‌یته‌وه
12
شه‌رمنیی مندااڵن‌و شێوازه‌کانی چاره‌سه‌رکردنی
14
خواردنه‌وه‌ی چاو قاو ه دڵ ده‌پارێزێت به‌پێ ی توێژینه‌وه‌یه‌ك ی هۆڵه‌ندی ی كه ماوه ی 13ساڵ ی پێچووه‌‌و زیاتر له 40هه‌زار كه‌س ی گرتووه‌ته‌وه ،رۆژان‌ه خواردنه‌و‌ه ی چهند په‌رداخێك چا‌وو قاو‌ه سودێك ی باش به‌دڵ ده‌گه‌یه‌نێت‌و ئه‌گه‌ر ی تووشبوون به‌نه‌خۆش ی كه‌مده‌كاته‌وه. ئه‌گه‌رچ ی ئه‌م‌ه یه‌كه‌م توێژینه‌و‌ه نییه ئاماژه به‌گرنگیی‌‌و سووده‌كان ی ئهو دوو خواردنه‌وه‌ی‌ه بكات ،بهاڵم ئهوه ی جه‌خت ی لێده‌كاته‌و‌ه ئهوهیه كه ئهو كهسانه ی رۆژان‌ه 6_4په‌رداخ چا ده‌خۆنه‌و‌ه ئه‌گه‌ر ی تووشبوونیان به‌نه‌خۆشییه‌كان ی دڵ به‌ڕێژ‌ه ی یهك لهسهر س ێ كه‌مده‌بێته‌وه. له‌راستیشدا زانیاری ی دژ به‌یه‌ك لهئارادایه سه‌باره‌ت به‌كاریگه‌ری ی خراپ ی خواردنه‌و‌ه ی شیر لهگهڵ به‌سوودترین جۆره‌كان ی چا ،كه جۆر ی بۆلیفینۆل ـه ،كه هۆڵه‌ندایییه‌كان زۆر به‌كاریده‌هێنن .له‌روو ی تیۆرییه‌و‌ه قاو‌ه جۆر‌ه ماده‌یه‌ك ی تێدایه كه له‌یه‌ك كاتدا رێژ‌ه ی كۆڵیسترۆڵ به‌رز‌و نزمیش دهكاتهوه ،بهاڵم هاوكات نه‌خۆشییه‌كان ی دڵ سنووردار دهكات. خاوه‌ن ی ئیمتیاز :كۆمپانیا ی رووداو
7
7
7 بو خه‌لک له خه‌لکه‌و ه
ناونیشان :سلێمانى شاڕێی سالم ته‌الرى سلێمانی مۆڵ -نهۆ‌می دووه‌م
ریهانا دهیهوێت ببێت به‌دایك ئا :له‌نیا ئیبراهیم
ی به‌ناوبانگ‌و ژنه گۆرانیبێژ ی ریهانا لهگهڵ ی ئه‌مه‌ریك به‌توانا ی كه زۆر سه‌رقاڵ‌ه به‌ئیش‌و ئهوه پرۆژه‌كانیه‌و‌ه ڕایگه‌یاند كه ئاماده‌ی‌ه ببێت به‌دایك. ی كه ریهانا له‌گه‌ل ئهوه ی منداڵبوون له‌بارودۆخ ده‌ترسێت ده‌ڵێت :ئه‌گه‌ر نه‌شتوانم منداڵ بخه‌مه‌و‌ه ئه‌وا منداڵ ده‌گرم‌ه خۆم ،چونكه ناتوانم ی بكه‌م بۆ بوون زیاتر چاوه‌ڕ ی به‌دایك له‌كاتێكدا كه (مات) هاوسه‌رم ئاماده‌نیی‌ه ببێت به‌باوك.
30
ژنێك 60ساڵ ه ئاو ناخواته‌وه
ره‌نگ‌ه زۆر كه‌س هه‌بن باوه‌ڕ بهوه نه‌كه‌ن ،كه‌سێك ههبێت ی بتوانێت 60س������اڵ ئاو نه‌خواته‌وه‌‌و ته‌ندروستییه‌ك ی دانیش������توو ی ی ههبێت ،بهاڵم پیره‌ژنێك ئاس������ای گووند ی «جه‌به‌ل موحه‌ڕه‌م» ی سه‌ر به‌پارێزگا ی ی یه‌مه‌ن ئهو راستیی‌ه دووپاتده‌كاته‌وه. ئه‌بیه‌ن ی ئهو ژنه یه‌مه‌نیی‌ه له‌خه‌یاڵه‌و‌ه نزیكتر‌ه چیرۆك وهك له‌راستیی ،چونكه ماوه ی زیاتر له 60ساڵ‌ه ئاو ی نه‌خواردووه‌ته‌وه ،نهك ههر ئهوهنده ،به‌ڵكو ی گورج‌و ی باش‌و ل‌هش‌و الرێك ته‌ندروستییه‌ك ی ههیهو نه‌خواردنه‌و‌ه ی ئاو هیچ سوك‌و س������ۆڵ ی ئهو ی لهسهر له‌شساغی ی خراپ كاریگه‌ریه‌ك دروست نهكردووه. پیره‌ژنه‌ك‌ه باس لهوه دهكات كه دواهه‌مین ی جار له‌بیریبێت ئاو ی خواردبێته‌وه ،ته‌مه‌ن 12س������ااڵن بووه ،ئیتر لهوه به‌دواو‌ه واز ی له‌خواردنه‌و‌ه ی ئاو هێناوه. ی زۆر س������ه‌باره‌ت به‌خواردنه‌و‌ه ی بڕێك له‌قاوه‌‌و چاو شه‌ربه‌ت بۆ قه‌ره‌بووكردنه‌و‌ه ی نه‌خواردنه‌و‌ه ی ئاو ،ژنه‌ك‌ه ئاماژه بهوه ی دهكات له‌ش‌هو‌و رۆژێكدا 5-4فنجان بچوك چ������او قاو‌ه ده‌خواته‌وه ،تهنانهت ی رۆژووگرتنیشدا. له‌كات
ی ماڵه‌و ه ی مه‌ساژ گرنگ له‌نزیككردنه‌وه‌ی ژن‌و مێرددا
Reklam
پرۆسه‌ك‌ه به‌شێالن ی هه‌ردوو پ ێ ده‌ست پێده‌كات‌و پاشان هه‌ڵكشان به‌ره‌و ران‌و سك به‌ئاراست‌ه ی دڵو له‌ماو‌ه ی چهند خوله‌كێكدا له‌ش ئاسوود‌ه ده‌بێت‌و ماندووێت ی نامێنێت‌و ل‌هش‌و رۆح ده‌بوژێنه‌وه. لهوبارهوه یواكیم راوش به‌ڕێوه‌به‌ر ی یهكێك له‌خوێندنگاكان ی چارهس������ه‌ر ی سرووشت ی له‌ئه‌ڵمانیا ده‌ڵێت« :مه‌س������اژ له‌راهێنان‌ه به‌سووده‌كانه ...مهرج نییه مرۆڤ شاره‌زاییه‌ك ی ته‌واو ی له‌مه‌ساژدا ههبێت ،بۆ ئهوه ی یارمه‌ت ی هاوسه‌ره‌ك‌ه ی یان كهسه نزیكه‌كان ی بدات» .خاوكردنه‌و‌ه ی ماسوولكه‌كان ی له‌ش ،ئامانج ی سه‌ره‌ك ی مه‌ساژ ی ماڵهوهیه ،سه‌ربار ی ئهوه ی شوێنه‌وار ی سۆزداری ی ههیه. خاتوو یولیا شارنهۆرست كه پسپۆڕێك ی بوار ی سایكۆلۆژیی‌ه له‌به‌رلین ده‌ڵێت: «به‌ریه‌ككه‌وتن ی له‌ش ی ژن‌و پیاو له‌كات ی مه‌ساژدا ره‌نگ‌ه هه‌ند ێ له‌به‌ربه‌سته‌كان نه‌هێڵێت‌و یارمه‌ت ی پێكه‌وه‌گونجان ی نێوانیان بدات» ،بهاڵم لهگهڵ ئه‌وه‌شدا چهند هێڵێك ی گشتی ی ههن كه دهبێت له‌مه‌ساژ ی ماڵه‌وه‌دا ره‌چاوبكرێن ،لهوانه نابێت ئهوانه ی شاره‌زای ی باش������یان نییه مه‌ساژ ی كه‌سان ی نهخۆش بكهن ،بهتایبهت ی ئهوانه ی نهخۆش ی درێژخایه‌نیان ههیه یاخود نهخۆش ی دڵیان ههیه.