ئاری ئه‌بوبه‌کر له‌خراپی ماد‌ه هۆشبه‌ره‌کان ده‌دوێت
د .که‌ریم قه‌ره‌چه‌تانی :هۆشیاریی سێکسی نه‌حه‌رامه‌‌و نه‌عه‌یبه‌ی ه
7
سه‌رنووسه‌ر :شوان ئاده‌م ئه‌یڤه‌س
7
31
www.Nnmnm.com
7
مه‌حمود سه‌نگاوی: ده‌سه‌اڵتم هه‌بێت كورد ده‌كه‌م به‌خاوه‌ن ی چه‌ك ی ئه‌تۆم
نرخ750 :دینار
7 بو خه‌لک له خه‌لکه‌و ه
14
5
رۆژنامه‌یه‌كى كولتوریى گشتییه
یه‌کشه‌ممه
له ماوه‌ی یه‌ک مانگدا 51سکااڵ له‌سه‌ر خراپ به‌کارهێنانی مۆبایل تۆمار کراون
2010/7/4
نامه‌یه‌کی مۆبایل شیرازه‌ی خێزانێک ده‌ترازێنیت
2
نه‌شته‌رگه‌ر ی سنگی ده‌رهێنه‌ری فیلمی شه‌وی حساب: کچان‌و ژنان بێ مه‌ترسیی ه به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی سینه‌مای سلێمانی سوکایه‌تییان پێکردم
پس������پۆڕێك ی بوار ی نه‌شته‌رگه‌ریی‌‌و جوانكاری ی جه‌خت له‌و‌ه دهكاتهوه كه هیچ مه‌ترسیه‌ك له‌ئه‌نجامدان ی نه‌شته‌رگه‌رییه‌كان ی سنگدا نییه. د .ئ������ار ی ڕه‌حیم زهنگهنه ئام������اژ‌ه به‌و‌ه ده‌دات كه زۆرێ������ك لهو كچ‌و ژنانه ی خوازیار ی جوانكار ی سنگیانن ترس ی ئه‌وه‌یان‌ه به‌هۆ ی نه‌شته‌رگه‌رییه‌و‌ه تووش ی نه‌خۆش ی شێرپهنجه ببن ،ههربۆیه «بۆ گه‌وره‌كردن‌و بچووكردنه‌و‌ه ی سنگیان زیاتر داوا ی ده‌رز ی یان حه‌ب ده‌كه‌ن» ،وهك له‌و‌ه ی ئاماد‌ه ی نه‌شته‌رگه‌ری بن. ئهو پس������پۆڕ‌ه باس له‌و‌ه ده‌كات كه ئه‌نجامدان ی نه‌ش������ته‌رگه‌ر ی سنگ شتێك ی باشه‌و هیچ مه‌ترسییه‌ك ی نییه ،بهاڵم ده‌بێت گه‌ش‌ه ی كهسهكه ته‌واو بێت‌و نابێ له‌خوار 18ساڵییه‌و‌ه نه‌شته‌رگه‌ر ی بۆ بكرێت.
یه‌ک ملیۆن دینار
7
بۆ ئاو
چاوه‌ڕوان ی دایك به‌شێوه‌زار ی هه‌ورام ی نمایش ده‌كرێت
ته‌رخانکرا بوو
که‌چی ده‌به‌یه‌ک ئاو نه‌بوو
فه‌رهه‌نگ دارا له‌هه‌ڵه‌بج‌ه دوا ی ئهوه ی كار ی وێنه‌گرتن ی له‌ناوچ‌ه ی هه‌ورامان‌و به‌شێوه‌زار ی هه‌ورام ی كۆتای������ی هات ،چ������اوه‌ڕوان ده‌كرێت له‌چه‌ند مانگ ی داهات������وودا درامای چاوه‌ڕوان ی دایك نمایش بكرێت. س������ه‌باره‌ت به‌ناوه‌رۆك������ ی دراماك‌ه ئیبراهیم حاج ی زه‌ڵم ی سیناریس������ت‌و ده‌رهێن������ه‌ر ی دراماك‌ه له‌لێدوانێكدا بۆ نم نم ئاش������كرایكرد كه بیرۆك‌ه ی دراماك‌ه له‌كورت‌ه چیرۆكێكه‌و‌ه وه‌رگیراوه‌‌و هه‌وڵیش دراو‌ه الیه‌ن ی شارستانی‌‌و كۆمه‌ڵێك نه‌ریت ی ناوچه‌ك‌ه ی تێدا به‌رجه‌ست‌ه بكرێت« ،زیاتر له 200كه‌س به‌شدارن‌و 40ئه‌كته‌ریش ڕۆڵیان له‌فیلمه‌كه‌دا بینیوه‌‌و بودج‌ه ی به‌رهه‌مه‌كه‌ش له‌الیه‌ن بنه‌ماڵ‌ه ی حاج ی زه‌ڵمییه‌و‌ه دابینكراوه». فیلم ی چاوه‌ڕوان ی دایك له‌هه‌شت ئه‌ڵق‌ه ی 30خوله‌ك ی پێكهاتووه‌و له‌ناوچ‌ه ی هه‌ورامان‌و هاوینه‌هه‌وار ی زه‌ڵم‌و شارۆچك‌ه ی خورماڵ‌و هه‌ڵه‌بج‌ه ی تازه وێن ی گیراوه.
میوانه‌کان بیخۆن
17
فۆتۆ :سه‌فین ئیسماعیل
وه‌زیری پهروهرده :كه‌ناڵ ی په‌روه‌رده‌یی سلێمان ی ده‌بێت ه به‌شێك له‌كه‌ناڵ ه ئاسمانییه‌كه‌مان
سه‌فین موحس������ین دزه‌یی وه‌زیری پ������ه‌روه‌ده‌ی حكومه‌ت������ی هه‌رێم������ی كوردستان ،له‌لێدوانێكدا بۆ نم نم ئاش������كرایكرد ك������ه له‌دامه‌زراندن ی كه‌ناڵی ئاسمانی وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌دا نایانه‌وێ������ت په‌ل������ه بك������ه‌ن ،چونكه «كردنهوهی كه‌ناڵێكی ئاس������مانی كارێكی هه‌روا ئاسان نییه ،ده‌مانه‌وێت كه ده‌ستمان به‌كاره‌كان كرد له‌سه‌ر بنه‌مایه‌كی ته‌واو دیراسه‌كراو بێت‌و كه‌ناڵه‌كه‌ش به‌ته‌واوه‌تی په‌روه‌رده‌یی بێت» ،ههربۆیه جه‌خت ی له‌و‌ه كردهوه كه ڕاوێژ به‌كه‌سانی پسپۆڕ له‌بواری
په‌روه‌رده‌ی������یو میدیای������ی ده‌كه‌ن، بۆئ������ه‌وه‌ی كه‌ناڵێك������ی په‌روه‌رده‌یی به‌هێزیان هه‌بێت« ،ده‌مانه‌وێت هه‌موو الیه‌ن‌ه په‌روه‌رده‌ییه‌كان له‌خۆبگرێت». وه‌زی������ری پ������هروهرده ب������اس له‌و‌ه ده‌كات ك������ه كرێ������ی ته‌له‌ڤزیۆن������ی نه‌ورۆز له‌س������ه‌ر مانگه ده‌ستكرده‌ك‌ه له‌كۆتایی مانگی راب������ردوو ته‌واو بووهو ئه‌وانیش نه‌یانویستوو‌ه تاوهكو كاره‌كان ته‌وانه‌بێت پ������ار‌ه به‌فیڕۆ بده‌ن« ،ئێس������تا خه‌ریك‌ه به‌فه‌رمی پێداویستی‌و كه‌لوپه‌له‌كانی كه‌ناڵه‌ك‌ه له‌وه‌زاره‌تی ڕۆش������نبیرییه‌و‌ه بگات
به‌وه‌زاره‌تی پ������هروهرده ،ئه‌وكاته‌ش كه‌ناڵه‌ك‌ه له‌ش������اری هه‌ولێر ده‌بێت‌و كه‌ناڵی په‌روه‌رده‌یی سلێمانیش ده‌بێت به‌به‌شێك لهو كه‌ناڵه». له‌الیه‌ك������ی ت������ره‌و‌ه د.كاو‌ه مه‌حمود وه‌زیری ڕۆشنبیری‌و الوان باس له‌و‌ه ده‌كات كه كارمه‌ندانی ته‌له‌ڤزیۆنی ن������ه‌ورۆز فه‌رمانب������ه‌ر ی حكومین‌و ده‌گوێزرێن������هوه بۆس������ه‌ر وه‌زاره‌تی پ������هروهرده« ،ئهو گواس������تنه‌یه‌ش له‌وه‌زاره‌تی ڕۆشنبیرییه‌و‌ه بۆ وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌ی������هو ه������ه‌ر له‌چوارچێوه‌ی ئیشوكاره‌كانیحكومه‌تدایه».
خوشکی
گه‌ور ه
ناهێڵێت
نۆره‌بڕێی لێبکرێت
3
ژماره 31:
ی گه‌ور ه ناهێڵێ نۆره‌بڕێی لێ بكرێت! له‌شووكردندا خوشك
كچێك :دووساڵ به‌نیشانه‌كراو ی مامه‌و‌ه تا خوشك ه گه‌وره‌كه‌م شویكرد ی زۆرێك له‌كچان به‌هۆ ی قه‌یره‌بونیان‌و پێكنه‌هێنان ژیانی هاوسهرییهوه ڕێگرن ی له‌به‌رده‌م هاوسه‌رگیر خوشكه بچوكه‌كانیان‌و توێژه‌رێكی ده‌روونیش هۆكاره‌كه‌ی بۆ غیره‌و كاریگهرییه كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان دهگهڕێنێتهوه.
2010 /7/4
3
ئێریڤان خۆ سۆت‌و گیان ێ خۆ ژ ده‌ست دا جه‌مال حسێن ل بادینان:
میهره‌بان سه‌الم له‌هه‌ڵه‌بج‌ه ژین������ۆ جه‌مال ،كچێك ی 28س������اڵهو تائێستا ژیان ی هاوسه‌ر ی پێكنه‌هێناوه‌و باس له‌و‌ه ده‌كات كه دوو خوش������ك ی له‌خۆ ی بچوكتر هه‌ی������هو هه‌رچه‌ند‌ه داواكاریان ههیه ،بهاڵم "به‌بیانوو ی جۆربه‌ج������ۆره‌و‌ه داواكارییه‌كانیان ڕه‌تده‌كه‌مه‌وه" ،ههربۆیه چه‌ندینجار به‌خوش������كه‌كان ی وتو‌ه نابێت ژیان ی هاوسه‌ری ی پێكه‌و‌ه بنێن تاوهكو خۆ ی شوو ده‌كات. پشكۆ س������االر ،یه‌كێك ی دیكه‌ی‌ه لهو كچان������ه ی ب������هو ده‌رده‌و‌ه ده‌تلێته‌وه‌و جه‌خت له‌و‌ه دهكاتهوه كه چه‌ندینجار داواكار ی خوش������كه بچوكه‌ك������ه ی هه‌ب������ووهو به‌دڵیش������ ی ب������ووه ،بهاڵم له‌به‌رئ������هوه ی خوش������كه گه‌وره‌ك‌ه ی ڕاز ی نهبووه نه‌یتوانیو‌ه بچێت‌ه ژیان ی هاوسهرییهوه ،هاوكات كۆچه‌ر تاهیر كچ‌ه بچوك������ ی خێزانه‌كه‌یان‌ه‌و دوا ی ئهوه ی داواكار ی دێت‌و مار‌ه ده‌كرێت خوشكه‌ك‌ه ی ڕێگ‌ه نادات بگوازرێته‌وه، "دووساڵ به‌نیش������انه‌كراو ی مامه‌و‌ه‌و پاش شووكردن ی خوشكه گه‌وره‌كه‌م ڕێگ‌ه به‌من دراو گوازرامه‌وه". به‌شێك له‌كوڕان‌و كچان ڕێگریكردن له‌هاوسه‌رگیر ی براو خوشكه‌كانیان به‌هه‌ڵ‌ه ده‌زانن‌و پێیان وایه به‌ش������ێك‌ه
یه‌کشه‌ممه
هه‌ندێ له‌کچان به هۆی زۆریی ته‌م‌هن‌و نه‌بوونی داواکار ده‌بن‌ه رێگر له‌به‌رده‌م پێکهێنانی ژیانی هاوسه‌ریی خۆشک‌ه بچوکه‌کانیان فۆتۆ :هۆگر که‌مال
له‌دواكه‌وتوو ی كۆمه‌ڵگا. ش������یالن عوس������مان كچێك������ ی 29 ساڵهو تائێستا ژیان ی هاوسه‌رگیر ی پێكنه‌هێن������اوه ،به‌وت������ه ی خۆ ی دوو خوشك‌و برایه‌ك ی له‌خۆ ی بچوكتر ههیهو ڕێگر ی نه‌كردوون بۆچوون‌ه نێو ژیان ی هاوسهرییهوه" ،گرنگ ئه‌وه‌ی‌ه سه‌ركه‌وتووبن‌و بتوانن به‌خۆش ی ژیان بگوزه‌رێنن" ،هاوكات ئ������اوار‌ه عه‌ل������ ی كچ������ه گ������ه‌ور‌ه ی خێزانه‌كه‌یان‌ه‌و ئام������اژ‌ه به‌و‌ه ده‌دات كه چه‌ندینج������ار داواكار ی ههبووه، ب������ه‌اڵم ره‌تیكردوونه‌ت������هوه "تاوهكو
خوشكه بچوكه‌كانم ژیان ی هاوسه‌ر ی پێكنه‌هێن������ن م������ن ناچم������ه ژیان ی هاوس������ه‌رییه‌وه" ،ئه‌وه‌ش له‌به‌رئه‌و‌ه ی ئاواره ،په‌روه‌رده‌كردن ی خوشكه‌كان ی له‌ئه‌ستۆ بووهو به‌ئه‌رك ی خۆ ی ده‌زان ێ ڕێگرییان ن������ه‌كات ،چونكه "خۆم په‌روه‌رده‌م كردوون‌و خۆشم ئه‌بێت ماڵ‌و حاڵیان ببینم‌و بتوانم خۆشترین ژیانیان بۆدابین بكه‌م". زۆرێ������ك ل������هو كوڕان������ه ی ب������را گه‌وره‌كانی������ان هاوس������ه‌رگیرییان نه‌كردووه ،ڕێگ‌ه به‌خۆیان ناده‌ن پێش ئه‌وان هاوسه‌رگیر ی بكه‌ن.
هاوسه‌ر عومه‌ر ،كوڕێك ی 24ساڵهو باس له‌و‌ه ده‌كات كه تا برا گه‌وره‌ك‌ه ی خێزان پێكه‌و‌ه نه‌نێ������ت ،ئاماده‌نیی‌ه بچێت‌ه ئهو پرۆس������ه‌یه‌وه" ،هه‌رچه‌ند‌ه چه‌ندینجار ڕێگ‌ه ی پێداوم‌و ئاگادار ی ك������ردووم كه ئه‌توانم له‌پێش ئهو ژن بێنم ،بهاڵم خۆم پێم قبوڵ ناكرێت"، له‌به‌رئه‌و‌ه ی پێ ی خۆش نییه له‌پێش براگه‌وره‌كه‌یه‌و‌ه هاوسه‌رگیر ی بكات" ،پێمخۆش‌ه ئهو بهو قۆناغه‌دا تێپه‌ڕێت پاش������ان من هاوسه‌رگیر ی بكه‌م". چ������رۆ ئه‌بوبه‌ك������ر توێژه‌رێك������ ی
كۆمه‌اڵیه‌تییه‌و ئاماژه ب������هوه ده‌دات كه ئ������ه‌م دیارده‌ی‌ه زیاتر لهو ناو ئهو كچانه‌دا ههیه كه خۆیان قه‌یره‌بوون‌و داواكاریان نییه ،ئه‌ویش "وهك غیره‌و هه‌قكردنه‌وه‌ی������ه‌ك ڕێگ������ر ی ده‌كه‌ن له‌هاوسه‌رگیر ی له‌خۆیان بچوكتر"، چونك������ه خوش������كه گه‌وره‌كانیش خوازیار ی ئه‌وه‌ن هاوس������ه‌رێكییان هه‌بێت" ،ئه‌مه‌ش له‌به‌رقس‌ه ی كۆمه‌ڵگا‌و بۆئه‌و‌ه ی به‌كه‌م سه‌یر نه‌كرێن‌و به‌قه‌یر‌ه ناونه‌برێن ،بهاڵم به‌هۆ ی پێشكه‌وتن ی كۆمه‌ڵ������گاو‌ه ئ������ه‌م دیارده‌ی������ه ڕوو له‌كه‌مبوونه".
24ساڵ ،ش������ۆفێر ی ته‌كسی‌ه‌و لهگهڵ چه‌ند هاوڕێیه‌ك������ ی هاوته‌مه‌ن ی خۆ ی بۆبه‌سه‌ربردن ی گه‌ش������تێك ی خۆش‌و دروس������تكردن ی چه‌ن������د یادگارییه‌ك ڕووی������ان له‌واڵت ی ئیران كردبوو .ئهو، ئاماژه ی به‌وه‌دا كه ئێس������تا له‌سلێمان ی ته‌رمین������اڵ ههیهو به‌س������وار ی پاص‌و به‌شێوه‌یه‌ك ی ره‌سم ی ده‌توانرێ سه‌فه‌ر بكرێت" ،گه‌شته‌كه‌مان مای‌ه ی خۆش یو شاد ی بوو ،چونكه ئهو واڵته سه‌ره‌ڕا ی ئهوه ی رۆژهه‌اڵتییه ،ب������ه‌اڵم واڵتێك ی پێشكه‌ووتوه".
بۆكار ی پێویست‌و چاره‌سه‌ر ی پزیشك ی ده‌چوون‌ه دهرهوه ی واڵت ،بهاڵم "ئێستا بارودۆخه‌ك‌ه گۆڕاوه‌و بوار ی ئابور ی خه‌ڵك به‌گشت ی پیشكه‌وتووه ،ههربۆیه ژماره ی گه‌ش������تیاره‌كانمان به‌رێژ‌ه ی %100زیاد ی كردووه". كۆمپانیاك‌ه ی عه‌تا له‌سااڵن ی ڕابردوودا ڕۆژان‌ه پێن������ج ئۆتۆمبێل ی گه‌ش������ت ی ههبووه ،بهاڵم ئێستا له‌هه‌فته‌یه‌كدا 12 بۆ 14ئوتۆمبێلیان گه‌ش������ت ده‌كات‌و هۆكاره‌كه‌ش ی دهگهڕێنێتهوه بۆ ئاسانی ی ده‌رهێنان ی پاسپۆرت‌و ڤیز‌ه ی واڵتان، "ژماره‌یه‌ك قونسوڵخانه‌و نوسینگ‌ه ی واڵتان له‌هه‌رێم ی كوردستان وه‌رگرتن ی فیز‌ه ی ئاسانكردووه ،ئه‌مه‌ش راسته‌وخۆ گه‌شته‌كان ی مسۆگه‌ر كردووه". له‌الیه‌ك ی دیكه‌و‌ه رزگار ره‌ئوف خاوه‌ن ی نوسینگ‌ه ی باز بۆگه‌شتیار ی جه‌خت له‌و‌ه دهكاتهوه ئاسان وه‌رگرتن ی ڤیزه‌و خزمه‌تگوزار یو گواستنه‌وه ،هۆكار ی سه‌ره‌كین له‌زیادبوون ی گه‌شته‌كانیان، "ئێم������ه له‌زۆرتری������ن واڵت ڤی������ز‌ه وه‌رده‌گرین‌و جگه‌ل‌ه توركیاو سوریاو لوبنان‌و مالیزیا چه‌ندگه‌شتێكیشمان بۆقوبرس س������ازداوه" .به‌ده‌ر له‌وه‌ش كاریان له‌س������ه‌ر دابینكردن ی ئوتێل‌و پێدان ی رێنمای یو ڕێبه‌ر ی گه‌شتیار یو سازكردن ی ئاهه‌نگ ی تایب‌هت‌و گه‌ڕان بۆش������وێن‌ه مێژوویه‌كان‌و مۆزه‌خانه‌و كه‌نار ده‌ریاو ناوچ‌ه گه‌ش������تیاریه‌كان كردووهو ئه‌وه‌ش وایكردوو‌ه زۆرترین گه‌شتیار سه‌ردانیان بكات.
كۆمپانیا گه‌شتیارییه‌كان بازاڕیان گه‌رم ه
سه‌رسام بوون به‌گه‌شته‌كه‌یان سه‌رنجی" ،چوونم بۆ سه‌ر ده‌ریا ی سپ ی سه‌ركه‌وت ره‌س������وڵ‌و هاوسه‌ره‌ك‌هی‌و ئارامییه‌ك ی گ������ه‌ور‌ه ی به‌دڵ‌و ده‌روونم ی بۆ به‌سه‌ربردنی كاتێك هه‌رس������ ێ منداڵه‌ك������ه ی كاتێك������ ی به‌خشی ،ئهو واڵته سه‌ره‌ڕا ی جیاواز ی خۆش‌و چێژ بینین خۆشیان له‌ش������ار ی ئه‌س������ته‌مبووڵ ی دین������ یو مه‌زهه‌ب������ی ،هه‌موویان به‌بێ ی له‌شوێنه گه‌شتیارییه‌كان توركی������ا به‌س������ه‌ربردووه‌و زۆرب������ه ی جیاواز ی ئهو واڵته‌یان خۆشده‌وێت‌و واڵنانی تر به‌شێك ل ه خێزان‌و گه‌نجان گه‌شت شوێن‌ه گه‌ش������تیاریی‌و مێژووییه‌كان ی به‌رگر ی لێده‌كه‌ن". ی ئه‌نجام دهدهنو خاوه‌ن ئ������هو ش������ار‌ه گ������ه‌ڕاون" ،بوون������ ی مانگ ی هه‌نگوینیان برد‌ه لوبنان كۆمپانیا گه‌شتیارییه‌كانیش ژماره‌یه‌ك ی زۆر ی كۆش������ك‌و ته‌الر ی ی ئاماژه به‌ئاسانبوون سوڵتان‌ه عوس������مانییه‌كان‌و كۆمه‌ڵێك كاروان كه‌ری������م‌و ئه‌ڤین ی ده‌زگیران ی گه‌شتكردن ده‌كه‌ن . ته‌الرو پارك ی س������ه‌رده‌میان‌ه‌و بوون ی مانگ������ ی هه‌نگوینی������ان له‌ش������وێن‌ه ژماره‌یه‌ك ی ئیجگار زۆر ی گه‌شتیاران ی گه‌شتیارییه‌كان ی لوبنان به‌سه‌ربردوو‌ه‌و واڵتان ی جیهان له‌ئه‌س������ته‌مبوڵ زۆر ئاماژه به‌و‌ه ده‌دات كه ئهو شار‌ه هه‌میش‌ه سه‌ربه‌ست مه‌نم ی له‌سلێمان ی سه‌وزه‌و سروش������تێك ی جوان ی ههیه، سه‌رنجراكیش بوو". كۆمپانیاكان بازاڕیان گه‌رم‌ه پاكیز‌ه عه‌ل ی ته‌مه‌ن 32س������اڵ ،خۆ یو "هیوادارم گه‌نجان ی دیكه‌ش بواریان كۆمپانی������ا ی هان ی بۆگه‌ش������توگوزار به‌هۆ ی باشبوون ی بارودۆخ ی ئابوور یو هاوس������ه‌ره‌ك‌ه ی گه‌ش������تیان بۆ واڵت ی بۆبڕه‌خسیت". سوار‌ه كه‌مال ی له‌م������اوه ی دووس������اڵ ی دامه‌زراندنیدا زۆربوون ی كۆمپانیا گه‌شتیارییه‌كان‌و لوبنان ئه‌نجام دابوو ،ئه‌وه‌ش ببوی‌ه ته‌م������ه‌ن 100گه‌ش������ت ی بۆ واڵتان ئهنجامداوهو ئاسانبوون ی وه‌رگرتن ی ڤیز‌ه ی واڵتان هۆ ی راكێشان ی ڕێژ‌ه ی گه‌ش������تكردن له‌كورستان ڕوو ئێسته‌ش بهردهوامه له‌گه‌شتكردن. له‌زیادبوونه. ئ������هو كۆمپانیای������ه لق������ ی له‌زۆرب‌ه ی شاره‌كان ی كوردستان‌و عێراقدا ههیهو زۆرب‌ه ی گه‌شته‌كانیش������ ی بۆ سوریاو لوبنان‌و توركیاو مالیزیا ئه‌نجامداوه. كوردۆ ق������ادر به‌ڕێوه‌به‌ر ی كۆمپانیا ی هان ی ئاماژه به‌و‌ه ده‌دات كه له‌هاویندا ڕێژ‌ه ی گه‌شتیاران زیاده‌كات ،ئه‌وه‌ش نرخ ی گه‌شت‌و س������ه‌فه‌ر لهو وه‌رزه‌دا به‌رزده‌كات������هوهو "به‌پێ������ ی واڵته‌كان، ڕۆژان ی گه‌شت ده‌گۆڕێت". له‌الیه‌ك ی ترهوه عه‌تا عوسمان خاوه‌ن ی نوسینگ‌ه ی چیا بۆ گه‌شتیار ی باس له‌و‌ه ده‌كات كه س������ااڵن ی رابردوو ژماره ی گه‌شتیاران زۆر كهم بووهو هاوواڵتیان
كچه‌كا 26س������الی ،دوو جارا شو ی دكه‌ت ،جارا ئێك ێ وه‌كو پێگوهوركا برای������ ێ خۆ ،جارا دوو ێ ب س������ه‌ر هه‌و ی شو ی د كه‌ت ،ل ێ پشت ی ژ الی ێ زه‌الم ێ خ������ۆ ی������ ێ دوو ێ ڤ������ه د هێت‌ه ئێشاندن ،ب تن ێ پشت ی شه‌ش مه‌هان خۆ د سۆژیت‌و گیان ێ خۆ ژ ده‌ست دده‌ت. ك������ور ێ خال ێ ئێریڤان ێ تایبه‌ت بۆ نم نم دیاركر ،پشت ی چه‌ندین جارا ئێریڤان ژالی ێ زه‌الم ێ خۆ ی ێ نو ی ڤ‌ه هاتی‌ه ئێشاندن ،به‌ر ی چه‌ند رۆژه‌ك‌ه پش������ت ی خوارنا ش������یڤ ێ ده‌مژمێ������ر 10ێ خۆ د س������ۆژیت ،نێزیك ی 15رۆژان د مینیت‌ه د نه‌خۆش������خان ێ دا ،ل ێ ژبه‌ركو رێژا سۆتنا و ێ پتر بوو ژ %80ێ گیان ێ خۆ ژ ده‌ست دا. ئێریڤان ل ده‌ڤه‌ره‌كا س������ه‌ره‌ب دهۆك ێ ڤ‌ه ژی������ان برێڤ‌ه دبر، ده‌رب������ار‌ه ی ژیانا و ێ كور خال ێ و ێ گۆت :ده‌ما ژی ێ و ێ 18سال ببوو پێگوه������وركا برای ێ خۆ، پشت ی س ێ ساالن ژ پێكڤ‌ه ژیان ێو زارۆیه‌ك بووی ،په‌یوه‌ندیێن وان تێك د چن‌و ئهو دهێت‌ه به‌ردان. ژالیه‌ك������ ێ دن ڤ‌ه خێزانه‌كا د ی مینا ڤ ێ خێزان ێ ب پێگوهورك ژن ئینان كربوو ،یهك ژ وان ژنا دوو ێ د ئینیت‌و ی ێ د ی نه‌چار دبیت‌و ژكه‌ربێن زاڤای ێ خۆ دا ژن������ه‌كا د ی د ئینیت ،ئه‌ڤ ژنا نوك‌ه هاتیی‌ه سۆتن د بیت‌ه قورباینا ڤ ێ كێش ێ ئانكو یا پێگوهۆركا ماال خۆو و ێ مالێ. كور خال ێ ئێریڤان ێ دوپاتكر، ڤ������ ی زه‌الم ی كچ مام������ا و ی ن‌ه ژبه‌ر حه‌زژێكرن ێ خواست بوو، به‌لكو ژبه‌ر كه‌رب‌و كینا بوو دا تۆال خۆ ژ خێزانا د ی ڤه‌ك‌هت‌و بێژیت ێ ئه‌ڤ‌ه من ژ ی ژنا دوو ێ ل سه‌ر كچا هه‌و‌ه ئینا .پشت ی چوار مه‌هان ژ شه‌هیانا وان ،وه‌كو كور مام ێ و ێ دیارك������ر ی ئه‌ڤ ژنا 26سال ی گه‌له‌ك د هێت‌ه قوتان‌و ئێشاندن‌و چه‌ندین جارا دهێت‌ه دناڤ ماال باب ێ خ������ۆداو بزاڤا چوونا ماال زه‌الم ێ خۆ ناكه‌ت، پشت ی زه‌الم ێ و ێ چه‌ندین سۆز داین������ ێ ئێد ی دل ێ و ێ نه‌هێلت، جاره‌كا د ی دهێت‌ه ئێشاندن له‌وما ل ده‌مژمێر شه‌ش������ ێ سپێد ێو ژبه‌ر ئاخفتنێن خه‌لك یو شه‌رما جڤاك ی دا نه‌بێژن ێ دووجارا یا هاتیی‌ه به‌ردان خۆ ب ئاگر ی د س������ۆژیت .بۆ ماو ێ 10رۆژا د مینیت‌ه د نه‌خۆشخانا سۆتن ێ ڤ‌ه ل هه‌ولێرێ ،ل ێ گیان ێ خۆ ژ ده‌ست دده‌ت. ل دۆر ڤ ێ كێشێ ،ژێده‌ره‌ك ی ژ رێڤه‌به‌ریا پۆلیسێن دهۆك ێ دیار كر ،نها ڤه‌كۆلین د ڤ ێ كێش ێ دا دهێت‌ه كرن‌و نه‌شێین چ داخویانیا ل سه‌ر بده‌ین هه‌تا ڤه‌كۆلین ب داو ی دهێت.
2
یه‌کشه‌ممه 2010 /7/4
ژماره 31:
خراپ به‌كارهێنانی مۆبایل چه‌ندین ژن‌و مێرد لێك جیاده‌كاته‌و ه
له‌پێنج مانگ ی رابردوودا پێنج هه‌زار سیمكارت داخراو ن به‌كارهێنانی مۆبایل، چه‌ندین هاوواڵتی توشی كێشه ده‌كات‌و توێژه‌رێكی كۆمه‌اڵیه‌تیش هۆكاره‌كه‌ی بۆ زۆری مۆبایل‌و خراپ به‌كارهێنانی دهگهڕێنێتهوه ژه‌نیار شاخه‌وان "گه‌وره‌ترین هه‌ڵه‌م ئه‌وه‌بوو كه وه‌اڵمی ئهو كچه‌م دایه‌وه" ،ئهمه قسه‌ی هاوڕێ بوو كه ماوه‌ی دوومانگ‌ه به‌هۆی مۆبایله‌كه‌یه‌و‌ه له‌زینداندایه. هاوڕێی ته‌مه‌ن 27ساڵ ،كه فانیله‌یه‌كی شین ی قوڵ كورت‌و تراكسودێكی سپی له‌به‌ردا بوو ،له‌س������ه‌ر به‌تانییه‌كی دڕاو دانیشتبوو كتێبی ده‌خوێنده‌وه ،به‌وته‌ی خۆی رۆژێك له‌الیه‌ن كچێكه‌و‌ه به‌ته‌له‌فۆن په‌یوه‌ندی پێو‌ه ده‌كرێت‌و ئه‌ویش وه‌اڵمی ده‌داته‌وه" ،له‌یه‌كه‌م په‌یوه‌ندیدا ،یه‌كسه‌ر داوای بینی لێكردم ،بۆی‌ه دوای سێ رۆژ چوم بۆبینینی". دوای ئه‌وه‌ی له‌كافتریایه‌ك یه‌كتر ده‌بینن، یه‌كتریان به‌دڵ ده‌بێت‌و بڕیارده‌ده‌ن بچن‌ه نێو په‌یوه‌ندییه‌ك ی خۆشه‌ویس������تییه‌وه‌و له‌داهاتووشدا پێكه‌و‌ه ژیان ی هاوسه‌ری پێكبێن .ن
موبایل ئهو ئامێره‌ی خراپ به‌کارهینانی مرۆڤ تووشی کیش‌ه ده‌کات فۆتۆ :سۆران نه‌قشبه‌ندی
بچێت‌ه خوازبێنی كچه‌كه‌ی له‌به‌رئه‌وه‌ی خاوه‌ن������ی دوومنداڵ������ه ،ب������ه‌اڵم به‌هۆی كردوویه‌ت ی به‌ژن ،ههربۆیه كاتێك گوێی جیابوونه‌وه‌ی له‌هاوس������ه‌ره‌كه‌ی ئێستا له‌وته‌كانی دایكی كچه‌ك‌ه ده‌بێت ،ئارامی ته‌نها كوڕ‌ه ته‌مه‌ن هه‌ش������ت مانگه‌كه‌ی نامێنێت‌و توڕ‌ه ده‌بێت" ،له‌راستیدا من له‌الی������ه .ناوبراو باس ل������هوه ده‌كات كه هیچ كارێكی سێكسیم ئه‌نجام نه‌دابوو ،ژماره مۆبایلێك چه‌ند جارێك نامه‌ی زانیم كه‌وتومه‌ت������ه ته‌ڵه‌یه‌كه‌و‌ه"و به‌هۆی بۆناردووه‌و داوای په‌یوه‌ندی خۆشه‌ویستی ئه‌وه‌شه‌و‌ه ئهو گه‌نج‌ه رووبه‌ڕووی دادگا لێكردووه" ،شه‌وێكیان نامه‌یه‌كی نارد، ده‌کرێته‌وه ،به‌تۆمه‌تی ئهنجامدانی كاری نوس������یبووی تا مردن خۆشمده‌وێیت، سێكسی" ،ههر له‌س������ه‌ره‌تاو‌ه ئهو كچ‌ه كه هاوس������ه‌ره‌كه‌م خوێندیه‌وه ،یه‌كسه‌ر ویستی خۆی ساخ بكاتهوه به‌سه‌رمندا ،ته‌اڵقیدام‌و وتی درۆ ده‌كه‌یت ئهو كهسه ته‌له‌فۆنێك خستیی‌ه كونج ی زیندان هاوڕێ گه‌نجێكی بااڵبه‌رزی د‌هم‌و چاو بهاڵم من دره‌نگ پێمزانی‌و زیندانیشم ده‌ناسیت". سپی بوو ،ئه‌وه‌ی نه‌شارده‌و‌ه كه رۆژێك هه‌ڵبژاردوو‌ه تا لێكۆڵین������ه‌وه‌كان ته‌واو كێشه‌كان‌و سیمكارتی ده‌ستی دوو ده‌چێت‌ه ماڵی كچه‌كه‌و ماوه‌ی 30خوله‌ك ده‌بن". پێكه‌و‌ه ده‌بن" ،ئه‌گ������ه‌ر عه‌قڵم هه‌بوایه ،له‌الیه‌كی ترهوه ژنێكی ته‌مه‌ن 34س������اڵ لهگهڵ ئه‌وه‌ی چه‌ندی������ن ژماره ته‌له‌فۆن به‌هۆی چه‌ن������د نامه‌یه‌كی مۆبایله‌كه‌یه‌و‌ه داده‌خرێت ،هاوكات چه‌ندین سمكارتیش نه‌ده‌چووم‌ه ئهو ماڵه‌و‌ه كاری وابكه‌م". به‌بێ فۆڕم ده‌فرۆرشرێن. پاش هه‌فته‌یه‌ك دایكی كچه‌ك‌ه ده‌چێت‌ه هاوسهرهكهی ته‌اڵقی ده‌دات. سه‌ر هاوڕێ‌و داوای ئه‌وه‌ی لێده‌كه‌ن كه شیالن ژنێكی ئه‌سمه‌ری له‌چك به‌سه‌ره‌و سیروان دهس������تگیڕێكه‌وه‌و له‌شه‌قامی
مه‌وله‌وی ش������اری س������لێمانی خه‌ریكی كڕین‌و فرۆش������ی مۆبایل‌و سیمكارته. ئ������هو ،جه‌خ������ت ل������هوه ده‌كات������هوه كه رۆژان‌ه چه‌ندین س������یمكارتی دهس������تی دوو ده‌كڕێته‌وه‌و ده‌یفرۆش������ێت" ،ئهو سیمكارتانه‌ی ده‌یكڕینه‌و‌ه زۆربه‌ی به‌ناوی عه‌ره‌به‌وه‌یه‌و ده‌یفرۆش������نه‌و‌ه به‌نرخێكی گرانتر ،له‌به‌رئه‌وه‌ی كاری خراپیش بهو س������یمكارته‌و‌ه بكرێت پۆلیس ناتوانێت لێره‌و‌ه بچێت عه‌ره‌بێك له‌ش������اره‌كه‌ی خۆی دهس������تگیر بكات" ،ههربۆیه ئهو گه‌نج‌ه ئهوه ناش������ارێته‌و‌ه كه زۆربێك له‌گه‌نج������ان رویان كردوه‌ت‌ه كڕینی ئهو س������یمكارتانه‌و‌ه‌و خهڵكی پێ هه‌راسان ده‌كه‌ن. ئاوات گه‌نجێكی ته‌مه‌ن 25ساڵهو به‌وته‌ی خۆی پێنج س������یمكارتی ههیهو هیچی
به‌ناوی خۆیه‌و‌ه نییه" ،س������یمكارته‌كانم علوجن‌و ب������ه‌زۆر ته‌له‌فۆن������ی پێده‌كه‌م بۆ كچ" ،ئهو پێیوای������ه ئهگهر رۆژێك كێش������ه‌یه‌ك رووبدات كه‌س ناتوانێت، له‌رێگه‌ی مۆبایله‌كه‌ی������هوه بیدۆزرێته‌وه، چونكه به‌ناوی خۆیه‌و‌ه نیین. به‌رێوه‌به‌ری پۆلیس������ی سلێمانی عه‌مید نه‌جمه‌دین كه‌ریم جه‌خت له‌و‌ه دهكاتهوه كه به‌ش������ێكی زۆر ی كێشه‌كان به‌هۆی مۆبایل������ی نه‌ناس������راوه‌وه‌ی‌ه‌و "زۆرجار هه‌ڕه‌ش������ه له‌كه‌س������ێك ده‌كرێ������ت یان به‌مۆبایلێك ئافره‌ت������ان بێزار ده‌كرێن، كه لێكۆڵنه‌وه‌ی تیاده‌كه‌ین خاوه‌نه‌كه‌ی خهڵكی عه‌ماره‌ی������ه ،ئهو كات‌ه به‌بڕیاری دادوه‌ر مۆبایله‌ك‌ه داده‌خه‌ین‌و به‌كه‌می ئهو كهسانه ده‌ستگیرده‌كرێن". ئهو به‌رپرس������هی پۆلیس پێیوایه لهگهڵ ئ������ه‌وه‌ی مۆبای������ل س������ودێكی زۆری هه‌ی������ه ،هاوكات هۆكارێكی س������ه‌ره‌ك ی دروس������تبوونی كێش������هی جۆربه‌جۆره، "زۆرێك له‌كێش������هی ژن‌و مێردو كچ‌و كوڕی ئێس������تا به‌هۆی مۆبایله‌وه‌یه ،كه به‌شێوه‌یه‌كی خراپ به‌كارده‌هێنرێت"، جه‌خت ل������ه‌وه‌ش ده‌کاته‌و‌ه ک‌ه چه‌ندین هاوواڵتی به‌هۆی مۆبایل������هوه زیندانی کراون.
زیاتر له‌پێنج هه‌زار سیمكارت داخراو‌ه دیار ئه‌حم������ه‌د به‌ڕێوه‌به‌ری جێبه‌جێكار له‌كۆمپانیا ئاسیا سێل ،ئاماژه به‌و‌ه ده‌دات كه تائیستا به‌هۆی خراپ به‌كارهێنانه‌و‌ه چه‌ندی������ن س������یمكارتیان داخس������تووه، "به‌بڕیاری داده‌وه‌ر سیمكارت داده‌خه‌ین‌و زانیاری له‌سه‌ر ده‌ده‌ین". ناوب������راو جه‌خ������ت له‌و‌ه ده‌كات������هوه كه هه‌رسیمكارتێك به‌ناوی كه‌سێكه‌و‌ه تۆمار بكرێت ،تاوهكو به‌ش������ێوه‌یه‌كی یاسایی نه‌یخاته‌سه‌ر كهسێكی تر ،ههر كێشه‌یه‌ك رووبدات كه‌سی یه‌كه‌م ده‌ستگیرده‌كرێت،
"هه‌ندێ������ك كه‌س س������یمكارته‌كانیان ده‌فرۆشنه‌وه‌و به‌بێ ئه‌وه‌ی بزانن به‌كێیان داوه ،بهو هۆیه‌شه‌و‌ه كاری خراپ به‌مۆبایل ده‌كرێت". به‌پێی ئامارێكی كۆمپانیای ئاسیاسێڵ‌و كۆڕه‌ك تیلك������ۆم ،له‌ماوه‌ی پێنج مانگی رابردوودا ،له‌هه‌رێمی كوردستان زیاتر له‌پێنج هه‌زار سیمكارت به‌هۆی كێشه‌و‌ه داخ������راون ،هاوكات به‌پێ������ی ئامارێكی به‌رێوه‌به‌رایه‌تی پۆلیسی سلێمانی ته‌نها له‌مانگی مایسی ئه‌مساڵدا 51سكااڵ به‌هۆی كێش������هی مۆبایله‌و‌ه تۆمار كراوهو چه‌ند كێشه‌یه‌كی كۆمه‌اڵیه‌تیشی لێكه‌وتوه‌ته‌وه. ستار جه‌بار توێژه‌رێكی كۆمه‌اڵیه‌تییه‌و ئاماژه به‌و‌ه ده‌دات كه زۆرێك له‌كێش������ه كۆمه‌اڵیه‌تی������ه‌كان به‌ه������ۆی مۆبایل������هوه رووده‌ده‌ن" ،له‌ئێس������تادا هه‌موو ماڵێك 8-3مۆبایل������ی تیایه‌و زۆری مۆبایلیش وایكردوو‌ه گه‌نجان به‌شێوه‌یه‌كی خراپ به‌كار ی بهێنن" ،ههربۆیه پێیوایه مۆبایل ئێستا بووه‌ت‌ه به‌شێك له‌ژیانی خه‌ڵك‌و چه‌ندین كه‌سیش������ی توش������ی كێشه‌ی دهروونی كردووه" ،زۆرێك له‌كوڕان‌و كچان بهردهوام خه‌ریكی مۆبایله‌كانیانن‌و ش������ه‌وان قس������ه ده‌كه‌ن ،كاتێك باوك‌و براكانیان پێیان ده‌زانن ڕوبه‌ڕووی كێشه دهبنهوه". به‌پێ������ی یاس������ای ژماره‌ی 6ی س������اڵی 2008ی په‌رله‌مانی كوردس������تان ،ماده‌ی دووه‌م هه‌ركه‌س������ێك به‌خراپی ئامێری په‌یوه‌ندیكردن������ی به‌كاربهێنێ������ت، بۆناوزڕاندن یان تۆمه‌تهه‌ڵبه‌س������تن یان هه‌ڕه‌شه‌كردن ،یان باڵوكردنه‌وه‌ی وێن‌ه‌و نام‌ه‌و چه‌ند حاڵه‌تێك������ی تر ،كه لهگهڵ خوڕه‌وشتی گش������تیدا نه‌گونجێت ،ئهوا ماوه‌یه‌ك زیندانی ده‌كرێت كه له‌شه‌ش مانگ تا پێنج س������اڵ زیات������ر نه‌بێت‌و به‌غه‌رامه‌یه‌كیش سزا ده‌درێت كه له‌یه‌ك ملیۆن تا پێنج ملیۆن دینار زیاتر نهبێت.
ی مۆندیالدا ده‌فڕێت ی گه‌نجان له‌رۆژان خه‌رج گه‌نجێك :به‌هۆ ی مۆندیاله‌و‌ه پاره‌یه‌ك ی زۆرم خه‌رجكردوو‌ه ی جامی مۆندیالی ئه‌مساڵ جیهانی بازاڕی ههندێك بازرگان گه‌رم ده‌كات‌و كارمه‌ندانی فه‌رمانگه‌كانیش له‌كاركردن ته‌مه‌ڵ ده‌كات، پسپۆڕێكی ئابوریش پێیوایه مۆندیال گه‌شه‌ی بازرگانی ده‌جوڵێنێت.
شاخه‌وان مه‌حمود "به‌س گروپه‌ك‌ه ی م������ن بیباته‌وه، پاره ی نێرگه‌له‌كان من ده‌یده‌م" ،ئهوه قسه‌ی ساالر ی ته‌مه‌ن 22ساڵ بوو ،كه لهگهڵ س ێ هاوڕێیدا له‌كافتریایه‌ك دانیشتبوون‌و نێرگه‌له‌یان ده‌كێشا. ههر كه‌س������ێك س������ه‌ردانێكی ئهو كافتریایه‌ی بكردای‌ه بۆنی نێرگه‌له‌و جگه‌ره‌ی ده‌گرت ،چونكه له‌س������ه‌ر هه‌موو مێزێ������ك چه‌ند گه‌نجێك نێرگه‌له‌یان ده‌كێشا‌و لهگهڵ ئه‌وه‌شدا جه‌ختیان له‌و‌ه ده‌كرده‌و‌ه كه له‌مانگی حوزه‌یران������دا ،پاره‌یه‌ك������ ی زۆریان خه‌رجكردوه. دێكان گه‌نجێك ی ته‌مه‌ن 24س������اڵهو ئام������اژ‌ه ب������ه‌وه‌ده‌دات ك������ه به‌هۆ ی مۆندیال������هوه پاره‌یه‌ك������ ی زۆری خه‌رجك������ردووه" ،مانگی رابردوو پاره‌یه‌ك������ی زۆرم خه‌رجك������ردووه، 600ه������ه‌زارم داوه‌ت‌ه پێداویس������ت ی
وه‌رزشی‌و س������ه‌ردانی كافتریاكان، كه‌چ ی موچه‌ك������ه‌م 400هه‌زاره ،بۆی‌ه 200هه‌زاری دایكم قه‌رزارم".
كافتریاكان قه‌ره‌باڵخن ك������ه ده‌چیت‌ه كافتریاك������ه ی ئارام، به‌كه‌م ی ناوه‌وه‌ی ده‌بینیت ،له‌به‌رئه‌و‌ه ی په‌نجه‌ره‌كان������ی به‌پ������ه‌رد‌ه گیراون‌و گڵۆپه‌كان كوژاونه‌ته‌وه ،هات‌وهاوار ی ته‌ماش������اكه‌رانیش ناهێلێت له‌هیچ قسه‌یه‌ك تێبگه‌یت. ئ������ارام كه‌مالی ته‌مه‌ن 27س������اڵ، خاوه‌ن كافتریایه‌ك������ ی گه‌نجانه‌یه‌و باس له‌زیادبوون ی فرۆش ی ده‌كات به‌شێوه‌یه‌كی به‌رچاو 1000" ،دۆالرم ی LCD داوه‌ت������ه دوو ته‌له‌ڤزیۆن������ شاش������ه ،34بهاڵم پاره‌یه‌ك ی زۆرم په‌یاكردوه‌ته‌وه ،رۆژان‌ه ئه‌وه‌ند‌ه چاو قاو‌ه به‌په‌ل‌ه تێده‌ك������ه‌م 28 ،كوپ‌و پیاڵه‌م شكاندوه". له‌الیه‌كی ترهوه حاجی عه‌لی خاوه‌نی چایخانه‌یه‌كه‌و گله‌یی ههیه له‌ده‌ست بێ بازاڕیی‌و ده‌ڵێت" :من ته‌له‌ڤیزۆنم دانه‌ناو‌ه بۆ ته‌ماشاكردنی یارییه‌كان، بۆی‌ه رۆژی واههیه ،له‌یه‌ك سه‌عاتدا سێ چا ده‌فرۆشم". شه‌ڕی شاش‌ه گه‌وره‌كان "منداڵه‌كان������م ب������ه‌زۆر ته‌له‌ڤزیۆنم پێده‌كڕن" ئهمه قس‌ه ی وه‌هاب ی ته‌مه‌ن 61س������اڵ بوو كه ده‌ستێك جل ی كورد ی له‌به‌ردا ب������وو جامانه‌یه‌ك ی
به‌ستبوو. ئهو له‌دوكانێكدا مامه‌ڵ‌ه ی ته‌له‌ڤزیۆن ی ده‌كرد‌و جه‌خت������ ی له‌و‌ه كردهوه كه هه‌رگیز سه‌یر ی یار ی ناكات" ،هیچ كاتێك س������ه‌یر ی یاریم نه‌كردوه، بهاڵم به‌زۆر ی پێنج منداڵه‌كه‌م لهگهڵ وه‌رگرتن ی مووچ‌ه هاتم‌ه ئهم دوكانه، بۆ كڕینی ته‌له‌ڤزیۆنی شاش‌ه گهوره". هه‌روه‌ه������ا وه‌كیلێكی س������ه‌ره‌ك ی كۆمپانیایه‌كی ته‌له‌ڤزیۆن ئهوه ده‌خات‌ه روو كه فرۆش������یان زیاد ی كردوه، "له‌مانگ������ ی یهك تا پێن������ج 3500 ته‌له‌ڤزیۆنم فرۆشتوه ،بهاڵم له‌مانگ ی حوزه‌یران������دا 1250ته‌له‌ڤزیۆن������م فرۆش������توه" ،ه������اوكات س������ۆران فرۆشیاری سه‌ته‌الیته‌و جه‌خت له‌و‌ه دهكاتهوه كه چه‌ندین س������ه‌ته‌الیت‌و كارتی فرۆشتووه" ،هه‌رگیز بیرم ل������هوه نه‌كردوه‌ته‌و‌ه ك������ه ئه‌وه‌ند‌ه سه‌ته‌الیت‌و كارته‌كه‌ی بفرۆشم".
كارمه‌ندان‌و ده‌وامێكی كهم كرمان ئه‌ندازیاری كۆمپانیایه‌كی وه‌به‌رهێنانی خانوبه‌ره‌یه‌و جه‌خت ل������هوه دهكاتهوه ك������ه زۆربه‌ی رۆژ مۆڵه‌تی داوه‌ت‌ه كرێكار وه‌ستاكانی، "له‌به‌رئه‌وه‌ی كرێكاره‌كان‌و خۆشم سه‌یری یارییه‌كان بكه‌ین ،زۆرجار ئیشه‌كه‌مانبه‌جێهێشتووه". ناوبراو ئهوه ناشارێته‌و‌ه كه رۆژانی تر لهكاتی دیاریكراوی خۆش������یان كاری زیاتری������ان كردووه" ،ره‌نگ‌ه
گه‌نجان له کافتریاکانه‌و‌ه شه‌ڕی هه‌ڵبژارده‌کانیان ده‌که‌ن فۆتۆ :سه‌ربه‌ست مه‌نمی
یارییه‌كان زیانی چه‌ند رۆژێك دواكه‌وتنی ئیشه‌كه‌ی لێدابێتین"، هاوكات یوس������فی ته‌مه‌ن 28ساڵ كارمه‌ندی ده‌زگایه‌كی حكومییه‌و ئهو رۆژانه‌ی یارییه‌كان له‌كاژێر 3:30خول������ه‌ك ده‌ك������ران خه‌می بینینی ب������وو" ،ئ������هو رۆژانه‌ی یاریه‌كان زوو ده‌كران یان مۆڵه‌تم وه‌رده‌گرت یان خه‌فه‌تم ده‌خوارد،
چونكه نه‌مده‌بینی‌و ده‌وامه‌كه‌م زۆر بوو". به‌ب������ڕوای پس������پۆڕێكی ئابوری مۆندی������ال خاڵێك������ی گرنگه بۆ گه‌شه‌ی ئابووری جیهان. یونس عه‌لی مامۆستای زانكۆی س������لێمانی جه‌خت له‌و‌ه دهكاتهوه كه ههندێك له‌كارگه‌كان به‌هۆی مۆندیاله‌و‌ه به‌رهه‌مهێنانیان كهم
ده‌كات كه ئه‌وه‌ش ده‌گه‌رێته‌و‌ه بۆ ته‌ماشاكردنی یارییه‌كان له‌الیه‌ن كارمه‌ندانه‌وه. ناوبراو ئاماژه ب������هوه ده‌دات كه ههندێك له‌بازرگانه‌كان به‌هۆی مۆندیاله‌و‌ه فرۆش������ێكی زۆریان ده‌بێت" ،له‌زۆر شوێن هه‌اڵوسان دروست ده‌بێت ،به‌هۆی فرۆشی زۆرو به‌رزكردنه‌وه‌ی نرخه‌وه".
ژماره 31:
مه‌حمود سه‌نگاو ی له‌چایچییه‌تییه‌و‌ه بۆ فه‌رمانده‌یه‌ك ی عه‌سكه‌ری:
یه‌کشه‌ممه 2010 /7/4
5
ی نازانم بیخۆم حه‌زم له‌راو ه به‌رازه‌و به‌گوناهیش به‌رزان :ئه‌وه‌ی باسی ده‌كه‌یت ئهو كه‌سانه‌ن كه ده‌تناسن ،بهاڵم كه‌س ههبووه بێت‌ه الت تا داوای كچێكی بۆ بكه‌یت‌و نه‌شت ناسێت؟ س������ه‌نگاوی :به‌ڵی ههبووه ،ناتوانم ژماره‌یه‌كت پێبڵێم بهاڵم بۆسه‌دان ك������ه‌س چ������ووم‌و دهس������تی نه‌ناو‌ه به‌ڕوومه‌وه ،ئه‌وانه‌شی كه نه‌یانداو‌ه ههر به‌حورمه‌ته‌و‌ه به‌ڕێیان كردووم.
ئهگهر شه‌ڕ به‌شێك له‌مێژووی كوردی پێكنه‌هێنایه ،مه‌حمود سه‌نگاوی له‌كرێكارێك زیاتر نه‌ده‌بوو .باوكی ئهو جگه‌له‌وه‌ی شه‌ش مانگ جارێك سێ دیناری وهرگرتووه ،هیچ سه‌رچاوه‌یه‌كی تری ژیانیان نهبووه ،بهاڵم مه‌حمود سه‌نگاوی 58ساڵ ،ئێستا ی فه‌رمانده‌یه‌كی سه‌رباز ناسراوه‌و له‌سێیه‌م كۆنگره‌ی یه‌كێتی نیشتمانی كوردستانیش بوو به‌ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسی ئهو حیزبه.
به‌رزان :ئێستا یارییه‌كانی مۆندیاله، تۆ هانده‌ری كام هه‌ڵبژارده‌یت؟ سه‌نگاوی :من ههر سه‌یریشی ناكه‌م.
سازدانی :به‌رزان عه‌لی حه‌م‌ه سه‌نگاوی ،له‌دیمانه‌یه‌كی تایبه‌تیدا له‌گــــــــــــــه‌ڵ نم نم گوزه‌ر به‌ژیانی تایبه‌تی خۆیدا ده‌كات‌و باس له‌و‌ه ده‌كات كه ئهگهر ده‌سته‌اڵتی هه‌بێت كوردستان ده‌كات به‌خاوه‌نی چه‌كی ئه‌تۆمی. به‌رزان :ژیانی منداڵیت چۆن گوزه‌راندووه؟ س������ه‌نگاوی :ئێم‌ه زۆر هه‌ژاربووین، ئهو كاتان‌ه خه‌ڵك مه‌ڕو بزنی هه‌بوو، بهاڵم ئێم‌ه ئه‌وه‌شمان نه‌بوو ،به‌بیرم دێت باپیرم مانگایه‌كی دابوو‌ه دایكم‌و هه‌موو به‌رهه‌می ئێم‌ه ئه‌وه‌بوو شیرو ش������ته‌كه‌یمان به‌كارده‌هێنا ،له‌یادم‌ه ئه‌وكات������ه باوكم مه‌ڕێكی بچكۆله‌ی كڕی ،بهاڵم كاتێك به‌چكه‌یه‌كی بوو ئه‌ویش مرداربووه‌وه. به‌رزان :كه‌وات‌ه لهكاتی منداڵیتدا ڕۆژان‌ه‌و شتی وات نه‌بوو؟ س������ه‌نگاوی :نا ڕۆژانه‌ی چی ،من به‌بیرم دێت بۆیه‌كه‌مجار پێش ساڵی 1958چووم‌ه كفری له‌ماڵی پورێكم پاره‌یه‌كیان دامێ‌و وتیان ئهوه ناوی عانه‌یه ،ئ������هوه بۆیه‌كه‌مجاربوو كه پاره‌م خه‌رجكرد ،له‌یادم‌ه پێم په‌تی‌و پێاڵوم له‌پێدا نه‌بوو ،مانگی جارێك ئهگهر بیان ش������ۆردینای‌ه ئهوه زۆر موهیم بوو ،ئهگهر بشیان شۆردینای‌ه له‌ته‌ش������تدابوو ئه‌س������پێی زۆرو زه‌وه‌ن������د تێی دابووین ،ئێم‌ه چرای فانۆسیش������مان نه‌بوو چرایه‌كمان هه‌ب������وو پڵیته‌یه‌ك������ی تێده‌كرا كه به‌یانی له‌خه‌و هه‌ڵده‌ستایت هه‌موو گیانت ڕه‌ش ده‌بوو ،ماڵه‌كه‌ش������مان كه‌پرێ������ك بوو ،ههر له‌ودێی‌ه منیان نای‌ه به‌ر خوێن������دن الی مه‌الیه‌ك به‌ناوی حاجی مه‌ال سه‌عید ،ئه‌ویش له‌جیاتی ئه‌وه‌ی پێم بخوێنێت كارو به‌رخی پ������ێ ده‌له‌وه‌ڕان������دم ،ئیتر نه‌ش������متوانی قورئانه‌ك‌ه ته‌واوبكه‌م، زۆر حه‌زم له‌شیعره‌كانی مامۆستا قانیع بوو ،ده‌مخوێنده‌وه‌و ده‌شمنوسی تاوهكو ده‌ستم له‌س������ه‌ر خوێندن‌و نوسین ڕاهات.
ئهگهر كورد شه‌ڕی نه‌بوای ه من پیاوێكی كرێكار ده‌بووم، یه‌كێتینیشتمانی كوردستان منی كرد‌ه مه‌حمود سه‌نگاوی ئه‌گینا من ناویشم مه‌حمود سه‌نگاوی نییه‌و ناوێكی عه‌شایه‌ریم هه‌ی ه به‌حوكمی ئه‌وه‌ی هیچ نه‌بوو بیخۆین زۆر الواز ب������ووم ،ب������ه‌اڵم لهههموو منداڵه‌كان باشتربووم له‌ڕاكردندا، هیچمان له‌پێدا نه‌بوو ئه‌وكات‌ه ئهگهر كهسێك بیتوانیبای‌ه پێاڵوی له‌تایه‌ی سهیاره دروستده‌كرد ،بهاڵم باوكم توانای ئه‌وه‌شی نه‌بوو بۆمان دروست بكات. به‌رزان :ئه‌ی شوانێتیت كردووه؟ سه‌نگاوی :نه‌بوومه‌ت‌ه شوانی خه‌ڵك به‌رخی ماڵی مه‌الكه‌م له‌وه‌ڕاندووه، بهاڵم به‌واڵغ جوتم كردووهو دره‌ویشم كردووهو له‌دره‌ویشدا زۆر ئازابووم.
به‌رزان :حه‌زت له‌شه‌ڕ‌ه تۆپ‌ه یان یاری تۆپ؟ سه‌نگاوی :ته‌یموری له‌نگ كاتێك به‌غ������داد ده‌گرێ������ت ،خه‌لیف‌ه به‌بێ شه‌ڕ ته‌سلیم ده‌بێت ،ئینجا ده‌عوه‌تی بۆده‌كات‌و خه‌ڵ������ك دێنێت ڕه‌قس ده‌كات‌و گۆرانی ده‌ڵێت ،ته‌یموری له‌نگ ده‌ڵێت الیب‌ه با ئه‌مان‌ه هه‌مووی ب������ڕۆن ،خه‌لیف‌ه ده‌ڵێت ئه‌تۆ به‌چی كه‌یفت دێ������ت؟ ئه‌وی������ش ده‌ڵێت به‌بریقه‌ی شمشێر له‌مه‌یدانی شه‌ڕدا، ت������ۆش ئهم پرس������یاره‌م لێده‌كه‌یت مه‌گه‌ر وابڵێم (به‌پێكه‌نینه‌وه) ،دیار‌ه شه‌ڕ كاره‌س������اته ،بهاڵم شه‌ڕ هه‌موو ژیانی منی بردووه ،ئه‌وه‌ش������ی پاڵی پێو‌ه ناوم بۆ ئهو شه‌ڕ‌ه ژێرده‌سته‌یی میلله‌ته‌كه‌م بووه. به‌رزان :تائێستا چه‌ند فیشه‌كت ته‌قاندووه؟ سه‌نه‌گاوی :ئهوه مه‌سه‌له‌كه‌ی كاك ئه‌حمه‌دی حه‌م‌ه ب������ۆرم دێنیته‌و‌ه ی������اد كه بۆیان حس������اب كردبوو ده‌ساڵ له‌مه‌وپێش 28ته‌ن گۆشتی خواردب������وو ،ئه‌وی������ش كه‌می������ان بۆحساب كردبوو ،منیش فیشه‌كم زۆر ته‌قاندووه ،بهاڵم نازانم چه‌ند‌ه (به‌پێكه‌نینه‌وه). به‌رزان :ده‌ڵێن زۆر زۆرت حه‌ز له‌به‌شداری شه‌ڕه‌كانه‌و كهم شه‌ڕ هه‌بوو به‌شداریت نه‌كردبێت، حه‌زت له‌چ شتێكی شه‌ڕه‌كانه؟ س������ه‌نگاوی :وه‌اڵیی ش������ه‌ڕ هیچی خۆش نییه تا ئینس������ان شانازی پێو‌ه بكات ،كهم شه‌ڕ هه‌بوو منی تیا نه‌بووبم ،چونكه فه‌رماند‌ه بووم، به‌ڕاس������تی خۆت ده‌زانیت ش������ه‌ڕ كاره‌س������اتهو ئهگهر ژیانی خۆشت له‌ده‌ست نه‌ده‌یت ژیانی هاوڕێیه‌كت له‌ده‌ست ده‌ده‌یت ،بهاڵم له‌به‌رئه‌وه‌ی تۆ ڕقت له‌دوژمنه‌كه‌ت‌ه حه‌زده‌كه‌یت بیكوژیت‌و ده‌ستكه‌وتت هه‌بێت‌و به‌دیل بیگریت.
به‌رزان :دیلت كوشتووه؟ به‌رزان :ئه‌ی ده‌زانیت چێشت سه‌نگاوی :ناڵێم نه‌مكوشتووه ،بهاڵم لێبنێیت؟ دیل كوشتن كارێكی زۆر خراپه، سه‌نگاوی :به‌ڵێ زۆر باش ده‌مزانی له‌به‌رئه‌وه‌ی له‌یاسای جه‌نگدا نابێت چێش������ت لێ بنێم ،ئێستاش ئهگهر كهسێك كه دیل بوو بێحورمه‌تی تووش ببم ههر لێی ده‌نێم ،ئه‌وكاته‌ش به‌رامبه‌ر بكرێت. ههر برنج یان نیسك‌و نۆك هه‌بوو. به‌رزان :ئهگهر له‌مێژوی كورددا به‌رزان :ده‌ڵێن ده‌ستێكی باشت ههیه شه‌ڕ نه‌بووای‌ه ئێستا تۆ چی له‌ژن‌و ژنخوازیدا؟ ده‌بوویت؟ به‌رزان :ئێستا فه‌رمانده‌یه‌كی ه ی ه ه زۆرجار نین) ه (پێك نگاوی: ه س س������ه‌نگاوی :ئهگهر كورد شه‌ڕی سه‌ربازیی دیاریت‌و شه‌ڕی زۆرت خه‌ڵك ته‌كلیفم لێده‌كات ،له‌به‌رئه‌وه‌ی نه‌بوای‌ه من پیاوێكی كرێكار ده‌بووم، كردووه ،له‌منداڵیدا یاری شه‌ڕ‌ه ته‌مه‌نێكی دوورودرێژم له‌ناو خه‌ڵكدا یه‌كێتی نیشتمانی كوردستان منی ته‌قه‌و شتی وات كردووه؟ سه‌نگاوی :ئهو كات‌ه شه‌ڕ‌ه ته‌قه‌و شتی به‌سه‌ربردووه ،سوپاسی ئهو خه‌ڵك‌ه كرد‌ه مه‌حمود سه‌نگاوی ئه‌گینا من وا نه‌ب������وو ،زیاتر یارییه‌كان كێل‌و ده‌كه‌م كه حورمه‌تم ده‌گرێت‌و قسه‌م ناویش������م مه‌حمود سه‌نگاوی نییه‌و به‌رد‌و ڕاكردن ب������وو ،هه‌رچه‌ند‌ه ناشكێنێت. ناوێكی عه‌شایه‌ریم ههیه.
به‌رزان :ئ‌ه ی ناو ی راسته‌قینه‌ت چییه؟ ئێستا كاتم كه‌م‌ه بۆ خوێندنهوه، سه‌نگاوی :من ناوم حه‌م‌ه غه‌ریب حه‌م‌ه ح������ه‌زی زۆریش������م له‌مۆس������یقا ئه‌مین عه‌لییه ،ئهگهر پێش������مه‌رگایه‌تی حه‌زینه‌كانه ،هه‌میشه‌ش گۆرانی نه‌بووای������ه پیاوێكی كرێكار‌و جوتیار قه‌تارو ئه‌اڵوه‌یس������یو سه‌ید عه‌لی ده‌بووم. ئه‌س������غه‌ری كوردس������تانی له‌ناو سه‌یاره‌كه‌مدا ههیه ،كه‌ریم كابانم به‌رزان :ده‌ڵێن چایچی بوویت ه������ه‌م زۆر خۆش������ده‌وێت‌و هه‌م له‌فه‌رمانگه‌ی كشتوكاڵی سه‌نگاو، زۆریشم حه‌ز له‌ده‌نگییه‌تی. كاتێك چایت بۆبه‌رپرسی فه‌رمانگه‌كان داده‌نا پۆزیان به‌سه‌ردا به‌رزان :زۆرێك له‌به‌رپرسان لێ نه‌ده‌دایت؟ هه‌رچه‌ند‌ه بڕوانامه‌یان نه‌بوو ،بهاڵم سه‌نگاوی :به‌ڵێ ئهو ساڵه‌ی كه دامه‌زرام كاتێك له‌شاخ گه‌ڕانه‌و‌ه خۆیان له‌وێ چایچی ب������ووم ،خۆتان ده‌زانن كرد به‌خاوه‌نی بڕوانامه‌ی زانكۆ، له‌وێ سه‌رۆكی ب‌هش‌و ئه‌نواع پسپۆڕی ئه‌ی بۆچی تۆ وات نه‌كرد؟ كشتوكاڵی هه‌بوو كه میوانیان ده‌هات سه‌نگاوی :من بڕوام بهو خوێندن‌ه من چایم بۆده‌ب������ردن ،ته‌بعه‌ن ئه‌وان‌ه نییه ،من كه به‌گه‌نج������ی نه‌توانم خۆیان به‌خه‌ڵكی خوێنه‌وار ده‌زانی‌و خوێندن ته‌واوبكه‌م ڕه‌نگ‌ه به‌پیری منیش پیاوێكی فه‌قیر ب������ووم ڕه‌نگ‌ه نه‌توانم سودی لێ ببینم ،من ئێستا پۆزیشیان لێدابێت به‌سه‌رمدا ،به‌بیرم بۆخ������ۆم خوێن������ده‌وارم جه‌نابت دێت پیاوێك كه ئێستاش ماوه‌و ناوی كتێبه‌كانی منت بینی������وه ،بهاڵم خالید‌ه پێیوتم چاییه‌كه‌ت ناخۆش������ه ،بڕوانامه‌م نییه. منیش لێی توڕه‌بووم ،بهاڵم ئێس������تا ئه‌وان‌ه هه‌موویان پیربوون‌و خانه‌نشینن به‌رزان :باسی كتێبه‌كانت كرد، ئێستاش ده‌چم بۆ الیان‌و خۆشمده‌وێن .قسه‌یه‌ك ده‌كرێت كه ئهو كتێبان‌ه خۆت نه‌تنوسیوه ،بهڵكو بۆیان به‌رزان :چ جۆره چه‌كێك ده‌زان ی نوسیویت؟ به‌باش یبه‌كاربهێنیت؟ سه‌نگاوی :من ئێستاش ڕۆژان‌ه كه سه‌نگاوی :له‌كالشینكۆف باش ده‌زانم‌و ده‌چمه‌و‌ه بۆماڵه‌و‌ه هه‌رچی ڕووداوی قه‌ناس������ێكی زۆر باشیشم ،ئاڕبیجی‌و ئهو ڕۆژه‌ی������ه تۆم������اری ده‌ك‌هم‌و هاوه‌نیشم بهكارهێناوه ،بهاڵم به‌شێوه‌ی ده‌ینوسمه‌وه ،هه‌موو نوسه‌رێكیش زانستی نا ،به‌دۆشكه‌ش شه‌ڕم كردووه .خ������ۆی به‌كتێبه‌كانیدا ناچێته‌وه‌و ده‌ی������دا به‌نوس������ه‌رێكی تر پیایدا به‌رزان :ئه‌ی چه‌ك‌ه قورسه‌كانت بچێته‌وه ،منیش هه‌مووی نوسینی بهكارهێناوه وه‌كو ڕاجیمه‌و تۆپ‌و خۆمه‌و دووجاریش فه‌وتاون ،بهاڵم ده‌بابه‌و شتی وا ،بۆنمون‌ه ههر بۆ پیاچوون������ه‌وه‌ی زمانه‌وانییه‌كه‌ی تاقیكردنه‌و‌ه ڕۆژێك په‌تی تۆپێك مامۆس������تا عه‌ل������ی په‌رله‌مان بۆی ڕاكێشاوه؟ ڕێكخستووم ،ئه‌وانه‌ی ئهو قسانه‌ش سه‌نگاوی :نه‌وه‌اڵ ئه‌وان‌ه هی ئهوه نییه ده‌كه‌ن نه‌یاره‌كانم������ن ،من ئهگهر ئینسان بهو شێوه‌ی‌ه بهكاری بێنێت ،بمه‌وێت ڕه‌خن������ه له‌تۆ بگرم ههر بهاڵم فه‌رمانم ك������ردووه كه بهكاری له‌خۆمه‌و‌ه ده‌ڵێم ئ������هو قۆپچه‌یه‌ی بێنن. سه‌ر س������نگت بۆكراوه‌ته‌وه ،ئهو كه‌سه‌ی ئهو قس������ه‌یه‌ی كردووهو به‌رزان :حه‌ز ده‌كه‌یت كوردستان ده‌ڵێت خۆی نه‌ینوس������یو‌ه ناوی چه‌كی ئه‌تۆمی هه‌بێت؟ خه‌س������ره‌و جافه ،خه‌سره‌و جاف سه‌نگاوی :خۆی چه‌كی ئه‌تۆمی یه‌كێك یه‌كێك له‌جاش‌و خائینه‌كانی ئهم له‌كاره‌سات‌ه گه‌وره‌كان‌ه بۆبه‌شه‌رییه‌ت ،میلله‌ته‌یه ،خزمی ئێمه‌شه ،بهاڵم من بهاڵم من ئێستا ده‌سته‌اڵتم هه‌بێت كورد زۆرم ڕق لێیان بوو له‌به‌رئه‌وه‌ی ده‌ك������ه‌م به‌خاوه‌نی چه‌كی ئه‌تۆم ،نه‌ك له‌نوسین‌و وتاره‌كانمدا پێمده‌وتن بۆئه‌وه‌ی بهكاری بێنم ،بهڵكو بۆئه‌وه‌ی چڵكاوخۆره‌كانی ده‌رباری حه‌م‌ه دوژمنه‌كانمی پێبترسێنم ،ئێستا ئه‌زانی ڕه‌زا شای په‌هله‌وی‌و موخابه‌راتی بۆ كه‌س به‌ئیسرائیل ناوێرێت؟ ئهوه عێراقی ،ئ������هوه بۆی‌ه ئه‌ویش ئهو چه‌كی ئه‌تۆمی ههیه ئه‌گینا وێرانیان شتانه ده‌ڵێت. ده‌كرد. به‌رزان :له‌كتێبه‌كه‌تدا ده‌ڵێیت به‌رزان :ئه‌ی بهگشتی حه‌ز ده‌كه‌یت زۆرم حه‌ز له‌ڕاوه ،ئێستاش كوردستان چ جۆره چه‌كێكی ده‌چیت بۆ ڕاو؟ هه‌بێت؟ سه‌نگاوی :ئێستاش حه‌زم لێیه‌تی، سه‌نگاوی :ئێستا چه‌كی باشمان ههیه ،بهاڵم به‌نیس������به‌ت منه‌و‌ه عه‌یبه‌یه، بهاڵم ئ������هو چه‌كانه‌ی كه زۆر موهیم‌ه چونكه قه‌ده‌غه‌كراوه‌و ئهگهر من هه‌مان بێت فڕۆك������هی جه‌نگی‌و دژ‌ه بچ������م ڕاوبك������ه‌م ده‌بێت خهڵكی فڕۆكه‌ی جۆری ئێس ئێس 300ی‌ه كه تری������ش بچێت ،ج������ا له‌به‌رئه‌و‌ه ئێران هه‌یه‌تی‌و هیچ فڕۆكه‌یه‌ك له‌ژێر م������ن ڕاوناكه‌م با خهڵكی تریش ده‌ستی ده‌رناچێت ،حه‌زده‌كه‌م ئه‌وه‌مان نه‌یكات ،بهاڵم حه‌زم لێیه‌تی‌و یاسا هه‌بێت ب������ۆ پارێزگاری خۆمان ،ئیتر ڕێگه‌م نادات. له‌هه‌ر ش������وێنێك بێت گرنگ نییه، گرنگ ئه‌وه‌ی‌ه كورد هه‌یبێت. به‌رزان :بهاڵم ههندێك براده‌ری نزیكی خۆت به‌منیان وت به‌رزان :جاربه‌جار تائێستاش ده‌چیت بۆڕاو؟ له‌كتێبخانه‌یه‌كیشه‌قامی سه‌نگاوی :نا نا قه‌ت ناچم ،له‌ساڵی پیره‌مێری سلێمانی ده‌تبینم كتێب 1996وه ڕاوم نه‌ك������ردووه ،بهاڵم ده‌كڕیت ،ڕۆژی چه‌ند سه‌عات ده‌چم بۆ ڕاو‌ه به‌راز‌و حه‌زم لێیه‌تی ده‌خوێنیته‌وه؟ ئه‌مساڵیشله‌گه‌ڵئه‌مه‌ریكییه‌كاندا سه‌نگاوی :ئه‌مڕۆش چووم بۆئه‌وێ ،چوم ،ئه‌وان ده‌یانخوارد ،خۆشم زیات������ر كتێبی مێ������ژوو ده‌كڕم به‌گوناهی نازانم‌و زۆر ئاس������ایی‌ه بهتایبهت مێ������ژووی كورد ،بهاڵم الم كه بیخۆم.
به‌رزان :ئه‌ی چه‌ند زمان ده‌زانیت؟ سه‌نگاوی :ته‌نها كوردی‌و فارسی ده‌زانم ،عه‌ره‌بیش ن‌ه پێمخۆش������ه بیزان������م‌و ن‌ه سه‌یریش������ی ده‌كه‌م، چونكه حه‌زم لێی نییه ،هه‌رچی ئازاری میلله‌ته‌كه‌م ههیه به‌ده‌ستی تووندڕه‌وو نه‌ته‌وه‌په‌رس������ته‌كانی عه‌ره‌به‌و‌ه چه‌ش������توومانه ،هه‌موو جوتی������ارو ئ������هو كه‌س������انه‌ی كه به‌خێوت ده‌كات نه‌مابێت ،هه‌موو گونده‌كانت وێران بكرێت ،كێ ئه‌مانه‌ی والێكرد؟ توندڕه‌وه‌كانی عه‌ره‌ب. به‌رزان :ده‌ڵێن لهكاتی هێرشه‌كانی سوپای عێراق له‌خانه‌قین وتووت‌ه ئهگهر سه‌ركردایه‌تی كورد بهێڵێت تا به‌غدادیش ده‌چم؟ سه‌نگاوی :نه‌موت تا به‌غداد ده‌چم، ب������ه‌اڵم زۆر تووڕه‌بووم وتم ئهگهر یهك بست بێن‌ه پێشه‌و‌ه شه‌ڕیان لهگهڵ������دا ده‌كه‌م ،ئێم������ه له‌ڕووی چه‌كیش������هوه بااڵده‌س������ت بووین، سوپاس بۆخوا شه‌ڕ نه‌بوو ،بهاڵم ئهگهر شه‌ڕ بوای‌ه سوپای عێراقی نه‌یده‌توانی له‌به‌رده‌می ئێمه‌دا خۆی ڕابگرێت.
به‌رزان :قه‌ت له‌منداڵیدا یان ی ئه‌وه‌ت له‌گه‌نجیدا پێشبین كردووه ببیت‌ه فه‌رمانده‌یه‌كی سه‌ربازی؟ س������ه‌نگاوی :من ههر نه‌شمده‌زانی مه‌كته‌بی سیاسیی چییه ،بێگومان م������رۆڤ له‌ژیان������دا به‌رنام������هی ههیهو منیش ح������ه‌زم ده‌كرد ببم به‌فه‌رمانده‌یه‌كی سه‌ربازی. به‌رزان :ئه‌ی ماڵ‌و منداڵت له‌كوێیه‌و چه‌ند منداڵت ههیه، یاخود حه‌ز ده‌كه‌یت منداڵه‌كانت ببن به‌چی؟ س������ه‌نگاوی :كوڕێك������م له‌زانكۆی س������تۆكهۆڵم‌ه‌و دهبێته ئه‌ندازیار، كوڕێك������ی تریش������م ئه‌فس������ه‌ر‌ه له‌پاسه‌وانی س������نور ،كچه‌كانیشم ههر ده‌خوێنن یه‌كێكیان له‌زانكۆی سلێمانی كۆلێژی زمان ده‌خوێنێت‌و ئه‌وانیتریش له‌ناوه‌ندین.
چه‌كی ئه‌تۆمی یه‌كێك ه له‌كاره‌سات ه گه‌وره‌كا ن بۆبه‌شه‌رییه‌ت ،بهاڵم من ئێستا ده‌سه‌اڵتم هه‌بێت كورد ده‌كه‌م به‌خاوه‌نی چه‌كی ئه‌تۆم، بۆئه‌وه‌ی دوژمنه‌کانمی پێ بترسێنم
4
یه‌کشه‌ممه 2010 /7/4
ژماره 31:
%80ی كچان ی میسر نانێرێن ه به‌ر خوێندن
راپۆرتێكی گه‌شه‌پێدانی مرۆیی س������ه‌ر به‌نه‌ته‌وه‌یه‌كگرتووه‌كان ئاشكرای ده‌كات كه ره‌وشی گه‌نجانی واڵتی میسر زۆر خراپه‌‌و رێژه‌ی هه‌ژاریی‌و بێكاریی‌و نزمیی ئاستی خوێندن ،له‌نێویاندا به‌رباڵوه. راپۆرته‌ك‌ه كه به‌رنامه‌ی گه‌شه‌پێدانی نه‌ته‌و‌ه یه‌كگرتووه‌كان ئاماده‌ی كردووه ئاماژه به‌و‌ه ده‌دات كه %27ی گه‌نجانی میسر له‌ته‌مه‌نی 18بۆ 29ساڵییدا، خوێندن������ی بنه‌ڕه‌تییان ته‌واونه‌كردووه ،جا ئیتر به‌هۆی ده‌رنه‌چوون بێت یاخود ههر له‌بنه‌ڕه‌تدا نه‌خراونه‌ت‌ه به‌ر خوێندن ،هه‌روه‌ها زۆرب‌ه ی گه‌نجانی ئهو واڵته ،له‌ریزی بێكاراندان‌و توانای هاوسه‌رگیریی یان خاوه‌ندارێتی خانوویان نییه. ده‌رب������اره‌ی كاری گه‌نجان ،راپۆرته‌ك‌ه جه‌خت له‌و‌ه دهكاتهوه كه زۆربه‌ی گه‌نجان خوێندنی زانكۆیی ته‌واوده‌كه‌ن بۆئه‌وه‌ی كارێكیان ده‌ستبكه‌وێت، هه‌ندێكی������ش ههر له‌زووه‌و‌ه واز له‌خوێن������دن ده‌هێنن بۆئه‌وه‌ی پاره په‌یدا بكه‌ن ،هه‌ندێكی دیكه‌ش خه‌ریكی كاری ئابووریی ناڕێك‌و پێكی وهك بازرگان������ی ،یان كاری تایبه‌ت ده‌كه‌ن .به‌ش������ێكیش له‌گه‌نجانی ئهو واڵته به‌مه‌به‌ست ی ده‌سكه‌وتن ی كار به‌ره‌و دهرهوه ی واڵت هه‌ڵدێن ،هاوكات به‌شێكی دیكه‌ی راپۆرته‌ك‌ه ئاشكرای ده‌كات كه %20ی دانیشتووانی میسر له‌توێژی هه‌ژارانن‌و ناتوانن ته‌نان������ه‌ت منداڵه‌كانیان بنێرن‌ه به‌ر خوێندن‌و %80ی كچانیش كه كاتی خوێندنیانه ،نه‌نێنراونه‌ت‌ه به‌ر خوێندن.
ژنانی مۆریتانیا به‌هۆی ته‌اڵقدانیانه‌و‌ه ئاهه‌نگ ده‌گێڕن
سه‌رپۆش به‌سه‌ره‌كانی توركیا له‌كار بێیبه‌ش ده‌كرێن توێژینه‌وه‌یه‌ك������ی نوێ كه چه‌ند زانایه‌كی بواری كۆمه‌ڵناس������یی تورك ئهنجامیداوه ده‌ریخستوو‌ه كه ژنانی س������ه‌رپۆش به‌سه‌ری توركیا له‌كارك������ردن له‌كه‌رتی حكومی������ی بێبه‌ش������ده‌كرێن، به‌تایبه‌تی له‌بواره‌كانی پزیشكی‌و په‌رستاریی‌و خوێندنی زانكۆ‌و رۆژنامه‌گه‌ری������یو پارێزه‌ریی‌و ئه‌ندازیاریی. توێژینه‌وه‌ك������ه ك������ه دیلی������ك س������یندۆگلۆ ئه‌نجامی������داوه‌‌و رۆژنام������هی حورییه‌تی توركی باڵویكردووه‌ت������هوه ئاش������كرای ده‌كات كه %70ی ژنانی توركیا س������ه‌رپۆش ده‌پۆش������ن%11 ،یان بڕوانامه‌ی زانس������تیی زانكۆیان ههیه ،بهاڵم به‌ه������ۆی جیاكاریی له‌دژی������ان ،هه‌ل������ی كاریان بۆ ناڕه‌خسێت. جگه‌ل������هو بواران������هی كه‌رت������ی گشتیی ،له‌هه‌مانكاتدا له‌كه‌رتی تایبه‌تیش������دا هه‌لی كاركردنیان به‌كه‌می������ی دهس������تده‌كه‌وێت‌و تائێس������تاش رێگه‌نادرێ������ت له‌زانكۆكانی توركیادا سه‌رپۆش به‌س������ه‌ر بخوێنێت ،به‌ش������ێك له‌كچ‌ه س������ه‌رپۆش به‌س������ه‌ره‌كان لهكاتی هاتنه‌ژووره‌وه‌ی زانكۆدا سه‌رپۆشه‌كانیان داده‌نێن‌و ده‌یخه‌ن‌ه ناو جانتاكانیانه‌وه ،تا پاش ده‌وام دووباره له‌سه‌ری بكهنهوه.
مزگه‌وتێك باج ده‌خات ه سه‌ر ئهو كهسانهی مۆبایله‌كانیان ناكوژێننه‌و‌ه
له‌واڵت������ی میس������ر مزگه‌وتێكی ئهو واڵته بڕیاری دا هه‌ركه‌سێك پێش هاتنه‌ژووره‌وه‌ی مزگه‌وت ،مۆبایله‌كه‌ی نه‌كوژێنێت������هوه ،بڕی ده جونه‌یهی میس������ریی كه ده‌كات‌ه 1.8دۆالری وهك كۆمه‌ك لێده‌سه‌نرێت ،ئه‌مه‌ش وهك ده‌ربڕینی ئه‌وه‌ی كه هیچ كاریگه‌رنه‌بوون به‌له‌ده‌ستدانی مێرده‌كیانیان‌و شكستی ژیانی هاوس������ه‌رییانه‌وه ،ژنانی مۆریتانیا به‌بۆنه‌ی ته‌اڵقدانیانه‌و‌ه ئاهه‌نگ سازده‌كه‌ن ،هه‌روه‌ك بۆ یه‌كه‌م رۆژی هاوسه‌رییان سازیان كردبوو. س������ازدانی ئهو ئاهه‌نگ������ه‌ش ،به‌پێی توانای ژنه‌ك������هو توێژی كۆمه‌اڵیه‌تی ده‌گۆڕێت ،هه‌ندێكیان ئاهه‌نگێك له‌وه‌ی هاوس������ه‌رگیریی س������ازده‌كات‌و هه‌ندێكی دیكه‌یان ته‌نها پێشوازیی له‌میوانان ده‌كات ،هه‌ژاره‌كانیش ته‌نها كۆبوونه‌وه‌یه‌كی خانه‌واده‌یی سازده‌ك‌هن‌و گۆرانی تێدا ده‌چڕن. خانه‌واده‌كان ،به‌تایبه‌تی دایك‌و خوش������كه‌كان ،به‌گۆرانییه‌و‌ه پێشوازیی له‌كچ‌ه ته‌اڵقدراوه‌كه‌یان ده‌كه‌ن تا هه‌ست به‌كه‌میی نه‌كات ،ئهم هه‌نگاوه‌ش پاش توێژینه‌وه‌یه‌ك ده‌ركه‌وتوو‌ه بۆ ره‌چاوكردنی الیهنی ده‌روونیی كچ‌ه ته‌اڵقدراوه‌كه‌‌و ئاماده‌كردنه‌وه‌یه‌تی بۆ راهێنانه‌وه‌ی بۆ ژیانی بێوه‌ژنی .به‌هۆی ئه‌وه‌ی كه هه‌لی شووكردنه‌وه‌ی جارێكی دیكه به‌كه‌میی بۆده‌ڕه‌خسێت. ههندێك لهو ژنانه ،سوورن له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی ماڵی مێرده‌كه‌یشی بهو ئاهه‌نگه‌ی بزان������ن ،تاوهكو كوردوته‌ن ی "دڵیان بته‌ق������ێ" ،بهاڵم هه‌ندێكی دیكه‌یان مه‌به‌ستیان ته‌نها ده‌ربڕینی خۆشییه‌‌و گوێنه‌دانیان بهو شكسته‌ی به‌سه‌ر ژیانی هاوسه‌رییاندا هاتووه.
هه‌نگاوێكی بێپێشینه‌ی‌ه لهو واڵته‌دا. مزگه‌وته‌ك‌ه كه ده‌كه‌وێت‌ه ش������اری عه‌یی������ات له‌باش������ووری قاهی������ره، نووسراوێكی هه‌ڵواسیو‌ه كه تێیدا نووس������راوه "زه‌نگی مۆبایله‌كه‌ت له‌مزگه‌وتدا ،ده جونه‌یهت له‌س������ه‌ر
سه‌رۆكوه‌زیری ئایسله‌ندا شووی خۆی خست ه ژێر شه‌مه‌نده‌فه‌ره‌ك ه به‌كچێكی هاوڕێی كرد بهاڵم نه‌مرد له‌فه‌ڕه‌نسا ،ژنێكی چل ساڵه ،بێزاربوو له‌ژیان ،ویستی كۆتایی به‌ژیانی خۆی بهێنێ������ت ،له‌ش������ارۆچكه‌كه‌ی خۆی، چووه سه‌ر س������كه‌ی شه‌مه‌نده‌فه‌ره‌كه‌‌و له‌ناویدا راكشا تا به‌و‌ه كۆتایی به‌ژیانی ناهه‌مواری خۆی بهێنێت ،بهاڵم نه‌مرد. كاتێك شه‌مه‌نده‌فه‌ره‌ك‌ه له‌پاریسه‌و‌ه بۆ وێستگه‌ی ش������ارۆچكه‌ی سان كانتان هات ،له‌باكوری فه‌ڕه‌نس������ا ،به‌س������ه‌ر جهستهی ژنه‌كه‌دا تێپه‌ڕبوو ،بهاڵم نهبووه هۆی مردنی ،به‌ڵك������و ته‌نها كه‌مێك جهستهی رووش������اند‌و قاچه‌كانیشی
له‌پیناو مۆندیالدا كچه‌ك ه ی خۆ ی ده‌كوژێت هاوواڵتییه‌ك ی ئه‌مریكایی ،بۆئه‌و‌ه ی به‌هێمنیی‌‌و ب ێ بێزاركردن یاری تۆپ ی پێ ی نێوان ئه‌مریكا‌و غانا ببینێ كچ‌ه بچوكه‌ك‌ه ی خۆ ی كوشت. ئهو باوك‌ه ته‌مه‌ن 27ساڵه پاش ده‌ستگیركردن ی له‌الیه‌ن پۆلیسه‌و‌ه دان ی به‌وه‌دا نا كه به‌دووجار لێدان ی سنگ ی كچ‌ه ته‌مه‌ن دووسااڵنه‌ك‌ه ی كه هاوار‌و ده‌نگه‌ده‌نگ ی كردووه له‌كات ی یارییه‌كه‌دا گیان ی له‌ده‌ست داوه ،كاتێكیش كچه‌ك‌ه ی ده‌نگ ی نه‌ماوه‌و هه‌ناس������ه ی راوه‌ستاوه ،زۆر هه‌وڵ ی داوه بیهێنێته‌و‌ه هه‌ناسه‌دان ،بهاڵم بێهود‌ه بووه. به‌گوێر‌ه ی راپۆرت ی پزیش������ك ی باوكه‌ك‌ه له‌دوا ی مردن ی كچه‌ك‌ه ی بزمارێك ی كردووه‌ت‌ه ده‌میییه‌وه ،بۆ ئهوه ی واده‌ربكه‌وێت رووداوێك بووه‌ت‌ه هۆ ی مردنی. ه������ه‌ر به‌پێی هه‌مان راپۆرت له‌ئه‌نجام ی لێدانه‌ك������ه ی باوكیدا كچه‌ك‌ه چوار په‌راسوو ی شكاوه.
ده‌كه‌وێت بۆ كۆمه‌كی مزگه‌وت". فه‌رمانبه‌رێكی مزگه‌وته‌ك‌ه جه‌خت له‌و‌ه دهكاتهوه كه ئهو ده جونه‌یهه، ته‌مبێی كردم‌و وایلێكردم جارێكی دیك������ه بیرمنه‌چێ������ت مۆبایله‌كه‌م دابخه‌م" ،پێش������تر لهكاتی نوێژدا
زه‌نگ������ی مۆبایل������ه‌كان ده‌هاتن كه هه‌ندێكیان گۆرانی گۆانیبێژ‌ه پیاوو ئافره‌ته‌كانی میس������ریان له‌سه‌ربوو، كه شایس������ته‌ی پیرۆزیی مزگه‌وت نهبوون ،بهاڵم ئێستا ئهوه به‌ته‌واویی نه‌ماوه".
یۆهان������ا س������یگۆردادۆتیر ،ژن������ه س������ه‌رۆكوه‌زیری ئایسله‌ندا پاش په‌سه‌ندكردنی بڕیاری شووكردنی نێوان هاوڕه‌گه‌زه‌كان ،شووی كرد به‌كچ‌ه هاوڕێكه‌ی. واڵتی ئایس������له‌ندا كه كه‌وتووه‌ت‌ه ئه‌وپ������ه‌ڕی باك������وری ئه‌وروپاوه‌‌و به‌گڕكانه‌كانی ئه‌مس������اڵی خۆی به‌جیه������ان ناس������اندا ،بڕی������اری هاوس������ه‌رگیریی هاوڕه‌گه‌زه‌كانی
په‌سه‌ندكرد‌و ئه‌وه‌ش رێگه‌خۆشكه‌ر بوو له‌به‌رده‌م ژن‌ه سه‌رۆكوه‌زیری ئهو واڵته تا لهگهڵ كچێكی هاوڕێیدا هاوسه‌رگیریی بكات. رۆژی 12ی ئهم مانگه ،په‌رله‌مانی ئهو واڵته به‌كۆی ده‌نگ بڕیاره‌كه‌ی په‌س������ه‌ند ك������رد‌و دواتری������ش س������ه‌رۆكوه‌زیر‌و یۆنینای هاوڕێی هاوسه‌رگیریی‌ه مه‌ده‌نییه‌كه‌یان كرد به‌هاوسه‌رگیریی فه‌رمی.
كه‌وتن‌ه به‌ر دوو فارگۆنی كۆتایی. كاتێك پۆلیس گه‌یشت ،ژنه‌ك‌ه هێشتا له‌ژێر ش������ه‌مه‌نده‌فه‌ره‌كه‌دا بوو ،خوێن له‌قاچه‌كانییه‌و‌ه ده‌هات ،بهاڵم نه‌مردبوو. یه‌كێ������ك له‌تیم������ی فریاكه‌وتن وتی: "ژنه‌ك‌ه له‌ژێر شه‌مه‌نده‌فه‌ره‌ك‌ه به‌باشیی خۆی كوڕكردبووه‌وه‌‌و له‌ناوه‌ڕاس������تی سكه‌كه‌دا راكشابوو ،ئه‌مه‌ش هۆكاری ئه‌وه‌ب������وو كه به‌كه‌مێ������ك برینداریی رزگاری بێت" ،ههربۆیه پاش ئهوه ی گه‌یه‌نرای‌ه نه‌خۆش������خانه ،ده‌ركه‌وت كه ههندێك شكانی كه‌می ههیه.
ژماره 31:
د .ئار ی ڕه‌حیم زهنگهنه:
ی سنگ شتێکی باش‌و بێ مه‌ترسییه نه‌شته‌رگه‌ر ی گرفت‌و به‌هۆی بوون ی حه‌زكردن به‌جوانكاری سنگ ،به‌شێك له‌ئافره‌تان ی سنگیان ی جوانكار هه‌وڵ دهدهنو به‌شێكییشیان ترسیان هه‌ی ه له‌ده‌رئه‌نجامه‌كانی ئهو جۆره نه‌شته‌رگه‌رییه.
سازدانی :رۆزا عه‌بدواڵ شێواز‌ه جیاوازه‌كان ی نه‌شته‌رگه‌ر ی سنگ‌و سودو زیانه‌كانی ،ته‌وه‌ر ی س������ه‌ره‌ك ی دیمانه‌یه‌ك������ ی د.ئار ی ره‌حیم زه‌نگه‌نه‌ی‌ه لهگهڵ نم نم كه زۆرێك له‌كچان‌و ژنان ی نیشته‌جێی هه‌رێم ی كوردس������تان به‌زه‌حمه‌ت ده‌یك‌هن‌و "زۆربه‌یان كه‌سوكاریان ڕاز ی نییه". ناوب������راو ،هه‌ڵگ������ر ی بڕوانام‌ه ی دكتۆرای������ه له‌نه‌ش������ته‌رگه‌ری یو جوانكاری یو سووتاوی یو جه‌خت له‌و‌ه دهكاتهوه كه هیچ مه‌ترسیه‌ك له‌ئه‌نجامدان ی نه‌شته‌رگه‌رییه‌كان ی س������نگدا نیی������ه ،ه������اوكات باس له‌وه‌ش ده‌كات كه به‌هۆ ی ئاسان ی نه‌ش������ته‌رگه‌رییه‌كه‌و‌ه هیچ جۆره ده‌رز یو ده‌رمانێك به‌كارناهێنن، بهڵكو "ته‌نها ده‌رمان ی ئازارشكێن به‌كه‌سه‌كان ده‌درێت". رۆزا :گهورهو بچوكی س������نگ دهگهڕێتهوه بۆ چی؟ د.ئاری :یه‌كه‌م ش������ت دهگهڕێتهوه بۆجه‌س������ته ،چۆن له‌زگماكییه‌و‌ه ههیه ب������ااڵ ی كورت‌و ب������ه‌رز یان قه‌ڵه‌وو زه‌عیف ،سنگیش عه‌ینه‌ن ش������ێوهیه ،چونكه پارچه‌یه‌كه له له‌ش ،له‌به‌رئ������هوه گهورهو بچوك ی سنگ دهگهڕێتهوه بۆ بۆماوه وات‌ه زگماكییه ،ئهگهر كهسێك دایك ی یان پور ی س������نگیان گهوره یان
ی كه‌سنگیان ئه‌وان ه بچوك ه یان گه‌وره‌ی ه ئێم ه ێ ئه‌كه‌ین چاوه‌ڕ تا گه‌شه‌یان ته‌واو ئه‌بێت ،وات ه 20 -18ساڵ ته‌واو ی ده‌كه‌ن بۆئه‌و‌ه ی بزانین حه‌جم سنگه‌ك ه چه‌ند‌ه ی ئینجا نه‌شته‌رگه‌ر بۆ ئه‌كه‌ین بچ������وك بێت ،ئ������ه‌وا كچه‌كه‌ش به‌هه‌م������ان ش������ێو‌ه ده‌بێ������ت ،ئهمه هۆكار ی یه‌كه‌مه. هۆكار ی دووه‌م له‌ژندا دهگهڕێتهوه بۆ ش������یردان ئه‌وی������ش دوو هۆ ی ههیه :ئه‌وان‌ه ی كه زۆر شیر ئه‌ده‌ن به‌منداڵه‌كانیان س������نگیان شل‌و گهوره ده‌بێت .ئه‌وان‌ه ی كه منداڵیان زۆر‌ه سنگیان گهوره ئه‌بێت‌و دوا ی
ئهوه ی كه ش������یر ناده‌ن سنگیان بزانین حه‌جم ی س������نگه‌ك‌ه چه‌ند‌ه بچوك ئه‌بێته‌وه ،هۆكار ی س������ێیه‌م ئینجا نه‌ش������ته‌رگه‌ر ی بۆ ئه‌كه‌ین، هه‌ند ێ هۆڕمۆن ههیه له‌له‌ش������دا چونكه له‌خوار 18ساڵییه‌و‌ه نایكه‌ین. كه زیاد بڕژێت س������نگه‌ك‌ه گهوره ده‌بێت .ه������ۆكار ی چواره‌م ئهگهر رۆزا :چه‌ند جۆر نه‌شته‌رگه‌ری ی بۆ له‌منداڵیدا سنگ ی كچه‌ك‌ه زه‌بر ی سنگ ده‌كرێت؟ به‌ركه‌وێت ئهوا سنگه‌ك‌ه شێواو یان د.ئاری :نه‌شته‌رگه‌ری ی سنگ ی بچوك بچوك ده‌بێت. بۆس������نگ ی گهورهو نه‌شته‌رگه‌ری س������نگ ی گهوره بۆسنگ ی بچوك رۆزا :زیات������ر كچ������ان جوانكار ی لهگهڵ نه‌ش������ته‌رگه‌ری سنگ ی شل، ب������ه‌اڵم حه‌جمه‌ك‌ه ی باش������هو به‌س سنگ ده‌كه‌ن یان ژنان؟ د.ئ������اری :هه‌ردووكی������ان دێن بۆ توند ی دهكهینهوه. جوانكار ی سنگیان ،بهاڵم هه‌موو ج������ۆر ی یهك������ه‌م ماده‌ی������ه‌ك كه ژنێك یان كچێك پێ ی خۆش نییه له‌سلیكۆن درووست ده‌كرێت وه‌كو نه‌شته‌رگه‌ر ی س������نگ ی بۆبكرێت ،تۆپێك‌ه ده‌خرێت‌ه ژێر س������نگه‌كه‌و‌ه زیات������ر داوا ی ده‌رز ی یان حه‌ب گهوره ده‌بێت‌و به‌نه‌ش������ته‌رگه‌ری ی ده‌ك������ه‌ن تا بۆ گ������ه‌وره‌و بچوك ی ده‌یكه‌ین .جۆر ی دووه‌م له‌سنگه‌ك‌ه س������نگیان بهكاری بهێنن ،ئه‌وان دهكهینهوه وات‌ه له‌سنگه‌ك‌ه ده‌برین بۆئه‌و‌ه ی بچوك بێتهوه ،بهاڵم جۆر ی ئه‌ترسن‌و حه‌قیشیانه. له‌نێو ژنان‌و كچاندا شێرپهنجه ی سێیه‌م له‌پێست ی سنگه‌ك‌ه ده‌بڕین‌و س������نگ زۆر زۆر‌ه‌و له‌و‌ه ئه‌ترسن توند ی دهكهینهوه. كه دهس������ت له‌س������نگیان بدرێت رۆزا :دانان������ ی س������لیكۆن‌و یان نه‌ش������ته‌گه‌ر ی بكه‌ن توش������ ی نه‌ش������ته‌رگه‌ری ی زیان������ ی نییه بۆ شێرپهنجه ی س������نگ ببن .ئهوه ی دواڕۆژ ی كهسهكه؟ حه‌ز ی لێبێت ناوێرێت بیكا ،كچ د.ئاری :نهخێر هیچ زیانێك ی نییه، موشكیل‌ه ی ئه‌وه‌ی‌ه پێش ئهوه ی شوو ئهو مادد‌ه ی سلیكۆن‌ه نایخه‌ین‌ه ناو بكات ئهگهر ده‌ست له‌سنگ ی بدات سنگه‌كه‌و‌ه له‌ژێر سنگه‌ك‌ه داده‌نرێت دوای������ ی مێرده‌ك‌ه ی یان ئهوه ی كه ته‌نها بۆ گه‌وره‌كردنه. ش������وو ی پێده‌كات بزانێ ،ئه‌بێت رۆزا :زیان بهو دایكان‌ه ناگه‌یه‌نێت به‌كێش‌ه بۆی. كه دوا ی نه‌شته‌رگه‌ری ی شیر ئه‌ده‌ن رۆزا :ئ������ه‌م جوانكاریی‌ه په‌یوه‌ند ی به‌منداڵه‌كانیان؟ هه‌ی������ه به‌ته‌مه‌ن������هوه یاخود خۆتان د.ئاری :به‌دڵنیاییه‌و‌ه نهخێر. یاسایه‌كتان ههیه بۆئه‌و‌ه ی له‌ته‌مه‌ن ی رۆزا :س������لیكۆن بۆماوه ی چه‌ند چه‌ند ساڵیدا بیكه‌ن؟ د.ئاری :به‌ڵی ،بێجگ‌ه له‌سوتاو یو مانگه؟ ده‌توانن الیبه‌رن؟ گرژ ی كه ئهم������ه له‌ته‌مه‌ن ی زوودا د.ئاری :هه‌تا ئ������هو كات‌ه ی خۆت ده‌یكه‌ین بۆئ������هوه ی زیان یاخود ئه‌ته‌وێ������ت الیبه‌ریت س������نگه‌ك‌ه شێو‌ه ی سنگه‌ك‌ه ناشرین نهبێت بۆ بچ������وك ئه‌بێته‌وه ،ئهم������ه‌ش ههر به‌نه‌شته‌رگه‌ری ی ئه‌بێت. كهسهكه. عاده‌ته‌ن ئه‌وان‌ه ی كه‌سنگیان بچوك‌ه یان گه‌وره‌ی‌ه ئێم‌ه چاوه‌ڕ ێ ئه‌كه‌ین رۆزا :له‌هه‌رێم ی كوردس������تان ئهم تا گه‌ش������ه‌یان ت������ه‌واو ئه‌بێت ،وات‌ه نه‌ش������ته‌رگه‌ریی‌ه به‌ڕاده‌یه‌ك ی زۆر 20 -18ساڵ ته‌واو ده‌كه‌ن بۆئه‌و‌ه ی ده‌كرێت؟
د.ئ������اری :به‌ڵ������ ێ ده‌كرێ������ت، س������ه‌ركه‌وتووش ب������ووه ،ب������ه‌اڵم به‌راده‌یه‌ك ی زۆر نییه ،له‌به‌رئه‌و‌ه ی كۆمه‌ڵ������گا ی ئێم‌ه رێگان������ادات. نه‌شته‌رگه‌رییه‌كان ی جوانكار ی لوت، پێڵو ی چاو ،ڕووم������ه‌ت ،البردن ی چه‌ور ی س������ك ،زۆرتر ده‌كرێن‌و ئه‌وانه‌ش ی ده‌یكه‌ن زۆر به‌زه‌حمه‌ت ده‌یكه‌ن زۆربه‌یان كه‌س������وكاریان ڕاز ی نییه. رۆزا :ل������ه‌دوا ی نه‌ش������ته‌رگه‌ری ی ده‌رمان ی تایبه‌تیان پێده‌ده‌ن؟ د.ئاری :نهخێر ته‌نه������ا ده‌رمان ی ئازارشكێن ده‌درێت به‌كه‌سه‌كان، ده‌رمان نییه بڵێین بۆماوه ی ساڵێك یان دووساڵ له‌دوا ی نه‌شته‌رگه‌ری ی بهكاری بهێنن.
رۆزا :جگه‌ل������ه نه‌ش������ته‌رگه‌ری ی ده‌رمان ی تر ههیه بۆ گه‌وره‌كردن‌و بچوككردنه‌و‌ه ی سنگ؟ د.ئاری :حه‌پ نییه ،بهاڵم هه‌ند ێ كرێم ههیه ئه‌ڵێن سنگ ی پ ێ توند ده‌كرێت ،ئه‌ویش بۆسنگێك باشه كه زۆر ش������ۆڕ نهبێت لهسهرهتاوه بهكاری بهێت بۆئه‌و‌ه ی سنگه‌ك‌ه زۆر تێك نه‌چێت ،بهاڵم قه‌د ئهوه جێی نه‌شته‌رگه‌ری ی ناگرێته‌وه. رۆزا :ئامۆژگاریت بۆ ژنان‌و كچان چیی‌ه‌و ئاساییه نه‌شته‌رگه‌ر ی سنگ بكه‌ن؟ د.ئاری :شتێك ی باشه ،چونكه كچ ههیه توش ی گرفت ی ده‌روون ی بووهو زۆر ی پێناخۆش‌ه كه‌وای‌ه حه‌ز ئهكات بیكا ،بهاڵم كه‌س������وكار ی ناهێڵن، زۆرباش������هو زه‌ره‌ر ی نییه ،خۆ ی له‌ئه‌وروپا زۆرترین نه‌شته‌رگه‌ری ی كه ده‌كرێت جوانكاری ی سنگ‌ه كه له‌پێش نه‌شته‌رگه‌رییه‌كان ی تره‌وه‌یه، بهاڵم ال ی ئێم‌ه هێش������تا ماویه‌ت ی ئه‌ویش له‌به‌ر ئهو كۆمه‌ڵگای‌ه ی كه هه‌مانه.
ی دایكیاندان 41%ی هاوواڵتیان بهو شێوه‌ی ه ده‌خه‌ون ك ه له‌سك
ژیان ی ئێم������ه ،راد‌ه ی خه‌وتنمان‌و شێواز ی پش������وو ی ئێم‌ه به‌درێژا ی شه‌و به‌جۆرێك ی هه‌ست پێنه‌كراوو به‌تێپه‌ڕبوون������ ی كات ده‌گۆڕێت. یه‌كێك له‌لێكۆڵه‌ران له‌س������ه‌ر ئهو باوه‌ڕه‌ی‌ه كه ش������ێواز ی خه‌وتنمان ده‌رخه‌ر ی كۆمه‌ڵێك راستی‌ه له‌سه‌ر كه‌سایه‌ت ی ئێم‌ه‌و به‌ش������ێوه‌یه‌ك ی گش������ت ی لێكۆڵینه‌وه‌كان ئه‌وه‌یان ده‌رخستوو‌ه كه شێواز ی خه‌وتن ی تاكه‌كان دابه‌ش ی شه‌ش گرووپ ی جیاجیا ده‌ب������ن ،بهاڵم خاڵ ی جێ س������ه‌رنج ئه‌وه‌ی‌ه كه ئهو شتانه ی له‌ب������ار‌ه ی چۆنیه‌ت������ ی خه‌وتن������ ی تاكو كه‌س������ایه‌ت ی باس ده‌كرێت تاڕه‌ده‌یه‌ك پێشبین ی نه‌كراوه. به‌پێ ی ئهو لێكۆڵینه‌وان‌ه ی كه كراون هه‌ڵكه‌وت‌ه ی كه‌س������ه‌كه‌كان له‌كات ی خه‌وتندا به‌مشێوه‌ی‌ه ی خواره‌وه‌ن: ی كۆرپ‌هی (fetus .1هه‌ڵكه‌وت������ه %41 :)positionی به‌شداربووان ی ئهم لێكۆڵینه‌وه‌ی‌ه به‌شێو‌ه ی چه‌ماو‌ه‌و هه‌ڵتروشكاو ی ده‌خه‌ون .ئه‌وترێت ژنان دوو هێن������ده ی پیاوان به‌م حاڵهته ئه‌خه‌ون ،وادیار‌ه باوترین ش������ێواز ی خه‌وتنیش������ه ،ئه‌مجۆر‌ه كهسانه رواڵه‌تێك ی وشك‌و جیدیان ههیهو هه‌ند ێ كات ش������ه‌رمن دێن‌ه به‌رچاو ،ب������ه‌اڵم زۆر زوو گه‌رم‌و گوڕ دهبنهوه.
شێوازی خه‌وتن ده‌ستنیشانی که‌سێتی تاکه‌کان ده‌کات (log
.2هه‌ڵكه‌وت������ه ی كتێب������ ی :)positionئ������ه‌م هه‌ڵكه‌وته‌ی������ه ه������ه‌روه‌ك به‌جۆره‌كه‌ی������دا دیار‌ه به‌شێوازێك‌ه كه‌س������ه‌ك‌ه به‌ته‌واو ی رێك له‌سه‌ر شان (ال) ده‌خه‌وێت‌و ده‌سته‌كانیش ی به‌الته‌نیشتیدا درێژ دهكاتهوه ،ئهم شێو‌ه خه‌وتن‌ه زیاتر ه������ ی كه‌س������انێك ی كۆمه‌اڵیه‌ت یو رۆحسووكه ،كه به‌سانای ی متمان‌ه ده‌ك‌هن‌و زووت������ر له‌وانیتر كاڵو ئه‌چێت‌ه س������ه‌ریان .توێژینه‌وه‌كان ئام������اژ‌ه ب������هوه ده‌ده‌ن كه %15ی كه‌سه‌كان به‌م شێواز‌ه ده‌خه‌ون.
.3هه‌ڵكه‌وت‌ه ی دڵخواز‌و ئاره‌زوومه‌ند ( :)yearner positionل������ه‌م حاڵهتهدا كهسهكه له‌سه‌ر ته‌نیشته، بهاڵم دهس������ته‌كان ی بۆ پێش������هوه راكێشاوه %13 ،ی كه‌سه‌كان به‌م شێوه‌ی‌ه ده‌خه‌ون ،ئهم جۆره كهسانه وادێن‌ه به‌رچاو رۆشنبیرن ،بهاڵم تاراده‌یه‌ك ره‌خنه‌گر ،ره‌ش������بین‌و به‌گومانن‌و زۆر سورن له‌سه‌ر ههر بڕیار ێ كه ده‌یده‌ن. .4هه‌ڵكه‌وت‌ه ی سه‌رباز (:)soldier له‌م هه‌ڵكه‌وته‌دا كه‌س������ه‌ك‌ه له‌سه‌ر پشت ده‌خه‌وێت‌و ده‌سته‌كانیش ی
له‌ه������ه‌ردوو ال ی له‌ش������یه‌و‌ه راده‌كێش������ێت .ئهم جۆره كهسانه بێده‌ن������گ‌و وریاو ب������ێ قڕ‌وقاڵن، ئامانجخواز‌و الیه‌نگر ی ستاندارد‌ه بااڵكان������ ی ژیانن .رێ������ژ‌ه ی پرخ‌ه پرخ ی ئهم كهسانه به‌هۆ ی شێواز ی خه‌وتنیانه‌و‌ه بهرزهو ئه‌وه‌ش دهبێته هۆ ی ئهوه ی خه‌وێك ی ئاسووده‌یان نهبێت. .5هه‌ڵكه‌وت‌ه ی كه‌وتن له‌سه‌ر سك ( :)freefall positionله‌م مۆدیل‌ه خه‌وتنه‌دا ،كه‌س������ه‌ك‌ه له‌سه‌ر سك خه‌وتوو‌ه‌و ده‌سته‌كان ی خستووه‌ت‌ه
ژێر س������ه‌رینه‌ك‌ه یو سه‌ر ی روو ی له‌الیه‌ك������ی تره .نزیك������ه ی %7ی كه‌سه‌كان به‌م شێواز‌ه ئه‌خه‌ون .ئهم جۆره كهسانه كه‌متر كۆمه‌اڵیه‌تین‌و به‌زه‌حم������ه‌ت له‌گ������ه‌ڵ ره‌خن������هو گازه‌نده‌دا ههڵ ده‌كه‌ن. .6هه‌ڵكه‌وت‌ه ی ئه‌ستێر‌ه ی ده‌ریای ی ( :)starfish positionل������ه‌م هه‌ڵكه‌وته‌یه‌دا كه‌س������ه‌ك‌ه به‌پشتدا خه‌وتوو‌ه‌و له‌حاڵێكدا ده‌سته‌كان ی نزیك س������ه‌ر ی������ان س������ه‌رین ی خه‌وه‌كه‌یه‌ت یو %5ی كه‌س������ه‌كان به‌م شێواز‌ه ده‌خه‌ون .ئهم كهسانه بیس������ه‌ر ی ب������اش‌و یارمه‌تید‌هر‌و هاوڕێ ی چاكن‌و زۆریشیان حه‌ز به‌خۆده‌رخستن نییه. له‌گ������ه‌ڵ هه‌موو ی ئهم پێناس������انه، ئه‌ب ێ ئ������ه‌وه‌ش بوتر ێ كه ئه‌وان‌ه ی به‌یه‌كێك له‌م شێوازان‌ه ده‌خه‌ون، مه‌رج نییه كه‌سایه‌تیش������یان ته‌واو بهو شێوه‌ی‌ه بێت كه لێكۆلینه‌وه‌ك‌ه ده‌ریخست ،هاوكات به‌شێك ی كهم له‌خه‌ڵك ی ه������ه‌ن كه به‌یه‌كێك له‌م شێوازان‌ه نه‌خه‌ون ،هه‌روه‌ها به‌پێی ده‌ره‌نجامه‌كان������ ی لێكۆڵینه‌وه‌ك������ه ئ������هوه ده‌ركه‌وتوو‌ه كه ته‌نیا %5ی كه‌س������ه‌كان به‌ت������ه‌واو ی خۆیان به‌به‌تان������ ی داده‌پۆش������ن ،ئه‌وانیتر به‌زۆر ی به‌شێك له‌له‌ش ی خۆیان: قاچ ،ده‌ست‌و سه‌ریان داناپۆشن.
یه‌کشه‌ممه 2010/ 7/4
7
تێگەیشتن و مامەڵەکردن لەگەڵ ماددە هۆشبەرەکاندا ئاری ئەبوبەکر توێژەری کۆمەاڵیەتی لە دانیمارک 2-2 بۆئەوەی ژیرانە‌و وریایانە مامەڵە لەگەڵ م������اددە هۆش������ەرەکاندا بکەی������نو بزانی������ن چیدەکەین‌و چۆن دەیکەین ،بزانین دڵڕەقی‌و پەراوێزخستنی تاکی ئالودەبوو چارەس������ەر نییە ،بۆ ئەوەی کە زانس������تییانە‌و س������ەردەمیانە لە هۆکارو چارەس������ەری کەس������ی تووش������بوو بگەڕێی������ن ،بۆئەوەی کە هەوڵبدەین دیاردەکە بەرەو نەمان بەرین ،یان النیکەم بەرەو کەمبونەوە‌و پوکانەوەی بەرین ،پێشگری ڕوودانی بکەین‌و بەربەست‌و ڕێگری ب������ۆ دابنێین ،خۆم������ان‌و کۆمەڵ������گای لێبپارێزین ،بە بڕوای من کۆمەڵگای کوردی‌و سیس������تمی سیاس������ی دەتوانێت س������وود لەبەشێکی ئەم خااڵنەی خوارەوە بۆ چارەس������ەرکردن‌و ڕێگەگرتن لەماددە هۆشبەرەکان ببینێت: .١گرنگی بەوش������یاری گش������تی بدرێ������ت ،ئەویش لەڕێگەی کەمپینی تەندروس������تی ،ک������ە ئەمە دەبێت لەڕێگ������ەی هاوکاری هةر س������ێ وەزارەتی پەروەردە، تەندروس������تی‌و کۆمەاڵیەتییەوە بکرێت ،میتۆدەکانی وشیاری گش������تیش وەک ڕیکالمکردن لەدەزگاکانی ڕاگەیاندندا دژی بەکارهێنانی ماددە هۆشبەرەکان، تەرخانکردن������ی بەش������ێکی سیس������تمی خوێندن بۆ تەندروستی بەگش������تی ،کە لەناویشیدا گەنجی کورد وشیار بکاتەوە لەمەترسییەکانی ماددە هۆشبەرەکان‌و چەند زانیارییەکی س������ەرەتاییان بداتێ لەسەر جۆرو زیانەکانی ئەو ماددانە ،وهةروةها بەگشتیکردنی ماددە هۆشبەرەکان بەهۆی کۆڕو گفتوگۆ سیاسییەکانەوە، بەشێوەیەک کە ڕایەکی گشتی لەسەر دژبوونی ماددە هۆشبەرەکان‌و ناساندنی وەک الدانێکی کۆمەاڵیەتی دروست ببێت. .٢قورس������کردنی س������زای ئەو کەس������انەی کە مامەڵە بەماددە هۆش������بەرەکانەوە دەکەن لەالیەن پەرلەمانەوە، لەمەش������یاندا دەبێت س������زاکە ئەوەندە توند بێت ،کە وابکات هیچ کەس������ێک نەتوانێت بەهیچ ش������یوەیەک نزیک ببێتەوە لەمامەڵەکردن بەماددە هۆشبەرەکانەوە، دیارە قورسکردنی سزا دەبێت هاوتەریب بێت لەگەڵ هەوڵی کەمکردنەوەی بێکاری‌و خزمەتکردن بەگەنج‌و هەوڵی دۆزینەوەی ڕێگاچارەی گونجاو بۆ کێشەکانی خەڵکی هەژارو دەس������تکورت ،دەنا قورسکردنی سزا بەتەنیا سوودێکی ئەوتۆی نابێت. .٣توندکردنی ئەو سنورانەی کە گومانی هاتنی ماددە هۆش������بەرەکانی لێدەکرێت ،لەگەڵ ڕاهێنانی بەشێک لەکارمەندان������ی هەموو س������ەکتەرەکانی کۆمەاڵیەتی، تەندروس������تی ،پەروەردەو هێزەکانی ئاسایش لەسەر ماددە هۆشبەرەکان .٤کرانەوەی زیاتری کۆمەالیەتی‌و کولتوری بەڕووی کەس������ی ئالودەبوو .مەبەس������ت لەالیەنی کۆمەاڵیەتی‌و کولت������وری ئەوەیە ،ک������ە لێبوردەی������ی جێگەی خەت (س������تێمپڵ) بەس������ەردا هێنان بگرێتەوە ،واتا کەسی ئالودەبوو هێمای پرس������یاری لەسەر دروستنەبێت بۆ هەتاهەتایەو هەمیشە دەس������تی ئەوەی بۆ ڕابکێشرێت ک������ە ئالودەبوو ب������ووە ،هەتا ئەگەر کەس������ەکە توانای وازهێنانیش������ی هەبوو ،یان توان������ای ئەوەی هەبوو کە ببێتەوە بەکسێکی ئاسایی‌و چاالکی ناو کۆمەڵگا. بەمانایەکی تر کۆمەڵگا توانای لێخۆشبوون‌و لێبوردەیی هەبێت بەرامبەر بەو تاکانەی کە ڕۆژگارو ساویلکەیی خۆیان دەیانکاتە ئالودەی ماددەی هۆش������بەر ،لەبری پەراوێزخس������تنی تاکی ئالودەب������وو ،وەک پەیمانێکی کۆمەاڵیەتی نەنوسراو ،باوەشی میهرەبانی بۆ کەسی ئالودەبوو بگرینەوە‌و ه������اوکاری بکەین بۆئەوەی کە بتوانێت وازی لێبهێنێت ،چونکە زانست‌و تەجروبەش دەریانخستوە کە پەراوێزخستن‌و ستێمپڵکردنی تاکی ئالودەبوو ،جگەلەخراپکردنی باری کەسی ئالودەبوو، هیچ سوودێکی تری نییە. .٥کرانەوەی یاس������ایی بەڕووی ئەو کەس������انەی کە ئالودەبوون بەو ماددانەوە ،یەکێک لەگرنگترین الیەن لە پەیوەست بەماددە هۆشبەرەکانەوە ،کرانەوەی الیەنە یاساییەکەیەتی ،ئەوەش بەوە دەکرێت ،کە کۆمەڵێک سەنتەر ،ناوەند ،بیمارستان دروستبکرێت بۆ کەسانی ئالودەبوو ،هةروةها چەند هێڵێکی تەلەفۆن هەبێت بۆ ڕێنماییکردنی ئەو کەس������انەی کە بەنهێنی پەیوەندی دەکەن ،بەگش������تی ئاس������انکردنی ڕێگەکانی یارمەتی کەس������ی ئالودەبوو ،یەکێکە لەالیەن������ە بنچینەییەکان بۆ چارەس������ەرکردن ،ی������ان النیک������ەم کەمکردنەوەی بەکارهێنانی ماددە هۆشبەرەکان. Arei1976@hotmail.com
6
یه‌کشه‌ممه 2010 /7/4
ژماره 31:
ی وزه‌به‌خشه‌و ه خۆیان قه‌ڵه‌و ده‌كه‌ن ی ح هب‌و ماد ه گه‌نجان له‌ڕێگ ه
"لهگهڵ یاریكردندا ماد‌ه ی وزه‌به‌خش به‌كارده‌هێنم تاوهكو قه‌ڵه‌وبم‌و له‌شم جوان بێت"
ده‌رمان به‌كارده‌هێنم". به‌هر‌ه حه‌س������ه‌ن33 ،ساڵ ،خاتونێك ی ی زۆرێك لهو گه‌نجان ه دیكه‌ی������هو زۆر ج������ه‌ز به‌قه‌ڵه‌وبوون ی الوازیی جه‌سته‌یان بێزار ده‌كات‌و ده‌یه‌وێت له‌الواز ی جهسته ی ی كردوون ،هانا بۆبه‌كارهێنان ڕزگار ی بێ������ت" ،چه‌نده‌ها ده‌رمانی حهبو ده‌رمان دهبهنو جۆراوجۆرم بهكارهێناوه ،بهاڵم هیچ پسپۆڕانی پزیشكیش س������ودێكی نه‌بوو ،بگره زۆر زیانی ئهوه به‌مه‌ترسیدار پێگه‌یاندوم". ی ده‌زان‌و بۆ ناهۆشیار له‌الیه‌ك ی دیكه‌و‌ه ڕێبین عوس������مان ی ی ته‌ندروستیی به‌كارهێنه‌ران ته‌مه‌ن 18ساڵ ،جه‌خت له‌و‌ه دهكاتهوه ده‌گه‌ڕێننه‌وه. كه كه‌س������ێكی زۆر زه‌عیفه ،ههربۆیه په‌نای بردۆت‌ه به‌ر یاری ئاسن‌و ماد‌ه ی وزه‌به‌خش ،چونكه "لهگهڵ یاریكردندا به‌ڕێز عه‌بدولكه‌ریم له‌سلێمان ی ماد‌ه ی وزه‌به‌خش به‌كارده‌هێنم تاوهكو جیاواز لهو گه‌نجان‌ه ی كه خوازیارن قه‌ڵه‌وبم‌و له‌شم جوان بێت". كێش������ییان كهم ببێت������هوه ،زۆرێك الوازییان به‌الو‌ه جوان‌ه له‌وان‌ه ی كه جه‌سته‌یان الواز‌ه له‌ڕێگ‌ه ی حهبو ده‌رمان ی جۆراوجۆره‌و‌ه هه‌وڵ ی به‌پێچه‌وان������ه ی ئه‌وان������ه ی خوازیار ی قه‌ڵه‌وبوونن زۆرێك له‌گه‌نجان الوازی ی زیادكردن ی كێشیان ده‌ده‌ن. به‌باشتر ده‌زانن‌و هه‌وڵ ی خۆقه‌ڵه‌وكردن ناده‌ن. حه‌ز به قه‌ڵه‌و ی ده‌كه‌ن شایس������ته كه‌مال ،ته‌مه‌ن ی 22س������اڵهو ئای‌ه ی ته‌مه‌ن 19س������اڵ جه‌سته‌یه‌ك ی نیگه‌ران‌ه له‌و‌ه ی جه‌سته‌یه‌ك ی الواز ی الواز ی ههیهو ئ������ه‌وه‌ش كردویه‌تیی‌ه ههیهو له‌ڕێگ‌ه ی به‌كارهێنان ی "حهبو نێچیرێك ی باش بۆسه‌رگه‌رمكردن ی ش������روبی ئیش������تیها"هوه ،ده‌یه‌وێت هاوڕێكان������ یو كه‌وتن‌ه ب������ه‌ر پالرو خۆ ی قه‌ڵه‌و ب������كات تا به‌دووربێ لهو توانجه‌كانی������ان" ،ب������ه‌اڵم من گوێی تی������رو توانجان‌ه ی له‌الی������ه‌ن هاوڕێ‌و پێناده‌م ،چونكه حه‌زم له‌زه‌عیفیه". خێزانه‌كه‌ییه‌و‌ه ئاڕاس������ته ی ده‌كرێن ،له‌الییه‌كی دیكه‌و‌ه یاد‌ه به‌كر ،كوڕیكی "تائێس������تا س������ه‌ردان ی پزیش������كم ته‌م������ه‌ن 26س������اڵ ی زۆر زه‌عیف������هو نه‌كردووه‌و له‌ڕێگ������هی ده‌رمانخانه‌و‌ه ئه‌گه‌رچ������ ی له‌الیه‌ن كه‌س������وكارییه‌و‌ه
داراوزارا :بڕیارمانداو‌ه هه‌ركاتێك پرسیارێكمان هه‌بوو له‌بار‌ه ی ئهركه :بایۆلۆژیی، ده‌روونیی‌و سێكسییه‌كان ی خۆمان ،به‌بێ هیچ ترس‌و شه‌رم‌و خۆخواردنه‌وه‌یه‌ك بیخه‌ین‌ه به‌رده‌م كلینیك ی نم نم ،تاوهكو به‌ڕاوێژ لهگهڵ كه‌سان ی پسپۆڕ‌و پشتبه‌ست به‌سه‌رچاو‌ه ی زانستیی ،وه‌اڵم ی پرسیاره‌كان وه‌رگرینه‌و‌ه‌و گومانه‌كانمان نه‌هێڵین‌و ببین‌ه خاوه‌ن ی رۆشنبیرییه‌ك ی زانستیی دروست له‌بار‌ه ی رۆح‌و جهسته ی خۆمان ،ئێوه ی خوێنه‌ریش ده‌توانن به‌شدار‌و هاوكارمان بن له‌رێی ناونیشانه‌كانی رۆژنامه‌كه‌مانه‌وه. nmnmpress@yahoo..com
زارا :ته‌م ه‌نم ٣٠ساڵ هو ده‌مه‌وێ بزانم ئهو قسه‌ی ه تاچه‌ند راست ه ك ه ده‌وترێ د‌ه‌ستپه‌ڕ بۆ چاو خراپه؟ نم نم :نهخێر د‌ه‌ستپه‌ر بۆ چاو خراپ نییه، ههر كردارێك الیهنی ئیجابی‌و سلبی ههیه ،ئهگهرچی د‌ه‌ستپه‌ڕ بۆتێركردنی غ‌ه‌ریزه‌ی سێكسییه‌و ئهنجامدانی كاریگهری ئهوتۆی نییه بۆسهر جهسته، بهاڵم زۆر مومار‌ه‌س‌ه‌كردنی ئ‌ه‌بێت‌ه هۆی الوازی توانای سێكسی ،تێكچوونی باری دهروونی ،ههستكردن به‌پ‌ه‌شیمانی، ماندوبوونی مێشك‌و ئ‌ه‌عصاب، ئالوده‌بوون بهتایبهت دوای ژنهێنان یان شوكردن ،بۆی‌ه پێویسته لهكاتی مومار‌ه‌س‌ه‌دا ر‌ه‌چاوی ئهو خااڵن‌ه بكرێت تاوهكو كاریگهری سلبی نهبێت بۆسهر ته‌ندروستی بهگشتی. دارا :من ته‌م ه‌نم ٢٤ساڵه ،ویژدانم رێگ ه‌م پێنادات د‌ه‌ستپه‌ڕ بك ه‌م ،بهاڵم ح ه‌زئ ه‌ك ه‌م بیك ه‌م ،ئ ه‌ڵێن گوناه ه ل ه‌روانگه‌ی دین هوهو له‌روانگه‌ی سایكۆلۆژییش هوه خراپه ،ئایا مان ه‌وه‌ی ئ هو ئاو‌ه زیانی ههیه؟
نم نم :دیار‌ه كهسێكی ش‌ه‌رمنی‌و كاریگهری قسه‌ی د‌ه‌ر‌ه‌و‌ه‌ت زۆر ل‌ه‌س‌ه‌ره، ه‌ه‌رچ‌ه‌ند له‌رووی دین‌ه‌و‌ه گ‌ه‌لێك رای جیاواز ههیه د‌ه‌رباره‌ی د‌ه‌ستپه‌ڕ ،بهاڵم ئهو حاڵهته تازه نییه‌و پیاو لهههموو كاتێكدا د‌ه‌ستپه‌ری كردووه ،لهو باوه‌ر‌ه‌شدا نیم ب‌ه‌دڕ‌ه‌وشتی یان كارێكی خراپ بێت ،چونكه له‌روانگه‌ی سایكۆلۆژیی‌ه‌و‌ه حاڵ‌ه‌تێكی ئاساییه ،هیچ كارێك بێ ئیجابیات‌و سلبیات نییه ،غ‌ه‌ریزه‌ی سێكسی وهك غهریزه ج‌ه‌سته‌یی‌ه‌كانی دیكه پێویستی به‌تێركردن‌و ب‌ه‌تاڵكردن‌ه‌و‌ه ههیه ،وهك پێویستی ئینسان بۆ ئاوو خواردن ،بڕیاردان‌و خۆی‌ه‌كالكردن‌ه‌و‌ه لهو حاڵهتهدا ئ‌ه‌ك‌ه‌وێت‌ه ئ‌ه‌ستۆی خۆت ،چۆن‌و ب‌ه‌چ رێگای‌ه‌ك ویژدان‌و د‌ه‌روونت ئاسوود‌ه ئ‌ه‌بن وا بریاڕ بده . له‌رووی سایكۆلۆژیی‌ه‌و‌ه ئهنجامدانی د‌ه‌ستپه‌ر ئاساییه ،بهاڵم له‌سنووری م‌ه‌عقولدا بێ ،وات‌ه ن‌ه‌بێت‌ه خوو یان ن‌ه‌گات‌ه ئالووده‌بوون پێی ،ئهگهر له‌روو ی مادی‌و م‌ه‌عن‌ه‌وی ئاماده‌ی ئهوا ژنهێنان باشترین رێگه‌چاره‌یه ،بهاڵم ئه‌وه‌ش ههر ده‌بێ به‌ح‌ه‌زو دیاریكردنی خۆت بێت. زارا :شه‌یتانی بوون چیی هو زیان و سووده‌كانی چیین؟ نم نم :شه‌یتانی بوون وشه‌ی‌ه‌كی عامه‌و خهڵكی بهكاری ئه‌هێنن ،بهو م‌ه‌ب‌ه‌سته‌ی شه‌یتان سێكس ل‌ه‌گ‌ه‌ل كهسێك ئهكات لهكاتی خ‌ه‌ودا ،ئهمه هیچ ئ‌ه‌ساسێكی نییه، بهڵكو حاڵ‌ه‌تێكی ئاساییه‌و لهخهودا به‌هۆی ته‌ماشاكردنی وێن‌ه یان بینینی گرته‌ی سێكسی یان ماچێك یان بیركردنهوه له‌ك‌ه‌سێك ئارهزووی بكهی رووئ‌ه‌دات، ئهو كهسه لهكاتی خ‌ه‌ودا ئ‌ه‌گات‌ه حاڵهتی ئۆرگازیما ،پیاوو ژن وهك یهك ئ‌ه‌گ‌ه‌ن‌ه حاڵهتی ئۆرگازیماو ئاویان دێته‌وه ،ئهم حاڵهته زۆر كهم رووئ‌ه‌دات وات‌ه بهردهوام نییه‌و ك‌ه‌سانێك ههن بۆ ته‌نها جارێك شه‌یتانی نهبوون ،ئهو كهسانهی شه‌هو‌ه‌تین‌و ئارهزووی سێكسیان زۆر‌ه ب‌ه‌زۆری ئ‌ه‌گ‌ه‌ن‌ه حاڵهتی ئۆرگازیما ،ههندێك پێیانوای‌ه كه لهو حاڵهتهدا گ‌ه‌لێ زیاتر چێژیان له‌سێكس وهرگرتووه تاوهكو حاڵهتی جووتبونی ئاسایی.
بهردهوام هان ده‌درێت كه سه‌ردان ی پزیش������ك ی تایبه‌ته‌مه‌ند بكات ،بهاڵم یاد‌ه گوێی پێن������ادات‌و خۆ ی وته‌ن ی "چه‌نده‌ها كه‌س خۆزگ‌ه ئه‌خوازن بهو زه‌عیفیه‌م".
ده‌رمانی كورده‌واری قه‌ڵه‌و ی كردم به‌س������ۆز ،خاتونێك ی ته‌مه‌ن 31ساڵهو یه‌كێك بووه له‌وان‌ه ی به‌هۆ ی الوازیی جه‌سته‌ییه‌و‌ه خ‌هم‌و خه‌فه‌تێك ی زۆر ی خواردووه ،ئ������ه‌وه‌ش وای لێكردووه په‌ن������ا به‌رێت������ه ب������ه‌ر به‌كارهێنان ی ده‌رمانی كورده‌واری" ،دهس������تمكرد به‌به‌كارهێنان ی ده‌رمانه‌كان به‌پێی ئهو ڕێنمایان‌ه ی بۆم دانرابوون ،س������وپاس بۆخوا ئێس������تا كه‌س������ێكی قه‌ڵه‌وم‌و هیج زیانێكی نهبووه له‌به‌كارهێنانی ده‌رمانی كورده‌واری. بۆ دابینكردن ی داوا له ده‌مانخانه‌كان ده‌كه‌ن س������ۆران ،ن������او ی خ������وازراو ی یاریده‌ده‌رێك������ ی پزیش������كیی‌ه ك������ه له‌ده‌ره‌و‌ه ی ش������ار ده‌رمانخانه‌ی ههیهو ئاماژه ب������هوه ده‌دات كه ڕۆژان‌ه 10تا 20گه‌نج ڕووده‌كه‌ن‌ه ده‌رمانخانه‌ك‌ه ی تا ئهو ده‌رمانانه‌یان دهس������تكه‌و ێ كه كێش������ییان زیاد ده‌كات" ،بهاڵم ئێم‌ه نایانده‌ینێ ،چونك������ه زه‌ره‌ر ی ههیهو سه‌ندیكا قه‌ده‌غ‌ه ی كردووه". ناب������راو ،جه‌خت ی له‌و‌ه ك������رده‌و‌ه كه ئه‌وان‌ه ی س������ه‌ردانیان ده‌كه‌ن به‌زۆر ی ح������هب‌و ش������روب ی دكس������امیتازۆن به‌كارده‌هێنن ك������ه هه‌ند ێ كۆمپانیا به‌ناو ی دیكس������ۆن به‌رهه‌م ی ده‌هێنن،
"ئهم ده‌رمانه‌ش بۆ حه‌ساسیه‌ت‌ه نه‌ك بۆ قه‌ڵه‌وبوون". ئهو خ������اوه‌ن ده‌رمانخانه‌یه ،هۆكار ی به‌كارهێنان ی ئهو حهبو ده‌رمانان‌ه ی ده‌گێڕێته‌و‌ه بۆناهۆشیار ی هاوواڵتیان له‌به‌رامب������ه‌ر الیه‌ن ی ته‌ندروس������تی ی جهسته ی خۆیان ،چونكه ئهو گه‌نجان‌ه له‌ژێر ڕێنمای ی دكت������ۆردا به‌كار ی ناهێنن" ،گه‌نج ههیه بۆئه‌و‌ه ی قه‌ڵه‌و بێت تا ش������ه‌ش مانگ به‌به‌رده‌وام ی به‌كار ی هێناو‌ه‌و ئه‌مه‌ش كاریگه‌ر ی خراپ ده‌كات‌ه سه‌ر جهستهی". به‌پێچه‌وان������ه ی ئ������هو بۆچوون������ه ی س������ه‌ره‌وه ،به‌ش������ێك لهو ده‌رمانخان‌ه كورده‌وارییان‌ه ی پش������ت به‌گژوگیا ده‌به‌س������تن بۆقه‌ڵ������هو ی ئام������اژ‌ه به‌س������ه‌ركه‌وتوویی به‌رهه‌مه‌كانی������ان ده‌كه‌ن. نه‌وزاد ،ناوێك ی خوازراوه‌و خاوه‌ن ی یه‌كێك ل������هو ده‌رمانخانانه‌ی‌ه‌و ئاماژه ب������هوه ده‌دا كه ژماره‌ییه‌كی زۆر لهو
هه‌ندێجار قه‌ڵه‌وبوون له‌ڕێی حهبو ده‌رمانه‌وه به‌زیانی که‌سه‌ک‌ه ده‌شکێته‌وه
گه‌نجان‌ه ی جه‌سته‌یان الواز‌ه سه‌ردان ی ده‌ك������ه‌ن تا ده‌رمانێكیی������ان بداتێ، "به‌پێ������ی ئهو رێنمایان������هی كه بۆم داناون ،سودێكی باشیان لێ بینیوه".
تێبینی: هه‌ندێ له‌به‌شداربووان ،ئاماده‌نه‌بوون ناو ی راسته‌قینه‌یان بنوسرێت.
چۆن ته‌مه‌ن درێژ ده‌بیت؟ له‌ئینگلیزییه‌وه :دیار ئه‌كره‌م له‌مڕۆدا خه‌ڵك ی نیگه‌رانن سه‌باره‌ت به‌و‌ه ی چ������ۆن ده‌توانن زیاتر بژین له‌و‌ه ی ده‌بێت ،ئهم������ه‌ش له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ه خه‌ڵك ی ش������ێوازێك ی ناته‌ندروست په‌یڕه‌و ده‌كه‌ن له‌ژیانیاندا بهتایبهت كات ێ مه‌سه‌ل‌ه ی به‌كارهێنان ی خۆراك دێته ئاراوه. خۆراك گرنگه‌و هه‌موو پێویستمان به‌خۆراك‌ه تاكو وز‌ه ی پێویس������تمان هه‌بێت‌و به‌باش ی كار بكه‌ین ،بهاڵم ڕاستیه‌ك‌ه ئه‌وه‌ی‌ه ئهگهر كهم یان زۆر بخۆین كاریگه‌ر ی ده‌بێت بۆس������ه‌ر ئهوه ی ئێم‌ه چه‌ند ده‌ژین .باشترین چاره‌س������ه‌ر لێ������ره‌دا ئه‌وه‌ی������ه چۆن
به‌شێوه‌یه‌ك ی دروست بخۆین‌و زیاتر بژین ،ئه‌مه‌ش ڕێنمایی‌ه س������ه‌باره‌ت به‌و‌ه ی چۆن به‌ش������ێوه‌یه‌ك ی دروست خۆراك بخۆیت‌و ئهوه به‌جێبگه‌یه‌نیت: سه‌وزه‌و میو‌ه بخۆ :دووجۆر خۆراك ههن ده‌توان������ن به‌درێژای ی ڕۆژو تا كۆتای ی ژیانت به‌رده‌وامیت پێبده‌ن. مه‌به‌س������ت له‌ژه‌م ی میوه‌و سه‌وزه‌كان پاراستن ی جه‌س������ته ی تۆیه له‌ژه‌هرو لهو ش������ته خراپان‌ه ی ئه‌ندامه‌كان ی ناوه‌و‌ه ی جه‌س������ته‌ت له‌ن������او دهبهنو چه‌ند پرۆس������ه‌یه‌ك ی وهك ته‌وژم ی خوێن سست ده‌كه‌ن .تۆ پێویستت به‌ژه‌مه‌خۆراك ی وهك س������ه‌وزه‌و میو‌ه ههیه تاكو جه‌سته‌ت‌ه ڤیتامین‌و كانزا ی ڕاسته‌قین‌ه به‌ده‌ست بێن ێو ته‌نانه‌ت
بڕ ی ڕاس������ته‌قین‌ه ی چ������ه‌ور ی باش به‌ده‌س������ت بێن ێ كه له‌ش پێویست ی پێیه‌تی .دڵنیابه له‌و‌ه ی ژه‌مه‌خۆراك ی باش بخۆیت لهههموو ڕۆژێكدا. خۆراك������ ی ئۆرگان ی بخۆ :ئهگهر تۆ كهسێك ی گۆش������تخۆریت ،ئهمه بهو واتای‌ه نایه‌ت پێویسته ببیت‌ه كهسێك ی ڕووه‌كی ،بهاڵم ش������تێك لهئارادایه پێیده‌ڵێن گۆشت ی ناته‌ندروست ،بۆی‌ه پێویس������ته ڕێگایه‌ك ی ته‌ندروستترو خاوێنت������ر بگریته‌ب������ه‌ر .چه‌ن������د جووتیارێ������ك ه������ه‌ن ئاژه‌ڵه‌كانیان به‌خۆراك ی هه‌مه‌جۆر به‌خێو ده‌ك‌هن‌و ئه‌مانه‌ش به‌دیلێك ی گرنگ ی ئۆرگانین، هی������چ ش������تێك بۆخۆراكه‌كه‌یان زیادنه‌ك������راوه تاكو به‌ش������ێوه‌یه‌ك ی
ناسروش������ت ی گۆشتیان زیاد بكات. گۆش������ت ی ئۆرگان یو سروشت ی بخۆ ئه‌وكات هه‌س������ت به‌جیاوازییه‌ك ی گهوره ده‌كه‌یت له‌شێواز ی ژیانتدا. ڕاهێنان :جه‌سته‌ت پێویست ی به‌وه‌ی‌ه چاالك بێت بۆئ������هوه ی به‌گه‌نج یو پته‌و ی بمێنێته‌وه .تاك‌ه ڕێگه‌ش ئهو مه‌شقانه‌ی‌ه كه هه‌موو ڕۆژ پێویستت پێیان������ه .ده‌توانیت لهماڵهوه ش������ناو بكه‌یت یان ده‌توان ی سوار ی پاسكیل ببیت‌و ل������ه‌ده‌ره‌و‌ه چێژ وه‌ربگریت. ئه‌مان‌ه چه‌ند ڕێگه‌یه‌ك ی ئاسانن تۆ به‌ته‌ندروست یو پته‌و ی ده‌هێڵنه‌وه. سهرچاوه:
www.ezinearticles.com
9
تاتۆ نه‌خۆشییه‌كان ی پێست زیاد ده‌كات ی پێست ،جه‌خت له‌سه‌ر ئهوه ده‌كه‌نه‌و‌ه كه ی نه‌خۆشییه‌كان ی بوار پسپۆڕان ی كوشند‌ه ی جۆره‌ها نه‌خۆش ی په‌یدابوون تاتۆ له‌سه‌ر پێست دهبێته مای‌ه ی پێسته. كه دیارترینیان شێرپهنجه ی پێست، ی دكتۆرا له‌نه‌خۆشییه‌كان ی بڕوانام‌ه د.جۆزیف مایه‌ر هه‌ڵگر ی له‌سه‌ر ی مه‌یدان ی لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ك ی راگه‌یاند :دوا ی نیوزئۆنالین به‌سایت ی ئه‌وروپا ،ده‌ركه‌وتوو‌ه ی پێست بوون له‌واڵتان ی نه‌خۆش ی توش ئهو كهسانه ی ی پێست‌و بهتایبهت شێرپهنجه ی توشبووان به‌نه‌خۆش كه زۆرین‌ه ی تاتۆدا مادده‌ی ()pdd ی تاتۆو‌ه توشبوون ،چونكه له‌كات پێست ،به‌هۆ ی له‌ش له‌به‌رامبه‌ر ڤایرۆس‌ه مه‌ترسیداره‌كان ێ كه به‌رگری به‌كارده‌هێنر
زۆر كهم دهكاتهوه. ی خراپ ی كاریگه‌ر سه‌باره‌ت به‌نیشان‌ه سه‌ره‌تاییه‌كان ی تاتۆ له‌سه‌ر جهسته ،ناوبراو وتی :له‌دوا ی چه‌ند ی تاتۆ له‌سه‌ر جهسته، رۆژێك به‌سه‌ر ئه‌نجامدان ی وهك خوران‌و سوربوونه‌وه‌و ێ دیارد‌ه هه‌ند ی ئیلتیهاب ده‌رده‌كه‌وێت ،ئه‌مه‌ش سه‌ره‌تا ی پێسته ی كۆمه‌ڵێك نه‌خۆش دروستبوون ی توشبوون كه سه‌ره‌نجام دهبێته مای‌ه ی پێست. به‌شێرپه‌نج‌ه
نان ی به‌یانیان ئاست ی زیره‌كیت به‌رز دهكاتهوه خواردن������ ی نان ی به‌یانیان كاریگهری ی زۆر ی له‌س������ه‌ر ته‌ندروست ی مرۆڤ ههیه ،به‌جۆرێك كه ده‌توان ێ ئاست ی زیره‌كیشت به‌رز بكاتهوه. ده‌ست‌ه ی پزیشكان ی به‌رلین كه تایبه‌تمه‌ند‌ه بهو هۆكاران‌ه ی ئاست ی تواناكان ی مرۆڤ به‌رز دهكاتهوه ،له‌لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كدا ئاشكرا ی ده‌كه‌ن :نانخواردن ی به‌یانیان ،ڕۆڵێك ی گرنگ‌و بنچینه‌ی ی له‌پاراستن ی ته‌ندروستی‌‌و زیادكردن ی توانست ی یاده‌وه‌ر ی مێشك ههیه ،مرۆڤ ده‌ب ێ هه‌وڵ بدات شه‌و ێ زوو بنو ێ تا به‌یانیان زوو له‌خه‌و رابێ‌‌و نان ی به‌یانیانیش له‌ساته‌كان ی به‌ر له‌خۆرهه‌اڵتن بخوات. ئهو لێكۆڵینه‌وه‌ی‌ه ده‌ریده‌خات كه نان ی به‌یانیانمرۆڤله‌نه‌خۆشییه‌كان ی شه‌كره‌و قه‌ڵه‌وی‌‌و بێهێز ی ده‌پارێزێت ،سیستم ی پارێزگار ی جهسته پته‌وت������ر ده‌كات، باشترین خواردنیش نان‌و په‌نی������رو گوێزو
هێلكه‌یه. ده‌رب������ار‌ه ی ئهو مرۆڤانه‌ش كه به‌یانی������ان نان ناخۆن، ئ������ه‌م لێكۆڵینه‌و‌ه ئاماژه بۆ ئ������هوه ده‌كات كه وازهێنان له‌نانخواردن������ ی به‌یانیان ،زیان ی جه‌س������ته‌یی‌‌و ده‌روون ی به‌مرۆڤ ده‌گه‌یه‌نێت به‌جۆرێك كه هه‌ند ێ نه‌خۆش������ ی تایبه‌ت به‌خوێن‌و ئێسك‌و الوازبوون ی بار ی ده‌روونی‌‌و بێهێزبوون ی یاده‌وه‌ری ی لێده‌كه‌وێته‌وه.
خواردنه‌و‌ه كحولییه‌كان هه‌ڕه‌ش ه له‌چاره‌نووس ی مرۆڤ ده‌كه‌ن
كۆمپیوته‌ر كاریگهری خراپ ی له‌سه‌ر ته‌ندروست ی هه‌ی ه سه‌نته‌ر ی كۆمپیوته‌ر ی پاریس ئۆنالین كه باره‌گاك‌ه ی له‌فه‌ره‌نسایه ،به‌كارهێنه‌ران ی كۆمپیوته‌ر له‌و‌ه ئاگادار دهكاتهوه كه زۆر به‌كارهێنان ی كۆمپیوته‌ر چه‌ندین كێشه‌و گرفت ی جۆراوجۆر ی ته‌ندروست ی بۆ جهسته ی مرۆڤ دروست ده‌كات. ئهو سه‌نته‌ر‌ه له‌راپۆرت ی مانگان‌ه ی خۆیدا رایگه‌یاند: زۆرترین ئهو كێشه ته‌ندروستیان‌ه ی رووبه‌روو ی به‌كارهێنه‌ران ی كۆمپیوته‌ر دهبنهوه بریتین له‌نه‌خۆش ی فه‌قه‌رات‌و مل ،ئازار ی پشت ،ئازاردان ی چاو، ئازاردان ی پێست‌و زیانگه‌یاندن به‌ده‌ماره‌كان ،پێویسته له‌رۆژێكدا له‌سێ كاژێر زیاتر بهكاری نه‌هێنین. به‌پێیلێكۆڵینه‌و‌هپزیشكییه‌كانیش،ڕێگاچاره‌سه‌رێك ی زۆر ههن بۆ ڕێگه‌گرتن له‌زیانه‌كان ی به‌كارهێنان ی كۆمپیوته‌ر له‌سه‌ر ته‌ندروستی ،یه‌كێك له‌م ڕێگایان‌ه ئه‌وه‌ی‌ه كه مۆنیته‌ر ی كۆمپیوته‌ره‌ك‌ه دوورتر دابنێیت‌و له‌شوێن ی ئاست ی دانیشتنه‌كه‌ت نزمتربێت ،هه‌وڵیش بده جۆره گونجانێك نێوان ملت‌و شاش‌ه ی مۆنیته‌ر، ده‌ست‌و مه‌چه‌كت و كیبۆرد دروست بكه‌یت تا
رێكخراو ی ته‌ندروست ی جیهان ی به‌ره‌سم ی ئاگادار ی به‌رهه‌مهێنه‌ران ی مادد‌ه كهولییه‌كان دهكاتهوه كه چیتر گه‌م‌ه به‌چاره‌نووس ی مرۆڤ نه‌كه‌ن ،چونكه هه‌موو ساڵێك 2,5میلیۆن كه‌س به‌هۆ ی مادد‌ه كهولییه‌كانه‌و‌ه گیان له‌ده‌ست دهدهنو یهكێكه له هه‌شت هۆكاره‌ك‌ه ی مردن له‌جیهاندا. له‌راپۆرت ی سااڵن‌ه ی خۆیدا ،رێكخراو ی ته‌ندروست ی جیهان ی رایگه‌یاند :هه‌موو ساڵێك 2,5میلیۆن كه‌س له‌جیهاندا كه دووچار ی به‌كارهێنان ی مادد‌ه ئه‌لهولییه‌كان بوون ،گیان له‌ده‌ست دهدهنو به‌ڕێژ‌ه ی 65%ی ئهم قوربانیانه ،ئهو هه‌رزه‌كارو گه‌نجانه‌ن كه ته‌مه‌نیان له‌نێوان 15-25ساڵدایه ،قوربانیان ی مادد‌ه كهولییه‌كان به‌ڕێژ‌ه ی 4%ی گشت ڕێژ‌ه ی مردووان له‌جیهانداپێكده‌هێنێ. ههر به‌پێ ی ئهو راپۆرت‌ه گرنگترین ئهو نه‌خۆشیان‌ه ی به‌هۆ ی مادد‌ه كهولییه‌كانه‌و‌ه توش ی مرۆڤ ده‌بن بریتین له‌نه‌خۆشییه‌كان دڵ‌و گه‌ده‌و سه‌رجه‌م جۆره‌كان ی شێرپهنجه ،ئایدز ،سیل تا ده‌گات‌ه توندوتیژی‌‌و خۆكوشتن. بۆ خۆپاراستنیش له مادد‌ه كهولییه‌كان، ئهو رێكخراو‌ه كۆمه‌ڵێك پێشنیاز ی كردووه كه بریتین له‌سزادان ی كۆمپانیاكان ی به‌رهه‌مهێنان ی مادد‌ه كهولییه‌كان كه مه‌رجه‌كان ی ته‌ندروست ی ڕه‌چاو ناكه‌ن ،دانان ی گومرگ له‌پێناو گرانتركردن ی نرخیدا تا كه‌متر به‌كاربهێنرێ، پاشانیش ئهم رێكخراو‌ه داوا ده‌كات كه له‌ژێر هیچ پاساوێكدا مادد‌ه كهولییه‌كان به‌كارنه‌هێنیت ،چونكه نه‌ك كێشه‌كان چاره‌سه‌ر ناكات، بهڵكو زیاتریان ده‌كات.
له‌ئازاردان‌و زیانگه‌یاندن به‌ته‌ندروست ی مل‌و بڕبڕ‌ه ی پشت‌و ده‌ست‌و مه‌چه‌ك به‌دوور بیت. ی گونجاوو قه‌وار‌ه گهوره له‌كات ی تایپكردندا فۆنت بهكاربهێنه ،بۆئه‌و‌ه ی پێویستت به‌و‌ه نهبێت كه بۆ خوێندنهوه ی بابه‌ته‌كان ئازار به‌چاوه‌كانت بگه‌یه‌نیت، ی گونجاو بۆ فۆنت‌و هه‌روه‌ها هه‌ڵبژاردن ی ڕه‌نگ باكگراوند ی نوسینه‌كه‌ش ده‌ب ێ به‌جۆرێك بێت كه دووچار ی ئازار ی چاوت نه‌كات .دانان ی ماوسیش له‌ته‌ك كیبۆرده‌كه‌دا ،یارمه‌تیت ده‌دات به‌ب ێ هیچ زیانێك ی ته‌ندروستی ،فه‌رمانه‌كانت جێبه‌ج ێ بكه‌یت. له‌به‌شێك ی دیكه ی راپۆرته‌كه‌دا هاتووه :بۆ ڕزگاربوون له‌سه‌رجه‌م كاریگهرییه خراپه‌كان ی كۆمپیوته‌ر بۆسهر ئاست ی ته‌ندروستیت ،واپێویست‌ه له‌كات ی به‌كارهێنان ی كۆمپیوته‌ردا زوو زوو پشوو بده‌یت‌و وه‌رزش ی به‌رده‌وامیش ئاست ی توانا جه‌سته‌ییه‌كانت به‌رزتر دهكاتهوه ،به‌جۆرێك كه چه‌ند‌ه كار ی كۆمپیوته‌ر ده‌كه‌یت هێند‌ه كاتیش بۆ وه‌رزش ی جهستهی ی ته‌رخان بكه.
به‌رله‌و‌ه ی بچیت ه ال ی پزیشك خۆت له‌نه‌خۆشیی ه ده‌روونییه‌كان بپارێز‌ه ڕاپۆرته‌كان������ ی په‌یوه‌ندی������دار به‌ته‌ندروس������ت ی ده‌روون������ ی ده‌ریده‌خه‌ن كه نه‌خۆش ی خه‌مۆك ی له‌ناو س������ه‌رجه‌م چین‌و توێژه‌كان ی كۆمه‌ڵگادا به‌رباڵوه، هه‌روه‌كچۆن كۆمه‌ڵێك هۆكار كار له‌س������ه‌رهه‌ڵدان ی نه‌خۆشییه‌ك‌ه له‌مرۆڤدا ده‌كه‌ن ،له‌هه‌مانكاتیشدا پس������پۆڕان ی بوار ی ته‌ندروست ی ده‌روون ی چه‌ندین ڕێگاچاره‌سه‌ریشیان بۆ داناوه. به‌پێی ئاماره‌كان ی ڕێكخراو ی سایكۆلۆژیا ی جیهانی ،كۆمه‌ڵێك هۆكار ئه‌گه‌رو مه‌ترسییه‌كان ی توشبوون به‌خه‌مۆك ی زیاد ده‌كات كه بریتین له :بۆماوه‌یی، بایۆلۆجی ،دهروونی ،تایبه‌تمه‌ندێت ی كه‌سێتی‌‌و ئهو ژینگ‌ه ی مرۆڤه‌ك‌ه ی تیادا ده‌ژی ،هه‌روه‌ها له‌ده‌ستدان ی دایك‌و باوك له‌ته‌مه‌ن ی منداڵی ،به‌دڕه‌فتاری‌‌و ده‌ستدرێژ ی سێكسیش س������ ێ هۆكار ی گرنگن بۆتوشبوون به‌نه‌خۆشیی‌ه ده‌روونییه‌كان بهتایبهت خه‌مۆكی ،هاوكات ئاڵوده‌بوون به‌خواردن ی ئه‌لكهول‌و مادد‌ه بێهۆشكه‌ره‌كانی تر ،هۆكارێكی دیكه ی توشبوون‌ه به‌م نهخۆشییه. ئهم رێكخراو‌ه سه‌باره‌ت به‌چاره‌سه‌ریش ئاماژه بۆئه‌و‌ه ده‌كات كه هه‌موو ئهو كهسانه ی توش ی خه‌مۆك ی بوون ،ده‌توانن به‌ئه‌نجامدان ی چاالكی‌‌و وه‌رزش ی به‌رنام‌ه بۆداڕێژراو ،خۆسه‌رقاڵكردن به‌كار‌ه سودبه‌خشه‌كان ،دووركه‌وتنه‌و‌ه له‌خواردنه‌و‌ه ی مادد‌ه كحولی‌‌و بێهۆشكه‌ره‌كان ،خۆدوورخستنه‌و‌ه له‌ته‌نهایی، خواردن ی باش ،گه‌ش������ت‌و گه‌ڕان‌و بایه‌خدان به‌كار‌ه ئامانجداره‌كان به‌سه‌ر خه‌مۆكیدا زاڵ ببن ،ئهگهر ئه‌مانه‌ش كاریگهری ی نه‌بوو ئهوا به‌زووترین كات سه‌ردان ی پزیشك ی تایبه‌ت بكه‌ن.
خێزان ه به‌خته‌وه‌ره‌كان ته‌مه‌ن درێژترن له‌نوێترین لێكۆڵینه‌و‌ه ی مه‌یدان ی كۆمه‌ڵێك پسپۆڕی ی جیهانیدا هاتووه كه ئهو خێزانان‌ه ی به‌خته‌وه‌رن‌و منداڵ ی گه‌شبینیش گهوره ده‌كه‌ن ،زۆر لهو كهسانه ته‌مه‌ندرێژتر ده‌بن كه سه‌رجه‌م ی ژیانیان پڕ‌ه له‌نائومێدی‌‌و هه‌میش‌ه ره‌شبینن. ئهو پزیشك‌ه پسپۆڕان‌ه كه به‌سه‌رپه‌رشت ی زانكۆ ی داك له‌ئه‌یاله‌ت ی كارۆلینا ی باكور كارده‌ك������ه‌ن ،دوا ی ئهو لێكۆڵینه‌وه‌یه‌یان كه له‌س������ه‌ر حه‌وت هه‌زار گه‌نج������ ی ناوچ‌ه جۆراوجۆره‌كان ئه‌نجامی������ان داوه ،به‌پ ێ لێكۆڵینه‌وه‌ك‌ه ئهو خێزانان‌ه ی به‌خته‌وه‌رن سه‌ره‌ڕا ی ته‌مه‌ندرێژیی ،به‌دووریشن له‌كاره‌ساته‌كان ی خۆكوژی‌‌و خۆسوتاندن ،به‌پێچه‌وانه‌شه‌و‌ه ڕێژ‌ه ی مردن ی به‌كۆم‌ه‌ڵ له‌ناو خێزان‌ه ڕه‌شبینه‌كاندا پتر له 41%ه ،كه‌وات‌ه هه‌وڵ بده هه‌میش‌ه دیو‌ه جوانه‌كان ی ژیان ببینیت تا ته‌مه‌ندرێژتر بیت!
هه‌موو کێشه‌یه‌ک چاره‌سه‌رێکی ههیه ،بێهیوا مه‌به له دۆزینه‌و‌ه ی
8
یه‌کشه‌ممه 2010 /7/4
ژماره 31:
پرۆژه‌ی ویندۆزی 8ی مایكرۆسۆفت ئاشكرا ده‌بێت كۆمه‌ڵێك دیكۆمێنت كه پێده‌چێت پرۆژه‌یه‌ك بن بۆدرووس������تكردنی ئۆپه‌رتین������گ سیس������تمی 8ی مایكرۆس������ۆفت ،ئاش������كرابووه‌‌و له‌ئینته‌رنێتداباڵوبووه‌ته‌وه. به‌پێ������ی راپۆرت������ی واڵ س������تریت جۆرنال ،كۆمه‌ڵێكی زۆر وێبلۆگ له‌س������ه‌ر ئینته‌رنێ������ت چه‌ندی������ن س������لۆتیان كه وهك پریزه‌یته‌شنی مایكرۆسۆفت‌ه س������ه‌باره‌ت به‌نه‌وه‌ی دواتری ئۆپه‌ریتینگ سیستمه‌كه‌ی
ئهو كۆمپانیایه ،باڵوكردووه‌ته‌وه. ئهو س������لۆتان‌ه باس له‌ئۆپه‌ریتینگ سیس������تمێك ب������ۆ كۆمپیوت������ه‌ر دیس������كییه‌كان وهك ئایپه‌دی ئاپ ڵ ده‌كه‌ن. مایكرۆسۆفتجورناڵ‌‌ومایكرۆسۆفت كیچه‌ن كه دوو بلۆگن كه سه‌باره‌ت ب������هو كۆمپانیای������ه بابه‌ته‌كانی������ان باڵوده‌كه‌نه‌وه ،له‌وباره‌یه‌و‌ه بابه‌تیان له‌وێب لۆگه‌كه‌یاندا باڵوكردووه‌ته‌وه، له‌وباره‌و‌ه وته‌بێژی مایكرۆس������ۆفت
ئاماده‌نه‌بوو‌ه ئهو هه‌وااڵن‌ه پشتراست بكات������هوه ،ته‌نان������ه‌ت ئاماده‌نه‌بوو سه‌باره‌ت بهو هه‌واڵ‌ه قسه‌ش بكات. ئهو دیكۆمێناتن������ه كه باڵوبووه‌ته‌و‌ه باس له‌ئۆپه‌ریتینگ سیس������تمێك ده‌كات ك������ه خێرات������ر دهس������ت به‌كارده‌بێت‌و ئاسانتر به‌ئامێره‌كانی دیك������هوه په‌یوه‌ن������د ده‌كرێ������ت‌و به‌مه‌به‌ستیكارپێكردنیئۆتۆماتیكی به‌كارهێن������ه‌ران ،د‌هم‌و چاوی������ان ده‌ناسێته‌وه.
گووگڵ ،فه‌یسبوك وێناده‌كاته‌و‌ه
به‌مدواییان‌ه كۆمه‌ڵێك ده‌نگۆ باڵویه‌و‌ه له‌بار‌ه ی ئه‌وه‌ی گووگ ڵ به‌هیوای‌ه خزمه‌تگوزارییه‌كی كۆمه‌اڵیه‌تی نوێ هاوشێوه‌ی فه‌یسبوك وه‌رێبخات. به‌پێ������ی هه‌واڵێك������ی س������ایتی گه‌جیت نی������وز ،ئهو ڵ ناوی Google Me خزمه‌تگوزاریی‌ه نوێیه‌ی گووگ ده‌بێت. كۆمپانیای گووگ ڵ پێش������تر هه‌س������تا به‌وه‌رێخستنی خزمه‌تگوزارییه‌كی ن������وێ به‌ناوی ""google Buzz كه س������ه‌ركه‌وتنێكی ئهوتۆی به‌ده‌س������ت نه‌هێنا‌و وهك باسكراو‌ه 90%ئهو شتانه‌ی كه تێدا باڵوده‌كرێته‌وه، ته‌نیا دووباره‌كردنه‌وه‌ی ئهو بابه‌تانه‌ی‌ه كه له‌ئیشتراكی تویته‌ر یان فیدێكی RSSدا ههیه. چاوه‌ڕوان ده‌كرێت Google Meله‌سه‌ر خزمه‌تگوزاری ئێستای ""Google profileدا دابنرێت.
كرۆم بهردهوام ه له‌گه‌شه‌کرد ن
كرۆم������ی گ������ووگ ڵ بۆیه‌كه‌مینجار له‌هه‌فته‌ی رابردوودا به‌پێش������كه‌وتن له‌س������افاری ئه‌پڵ ،به‌ناونیش������انی سێیه‌مین ئیكسپلۆره‌ری ئینته‌رنێتی گه‌وری ئه‌مریكا ده‌ستنیشان كرا، هاوكات له‌نێ������وان گووگڵ‌‌و ئه‌پڵدا بۆئیكس������پلۆره‌ری ئینته‌رنێتی������ش وهك بازاڕی مۆبایل كێبه‌ركێیه‌كی بهردهوام لهئارادایه. به‌پێی ئهو ئاماران������هی كه له‌الیه‌ن StatCounterهوه باڵوكراونه‌ته‌وه، له‌كۆتایی هه‌فته‌ی رابردوودا كرۆم 8.97%ی بازاڕی ئیكس������پلۆره‌ری ئینته‌رنێت������ی ئه‌مریكای ههبووه،
جیاوازی نێوان پرۆسیسه‌ری 32و 64بیتی به‌شی دوو‌هم‌و كۆتایی تا ئهم شوێن‌ه هه‌موو شتێك ئاساییه، بهاڵم ئهگهر دوو گێگابایت پشكی به‌رنامه‌كراوه‌كان نزی������ك بێتهوه له‌پڕ بوون كێش������ه‌یه‌كی زۆر دێته ئ������اراوه ،بۆنمون‌ه بانكێكی زانیاری SQL Serverله‌به‌رچاو بگره ،كه بۆپه‌یوه‌ندبوونی ههر به‌كارهێنه‌رێك به‌سێرڤه‌ره‌كه‌وه‌‌و ئه‌نجامی پرۆسه‌ی كاری خۆی 20مێگابایت میمۆری مه‌ج������ازی ده‌خات������ه به‌رده‌س������ت. به‌گه‌یشتنی به‌كارهێنه‌ران به‌سنوری 100نه‌ف������ه‌ر ،ت������ه‌واوی میم������ۆری مه‌جازی دوو گیگابایتی ده‌كه‌وێت‌ه به‌رده‌ست SQL Serverو ئه‌وه‌ش به‌مانای نزیكبوونه‌وه‌ی سیستمه‌كه‌ی‌ه له‌خاڵێكی قه‌یراناوی له‌پرۆس������هی پێشكه‌ش������كردنی خزمه‌تگوزاری سیستم به به‌كارهێنه‌ران. له‌ڤێرژن������ی 32بیتی������دا یه‌كێك له‌رێگ������ه چاره‌كان������ی ك������ه بۆ ئهو كێشهیه به‌كارده‌هێنرا ،دانانی سێ گیگابایت له‌میمۆری مه‌جازی بوو بۆ ئ������هو به‌رنامانه‌ی كه كراونه‌ته‌وه. ئ������هو ش������ێوهیه كه به‌ده‌س������تكاری كردن������ی فایل������ی boot.iniئه‌نجام ده‌درا ،ی������ه‌ك گیگابایت له‌میمۆری مه‌جازی كه پش������كی ئۆپه‌رتینگ سیس������تم بوو ،ده‌خست‌ه سه‌ر به‌شی به‌رنامه‌ك������راوه‌كان‌و تاڕاده‌ی������ه‌ك كێشه‌ی نه‌بوونی میمۆری چاره‌سه‌ر ده‌كرد ،بهاڵم ئهو كاره‌ش كێشه‌یه‌كی هه‌ب������وو ،ئه‌وی������ش كه‌مكردنه‌وه‌ی كرنه‌لی ئۆپه‌رتینگ سیستمه‌ك‌ه بوو بۆ یهك گیگابایت میمۆری مه‌جازی بۆ ئهنجامدانی پرۆسه‌ی .cache ئ������هو كه‌مبوونه‌وه‌ی‌ه ده‌ب������ووه هۆی خاوبوونه‌وه‌ی خێرایی گواستنه‌وه‌ی داتا له‌سێرڤه‌ره‌و‌ه بۆ كاڵیه‌نته‌كان،
هاوكات لهگهڵ ئه‌وه‌ش به‌زیاتربوونی به‌كارهێنه‌ران ئهو یهك گیگابایت‌ه له‌پڕبوونه‌و‌ه نزیك ده‌بوو و دووباره كێش������ه‌ك‌ه س������ه‌ری هه‌ڵده‌دایه‌وه‌‌و سیس������ته‌م به‌ڕێوه‌به‌ره‌كان������ی ناچارده‌بوون ژماره‌ی سێرڤه‌ره‌كان زیاتربكه‌ن. به‌هاتن������ه به‌رده‌س������تی وینده‌وزی 2003ڤێرژن������ی 32بیتی ،تاوانی پێدانی ئه‌ده‌ره‌س������ی ئۆپه‌ریتینگ سیس������تم بۆمیم������ۆری فیزیك������ی ( )RAMگه‌یش������ته 32گیگابایت بۆڤێرژن������ی Enterpriseو 64 گیگابایت بۆڤێرژن ی �DataCen terب������وو ،ئه‌وه‌ش وات‌ه پێویس������تی كه‌متری سیس������تمه‌كه‌ی‌ه به‌میمۆری مه‌جازی ،بهاڵم ئهوه چاره‌س������ه‌ری یه‌كجاره‌كی كێشه‌ك‌ه نه‌بوو ،ههربۆیه به‌رهه‌مهێنه‌رانی ئۆپه‌رتینگ سیستم
ب������ه‌رده‌وام بیر له‌چاره‌س������ه‌رێكی هه‌میشه‌یی ده‌كه‌نه‌و‌ه بۆ ئهو كێشهیه. دواجاربه‌به‌رهه‌مهێنانیئۆپه‌ریتینگ سیس������تمی 64بیتی وین������ده‌وزی 2003و به‌كارهێنان������ی توان������ای 64بیت������ی نوێ ،ده‌یتوانی س������وود له‌سیس������تمێكی ئه‌دره‌سی 40بیتی وه‌رده‌گرێ������ت ،رێ������ژه‌ی میمۆری مه‌جازی به‌رده‌ستی سیستم له‌چوار گیگابایته‌و‌ه ده‌گه‌ش������ته 16ترابایت (ه������ه‌ر ترابایت هه‌زار گیگابایت‌ه)و به‌مشێوه‌ی‌ه هه‌شت ترابایت ده‌كه‌وێت‌ه به‌رده‌ست به‌رنامه‌كراوه‌كان‌و هه‌شت ترابایتی دیكه ده‌كه‌وێت‌ه به‌رده‌ست ئۆپه‌ریتینگسیستم. گرنگترین پرسیار كه لێره‌دا دێته ئ������اراوه ئه‌وه‌ی‌ه كه ئایا به‌رنامه‌كانی پێش������وو كه له‌حاڵه‌ت������ی 32بیتیدا بۆ به‌كارهێنه‌رانی النیزۆر س������ێ
گیگابایت میمۆری مه‌جازی كامپایل كراون ،توانای ئه‌وه‌یان ده‌بێت كه هه‌شت ترابایت میمۆری مه‌جازی به‌كاربهێنن؟ وه‌اڵم������ی ئ������هو پرس������یار‌ه ه������ه‌م ده‌توانێت سلبی بێت هه‌م ئیجابی. به‌شێوه‌یه‌ك كه ههندێك له‌به‌رنام‌ه كامپایلك������راوه‌كان ب������ۆ به‌رنامه‌ی 32بیتی كه به‌ش������ێوه‌ی ئاش������كرا توانای به‌كارهێنانی النی زۆر سێ گیگابایتیان هه‌ی������ه ،به‌چوون‌ه ناو سیس������تمێكی 64بیتییه‌و‌ه هه‌ست به‌هی������چ گۆڕانێك ناك������ه‌ن ،بهاڵم هه‌ندێكی دیكه كه به‌ته‌كنۆلۆژیای Large Address wareكامپایل كراون توان������ای ئه‌وه‌یان ده‌بێت تا چوار گیگابایت له‌میمۆری مه‌جازی له‌ناو خۆیاندا به‌كاربهێنن. له‌ب������اری خێرای������ی ئه‌نجامدان������ی كاره‌كانیشه‌و‌ه ههندێك به‌رنامه‌ی كامپایلكراو ب������ۆ حاڵهتی 32بیتی (بۆنمون������ه به‌رنام‌ه نووس������راوه‌كان به ASP.NETك������ه له‌ته‌كنۆلۆژیای Multithreadingب������ۆ كردنهوهی هاوته‌ریبی چه‌ندكار له‌یه‌ك كاتدا س������وودوه‌رده‌گرن) ،به‌هۆی توانای بێوێنه‌ی پرۆسیسه‌ر‌ه 64بیتییه‌كان له‌ئه‌نجامدانی ئهو كاره‌دا ده‌توانێت سوود له‌باشییه‌كانی ئهو وینده‌وز‌ه نوێی‌ه وه‌ربگرێت‌و خێراییه‌كه‌ی زیاتر بكات ،بهاڵم ئهگهر به‌رنامه‌یه‌ك (وهك فایلێكی )Exeكه به‌زمانێك وهك ڤیژواڵ به‌یسك ڤێرژنی ش‌هش‌و بۆ به‌كارهێنانی داتاب‌هس‌و كاركردنی خۆی به‌بێ به‌كارهێنانی سیستمی پرۆسیسی هاوته‌ریب به‌شێوه‌ی ساده نووس������راوه ،ئهو به‌رنامه‌ی‌ه ته‌نانه‌ت ئهگهر له‌س������ه‌ر س������ێرڤه‌رێكی 64 بیتیش بكرێته‌وه ،لهو توانا نوێیان‌ه سوود وه‌رناگرێت.
كه له‌چاو 8.88%ی پشكی سافاری ههندێك به‌رزتر بووه ،ئه‌وه‌ش بهو مانای‌ه دێت كه سافاری دوومانگ له‌مه‌وبه‌ر پله‌ی 1.5%له‌كرۆم به‌رزتر بووهو ئێس������تا ئهو پێگه‌یه‌ی خۆی له‌ده‌ست داوه. فایه‌رفۆك������س ب������ه ،28.48% بهردهوام دووه‌مین ئیكس������پلۆره‌ری خۆشه‌ویس������تی به‌كارهێنه‌ران������ه، له‌كاتێك������دا ك������ه ئینته‌رنێ������ت ئیكس������پلۆره‌ری مایكرۆسۆفت به 52%ی پش������كی ئهو بازاڕ‌ه له‌پله‌ی یه‌كه‌م������دا راوه‌س������تاوه .له‌ئاس������تی جیهانیش������دا كرۆم به 9.44%ی
پش������كی ب������ازاڕی ئیكس������پۆله‌ری ئینته‌رنێت������ی له‌پله‌ی س������ێیه‌مدایه‌‌و به‌ئارامی س������ه‌رقاڵی كه‌مكردنه‌وه‌ی ئهو مه‌ودایه‌ی‌ه ك������ه له‌نێوان خۆیو ئیكس������پلۆره‌كانی فایه‌رفۆك������س‌و ئینته‌رنێت ئیسپلۆره‌ردایه ،كه 31و 52.78%ی پش������كی ئهو بازاڕه‌یان لهههموو جیهاندا ههیه. به‌وته‌ی به‌ڕێوه‌به‌ری جێبه‌جێكاری StatCounterئهوه سه‌ركه‌وتنێك‌ه بۆ گووگ ڵ كه له‌ماوه‌ی دووساڵ له‌بازاڕی ئیكس������پلۆره‌ر‌ه ئینته‌رنێتییه‌كاندا پشكی خۆی له‌سفره‌و‌ه گه‌یاندووه‌ت‌ه نزیكه‌ی .10%
تای مۆندیال ده‌تکوژێت
مۆندیال خۆشه‌ویس������ته ،سه‌رنجڕاكێش������هو ره‌نگ‌ه هه‌ندێجار هه‌یه‌جانی گۆڵكردنی په‌ناڵتییه‌ك بینه‌ر تا س������ه‌ر سنور ی مردن ببات ،بهاڵم ئهگهر بزانن ئ������هو هه‌یه‌جان‌ه ده‌توانێت به‌ئاس������انیو لهكاتی بینینی یارییه‌كی مۆندیالدا حیساب‌ه بانكییه‌كه‌تان خاڵی بكات ،چ بڕیارێك ده‌ده‌ن؟ به‌پێی راپۆرتی یو ئێس ئێی توده‌ی ،تاوانكار‌ه ئینته‌رنێتییه‌كان له‌مۆندیالی ئه‌مساڵ كه تا ناوه‌ڕاس������ته‌كانی ئهم مانگه‌ش درێژه‌ی ده‌بێت ،ئه‌وپه‌ڕی سوودوه‌رده‌گرن. به‌مدوایی‌ه كۆمپانیای ئاسایش������ی س������مانته‌نك رایگه‌یاند كه هۆكاری زیادبوونی 25%ی سپامه‌كان له‌سه‌رانسه‌ری جیهاندا ئهو رووداو‌ه گرنگه وه‌رزشیی‌ه بووه .سپامنووس‌ه داهێنه‌ره‌كان له‌مۆندیالدا وهك ئامێرێك بۆ راكێشانی سه‌رنجی فرۆشی بلیتی ته‌زویر ،سود له‌ده‌رمانی ته‌زویر‌و كااڵی ته‌زویر وه‌رده‌گرن ،ته‌نانه‌ت له‌هه‌ندێك حاڵه‌تدا ئهو كه‌س������انه قوربانیی‌ه نه‌زانه‌كانی خۆیان رازی ده‌كه‌ن بۆ گه‌یاندنی كاره‌با بۆ ساحه‌كانی تۆپی پێ كه یارییه‌كانی مۆندیالی تێدا ئه‌نجام ده‌درێت ،پاره‌یان بۆ بنێرن. به‌وته‌ی پایۆل ڤود كه یهكێكه له‌گه‌ور‌ه شیكارانی كۆمپانیای سیمانته‌ك له‌ئێستادا سپامنووسه‌كان ،س������وود له‌حاڵه‌تی به‌رفراوانی هه‌یه‌جانی ئهو رووداو‌ه گه‌وره‌ی������ه وه‌رده‌گرن .ئهوه ته‌نیا هانده‌رانی تۆپی پێی له توێژی مامناوه‌ندی كۆمه‌ڵه‌گ‌ه نیین كه مه‌ترسی فریخواردنیان لێده‌كرێت .ماوه‌یه‌كی كورت دوای ده‌ستپێكردنی مۆندیال ،كۆمپانیای سیمانته‌ك 45ئه‌دره‌سی ئیمه‌یلی كه بۆبه‌ڕێوه‌به‌رانی كۆمپانیاكانی كیمیایی ،به‌رهه‌مهێن‌هر‌و دارایی نێردرابوو داخس������ت .ئهو مه‌یالن‌ه ته‌وه‌ری مۆندیالیان به‌كارهێنابوو تا بتوانن وه‌رگری مه‌یله‌ك‌ه ناچاربكه‌ن كۆمپیوته‌رك‌ه خۆی تووشی تۆرجان بكات‌و به‌مشێوه‌ی‌ه تاوانكار‌ه ئینته‌رنێتییه‌كان بتوانن تۆڕی كۆمپیوته‌ری ئهو كۆمپانیایان‌ه بۆمه‌به‌ست‌ه خراپه‌كانی خۆیان به‌ده‌سته‌و‌ه بگرن .فیفا كه به‌رپرسیارییه‌تی ئهنجامدانی یارییه‌كانی مۆندیالی له‌ئه‌ستۆیه ،هۆشداری داوه‌ت‌ه الیانگرانی تۆپی پێ كه ئاگاداری هه‌ڵس������ووكه‌وتیان بن .یه‌كێك له‌به‌ناوباگترین فریوه‌كان له‌الیه‌ن سپامنووسه‌كانه‌و‌ه پێدانی بلیتی یه‌كێك له‌یارییه‌كانی مۆندیاله وهك خه‌اڵتی بردنه‌وه‌ی یاری چانس������ی تایبه‌ت به‌فیفای‌ه كه له‌به‌رامبه‌ریدا پاره‌‌و زانیاری كه‌سێتی له‌وه‌رگری مه‌یله‌كه‌و‌ه ده‌دزرێت.
پشته‌و ده‌بێت به‌وریایه‌و‌ه به‌كار ی بهێنین بێزاركردن ی هاوواڵتیان له رێگ‌ه ی مۆبایله‌و‌ه سزا ی یاسای ی له
ئه‌رێ ده‌تانزانی
.41ته‌نها ئه‌ندام ی له‌ش كه خوێن ی بۆ ناچێت بیلبیل‌ه ی چاوه. .42مرۆڤ له‌یه‌ك خوله‌كدا 16جار هه‌ناس‌ه ده‌دات. .43به‌شێوه‌یه‌ك ی گشت ی هه‌ست ی بیستن له‌گوێ ی چه‌پدا به‌هێزتر‌ه به‌راورد به‌گوێ ی ڕاست. .44هه‌ریه‌كێك له‌ساڵێكدا نزیكه ی ته‌نێك ئاو ده‌خواته‌وه. .45مۆخ ی مرۆڤ له 14هه‌زار ملیۆن ده‌مار‌ه خانه پێكهاتووه. .46ژماره ی خڕۆك‌ه سووره‌كان ی خوێن له له‌ش ی مرۆڤدا 25بلیۆن خڕۆكه‌یه.
ئه‌سپ ه ژیره‌كه 1
ڕۆژێك له‌ڕۆژان ئه‌سپی یه‌كێك له‌جوتیاره‌كان كهوته ناو بیرێك ی قوڵ ی وشكه‌وه ،له‌ئه‌نجام ی كه‌وتنه‌خواره‌وه‌شدا ئازاری زۆری پێگه‌یشت، ههربۆیه ده‌ستیكرد به‌گریانێك ی به‌كوڵ‌و بۆماوه ی چه‌ند كاژێرێك بهردهوام بوو، لهو كاته‌شدا خاوه‌نه‌كه‌ی له‌بیركردنه‌وه‌دا ئهسپهكه. بۆده‌رهێنانه‌وه ی بوو
4
2
ژماره 31:
یه‌کشه‌ممه 2010 /7/4
3،
ئیتر هه‌مووان كه‌وتن‌ه كۆكردنهوه ی خۆڵ‌و خاشاك ی ده‌وروپشتیان‌و بیره‌كه‌وه. ناو هه‌ڵیاندای‌ه لهسهرهتاوه ئهسپهكه تێگه‌یشت چ ی ده‌كه‌ن بۆی‌ه كهوته حیالندن به‌ده‌نگێك پڕبوو له‌ئازارو داواكار ی ڕزگاربوون،
خاوه‌نه‌كه‌ی پاش كه‌مێك له‌بیركردنه‌وه گه‌یشت‌ه ئهو بڕیاره ی كه ئه‌سپه‌كه‌ده‌رنه‌هێنێته‌و‌ه لهبیرهكه، چونكه پیر بووهو كرێ ی ده‌رهێنانه‌وه‌كه ی زیاتر له‌سه‌ر ی ده‌كه‌وێت وهك له‌كڕینه‌وه ی ئه‌سپێك ی تر ،له‌الیه‌ك ی تریشه‌و‌ه بیرهكه وشك بووهو پێویسته پڕبكرێته‌وه ،ههربۆیه ده‌ستبه‌ج ێ بانگی هاوسێكان ی كرد یارمه‌ت ی بده‌ن له‌پڕكردنه‌و‌ه ی بیرهكه بۆئه‌و‌ه ی له‌یه‌ك كاتدا هه‌ردوو كێشه‌ك‌ه چاره‌سه‌ربكات هه‌م بیره وشكه‌ك‌ه پڕبكاته‌و‌ه هه‌م ئه‌سپه‌كه‌ش بنێژێت
5
پاش كه‌مێك له‌مڕبوونه‌وه‌ی بیرهكه ئهسپهكه له‌لێواره‌كه نزیك بووه‌وه بازێكی دایه ده‌ره‌وه‌و بۆ ی ده‌رچوو.
پاش كه‌مێك ئهسپهكه ده‌نگی نه‌ما هه‌موو سه‌ریان سوڕما لهو بێده‌نگیی‌ه كتوپڕ‌ه كاتێك چوون‌ه پێشه‌و‌ه لهبیرهكه سه‌رسام بوون به‌دیمه‌ن ی ئهسپهكه كه بینییان خۆ ی ده‌له‌رزێنێت بۆالبردن ی ئهو خاشاك‌ه ی كه‌وتووه سه‌رپشتی پاشان هه‌نگاو به‌هه‌نگاو به‌سه‌ر خاشاكه‌كه‌دا دێته سه‌ره‌وه محه‌مه‌د ئیبراهیم 5ساڵ له‌پێنجوێن
مند ا ڵه خنجیله‌كان ،ئێوه‌ش هه‌وڵبده‌ن له‌م ئه‌سپه‌وه فێرببن كه چۆن له‌به‌ربه‌رسته‌كانی به‌رده‌متان خۆتان ڕزگاربكه‌ن.
لێكدانه‌وه‌ی ناوی واڵتان
.45نه‌رویج :وات‌ه رێگ‌ه ی باكور. .46مه‌قدۆنیا :وات‌ه واڵت ی شاخنشینه‌كان. .47گورجستان :وات‌ه واڵت ی جوتیاره‌كان. .48پاناما :وات‌ه شوێنێك ی پر له‌ماسی. .49ئایسله‌ند :وات‌ه واڵت ی سه‌هۆڵ ( به‌ستو). یه‌کشه‌ممه
ژماره 31:
2010 /6/20
بۆ پێکه‌نین
كوڕ :باوك‌ه بیرت دێت پێت وتم یه‌كه‌مجار ئوتۆمبێله‌كه‌ی باوكم لێخوڕ ی ئوتۆمبێله‌كه‌م به‌تێكشكاوی هێنایه‌وه؟ باوك :به‌ڵێ. كوڕ :ئه‌ی ئه‌وه‌ت بیردێت كه وتت مێژوو دووباره ده‌بێته‌وه؟ باوك :به‌ڵێ. كوڕ :ده باوك‌ه گیان ئه‌مڕۆ جارێكی تر مێژوو دووباره بووه‌وه. به‌نه‌خۆشێك ده‌ڵێن بۆحه‌په‌كانت لهكاتی خۆیدا ناخۆیت؟ نه‌خۆش :ده‌مه‌وێت سه‌ر له‌میكرۆبه‌كان تێك بده‌م.
.1كام ژماره ههڵ ی بگێڕیته‌و‌ه زیاد ده‌كات؟ .2هه‌موو شتێك ده‌نوسێت، بهاڵم هیچ ناخوێنێته‌وه؟ .3ئهوه چییه كه ئاسمانه‌ك‌ه ی سه‌وزه ،شاره‌ك‌ه ی سووره، خه‌ڵكه‌ك‌ه ی ره‌شه؟ .4ئهوه چییه به‌ئاسان ی قووت ی ده‌د‌هی ،ئه‌ویش به‌ئاسان ی تۆ قووت ده‌دات؟ .5ئهوه چییه ئهگهر گوێ ی بابد‌ه ی زمان ی ده‌رده‌هێنێ؟ وه‌اڵمه‌كان: .1ژماره حه‌وت. .2قه‌ڵه‌م. .3شووتی. .4ئاو. .5چرا.
یه‌كه‌م :ده‌زان ی هاوسه‌رگیر ی له‌كام یهك له‌گیانه‌وه‌ره‌كاندا زیاتره؟ دووه‌م :نا. یه‌كه‌م :له‌كرم ی ئاوریشمی ،چونكه هه‌م ماڵیان ههیهو هه‌م سهیاره. پیاوێك هارد ی كۆمپیوته‌ره‌ك‌ه ی ئه‌بات بۆال ی وه‌ستا. وه‌ستا ئه‌ڵێت چییه‌تی؟ پیاوه‌ك‌ه ده‌ڵێت :ماوه‌یه‌ك‌ه شوێن په‌رداخه‌ك‌هی نایه‌ت‌ه دهرهوه(.مه‌به‌ست ی ده‌رگا ی سیدیه‌كه‌یه‌تی).
ی مۆسیقا دنیا
دیار هه‌ڵه‌بجه‌یی
دنیای مۆسیقا جوان‌ه بزه‌و خه‌ند‌ه ی لێوانه خۆراك ی هۆش‌و بیره هاوڕێ ی منداڵی ژیره له‌هه‌ر كوێ ب ێ مۆسیقا ئهو ج ێ پڕ‌ه له قا...قا بیرو هۆش ده‌جوڵێنێ شادی‌‌و خۆشبه‌خت ی دێنێ ده‌سا منداڵ ی نازدار هه‌ست‌و هۆشت بخ‌ه كار خۆت فێری مۆسیقاكه دنیات پڕ له قاقاكه.
بانو بریار ل ه هه‌ڵه‌بج ه
سوهان عه‌ل ی له‌سلێمان ی
ژیار نوری له هه‌ڵه‌بج ه
ژماره 28:
یه‌کشه‌ممه
2010 /6/13
13
پۆرشــــ ه زه‌ره‌ر ده‌كات
ئۆفیس������ی ناوه‌ندی كۆمپانیای پۆرش‌ه له‌شتۆتگارت رایگه‌یاند كه به‌پێچه‌وانه‌ی پێشبینییه‌كانی پێشوو چاوه‌ڕوانده‌كرێت زه‌ره‌ری ئهو كۆمپانیایه له‌ئه‌مساڵدا بگات‌ه یهك ملیار دۆالر. پۆرش‌ه له‌نۆ مانگی پێش������وودا دوای كه‌مكردنه‌وه‌ی ب������اج زه‌ره‌ری 5.7ملیار یۆرۆیی تووش������بوو ،ئهمه له‌كاتێكدای‌ه كه ئهو كۆمپانیایه توانیویه‌تی له‌ماوه‌ی هاوشێوه‌ی ساڵی رابردوودا 4.2ملیار یۆرۆ قازانج بكات‌و هیوادارن به‌نمایشكردنی مۆدێل‌ه نوێیه‌كانی
ئۆتۆمبێلی چ������وار ده‌رگای پانامه‌را تا كۆتایی ئه‌مساڵ بگه‌ین‌ه گه‌شه‌ی دوو ژماره‌ی������یو قازانج������ی 13.3%یان هه‌بێت. ش������یكارانی ب������واری ئۆتۆمبێل لهو بڕوایه‌دان گرێبه‌ست‌ه جۆراوجۆره‌كانی ئیمزاك������راوی نێوان پۆرش������هو فۆلكس واگ������ۆن بووه‌ت‌ه هۆی به‌الرێ������دا بردنی ئهو كۆمپانیایه له‌رێگه‌ی سه‌ره‌كی به‌رهه‌مهێنان.
ڵ GM ركابه‌رایه‌تی نیسان له‌گ ه كۆمپانیایئۆتۆمبێلی نیس������ان مۆتۆرزی واڵتی ژاپ������ۆن كه له‌سه‌ره‌تای ئه‌مساڵه‌و‌ه ش������ه‌ڕێكی گه‌وره‌ی له‌س������ه‌ر نرخ لهگهڵ كۆمپانیای جینراڵ مۆتۆرز ده‌ستپێكردووه ،به‌هیوای‌ه هێڵی به‌رهه‌مهێنانی ئۆتۆمبێلی ته‌واو ئه‌لكترۆنیكی خۆی به‌پاتری لیتیۆمی یۆنی له‌ساڵی 2012هوه ده‌ست به‌كار بكات.
وته‌بێژی نیس������ان جه‌ختی لهو خاڵ‌ه كردهوه كه ئهو كۆمپانیایه بۆوه‌رگرتنی پش������كی زیات������ر له‌بازاڕی ئۆتۆمبێل‌ه ئه‌لكترۆنیكییه‌كان له‌جیهاندا نرخی ئهو ئۆتۆمبێل‌ه ده‌گه‌یه‌نێت‌ه كه‌مترین ئاس������ت تا بتوانێت لهگهڵ ئۆتۆمبێلسازه‌كانی دیكه به‌تایبه‌تی كۆمپانیای ئۆتۆمبێلی جینراڵ مۆتۆرز ،ركابه‌رایه‌تی بكات. كۆمپانیای نیسان ،سێیه‌مین ئۆتۆمبێلسازی گه‌وره‌ی واڵتی ژاپۆنه‌‌و ئۆتۆمبێلی ئه‌لكتریكی لیف كه ئۆتۆمبێلی ئه‌لكتریكی به‌رهه‌می ئهو كۆمپانیایه له‌سه‌ره‌تای ساڵی داهاتوو‌ه ده‌خرێت‌ه بازاڕه‌وه.
فۆرد هێڵێكی له‌واڵتی‌تایله‌ند ده‌كاته‌و ه كۆمپانی������ای ئه‌مریك������ی فۆرد رایگه‌یاند هێڵێكی به‌رهه‌مهێنانی نوێ له‌تایله‌ندا دهكاتهوه. ئهو هێڵ������ی به‌رهه‌مهێنان‌ه نوێی‌ه ك������ه له‌رویان������گ داده‌مه‌زرێت، زیات������ر له‌هه‌م������وو به‌رهه‌مه‌كان له‌سه‌ر به‌رهه‌مهێنانی به‌رهه‌می پڕفرۆشی فوكوس كارده‌كات.
بی ئێم ده‌بلیو ....ل ه كارگه‌یه‌كی وێرانه‌و ه تا ئه‌مڕۆ به‌شی دوو‌هم‌و كۆتایی بی ئێم ده‌بلیو له‌ساڵی 1994دا كۆمپانیای به‌ریتانی رۆڤه‌ری كڕییه‌وه. ئهو كۆمپانیایه تا س������اڵی 2000پێش ئه‌وه‌ی بگات‌ه قۆناغ������ی زه‌ره‌ردانی زۆر له‌الیه‌ن بی ئێم ده‌بلی������ۆو‌ه به‌ڕێو‌ه ده‌برا، ب������ه‌اڵم به‌هۆی ئهو زه‌ره‌ران������هوه بی ئێم فرۆشتی به‌كۆمپانیای فۆنیكس‌و له‌بری ئهو كۆمپانیای مینی كڕییه‌وه. گروپی BMWله‌ساڵی 2006دا نزیكه‌ی 17ملیۆن پاوه‌ندی بۆدرووس������تكردنی ئاكادیمی������ای خۆی له‌واڵت������ی به‌ریتانیا س������ه‌رفكرد‌و به‌رهه‌مه‌كانی كارگه‌كه‌ی خۆی له‌سنووری یهك ملیۆن ئۆتۆمبێل تێپه‌ڕاند. كۆمپانیای ئۆتۆمبێلی بی ئێم ده‌بلیو دوای تێپه‌ڕاندنی ئه‌زمونی بچوكی هاوكاری له‌پیشه‌س������ازییه‌كانی دیكه‌دا ،ئێستا كار
له‌بواره‌كانی دیزاین‌و درووس������تكردنی ناو ماڵه‌كان ،چنین������ی ئامێره‌كانی ناو كابینه‌ی فڕۆكه‌وان‌و ژووری فڕۆكه‌وان له‌فرۆكه‌كانی جیتی كه‌سێتی دا ده‌كات. بی ئێم ده‌بلیو كه پێش������تریش له‌بواری پیشه‌س������ازی پۆش������اك ،به‌رهه‌مهێنانی پاسیكڵ ،درووستكردنی جانتای سه‌ف‌هر‌و ته‌نانه‌ت هیدفۆنیشدا ئه‌زمونی ههبووه ،ئهو ئه‌زموون‌ه نوێی‌ه به "په‌یوه‌ندی دووالیه‌نه" ناوده‌بات. بی ئێم ئه‌مجاره‌یان ده‌یه‌وێت ئه‌زمونێكی نوێی له‌پیشه‌سازییه‌كی گهورهو هه‌ستیاردا هه‌بێت ،له‌ئێستادا دیزاینی ناوخۆی سه‌د فرۆك‌ه ی جێتی تایبه‌تی له حه‌وت ره‌نگ‌و دیزاینی جیاوازدا ئهنجامداوهو به‌خێرایی ده‌بێت وه‌اڵمی شه‌ش سه‌د داوای دیكه‌ش بداته‌وه .ئهو جێت‌ه تایبه‌تان‌ه زیاتر نمونه‌یه‌كی سه‌ره‌تایین به‌تایبه‌تمه‌ندی زۆر تایبه‌ته‌وه‌‌و به‌ئیلهام وه‌رگرتن له‌دیزاینی ناوخۆیی
نمون‌ه جیاوازه‌كانی ئۆتۆمبێله‌كانی بی ئێم ده‌بلیو ،رازێنراونه‌ته‌وه. له‌ڕاس������تیدا ئهو تێروانین‌ه نوێی‌ه بووه‌ت‌ه هۆی ئه‌وه‌ی دیزاین������ی ناوخۆیی فڕۆك‌ه له‌دیزاینێك������ی هه‌میش������ه‌یی‌و كۆن������هوه ببێت������ه دیزاینێكی لۆك������س ،ئه‌مڕۆیی‌و سه‌رنجراكێش. ته‌وه‌ری دیزاین‌و جوان������كاری ناوه‌وه‌ی ئۆتۆمبێله‌كانی به‌رهه‌می ئهو كۆمپانیای چه‌ندینجار له‌ساڵی رابردوودا له‌پێشانگا جیاوازه‌كاندا نمایش������كراوهو پێشبینی ده‌كرێت له‌داهاتوودا زیاتر جه‌ختی له‌سه‌ر بكرێته‌وه. به‌هه‌رحاڵ ئێس������تا كۆمپانیای BMW به‌زیات������ر ل������ه 96000كارمه‌ن������ده‌و‌ه له‌سه‌رانس������ه‌ری جیهان������دا ،به‌یه‌كێك له‌باشترین‌وبه‌كارهاتووترینكۆمپانیاكانی جیهان دێته ئه‌ژمار‌و به‌ته‌نها له‌س������اڵ ی رابردوودا داهاتی 50ملیار یۆرۆ بووه.
فۆرد بۆوه‌رێخستنی ئهو هێڵی به‌رهه‌مهێنان‌ه كه ره‌نگ‌ه له‌ساڵی 2012هوه دهس������ت به‌كاربێت، نزیك������هی 450ملی������ۆن دۆالر سه‌رمایه‌گوزاری ده‌كات .هێڵی مۆنتاج������ی نوێی ف������ۆرد زیاتر بۆناوچه‌ی ئاس������یا ـ پاسه‌فیك دیزاینكراوه‌‌و له‌قۆناغی كۆتاییدا
ده‌توانێ������ت س������اڵی 150هه‌زار ئۆتۆمبێل به‌رهه‌م بهێنێت. به‌ڕێوه‌به‌ران������ی ف������ۆرد ب������اس ن ك������ه 2200 ل������هوه ده‌ك������ه كرێ������كار بۆبه‌ڕێوه‌بردنی ئهو هێڵ‌ه داده‌مه‌زرێن������نو ئه‌گه‌ری درووس������تكردنی "مه‌زدا"2ش، لهو هێڵه‌دا ههیه.
به‌رهه‌مهێنانی ئۆتۆمبێل 57%گه‌شه‌ی كردوو ه به‌پێی راپۆرتی فایننشاڵ تایمز به‌رهه‌مهێنانی جیهانی ئۆتۆمبێل له‌سێ مانگی یه‌كه‌می ئه‌مساڵدا 57%گه‌شه‌ی كردووه. به‌پێی لێكدانه‌وه‌ی رۆژنامه‌ی فایننشاڵ تایمز به‌رهه‌مهێنانی جیهانی ئۆتۆمبێل له‌وماوه‌یه‌دا له‌واڵتانی چین ،ژاپۆن ،كه‌نه‌دا ،مه‌كسیك‌و به‌ریتانیا زیاتر له 50%بووه ،هه‌روه‌ها باردۆخی به‌رهه‌مهێنانی ئۆتۆمبێل له‌ناوچه‌ی ئه‌مریكای باشووریش باش بووه ،به‌شێوه‌یه‌ك ك������ه به‌رهه‌مهێنانی ئۆتۆمبێل له‌ئه‌رجه‌نیتن كه تووش������ی قه‌یران ب������ووه گه‌یش������تووه‌ت‌ه 680هه‌زار ئۆتۆمبێل‌و به‌ر هه‌مهێنا ن������ی ئۆتۆمبێل له‌به‌رازیلیش گه‌ش������ه‌یه‌كی زۆری كردووه.
مسیۆبۆشی نرخی ئۆتۆمبێل ه كاره‌باییه‌كه‌ی كه‌مده‌كاته‌و ه ئهگهرچی زۆرێك له‌ئۆتۆمبێلسازه‌كانی جیهان له‌رێگه‌ی درووستكردنی ئۆتۆمبێل‌ه ئه‌لكترۆنیكییه‌كاندا به‌خێرایی هه‌نگاو هه‌ڵده‌ێنه‌وه‌‌و هه‌وڵده‌ده‌ن ئۆتۆمبێلی پاك بۆ ژینگ‌ه درووست بكه‌ن، بهاڵم ئهوه ی جێگه‌ی نیگه‌رانیی‌ه به‌به‌رده‌وام ی به‌رزبوونه‌و‌ه ی نرخی ئه‌وجۆر‌ه ئۆتۆمبێالنه‌یه. كۆمپانیای میتسۆبیشی مۆتۆرز چواره‌مین ئۆتۆمبێلسازی ژاپۆن، به‌مدواییان‌ه رایگه‌یاندوو‌ه كه ده‌یه‌وێت به‌له‌به‌رچاوگرتنی ههندێك خاڵ ،نرخی ئۆتۆمبێل‌ه ئه‌لكترۆنیكییه‌كانی كه‌مبكاته‌وه. به‌ڕێوه‌به‌رانی میتسۆبیشی هیوادارن تاساڵی 2012بتوانن به‌رهه‌می ئه‌لكتریكی به‌ناوبانگی خۆیان ( )i-MieVتا 30%كهم بكهنهوه. كه‌مكردنه‌وه‌ی نرخی 22هه‌زار دۆالری ئهو ئۆتۆمبێل‌ه له‌كاتێكدا رووده‌دات كه هێلی به‌رهه‌مهێنانی زۆری ئهو ئۆتۆمبێل‌ه ده‌ست به‌كار بكاتهوه .ژاپۆنییه‌كان لهو بڕوایه‌دان كه له‌حاڵه‌تی به‌رهه‌مهێنانی زۆردا ده‌توانرێت نرخی كۆتایی پاتریی‌ه لیتیۆمی ـ یونییه‌كانی ئهو ئۆتۆمبێل‌ه كه هۆكاری سه‌ره‌كی گرانبوونی ئهو ئۆتۆمبێله‌یه ،كه‌متر بێتهوه.
شۆفێر ی خۆشه‌ویست رێز له كه‌مئه‌ندامان بگره‌و ئۆتۆمبێله‌كه‌ت لهو شوێنانه رامه‌گر‌ه ک‌ه بۆ ئه‌وان ته‌رخان كراوه
12
یه‌کشه‌ممه
ژماره 31:
2010 /7/4
نه‌خۆشی ده‌روون ی پیره‌كان په‌یوه‌ند ی ب ه گه‌نجێتییه‌و‌ه هه‌ی ه
ئهو گه‌نجان‌ه ی جگه‌ره‌ده‌كێش������نو بێهۆش������كه‌ره‌كان م������ادد‌ه به‌كارده‌هێنن‌و ڕه‌فتار ی پڕمه‌ترس ی ده‌نوێنن ،زیاتر دووچار ی كێشه ده‌روونییه‌كان دهبنهوه له‌سه‌رده‌م ی پیری������دا .به‌پێ������ی لێكۆڵینه‌و‌ه ی پزیشكان ی زانكۆ ی ماساچوست، هه‌موو ئهو كه‌س������انه ی له‌ته‌مه‌ن ی 15-30ساڵ ی دووچار ی كێشه‌ی ده‌روون������یو خ������راپ ره‌فتاریی دهبنهوه ،ئهگهر ی توش������بوونیان به‌نه‌خۆش������یی‌ه ده‌روونیی������ه‌كان له‌ته‌مه‌ن������ ی پیری������دا له‌رێژه‌یه‌ك ی به‌رزدایه. به‌پێ ی لێكۆڵینه‌وه‌ك‌ه ی ئهو زانكۆیه: به‌ڕێ������ژ‌ه ی 90%ی پی������اوان‌و 60%ی ژن������ان كه پێش ته‌مه‌ن ی 30ساڵ ی به‌نائاس������وده‌ی ی ژیاون، یاخود ڕووبه‌ڕوو ی نه‌خۆش������یی‌ه ده‌روونییه‌كان������ ی وهك خه‌مۆكی، ڕاڕای ی بوونهتهوه ،ئهوا به‌ئاستێك ی زۆر ب������ه‌رز كاریگهری ی خراپ ی له‌ژیان ی ئاینده‌ی������ان ده‌بێت ،واتا كێش������ه‌كان ی ته‌مه‌ن������ ی گه‌نج ی له‌قۆناغ ی پیریدا ڕه‌نگ ده‌داته‌وه. ئه‌نجام������ ی ئ������هو لێكۆڵینه‌وانه‌ش گه‌یش������توونه‌ت‌ه ئهو راس������تییه ی كه ته‌مه‌ن������ ی منداڵی‌‌و گه‌نجێتی، سه‌ره‌تا ی دروستبوون ی كه‌سێت ی مرۆڤ‌ه تا سات ی مردن.
ی ی گه‌نجێت ی ته‌مه‌ن درێژكردنه‌و ه به‌ده‌ست خۆته!
ناوه‌ند ی ته‌ندروست ی مرۆڤایه‌ت ی له‌چه‌ند ئامۆژگارییه‌كدا ،ڕێنمایی تۆ ده‌كات تا قۆناغ������ ی گه‌نجێتیت ته‌مه‌ندرێژتر بكه‌یت‌و به‌شۆخ‌و شه‌نگ ی یاخود قۆزو قیت ی بمێنیته‌وه. ئهو ناوه‌ند‌ه دوا ی لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ك له‌سه‌ر ئهو مرۆڤان‌ه ی به‌پێ ی ته‌مه‌نیان هێشتا ه������ه‌ر گه‌نجن ،گه‌یش������تۆت‌ه كۆمه‌ڵێك ئه‌نجام ی زانستی‌‌و رایده‌گه‌یه‌نێت كه چه‌ند هۆكارێك كاریگه‌رییان له‌سه‌ر به‌گه‌نجێت ی مانه‌وه‌و خورتبوون ی مرۆڤ
ههیه كه دیارترینیان بریتیی‌ه له‌ژیان له‌ناو ه������ه‌وا ی پاكژدا ،خۆپاراس������تن له‌خواردن ی كافه‌ئی������ن ،دووركه‌وتنه‌و‌ه له‌جگه‌ره‌كێشان ،به‌كارنه‌هێنان ی مادد‌ه كحولیی������ه‌كان ،وه‌رزش������كردن‌و تێر خه‌وی ،چونكه ههر مرۆڤێك له‌ماو‌ه ی ژیانی������دا ئهم مه‌س������ه‌الن‌ه ی له‌به‌رچاو گرت ،ئهوا به‌دڵنیاییه‌و‌ه پێست ی د‌هم‌و چاو ی به‌جوان������ ی ده‌مێنێته‌وه‌و توانا ی گه‌نجێتیش ی الواز نابێت. ه������ه‌ر ل������هو لێكۆڵینه‌وه‌ی������ه‌دا هاتووه:
ڕێگاكان ی هه‌ڵبژاردن ی هاوسه‌رێك ی سه‌ركه‌وتوو تائێستا چه‌ندین پێوه‌رو مه‌رج بۆ ده‌ستنیشانكردن ی هاوسه‌ر له‌الیه‌ن كوڕان‌و كچانه‌و‌ه دیار ی كراوه، ئهم پێوه‌ران‌ه ی خواره‌وه‌ش نوێترین ڕێسا زانس������تییه‌كان ی زانكۆ ی ڤییه‌ننا ی نه‌مسای‌ه كه له‌الیه‌ن چه‌ند پسپۆڕێك ی بوار ی سایكۆلۆژیی‌و كۆمه‌ڵناس������ییه‌و‌ه ئاماده‌كراو‌ه كه بریتین له‌و‌ه ی به‌پێی توانا ،له‌ڕوو ی دارایی������هوه ه������ه‌ردوو خێزانه‌ك‌ه هاوش������ان ی یه‌كتر ب������ن .ئهگهر كوڕو كچه‌ك‌ه خه‌ڵك ی یهك شار نه‌بن ،به‌الیه‌ن������ ی كه‌مه‌و‌ه له‌ڕوو ی دابونه‌ریته‌و‌ه له‌یه‌كتر نزیك بن. تێڕوانینه‌كان ی هه‌ردوو خێزانه‌ك‌ه له‌ڕوانگ‌ه ی مه‌زهه‌بی ،سیاس������ی، كۆمه‌اڵیه‌ت������یو ش������ێو‌ه ی ژیانه‌و‌ه له‌یه‌كتر نزیك بن .گونجانێك ی جه‌س������ته‌ییان له‌نێواندا بێت ،بهو ئه‌ندازه‌ی‌ه ی ك������ه جیاوازییه‌ك ی ئه‌وتۆ له‌نێوانیاندا به‌د ی نه‌كرێت. له‌خێزانه‌كانیاندا باوكس������االر ی یان دایكس������االر ی به‌شێوه‌یه‌ك ی
ڕه‌ه������ا تیایدا پی������اد‌ه نه‌كرێت. له‌ڕوانگ‌ه ی ئاس������ت ی خوێندنهوه جیاوازییه‌ك������ ی به‌رچاوی������ان نهبێت .له‌س������لیقه‌و حه‌زیان بۆ هه‌ڵبژاردن ی شوێن ی نیشته‌جێبوون یان ژینگ������ه ی كار ناكۆك نه‌بن. له‌ڕو ی ش������ێواز ی بیركردنه‌وه‌و هزر ی كۆمه‌اڵیه‌تیانه‌و‌ه له‌یه‌كتر نزیك بن .جیاوازیی‌ه كه‌سێتی‌‌و تایبه‌تمه‌ندیی‌ه ڕه‌فتاریه‌كانیان زۆر له‌یه‌كتر دوورنه‌بن .تا ئهو ئاست‌ه ی ده‌كرێ ،ئاس������ت ی هۆشمه‌ندی‌‌و ئاقڵمه‌ندی������ان له‌یه‌كتره‌و‌ه نزیك بێ������ت .له‌تێڕوانین ی سیاس������یو گۆشه‌نیگا ی ڕه‌فتاره‌و‌ه له‌یه‌كتر نزی������ك ب������ن .ك������چ‌و كوڕهكه سه‌ربه‌خۆی ی تێڕوانینیان هه‌بێت، واتا خۆیان له‌كاروبار ی ژیانیاندا بڕیار بده‌ن نه‌ك السای ی ئه‌وانیتر بكهنهوه .له‌ڕوانگ‌ه ی بیركردنهوه ی ئاینیی������هوه له‌دووجه‌مس������ه‌ر ی ناكۆكدا نه‌بن ،ئهم مه‌سه‌له‌ی‌ه زۆر چاره‌نوسسازه.
ی شێرپه‌نجه‌ی ه یۆگا باشترین ڕێگاچار ه
توشبووان به‌نه‌خۆش ی ش������ێرپه‌نج‌ه كه رۆژبه‌رۆژ له‌سه‌ر ئاست ی جیهان‌و ته‌نانه‌ت كوردستانیش له‌زیادبووندایه، پزیشكان دوا ی نائومێدبوون له‌چه‌ندین جۆر چاره‌سه‌ر ی كیمیایی ،ئێستا یۆگا به‌دواچار‌ه ی ئهو نهخۆشییه كوشنده‌ی‌ه داده‌نێن. د.ریمۆند پس������پۆڕ له‌زانكۆ ی رۆچس������ته‌ر له‌ویالیه‌ت ی نیوی������ۆرك رایگه‌یاند: تائێس������تا چاره‌سه‌رێك ی ته‌واوه‌ت ی بۆرزگاركردن ی توش������بووان به‌نه‌خۆش������ ی شێرپهنجه نییه ،بهاڵم یۆگا توانیویه‌ت������ ی له‌ڕێگاچ������ار‌ه الوه‌كییه‌كانی تر باشتر بێت. ئهو پسپۆڕ‌ه دوا ی لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ك ی مه‌یدان ی له‌س������ه‌ر 410توشبوو به‌نه‌خۆش������ییه‌كان ی ش������ێرپه‌نج‌ه ك������ه م������اوه ی دوو س������اڵ ی خایاند، ئاش������كرایكرد كه به‌ڕێژ‌ه ی 75%ی به‌شداربوون ی ئهو لێكۆڵینه‌وه‌ی‌ه به‌هۆ ی یۆگاو‌ه بارودۆخ ی ته‌ندروستیان به‌ره‌و باشبوون چووه ،پێویسته ههر مرۆڤێكیش بۆدووركه‌وتنه‌و‌ه له‌م نهخۆشییه كوشندانه، الیه‌ن ی كهم مانگان‌ه 80خوله‌ك یۆگا بكات واتا هه‌فت‌ه ی دووج������ارو ههر جار‌ه ی 10 خوله‌ك یۆگا ئه‌نجام بدات.
دووركه‌وتنه‌و‌ه لهو دیاردان‌ه ی له‌سه‌ره‌و‌ه ئاماژه‌یان بۆكرا ،مه‌ترس ی توشبوون به‌نه‌خۆشییه‌كان ی دڵ بهتایبهت سه‌كته، په‌ستان ی خوێن‌و نه‌خۆش ی شه‌كره‌ش به‌ڕێژ‌ه ی 65%كهم دهكاتهوه. پێویسته بوتر ێ ناوه‌ند ی ته‌ندروست ی مرۆڤایه‌ت ی كه باره‌گا سه‌ره‌كییه‌ك‌ه ی له شار ی له‌نده‌نه ،سه‌رجه‌م لێكۆڵینه‌وه‌كان ی له‌بوار ی پزیش������كیدان بهتایبهت ئهو كێشان‌ه ی مرۆڤ ی ئه‌مڕۆ به‌ده‌ستییه‌و‌ه ده‌ناڵێنێت.
ی د هم‌وچاو په‌ڵ ه ی ئاسان ی به‌رباڵو ،چاره‌سه‌رێك نه‌خۆشییه‌ك ی داووده‌رمان. .5زۆر به‌كارهێنان ی جوانكاری‌‌و ئارایش������ت بهتایبهت كه .6ده‌رمان������ هه‌ریه‌ك مادده‌كانی سورالین ،هێكسا كلۆرڤینیان ی د‌هم‌وچاو. ی په‌ڵ‌ه تێدایه‌و ده‌بێته‌هۆ ی ی پێست ی د‌هم‌وچاو له‌ڕه‌نگ ی پێست :په‌ڵ‌ه .7ره‌نگ ی ره‌ش. ی پێست ێ وهك له‌ڕه‌نگ ی زیاتر به‌ده‌رده‌كه‌و سپ
ی ی خانمان ی كه زۆرین������ه به‌رباڵوتری������ن نه‌خۆش������ ی د‌هم‌و چاوه، ی هه‌راسان كردووه ،په‌ڵ‌ه كۆمه‌ڵگاكه‌مان زۆرتریش لهو ئافره‌تانه‌دا دروست ده‌بێت كه سكپڕن ی ده‌خۆن‌و پێستیشیان ئه‌سمه‌ره. ی دژه‌سكپڕ یان حه‌ب ی پێست، ی تۆكیۆ بۆنه‌خۆشییه‌كان ی پزیشكان ناوه‌ند ی لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ك له‌سه‌ر دوو هه‌زار ئافره‌ت كه دوا ی پێست بوون، ی په‌ڵه‌و نه‌خۆشیه‌كان د‌هم‌و چاویان توش ی سه‌باره‌ت به‌چاره‌س������ه‌ریش ،ئهم ناوه‌ند‌ه كۆمه‌ڵێك ی كه هۆكار‌ه سه‌ره‌كییه‌كان گه‌یشتوونه‌ت‌ه ئهو ئه‌نجام‌ه ی خستۆته‌ڕوو كه بریتین له: چاره‌سه‌ر ئهم نهخۆشییه بریتین له: ی ێ ڕێنمای ێ توش������بوو ئارام بگرێ������ت‌و به‌ب .1ده‌ب ی ئ������ه‌م په‌ڵه‌ی‌ه دهگهڕێتهوه پزیشك ،داوده‌رمان به‌كارنه‌هێنێت. ی ئافره‌ت :هۆ .1س������كپڕ ی دژه‌سكپڕی. ی حه‌ب ی ئافره‌ت .2به‌كارنه‌هێنان ی كه به‌سه‌ر هۆڕمۆنه‌كان بۆئه‌و گۆڕانكاریان‌ه ی خۆر لهههموو وه‌رزه‌كاندا ی .3خۆپاراستن له‌تیشك ی سكپڕی ،ئه‌مه‌ش كاریگه‌رییه‌ك‌ه ڕووده‌دات له‌كات ێ كاڵو ی له‌زس������تانان‌و هاوین������دا ده‌ب������ بهتایبهت������ ی 75%ه. به‌ڕێژ‌ه ی خۆر. ێ بۆ خۆپاراستن له‌تیشك به‌كاربهێنر ی سكپڕی. ی حه‌ب .2به‌كارهێنان ی پێویستیش������دا ،داوا له‌خانمان ده‌كه‌ن كه .4له‌كات ی به‌پێست. ی سه‌رووه‌نه‌وشه‌ی ی تیشك .3به‌ركه‌وتن ی ی پزیشك ی د‌هم‌وچاو ،س������ه‌ردان ی په‌ڵ‌ه ی هێلكه‌دان :ئه‌مه‌ش هۆیه‌ك‌ه له‌هۆیه‌كان بۆ چاره‌س������ه‌ر .4گرێ تایبه‌ت به‌پێست بكه‌ن ی د‌هم‌و چاو. ی په‌ڵ‌ه په‌یدابوون
ی گه‌شبین؟ چۆن ده‌بن ه كهسێك چه‌ن������د خوله‌كێك زووت������ر زه‌نگ ی به‌یان������ی لێبدات ،كاتێك ی كه‌متر بۆ نانخواردن‌و خۆڕازاندنه‌و‌ه ته‌رخان بك������ه ،به‌كورت������ ی ده‌ك������ر ێ بڵێین ئه‌وله‌ویه‌ت������ ی كارهكه بده به‌س������ه‌ر پشوویه‌ك ی كاتیدا ،به‌مجۆر‌ه ده‌توانیت به‌گژ ئ������هو بیره نیگه‌تیڤه‌دا بچیته‌و‌ه كه تۆیان به‌و‌ه مه‌حكوم كردبوو كه هه‌میش‌ه له‌كار دوابكه‌ویت.
گرنگترین پرس ی بوار ی ده‌روونناس ی ئهو هه‌قیقه‌ته‌ی������ه كه ئهگهر ئیراده‌ت هه‌بێت ،ده‌توانی ئهو خوو نه‌ریتان‌ه ی فێر ی بوویت ،وازیان لـ ێ بهێنیت‌و فه‌رامۆشیان بكه‌یت. لێكۆڵین������هوه نوێیه‌كان ی زانس������ت ی ده‌روونناس������ ی نیش������ان ی ده‌ده‌ن كه "گه‌شبین ی كرده‌یه‌ك ی ده‌روونیی‌ه"و هه‌موو مرۆڤێك ده‌توان ێ به‌باش������ ی فێ������ر ی ببێت ،لێ������ره‌دا به‌رنامه‌یه‌ك ده‌خه‌ین������ه‌ڕوو كه له‌چ������وار قۆناغ ڕاهێنان له‌سه‌ر سه‌ركه‌وتن بكه: پێكهاتووه‌و هاریكاریت ده‌كات ببیت‌ه له‌تاقیكردنه‌وه‌كان������دا ،ههن������د ێ مرۆڤێك ی گه‌شبین‌و به‌پۆزه‌تیڤان‌ه بیر كه‌س ی به‌ش������داربوو لهو بڕوایه‌دان له‌خۆت‌و چوارده‌ورت بكه‌یته‌وه. ئه‌نجامێك ی باش به‌ده‌س������تده‌هێنن، زۆر به‌ش������داربووش چاوه‌ڕوان������ ی ئ������ه‌وه‌ن ده‌رنه‌چ������ن .ئه‌گ������ه‌ر بۆئه‌و به‌گژ بیروباوه‌ڕ‌ه نیگه‌تیڤه‌كاندا تاقیكردنه‌وه‌ی������ه ی له‌به‌رده‌متدای������ه، بچۆره‌وه: وادابن ێ كاتێك ی دره‌نگ گه‌یشتویته‌ت‌ه هه‌س������تت به‌نیگه‌ران ی ك������رد ئهوا ش������وێن ی كاركردنه‌ك‌ه ی خۆت ،به‌ر رۆژێك به‌ر له‌تاقیكردنه‌وه ،ڕاهێنان ی له‌و‌ه ی خۆت سه‌رزه‌نش������ت بكه‌یت‌و له‌سه‌ر بكه .ده‌فت‌هر‌و پێداویستییه‌كانی بڵێیت" :من هه‌میش‌ه دره‌نگ ده‌گه‌م‌ه تر ی تاقیكردن������هوه ئام������اد‌ه بكه، شوێن یكاركردن"،هه‌ڵسه‌نگاندنێك ی به‌ش������ێوه‌یه‌ك ی هه‌ڕه‌مه‌ك������ ی هه‌ند ێ وردو دروست بۆ خۆت بكه ،هه‌وڵ پرسیار دابنێ‌‌و پاشان به‌پشتبه‌ستن بده ئهوه بهێنیت������هوه یادت دواكات به‌خوداو هێز ی یاده‌وه‌ریت ،ده‌ست كه دره‌نگ گه‌یشتیت‌ه سه‌ركاره‌ك‌ه ی به‌خۆتاقیكردنه‌و‌ه بك������ه .هێنده‌ش خۆت كه ی ب������وو؟ دوێنێ؟ نهخێر ،ئ������ه‌م ڕاهێنان‌ه بكه ت������ا به‌ب ێ ترس هه‌شت هه‌فت‌ه له‌مه‌وپێش بوو .ئایا ئهم س������ه‌ركه‌وتن له‌خۆتاقیكردنه‌وه‌كه‌تدا دواكه‌وتن‌ه ی تۆ له‌به‌ر ئهمه بوو لهخهودا به‌ده‌ستده‌هێنیت .له‌كات ی تاقیكردنه‌و‌ه مابوویته‌وه‌و ته‌مه‌ڵیت له‌خه‌وهه‌ستان ڕاسته‌قینه‌كه‌شدا ،پشت به‌ئیراد‌ه ی كرد؟ یاخود كوڕ‌ه گه‌نجه‌كه‌ت دوێن ێ خۆت ببه‌سته. شه‌و ئۆتۆمبێله‌كه‌ت ی په‌كخستبوو و متمان‌ه به‌كه‌سایه‌تیت ببه‌خشه: تۆش ناچاربوویت بچیت‌ه ال ی فیته‌ر؟ هه‌وڵ بده هه‌میش‌ه به‌دوا ی چاره‌سه‌ردا سه‌ركه‌وتنه‌كان ی ڕابردووت بهێنه‌و‌ه بگه‌ڕێی������ت ،به‌رنام������ه ی كاته‌كانت ی������اد ،ئ������هو ڕێككه‌وت‌ه باش������انه ی ڕێكبخ������ه ،بۆنمون‌ه با كاتژمێره‌كه‌ت ڕووبه‌ڕووت بوونهتهوه وهك ئه‌نجامێك ی
هه‌وڵه‌كان ی خۆت لێكدانه‌وه‌ی بۆ بكه. ئهو وێنان‌ه ی له‌پشووه‌كاندا گرتووته‌‌و زۆر ج������وان‌و نایاب ده‌رچوون نه‌ك له‌به‌رئ������هوه نهبووه ك������ه كامێراك‌ه ی باش بووه ،بهڵكو به‌هۆ ی لێهاتوویی‌‌و كه‌سایه‌تیی‌ه باش������ه‌ك‌ه ی تۆو‌ه بووه. سه‌ردان‌و میواندارییه‌كانت له‌گه‌شت‌و سه‌یراندا س������ه‌ركه‌وتوو بووه ،نه‌ك له‌به‌رئ������هوه ی ته‌نه������ا هه‌لومه‌رجه‌ك‌ه باش بووه ،بهڵكو به‌هۆ ی ئاماده‌گی‌‌و لێهاتوویی‌ه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كه‌ته‌و‌ه بووه. ڕێز‌و ستایش ی سه‌ركه‌وتنه‌كان ی خۆت بكه (له‌كات ی س������ه‌ركه‌وتندا جه‌ژن بگێڕه ،دڵنیابه دوا ی ههر شكستێكیش چانس بۆ سه‌ركه‌وتن ههیه) .هه‌ست به‌شاناز ی س������ه‌ركه‌وتنه‌كانت خۆت، هه‌ستێك ی باش‌و توانستێك ی به‌هێز ی متمانه‌به‌خۆبوونتپێده‌به‌خشێت.
ئامانجه‌كانت ده‌ستنیشان بكه: به‌ورد ی ئهو ئامانج‌ه گهورهو گچكان‌ه ده‌ستنیش������ان بكه كه له‌به‌رنامه‌تدای‌ه كار بۆبه‌دیهێنانیان بكه‌یت ،بۆنمون‌ه ئهو ئهركه بخه‌ر‌ه ئه‌ستۆ ی خۆت كه هه‌فت‌ه ی جارێك به‌شێوه‌یه‌ك ی دڵخواز له‌دام������ه‌زراو‌ه خێرخوازییه‌كان������دا چاالك ی بكهی������ت .هه‌ند ێ ئامانجی گهورهو بچوك ده‌ستنیشان بكه كه بۆ ژیانت گرنگن ،تا له‌ژێر بار ی گران ی ئه‌ركه‌كانت شكست نه‌خۆیت ،هه‌ست ب������ه‌وزه‌و توانس������ته‌كان ی خۆت بكه، چونكه ههستكردن به‌توانسته‌كانت نیش������انه‌و هێز ی پێشكه‌وتن ی مرۆڤ‌ه گه‌شبینه‌كانه.
ژماره 31:
یه‌کشه‌ممه 2010 /7/4
"خوێندنگ ه ئه‌هلییه‌كان بۆ ده‌وڵه‌مه‌نده‌كانه"
15
به‌هۆ ی زۆر ی نرخه‌كانیانه‌و‌ه منداڵ ه هه‌ژاره‌كان له‌خوێندنگ ه ئه‌هلییه‌كان بێبه‌ش ده‌بن ی به‌هۆی كرانه‌و‌هی هه‌رێم ی كوردستان به‌ڕوو ی واڵتان‌و هاتنه‌ناوه‌و‌ه ی ی بوار وه‌به‌رهێنه‌ران پهروهرده ڕۆژ به‌ڕۆژ كردنهوهی قوتابخان ه ئه‌هلییه‌كان ڕوو ی له‌زیادبوونه‌‌و نرخ خوێندنیش تیایاندا له‌به‌رزبوونه‌وه‌دایه.
هۆگر كه‌مال له‌سلێمان ی ئهو جیاوازیی‌ه زۆر‌ه ی له‌ش������ێواز ی خوێندن������ ی حكوم������ یو خوێندنگ‌ه ئه‌هلییه‌كان������دا هه‌ی������ه نرخ ی ئهو خوێندنگایان������ه ی به‌رزكردۆته‌وه‌و به‌ڕێوه‌به‌ر ی خوێندنگ‌ه ئه‌هلییه‌كانیش له‌وه‌زاره‌ت ی پ������هروهرده ئاماژه به‌و‌ه ده‌دات ك������ه خوێندنگ‌ه ئه‌هلییه‌كان بۆ زیادكردن ی نرخ ده‌بێت وه‌زاره‌ت ئاگادر بكهنهوه. الن‌ه سه‌ردار ،خوێندكار ی قۆناغ ی چواره‌م������ ی ئاماده‌ی������ ی له‌كۆلێژ ی سلێمان ی نمونه‌ی ی خۆشحاڵ‌ه به‌و‌ه ی ماو‌ه ی س������اڵێك‌ه له‌خوێندنگه‌یه‌ك ی ئه‌هل ی ده‌خوێنی ،ئهو 1750دۆالر ی له‌به‌رامبه‌ر خوێندن ی ئه‌مساڵیدا داوه به‌خوێندنگه‌ك‌ه "من ماو‌ه ی ساڵێك‌ه هات������وم بۆ ئێر‌ه بخوێنم به‌ڕاس������ت ی زۆر سودم لێ ی وه‌رگرتو‌ه بهتایبهت له‌ڕوو ی زمانه‌وه" ،بهاڵم ئه‌وه‌ش������ ی نه‌ش������ارده‌و‌ه كه جیاوازییه‌ك ی زۆر
به‌رزیی نرخی خوێندنگا ئه‌هلییه‌کان هه‌ندێجار جیاوازی چینایه‌تی دروست
له‌نێ������وان خوێندنگ������ه حكومیی‌و ئه‌هلیی‌ه نمونه‌ییه‌كاندا به‌دیده‌كات، "من له‌خوێندنگ������ه ی حكوم ی بووم نه‌مده‌وێرا سه‌یر ی مامۆستاكان بكه‌م، بهاڵم لێر‌ه وهك هاوڕ ێ واین". خوێندن بۆ ده‌وڵه‌مه‌نده‌كانه نرخ������ ی خوێندنگ������ه ئه‌هلییه‌كان له‌خوێندنگه‌یه‌كه‌و‌ه بۆ خوێندنگه‌یه‌ك ی ت������رو له‌قۆناغێكه‌و‌ه ب������ۆ قۆناغێك ی ت������ر جی������اواز ی هه‌ی������هو زۆرب‌ه ی قوتابخانه‌كانی������ش نرخیان له‌نێوان
1500بۆ 2500دۆالردایه. چاوان محه‌مه‌د خوێندكار ی یهك ێ له‌خوێندنگ‌ه نمونه‌ییه‌كان ی ش������ار ی سلێمانیی‌ه‌و باس له‌و‌ه ده‌كات كه ئهو خوێندنگایان‌ه بۆ ئهو كه‌س������انه‌ی‌ه كه ده‌وڵه‌مه‌ندن ،بهاڵم "خوێندنگه‌ك‌ه ی ئێم������ه داش������كاندن ده‌كات بۆئه‌و خوێندكاران‌ه ی نمره‌یان زۆر به‌رزه"، لهگهڵ ئه‌وه‌ش������دا ناوب������راو ئاماژه ی به‌وه‌دا كه ئێستا ده‌توان ێ به‌زمانه‌كان ی تورك������ یو ئینگلیز ی قس������ه بكات، "به‌هۆ ی ئهو خوێندنگ‌ه نمونه‌ییه‌و‌ه
به‌ڕۆڵ ی خۆیان هه‌ڵناس������تن ،وه‌گه‌رنا هاوواڵتی������ان ناچ������ار نه‌ده‌ب������وون منداڵه‌كانیان بنێرن‌ه ئهو خوێندنگ‌ه ئه‌هلیانه ،له‌به‌رئ������هوه ی "خوێندن ی چوارساڵ ی خوێندكارێك ی نمونه‌ی ی له‌وانه‌ی‌ه به‌هه‌ش������ت ساڵ ی خوێندن ی خوێندنگ������ه خوێندكارێك������ ی حكومییه‌كان بێت". جاوید سیواس������یكیل به‌ڕێوه‌به‌ر ی كۆلێ������ژ ی س������لێمان ی نمونه‌ی������ ی كچ������ان ئام������اژ‌ه ب������هوه ده‌دات كه ب������ۆ هه‌رخوێندكارێك������ی قۆناغ ی سه‌ره‌تای ی 2500دۆالر‌و بۆقۆناغه‌كان ی تر ب������ڕ ی 1750دۆالر وه‌رده‌گرن، بهاڵم "داشكاندنیشمان ههیه بۆئه‌و خوێندكاران������ه ی نمره‌ی������ان بهرزهو كه‌مده‌رامه‌تن". له‌الیه‌ك ی ت������ره‌و‌ه ره‌ن������ج مه‌حمود به‌ڕێوه‌به‌ر ی خوێندنگ‌ه ی جونیه‌ر ی نمونه‌ی ی ئه‌هل ی ب������اس له‌و‌ه ده‌كات كه س������ااڵن‌ه ب������ۆ خوێندن������ ی ههر ده‌کات فۆتۆ :هۆگر که‌مال خوێندكارێك ملیۆنێك‌و 500هه‌زار دیناری������ان لێوه‌رده‌گ������رن ،چونكه زۆرباش فێربووم". سه‌ردار قادر مناڵه‌ك‌ه ی له‌خوێندنگ‌ه ی "خوێندنگه‌ك������ه ی ئێم������ه بۆهه‌موو جونیه‌ر ی نمونه‌یی ئه‌هلیی ده‌خوێن ێو چینێك������ ی كۆمه‌ڵگه‌ی������هو هه‌م������وو ئاماژه به‌و‌ه ده‌دات كه نرخ ی وه‌رگرتن ی چینه‌كانمان الیه". خوێن������دكار له‌خوێندنگ‌ه ئه‌هلی یو ناتوانن نرخ زیاد بكه‌ن نمونه‌ییه‌كان به‌رزه" ،ئه‌وه‌ند‌ه ی من ئاگاداربم هیچ خزمه‌تگوزراییه‌كیش دانا محه‌مه‌د به‌ڕێوه‌به‌ر ی خوێندن ی نییه بۆ خوێندكاره‌كانمان‌و ده‌بێت ئه‌هل ی له‌دیوان ی وه‌زاره‌ت ی پهروهرده خۆش������یان خواردن لهگهڵ خۆیان ئاماژه به‌و‌ه ده‌دات كه نرخییان بۆ بێنن" ،ههربۆیه ناوبراو گه‌یشتوه‌ت‌ه خوێندنگ‌هئه‌هلییه‌كاندیاریكردوو‌ه‌و ێ نرخ زیاد بكه‌ن، ئهو بڕوای‌ه ی كه له‌ڕوو ی مامۆس������تا‌و هه‌ركاتێك بیانه‌و مه‌نهه‌جه‌و‌ه خوێندنگ‌ه حكومییه‌كان ده‌بێ������ت هۆكاره‌ك‌ه ی ب������ۆوه‌زاره‌ت
روون بكهنهوه" ،ئهگهر هۆكاره‌ك‌هی‌و به‌ڵگه‌كان ی له‌جێ������ ی خۆیدا بوون ئ������ه‌وا ده‌توانن نرخ زی������اد بكه‌ن"، وه‌گه‌رنا به‌ب ێ ڕه‌زامه‌ند ی وه‌زاره‌ت ناتوانن ئ������هو نرخ‌ه زی������اد بكه‌ن، چونكه "نرخه‌ك‌ه به‌پێوه‌رو تێچوون ی خۆیان داده‌نرێت ،به‌شێك ی زۆریان له‌واڵتانه‌و‌ه مامۆستا‌و كه‌لوپه‌له‌كانیان ده‌هێنن". لهگهڵ هه‌موو ئه‌وانه‌شدا دانا محه‌مه‌د ئاماژه ی ب������ه‌وه‌دا حكومه‌ت ی هه‌رێم به‌خۆڕای ی خوێندن������ ی بۆهه‌مووان دابینكردوو‌ه‌و "ئهگهر كه‌س������ێك توانا ی مادد ی باش بێت منداڵه‌كان ی ده‌خات‌ه ئهو قوتابخانانه". وه‌زاره‌ت ی په‌ره‌رد‌ه هاوكارییان ده‌كات زۆرێ������ك له‌خوێندنگ‌ه ئه‌هلییه‌كان له‌الی������ه‌ن حكومه‌ته‌و‌ه ه������اوكار ی ده‌كرێن‌و به‌ش������ێك له‌ك‌هل‌و پ‌هل‌و بینایانبۆدابینده‌كرێت. مامۆستا ره‌نج مه‌حمود ئاماژه ی به‌وه‌دا كه حكوم������ه‌ت ته‌نها له‌دابینكردن ی چه‌ند پێداویستیه‌ك ی وهك تاقیگ‌ه‌و كتێبخانه‌دا هاوكاری كردوون ،بهاڵم "تائێس������تا گرفت ی نه‌بون ی بینامان ههیه" ،بهاڵم به‌ڕێوه‌به‌ر ی قوتابخانه ئه‌هلیی������ه‌كان له‌وه‌زاره‌ت ی پهروهرده ئام������اژ‌ه ب������هوه ده‌دا كه ل������ه‌ڕوو ی ێ پێداویست ی تاقیگه‌و‌ه كتێب‌و هه‌ند یارمه‌تی������ان دهدهنو "له‌س������ه‌ره‌تادا ئهگهر پێیوست بكات بیناشیان بۆ دابین ده‌كه‌ین".
ی یاریی ه ئه‌لكترۆنییه‌كان ده‌بن له‌هاویناندا مندااڵن ئالود ه
"ئاڵوده‌بوون بهو یارییان ه منداڵ له‌ژیان ی واقیع ی داده‌بڕێ‌و ئه‌زموون ی كۆمه‌اڵیه‌تیش ی الوازده‌بێت" ی مانه‌وه‌یان ی زۆر به‌هۆ ی له‌به‌رده‌م شاش ه ته‌له‌ڤزیۆنه‌كان ی بۆسه‌یركردن یارییه ئه‌لكترۆنی‌‌و ئه‌فالمكارتۆنه‌كان زۆرێك ی له‌مندااڵن دوچار ئاڵووده‌بوون ده‌بن‌و ئه‌وه‌ش دهبێته هۆی ی زیانگه‌یاندن به‌الیه‌ن ی كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و جهستهی منداڵ.
ڕێباز سۆڵه‌ی ی له‌سلێمان ی زه‌نوێر نه‌جمه‌دین ی ته‌مه‌ن 12ساڵ به‌هۆ ی ئهوه ی ئه‌مس������اڵ له‌وانه‌كانیدا ده‌رچوو‌ه باوك ی پله‌یسته‌یشن ی بۆكڕیوه ،ل ه‌ئێستادا جگه‌له‌و‌ه ی ڕۆژان‌ه سه‌یر ی ئه‌فالمكارتۆن ده‌كات ،به‌ش������ێك له‌كاته‌كان ی به‌یار ی پله‌یسته‌یشنه‌و‌ه به‌سه‌رده‌بات" ،من ڕۆژان‌ه زیاد له‌دوو كاتژمێر یار ی به‌پله‌یسته‌یشن ده‌ك‌هم‌و س������ێ كاتژمێریش ته‌ماش������ا ی ته‌له‌ڤزیۆن ده‌كه‌م" ،ئه‌وه‌ش وایكردوو‌ه زیاتر حه‌ز به‌سه‌یركردن ی ئهو یاریان‌ه بكات كه شه‌ڕو ته‌قه‌یان تێدایه. له‌الیه‌ك ی ترهوه دونیا هاد ی ته‌مه‌ن شه‌ش
سااڵن ،وێڕا ی ئهوه ی لهگهڵ خێزانه‌كه‌ی سه‌یر ی ته‌له‌ڤزیۆن ده‌كات زیاد له‌چوار كاژێریش یار ی پله‌یسته‌یشن ده‌كات‌و خۆ ی وته‌ن ی ئهگهر دایك ی بهێڵ ی هه‌موو كاته‌كان ی به‌پله‌یسته‌یشن به‌سه‌ر ده‌بات، هاوكات محه‌مه‌د س������ه‌ردار كه ته‌مه‌ن ی 11س������اڵه ،له‌نێو یه‌كێك له‌بازاڕه‌كان ی فرۆشتن ی یارییه ئه‌لكترۆنییه‌كان به‌دوا ی س������ێگایه‌ك ده‌گ������ه‌ڕا تاوهكو بیكڕێ‌و لهماڵهوه ی������اری پێبكات" ،زیاتر حه‌زم له‌یار ی ته‌ڕه‌زان‌و ش������ه‌ڕه‌ته‌قه‌یه ،باوكم له‌به‌رئه‌و‌ه بۆم������ان ده‌كڕێت كه نه‌چین‌ه ده‌ره‌وه‌و لهماڵهوه دانیشین". دایكان‌و باوكان یارییه‌كان به‌خراپ ده‌زانن‌وده‌شیان كڕن ئ������ار ی عه‌بدولڕه‌حم������ان37 ،س������اڵ، هه‌رچه‌ند‌ه ده‌زان������ ێ زۆر به‌كارهێنان ی پله‌یسته‌یشن زه‌ره‌ر ی بۆمنداڵه‌كان ی ههیه، بهاڵم پله‌یسته‌یشن ی بۆ كڕیوون " ،ناچارم بۆیان بكڕم بۆئ������هوه ی نه‌چنه‌ده‌ره‌وه‌و تێكه‌ڵ ی منداڵ ی ك������ۆاڵن نه‌بن‌و فێر ی خوو ی خ������راپ نه‌بن" ،ههربۆیه ڕۆژان‌ه منداڵه‌كان ی ئاری ،زیاد له‌پێنج كاژێر یار ی به‌په‌لیسته‌یش������نه‌كه‌یان ده‌ك‌هن‌و ئه‌وه‌ش وایكردوو‌ه الس������ای ی فیلمه‌كان بكهنهوه" ،بهتایبهت شه‌ڕانییه‌كان". له‌الیه‌ك ی دیكه‌و‌ه تاڤگ‌ه عه‌لی34 ،ساڵ، باوه‌ڕ ی به‌و‌ه نیی������ه منداڵه‌كان ی یاری‌ه
ئه‌له‌كترۆنیه‌كان بكاربهێنن‌و ئاماده‌ش نییه بۆیان بكڕێت ،بهاڵم "كۆمپێوته‌رو به‌رنام‌ه ی به‌سودم بۆیان داناوه"و لهگهڵ ئه‌وه‌شدا ده‌زان ێ كه زۆر به‌كارهێنان ی ئهو یارییان‌ه زیان ی بۆ چاوو مێش������كی منداڵه‌كان������ ی ههیهو ته‌م������هڵ‌و گێژیان ئهكات. ئه‌گه‌رچ ی به‌وت‌ه ی خ������ۆ ی تاڤگ‌ه ڕێگ‌ه له‌منداڵه‌كان ی ده‌گ������ر ێ بۆئه‌نجامدان ی یارییه ئه‌لكترۆنییه‌كان ،بهاڵم له‌س������ه‌ر ئهوه ڕا ی هێناون كه بهردهوام سه‌یر ی كه‌ناڵێك������ ی عه‌ره‌ب ی بك������ه‌ن ،چونكه "جگه‌له‌و‌ه ی كه به‌رنامه‌كان ی س������ود ی ههیه فێر ی عه‌ره‌بی������ش بوون" ،لهگهڵ ئه‌وه‌شدا به‌پێویست ی ده‌زان ێ منداڵه‌كان ی بچنه‌ده‌ره‌وه ،چونكه "ههندێك شت ههیه له‌ده‌ره‌و‌ه فێر ی ده‌بێت نه‌ك لهماڵهوه". به زۆر ی یارییه جه‌نگییه‌كان ده‌كڕن به‌ش������ێك ی زۆر ی ئهو مندااڵن‌ه ی یاری ی ئه‌لكترۆنییان ههیه یارییه جه‌نگییه‌كان زۆر به‌كارده‌هێنن. ئازاد عوسمان ،خاوه‌ن ی پێشانگایه‌ك ی فرۆش������تن ی یارییه ئه‌لیكتۆرنیه‌كان‌ه‌و ئاماژه ب������هوه ده‌دات كه زۆرب‌ه ی كات دایك‌و باوك لهگهڵ منداڵه‌كانیان دێن تا یار ی جۆراوجۆریی������ان بۆ بكڕن‌و "ب������ه‌زۆری داوا ی یارییه جه‌نگیه‌كان
ئه‌كه‌ن" ،هاوكات ته‌مه‌ن ی ئهو مندااڵن‌ه ی كه یارییه‌كان له‌ئازاد ده‌كڕن له‌نێوان 17 - 9ساڵیدایه" ،ڕۆژ به‌ڕۆژ مۆدێل ی نوێ ی یار ی دێت‌و خه‌ڵكیش زیاتر رووم تێده‌كه‌ن ،تادێت فرۆشمان باش ده‌بێت بهتایبهت له‌وه‌رز ی هاویناندا". ئاڵوده‌بوونی مندااڵن به یارییه ئه‌لكترۆنییه‌كان مه‌ترسیداره د.هه‌ژار مه‌عروف پس������پۆڕ ی ده‌روون ی باس له‌و‌ه ده‌كات كه ئاڵوده‌بوون به‌یاریی‌ه ئه‌لكترۆنییه‌كان كاریگ������ه‌ر ی خراپ ی له‌س������ه‌ر منداڵ ههیه ،چونكه "توش ی دابڕان ده‌بێت له‌ژیان ی واقیع ی كۆمه‌ڵگا‌و ئه‌زموون ی كۆمه‌اڵیه‌تیش ی الوازده‌بێت"، ههربۆیه ناوبراو جه‌خت له‌و‌ه دهكاتهوه كه له‌ڕوو ی جه‌س������تییه‌و‌ه زیان ی زۆر ی بۆ من������دااڵن ههیه ،له‌به‌رئ������هوه ی ئهو مندااڵن‌ه "ناجوڵێن‌و زۆرجار پشتیان ده‌چه‌مێت������هوهو چاویان ك������ز ده‌بێت، ئ������ه‌وه‌ش كاریگ������ه‌ر ی زۆر خراپ ی بۆ پشتیان ههیه". لهگهڵ هه‌موو ئه‌وانه‌ش������دا ئهو پسپۆر‌ه ده‌روونیی‌ه پێداگر ی له‌س������ه‌ر هه‌ندێ سود ی ئهو یاریان‌ه دهكاتهوه ،بهتایبهت ئه‌گ������ه‌ر به‌ش������ێوه‌یه‌ك ی به‌رنام������ه‌دارو كهم به‌كاربهێنرێ������ن ،چونكه "یار ی كۆمپیوته‌ر ی ههیه به‌سودن بۆ ته‌ركیزو یارییه ئه‌له‌کترۆنییه‌کان مندااڵن له‌ژیانی واقعی داده‌بڕێنن بیره‌وه‌ر ی منداڵ".
دایک‌و باوکی میهره‌بان پشتگیری لێهاتوویی قوتابییه‌کانتان بک‌هن‌و که‌شێکی ئارامیان بۆ بڕه‌خسێنن
14
یه‌کشه‌ممه 2010 /7/4
ژماره 31:
د.كه‌ریم شه‌ریف قه‌ره‌چه‌تانی:
ی حه‌رام‌و عه‌یب ه نیی ه پێویست ه منداڵه‌كانمان هۆشیار بكرێنه‌و ه ك ه سێكس شتێك ی ی سێكس پهروهرده یهكێكه لهو بابه‌ت ه گرنگان هی له‌زۆرب هی ده‌زگا ی كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كانی هه‌رێم كوردستان تا ئاستی نهبوون ی فه‌رامۆشكراوه‌و بۆته هۆ ی ی چه‌ندان گرفت دروستكردن ده‌روونی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و ئاشنانه‌بوونی تاكه‌كان به‌جه‌ست هی خۆیان. سازدانی :سه‌روه‌ر سه‌عید د.كه‌ری������م ش������ه‌ریف قه‌ره‌چه‌تان������ ی پسپۆڕ ی ده‌روون ی منداڵ‌و هه‌رزه‌كار له‌دیمانه‌یه‌كیدا لهگهڵ ن������م نم ،ئاماژه به‌پێویس������تی ی پهروهرده ی سێكس������ ی ده‌كات‌و جه‌خ������ت ل������هوه ده‌كات������هوه كه بوون������ ی چه‌ند به‌ش������ێك ی تایبه‌ت به‌په‌روه‌رد‌ه ی سێكس ی له‌پرۆگرامه‌كان ی خوێندندا‌و پێدان ی زانیار ی دروست له‌بار‌ه ی سێكس������هوه ،ه������ه‌رزه‌كاران‌و گه‌نجان له‌كێش‌ه به‌دوورده‌خات" ،ئهگهر ئێم‌ه پهروهرده ی سێكس ی منداڵه‌كانمان نه‌كه‌ین به‌دڵنیایی������هوه چه‌ندین كه‌ناڵ ی خراپ ده‌دۆزێته‌و‌ه تا غه‌ریزه‌ك‌ه ی لێو‌ه تێربكات" ،ههربۆیه ئاماژه به‌و‌ه ده‌دات كه باسكردن ی ئه‌وجۆر‌ه باسوخواسان‌ه هیچ ش������ه‌رم‌و عه‌یبه‌یه‌ك������ ی تێدا نییه، بهڵكو له‌خزمه‌ت������ ی مرۆڤدایه ،چونكه " %50ی هه‌رزه‌كاران������ ی ئێم‌ه نازانن گۆڕانكارییه‌كان ی قۆناغ ی هه‌رزه‌كار ی چییه؟".
د.كه‌ریم شه‌ریف قه‌ره‌چه‌تانی پرسیار ده‌بێت ،منداڵ له‌چوارساڵییه‌و‌ه ده‌ست به‌پرسیاره‌كان ی ده‌كات تا ده‌گات‌ه ته‌مه‌ن ی هه‌رزه‌كاری ،پرسیاره‌كان ی كه ده‌ربار‌ه ی جهسته ی خۆ ی یان ده‌ربار‌ه ی جیاواز ی نێرو م ێ ب������وو گۆڕانكار ی قوناغ ی هه‌رزه‌كار ی ههر بابه‌تێك وه‌اڵم بێت بهو پرس������یاران‌ه ی كه ده‌یكات‌و وه‌اڵمدان������هوه ی دروس������ت ی ده‌چێت������ه چوارچێو‌ه ی پهروهرده ی سێكسییه‌وه، پهروهرده ی سێكس������ ی ئ������هوه نییه كه هه‌ند ێ كه‌س به‌هه‌ڵ‌ه لێ ی تێگه‌یشتوون، كه گوای‌ه به‌ره‌اڵی یو الدانه ،به‌پێچه‌وانه‌و‌ه له‌خزمه‌ت ی مرۆڤدایه ،منداڵ ی ئێم‌ه فێر ی جوگرافیا ی هه‌موو واڵتا ن ئه‌كرێ ،بهاڵم فێر ی جوگرافیا ی له‌ش ی خۆ ی ناکرێت.
سه‌روه‌ر :به‌ڕا ی به‌ڕێزتان پهروهرده ی سه‌روه‌ر :مه‌به‌ست له‌په‌روه‌رد‌ه ی سێكس ی له‌قوتابخانه‌كان به‌پرۆگرامێك ی سێكس ی چییه؟ د.كه‌ریم :پهروهرده ی سێكس ی بریتیی‌ه سه‌ربه‌خۆ بخوێنرێت یان تێكه‌ڵ له‌پێدان ی زانیار ی پێویست به‌مرۆڤ ههر به‌بابه‌ته‌كان ی تر بكرێت؟ لهو ڕۆژه‌و‌ه كه وشیارده‌بێته‌و‌ه‌و فێر ی د.كه‌ریم :زاناكان لهگهڵ ئهوه نین كه
بابه‌تێك ی س������ه‌ربه‌خۆ هه‌بێت به‌ناو ی پهروهرده ی سێكس������ی ،پ������هروهرده ی سێكس ی ئه‌بێت له‌ڕێگ‌ه ی بابه‌ته‌كان ی ت������ره‌و‌ه بخوێنرێ������ت ،یه‌كێ������ك لهو بابه‌تان‌ه زینده‌وه‌رزانیی������ه ،به‌داخه‌و‌ه ئهمه له‌كوردس������تان هه‌ی������هو گرنگ ی پێنه‌دراوه ،له‌زینده‌وه‌رزانیدا به‌شێك ههیه كه‌سان ی پس������پۆڕ دایناو‌ه باس له‌كۆئه‌ندام ی زاووزێ ی مرۆڤ ده‌كات ئه‌بینیت له‌وكاته‌دا مامۆس������تاك‌ه لول ی ده‌كات یان ده‌ڵ ێ خۆتان بیخوێننه‌وه، ڕاده‌كات له‌واقعه‌كه‌و ده‌ترس ێ باس ی بكات ،ده‌توانین چه‌ند ڕێگ‌ه بدۆزینه‌و‌ه له‌وان‌ه وان‌ه ی ئایین وان‌ه ی جوگرافیا، ئه‌ده‌ب ،هه‌روه‌ها كۆبوونه‌وه‌و سیمنیار بكه‌ین ،بۆئ������هوه ی زانیار ی وه‌رگرێت ده‌ربار‌ه ی له‌ش������ ی خۆ یو كۆئه‌ندام ی زاووزێی.
سه‌روه‌ر :چ ده‌زگایه‌ك زۆرتر ڕۆڵ ده‌بین ێ له‌په‌روه‌رد‌ه ی سێكسیدا، خێزان یان قوتابخانه؟ د.كه‌ریم :پرۆس������ه ی كۆمه‌اڵیه‌تیبوون پرۆس������ه‌یه‌ك ی هه‌مه‌الیه‌نه‌ی������هو هه‌موو ده‌زگاكان تێی������دا به‌ش������دارن، له‌خێزان������هوه دهس������تپێده‌كات ،دواتر قوتابخان‌ه‌و ڕاگه‌یاندن‌و ئایین ته‌نانه‌ت هاوڕێكانی������ش ،له‌قۆناغ ی یه‌كه‌مدا تا شه‌ش ساڵی ،خێزان ڕۆڵ ی سه‌ره‌ك ی ده‌گێڕێت ،لهو ته‌مه‌نه‌دا منداڵ پرسیار ده‌كات چ������ۆن له‌دایكبووم ،جیاواز ی كچ‌و كوڕ چییه؟ زۆرج������ار دای������كان‌و ب������اوكان س������ورهه‌ڵده‌گه‌ڕێن ده‌ڵێ������ن نازانین چۆن وه‌اڵم ی ئهو پرسیار‌ه بده‌ینه‌وه، هه‌ندێجار به‌هه‌ڵ‌ه وه‌اڵمیان ده‌ده‌نه‌وه، ئهمه مه‌ترس������یداره ،كات������ ێ منداڵ پرس������یار ی ئهوه ده‌كات ئ������ه‌م برایه‌م له‌كوێ������وه ه������ات دای������ك‌و ب������اوك ده‌ڵێ������ن له‌ب������ازاڕ دۆزیمان������هوه ،ئهمه یهك������ه‌م هه‌ڵخه‌ڵه‌تاندن������ ی خۆیه‌ت یو
هه‌ڵخه‌ڵه‌تاندن ی منداڵهكه ،لێره‌دا منداڵ تووش ی ملمالنێیه‌ك ی ده‌روون ی ده‌بێت هاوڕێكان ی ش������تێك ده‌ڵێن دایك‌و باوك ی ش������تێك ی تر ده‌ڵێ������ن ،ئه‌وه‌ش واده‌كات متمان‌ه ی به‌دایك‌و باوكیش ی نه‌مێن������ێ ،هه‌ربۆی������ه ده‌بێت له‌س������ه‌ر بنه‌مایه‌ك������ ی زانس������ت ی زانیارییه‌كان به‌منداڵ بوتر ێ ئه‌توان ی به‌نمون‌ه ی ساده بۆ ی ڕوون بكه‌یته‌وه ،بۆنمون‌ه باس������ ی بۆبكه‌یت چۆن تۆو ی گه‌نم یان گوڵ له‌ناو خاكدا دایده‌نێیت‌و ئاو ده‌درێت ئهو گوڵ‌ه ی لێده‌رده‌چێ������ت ،ده‌توان ی بڵێیت له‌سك ی دایكیشدا تۆوێك ههیه دایك خواردن ده‌خوات تۆوه‌ك‌ه گهوره ده‌بێت‌و منداڵ ی لێدروس������ت ده‌بێت، ئیتر منداڵ هه‌رئه‌وه‌ند‌ه زانیارییه‌ك‌ه ی ده‌ستكه‌وت ئیتر ئه‌وه‌ند‌ه ناچێت‌ه ناو ورده‌كارییه‌كه‌یه‌وه. ده‌كر ێ س������ه‌ردان ی باخچ‌ه ی ئاژه‌اڵن بك‌هن‌و مماره‌س������ه ی ئ������اژه‌اڵن ببینن، یان فیلم������ ی په‌روه‌رده‌ی ی ههیه ،ئه‌مان‌ه هه‌م������وو ی وه‌اڵمدان������هوه ی كۆمه‌ڵ������ ێ پرس������یار‌ه كه په‌یوه‌ند ی به‌په‌روه‌رد‌ه ی سێكسیه‌و‌ه ههیه قۆناغ ی هه‌رزه‌كاریش پێویست ی به‌په‌روه‌رد‌ه ی سێكس ی ههیه، ده‌كر ێ بابه‌تێك دابنرێت بۆ قۆناغ ی ه������ه‌رزه‌كاری %50 ،ی هه‌رزه‌كاران ی ئێم‌ه ده‌چن‌ه قۆناغ ی ه������ه‌رزه‌كار یو نازان������ن گۆڕانكارییه‌كان������ ی قۆناغ ی هه‌رزه‌كار ی چیی������ه؟ زۆرب‌ه ی كچان له‌س������ه‌ره‌تا ی هه‌رزكاریی������دا نازانن سوڕ ی مانگان‌ه چییه كه دیارده‌یه‌ك ی ته‌واو فس������یۆلۆجییه ،پێدان ی زانیار ی له‌مباره‌ی������هوه جۆرێك‌ه له‌پ������هروهرده ی سێكسی.
فس������یۆلۆژییه ،ئامانج ی س������ه‌ره‌ك ی غهریزه ی سێكس ی بۆ بهردهوام ی ژیانه، له‌گه‌ڵیشیدا ئهو تام‌و چێژ‌ه سێكسی‌ه ههیه كه وایكردوو‌ه مرۆڤ بهردهوام ی به‌ژی������ان بدات ،ئ������ه‌م غه‌ریزه‌ی‌ه ی كه خ������وا له‌مرۆڤدا داین������اوه لێ ی حه‌رام نه‌كردووه ،چه‌نده‌ها ئای‌هت‌و فه‌رموود‌ه ههیه ك������ه باس له‌و‌ه ده‌كات غهریزه ی سێكس������ ی ههیهو ده‌بێت تێر بكرێت، ب������ه‌اڵم ده‌بێ������ت ڕێگه‌یه‌ك ی ش������یاوو دروست بگرێته‌به‌ر بۆتێركردن ی كه كه‌رام‌هت‌و شه‌ره‌ف ی مرۆڤ بپارێز ێو به‌دوری������ش ده‌بێت له‌گرێ‌و ملمالنێ ی ده‌روون������ ی ئه‌ویش هاوس������ه‌رگیر ی كردنه ،جار ی واههیه به‌هۆ ی كێشه ی ئابوور یو سیاس������ یو كۆمه‌اڵیه‌تیه‌و‌ه گه‌نج ژنهێنان������ ی دواده‌كه‌وێت ،بهاڵم په‌روه‌رده‌ی سێكس ی هه‌بێت ئهوا گه‌نج ڕێگه‌یه‌ك ی دروست ده‌گرێته‌به‌ر ،یان ئهو وزه‌ی‌ه له‌ڕێگ‌ه ی هونهرو وه‌زرشه‌و‌ه سه‌رف ده‌كات ،ده‌كر ێ به‌شێوه‌یه‌ك ی تر تێربكرێ������ت كه فرۆید پێیده‌ڵێت (بااڵب������وون) بۆئ������هوه ی ڕێچكه‌ك‌ه ی له‌نادروس������ته‌و‌ه بكه‌یت‌ه دروست ،بهاڵم چاره‌س������ه‌ر ی دروس������ت ئه‌وه‌ی������ه كه حكوم‌هت‌و دام‌وده‌زگا كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان ئاس������انكار ی بۆ گه‌نج بكه‌ن تا زوو هاوسه‌رگیر ی بكه‌ن.
سه‌روه‌ر :جار ی وا ههیه به‌ناو ی شه‌رم‌و عه‌یبه‌و‌ه له‌ناو خێزان‌و له‌قوتابخانه‌كانیشدا خۆیان لهو بابه‌ت‌ه ده‌پارێزن ،تا چ ڕاده‌یه‌ك ئهمه له‌مپه‌ر‌ه له‌به‌رده‌م پهروهرده ی سێكسی؟ د.كه‌ریم :له‌واڵت ی ئێم‌ه س������ێكوچك‌ه ی حه‌رام ههیه (سیاسه‌ت ،ئایین ،سێكس) ئه‌ب ێ ئه‌مان‌ه هه‌موو مرۆڤ ته‌داخول ی سه‌روه‌ر :بوون ی پهروهرده ی سێكس ی تیابكات‌و قس‌ه ی تیا هه‌بێت ،سێكسیش یان هۆشیار ی سێكس ی چ ڕۆڵێك له‌په‌روه‌رده‌یه‌ك ی درووست ی هه‌رزه‌كارو ال ی ئێم‌ه باسكردن ی حه‌رام‌ه‌و عه‌یبه‌یه، بۆ؟ گه‌نجاندا ده‌بینێ؟ د.كه‌ری������م :س������ێكس پێویس������تیه‌ك ی مه‌عقول‌ه ش������تێك به‌ش������ێك بێت
له‌جه‌ست‌ه ی خۆت ،ش������اره‌زاییت لێ ی نهبێت ،پێوست‌ه ده‌زگا ڕاگه‌یاندنه‌كان‌و دایكان‌و باوكان خه‌ڵك ی هۆش������یار بكهنهوه كه س������ێكس شتێك ی عه‌یب‌ه نییه ،ئهگهر حه‌رام بوای‌ه‌و گوناح بوای‌ه خوا له‌به‌شه‌ردا داینه‌ده‌نا ،ئهگهر ئێم‌ه پهروهرده ی سێكس������ ی منداڵه‌كانمان نه‌كه‌ی������ن دڵنیابه چه‌ندی������ن كه‌ناڵ ی خراپ ده‌دۆزێته‌و‌ه تا غه‌ریزه‌ك‌ه ی لێو‌ه تێربكات ،ئهگهر وهك دایك‌و باوك ێ بكات‌و منداڵهكه چه‌ند پرس������یار وه‌اڵم نه‌درێته‌وه ،ئهوا منداڵهكه ئه‌چێت له‌ده‌ره‌و‌ه وه‌اڵمه‌ك������ه ی وه‌رده‌گرێت، یان له‌ئینته‌رنێت ی������ان له‌گۆڤارێك ی سێكس������ی ،وه‌ریگ������رێ كه‌وات������ه بۆ خۆم ڕۆش������نبیر نه‌ك‌هم‌و منداڵه‌كه‌م به‌شێوه‌یه‌ك ی زانست ی په‌روه‌د‌ه بكه‌م من یان مامۆستاك‌ه ی سهرچاوه ی زانیار ی بێت بۆی.
سه‌روه‌ر :زۆرێك له‌دایكان‌و باوكان به‌هۆ ی ئهو باكگراوند‌ه كۆمه‌اڵیه‌تیی‌ه ی كه هه‌یان‌ه ترسیان ههیه له‌باسكردن ی ئهم شتانه ،تا چ ڕاده‌كه‌یه‌ك ئهم ترس‌ه له‌جێ ی خۆیدایه‌تی؟ د.كه‌ریم :هی������چ له‌جێ ی خۆیدا نییه، منداڵ پرسیار ده‌كات ئهم پرسیار‌ه له‌ناو مێش������ك‌و دڵ‌و ده‌روونیایه‌ت ی پێویسته وه‌اڵم بدرێنه‌وه ،بهاڵم ئهگهر وه‌اڵممان نه‌دای������هو دایكان‌و باوكان لێ ی توڕه‌بوون‌و س������ورهه‌ڵگه‌ڕان ئهمه لێ ی ده‌بێت به‌گرێیه‌ك������ ی ده‌روون ی سبه‌ێن ی تووش ی گرفت ده‌بێت لهگهڵ هاوسهرهكهی ،ئهو لێكتێنه‌گه‌یشتن‌ه ی كه له‌نێوان هاوسه‌راندا ههیه زۆرب‌ه ی بۆ ئهو حاڵه‌تان‌ه دهگهڕێتهوه ،ئه‌وان‌ه ی ل������ه‌دادگا جیاده‌بن������هوه ژماره‌یه‌ك‌ه ی زۆری������ان به‌هۆ ی لێكتێنه‌گه‌یش������تن ی سێكسییه‌وه‌یه.
ی بكه‌ین؟ ی منداڵه‌كانماندا چ لهگهڵ شه‌رمن • كات ێ ش������ه‌رم ده‌كات دڵ ی بده‌ره‌و‌ه‌و له‌جیات ی بچوك‌و ناسراو ئاماد‌ه ی بكه ی بۆ گروپ ی ته‌مه‌ن "من له‌م كتێب‌ه نوسینێكم دۆزیوه‌ته‌و‌ه هه‌ستده‌كه‌م ن :نیر‌ه سادات حسین ئ������هوه ی بڵێیت" :مه‌گه‌ر ئه‌وان ده‌یانه‌و ێ تۆ بخۆن گ������ه‌وره‌كان ،بۆنمون‌ه له‌جێ ی ئهوه ی بڵێیت" :ئێر‌ه باش بێت بۆباڵوكراو‌ه ی دیوار ی قوتابخانه‌كه‌تان و :شانۆ كه‌ریم كه ئه‌وه‌ند‌ه شه‌رم ده‌كه‌یت ،ئابڕو ی ئێم‌ه ده‌ب‌هی؟" ،ته‌نها دوو س ێ منداڵ ی هاوته‌مه‌ن ی تۆ ی لێیه ،بچۆر‌ه ی������ان به‌به‌رنامه‌كان ی به‌یانیان������ ی قوتابخانه‌كه‌تان، بۆده‌ربازكردن ی منداڵه‌كانم������ان له‌ترس‌و دۆخ ی ده‌توانیت بڵێیت" :یه‌كه‌مجار س������ه‌خت‌ه كه مرۆڤ الی������ان تا ال ی كهم ی هاوڕێی������ه‌ك بۆ خۆت په‌یدا ده‌توان ێ بینوسیته‌و‌هو‌و بیده‌یت به‌ها‌وپۆله‌كانت تا ش������ه‌رمن ی پێویس������ته ره‌چاو ی ئهم چه‌ند خاڵ‌ه ی له‌كۆمه‌ڵێكدا كه له‌خۆ ی گه‌وره‌ترن قس������ه بكه‌یت ،بكهی" ،ده‌توانیت بڵێیت" :چه‌ند باشه ،كۆمه‌ڵێك ی سوود ی لێوه‌رگرن ،به‌ڕاس������ت ی ده‌توان ی خۆشت منی������ش بهو ش������ێوهیه بووم ،مرۆڤ ده‌ترس������ێت پچوك‌و پڕ هاوڕێیه‌تی ،وا هه‌ستده‌كه‌م زوو بتوان ی نوسراوێك ی تر له‌كتێبدا بدۆزیته‌وه‌و كه باش بێت خواره‌و‌ه بكه‌ین: • به‌ئاماژه‌و به‌تایبه‌تمه‌ندی‌ه جێگیره‌كان ی یارمه‌ت ی قس������ه‌كان ی هه‌ڵه‌بێت‌و ئابڕوو ی بڕوات ،ڕاس������ت ببیت‌ه هاوڕێیان ،باوه‌ڕیشم وایه كه ئه‌وانیش زوو بۆ ئهم كاره". بده ی تاب������اوه‌ڕ بكات ،وه‌كو ئ������هوه ی كه بڵێیت :ده‌ڵێ������م؟ تۆ به‌هه‌مان ش������ێو‌ه بیرده‌كه‌یته‌وه؟ بهاڵم ده‌بن‌ه هاوڕێ ی تۆو تێك������ه‌ڵ به‌یارییه‌كه‌یان بیت • ،ڕه‌فتار‌ه سروش������ت یو دروسته‌كان ی بخه‌ره‌ڕوو، "ئه‌وه‌ن������ده ش������ه‌رم مهكه ،تۆ ك������ه زووتر هه‌موو نیگه‌ران مه‌به! من یارمه‌تیت ده‌ده‌م تاسه‌ركه‌ویت ،ئهگهر یارییه‌كانت به‌ریت‌و بچیت‌ه ال ی ئه‌وان زۆر وهك������و له‌جیات ی ئهوه ی بڵێیت" :تۆ كه یه‌كه‌مجار هات یو ال ی ئێم‌ه دانیش������ت ی چ ی ده‌بوو تا كۆتای ی خۆشحاڵ ده‌بن". وه‌اڵمه‌كان ی پێش������بڕكێك‌ه تێده‌گه‌یش������تی ،بۆچ ی تۆسه‌ركه‌وتویت؟". ئێستا ناتوان ی وه‌اڵم بده‌یته‌وه؟" ،ده‌توانیت بڵێیت • :به‌نه‌رم ی ناچار ی بكه تاقس������ه بكات ،بۆنمون‌ه • پێگه‌یه‌ك ی بۆ دروس������ت بكه كه ئه‌وانیتر بێن‌ه كارهكه له‌گه‌ڵمان بویتایه‌و نه‌ڕۆیشتیتایه؟" ،ده‌توان ی "چه‌ند زوو وه‌اڵم ی ڕاست ی پرسیاره‌كان بزانی! له‌جیات ی ئهوه ی بڵێیت" :ئهگهر دیس������ان ش������ه‌رم الی ،بۆنمون‌ه له‌جیات ی ئهوه ی بڵێیت" :تا كاتێك بڵێیت" :كات������ ێ هاتم‌ه ناو ئ������ه‌م كۆبونه‌وه‌یه‌وه، ئهوه ئه‌نجام ی ئهو وردبینیه‌ی‌ه كه هه‌ته ،ئه‌وه‌ی‌ه كه بكه‌یت‌و هه‌رگیز نه‌ته‌و ێ ش������تێك بڵێیت ،كات ی بۆخۆت بۆال ی كهسێك نه‌ڕۆیت‌و نه‌بیت‌ه هاوڕێ ی هه‌ستێك ی باش������م هه‌بوو ،بهاڵم كه كه‌مێك كات هه‌وڵ ده‌د‌ه ی بیربكه‌یته‌وه‌و دواتر زۆر به‌باش������ ی ناونوس������ینت له‌قوتابخان‌ه هه‌موو شته‌كانیان بۆ به‌ته‌نها دهمێنیتهوه" ،ده‌توان ی بڵێیت" :بۆجه‌ژن ی تێپه‌ڕ بوو هه‌وا گه‌رم بوو ،تۆ زۆرباش س���ڵ��اوت قس������ه بكهی ،خۆزگ‌ه وه‌اڵمه‌كانت ده‌وت ،هه‌ڵبه‌ت‌ه ڕوون ده‌كه‌م������هوه" ،ده‌توانیت بڵێیت" :ده‌مانه‌و ێ له‌دایكبوونت ده‌مانه‌و ێ هاوته‌مه‌نه‌كانت بانگهێشت لێكردین‌و لهگهڵ ئێم‌ه دانیشتی". شتێك كه گرنگه ئه‌وه‌ی‌ه تۆ بتوان ی وه‌اڵم ی ڕاست بچی������ن ن������اوت له‌قوتابخان‌ه تۆماربكه‌ی������ن ،ڕه‌نگ‌ه بكه‌ین ،وا هه‌ست ده‌كه‌م زۆرباش بێت كه بۆخۆت • به‌گفتوگ������ۆ ی هاوڕێیان������ه ئهو دۆخ������ه ی كه هه‌ند ێ پرسیارت لێبپرسن كه من وه‌اڵم ی ئه‌وان‌ه چه‌ند دیاریی������ه‌ك هه‌ڵبژێریت‌و خۆت بیانده‌یتێ ،تێیكه‌وتوو‌ه ڕوون ی بكهرهوه ،بۆنمون‌ه له‌جیات ی ئهوه ی بدۆزیته‌وه". • دۆخێ������ك بس������ازێن‌ه كه بتوان������ ێ لهگهڵ ئهو نازانم‌و ته‌نها تۆده‌توان������ ی وه‌اڵم بده‌یته‌وه ،كه‌وات‌ه بێگومان خۆش������حاڵ ده‌بن ،حه‌ز ده‌ك‌ه ی لهمه؟" ،بڵێیت" :كه‌س ئاگا ی له‌تۆ نییه تا به‌وشێوه‌ی‌ه ده‌ست‌و پێت ده‌ش������اریته‌وه؟" ،ده‌توان ی مندااڵن‌ه ی كه كه‌مێ������ك له‌خۆ ی بچوكترن یار ی هه‌ریه‌كێكمان وه‌اڵم ی پرسیار ی خۆمان ده‌ده‌ینه‌وه ،ڕێگ‌ه بده خۆ ی دیارییه‌كانیان بداتێ. • هانی ڕه‌فت������ار‌ه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان ی بده ،وه‌كو بڵێیت" :ئه‌زیزم! هه‌موو مرۆڤه‌كان بكات‌و به‌مش������ێوهیه بتوانێ������ت تواناكان ی خۆ ی ئهگهر پێویست ی كرد یارمه‌ت ی یه‌كتر ده‌ده‌ین". له‌به‌رامب������ه‌ر ئه‌وانیتردا به‌ئاش������كرا ببینێت ،تا • بۆ بڕیاردان له‌سه‌ر ئهوه ی كه له‌شوێن ی تازه ی له‌جیات ی ئهوه ی بڵێیت" :چه‌ند سهیره ،سه‌ره‌نجام له‌دۆخێك ی تایبه‌ت‌ه ئه‌شێت هه‌ند ێ ده‌ستكه‌وتێك ی جێگیر بۆخۆ ی بدۆزێته‌وه ،وه‌كو ئاماد‌ه ی بكهی ،وه‌كو له‌جێ ی ئهوه ی بڵێیت" :ئهو بویت������ه ئه‌ندام ی تیپ������ ی س������رود ی قوتابخانه؟" ،هه‌ست به‌شڵه‌ژان‌و شه‌رم بكه‌ن، له‌جیات������ ی ئهوه ی بڵێیت" :ت������ۆ نابێت لهگهڵ ئهو جێگه‌ی‌ه ی كه ده‌مانه‌و ێ بۆ ی بڕۆین زۆر گرنگه ،ده‌توانیت بڵێیت" :زۆرباشه! كه ی ئاهه‌نگ ی سروود هۆكاره‌ك������ه ی ئه‌وه‌ی‌ه كه ئێم‌ه مندااڵن������ه یار ی بكه‌یت كه له‌خۆت بچوكترن ،تۆ ئاگادارب������ه ئابڕوومان نه‌ب‌هی ،ئهگهر ش������تێكیان ده‌كه‌ن له‌قوتابخان‌ه حه‌زده‌كه‌م ئهو ڕۆژ‌ه له‌ئاهه‌نگ ی هه‌موو مرۆڤه‌كان ناناس������ین، هه‌رش������تێك كه‌نه‌یناس������ین ده‌بێت لهگهڵ هاوته‌مه‌نه‌كان ی خۆت یار ی بكه‌یت" ،لێپرسی زۆر به‌ئه‌ده‌به‌و‌ه وه‌اڵم بده‌ره‌وه" ،به‌م كاره‌ت قوتابخانه‌كه‌تان به‌شدار ی بكه‌م". ده‌توان ی بڵێیت" :ئهوه زۆرباش������ه كه تۆ توانیوت‌ه په‌شێوییه‌كان ی زیاتر ده‌كه‌یت ،بهاڵم ده‌توان ی بڵێیت • :ئامانجێك ی بۆ دروس������ت بكه تا زووتر بتوان ێ جێگ‌ه ی سه‌رسوڕمان‌ه بۆمان ئهو مندااڵن‌ه ڕێكبخه‌یت‌و یارییه كۆمه‌ڵییه‌كانیان "میوانه‌كان ی ئه‌مش������هو بۆ ئێم‌ه تازه‌ن ،هاوكاران ی به‌دییان بهێنێ ،به‌م شێوی‌ه ههستكردن به‌جێگیر یو تووش ی هه‌ڵچوون ده‌بین ،ئهم به‌ڕێوه‌بب‌هی ،ئ������ه‌وان نازانن چ ی كارێك ده‌كه‌ن ،باوكت لێره‌ن! هه‌ست ده‌كه‌م بتوانین هاوڕێی تازه تواناكان ی خۆ ی بكات ،بۆنمون‌ه له‌جێ ی ئهوه ی بڵێیت :هه‌ڵچوون‌ه كه ڕووخسارمان "تۆ بۆچ ی ناتوان ی داڕشتنێك ی باش بۆهاوڕێكانت س������ور هه‌ڵده‌گه‌ڕێن������ێ ،بهاڵم بهاڵم تۆ ده‌توان ی ئهو كێش������ه‌یه‌یان بۆچاره‌س������ه‌ر په‌یدا بكه‌ین". • هه‌وڵ بده له‌ڕێگ‌ه ی خستن‌ه ناو گروپ ی مندااڵن ی بنوس ی یان له‌كتێب بیدۆزیته‌وه؟" ،ده‌توان ی بڵێیت :ئهگهر بی������ر ی لێبكه‌ینه‌و‌ه كه بكه‌یت".
2 به‌ناسین‌و شێواز ی نو ێ ده‌توانرێ بۆ ئێم‌ه باش بێت ،ئهو كات‌ه باشتر ده‌توانین گفتوگۆ بكه‌ین". • چیرۆك ی وا ی بۆ بخوێنه‌و‌ه كه پاڵه‌وانه‌كان ی زاڵ بووبن به‌سه‌ر شه‌رمه‌كه‌یاندا‌و گرفته‌كه‌یان چاره‌سه‌ر كردبێت. • ی������ار ی بك������ه ،ی������ار ی زۆر یارمه‌تی������ده‌ر‌ه بۆچاره‌س������ه‌ركردن ی ش������ه‌رمن یو كه‌مڕووی ی من������دااڵن ،به‌تایب������ه‌ت بتوانێ������ت له‌گ������ه ڵ هاوته‌مه‌نه‌كانی������دا ی������ار ی بكات س������ه‌ره‌نجام ئاگاییمان دهس������تده‌كه‌وێت ،بۆنمون‌ه ده‌توان ی بڵێی������ت" :من ل������ه‌م یارییه‌دا ڕۆڵ������ ی دوژمن ده‌گێڕم‌و هێرش ده‌كه‌م‌ه س������ه‌ر خاك ی ئێوه، ئێوه به‌ه������اوكاری یه‌كتر من تێكبش������كێنن، بۆده‌ستپێكردن ی یارییه‌ك‌ه پێنج ده‌قیقه‌تان ههیه پێكه‌و‌ه ڕاوێژ بكه‌ن".
له‌په‌روه‌رده‌و فێربووندا هیچکات دره‌نگ نییه بۆ ده‌ستپێکردن
ژماره 31:
یه‌کشه‌ممه 2010 /7/4
17
ده‌رهێنه‌ر ی ئهو فیلم ه ی 195ملیۆن دینار ی تێچوو:
ی به‌وشێو ه ناشیرین ه حه‌قم لێبكه‌نه‌و ه ی سینه‌ما ی سلێمان نه‌ده‌بوو به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت گۆران نیزام هه‌ڵه‌بجه‌ی ی
حسێن س������ێودین ،س������اڵ ی 1957 له‌ش������ار ی كه‌رك������وك له‌دایكبووه‌‌و له‌ساڵ ی 1988دا ئه‌كادیمیا ی سینه‌ما ی له‌هۆڵه‌ن������دا خوێن������دووه‌‌و یه‌كه‌مین فیلمیش ی به‌ناو ی ده‌مامك ی شوشه‌ی ی بووهو ماو‌ه ی چه‌ند ساڵێك‌ه له‌بوار ی س������ینه‌ماو فیلم������ ی دیكۆمێنتاریدا كارده‌كات. س������ێودین ،چوارش������ه‌مم‌ه ی پێشوو له‌ش������ار ی س������لێمان ی دوا به‌رهه‌م ی خۆ ی به‌ناونیشان ی شه‌و ی حیساب نمایش������كردو ناڕه‌زایی به‌ش������ێك له‌هونه‌رمه‌ن������د‌و بینه‌ران ی لێكه‌وته‌وه، ئه‌ویش به‌هۆ ی "خراپ" ی ئاس������ت ی به‌رهه‌مهێنانییه‌وه ،هاوكات له‌میان ی یه‌كه‌م دیمانه‌ییدا لهگهڵ نم نم گله‌یی له‌به‌ڕێوه‌به‌رێت ی س������ینه‌ما ی سلێمانی ده‌كات كه به‌ش������ێوه‌یه‌ك ی ش������یاو پێش������وازیان لێنه‌كردووه‌‌و ته‌نانه‌ت هیچ شوێنێك ی مانه‌وه‌شیان بۆخۆی‌‌و ستافه‌ك‌ه ی دابین نه‌كردووه ،هه‌روه‌ك
كاتدا ئازایانه‌ش بێت؟ س������ێودینی :ته‌جروبه‌یه‌ك������ ی زۆر ی الیه‌ن������ه ئه‌كادیمییه‌ك‌ه ی س������ینه‌ما ی ده‌ره‌وه‌م هه‌ی������ه ،ڕیوای‌ه ی ئهو ڕۆمان‌ه له‌ڕو ی تێكست‌و جه‌مالیات‌و په‌یام‌ه فك������ری‌‌و فه‌لس������ه‌فیه‌كه‌یه‌و‌ه زۆر سه‌رنج ی ڕاكێشام ،ده‌قه‌ك‌ه ناسك‌و شاعیرانه‌ی‌ه بهتایبهت ئهو نه‌سك‌ه ی كه بۆته هه‌وێن ی فیلمه‌ك‌ه ی من (شه‌و ی حساب) ،ڕه‌هه‌ندێك ی ئینسان ی قوڵ ی له‌پشته‌وه‌یه.
گۆران :بڕ ی تێچون ی ماد ی فیلمه‌ك‌ه چه‌ندبوو؟ حسێن سێودین سێودێنی195 :ملیۆن دیناربودج‌ه ی خۆ ی ده‌ڵێت" :ئهگهر زۆریش دژ ی فیلمه‌ك������ه بوو ،ئه‌ڵبه‌ت‌ه بۆس������ه‌رجه‌م من بوون ،نه‌ده‌بوو بهو شێو‌ه ناشرین‌ه كاره‌كان������ ی مۆنتاج������ ی فیلمه‌كه‌ش له‌ده‌ره‌و‌ه كراوه ههر له‌س������ه‌ر ئهو بر‌ه حه‌قم لێبكه‌نه‌وه". پارهیه. گۆران :ده‌ستبردن بۆ ڕۆمانێك ی گۆران :تاچه‌ند هه‌ست به‌سه‌ركه‌وتن وهك شار ی مۆسیقار‌ه سپیه‌كان ده‌كه‌ن له‌م كاره‌دا؟ هه‌ست ناكه‌یت وهك یه‌كه‌م ئه‌زمونتان كارێك ی قورس‌و له‌هه‌مان سێودێنی :ئهوه ی له‌توانامدا هه‌بوبێت
ئه‌نجامم داوه ،خۆتان ده‌زانن س������ینه‌ما پێویس������ت ی به‌زۆر ئامراز ههیهو ئێم‌ه كه‌مترینمان له‌به‌رده‌ست دایه ،جه‌مالیات ی س������ینه‌ما وات‌ه جوڵ‌ه ه������ه‌ر له‌كامێراو‌ه تا جوڵ‌ه ی ئه‌كته‌ر ،لێت ناش������ارمه‌و‌ه له‌كوردس������تاندا هێشتا كامێرامانمان نییه ،ئه‌كته‌ره‌كانمان ئه‌كته‌ر ی شانۆن، به‌گش������ت ی خۆم زۆر ڕاز ی نییم ،بهاڵم دڵخۆش������م به‌و‌ه ی كه په‌یام ی ئهم فیلمه جیاواز‌ه له‌په‌یام ی فیلمه‌كان ی دیكه.
گۆران :به‌پێچه‌وان‌ه ی پێشواز ی جه‌ماوه‌ره‌و‌ه ههندێك سینه‌ماكار پێیانوابوو كارهكه ی به‌ڕێزتان ن‌ه سینه‌مابوو نه‌دراما؟ س������ێودێنی :ئهو بڕیاره خێرایانه‌م پێ س������ه‌یره ،ده‌بێت ئێم‌ه سه‌یر ی توانا ی خۆمان بكهی������ن ،منیش ده‌زانم ئهگهر دووساڵ خه‌ریك ی پرۆڤ‌ه بوینای‌ه كارهكه لهمه ی ئێس������تا جیاوازتر ده‌بوو ،ئێم‌ه كارێك ی جوان‌و سینه‌ماییمان كردووه له‌ڕوو ی ده‌رهێنان‌و كامێراو ئه‌داته‌وه. گۆران :بهاڵم هه‌ست ده‌كرا
نه‌رمین كاوان ی ل ه ڕۆژگار‌ه ئاسۆ مه‌حمود سه‌رقاڵ ی میوان ه
ته‌ریبه‌كاندا دهردهكهوێتهوه ی ش������انۆكار ژن‌ه هونه‌رمه‌ند ی ی له‌شاش������ه نه‌رمی������ن كاوان ی نوێدا ته‌له‌ڤزی������ۆن‌و له‌كارێك دهردهكهوێتهوه. ی له‌لێدوانێكــیدا بۆ كاوان������ ی ئاش������كراكرد كه نم نم ئهوه ی نزیكدا له‌زنجیر‌ه له‌ماوه‌یه‌ك ی ڕۆژگار‌ه ته‌ریبه‌كاندا دراما ده‌رده‌كه‌وێت������هوهو "نوێترین ی نواندنم ده‌بینن. كار ڕۆژگار‌ه ته‌ریبه‌كان نوێترین ی زنجی������ره درام������ای كه‌ناڵ ی كوردس������اتهو ئاس������مانی ی هونه‌رمه‌ن������د له‌ده‌رهێنان������ كامه‌ران ڕه‌ئوف ـه.
له‌په‌یوه‌ندییه‌ك ی ته‌له‌فۆنیدا لهگهڵ نم نم ،هونه‌رمه‌ند ئاسۆ مه‌حمود ئاش������كرایكرد كه له‌داهاتویه‌ك ی نزیك������دا دوو كلیپ������ ی ن������و ێ باڵوده‌كاته‌وه.
ناوبراو ،ئاماژه ی به‌وه‌دا كه نوێترین گۆران ی به‌ناو ی "وه‌س������یه‌ت"هو به‌ئه‌نیمه‌یشن كار ی له‌سه‌ر كردووهو پێشكه‌ش������ ی كه‌ناڵه‌كان ی كردووه تاپیش������ان ی بینه‌ران������ ی بكه‌ن"، ئاواز ی خۆمــــــــه‌و مۆسیقا ی ڕاژان جه‌زایه‌و وێنه‌گرت������نو مۆنتاژ ی پێشه‌وا ته‌یبه". گۆران ی دووه‌میش������ ی كه ئێستا كار ی تیا ده‌كات گۆران ی میوان‌ه كه یه‌كێك������ه له‌به‌رهه‌مه‌كان ی ئهو س������یدیی‌ه ی س������اڵێك له‌مه‌وپێش باڵویكردوه‌ت������هوه ،ئ������ه‌م كلیپ������ه به‌رهه‌م ی كه‌ناڵ ی خاكه‌و له‌الیه‌ن نزار مه‌جی������د وێن‌ه ی ده‌گیرێت‌و هۆنراو‌ه ی هه‌ردوو گۆرانییه‌كه‌ش ه ی برا ی ش������اعیر ئیس������ماعیل محه‌مه‌ده".
تێكسته‌كان كتومت له‌الیه‌ن ئه‌كته‌ره‌كانه‌و‌ه له‌به‌ركرابن‌و كه‌متر هه‌ست به‌نواندن ی سروشت ی ئه‌كته‌ره‌كان ده‌كرا؟ س������ێودێنی :له‌فیلمێك ی 90خوله‌كیدا شت ی واده‌بێت ،ئهوه توانا ی من‌و ئه‌وان‌ه بووه كه یه‌كه‌مجاریان‌ه به‌سینه‌ما ئاشنا ده‌بن ،چونكه ئێم‌ه ئه‌كته‌ر ی سینه‌مامان نییه ،ده‌بێت وهك فیلم خه‌ڵك له‌وكار‌ه بڕوانێت نه‌ك وهك ئهوه ی كه خۆیان ده‌یانه‌وێت ،ئیش ی بینه‌ر كه‌شفكردن ی جه‌مالیه‌ت ی فیلمه ،بهاڵم گرفته‌ك‌ه ته‌نها ئه‌وه‌نیی‌ه تۆ به‌ڕیوه‌به‌رایه‌تیه‌كت ههیه كه نه‌خوێنده‌وارن له‌بوار ی سینه‌مادا ،بهاڵم ئه‌وان بودجه‌ت بۆداده‌نێن.
گۆران :كه‌وات‌ه به‌بۆچوون ی به‌ریزتان زۆر ی كێشه‌ك‌ه ال ی به‌ڕێوه‌به‌رێت ی سینه‌مایه؟ سێودێنی :به‌ڕاست ی س������ه‌رم سورما، كهسێك نه‌بوو وته‌یه‌ك ی به‌خێرهاتن پێش������كه‌ش ب������كات ،نمایش������كردن ی فیلمه‌كان ی دهرهوه ببین‌ه بزان‌ه چییان
بۆده‌كرێت ،ئێم‌ه زۆر گله‌ییمان ههیه، ئ‌ه ی بۆمیوان������ه ئێرانیه‌كان كه‌رنه‌ڤاڵ به‌ڕ ێ ده‌خه‌ن؟ گوناه������ ی ئێم‌ه ئه‌وه‌ی‌ه كه‌ركوكین؟ یهك ملیۆن دینار بۆ ئاو دابینكراوه تۆ خۆت لهو ێ بویت یهك ده‌ب‌ه ئاوت بینی؟ چوارملیۆن دینار بۆ ته‌شریفات ی تر دانراوه سه‌ربار ی ئهوه ی پۆسته‌رات‌و شت ی دیكه س ێ مانگ به‌ر له‌ئێست‌ه ته‌واوبووه ،بهاڵم كه‌س نازانێت ئهو پارهیه چ ی به‌سه‌رهات ،نه‌یانتوان ی ش������ه‌وێك بۆمانه‌وه‌شمان له‌سلێمان ی دابین بكه‌ن به‌خۆمان‌و میوانه‌و‌ه له‌سه‌ر جاد‌ه ماوینه‌وه ،ئهمه ته‌نها له‌پا ی ئهوه ی كه نه‌مانویستو‌ه ئیراد‌ه ی خۆمانیان ته‌سلیم بكه‌ین .ئاخر ده‌پرسم ئهگهر ئهمه س������وكایه‌ت ی نه‌بێ������ت ئ‌ه ی چ ی سوكایه‌تییه؟ ئه‌وان ئه‌گــــــــــه‌ر زۆریش دژ ی من بوون نه‌ده‌بوو بهو ش������ێو‌ه ناشیرین‌ه حه‌قمان لێبكه‌نه‌وه ،چونكه ئهو به‌ڕێوه‌بــــــه‌رایه‌تیی‌ه بۆخــزمه‌ت ی س������ینه‌مای‌ه نه‌ك ب������ۆ تۆڵه‌كردنه‌و‌ه ی شه‌خس������یو س������وكایـــه‌تیكردن به‌خه‌ڵكان ی تر.
چۆپی کلیپی یه‌کێک ل ه گۆرانییه‌کانی ئه‌لبوم ه ئینگلیزیه‌كه‌ی باڵودهکاتهوه
تیپ ی مۆسیقا ی مه‌وله‌و یو به‌رهه‌مێك ی نو ێ دوا ی دابڕانێك������ ی زۆر له‌كار ی هونه‌ر ی تیپ ی مۆسیقا ی مه‌وله‌و ی به‌به‌رهه‌مێك ی نوێو‌ه دهگهڕێتهوه ناو دنیا ی مۆسیقاو گۆرانی. زه‌مه‌ن������د نور ی س������ه‌رۆك ی تیپ ی
مۆسیقا ی مه‌وله‌و ی له‌لێدوانێكیدا ب������ۆ نم نم ئاماژه ی ب������ه‌وه‌دا كه ئێستا تپیه‌كه‌یان ده‌ست ی به‌كار ی هونه‌ر ی كردۆته‌وه‌‌و "س������ه‌رقاڵ ی به‌رهه‌مهێنان ی سیدیه‌ك ی نوێین
خه‌م ی خاك تۆمار دهكرێتهوه
هونه‌رمه‌ند بورهان مه‌جید ئێستا سه‌رقاڵ ی به‌رهه‌مێك ی نوێیه‌و دووباره گۆران ی خه‌م ی خاك‌و ده‌ستم دامێن ی تێدا تۆمار دهكاتهوه. له‌لێدوانێكی������دا بۆ ن������م نم هونه‌رمه‌ند بورهان مه‌جید ئام������اژ‌ه ی به‌وه‌دا كه ئێستا س������ه‌رقاڵ ی به‌رهه‌مێك ی نوێی‌ه به‌ناو ی خه‌م ی خاك كه له‌س������ه‌رئه‌رك ی خۆ ی به‌رهه‌م ده‌هێنرێت" ،سیدیه‌ك‌ه پێكهات������ووه له ده گۆرانی‌‌و س������ه‌رجه‌م ئاوازه‌كان خۆم دامناون". لهو س������یدی‌ه نوێیه‌دا كه له‌ش������ار ی س������لێمان ی كار ی تۆماركردن ی بۆده‌كرێ������ت ،هونه‌رمه‌ند دووباره خه‌م ی خاك تۆمار ده‌كات������هوهو گۆرانییه‌كان هۆنراو‌ه ی ش������اعیران ئیبراهی������م ئه‌حمه‌دو ئیسماعیلخورماڵی‌‌ومحه‌مه‌دعومه‌رعوسمان‌و میدیا حسێن‌و عومه‌ر عه‌بدولكه‌ریمه.
كه پێكهات������وه له‌حه‌وت گۆرانی‌‌و زۆرب‌ه ی ئاوازه‌كانیش فۆلكلۆره". ناوب������راو ئاماژه ی ب������ه‌وه‌دا كه گۆرانیی������ه‌كان له‌الی������ه‌ن هه‌ردوو هونه‌رمه‌ند ئه‌حمه‌د شوش������ه‌چی‌‌و
دارا هه‌ورامیی������هوه ده‌وترێ������نو "به‌شێوه‌زار ی سۆرانی‌‌و هه‌ورام ی وتراون‌و ئاماده‌‌و دابه‌ش������كردن ی خ������ۆم‌و هونه‌رمه‌ن������د هه‌ڵكه‌وت محه‌مه‌ده".
ستار قادرو ئیسماعیل عومه‌ر له‌پێشانگایه‌ك ی شێوه‌كار ی هاوبه‌شدا ل������ه پێش������انگایه‌ك ی هاوبه‌ش������دا هونه‌رمه‌ندان ی ش������ێوه‌كار س������تار قادرو ئیسماعیل عومه‌ر نوێترین كاره‌كاكانیان نمایش ده‌كه‌ن. له 20ی ئهم مانگه له‌هۆڵ ی مۆزه‌خان‌ه ی س������لێمان ی پێش������انگا ی هاوبه‌ش ی هونه‌رمه‌ندان ی ش������ێوه‌كار س������تار قادرو ئیسماعیل عومه‌ر دهكرێتهوه.
ئا :الیه‌ن سدیق چۆپی فه‌تاح له‌ئێس������تادا سه‌رقاڵی به‌رهه‌مهێنان������ی ئه‌لبومێکی نوێی گۆرانییه‌و له‌هه‌مانکاتدا ئاماده‌کاری بۆ سازکردنی کۆنسێرتێک ده‌کات له‌شاری قامیشلۆ. له‌لێدوانێکیدا خانم������ه گۆرانیبێژ چۆپی فه‌تاح رایگه‌یاند كه سه‌رقاڵی خۆئاماده‌كردن������ه بۆكارك������ردن له‌ئه‌لبومێكی نوێیدا كه‌نزیكه‌ی یانز‌ه گۆران������ی له‌خۆده‌گرێت ،بهاڵم ناوی ئه‌لبومه‌که‌ی ئاشکرا نه‌كرد. میلۆدی گۆرانیه‌كانی ئهو ئه‌لبومه‌ش له‌الیه‌ن هه‌ری������ه‌ك له‌هونه‌رمه‌ندان: بوره������ان موفت������ی زاده ،روزب������ێ، مه‌مۆ ،زانا ئه‌ن������وه‌ر ،نیگار كامیل، هێمن حس������ێ ن دانراوه و س������ودی
له‌تێكس������تی ژماره‌یه‌ك ش������اعیری كۆن و نوێ وه‌رگرت������وه ،هاوكات كاری دابه‌ش������كردنی ئهم ئه‌لبومه‌ش هونه‌رمه‌ند هێمن حس������ێن ئه‌نجامی ده‌دات و وابڕیار‌ه له‌سه‌ره‌تای ساڵی داهاتوودا باڵوبکرێته‌وه. چۆپ������ی فه‌ت������اح ئاماژه ی ب������هوه دا كه له‌داهاتویه‌ک������ی نزیکدا کلیپی یه‌کێک ل������ه گۆرانییه‌کانی ئه‌لبوم‌ه ئینگلیزیه‌كه‌ی باڵودهکاتهوه ،به‌ناوی (بیر له‌من بكهرهوه) كه تێكس������ت و میلۆدی بوره������ان موفتی زاده‌یه، له واڵتی لوبنان له‌الیه‌ن س������تافێكی هونه‌ری پڕۆفیش������ناڵ كاری كلیپی بۆكراوه" ،له‌ئێس������تادا س������ه‌رقاڵی گفتوگۆكردن‌م لهگهڵ كۆمپانیایه‌ك بۆسازكردنی كۆنسێرتێك له‌شاری قامیشلۆ".
16
یه‌کشه‌ممه 2010 /7/4
ژماره 31:
منداڵ و موزیك چیایی كه‌مال مامۆستای به‌شی موزیكی كۆلێژی هونه‌ره‌جوانه‌كانی زانكۆی سه‌اڵحه‌دین
هه‌رچه‌ند‌ه مندااڵنی پێش ته‌مه‌نی سه‌ره‌تایی توانای خوێندنه‌وه‌و نووسینیش������یان نییه ،بهاڵم ده‌توانن به‌په‌نجه‌داگرتن له‌س������ه‌ر ههندێك له‌دوگمه‌كانی كیبۆردی ئامێره‌كانی موزیك شتێك فێرببن، كه‌وات‌ه ئه‌ركی ئێوه‌ی‌ه یارمه‌تی منداڵه‌كانتان بده‌ن بۆ فێربوونی موزیك. له‌كاتێكدا له‌ژیانی ئهم������ڕۆی ئێمه‌دا هه‌لی باش ره‌خساو‌ه بۆمندااڵن .بۆ ئه‌وان موزیك ههر وهك كه‌لوپه‌ل‌ه پێویستییه‌كانی تری ژیان‌و ناوماڵ وایه كه پێویس������ته هه‌موو ماڵێك تێیدا هه‌بێت ،بهاڵم پێده‌چێت تۆ ئه‌وه‌ت ال باشتر بێت كه منداڵه‌كانت له‌باخچه‌دا یاری بكه‌ن نه‌ك خۆیان به‌موزیكه‌و‌ه خه‌ریك بكه‌ن ،یاخود ڕه‌نگ‌ه وا بیربكه‌یته‌و‌ه كه ئهگهر منداڵه‌كانت شاره‌زاییان لهگهڵ موزیكدا نهبێت ،ئهوا له‌پێشكه‌وتن‌و به‌ده‌ستهێنانی زانیاری به‌جێده‌مێنن ،له‌مه‌یاندا تۆ له‌سه‌ر هه‌قیت ،دڵنیاو ئاسوده‌ش به كه شاره‌زابوون‌و لێهاتوویی منداڵ پێش ته‌مه‌نی س������ه‌ره‌تایی بۆفێربوون‌و كاركردن له‌س������ه‌ر ئامێره‌كانی موزیك له‌و‌ه زیاتره كه تۆ مه‌زه‌نده‌ی ده‌كه‌یت. ئێوه نابێت منداڵه‌كانتان ناچاربكه‌ن بچن‌ه سه‌ر ئامێ������ری موزیكی‌و كاری له‌س������ه‌ر بكه‌ن ،بهاڵم ئهگهر منداڵه‌كه‌ت ئارهزووی له‌سه‌ر هه‌بوو ،ئهوا موزیك باشترین هۆكار‌ه بۆكرانه‌و‌ه ی مێشك‌و ناس������ینی ده‌وروبه‌ری خۆی ،ههندێك له‌دایك‌و باوكان له‌سه‌ر ئهو باوه‌ڕه‌ن كه موزیك یارمه‌تی منداڵه‌كانیان ده‌دات بۆناسینی پیته‌كان‌و فێربوونی وێن‌ه دروستكردن‌و هه‌ڵبژاردنی ڕه‌نگه‌كان ،ئه‌مه‌ش كارێكی ده‌روونییه‌‌و ڕاسته. جۆن كریستین ،ڕێگای به‌منداڵه‌كانی (سیرش 4سااڵن‌و فاالس 5سااڵن) ده‌دا بچن‌ه سه‌ر ئامێری موزیك‌و كاری له‌سه‌ر بكه‌ن ،بۆئه‌وه‌ی مێشكیان زووتر بكرێته‌وه‌‌و له‌دواڕۆژدا زیر‌هك‌و ده‌نگخۆش‌و له‌س������ه‌رخۆ بن .ناوبراو چاودێ������ری كاركردنی منداڵه‌كانی ده‌كات ،كاتێك سه‌رگه‌رمی ئیشكردن ده‌بن له‌سه‌ر موزیك ،زۆرجار خێزانه‌ك‌ه شانبه‌شانی منداڵه‌كانیان له‌ڕوانگه‌ی ده‌روونییه‌وه ،سه‌رگه‌رمی به‌دواداچوونی ده‌نگوباس‌ه هونه‌رییه‌كان ده‌بن. به‌ڕای ش������اره‌زایان زۆر باش������ه ئه‌گ������ه‌ر ماوه‌ی به‌كارهێنان������ی موزی������ك الی مندااڵنی پێش سه‌ره‌تایی ،كۆنتڕۆڵ بكرێت .ئه‌وه‌تا ئینستیوتی موزیك‌و گۆرانی وهك ئه‌ركی سه‌رشانی خۆی به‌پێویستی زانیو‌ه هه‌ڵسێ به‌چاپكردنی رابه‌ڕێكی موزیكی كه‌وا س������وودمه‌نده‌و ئاس������انكاریی‌ه بۆ من������داڵ‌و قوتابیان‌و ته‌نان������ه‌ت ئاره‌زوومه‌ندانی ئهم ب������وار‌ه هونه‌رییه‌ش هان ده‌دات‌و له‌به‌رنامه‌ی به‌ڕێزیشیان‌ه دابه‌شی بكه‌ن به‌سه‌ر سه‌ره‌تاییه‌كان‌و بیخه‌ن‌ه به‌رده‌ستی مامۆس������تایانی شاره‌زای ئهم بوار‌ه كه ئه‌مه‌ش به‌ڕاستی خزمه‌تێكی گه‌وره‌یه‌و جێگای ده‌ستخۆش������ی لێكردنیانه‌و هیوادارین بتوانن ل������ه‌دواڕۆژدا خزمه‌تی زیاتریش به‌رۆڵه‌ی میلله‌ته‌كه‌مان بگه‌یه‌نن‌و واڵت به‌ره‌و پێش ببه‌ن، چونكه هه‌روه‌ك زانایان ده‌ڵێن پێشكه‌وتنی هه‌موو میلله‌تێك به‌هونه‌رو به‌تایبه‌تیش موزیك ده‌ست پێده‌كات. هه‌نگاوه‌كانی فێركردن������ی موزیك بۆمندااڵن‌و كۆنترڵكردنه‌كه‌ش������ی به‌هۆی ئهم پێشنیازانه‌ی خواره‌و‌ه ده‌ب������ێو ده‌توانی یارمه‌تی منداڵه‌كانت بده‌یت ،له‌به‌كارهێنانی موزیك: .1كاتی بۆ دیاری بكه. .2به‌بیروڕای ش������اره‌زایانی ئهم بوار‌ه مندااڵن نابێت له 50خوله‌ك زیاتر له‌سه‌ر ئامێری موزیك بمێنن������هوه ،تا بوارو هه‌لی یاریكردنیش������یان بۆ بمێنێته‌وه‌و له‌كیسیان نه‌چێت. .3به‌دوای ئ������هو موزیكانه‌دا بگه‌ڕێ كه هێمن‌و له‌سه‌رخۆن تا كاریگه‌ربێت. .4قه‌باره‌ی ئامێری موزیكه‌ك‌ه لهگهڵ جه‌س������ته‌ی منداڵه‌كه‌تدا گونجاو بێ������ت ،له‌به‌رئه‌وه‌ی لهگهڵ قه‌ب������اره‌ی له‌ش������یاندا گونجاوتره‌و ئاس������انتر هه‌ڵس‌وكه‌وتی له‌گه‌ڵدا ده‌كه‌ن. .5له كاتی به‌یاندا كاركردن له‌س������ه‌ر موزیك ئه‌نجامی باشتری ههیه ،نه‌وه‌ك له‌كاته‌كانی تر. .6گونجاندن������ی ك‌هش‌وهه‌وایه‌ك������ی هون������ه‌ری بۆمنداڵه‌كه‌ت كاریگهری باشی ده‌ب ێ بۆ كه‌سایه‌تی منداڵ. .7جوانی‌و تازه‌یی ئامێری موزیك كاریگه‌ریه‌كی ڕاسته‌وخۆی ده‌ب ێ بۆ زیاتر پابه‌ندبوونی منداڵهكه به‌موزیك‌و هه‌وڵدانی زیاتر ،بۆفێربونی.
ن یان بۆ پاره‌په‌یداكردن؟ خول ه مۆسیقییه‌كان بۆ فێربوون
"به‌شێك ی كهم له‌خوله‌كان قازانج ی ماد ی لێده‌كرێت‌و گرنگ ی به‌الیه‌ن ه هونه‌رییه‌كه‌ش ده‌درێت" به‌هۆی پشووی هاوینه‌و‌ه ی زۆر له‌مندااڵن‌و ڕێژه‌یه‌ك گه‌نجان ڕووده‌كه‌ن ه ی خوله‌كانی فێربوون مۆسیقاو خوازیاری ئه‌وه‌ن ببن ه ژنیاری ئهو ئامێر‌ه ی مۆسیقیان هی ك ه حه‌ز لێده‌كه‌ن. بێستون سڵێمان له‌سلێمان ی له‌پش������وو ی هاویندا چه‌ندین خولی فێربون������ ی ئامێ������ره مۆزیكیی������ه‌كان ی ده‌كرێنه‌وه‌و سه‌دان قوتاب ی به‌شدار هه‌ندێک له‌قوتابیان به‌گوڕو تینه‌و‌ه به‌شداریی خوله‌کانی فێربوون ده‌که‌ن لهو خوالنه‌دا ده‌ك‌هن‌و مامۆس������تایه‌ك ی مۆس������یقاش ئهو خوالن‌ه به‌نه‌ریتێك ی "به‌به‌رده‌وامبوون ی خۆم ده‌توانم عه‌زف ی دهكاتهوه كه ههندێك لهو گه‌نجان‌ه ی پشوو ی هاوین‌ه ناوده‌بات كه "ئامانج باش بكه‌م ،چونكه لێره‌و له‌سه‌رده‌ست ی به‌شدار ی ئهو خوالن‌ه ده‌كه‌ن به‌هۆ ی لێ ی پاره پهیداكردنه". مامۆس������تاكان زانی������ار ی ب������اش چاولێكه‌ریه‌وه‌یه‌‌و "به‌شێك ی زۆریشیان وه‌رده‌گرین" ،هاوكات ئاالن خه‌سره‌و حه‌زو خولیایان بۆ فێربوون ی مۆزیك ده‌یه‌و ێ ببێت‌ه ژه‌نیار فێرخوازێكه‌و هه‌س������ت به‌به‌هره‌یه‌ك ی ههیه ،چونكه ئهو كهسانه ی لێر‌ه وان‌ه ی ڕیژین ئه‌حمه‌د خۆشحاڵ‌ه به‌و‌ه ی به‌حه‌ز ی هونه‌ری������ ی ده‌كات له‌خۆیدا" ،باوه‌ڕم مۆسیقا ده‌خوێنن ،زۆر جدین‌و هه‌موو خۆ ی به‌شدار ی خول ی مۆسیقا ده‌كات ،وایه ئهگهر ئهو زانیاریان‌ه دروست بێت هه‌وڵێكیان بۆ فێربوون ی مۆسیقایه". چونكه "جگ‌ه له‌فێربون‌و ئاشنابوون مامۆستاكه‌م پێیوتوم ئه‌توانم له‌سه‌ر ی له‌الیه‌ك������ ی دیكه‌و‌ه عادل حه‌س������ه‌ن وهك مامۆستا ی یه‌كێك له‌خوله‌كان ی به‌دنیا ی مۆسیقا ،ئاواتیشم‌ه بهردهوام بڕۆم‌و ببم‌ه عازفێك ی باش". بم‌و ببم‌ه ژه‌نیارێك ی باش" ،ههربۆیه فێربوون ی مۆس������یقا جه‌خ������ت له‌و‌ه له‌ماو‌ه ی خوله‌كه‌یدا زۆر شت له‌بار‌ه ی دهكاتهوه كه ههندێك له‌فێرخوازان بۆ به‌چاولێكه‌ر ی ده‌زانن مۆسیقاو‌ه فێربووه‌‌و "ئهگهر ده‌رفه‌تم به‌پێچه‌وان‌ه ی ئه‌وان‌ه ی كه بۆفێربوون ی خۆده‌رخستن‌و چاولێكه‌ر ی به‌شدار ی بۆبڕه‌خسێت ههر بهردهوام ده‌بم". مۆسیقا ڕووده‌كه‌ن‌ه خوله‌كان به‌شێك ی ده‌ك‌هن‌و "ئه‌ویش حه‌زێك ی گه‌نجانه‌یه"، له‌الیه‌ك ی ترهوه شكۆ ڕێبوار زۆر حه‌ز به‌شداربووان به‌هۆ ی چاولێكه‌ری‌‌و بۆ بهاڵم به‌ش������ێك ی دیكه له‌فێرخوازان به‌و‌ه ده‌كات فێ������ر ی ژه‌نین ی ئامێر ی به‌سه‌ربردن ی پشوو ی هاوین به‌شدار ی به‌ت������ه‌واو ی بۆ فێربوون به‌ش������دار ی ده‌كه‌ن" ،به‌ده‌ر له‌مه‌به‌ست ی فێربوون گیتار بێت‌و ل������هو بڕوایه‌دا به‌هه‌وڵ ی ده‌كه‌ن. خۆیو پاش بینین ی ئهو خول‌ه ده‌توان ێ شاد عارف یه‌كێك له‌به‌شداربووان ی هیچ مه‌به‌ستێك ی تریان نییه". به‌باش������ ی گیتار بژه‌نێت ،له‌به‌رئه‌و‌ه ی خول������ ی مۆس������یقایه‌و جه‌خ������ت له‌و‌ه به‌پێچه‌وان‌ه ی ئهو بۆچوونان‌ه ی سه‌ره‌وه،
شاناز تارق وهك كچ‌ه فێرخوازێك ی ئامێر ی كه‌مانچ‌ه به‌الیه‌و‌ه سهیره ئهگهر كۆمه‌ڵێك ك������ه‌س ڕووبكه‌ن‌ه كارێك خه‌ڵك������ ی به‌چاولێكه‌ری������ ی تێیبگه‌ن، "باوه‌ڕناكه‌م كاریگه‌ر ی چاولێكه‌ریم له‌سه‌ربێت ،به‌قه‌ناعه‌ته‌و‌ه هاتووم‌و ئهگهر ژیان هه‌لم بدات ێ بهردهوام ده‌بم". مۆسیقا پێویست ی به‌به‌هره‌یه‌‌و خوله‌كانیش بۆ پاره پهیداكردنه به‌بڕوا ی شاره‌زایان ی هونه‌ر ،مۆسیقا هونه‌رێك‌ه پێویس������ت ی به‌به‌هر‌ه ههیه بۆئه‌و‌ه ی كهسێك فێربێت. مامۆستا عادل باس له‌و‌ه ده‌كات كه ئهگهر به‌ه������ره‌و حه‌زێك ی زۆر نه‌بێ، فێرخواز ناتوانێ������ت ببێت‌ه ژه‌نیار ی یه‌كێك له‌ئامێره‌كان ،هاوكات نه‌به‌ز حه‌مه‌ڕه‌ش������ید وهك مامۆس������تایه‌ك ی
لۆكه‌یشن وهك به‌هایه‌ك بۆ په‌یكه‌ر ئاودێر عوسمان مامۆستا له‌به‌شی شێوه‌کاری په‌یمانگای هونه‌ر‌ه جوانه‌کانی هه‌ڵه‌بج‌ه
ئهگهر بگه‌رێینه‌و‌ه بۆ مێژوو ،یاخود گوزه‌رێك������ ی خێرا بكهی������ن به‌نێو مێ������ژوو ی دروس������تكردن ی په‌یكه‌ر، ده‌بینین چۆن بیریان له‌دروستكردن ی كردۆته‌و‌ه ئاوه‌هاش بیریان له‌دانانیان كردووه‌ت������هوه ،جا ئای������ا له‌گۆره‌پان بێ یان له‌په‌رس������تگا یان له‌كۆشك ی پادش������اكان یاخود له‌نێ������و گۆڕ ی پادشاو س������ه‌ركرده‌كان بێت ،كه‌وات‌ه لۆكه‌یش������ن بووه‌ت‌ه به‌شێك له‌به‌ها ی په‌یكه‌ر ،چونكه بووه‌ت‌ه س������مبولێك ی لۆكه‌یش������نه‌كه‌و ناوچه‌ك‌ه جا ئهگهر په‌رس������تگایه‌ك بووبێ������ت ده‌بینین په‌یكه‌ر ی خوداوه‌ندیان به‌جۆره‌كانیان داناوه یاخود په‌یكه‌ر ی كه‌سایه‌ت ی كه له‌گۆڕه‌پان‌و كۆش������ك‌و ته‌الره‌كاندا داناوه. هه‌موو ئه‌مان‌ه بیركردنه‌وه‌یه‌ك الهووت ی له‌پش������تیه‌و‌ه بوو ،كه تا س������ه‌رده‌م ی رۆمان‌و گریكه‌كانیش ئهم بیرۆكان‌ه هه‌بوو ،پاش������ان به‌پێ ی گه‌شه‌كردن ی ره‌وت ی ژیان ی مرۆڤ له‌پاڵ ئه‌مه‌شدا هونه‌ر به‌شێك بووه لهو گه‌شه‌كردنه‌‌و له‌رووه‌كان������ ی ف������ۆرم‌و ن������اوه‌رۆك‌و ته‌كنیكه‌و‌ه به‌ره‌و پێشه‌وه‌چوو .له‌دوا ی جه‌نگ ی جیهان ی دوو‌هم‌و دروستبوون ی قوتابخان������ه ی باوهاوس������ ی ئه‌ڵمانی‌‌و هونه‌ر ی په‌یكه‌ر به‌ت������ه‌واو ی له‌روو ی ته‌كنیك‌و س������تایله‌و‌ه گه‌ش‌ه ی كرد به‌جۆرێك لۆكه‌یش������ن ی كار ده‌بوو‌ه ره‌گه‌زێك������ ی گرنگ������ ی كارهكه ،لهو ستایالن‌ه ی كه هاتن‌ه كایه‌وه ،هونه‌ر ی Land Artه ،ك������ه هونه‌رێك بوو له لۆكه‌یش������نه‌كه‌دا كارێك ی هونه‌ری ی ئافه‌رید‌ه ده‌كرا یاخود له‌كه‌ره‌سته‌و مه‌تریاله‌كان ی ئهو شوێن‌ه هونه‌رێك ده‌خوڵقا‌و فه‌لس������ه‌فه‌و ئێستاتیكا ی تایبه‌ت ی خۆ ی ههیهو هه‌تائێستاش ئهم
هونه‌ر‌ه بهردهوامه. پاش������ان هون������ه‌ر ی هات كه رێبازێك بوو له‌ناوه‌ڕاست ی شه‌س������ته‌كان ی س������ه‌د‌ه ی راب������ردوو له‌ئه‌مه‌ریكا سه‌ری هه‌ڵدا كه كاره‌كان پێكهاتب������وون له‌ئۆبجێكت ی گهورهو س������اده‌كراو‌ه به‌شێوه‌یه‌ك له‌شێوه‌كان مه‌تریال ی ته‌خته‌‌و ئاسن‌و ته‌په‌دۆرو...... هتد ،دروس������ت ده‌ك������ران هه‌تا وا ی لێهات ئهم ستایل‌ه تێكه‌ڵ به‌هونه‌ر ی ته‌الرساز ی بوو بۆئه‌فراندن ی شێواز‌و فۆرم ی تازه. هون������ه‌ر ی ش������ێوه‌كار ی هونه‌رێك‌ه له‌سه‌ر ش������وێن‌و كات به‌نده .شوێن له‌هون������ه‌ر ی ش������ێوه‌كاریدا بهتایبهت هونه‌ر ی په‌یكه‌رساز ی ئاماده‌گییه‌ك ی به‌رچاو ی ده‌بێت له‌كات ی كاركردن‌و ئه‌فراندن‌و ته‌وابونیش������یدا پاش������ان دانانیش������ ی هونه‌رمه‌ند وا لێده‌كات په‌یوه‌س������ت‌و بیركردنهوه ی ته‌رخان بكات بۆ لۆكه‌یشنێك بۆ كاره‌ك‌هی، چونكه ئهگهر وانه‌ب������وو ئهوا به‌ها ی كارهكه ی له‌روو ی به‌ها ی ئێستاتیكی‌‌و ن������اوه‌ڕۆك‌و خزمه‌ت ی ئیس������تاتیك ی ناوچه‌ك‌ه له‌ده‌ست ده‌دا‌و كارهكه وهك نهبێت وایه ،بۆنموون������ه دیواربه‌ند ی ئازاد ی هونه‌رمه‌ند جه‌واد سه‌لیم كه ده‌بینین به‌شێوه‌یه‌ك ی زانست ی بیر ی لێكراوه‌ته‌وه‌‌و ش������وێنێك هه‌ڵبژێراو‌ه ت������ا په‌یكه‌ره‌ك������ه ی ل������ێ دابنرێت‌و پانتاییه‌ك������ ی گ������ه‌ور‌ه ی بۆدانراوه‌و توانیویه‌ت ی ئیستاتیكا ی خۆ ی له‌روو ی كاره‌كه‌و ته‌كنیك‌و په‌رس������پێكتیڤ ی بینینه‌وه ،ون نه‌كات ،كه‌وات‌ه له‌س������ه‌ر هونه‌رمه‌ند پێویس������ته پێ������ش ئهوه ی كارهكه ی بكات ده‌بێت بیر له‌دانان ی بكاتهوه له‌لۆكه‌یشنێك ی تایبه‌تدا ،بهاڵم به‌داخه‌و‌ه ال ی ئێم‌ه ههندێك په‌یكه‌ر نه‌ك بیر له‌لۆكه‌یش������ن نهكراوهتهوه بگره بیر له‌چۆنیه‌ت ی دروستكردن ی نه‌كراوه‌ت������هوه ل������ه‌روو ی س������تایل‌و ته‌كنیك‌و كاركردنیه‌وه. Minimal Art
بێگوم������ان له‌ژیان������ ی رۆژانه‌مان������دا چه‌ندین په‌یكه‌ر له‌شه‌قام‌و گۆڕه‌پان‌و شوێن‌ه گش������تیه‌كاندا ده‌بین .ئهوه ی م������ن ده‌مه‌وێت نویش������كێك بخه‌م‌ه سه‌ری‌‌و قس‌ه ی له‌سه‌ر بكه‌م په‌یكه‌ر‌ه ب ێ لۆكه‌یشنه‌كان ی به‌رده‌م كتێبخان‌ه ی گشت ی سلێمانییه ،كه رۆژان‌ه ده‌كه‌وێت‌ه به‌ر چاومان‌و ده‌یانبینین یاخود چه‌ند چركه‌یه‌ك به‌الیدا تێپه‌ڕ ده‌بین ،ئهم په‌یكه‌ران‌ه ده‌كه‌ون‌ه ال ی راست‌و چه‌پ ی به‌ش ی پێش������هوه ی بیناكه ،كه به‌ش ی راست بریتیی‌ه له‌په‌یكه‌ر ی شاعیران: نالی‌‌و س������الم‌و كورد ی ك������ه كار ی هونه‌رمه‌ند به‌رزان زاهیره‌‌و به‌ستایل ی واقع ی دروست ی كردوون ،ئێم‌ه لێره‌دا قس‌ه له‌سه‌ر كارهكه وهك ناوه‌ڕۆك‌و ته‌كنی������ك ناكه‌ین ،ته‌نه������ا له‌روو ی دانان‌و گونجانه‌و‌ه قس‌ه ده‌كه‌ین. ده‌بینین ئهم س ێ كاره به‌پێوانه‌یه‌ك ی بچ������ووك له‌چ������او بیناك������ه‌دا دروس������تكراون ،ئهمه جگ‌ه له‌ونبون ی ئێس������تاتیكا ی س������ه‌ره‌ك ی كاره‌كه‌و ونبوون������ ی به‌هاكه‌ش������ ی وایكردوو‌ه به‌شێوه‌یه‌ك ی سه‌رنجڕاكێش له‌به‌ر چاو ده‌رنه‌كه‌وێت ،پاشان له‌روو ی ره‌نگ ی كاره‌كه‌و‌ه ده‌بینین هه‌رس������ ێ كارهكه ره‌نگیان سپی‌‌و ده‌وروبه‌ریش ی به‌ش ی سه‌ره‌كی‌‌و هه‌ره‌زۆر ی ره‌نگ ی سپییه، چونكه بیناكه ی پش������ت ی كه بینا ی كتێبخانه‌ی‌ه ره‌گ ی س������پییه ،هه‌روه‌ها له‌روو ی پانتایی‌‌و فه‌زاو‌ه هیچ بیر ی ل ێ نهكراوهتهوه ،ههربۆیه ده‌بینین چه‌ند مه‌ترێك دوور‌ه له‌بیناكه‌وه‌‌و پانتاییه‌ك ی ئه‌وتۆ ی به‌ده‌مه‌و‌ه نییه ئه‌مه‌ش بووه‌ت‌ه هۆكارێك بۆ كه‌مكردنه‌و‌ه ی به‌ها ی ئێستاتیك ی كارهكه. دواتر به‌ش ی چه‌پ ی بیناكه كارێك ی هونه‌رمه‌ن������د به‌یان مان ی ل ێ دانراوه، كه په‌یك������ه‌ر ی (خوێن������ه‌ر) ی ناوه، به‌ستایل ی ته‌عبیر ی گوزارشتگه‌رای ی دروس������تیكردووه ،به‌هه‌مان ش������ێو‌ه ئ������ه‌م په‌یك������ه‌ره‌ش ئهگهر ب������ه‌راورد
بكرێت له‌به‌رامب������ه‌ر به‌رز ی بیناكه ی پشت ی ده‌بینین چوار ئه‌وه‌ن������ده ی په‌یكه‌ره‌ك������ه بیناكه به‌رزه ،ئهم������ه‌ش وایكردوو‌ه په‌یكه‌ره‌ك‌ه به‌پێوانه‌یه‌ك ی بچوك ده‌ربكه‌وێت له‌چ������او بیناكه‌دا، چونكه له‌نێوه‌ند ی فه‌ز ا یهك������ی د ا خ������ر ا وو ته‌سكدا دانراوه پاش������ان بڵند ی بیناك������ه زیاتر كاریگه‌ر ی له‌سه‌ر به‌رچاوكه‌وتن������ی كارهكه كردووه. دواتر په‌یكه‌ر ی هه‌مان هونه‌رمه‌ن������د له‌به‌رده‌م ده‌رگا ی چونه‌ژووره‌وه‌دا دان������راوه كه‌په‌یك������ه‌ر ی كه‌سایه‌ت ی حسێن حوزن ی موكریانی‌ه كه به‌شێواز ی واقع ی درووستیكردووه، ئ������ه‌م په‌یكه‌ر‌ه له‌س������ه‌ر چوارپای‌هك‌و به‌شێوه‌یه‌ك ی نزم له‌ئاس������ت ی چاوه‌و‌ه دانراوه. ب������ۆ ئ������هوه ی به‌ه������ا ی كاره‌ك������ه ی له‌ده‌س������ت ن������ه‌دات ،پێویس������ته هونه‌مه‌ن������د چ������ۆن بی������ر له‌كارك������ردن ده‌كات������هوه ئاوه‌هاش بی������ر له‌لۆكیش������ن ی كاره‌ك������ه بكاتهوه كه لێ������ ی داده‌نێت ،چونكه هونه‌ر ی ههر میلله‌تێك ره‌نگدانه‌و‌ه ی ئاست ی ر ۆ ش������نبیر یی‌‌و به‌ره‌وپێش������چوون ی ئ������هو میلله‌ت������ه ده‌رده‌خات.
دیكه ی به‌ش������ ی مۆسیقا ی په‌یمانگا ی هونه‌ر‌ه جوانه‌كان ی س������لێمان ی ئاماژه ب������هوه ده‌دات كه بوون ی بههرهو حه‌ز زۆر گرنگه ب������ۆ فێربوون ی هونه‌ر ی مۆس������یقا" ،زۆرج������ار قوتاب ی خۆ ی بێ بههرهو ك������ه‌م توانایه ،وهك چۆن ده‌ش������ێت مامۆس������تا ی بێتواناشمان زۆرب������ن ،هه‌رله‌به‌ر ئه‌مه‌ی‌ه كه قوتاب ی فێرنابێت". هون������ه‌ر عوم������ه‌ر ،وهك یه‌كێك������ ی دیكه ل������هو مامۆس������تایان‌ه ی وانه‌كان به‌به‌شداربووان ده‌ڵێنه‌وه ،ئاماژه به‌و‌ه ده‌دات كه مامۆستایان ی خوله‌كان ته‌نیا گه‌یه‌نه‌رێك ی مۆزیكی������نو دوابه‌دوا ی ته‌نها خولێك هیچ كهسێك ناتوانێت بچێت‌ه ن������او تیپێك ی ب������اش‌و ببێت‌ه ژه‌نیارێك ی باش ،چونكه "مامۆس������تا ته‌نها فێر ی گرتن ی ئامێر ی مۆسیقا ی ده‌كات ن������ه‌ك ناس������اندن ی به‌دنیا ی مۆزیك". له‌ب������ار‌ه ی ئامانج له‌كردن������هوه ی ئهو خول‌ه هاوینان‌ه ی بۆ فێربوون ی ئامێر‌ه مۆس������یقییه‌كان ده‌كرێنه‌وه ،مامۆستا نه‌به‌ز حه‌مه‌ڕه‌ش������ید ئاماژه ی به‌و‌ه دا كه %80ی ئهو خوالن‌ه وهك نه‌ریتێك ی پش������ووه‌كان ی هاوین������ ی لێهاتووه‌و لهگهڵ ته‌واوبوون ی خوێندن ی س������اڵ، قوتابیان‌و خوێندكاران به‌ش������دار ی تیاده‌ك������هن‌و "زۆرتریش ئامانج لێی پاره پهیداكردنه" ،ههربۆیه ڕێژه‌یه‌ك ی كهم ی ئهو خوالن������ه هه‌ردووالیه‌نه‌ك‌ه له‌به‌رچ������او ده‌گرن"،به‌ش������ێك ی كهم له‌خول������ه‌كان هه‌م قازانج������ ی ماد ی لێده‌كرێت‌و هه‌م گرنگ������ ی به‌الیه‌ن‌ه هونه‌رییه‌كه‌ش ده‌درێت".
ژماره 31:
ڕۆژێك������ ی ئهم������رۆ خ������ۆش ده‌بێ������ت بۆت������ۆ، ڕۆژێك������ ی گونج������اوه بۆ ئه‌نجامدان ی چاوپێكه‌وتن‌ه ڕ ۆ ما نس������ییه‌كا نت ، س������ه‌ركه‌وتوو ده‌بیت له‌بیرۆك‌ه تایبه‌ته‌كان ی په‌یوه‌ست به‌كۆكردنه‌و‌ه ی پاره.
دهس� � ��تكه‌وت ی دارایی� � ��ت ده‌بێت ،بیر له‌ئه‌نجامدان ی پڕۆژه‌یه‌ك ی بچووك بكهرهوه ب � � �ه‌اڵم هه‌وڵبد‌ه س � � �ه‌برو تێگه‌یش� � ��تنت زیاتربێت. باپه‌یوه‌ندییه‌كانت ته‌نها بۆكات به‌سه‌ربردن نهبێت.
الیه‌ن ی دارایت باش به‌ڕێو‌ه ده‌ڕوات ،چاوت به‌كه‌سێك ده‌كه‌وێت له‌مێژ‌ه نه‌تبینیوه‌و بینینه‌وه‌ش ی ش������ادومانت ده‌كات .زۆر خۆری ی كێش������ه ی ته‌ندروستیت بۆدروست ده‌كات. ئه‌توان������ ی هه‌ندێ������ك له‌كێش‌ه س������ۆزدارییه‌كانت چاره‌س������ه‌ر بكه‌یت لهگهڵ هاوسه‌ره‌كه‌تدا ،به‌مزووان‌ه سوپاس������نامه‌ت به‌ده‌س������ت ده‌گات ،چونك������ه هاوڕێكانت دڵس������ۆزتن‌و هاوكاریت زۆر ده‌كه‌ن. ئهگهر به‌وریایی������هوه مامه‌ڵ‌ه له‌گ������ه‌ڵ دۆخه‌كه‌دا نه‌كه‌یت ڕووب������ه‌ڕوو ی زیانێك������ ی گ������ه‌ور‌ه ده‌بیته‌وه ،كێش������ه خێزانییه‌كان������ت ڕوو له‌گ������رژ ی ده‌كه‌ن ،بیر له‌ڕابردوو مه‌كه‌ره‌وه. ئه‌گ������ه‌ر هه‌س������ت ده‌كه‌یت میزاجت باشتر بووه هه‌وڵبد‌ه له‌ماڵ������هوه بچیت������ه ده‌ره‌وه‌و ههندێك چاالك ی وه‌رزش ی ئه‌نجام بده‌یت ،سروش������ت ی هه‌ستیارت بووه‌ت‌ه هۆ ی دروستكردن ی غیر‌ه ی زۆر به‌رامبه‌ربه‌خۆشه‌ویسته‌كه‌ت. وریاب������ه كه‌س������ێك ههیه ئه‌یه‌وێت تووش������ ی كێشه‌ت هێمنی بكات ،پێویس������ته به ڕووب������ه‌ڕوو ی كێش������ه‌كان ببیت������هوه ،ئ������ه‌م هه‌فته‌ی������ه س������ه‌رقاڵییه‌كانت زۆرن له‌هه‌مان كاتیش������دا داواكار ی خێزانه‌كه‌ت ڕوو له‌زیادبوون ده‌بن. ده‌ستكه‌وت‌ه داراییه‌كانت له‌م هه‌فته‌یه‌دا ڕوو له‌زیاد بوونن، ئ������اگادار ی نهێنییه‌كانت بهو متمانه‌ش به‌كه‌س������ێك مهكه كه باش نایناس������یت. كاره‌كانت كه‌مێك دوابخه‌و په‌ل‌ه له‌ئه‌نجامدانیان مهكه. هه‌وڵبد‌ه ل������ه‌م هه‌فته‌یه‌دا گه‌شتێك ئه‌نجام بده‌یت‌و كه‌مێ������ك كات له‌گ������ه‌ڵ هاوڕێكانت������دا به‌س������ه‌ر ببه‌یت ،ئیستا كات ی ئه‌وه‌ی‌ه هه‌سته‌كانت ده‌رببڕیت بۆخۆشه‌ویسته‌كه‌ت بۆئه‌و‌ه ی بگه‌یت‌ه ئه‌نجامێك ی باش له‌گه‌ڵیدا. ده‌كه‌ی������ت هه‌س������ت خۆشه‌ویس������ته‌كه‌ت وهك پێویست گرنگیت پێنادات ئه‌مه‌ش ب������ار ی ده‌روونیت ب������ه‌ره‌و ئاڵ������ۆز ی ده‌بات، بۆئه‌و‌ه ی به‌ره‌وپێشچوون هه‌بێت له‌كاره‌كانتدا پێویسته چاالكییه‌كانت زیاد بكه‌یت. توان������ات بۆس������ه‌ركه‌وتن له‌هه‌ندێ������ك پ������ڕۆژ‌ه ی مه‌زن������دا هاوكاره‌كانت توش������ ی ش������ۆك ده‌كات، بهاڵم ئهگهر ئاگادار نه‌بیت ڕه‌نگ‌ه توش ی كێشه ببیت ،خۆشترین ڕۆژ ی ئهم هه‌فته‌یه‌ت ڕۆژ ی یه‌كشه‌ممه‌یه. به‌س������ه‌ربردن ی ههندێك كات لهگهڵ خێزانه‌كه‌تدا خۆشیت پێده‌به‌خشێت‌و په‌یوه‌نیت������ان پته‌وت������ر ده‌كات ،په‌یوه‌ندییه‌ك������ ی خۆشه‌ویس������ت ی نو ێ ده‌به‌س������تیت به‌هۆ ی به‌شداریكردنله‌كۆبونه‌وه‌یه‌ك یكۆمه‌اڵیه‌تیدا.
ی ئهگهر تۆ بووك بیت له‌شه‌و گواستنه‌وه‌دا ئهم كار ه ده‌كه‌یت؟
كوڕێك له‌واڵت ی سعودیی‌ه ژن دێنێت‌و پاش ماوه‌ی������ه‌ك له‌ده‌س������تگیراندار ی بڕیارده‌دات ژنه‌ك‌ه ی بگوێزێته‌وه ،له‌شه‌و ی گواسته‌وه‌دا پاش ئهوه ی لهگهڵ بوكێدا ده‌چن‌ه شوقه‌كه‌یه‌و‌ه زه‌نگ ی مۆبایله‌ك‌ه ی لێده‌دات ئه‌ویش وه‌اڵم ده‌داته‌وه‌و به‌مشێوه‌ی‌ه ده‌كه‌وێت‌ه گفتوگۆكردن: زاوا :ئه‌لو ،به‌ڵ ێ فه‌رموو په‌یوه‌ندیكه‌ر :سه‌الم‌و عه‌له‌یكوم ،حاڵتان چۆنه، زۆر زۆر پیرۆزتان بێت. زاوا :عه‌له‌یكوم‌ه سه‌الم ،له‌كوێن بۆدیار نهبوون، بۆنه‌هاتنبۆئاهه‌نگه‌كه. په‌یوه‌ندیكه‌ر :له‌ڕێگ‌ه ئوتومبێله‌كه‌مان تێكچوو، وائیستاش دێین بۆالتان. زاوا :باشه به‌خێربێن ،چه‌ند كه‌سن؟ په‌یوه‌ندیكه‌ر 10 :كه‌س. زاوا :باشه به‌مه‌رجێك ال ی من نان بخۆن. كابرا ی په‌یوه‌ندیك������ه‌ر چه‌ندوچون ده‌كات‌و ده‌ڵێت ناب ێ تۆ زاوایت ،بهاڵم كاك ی زاوا ڕاز ی نابێت‌و پێداگر ی ده‌كات كه ئهو ئێواره‌ی‌ه ال ی ئهو نان بخۆن ،ئیتر كابراش ڕاز ی ده‌بێت‌و ده‌ڵێت باشه كه‌مێك ی تر التان ده‌بین. زاوا به‌بوكه‌ك������ه ده‌ڵێت من ده‌چ������م بۆبازاڕ ههندێك پێویست ی ده‌كڕم ،چونكه كه‌مێك ی تر میوانم������ان دێت ال ی ئێم‌ه نان ده‌خۆن ئه‌بێت خواردن ئاماده‌بكه‌یت بۆیان ،بوكێش سه‌ر ی سوڕ ده‌مێنێت‌و بڕوا به‌و‌ه ناكات كه له‌شه‌و ی گواستنه‌وه‌دا توش ی ئهو هه‌ڵوێست‌ه ببێت. پاش كه‌مێك زاوا ده‌گه‌ڕێته‌وه‌و كه‌ره‌سته‌كان ی كڕیوه‌و به‌هاوسه‌ره‌ك‌ه ی ده‌ڵێت یه‌ڵاڵ خواردن ی
ئێوار‌ه ئاماده‌بك‌ه میوانه‌كان به‌ڕێوه‌ن ،له‌كات ی گفتوگۆدا ل������ه‌ده‌رگا ده‌درێت‌و زاوا ده‌ڵێت خێراك‌ه ئهوه گه‌یشتن. بوكێش ه������ه‌ر به‌جل������ه بوكێنییه‌كانه‌و‌ه له‌چێشتخانه‌ك‌ه ده‌ستده‌كات به‌پیازو ته‌مات‌ه جنین‌و چێشتلێنان ،چاوه‌كان ی پڕده‌بن له‌ئ������اوو له‌دڵ ی خۆیدا ده‌ڵێت :س������به ی به‌یان ی زوو ده‌گه‌ڕێمه‌و‌ه بۆماڵه‌وه‌وداوا ی جیابوونه‌و‌ه ده‌كه‌م ،ئیتر ئه‌وانیش دێن نانه‌كه‌یان ده‌خۆن‌و دواتر ده‌گه‌ڕێنه‌و‌ه ماڵ ی خۆیان. له‌ناكاو زاوا دێته ژووره‌كه‌وه‌و په‌نجا هه‌زار ڕیاڵ ده‌خات‌ه نێو كۆش������ ی بوكێوه‌و پێیده‌ڵێت ههڵ ی بگره ئهوه ه ی تۆیه ،ئه‌ویش ده‌پرس������ێت ئهوه چییه ،زاوا وه‌اڵم ده‌داته‌وه‌و ده‌ڵێت ئهوه گره‌و ی نێوان من‌و هاوڕێكانم بوو به‌ڵێنی������ان دا هه‌ریه‌كێكیان پێنج هه‌زار ڕیاڵ بدات ئهگهر تۆ له‌شه‌و ی گواستنه‌وه‌دا به‌جل ی بوكێنییه‌و‌ه چێشت لێبنێیت‌و خواردن دروست بكه‌یت. ئ‌ه ی كاردانه‌و‌ه ی تۆچی ده‌بێت :راز ی ده‌بی یان ن������ا ...ت������ۆ گره‌وه‌كه‌ت برده‌وه ،ئیتر له‌پاشاندا ش������ه‌وه‌كه‌یان به‌خێر تێده‌په‌ڕێ.
ی قژ بۆنداركردن ی درێژتر بۆماوه‌یه‌ك زان������راوه كه زۆرین‌ه ی كچان بۆ بۆنداركردن ی قژیان ڕێگه‌یه‌ك ی باو ده‌گرنه‌به‌ر ئه‌ویش به‌كارهێنان ی بۆن ی فه‌ڕه‌نسییه ،زۆرین‌ه ی ئهم بۆنانه‌ش مادد‌ه ی كیمیاییان تێدایه كه زیان ی بۆته‌ندروستی‌‌و قژ ههیه ،چونكه دهبێته هۆ ی تێكچوون ی ڕه‌نگ ی قژ پله‌به‌پل‌ه تا سپ ی ده‌كات ،ههربۆیه باش������تروای‌ه بۆن ی سروشت ی وهك مسك ی سپی، عه‌نبه‌ر ،سه‌لسه‌بیل...تد ،به‌كاربهێنیت ،ئه‌وه‌ش هه‌ڵبژاردنیشیان ده‌كه‌وێت‌ه سه‌ر ویست ی خۆت. بۆبه‌كارهێنانی ی پێویسته پاش سشواركردن ی قژه‌كه‌ت كه‌مێك لهو بۆن‌ه ی هه‌ڵتبژاردوو‌ه بیكه‌ر‌ه س������ه‌ر ده‌سته‌كانت‌و بید‌ه له‌قژت به‌مه‌رجێ������ك به‌ر بێخ ی قژه‌ك‌ه نه‌كه‌وێت ،بێگومان ئه‌مان‌ه بۆنیان به‌هێزه‌و كاریگهری������ان قوڵه ،هه‌روه‌ه������ا بۆماوه‌یه‌ك ی زۆرتریش ده‌مێنێته‌وه ،ن������ه‌ك به‌ته‌نها قژ بۆنخۆش ده‌ك������ه‌ن ،بهڵكو جۆره بریقه‌یه‌ك به‌قژه‌كه‌ت ده‌به‌خشێت‌و دهبێته هۆ ی نه‌رمكردنه‌و‌ه ی ئهو قژ‌ه ی به‌هۆ ی سش������واره‌و‌ه وشك بووه‌ته‌وه ،چونكه لینج‌وكه‌مێك چه‌وره. تێبینی :ئه‌مجۆر‌ه بۆنان‌ه كاریگه‌رییان بۆماوه ی 5-4ڕۆژ ده‌مێنێته‌وه، له‌به‌رئه‌و‌ه ئهو خانمان‌ه ی به‌هۆ ی وشك ی قژیانه‌و‌ه دره‌نگ دره‌نگ سه‌ر ده‌شۆن ئه‌توانن سوود له‌م بیرۆكه‌ی‌ه وه‌ربگرن بۆ بۆنخۆش ی قژیان ،بهاڵم كاتێك ئهم بۆن‌ه به‌قژه‌كه‌ته‌وه‌ی‌ه به‌هیچ جۆرێك سشوار به‌كارمه‌هێنه ،چونكه دهبێته هۆ ی كه‌رتبوون ی سه‌رتاڵ ی قژه‌كه‌ت.
ن چاوه‌كانت چۆ ی خۆر ده‌پارێزیت ه تیشك ل ڕه‌نگ‌ه تیش������ك ی خ������ۆر ببێت‌ه ه������ۆ ی زیانگه‌یان������دن به‌چاوه‌كانت، هه‌روه‌ها مه‌ترسی ی توشبوون به‌نه‌خۆشیه‌كان ی چاو زیادبكات وهك: دروس������تبوون ی ئاو ی چاو ،وشك ی چاو .ئهوه ی له‌سه‌رتۆی‌ه پاراستن ی چاوه‌كانت������ه لهو زیانان������ه به‌به‌كارهێنان ی چاویلك������ه ی خۆری ،ئهم ئامۆژگارییان������ه ی خواره‌وه‌ش هاوكاری������ت ده‌كات له‌هه‌ڵبژاردنێك ی ته‌ندروست بۆچاوه‌كانت: .1پێوانه‌یه‌ك ی دروستكراو ی هێند‌ه به‌هێز نییه كه به‌ته‌واو ی زیانه‌كان ی تیشك ی خۆر دیاریبكات ،مادلین رۆمیۆ ڕاوێژكار له‌كۆمه‌ڵ‌ه ی بینایی ئه‌مه‌ریك ی ده‌ڵێت :باشترین ڕێگا بۆپاراستن ی چاوه‌كان هه‌ڵبژاردن ی چاویلك‌ه ی خۆریی‌ه كه به‌ڕێژ‌ه ی %100 -%99ی چاوه‌كان له‌تیشك ی سه‌روو وه‌نه‌وشه‌ی ی ده‌پارێزێت. .2هاوێن‌ه ی تاریك :ئه‌گ������ه‌ر توانیت له‌ئاوێنه‌دا چاوه‌كانت ببینیت ئه‌وكات������ه ی چاویلكه‌كه‌ت له‌چاودا بوو ،دڵنیابه له‌و‌ه ی ئهو چاویلكه‌ی‌ه هه‌رگیز چاوه‌كانت له‌تیشك ی خۆر ناپارێزێت. .3دڵنیابه له‌و‌ه ی چوارچێو‌ه ی چاویلكه‌كه‌ت به‌جێگیر ی وه‌س������تاوه له‌چاوه‌كانتا ،بهاڵم ئهگهر له‌س������ه‌ر لووت خزا ،ئهوه بزان‌ه پارێزگار ی له‌چاوه‌كانت ن������اكات به‌پێچه‌وانه‌و‌ه دهبێته هۆ ی زیانگه‌یاندن پێیان، هه‌روه‌ها پێویسته چاوه‌كانت له‌الته‌نیشته‌كانیشه‌و‌ه پارێزراو بن. .4شوێنێك ی باش‌و گونجاو هه‌ڵبژێر‌ه بۆكڕین ی چاویلك‌ه ی خۆری، بوون ی كه‌س������ێك ی لێزان یان پشكێنه‌ر ی چاو له‌شوێنه‌ك‌ه هاوكاریت ده‌كات له‌هه‌ڵبژاردنی چاویلكه‌یه‌ك ی خۆر ی به‌سوود ،دووربكه‌وه‌ره‌و‌ه له‌چاویلك‌ه ی بازرگانی‌‌و ڕه‌نگاوڕه‌نگ‌و هه‌رزان ،چونكه ئه‌وان‌ه زیان به‌چاوه‌كانت ده‌گه‌یه‌نن.
ی ئاره‌ق شینه؟ ی ڕه‌نگ بۆچ
ی سادهیه، ی زانست ی پرس������یارێك تا بڵێ ی كاتیش به‌خه‌یاڵماندا هاتووه كه زۆرب‌ه ی ی بزانین .زان������راوه كه‌ڕه‌نگ هۆكاره‌ك‌ه ی ی ئه‌بێت چ خوێن سووره ،باشه ئ‌ه ی ئاره‌ق بكات كه شین وا له‌ڕه‌نگ بێت له‌كاتیكدا نزیكه له‌پێسته‌وه، ی ههیه ی لۆژیك لێره‌دا هۆیه‌ك������ بۆئه‌مه: ی خوێن كه خڕۆك‌ه س������ووره‌كان ی ی خوێن پێكدێنن یه‌ك‌ه %40 ی له‌خۆگرت������ووهو بچووك������ پێیده‌وترێت هیمۆگلۆبین، خوێ������ن كاتێكی������ش به‌سییه‌كاندا تێپه‌ڕده‌بیت ی ناوخوێن هیمۆگڵۆبین هه‌ڵد ه‌س������تێت بهو ه‌ر گر تن������ی ئۆكسجین‌و ئیتر ناوده‌برێت ی به ئه‌كس
ی شانه‌كان ی دڵیشه‌و‌ه ڕه‌وان‌ه هیمۆگلۆبین‌و به‌هۆ له‌ش ده‌كرێت. ی ی خوێن ده‌گات‌ه شانه‌كان كاتێكیش خڕۆكه‌كان ی خوێندا تێپه‌ڕ ده‌بێت ی بچووك له‌ش به‌مولول������ه ی ئۆكس������جین به‌ش������انه‌كان به‌مه‌ش بۆبه‌خش������ین ی خوێنهێنه‌ره‌كانه‌و‌ه ێ ئۆكسجین به‌هۆ ی ب خوێن ی پڕئۆكس������جین ده‌گه‌رێته‌و‌ه بۆدڵ .كاتێك خوێن ی ده‌بێت ی له‌ش پێس������ت په‌مه‌ی ده‌گات‌ه ش������انه‌كان ی ته‌ندروست‌ه كه ی له‌شێك ی په‌مه‌ییش نیشان‌ه پێست ی له‌ئه‌كسیهیمۆگڵۆبین وهرگرتووه، ی ته‌واو بڕێك به‌مجۆره‌ش ئه‌كسیهیمۆگڵۆبین ئهو ئۆكسجین‌ه ون ی ی جێبه‌جێكردن ده‌كات كه له‌ناویدا ههیه ،له‌كات ی هیمۆگڵۆبین ده‌گۆڕڕێت ئهم كاره‌ش������دا ڕه‌نگ بۆڕه‌نگێك له‌نێوان شین‌و مۆرداو ناوده‌برێت به دی-ئۆكسی هیمۆگڵۆبین كه له‌خوێنهێنه‌ره‌كاندا كۆده‌بێت������هوه تاب������ه‌ره‌و دڵ بگه‌ڕێته‌وه ،كاتێكیش ی پێسته‌و‌ه ده‌كرێت‌ه دهرهوه ی ئهم شله‌ی‌ه له‌ڕێگ‌ه به‌شێك ی شین له‌سه‌ر پۆشاكه‌كان ده‌رده‌كه‌وێت، به‌ڕه‌نگێك ی خوێنێك‌ه كه ی ده‌یبینین هه‌ڵگر چونكه ئهو شله‌ی‌ه خاڵیی‌هله‌ئۆكسجین.
یه‌کشه‌ممه 2010 /7/4
19
كۆندۆلیزا رایس‌و چیرۆك ی سه‌ركه‌وتنی
نوسینی :ئه‌نتۆنیا فیلیكس ی بۆ عه‌ره‌بی :سه‌عید ئه‌لحسنی‌ه وه‌رگێڕان ی بۆ كوردی :رێباز زهنگهنه وه‌رگێڕان
9
كۆندۆلیزا رایس زانیار ی كهم ی له‌بار‌ه ی مێژوو ی سیاس ی زۆرب ه ی ناوچه‌كان ی جیهانه‌و‌ه هه‌ی ه ی ی شاره‌زای جارێكیان رۆژنامه‌كان سه‌باره‌ت به‌كه‌می حاكم له‌پرس‌ه ده‌ره‌كییه‌كاندا پرسیاریانكرد ،له‌وه‌اڵمدا ی ی به‌هێز ی كوڕ جه‌ختیكرده‌و‌ه كه سهرچاوه جۆرج ـ ێ بك‌هن‌و وتی" :ره‌نگ‌ه ی ل ههیه لهو بواره‌دا پش������تیوان ی ی ته‌یمور ی ره‌وش������ ی ورده‌كارییه‌كان نه‌توانم به‌وردی ی خۆرهه‌اڵت-تان پێبڵێم ،بهاڵم پرس������یار له‌كه‌س������ان ی رایس‌و پۆڵ وه‌ڵفوه‌یتز ی وهك كۆند خاوه‌ن شاره‌زا ی ده‌كه‌م ،زیره‌كیی پێویس������تم ههیه ی������ان دیك چین ی بێئاگام لێی������ان ،هه‌روه‌ك ی ئهو ش������تان‌ه بۆ زانین ی باش حوكم له‌سه‌ر ی ئه‌وه‌م ههیه به‌ش������ێوه‌یه‌ك توانا ێ لهو ی كه راستییه‌كانم ده‌دات ی ئهو كهسه جیاكردنه‌و‌ه ی ههیهو ره‌نگ‌ه له‌سه‌ر ی دیاریكراو ی به‌رنامه‌یه‌ك كهسه راست نهبێت بده‌م". ی لهو ج������ۆر‌ه چاوپێكه‌وتن������ه رۆژنامه‌وانیانه‌دا كۆند ی له‌حاك������م ده‌كرد. ی هێزییه‌و‌ه پش������تیوان به‌ت������ه‌واو ی روونیكرده‌و‌ه هه‌موو لێپرسراوێك، جارێكیان كۆند ی له‌وانه‌ش حاكم ،رادێت له‌س������ه‌ر رووبه‌ڕووبوونه‌و‌ه ی له‌باره‌و‌ه ههیه، پرسگه‌لێك كه كه‌مترین ش������اره‌زای ی ی بڕیار ی زانیاری‌‌و وه‌رگرتن ی كۆكردنهوه وتیش������ ی ی ده‌ركه‌وتنیان ،كارێك گرنگ له‌پرسه‌كاندا له‌كات سرووش������تییه ،ته‌نانه‌ت س������ه‌باره‌ت به‌سه‌رۆكێك كه ی مه‌ش������قكردن له‌س������ه‌ر ده‌سه‌اڵتدارێتیشدا به‌قۆناغ تێپه‌ڕێت. ی ی لهو ئه‌زموون‌ه ی شاره‌زایی‌ه جێبه‌جێكارییه‌ك‌ه كۆند ی س������تانفۆرددا ی زانكۆ وه‌رگرتبوو كه له‌به‌ڕێوه‌بردن ی ی راس������ته‌وخۆ له‌دوا به‌ده‌ستیهێنابوو ،ئهو پۆست‌ه ی زانكۆه‌و‌ه دێت .ئهو به‌رپرس بوو ی س������ه‌رۆك پۆست ی ملیارو نیوێك دۆالر بوو، له‌بودجه‌یه‌ك كه به‌هاك‌ه ی ی ئیداریی خه‌رج ی چه‌ند بڕیارێك ی به‌پێ كه ده‌یتوان ی یجۆرجیشه،ئه‌زموون‌هجێبه‌جێكارییه‌ك‌ه بكات،هه‌رچ ی ی ئهو سااڵنه‌دا به‌ده‌ستهێنابوو كه له‌پیشه‌سازی له‌میان‌ه ی خۆرئاوادا كاری كردبوو ،هه‌روه‌ها نه‌وت له‌ته‌كساس ی ی تیپێك ی كه وهك هاوب‌هش‌و به‌ڕێوه‌به‌ر لهو پۆست‌ه ی ی گهوره ی بایس������بۆڵ ،كه قازانجێك س������ه‌ركه‌وتوو ی ی كاتێك حاكم به‌ده‌س������تهێنا ،هه‌روه‌ها لهو پۆست‌ه ی تیكساس بوو. ویالیه‌ت ی جێبه‌جێكار ی ده‌ڵێ������ت" :كاتێك به‌ڕێوه‌به‌ر كۆند ی گرنگ بیت ،هه‌میش������ه داوات لێده‌كرێ������ت بڕیار ی كه‌مت ی بابه‌تگه‌لێك بده‌یت كه زانیارییه‌ك له‌بار‌ه ی ی پشتیوانیكردن ی ههیه .له‌وانه‌ی‌ه یه‌كێك داوا له‌سه‌ر ی ی فیزیاییم لێبكات كه تێچووه‌ك‌ه ی ته‌له‌سكۆب پرۆژه‌یه‌ك ی ئهو ی زۆر له‌بار‌ه ملیۆنێك دۆالر بێت ،منیش شتێك ی گرنگ بكه‌م بابه‌ته‌و‌ه نازانم ،بهاڵم ده‌توانم پرسیار ی ئاخۆ ئهو ی سه‌باره‌ت به‌و‌ه ی زانیاری بۆبه‌ده‌ستهێنان ی پرۆژه‌ی‌ه ئه‌وه‌ند‌ه گرنگه تاكو بیخه‌م‌ه پێش پرسه‌كان ترهوه". كاتێكیش رۆژنامه‌كان ئه‌وه‌یان خسته‌ڕوو كه پاڵێوراو ی واڵتان نازانێ������ت‌و ئاماژه‌یان به‌هه‌ڵ‌ه ی س������ه‌ران ناو ی ی له‌خان‌ه ی ئهو هێرشان‌ه ی كرد ،كۆند زمانه‌وانییه‌كان ی ی واشنتۆن به‌چاك ی هۆڵه‌كاندا دانا كه رۆشنبیران یاری ی جه‌ختیكرد‌ه سه‌ر ئهو ی ئهوه كۆند ده‌یزانن .له‌جیات ی كارو سیاسه‌تدا ی كه پاڵێوراو له‌جیهان شاره‌زایی‌ه ی بۆ رۆژنامه‌نووسان باسكرد به‌ده‌ستیهێناوه‌و ئهوه كه هه‌موو سه‌رۆكێك پشت به‌تیمێك له‌راوێژكاران‌و ێ وتی" :حاكم ێ رۆژ پس������پۆڕان ده‌به‌س������تێت ،ئهو ی ی له‌ئاماده‌بوون ی خۆ ی ته‌مه‌ن بوش دواین ده س������اڵ ی ده‌ره‌وه‌دا ی په‌یوه‌ندییه‌كان ی ئه‌نجومه‌ن كۆبوونه‌وه‌كان ی ی خۆ ی ته‌مه‌ن به‌س������ه‌ر نه‌بردووه ،ئهو دواین ده ساڵ ی ی خۆ ی رۆڵ ی كۆمپانی������او پیاده‌كردن له‌دامه‌زراندن ی ویالیه‌تێك به‌سه‌ربردووه". وهك حاكم ی ی زانیارییه‌كان ی سنوور ی پێویست ده‌كرد كۆند وا ی به‌وه‌دانا كه پاڵێوراو ته‌نها ی تاوتوێ بكات‌و دان خۆیش ی زۆر شت بێت. ی به‌فێربوون كه‌س نییه كه پێویست ی ی سۆڤیه‌تدا ،زانیارییه‌ك ی پس������پۆڕ له‌كاروبار پێگ‌ه ی جیهان، ی سه‌باره‌ت بهو به‌ش‌ه ی به‌خشیی‌ه كۆند زۆر ی ی مێژوو ی زانیاری������ی ئهو له‌بار‌ه بهاڵم باكگراوند ی جیهانه‌و‌ه كهم بوو. ی دیكه ی ناوچه‌كان سیاسی
18
یه‌کشه‌ممه
2010 /7 /4
ژماره 31:
ی چاوه‌كانت بك هی؟ ی ئارایشت ده‌زان ڕه‌نگكردن ی چاوه‌كان به‌ڕه‌نگ ی هاوینه‌ی������ ی ج������وان به‌ته‌نه������ا ناوه‌ستێت‌ه سه‌ر به‌كارهێنان ی زل ی چاو ،بهڵكو ئه‌توان ی ئاماده‌كراو ی تریش به‌كاربهێنی������ت ،ئهمه ی خ������واره‌و‌ه ڕێگه‌یه‌ك ی ئاس������انه بۆبه‌كارهێنان ی ڕه‌نگ ی ش������ین ی ئ������او ی بۆئ������هوه ی چ������اوه‌كان سروش������ت ی ده‌ربخات ،هه‌نگاو به‌هه‌نگاو: .1به ئایالینه‌ر ی ڕه‌ش ده‌ور ی چاوه‌كانت ڕه‌نگ بكه. .2قه‌ڵه‌م������ ی چاو ی ش������ین بهكاربهێنه بۆڕه‌نگكردن ی پش������ت ی چاوه‌كان له‌كۆتاییه‌كانه‌و‌ه ده‌ستپێبك‌ه تاناوه‌ڕاست ی چاوه‌ك‌ه لێره‌دا بووه‌سته‌و ئهو به‌ش‌ه به‌ڕه‌نگ‌ه شینه‌ك‌ه پڕبكه‌ره‌وه. .3پاشان قه‌ڵه‌م ی چاو ی سپ ی بهكاربهێنه به‌ناوه‌ڕاست ی چاوه‌كه‌دا تاسه‌ره‌تا ی چاوه‌ك‌ه ڕه‌نگ بكه. .4فڵچه‌یه‌ك ی نه‌رم بهكاربهێنه بۆتێكه‌ڵكردن ی ڕه‌نگه‌كان ،هه‌وڵبد‌ه به‌هێمن ی فڵچه‌ك‌ه به‌چاوتدا بهێنیت نه‌با ڕه‌نگه‌كان بسڕیته‌وه. .5له‌كۆتاییشدا ماسكارایان لێبده. .6بۆ زیاتر ده‌ركه‌وتن ی برۆكانیش������ت ئه‌توانیت به‌قه‌ڵه‌مێك كه له‌ڕه‌نگ ی برۆكان یان نزیك لهو ڕه‌نگ‌ه برۆكانت ڕه‌نگ بكه‌یت.
ی كچان ی كه‌سایه‌ت دیاریكردن ی یاریكردن به‌قژیان به‌هۆ .1كچ ی گۆش������ه‌گیر :ئهو كچ‌ه ی قژ ی ده‌بات‌ه پش������ت گوێكانی‌‌و به‌توند ی ده‌یبه‌ستێت ،له‌زمان ی هۆنراوه‌دا به‌كچ ی گۆشه‌گیر داده‌نرێت ،مه‌یل ی دابڕان ی ههیه له‌كۆمه‌ڵگه ،له‌سه‌ر ڕا ی خۆ ی سووره ،به‌ئاسان ی متمان‌ه به‌به‌رامبه‌ر ناكات، زۆر جدییه. .2كچ ی ساده :یار ی به‌قژ ی ده‌كات‌و به‌ده‌سته‌كان ی قژ ی الده‌دات تاگه‌ردن ی ده‌ربكه‌وێت ،ده‌الله‌ت له‌و‌ه ده‌كات كه ڕق ی له‌هه‌رشتێك‌ه ببێت‌ه ڕێگر له‌به‌رده‌م سه‌ربه‌ستییه‌كانیدا ،حه‌ز ده‌كات ساده‌بێت له‌ڕووك‌هش‌و مامه‌ڵه‌كردن ی لهگهڵ خه‌ڵكیدا‌و حه‌ز له‌تێكه‌ڵ ی خه‌ڵك ی ده‌كات. .3كچ������ ی س������ه‌رنجڕاكێش: ق������ژ ی به‌په‌نجه‌كان������ ی ده‌خولێنێته‌وه‌و لول ی ده‌كات، ح������ه‌زده‌كات ب������هو كاره ی سه‌رنج ی خه‌ڵك ی ڕابكێشێت، زاڵبێت به‌سه‌ر ئهو كه‌سانه‌دا كه خۆش������یده‌وێن ،حه‌زیش ده‌كات ستایش بكرێت. .4به‌ناز :ئهو كچ‌ه ی په‌نجه‌كان ی ده‌كات‌ه نێو قژه‌كه‌یه‌وه‌و یار ی پێ������ده‌كات كچێك������ ی به‌نازه، ح������ه‌ز ی له‌به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌و سه‌ركه‌شییه ،هه‌ڵسوكوته‌كان ی خۆڕه‌سكن.
خۆت تاقیبكه‌ره‌وه‌و بزان ه ی تریش چۆن ده‌تبینن!! كه‌سان
ئهگهر ئ������اره‌زوو ده‌كه‌یت س������یما ی كه‌سێتیت بزانیت له‌ڕێگ‌ه ی ئهم تێست‌ه سادهیه ی خواره‌و‌ه خۆت تاقیبكه‌ره‌وه، كه تێس������تێك ی خێرای������هو به‌هۆیه‌و‌ه ڕێژه‌یه‌ك ی زۆر له‌سیما ی كه‌سێتیت الڕوون ده‌بێت������هوهو ده‌ش������توانرێت سوود ی لێ ببنرێت بۆدیاریكردن ی خاڵ ی گرنگ له‌كه‌س������ێت ی تاكداو له‌مه‌ش گرنگتر زانین ی بیروبۆچوون ی ئه‌وانیتر‌ه له‌باره‌یه‌وه.
ب -قاچ ده‌خه‌یت‌ه سه‌ر قاچ6 -خاڵ. ت -قاچ درێ������ژ ده‌كه‌یت به‌ڕێكی- 2خاڵ. پ -قاچێكت ده‌نوشتێنیته‌وه‌و له‌ژێر خۆت دایده‌نێیت 1-خاڵ.
.5كاتێك خۆش ی له‌شتێك ده‌بینیت: أ -به‌ده‌نگێك ی به‌رز پێده‌كه‌نیت - 6خاڵ. ب -پێده‌كه‌نیت ،بهاڵم به‌به‌رز ی نا - 4خاڵ. .1چ ی كاتێك له‌باشترین حاڵه‌تدایت؟ ت -به‌بێده‌نگ ی پێده‌كه‌نیت 3 -خاڵ. پ -زه‌رده‌خه‌نه‌یه‌ك ی كهم ده‌كه‌یت - أ -به‌یانیان – 2خاڵ ب -دوا ی نیوه‌ڕۆ تاسه‌ره‌تا ی ئێوار‌ه 5خاڵ. 4خاڵ .6كاتێ������ك ب������ۆ بۆنه‌ی������ه‌ك یان ت -شه‌وان 6 -خاڵ كۆبونه‌وه‌یه‌ك ده‌چیت: .2هه‌میش‌ه به‌كام ش������ێواز‌ه به‌ڕێدا أ -به‌جۆرێ������ك ده‌چیت‌ه ژووره‌و‌ه كه هه‌مووان تێبینیت ده‌كه‌ن6 -خاڵ. ده‌ڕۆیت: أ -به‌خێراییه‌ك ی ڕێژه‌یی‌‌و هه‌نگاو ی ب -به‌هێمن������ ی ده‌چیت������ه ژووره‌وه‌و به‌دوا ی ناس������یاوێكدا ده‌گه‌ڕێیت - فراوان 16 -خاڵ ب -به‌خێراییه‌ك ی ڕێژه‌یی‌‌و هه‌نگاو ی 4خاڵ. ت -زۆر به‌هێمن ی ده‌چیت‌ه ژووره‌و‌ه بچووك 4 -خاڵ ت -به‌خێراییه‌ك������ ی ك������ه‌م ،س������ه‌ر بۆئه‌و‌ه ی ك������ه‌س تێبینیت نه‌كات - به‌رز ده‌گرم‌و ڕاس������ته‌وخۆ سه‌یر ی 2خاڵ. چوارده‌ورم ده‌كه‌م 2 -خاڵ. پ -خێراییه‌ك ی كهم ،س������ه‌رم نزم .7ئهگهر زۆر به‌جدد ی كاربكه‌یت‌و كتوپڕ كاره‌كه‌ت پێببڕن: ده‌گرم 1-خاڵ. أ -به‌هێمن ی به‌خێرهاتن ی ده‌كه‌یت - ج -زۆر به‌هێواشی. 6خاڵ. .3كاتێك لهگهڵ ئه‌وانیتر ده‌دوێیت :ب-هه‌س������ت به‌توڕه‌بونێك������ ی زۆر أ -ده‌سته‌كانت له‌ناویه‌ك داده‌نێیت ده‌كه‌یت – 2خاڵ. ت -له‌نێ������وان ئ������هو دوو دۆخ������ه ی 4خاڵ.ب -ده‌سته‌كانت له‌یه‌ك ده‌ئاڵێنیت -سه‌ره‌وه‌دا دهمێنیتهوه – 4خاڵ. 2خاڵ. ت -دهس������تێكت یان هه‌ردووكیان .8په‌سه‌ندترین ڕه‌نگ ال ی تۆ كامه‌یه: أ -سوور یان پرته‌قاڵی6 -خاڵ. له‌سه‌ر كه‌مه‌رت داده‌نێیت5-خاڵ. پ -دهس������ت ده‌ده‌یت لهو كه‌س������هوه ب -ڕه‌ش یان سه‌وز – 7خاڵ. كه قس‌ه ی لهگهڵ ده‌كه‌یت ،یان پاڵ ی ت -زه‌رد یان شین ی كراوه – 5خاڵ. پ -شین ی تاریك یان مۆر4 -خاڵ. پێوه‌ده‌نێیت 7-خاڵ. ج -یار ی به‌گوێكانت ده‌كه‌یت ،یان ج -سپی3 -خاڵ. ده‌ستده‌گریت به‌چه‌ناگه‌ته‌وه ،یان قژت ح -قاوه‌ی ی یان ڕه‌ساسی2 -خاڵ ڕێكده‌خه‌یت 6 -خاڵ. .9شه‌وان چه‌ند ساتێك پێش نوستن: أ -له‌سه‌ر پشت پاڵ ده‌كه‌ویت‌و له‌شت .4كاتێك پشوو ده‌ده‌یت: أ -ئه‌ژنۆكان������ت ده‌نوش������تێنیته‌وه‌و ڕاده‌كێشیت – 7خاڵ. قاچه‌كان������ت به‌ڕێك ی له‌ته‌نیش������ته‌و‌ه ب -له‌سه‌ر س������ك پاڵ ده‌كه‌ویت- 6خاڵ. داده‌نێیت4 -خاڵ.
ت -له‌سه‌ر ال پاڵ ده‌كه‌ویت‌و كه‌مێك له‌شت ده‌نوشتێنیته‌وه4 -خاڵ. پ -پاڵ ده‌كه‌ویت‌و به‌داپۆش������ه‌ره‌ك‌ه سه‌رت داده‌پۆشیت – 2خاڵ. .10له‌خه‌وتدا: أ -ئه‌كه‌ویت‌ه خواره‌و‌ه – 4خاڵ. ب -هه‌وڵده‌ده‌یت‌و به‌ره‌نگارده‌بیته‌و‌ه – 2خاڵ. ت -به‌دوا ی ش������تێك یان كه‌سێكدا ده‌گه‌ڕێت3 -خاڵ. پ -ده‌فڕیت یان سه‌رئاو ده‌كه‌ویت – 5خاڵ. ج -خه‌ون نابینیت6 -خاڵ. ح -هه‌میش‌ه خه‌ون ی خۆش ده‌بینیت- 1خاڵ. له‌كۆتاییش������دا هه‌م������وو خاڵ������ه‌كان كۆ بكه‌ر هو هو له‌ژ ما ر ه‌ك������هو كۆكردنه‌وه‌كه‌ش دڵنیابه. ئه‌نجام: .1كه‌متر له21خاڵ :ئه‌وانیتر وهك ی شه‌رمن سه‌یرت ده‌كه‌ن، كهسێك ی ی به‌ئاسان نائاس������وده‌یت ،ناتوان بڕیاره‌كانت بده‌یت ،پێویس������تت به‌كه‌سێك ههیه چاودێریت بكات، ی تۆ پێویستیشت به‌كه‌سێك‌ه له‌بر ێ ده‌ست بخه‌یت‌ه بڕیاربدات ،ناته‌و هیچ كارێك یان هیچ ش������تێكه‌وه. ی كێشه هه‌میش‌ه هه‌س������ت به‌بوون ده‌كه‌یت ئه‌گه‌رواش نهبێت ،ههندێك ی واهه‌س������ت ده‌كه‌ن تۆ كه‌س������ێك ی ی به‌باش بێزاركه‌ریت ،بهاڵم ئه‌وان‌ه ده‌تناسن ڕایان وانییه. 30-21 .2خ������اڵ :ده‌وروبه‌رت وهك ی ی بێزاركه‌رو ن������اڕاز كه‌س������ێك ده‌تبین������ن ،زۆر وریاو وردبینیت‌و ی به‌ڕێ������دا ده‌ڕۆیت. وزۆر به‌هێمن ی به‌په‌ل������ه مه‌ب������ه له‌جێبه‌جێكردن ی كارێكدا كه نازانیت ئه‌نجامه‌ك‌ه
چییه ،هه‌رچییه‌ك دێته به‌رده‌ستت ی ده‌كۆڵیته‌و‌ه ئینجا لهههموو الیه‌نێك وه‌اڵم ده‌ده‌یته‌وه. 40 -31 .3خ������اڵ :ئه‌وانیتر وهك ی هه‌س������تیار ،وردبین، كه‌س������ێك وریا ،ئیش������كه‌ر ده‌تبین������ن .ژیرو لێهاتویت ،ناتوانی������ت په‌یوه‌ندیی‌ه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان������ت به‌ئاس������انیو ی بنیات بنێیت .دڵسۆزیت خێرای بۆهاوڕێكان������ت‌و ح������ه‌ز ده‌كه‌یت ئه‌وانیش به‌هه‌مان ش������ێو‌ه مامه‌ڵه‌ت ی بك������ه‌ن ،هه‌ركه‌س������ێك به‌باش������ ی نییه له‌متمانه‌ت بتناسێت گومان به‌هاوڕێكان������ت ،بهاڵم پێویس������تت ی ی ناپاك ی زۆر‌ه بۆئه‌و‌ه به‌كاتێك������ كهسێك له‌بیربكه‌یت. ی 50 -41 .4خاڵ :وهك كه‌س������ێك دڵبه‌ر ،چاالك ،ئیشكه‌ر ،قسه‌خۆش، ی كه‌یفخۆش ده‌بینرێیت .هاوسه‌نگ خۆت ڕاگرت������ووه به‌جۆرێك وهك ی دووره‌په‌رێز ده‌رده‌كه‌ویت. كهسێك ی دڵڕفێنیت ،تێگه‌یش������تویت ،ڕێز ی تر ده‌گریت‌و هاوكاریان كه‌سان ی دڵیان خۆش ده‌كه‌ی������ت بۆئ������هوه بكه‌یت. ی 60 -51 .5خ������اڵ :كه‌س������ێك ێ س������ه‌رنجڕاكێش ،گۆڕاو ،هه‌ند كاتی������ش به‌هه‌ڵپه‌ی������ت .ح������ه‌زت له‌ده‌س������ه‌اڵت گرتن������ه دهس������ته، ی بڕی������ار ده‌ده‌یت بۆی‌ه به‌خێرای������ هه‌مووكات باش ده‌رناچن .ئه‌وانیتر ی چاونه‌ت������رس، وهك كه‌س������ێك سه‌ركه‌ش ده‌تبینن ،خۆت لهههموو ی ش������تێكدا تاقیده‌كه‌یته‌وه‌و خۆش له‌سه‌ركه‌ش������ییه‌كانت ده‌بینی������ت، ی له‌هاوڕێیه‌تیت ی تر خۆش كه‌سان ی ئهو كه‌ش‌ه خۆشه‌و‌ه ده‌بینن به‌هۆ كه بۆیان دروستده‌كه‌یت كاتێك له‌گه‌ڵیاندایت.
خۆشه‌ویستیت بۆ ره‌نگه‌كان كه‌سایه‌تییت ده‌ستنیشان ده‌كه‌ن ی ههر خانمێك زه‌وق‌و س������ه‌لیق‌ه ی ڕه‌نگه‌كاندا ڕه‌نگ له‌هه‌ڵبژاردن������ ده‌دات������هوه ،ئ������ه‌م هه‌ڵبژاردن������ه‌ش ی تر له‌یه‌كێك������هوه ب������ۆ یه‌كێك������ ی ی ڕه‌نگ جیاواز‌ه هه‌ندێكیان به‌پێ ی قژیان ڕه‌نگه‌كان پێیست‌و ڕه‌نگ ی ی تریان به‌پێ هه‌ڵده‌بژێرن ،ههندێك ی كات یان ش������وێن .بێگومان بار ده‌رونیش به‌شێوه‌یه‌ك له‌شێوه‌كان
ی ب������هو هه‌ڵبژاردن������هوه په‌یوه‌ن������د ی ی س������ه‌ره‌ك ههیه ،بهاڵم مه‌به‌س������ت ی ئ������ه‌م بابه‌ت������ه‌دا له‌ووروژاندن������ ی ی كه‌سایه‌تیی‌ه له‌ڕێ ڕوونكردنه‌و‌ه ی ڕه‌نگه‌كانه‌وه. هه‌ڵبژاردن ی تۆ ی په‌س������ه‌ند ال ئه‌گ������ه‌ر ڕه‌نگ ڕه‌نگ������ه خاكییه‌كان‌و له‌س������ه‌روو ی ب������وو به‌پل‌ه هه‌موش������یانه‌و‌ه قاوه‌ی ی ی ئهوه تۆ كه‌سایه‌تییه‌ك جیاوازه‌كان
هاوس������ه‌نگ ،به‌په‌رۆش ،هووشیار، كراوه ،قس������ه‌له‌ڕوو ،واقعیت ههیه، ی پۆش������اكه‌كانت گه‌رم‌و ڕه‌نگه‌كان هێم������نو ئارامن ،ئارایش������ته‌كانت ی سه‌رنجڕاكێشن ،بهاڵم ئهگهر ڕه‌نگ ی بوو، ی تۆ سپی‌‌و زیوو په‌سه‌ند ال ی ی كراوه ،دیار ،تابڵێ كه‌سایه‌تییه‌ك ی گه‌شبینت ههیهو حه‌ز له‌هاوسه‌نگ ده‌كه‌یت لهههموو ش������تێكداو ڕقت
له‌ئاڵۆزیی������ه ،شیكپۆش������یت‌و زۆر ی بابه‌ت������ه جوانكارییه‌كانت به‌ورد هه‌ڵده‌بژێریت. ی ڕه‌ش یان ی ڕه‌نگ ئهو خانمان������ه ی په‌س������ه‌ند ده‌كه‌ن لێوه‌رگیراوه‌كان ی خودیی، خاوه‌ن كه‌س������ایه‌تییه‌ك ێ كات دڵڕه‌ق. واقع������ی ،ههن������د ی ههیه ،كه‌س ی به‌هێز ئیراده‌یه‌ك������ ی ی پاش������گه‌ز ێ له‌بڕیاره‌كان ناتوان
ی له‌ڕێكخس������تن، بكات������هوه ،حه‌ز ی دهس������ه‌اڵت گرتن‌ه دهس������ته‌‌و ڕق ی له‌ئاژاوه‌یه ،هاوكات پۆش������اكه‌كان كالسیكی‌و شیكن. ی ئۆككه‌ریش ی ڕه‌نگ په‌سه‌ندكردن ی ده‌كات كه‌سێك‌ه حه‌ز له‌س������اده‌ی ی ده‌ركه‌وتن لهههموو شتێكدا ،مه‌یل ی سروشتی، ده‌كات به‌ش������ێوه‌یه‌ك ی هاوس������ه‌نگی‌‌و هه‌روه‌ه������ا به‌دوا
یه‌كس������انیدا ده‌گه‌ڕێت له‌كاروبار‌ه ی تایبه‌ته‌كانیدا ،هه‌روه‌ها هه‌ڵبژاردن ی ی سورو لێوه‌رگیراوه‌كانیش ڕه‌نگ ی ی كه‌سایه‌تییه‌ك گوزارشت له‌بوون شه‌یدا ،س������ه‌رنجڕاكێش ،چاالك، به‌سۆز ،هه‌میش‌ه به‌په‌رۆش ده‌كات، ی توڕه‌بووندا ی به‌ال كه مێكیش مه‌یل ی سه‌رنجڕاكێش‌و ههیهو پۆشاكه‌كان ڕۆمانسین.
تاتۆ نه‌خۆشییه‌کانی پێست زیاتر ده‌کات
9
درێژکردنه‌وه‌ی ته‌مه‌نی گه‌نجێتی به‌ده‌ستی خۆته 12
دیاریکردنی که‌سایه‌تی کچان به‌هۆی خۆشه‌ویستییان بۆ ره‌نگه‌کان
18
گه‌وره‌ترین پاسكیل له جیهاندا له‌م سه‌رده‌مه‌دا وایلێهاتوو‌ه هه‌موان به‌دوا ی شت ی سه‌یر‌و سه‌مه‌ره‌دا ده‌گه‌رێن ،به‌مه‌به‌ست ی شكاندن ی ژماره پێوانه‌ییه‌كان ..ئهو كهسه ی له وێنه‌كه‌دا ده‌یبینن ،هاواڵتییه‌ك ی هۆڵه‌ندایی‌ه و توان ی سه‌ركه‌وتن به‌ده‌ستبهێنێت له درووستكردن ی پاسكیلێك ی زه‌به‌الحدا ،كه بووه مای‌ه ی سه‌رسوڕمان ی هه‌مووان‌و له یوتوبدا زیاتر له نیو ملیۆن كه‌س بینییان.
7
7
7 بو خه‌لک له خه‌لکه‌و ه
خاوه‌ن ی ئیمتیاز :كۆمپانیا ی رووداو
ناونیشان :سلێمانى شاڕێی سالم ته‌الرى سلێمانی مۆڵ -نهۆ‌می دووه‌م
مێركڵ داوای لێبوردنی له‌كامیرۆن كرد په‌تا ی بایه‌خدان به‌یارییه‌كان ی مۆندیال ی باش������وور ی ئه‌فریقا ته‌نها خه‌ڵكان ی ئاس������ایی نه‌گرتووه‌ته‌وه ،بگره گه‌یشتووه‌ت‌ه سه‌ران ی واڵتان‌و كه‌سایه‌تیی‌هسیاسییه‌كانیش. دوا ی ئهوه ی هه‌ردووكیان پێك������هوه كۆبوونه‌وه‌كان ی گرووپ ی 20یان له‌تۆرنتۆ پشتگوێخست‌و چوون‌ه ژوورێكه‌و‌ه بۆسه‌یركردن ی یاری نێوان هه‌ڵبژارد‌ه ی ه������ه‌ردووال ،ئه‌نگێال مێركڵ راوێژكار ی ئه‌ڵمانیا داوا ی لێبوردن������ ی له‌دیڤید كامیرۆن ی س������ه‌رۆك وه‌زیران ی به‌ریتانیا كرد، بۆچی؟ له‌كاتێكدا هه‌ڵبژارد‌ه ی ئه‌ڵمانیا به‌دوو گۆڵ له‌پێش ئینگلته‌راو‌ه بوو ،تیپ ی به‌رامبه‌ر توان ی گۆڵ ی یه‌كه‌م ی خۆ ی بكاته‌وه‌‌و دوا ی یهك ده‌قیقه‌یش گۆڵ ی دووه‌م ی كردهوه ،ب������ه‌اڵم ناوبژیوان ی یارییه‌ك‌ه گۆڵ ی دووه‌م ی هه‌ژمار نه‌كرد ئه‌گه‌رچ ی تۆپه‌ك‌ه به‌ئاشكرا هێڵ ی ناوه‌ڕاست ی گۆڵه‌ك‌ه ی بریبوو! به‌دوا ی ئه‌وه‌شدا ئه‌ڵمانیا دوو گۆڵ ی تر ی له‌ئینگلیزه‌كان كرد. مێركڵ به‌و‌ه ناسراو‌ه كه زۆر هۆگر ی تۆپ ی پ ێ نییه ،بهاڵم هه‌ڵچوون‌و ئاهه‌نگگێڕان ی له‌به‌رده‌م كامیرۆندا به‌بۆن‌ه ی بردنه‌و‌ه ی ئه‌ڵمانیا زۆر جێ ی سه‌رس������وڕمان بوو! ههربۆیه دوا ی دوو رۆژ لهو یارییه مێركڵ به‌ره‌س������م ی داوا ی لێبوردن ی له‌كامیرۆن كرد ،هه‌م له‌به‌ر ش������ێواز ی ئاهه‌نگگێڕانه‌ك‌ه ی له‌به‌رده‌م ئه‌ودا‌و هه‌میش له‌به‌ر هه‌ڵه‌ك‌ه ی ناوبژیوان كه ئه‌مه‌یان له‌راستیدا تاوان ی مێركڵیش ی تێدا نه‌بوو.
ی قه‌زافی ،شێوه‌كاره كوڕهكه
31
شاكیرا له‌ئه‌نیشتاینه‌وه نزیكه! ی ده‌كه‌ین یه‌كس������ه‌ر بلیمه‌تی‌‌و زیره‌كی ئه‌لبێرت ی زیره‌ك كاتێك باس������ ی ی رێژه‌كان ئه‌نیش������تاین‌و بیل گیتس‌و ئه‌حمه‌د زویلمان دێته‌وه‌یاد ،كه‌چ ی هۆلیوود ی ئاماژه به‌و‌ه ده‌ده‌ن كه ههندێك له‌ئه‌س������تێره‌كان زیره‌ك ده‌توانن له‌زیره‌كیدا له‌وان نزیك ببنه‌وه. ی ی به‌رگه‌ز لوبنان رێژ‌ه ی زیره‌كیی شاكیرا ی گۆرانیبێژ ی كۆڵۆمب ی 34س������اڵه وای نیشان ده‌دات كه یهكێكه له‌زیره‌كترین كه ته‌مه‌ن ئه‌س������تێره‌كان كه گه‌یش������تووه‌ت‌ه ،140ئهوه له‌كاتێكدا كه رێژ‌ه ی ی جود ی فۆسته‌ر ی ته‌مه‌ن 47ساڵ ده‌گات‌ه .132 زیره‌ك ی گرتووه له‌نێو ئهو 100ئه‌ستێره‌ی‌ه ی كه فۆس������ته‌ر پل‌ه ی هه‌ژده‌یه‌م له‌مێژوو ی س������ینه‌مادا دیاریكراون ،ئهو رێژه‌یه‌ش نیشان‌ه ی ئه‌وه‌ی‌ه كه زیره‌كیی ش������اكیرا‌و فۆسته‌ر نزیكه له‌رادد‌ه ی بلیمه‌تییه‌وه.
بێرلسكۆنی له‌قافدا گیرایه‌وه!
جارێك ی تر سیلڤیۆ بیرلسكۆن ی سه‌رۆك وه‌زیران ی ئیتاڵیا له‌قافدا گیرایه‌وه‌‌و مقۆمقۆكان ی سه‌ر خۆ ی وروژانده‌و‌ه له‌بار‌ه ی په‌یوه‌ندییه‌كان ی له‌گ������ه‌ڵ خانمان������دا ،ئه‌ویش دوا ی ئ������هوه ی ك������ه له‌كۆبوونه‌وه‌كان������ ی گرووپ ی بیس������تدا له‌تۆرنتۆ لهگهڵ خانمێك ی نازدار ی بێگانه‌دا بینرا! ئهو تێكه‌وتن‌ه ی بیرلسكۆن ی ته‌نها چه‌ند رۆژێ������ك دوا ی ئهوه هات كه به بویكۆ بۆریس������ۆڤ ی سه‌رۆك وه‌زیران ی بولگاریا ی وت« :خۆت ده‌زانیت هێش������تا كچان سه‌ره‌م بۆ ده‌گرن‌و حه‌زده‌كه‌ن شووم پێبكه‌ن، منیش خۆ هێشتا گه‌نجم»!
تاڵێك له قژی ناپلیۆن به 13هه‌زار دۆالر! تاڵێك له‌قژ ی نابلیۆن پۆناپارت ی سه‌ركرد‌ه ی مێژووی فه‌ره‌نسا كه ساڵ ی 1821 پێش مردن ی لێ ی كراوه‌ته‌و‌ه به‌بڕ ی 19هه‌زار دۆالر ی نیوزیله‌ند ی فرۆشرا كه ده‌كات‌ه 13300دۆالر ی ئه‌مریكی. ئهو تاڵ‌ه موو‌ه له‌الیه‌ن كه‌سێكه‌و‌ه كڕدرا كه له‌ڕێ ی ته‌له‌فۆنه‌و‌ه له‌له‌نده‌نه‌و‌ه به‌شداریی پرۆسه‌ك‌ه ی كردبوو ،ئاماده‌ش نه‌بوو ناسنام‌ه ی خۆ ی ئاشكرابكات. ههر لهو مه‌زادكردنه‌كه‌دا تابلۆیه‌كیش به‌بڕ ی 21هه‌زار دۆالر ی نیوزله‌ند ی فرۆش������را، تابلۆكه‌ش وێنه‌یه‌ك������ ی ناپلیۆن بوو كه له‌سه‌ر جێگ‌ه ی مردندایه ،ئه‌وه‌ش به‌رزترین ن������رخ بوو له‌نێ������و ئهو 40 تابلۆی‌ه ی له‌وێدا فرۆشران.
ئۆپرا ،یه‌كه‌مینه
بۆپاراس������تن ی ئهو په‌یوه‌ندیی‌ه گه‌رم‌ه ی له‌نێوان ته‌رابلوس‌و مۆسكۆدا ههیه ،سه‌یفولئیسالم كوڕ ی موعه‌مه‌ر قه‌زاف ی سه‌رۆك ی لیبیا وهك هونه‌رمه‌ندێك ی شێوه‌كار ی ریفۆرمخواز تابلۆكان ی خۆ ی له‌روسیا نمایشكرد. تابلۆكان ی قه‌زافیی ته‌مه‌ن 38س������اڵ ،له‌قوتابخان‌ه ی هونه‌ره‌كان له‌مۆسكۆ نمایشكران‌و ناو ی پیشانگاكه‌ش «بیابان بێده‌نگ نییه» بوو كه 50تابلۆ ی جیاجیا ی له‌خۆگرتبوو. ناوبراو خوێندن ی له‌به‌ریتانیا ته‌واوكردووه‌‌و خولیا ی به‌خێوكردن ی پڵنگه .یه‌كێك له تابلۆكانیش ی ناو ی «پڵنگێك له‌كاغه‌ز» بوو كه ساڵ ی 2001كێشاوێتی .قه‌زاف ی به‌رۆژنامه‌نووسان ی وت« :ئهم پیشانگای‌ه بۆ دۆست‌ه رووسه‌كانمان ی ده‌رده‌خات كه ئێم‌ه ته‌نها چه‌ك ناكڕین‌و گازو نه‌وت نافرۆشین ،بهڵكو شارستانی‌هت‌و هونهرو مێژوویشمان ههیه». یه‌كێك ی تر له‌تابلۆكان ی به‌ناو ی «جه‌نگ» بوو كه گوزارشت ی له‌بۆردومان ی هێزه‌كان ی ناتۆ بۆسهر یۆگسالڤیا ده‌كرد له‌ساڵ ی 1999دا.
ئۆپرا وینڤر ی پێشكه‌شكار ی ناودار ی ته‌له‌ڤزیۆنی ئه‌مریك ی توان ی لوتك‌ه ی لیست ی ناودارترین‌و كاریگه‌رترین كه‌سایه‌تییه‌كان ی جیهان بگرێت دوا ی ئهوه ی له‌ساڵ ی 2009دا 315ملیۆن دۆالر ی كۆكرده‌وه‌‌و ساڵ ی پێشوویش پل‌ه ی دووه‌م ی لیسته‌ك‌ه ی گرتبوو. به‌گوێر‌ه ی ئهو پۆلێن‌ه كه گۆڤار ی فۆربز ئهنجامیداوه ،چواره‌مین جار‌ه وینڤر ی پل‌ه ی یه‌كه‌م مسۆگه‌رده‌كات‌و وا بڕیاره ساڵ ی 2011 كه‌ناڵێك ی ته‌له‌ڤزیۆنیی تایبه‌ت به‌خۆ ی دابمه‌زرێنێت. به‌گوێر‌ه ی ئهو لیسته‌ش ئه‌نجلینا جول ی ئه‌ستێر‌ه ی ناودار ی سینه‌ما ی ئه‌مریك ی پل‌ه ی هه‌شته‌م ی گرتووه كه ساڵ ی پێشوو له‌پل‌ه ی یه‌كه‌مدا بوو. گۆرانیبێژ ی ناودار ی ئه‌مریك ی بیۆنس ی نۆڵز ،پل‌ه ی دووه‌م ی گرتووه دوا ی ئهوه ی 87ملیۆن دۆالر ی له‌ساڵ ی 2009دا كۆكردووه‌ته‌وه ،به‌وه‌ش كه‌وتووه‌ت‌ه پێش جیمس كامیرۆن ی ئه‌كته‌ر ی ناودار كه پل‌ه ی سێیه‌م ی گرتووه.