nmnm_42

‫ئۆتۆمبێل‬ ‫تۆیۆتا شه‌ش‬ ‫مۆدیلی هایبریدی‬ ‫نوێ دروست ده‌كات‬

‫تەندروستی‬ ‫‪7‬‬

‫‪42‬‬

‫‪www.Nnmnm.com‬‬

‫‪7‬‬

‫‪١٤‬‬

‫رۆژنامه‌یه‌كى كولتوریى گشتییه‌‬

‫له‌گه‌ڵ ئێره‌ی ‌ی‬ ‫منداڵه‌كانمان چ ‌ی‬ ‫بكه‌ین؟‬

‫‪7‬‬

‫به‌مدوایی‌ه زۆر الوازو توڕه‌ بووه‌‪ ،‬پێش������تر ئه‌و كارانه‌ی‌‬ ‫نه‌ده‌كرد‪ ،‬به‌اڵم ئێستا په‌نجه‌كانی‌ ده‌مژێت‌و نینۆكه‌كانیشی‌‬ ‫ده‌كرۆژێ‌‪ ،‬ش������ه‌وانه‌ش له‌كاتی‌ خه‌ودا دانه‌چیڕه‌ ده‌كات‪،‬‬ ‫ك‌ه بۆ س������اتێكی‌ كه‌م بێئاگا ده‌بم لێی‌ الس������ای ‌ی گریانی‌‬ ‫برا بچوكه‌كه‌ی‌ ده‌كاتناوێرم منداڵه‌كه‌ له‌به‌رده‌میا دابنێم‪،‬‬ ‫ده‌ترسم تووش������ی‌ كێشه‌یه‌ك ‌ی بكات‪ ،‬خۆیشی‌ ڕۆژ به‌ڕۆژ‬ ‫ئه‌ڵێ ‌ی ده‌چێته‌ ئاو زۆر الواز بووه‌‪ ،‬نازانم چی‌ بكه‌م‪.‬‬

‫‪2010/9/28‬‬

‫‪7‬‬ ‫بو خه‌لک‬ ‫له خه‌لکه‌و ‌ه‬

‫خۆراكی چەور‬ ‫دووژمنی كۆ ڵۆن‌و‬ ‫ریخۆڵەیە‬

‫منداڵ‬

‫‪6‬‬

‫سێشه‌ممه‌‬

‫‪13‬‬

‫«باشتر‌ه‬ ‫خوێندكاران‬ ‫به‌زمانی‌ عه‌ره‌ب ‌ی‬ ‫بخوێنن»‬

‫نرخ‪750 :‬دینار‬

‫پەروەردە‬

‫ی به‌بیست هه‌زار دۆالر ده‌فرۆشێت‬ ‫باوكێك كچه‌ك ‌ه ‌‬ ‫په‌روه‌رد ‌ه‬

‫خوێندكارێك‬ ‫پەالماری مامۆستاكەی دەدات‬ ‫ ئەحمەد باڵەكی لەسۆران‬ ‫بەهۆی دەرنەچوونی لەخولی دووەمی تاقیكردنەوەی وانەی عەرەبی پۆلی‬ ‫دەی������ەم‪ ،‬خوێندكارێك پەالماری مامۆس������تاكەی دەدات‌و دواتر لەالیەن‬ ‫هێزەكانی ناوخۆوە دەستبەس������ەر دەكرێت‪ ،‬بەاڵم بۆ ش������ەوی دوای ئەو‬ ‫رووداوە بەردبارانی ئەو بەش������ە ناوخۆییە دەكرێت كە ئەو مامۆستایەی‬ ‫لێ ماوەتەوە كە زۆربەیان ئافرەتن‌و خەڵكی هەولێرن‪.‬‬ ‫بەوتەی ش������ایەتحاڵێكی ئەو رووداوە‪ ،‬لەكات������ی وەرگرتنەوەی ئەنجامی‬ ‫تاقیكردنەوەكان������ی خول������ی دووەمی قوتابخانەی س������یدەكانی تێكەاڵو‪،‬‬ ‫مامۆس������تایانی وانەی عەرەبی‌و كۆمەاڵیەتی ك������ە هەردووكیان ئافرەتن‬ ‫لەالی������ەن خوێندكارێكی كەوت������ووەوە پەالماری مامۆس������تای عەرەبی‬ ‫دەدرێت‌و كاتێكیش یەكێك لەمامۆستا پیاوەكان دێتە نێو رووداوەكەو‬ ‫دەیەوێت لێیان جیابكاتەوە‪ ،‬زللەیەك بەر دەمی ئەویش دەكەوێت‪.‬‬ ‫ئەگەرچی زۆربەی مامۆستاكان بەڵینیان دابوو تا كێشەكەیان بەتەواوی‬ ‫چارەس������ەر نەكرێت دەوام نەكەن‪ ،‬بەاڵم بەڕێوەبەری پەروەردەی سۆران‬ ‫فاخر حەس������ەن لەلێدوانێكیدا بۆ نم نم ئاش������كرایكرد كە لیژنەیەكیان‬ ‫بۆچارەرەس������ەركردنی كێشەكە پێكهێناوە‌و لەئێس������تادا بارودۆخەكە‬ ‫هێوربۆت������ەوە‌و بڕیارە دەوامی مامۆس������تاكان ئاس������ایی بێتەوە‪« ،‬ئێمە‬ ‫بەهەموو ش������ێوەیەك پاڵپش������تی مامۆس������تا ئەكەین‪ ،‬چونكە مامۆمس������تا‬ ‫خەمخۆری خوێندكارە»‪.‬‬ ‫لەالیەكی ترەوە ئەحمەد قادر بەڕێوبەری ناحیەی س������یدەكان ڕایگەیاند‬ ‫ك������ە الی خۆیانەوە هەم������وو ئاس������انكارییەكیان بۆهێوركردنەوەی ئەو‬ ‫رووداوە كردووە‪« ،‬ئێس������تاش لەڕێگای پۆلیس������ەوە ئ������ەو خوێندكارە‬ ‫دراوەتە دادگاو دەربارەی بەردبارانكردنەكەش بەسەر بەشە ناوخۆیی‪،‬‬ ‫ئێمە بەدواداچوونێكی جدی لەكێشەكە ئەكەین»‪.‬‬ ‫ناحیەی س������یدەكان كەوتۆتە س������ەر س������نوری توركیاو ئێران‌و سەر‬ ‫بەق������ەزای س������ۆرانە‪ ،‬هاوكات لەچەن������د رۆژی رابردووش������دا لەچەند‬ ‫ناوچەیەكی دیكەی هەرێمی كوردس������تان كەوتنە بەر هێرش‌و پەالماری‬ ‫قوتابی������ان‌و خوێندكارانەوە كە هۆكاری زۆربەیان دەرنەچوونیان بووە‬ ‫لەتاقیكردنەوەكانی خولی دووەمدا‪.‬‬

‫كچێ������ك دوای ئ������ەوەی لەالی������ەن‬ ‫باوكییەوە بەبیس������ت هەزار دۆالر‬ ‫دەفرۆش������رێت‪ ،‬دوای ماوەیەك������ی‬ ‫كەم‌و بەپێی رێككەوتنێكی لەگەڵ‬ ‫فرۆش������یارەكەدا كچەك������ەی تەاڵق‬ ‫دەدرێ������ت‌و پاش������تریش بەتۆمەتی‬ ‫لەشفرۆشی دەس������تگیر دەكرێت‌و‬ ‫ئێس������تاش دوای چ������وار مان������گ‬

‫لەمانەوەی لەزین������دان چاوەڕێییە‬ ‫ئازادبكرێ������ت‪ ،‬ب������ەاڵم خوش������كە‬ ‫بچوكەكەی ئاگاداری كردووەتەوە‬ ‫لەبوونی پالنێك ب������ۆ دەرهێنانی‬ ‫لەزیندان‌و پاشتر كوشتنی‪.‬‬ ‫شەنگە‪ ،‬ناوی خوازراوی ئەو كچەیە‬ ‫كە تەمەنی تەنها ‪19‬ساڵەو بەوتەی‬ ‫خۆی بەهۆی دڵڕەق������ی باوكییەوە‬

‫ئێستا لەزیندا بەتۆمەتی لەشفرۆشی‬ ‫دەس������تگیركراوە‪ ،‬هەربۆی������ە پاش‬ ‫داگیرس������اندنی جگەرەیەك بەدەم‬ ‫هەنس������كی گریان������ەوە‪ ،‬چیرۆكی‬ ‫ژیانی خۆی‌و چوونە نێو زیندانی‬ ‫بۆ نم نم گێڕایەوە‪.‬‬ ‫ئ������ەو ئەگەرچ������ی لەس������ەرەتای‬ ‫تەمەنیدای������ە‪ ،‬بەاڵم س������ەختی ئەو‬

‫وشیار عه‌لی‌‪ ،‬ناو ‌ی له‌سه‌ر حه‌وت گۆڕ‬ ‫هه‌یه‌‌و هێشتا زیندوو‌ه‬ ‫‪17‬‬

‫‪ 19‬بەه������ارەی تەمەن������ی ژیانیان‬ ‫لێكردووەتە پایزی خەزان‪ ،‬ئەویش‬ ‫پ������اش ئ������ەوەی لەتەمەنێكی زۆر‬ ‫منداڵییدا ب������اوك‌و دایكی لەیەك‬ ‫جیادەبنەوە‪ ،‬خێزانەكەی پەرتەوازە‬ ‫دەبێت‌و ئەویش دەبێتە‬ ‫یەك������ەم قوربان������ی ئەو‬ ‫لێكجیابوونەوەیە‪.‬‬

‫‪16‬‬

‫«تاخۆم منداڵم‬ ‫نه‌بوو‪ ،‬هه‌ستم‬ ‫نه‌كر‌د‬ ‫به‌کوشتنی خه‌ڵكی‬ ‫منداڵه‌کانی‬ ‫هه‌تیوو ده‌كه‌ون»‬ ‫له‌چاوپێكه‌وتنێكدا له‌گه‌ڵ نم نم‪،‬‬ ‫حه‌مه‌ی حه‌مه‌سه‌عید به‌رپرسی‬ ‫مه‌ڵبه‌ندی شاره‌زوور‌و ئه‌ندامی‬ ‫سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی‪ ،‬باس ل‌ه‬ ‫ژیانی تایبه‌تی خۆی ده‌كات‌و‬ ‫ئه‌و‌ه ناش������ارێته‌وه‌ ك‌ه له‌كاتی‬ ‫پێش������مه‌رگایه‌تیدا خه‌ڵكی������ان‬ ‫كوشتوو‌ه له‌سه‌ر خیانه‌ت كردن‬ ‫به‌كورد‌‪« ،‬ئێستا خیانه‌تكاری‬ ‫واهه‌ی������ه‌‪ ،‬ك������ه‌ پێویس������ت‌ه ده‌‬ ‫جار بكوژرێن������ه‌وه‌ له‌چاو ئه‌و‬ ‫خیا نه‌تكا ر ه‌كا ن������ی‬ ‫ئ������ه‌و س������ه‌رده‌مه‌دا‪،‬‬ ‫ده‌مانكوشتن»‪.‬‬

‫ئه‌زموون‬

‫هونەرمەند هەواڵ عوسمان بۆ‬

‫‪8‬‬

‫«شكاندنی ڕێچكە‌و پێشخستنی‬

‫ێ ناچێت‬ ‫ڕۆڵی ژنان بەماچ بەڕ ‌‬ ‫لەنێو فیلم‌و درامادا»‬

‫كچان به‌ئاڵتوون ‌ی زۆر‬ ‫هاوسه‌ر ‌ی داهاتوویان ده‌به‌ستنه‌و‌ه‬ ‫‪11‬‬

‫ده‌شت ‌ی ئه‌نوه‌ر له‌سلێمان ‌ی‬

‫زۆرێك له‌كچان پێش ده‌ستپێكردن ‌ی‬ ‫پرۆس‌ه ‌ی هاوس������ه‌رگیریان مه‌رج ‌ی‬ ‫زۆری ‌ی ئاڵتوون داده‌نێن له‌س������ه‌ر ئه‌و‬ ‫كوڕان‌ه ‌ی ك‌ه دێن‌ه داوایان‌و توێژه‌رێك ‌ی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیش ئاماژ‌ه به‌و‌ه ده‌دات ك‌ه‬ ‫ته‌نها خۆشه‌ویست ‌ی‌و لێك تێگه‌یشتن‬ ‫هاوس������ه‌ران به‌خته‌وه‌ر ده‌كات نه‌ك‬ ‫زۆریی ئاڵتوون‌و ماره‌یی‪.‬‬

‫دونیا حه‌سه‌ن كچێك ‌ی ته‌مه‌ن ‪24‬ساڵ‌ه‌و‬ ‫ماوه‌یه‌ك‌ه بۆ كوڕێك ‌ی هاوڕێ ‌ی خۆ ‌ی‬ ‫مار‌ه بڕاوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و كچ‌ه باس له‌و‌ه ده‌كات ك‌ه زیاتر‬ ‫له‌‪40‬مس������قاڵ ئاڵتوون������ ‌ی به‌كوڕه‌ك‌ه‬ ‫ك������ردووه‌‪ ،‬له‌به‌رئ������ه‌و‌ه ‌ی زۆر ‌ی حه‌ز‬ ‫له‌ئاڵتوونه‌‪« ،‬ده‌بێت پیاو وه‌ك ڕێزێك‬ ‫بۆ خێزانه‌ك‌ه ‌ی با ‌ی ئه‌وه‌ند‌ه ئاڵتوون ‌ی‬ ‫بۆ بكات ك‌ه دڵ ‌ی پێخۆش بێت»‪.‬‬ ‫ئه‌و كچ‌ه ك‌ه هێش������تا نه‌چوونه‌ت‌ه ناو‬

‫پرۆس‌ه ‌ی هاوسه‌رگیریه‌و‌ه ئاماژ‌ه به‌و‌ه‬ ‫ده‌دات ك‌ه هه‌ندێك پیاو هه‌ی‌ه وه‌كو‬ ‫كااڵیه‌ك ‌ی بێنرخ ته‌ماش������ا ‌ی ژنه‌ك‌ه ‌ی‬ ‫خۆ ‌ی ده‌كات‪ ،‬له‌به‌رئه‌و‌ه ‌ی كات ‌ی خۆ ‌ی‬ ‫هیچ مه‌رجێك نه‌ب������وو‌ه له‌نێوان ئه‌و‬ ‫ژن‌و پی������اوه‌دا‪« ،‬هیچ نه‌بێت ئه‌گه‌ر‬ ‫النیكه‌م‪30‬مسقاڵ ئاڵتوون ‌ی پێبكردای‌ه‌و‬ ‫چه‌ندین شت ‌ی تریش‪ ،‬ئه‌وا ئه‌و پیاو‌ه‬ ‫نه‌یده‌توان ‌ی وه‌كو ئه‌و كااڵی‌ه ته‌ماشا ‌ی‬ ‫ژنه‌ك‌ه ‌ی خۆ ‌ی بكات»‪.‬‬

‫بەهۆی نوكتەوە‪،‬‬ ‫زاهیر جەالل روو‬ ‫لەگۆرانی وەردەگێڕێت‬ ‫هونەرمەن������د زاهیر جەالل كە‬ ‫لەئێس������تادا فەرمانبەر لەبواری‬ ‫پەروەردەدا كار دەكات‪ ،‬لەهەر‬ ‫جێگەیەكدا دەبینرێت پێیدەڵێن‬ ‫ئەوە زاهیر جەاللی نوكتەبازە‪،‬‬ ‫ب������ەاڵم گێڕان������ەوەی نوكت������ە‬ ‫بەالی هونەرمەن������دەوە هونەرە‌و‬ ‫گێڕانەوەی هونەری دەربڕینی‬ ‫دەوێت ب������ۆ گەیاندنی‬ ‫بەكەسانی بەرامبەر‪.‬‬

‫‪9‬‬

‫سێشه‌ممه‬

‫‪nmnmpress@yahoo.com‬‬

‫‪2010 /9/28‬‬

‫ژماره‪42‌:‬‬

‫‪3‬‬

‫زەنگەكانیخۆكوشتنی‬ ‫خوێندكاران‬ ‫سەروەر سەعید‬

‫گۆڕانی سیستمی نوێی په‌روه‌رده‌ نه‌یتوانی به‌ر به‌خۆکوژی خوێندکاران بگرێت فۆتۆ‪:‬‬

‫جه‌مال حسێن‬

‫خۆكۆشتنی خوێندكاران‌و هەڵكوتانە سەرمامۆستا‬ ‫پەرلەمان‌و وەزارەتی پەروەردە بەدەنگ دێنێت؟!‬ ‫لەماوەی چەند رۆژی‬ ‫رابردوودا چەندین حاڵەتی‬ ‫خۆكوشتنی قوتابیان‌و‬ ‫خوێندكاران‌و هێرشكردنە‬ ‫سەر مامۆستایان‪ ،‬چەند‬ ‫ناوەندێكی خوێندنی گرتەوە‌و‬ ‫وەزارەتی پەروەردەش‬ ‫سەرباری نیگەرانییەكانی‬ ‫بەكاری هەموو الیەكی‬ ‫دەزانێت رێ لەو جۆرە‬ ‫الدانانە بگرن‪.‬‬ ‫بەرزان عەلی حەمە لەسلێمانی‬ ‫ژاكاو ئومێد كاتێك لەوانەی مامۆستا شنۆدا‬ ‫دەرناچێت‪ ،‬كەسوكارەكەی هەڵدەكوتنە سەر‬ ‫ماڵی مامۆستا شنۆ‪ ،‬جا بەهۆی ئەوەی خۆی‬ ‫لەماڵ نابێت پەالم������اری مێردەكەی دەدەن‌و‬ ‫لێیدەدەن‪ ،‬لەقوتابخانەی مهابادی شارۆچكەی‬ ‫كۆیە خوێندكارێك بەهۆی ئەوەی لەوانەكەیدا‬ ‫دەرنەچووە بەچەقۆوە هێرش دەكاتە س������ەر‬ ‫مامۆستاكەی‌و برینداری دەكات‪ ،‬لەناحیەی‬ ‫تەقتەقیش ژمارەیەك خوێندكار هەڵدەكوتنە‬ ‫سەر ماڵی مامۆستاكەیان‌و بەردبارانی دەكەن‪،‬‬ ‫هاوكات لەچەند قوتابخانەیەكی چەمچەماڵ‌و‬ ‫بەردەقارەمان‌و خەبات‌و سلێمانیش چەندین‬ ‫خوێندكار بەهۆی كەمی نەمرەوە هەڵدەكوتنە‬ ‫سەر خوێندنگەكانیان‪.‬‬ ‫لەالیەك������ی دیك������ەوە رۆژی ‪19‬ی ئەم مانگە‪،‬‬ ‫ڕووخ������ۆش عەبدولق������ادر لەپۆلی حەوتەمی‬ ‫بنەڕەتی خوێندنگەی بەكرەجۆی كچان‌و كچە‬ ‫قوتابییەكی تر بەناوی ئیمان لەپۆلی یازدەی‬ ‫ئامادەیی خوێندنگەی كۆسەی چەم‌و كۆژین‬ ‫لەپۆل������ی حەوتەمی بنەڕەتی‌و ئەركان محەمەد‬ ‫لەقوتابخانەی بێكەسی بنەڕەتی كەالر خۆیان‬ ‫دەكوژن‪.‬‬ ‫پەرلەمانتارانیش لەرۆژنامەكانەوە‬ ‫بەخۆكوشتنی خوێندكاران دەزانن‬ ‫س������ۆزانی خاڵە شیهاب س������ەرۆكی لیژنەی‬ ‫پ������ەروەردەو خوێندن������ی ب������ااڵ لەپەرلەمانی‬ ‫كوردس������تان ئاماژە ب������ەوە دەدات كە هەموو‬ ‫دوو هەفتە جارێك لیژنەكەیان كۆدەبێتەوەو‬ ‫كۆبوون������ەوەی ئەمجارەش������یان لەس������ەر ئەو‬ ‫دوو ڕووداوە دەبێ������ت كە لەم چەند ڕۆژەی‬

‫"تەنها لەبەرئەوەی‬ ‫هەموو قوتابییەك‬ ‫دەرچێت‪ ،‬نابێ‬ ‫پەروەردە دەستكراوە‬ ‫بێت‪ ،‬ئەگەر وابێت‬ ‫ئەوە پەروەردە نییە"‬ ‫پێش������وودا ڕووی������ان دا‪" ،‬ئێم������ەش وەكو‬ ‫ئێ������وە لەڕۆژنامەكان������دا خوێندوومانەتەوە‪،‬‬ ‫لەكۆبوونەوەی ئەمجارەماندا ئەو دوو حاڵەتە‬ ‫دەخەینە بەر گفتوگۆكردن"‪ ،‬هاوكات بەشێك‬ ‫لەهۆكاری خۆكوشتنەكانیش دەگەڕێنێتەوە بۆ‬ ‫دایك‌و باوكی خوێندكارەكان‌و بەشێكیشی‬ ‫دەخاتە ئەستۆی مامۆستاكان‪ ،‬ئەویش بەهۆی‬ ‫نەشارەزایی هەڵسوكەوتكردنیان مامۆستاكان‬ ‫لەگ������ەڵ قوتابییەكاندا‪" ،‬دای������ك‌و باوكەكە‬ ‫داواكارییەكەیان لەمنداڵەكەیان زۆر بەرزەو‬ ‫كاتێكمنداڵەكەشناتوانێتئەوداواكارییەیان‬ ‫جێبەجێ بكات تووشی تێكشكانی دەروونی‬ ‫دەبێت‪ ،‬بۆنمون������ە هەندێ دایك‌و باوك هەر‬ ‫لەپۆلی یەكەوە بەمنداڵەكەیان دەڵێن دكتۆر‪،‬‬ ‫هۆكاری دووەمیش ئەو تێنەگەش������تنەیە بۆ‬ ‫تاقیكردنەوەو دەرچ������وون‌و دەرنەچوون كە‬ ‫بەداخەوە تەنانەت گۆڕینی سیس������تمەكەش‬ ‫كاریگەری نەبووە لەسەر ئەقڵییەتی مامۆستا‌و‬ ‫بەڕێوب������ەری قوتابخانەكانی ئێم������ە‪ ،‬كەواتە‬ ‫هۆكارەكە دووالیەنەیە‪ ،‬ئێمە ناتوانین كەسیان‬ ‫تۆمەتب������ار بكەی������ن‪ ،‬تەنها‌و تەنه������ا دەبێت‬ ‫بەوشیاری چارەسەری ئەم گرفتە بكرێت"‪.‬‬ ‫سەرۆكی لیژنەی پەروەردەو خوێندنی بااڵی‬ ‫پەرلەمانی كوردس������تان ئەوە بەبیر دێنێتەوە‬ ‫كە لەخولی دووەمی پەرلەمانی كوردس������تان‬ ‫جارێك������ی تریش ئەم كێش������ەیە هاتووەتەوە‬ ‫بەردەستیان‌و گفتوگۆی لەسەر كراوە‪ ،‬هەربۆیە‬ ‫"ئەم كێشەیە لێكۆڵینەوەو دیراساتی وردی‬ ‫كەسانی پەروەردەیی‌و سایكۆلۆژی پێویستە‬ ‫تاوەكو بگەڕێن بەشوێن هۆكارەكانیدا"‪.‬‬

‫ناكرێت پەروەردە دەستكراوە بێت‬ ‫لەالیەكی دیكەوە س������ەفین موحسین دزەیی‬ ‫وەزیری پ������ەروەردە نیگەرانی وەزارەتەكەی‬ ‫لەو حاڵەتانە ڕادەگەیەنێت‌و كۆنترۆڵكردنیشی‬ ‫تەنها بەئەركی وەزارەتەكەی خۆی نازانێت‪،‬‬ ‫بەڵكو "دەبێت چەند دەزگا‌و الیەنی تریش‬ ‫لەگەڵمان بەشداری بكات"‪ ،‬هاوكات جەخت‬ ‫لەوە دەكاتەوە كە لەگەڵ بەرزبوونەوەی ڕێژەی‬ ‫ئەو حاڵەتانەدا ژمارەی خوێندكاران زیادی‬ ‫كردووە‪" ،‬بەاڵم ئەگەر خۆكوش������تنەكە یەك‬ ‫حاڵەتیش بێت جێی نیگەرانی‌و جێی داخە"‪.‬‬ ‫وەزی������ری پەروەردە ئاماژە ب������ەوە دەدات كە‬ ‫وەزارەتەكەی لەس������ااڵنی ڕابردوو ئێستاشدا‬ ‫لەهەوڵ������ی ئ������ەوەدا بووە ئاس������تی خوێندن‬ ‫لەكوردس������تان بەرز بكاتەوە‪ ،‬بەاڵم ناشبێت‬ ‫تەنه������ا لەبەر ئ������ەوەی هەم������وو قوتابییەك‬ ‫دەرچێت‪ ،‬پەروەردە دەستكراوە بێت‪" ،‬ئەگەر‬ ‫وابێت ئەوە پەروەردەنییە‪ ،‬تۆ بۆنمونە باسی‬ ‫پێنج حاڵ������ەت دەكەیت‪ ،‬ب������ەاڵم ملیۆنێك‌و‬ ‫چوارسەد‌و نەوەد‌و حەوت هەزار‌و هەشتسەد‌و‬ ‫شەش قوتابی هەیە لەكوردستاندا‪ ،‬ئەگەر یەك‬ ‫حاڵەتی������ش ڕووبدات هەر جێی داخە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەو كەسەی ڕووبەڕووی ئەو حاڵەتە دەبێتەوەو‬ ‫دەیەوێـت خۆی بكوژێ������ت بەكەس ناڵێت‪،‬‬ ‫چونكە ڕەنگە ئەو كەسە لەچەند سانیەیەك‌و‬ ‫چەند دەقەیەكدا وش������یاری خۆی لەدەست‬ ‫بدات‌و ئەو بڕیارە بدات‪ ،‬ئێس������تاش وەكو‬ ‫جاران نییەو هەڵسوكەوتی گەنجانمان لەگەڵ‬ ‫ڕابردوو زۆر جیاوازە‪ ،‬بەاڵم هیچ ش������تێك‬ ‫موبەڕیر نیی������ە بۆئەوەی قوتابی‌و خوێندكار‬ ‫هەوڵی خۆكوشتن بدات‪ ،‬ئێمە پەرۆشی ئەو‬ ‫حاڵەتەین"‪ ،‬لەگەڵ هەموو ئەوانەشدا سەفین‬ ‫دزەیی ئاماژە بۆ هەڵكەوتانە سەر مامۆستایان‬ ‫دەكات لەالی������ەن قوتاب������ی‌و خوێندكارەوەو‬ ‫بەشتێكی زۆر ناڕەواو ناشایستەی دەزانێت‪،‬‬ ‫"ئەگەر لەڕووی كۆمەاڵیەتی‌و سایكۆلۆژییەوە‬ ‫هەوڵی نەهێش������تنی بدرێت‪ ،‬بەڕاستی ئەوە‬ ‫تەنها بەوەزارەتی پەروەردە ناكرێت"‪.‬‬ ‫خەڵكی بەرگری دەروونی كەم بووەتەوە‬ ‫قادر حسێن خوێندكاری ماستەر لەبواری‬ ‫زانس������تی دەروونی‪ ،‬جەخت لەوە دەكاتەوە‬ ‫كە بەرگری دەروونی خەڵكی كوردس������تان‬ ‫كەم بووەتەوەو پێویستە لێكۆڵینەوەی وردی‬ ‫لەبارەوە بكرێت‪" ،‬بەش������ێوەیەكی گش������تی‬ ‫هۆكاری دیاردەی خۆكوشتن ئەوەیە كە ئەو‬ ‫كەس������ەی خۆی دەكوژێت ژیان تەنها لەو‬

‫شوێنەوە سەیر دەكات كە ئەو خۆی لەپێناودا‬ ‫كوش������تووە‪ ،‬بۆنمون������ە قوتابییەك كە خۆی‬ ‫دەكوژێت لەبەر ئ������ەوەی ئەنجامەكەی باش‬ ‫نەبووە‪ ،‬ئەوە هۆكارەكەی ئەوەیە كە ئەو تەنها‬ ‫لەڕوئیای خوێندن‌و قوتابخانەوە سەیری ژیان‬ ‫دەكات‪ ،‬وادەزانێت تەنها هۆكارێك كە ئەو‬ ‫بەژیانەوە دەبەستێتەوە بریتییە لەتاقیكردنەوەو‬ ‫خوێندن‌و بڕوانامە‪ ،‬ئیتر كاتێك ڕەشاییەك‬ ‫لەو شوێنەوە دروس������ت بوو‪ ،‬ژیان الی ئەو‬ ‫نرخێك������ی نامێنێت‪ ،‬چونكە پێیوایە كە ئەو‬ ‫شتە ئەوی بەژیانەوە بەستووەو خۆی بێنرخ‬ ‫بووە"‪.‬‬ ‫ناوبراو‪ ،‬پێشنیازی ئەوە دەكات كە لەكاتی‬ ‫پێدان������ەوەی ئەنجام������ی تاقیكردن������ەوەكان‬ ‫بەقوتاب������ی‌و خوێن������دكارە دەرنەچووەكان‬ ‫پێ������ڕەوی ش������ێوازێكی تایبەت������ی بكرێت‪،‬‬ ‫"مامۆستایەك كە ساڵێكی لەگەڵ قوتابییەكدا‬ ‫بردبێتەس������ەر دەزانێت كام قوتابییە چۆن‬ ‫ئەو ئەنجامە لەبەرچاو دەگرێت‌و هەڵوێستی‬ ‫چی دەبێت؟ ئەنجامی خراپ مومكین نیەی‬ ‫بەئاسایی وەربگیرێت‪ ،‬بەاڵم لەژیاندا شكست‬ ‫نییە كەوتن‌و هەس������تانەوە هەیە‪ ،‬ئەگەر ئەمە‬ ‫بكرێت بەیاس������ا‌و كاری پێبكرێت ئەنجامی‬ ‫باشی دەبێت لەقوتابخانەكاندا"‪.‬‬ ‫ئەو پس������پۆڕە دەروونییە ئەوە ناش������ارێتەوە‬ ‫ك������ە یەكێ������ك لەكێش������ەكانی كۆمەڵگەی‬ ‫كوردی ئەوەیە كە لەبەرامبەر ئەو گوش������ارە‬ ‫دەروونییانەی ڕووبەڕووی دەبنەوە بەرگری‬ ‫دەروونی كەم بووەتەوە‪" ،‬خەڵكی ئێمە زۆر‬ ‫بەكەم������ی بەرگری لەمەس������ەلەی بەردەوامی‬ ‫لەئیشدا دەكات"‪.‬‬

‫روونكردنەوە‬ ‫لەژمارە ‪40‬ی رۆژنامەی نم نم‪ ،‬هەواڵێكم‬ ‫لەسەر خوێندكارێك باڵوكردبووەو‬ ‫كە بەقۆڵبەستكراوی دەبرێتە هۆڵی‬ ‫تاقیكردنەوەوە‪ ،‬لەو هەواڵەدا ناوی‬ ‫قوتابخانەكە بەهەڵە نوسراوە‪ ،‬لەڕاستیدا‬ ‫ئامادەیی ئەزمڕی كوڕانە نەك ئامادەیی‬ ‫سەاڵحەدین‪ ،‬بۆیە داوای لێبووردن لەو‬ ‫خوێندنگەیەو خوێنەرانی بەرێز دەكەم‪.‬‬ ‫بەرزان عەلی حەمە‬

‫لێدانی یەكەم زەنگی خوێندن ئەگەر بۆ زۆرێك‬ ‫لەخێزان‌و خوێندكاران مایەی خۆشی بوبێت‪،‬‬ ‫ئەوا بۆ بەش������ێكیان مایەی ناڕەحەتی‌و كێشەو‬ ‫كارەسات بووە‪.‬‬ ‫ئەو زەنگانەی ل������ەم ماوەیەدا لەنێو ناوەندەكانی‬ ‫خوێندن������ەوە لێدران‪ ،‬تەنها ب������ۆ ئەوە نەبوو كە‬ ‫خوێندكاران ئاگادار بكرێن������ەوە‪ ،‬تا بچنە نێو‬ ‫پۆلەكانیان‌و مامۆس������تاكان یەكەم وانەی ساڵی‬ ‫نوێیان پێبڵێنەوە‪ ،‬بەڵكو بۆ ئەوە بوو خوێندكارە‬ ‫دڵشكاوەكان ئاگادار بكاتەوە كە ئەمساڵیش زوو‬ ‫تێدەپەرێت‪ ،‬بۆیە تەنها پێویستی بەكۆششە نەك‬ ‫بیركردنەوە لەخەمۆكی‌و سەرنەكەوتن‪.‬‬ ‫ئ������ەو ڕووداوان������ەی لەم ماوەی������ەدا لەنێو كایەی‬ ‫پ������ەروەردەدا ڕوویان دا زەنگێك������ی جیایە بۆ‬ ‫بەرپرس������انی پەروەردەو فێركردن‌و خێزانەكان‬ ‫لەكۆمەڵگای ئێمەدا‪ ،‬تا ئاگاداربین‌و دەروەستانە‬ ‫بتوانی������ن بەر بەو كێش������ەو گرفتانە بگرین كە‬ ‫خوێندكارەكانمان لەسەرەتای ساڵی خوێندندا‬ ‫تووشی دەبن‪.‬‬ ‫خۆكوش������تنی زیاد لەپێنج خوێن������دكار تەنها‬ ‫لەم������اوەی دوو هەفت������ەداو زۆرینەی������ان وەك‬ ‫لەدەزگاكانی ڕاگەیاندن باس������ی دەكەن بەهۆی‬ ‫ئ������ەوەوە بووە ك������ە لەوانەكانی������ان دەرنەچوون‪،‬‬ ‫زەنگێكی خەتەرناكە كە بۆسیستەمی پەروەردەی‬ ‫ئێم������ەو دەزگا كۆمەاڵیەتیەكانمان لێدەدەرێت‌و‬ ‫تائێس������تاش لێكۆڵینەوەیەك‌و بەدواداچوونێكی‬ ‫فەرمی بۆئ������ەم دیاردەیە نەكراوە‪ ،‬بەش������ێكیش‬ ‫لەكێشەی خۆكوشتنەكانی خوێندكاران بونەتە‬ ‫كێشە بۆمامۆستایان‌و بەڕێوەبەرانی قوتابخانەكان‬ ‫ك������ە خێزانەكانیان قوتابخان������ەكان بەهۆكاری‬ ‫خۆكوشتنی منداڵەكانیان دەزانن‪.‬‬ ‫ئەوەی جێی سەرنجە تائێستا وەزارەتی پەروەردە‬ ‫بیری لەوە نەكردۆتەوە كە چۆن مامەڵە بكات لەگەڵ‬ ‫پرسێك كە پێیدەوترێت كەوتنی خوێندكارو‬ ‫پێڕاگەیاندنی ئەو هەواڵەی كە بەخوێندكارێك‬ ‫بڵێی������ت دەرنەچوویت لەكاتێكدا كە پەروەردەی‬ ‫زۆرێك لەخێزانەكانی ئێم������ە ئامادەكارییەكی‬ ‫تیانییە بۆ ڕاهێنانی باری هەڵچوونی هەرزەكاران‌و‬ ‫گەنجان‪.‬‬ ‫وەك ئەوەی پسپۆڕە دەروونییەكان باسی دەكەن‬ ‫هیچ كەس������ێك لەبڕیارێكی كتوپ������ڕەوە خۆی‬ ‫ناكوژیت‌و بەكەڵەكەبوون������ی چەند گرفتێك‌و‬ ‫بەزیادبوون������ی قەیران������ە دەروونییەكانی تاك‌و‬ ‫بیركردنەوە لەدیاردەكەو گۆڕانی ڕەفتارەكانی‬ ‫كەسی خۆكوژ ئاماژە بەڕەفتارەكەی دەكات كە‬ ‫پێویس������تە خێزانەكان‌و مامۆستایان شارەزاییان‬ ‫هەبێت لەبواری هەڵچوونی منداڵ‌و هەرزەكار تا‬ ‫بتوانن ڕێگربن لەو كارەساتانەی كە ڕوودەدات‪،‬‬ ‫پەروەردەكردنی الیەنی هەڵچونی‌و ئامادەكردنی‬ ‫منداڵ بۆئەو قەیرانانەی كە تێیدەكەوێت بەشێكە‬ ‫لەو كارانەی كە پێویستە سیستمی پەروەردەیی‬ ‫ێ لەو هەڵچوونە‬ ‫ئێمە پێی هەڵس������ێت‌و بەر بگیر ‌‬ ‫خراپانەی كە لەنێو كایەی پەروەردەدا ڕوودەدات‪.‬‬ ‫ێ س������اڵە بەش������ێكی زۆر‬ ‫ئەگەرچی ماوەی س������ ‌‬ ‫لەسیستمی پەروەردەیی لەقوناغەكانی خوێندن‬ ‫گۆڕاوەو لەهەندێك لەقۆناغەكانیشدا ئاسانكاری‬ ‫بۆ خوێندكاران ك������راوە تا بتوانن قۆناغەكانی‬ ‫خوێن������دن ببڕن‪ ،‬بەاڵم هێش������تا ئ������ەم گۆڕانە‬ ‫بەشێوەیەك شوێن پێی خۆی نەگرتووە تا وەاڵم‬ ‫بەكێشەوگرفتەكانی خوێندكاران‌و مامۆستایان‬ ‫بداتەوە‌و هەوڵبدات ڕێڕەوێكی دروست بگرنەبەر‬ ‫بۆ گوزارشتكردن لەهەست‌و هەڵچوونەكانیان‪،‬‬ ‫هەربۆیە دەبینین سەرەڕای ئەو دیاردە دڵتەزێنانەی‬ ‫كە ل������ەم ماوەی������ەدا لەبەش������ێك لەناوەندەكانی‬ ‫خویندنەوە بیس������تمان‪ ،‬هاوكات ئ������ەوەش بووە‬ ‫جێی پرسیار چەندین كە دیاردەی هێرشكردنە‬ ‫سەر مامۆستایان لەناوچە جیاجیاكان ڕوویدا‪،‬‬ ‫ئەگەرچ������ی ئەم دیاردانەی ك������ە ڕوودەدەن تازە‬ ‫نین‪ ،‬بەاڵم پرس������یار ئەوەیە بۆچی ساڵ بۆ ساڵ‬ ‫ڕوو لەزیاد بوون دەكەن‌و تائێستاش وەزارەتی‬ ‫پ������ەروەردەو دەزگا پەیوەندیدارەكان وەاڵمێكی‬ ‫ئەوتۆیان بەم كارەساتە نەداوەتەوە؟‬

‫‪2‬‬

‫سێشه‌ممه‬

‫‪2010 /9/28‬‬

‫ژماره‪42‌:‬‬

‫‪nmnmpress@yahoo.com‬‬

‫هەندێ لەكچان پەیوەندی سۆزداری لەگەڵ ئەو پیاوانەدا دەبەستن كە ژنیان هەیە‬

‫"زۆر كات بەهۆی قەیرەبوونی كچانەوە ئەم جۆرە دیاردانە ڕوودەدات"‬ ‫ئەو پیاوانەی لەسەروو‬ ‫ژنەكانیانەوە پەیوەندی‬ ‫لەگەڵ كچان دروست‬ ‫دەكەن‪ ،‬بەئاشكرابونیان‬ ‫تووشی كێشە دەبن‬ ‫لەگەڵ هاوسەرەكانیان‌و ‬ ‫توێژەرێكی كۆمەاڵیەتیش‬ ‫ئاماژە بەوە دەدات‬ ‫كە ئەم دیاردەیە‬ ‫كێشەی كۆمەاڵیەتی‬ ‫لێدەكەوێتەوەو دەبێتە‬ ‫هۆی ئەوەی كچان‌و كوڕ‬ ‫متمانە بەیەكتر نەكەن‪.‬‬

‫جەمال حسێن لەبادینان‬ ‫"س������ەرەتا زۆر هاوس������ەرەكەمم‬ ‫خۆشدەویست‪ ،‬بەاڵم بەهۆی ئەوەی‬ ‫كە پەیوەندیم لەگەڵ كچێكدا دانا‬ ‫لێم جیابووەوە"‪ ،‬كامەرانی تەمەن‬ ‫‪31‬ساڵ‪ ،‬بەمجۆرە لەدورەپەرێزی‌و‬ ‫س������اردیی پەیوەن������دی خ������ۆی‌و‬ ‫هاوسەرەكەی دەدوا‪.‬‬ ‫بەوت������ەی خ������ۆی‪ ،‬دوای ئ������ەوەی‬ ‫لەڕێگەی هاتوچۆپێكردنی كچێك‬ ‫بەتەكس������یەكەی پەیوەندی لەگەڵ‬ ‫دادەنێ������ت‌و دواتریش پەیوەندی‬ ‫نێوانی������ان ب������ۆ هاوس������ەرەكەی‬ ‫ئاش������كرا دەبێت‪" ،‬دوای ئەوەی‬ ‫هاوس������ەرەكەم ب������ەم پەیوەندییەی‬ ‫زانی زۆر پێ������ی ناڕەحەت بوو‪،‬‬ ‫دواتر لێ������م جیابووەوە‪ ،‬ئێس������تە‬ ‫ڕۆژەكان������ی تەمەن������م بەناڕەحەتی‬ ‫تێدەپەڕێنم"‪ ،‬ه������اوكات جەخت‬ ‫لەوەش دەكاتەوە كە هاوسەرەكەی‬ ‫زۆر خۆشویس������تووەو بەر لەوەی‬ ‫بیخ������وازێ بۆماوەی چوار س������اڵ‬ ‫پەیوەندی خۆشەویستیان پێكەوە‬ ‫هەبووە‪" ،‬دوای ئەوەی گەیشتینە‬ ‫یەك پێكەوە لەماڵێكدا ژیایین"‪،‬‬ ‫هەربۆیە ئێس������تا پەش������یمانە لەو‬

‫كارەی ك������ە كردوویەتی‪ ،‬چونكە‬ ‫"ئەو كچەی منی خس������تە داوی‬ ‫خ������ۆی وازی لێهێن������ام‌و بۆخۆی‬ ‫شوی كردو منیش لەخێزانەكەم‬ ‫جیابوومەوە"‪.‬‬

‫وەك خوێندكارێك������ی كۆلی������ژی‬ ‫یاس������او ڕامیاری زانكۆی دهۆك‬ ‫جەخت لەوە دەكاتەوە كە لەمڕۆدا‬ ‫هاوسەرگیری قورس بووە‪" ،‬زۆر‬ ‫كات بەهۆی قەیرەبوونی كچانەوە‬ ‫ئەم جۆرە دیاردانە ڕوودەدات"‪.‬‬ ‫ناوبراو باس������ی ل������ەوە كرد كە‬ ‫خۆشەویستی پرۆسەیەكی پیرۆزە‪،‬‬ ‫هەربۆیە ئەو دژی ئەوەیە كە كچان‬ ‫پەیوەندی لەگەڵ ئەو پیاوانە دابنێن‬ ‫كە هاوسەردارن‪" ،‬پێویستە ئێمە‬ ‫لۆمەی كچان‌و ك������وڕان نەكەین‪،‬‬ ‫چونكە جاری وا هەیە كە پیاوی‬ ‫خێزاندار هەوڵی پەیوەندی بدات‬ ‫ێ‬ ‫لەگ������ەڵ كچێكدا‪ ،‬كچەش نەتوان ‌‬ ‫كۆنترۆڵی هەس������تەكانی بكات‌و‬ ‫نەكەوێتە داوی پیاوەكەوە"‪.‬‬

‫ڕێگەی بەكچەكە نەدا پەیوەندی‬ ‫لەگەڵ دابنێت‬ ‫ش������یمال س������ادق‪ ،‬پیاوێك������ی‬ ‫خێزان������دارەو ئام������اژەی بەوەدا‬ ‫كە جارێك كچێك ویس������تویەتی‬ ‫پەیوەندی لەگەڵ دروست بكات‪،‬‬ ‫بەاڵم ڕێگەی پێنەداوە‪ ،‬لەبەرئەوەی‬ ‫بەوتەی خۆی ئەو جۆرە پەیوەندییە‬ ‫بەمەترس������یدار دەزانێت بۆسەر‬ ‫ئایندەی خێزانەكە‪" ،‬ڕەنگە بگاتە‬ ‫ئاستی جیابونەوەی هاوسەرەكان‬ ‫لەیەكتری"‪ ،‬هەربۆیە بەپێویستی‬ ‫دەزانێت كە پیاو هاوس������ەرەكەی پەیوەندی بەویژانی كەسەكانەوە‬ ‫هەیە‬ ‫خۆی خۆشبوێت‌و پێكەوە ژیانێكی‬ ‫پاك بەس������ەربەرن‪" ،‬پێویستە دڵ عادل خەلیل كە پیشەی مامۆستایە‪،‬‬ ‫نەدەنە كەس������انی تر تا لەكێشەو جەخت������ی لەوە ك������ردەوە كە ئەو‬ ‫بیركردنەوەی������ە دەكەوێتە س������ەر‬ ‫گرفت بەدووربن"‪.‬‬ ‫ویژدانی ئەو كەس������انەی ئەوجۆرە‬ ‫كارانە دەكەن‪" ،‬ئەگەر پیاو یان‬ ‫كچان دژی ئەو كارەن‬ ‫زۆرێ������ك لەكچ������ان‪ ،‬پەیوەندی ژن هەوڵ بۆ ئەو كردارە نەدات‪،‬‬ ‫سۆزداری كەسانی سەڵت لەگەڵ زەحمەتە ئەو ش������تە ڕووبدات"‪،‬‬ ‫هاوسەردارەكان رەت دەكەنەوەو هەربۆی������ە ئەوەی نەش������اردەوە كە‬ ‫بەچ������اوی خ������ۆی بینیوبەتی كە‬ ‫بەكردارێكی نەشیاوی دادەنێن‪.‬‬ ‫فەراش������ین ج������ەالل خوێندكاری بەڕێگ������ەی ناش������ەرعی كچێ������ك‬ ‫كۆلی������ژی كارگێ������ڕی‌و ئابوری پیاوێكی هەڵخڵەتاندوەو "ئەمەش‬ ‫زانكۆی دهۆكە‌و ئاماژەی بەوەدا كێش������ەو گرفتی بۆ خێزانەكەی‬ ‫كە بەهیچ شێوەیەك لەگەڵ ئەوەدا دروستكردووە"‪.‬‬ ‫نییە كچان پەیوەندی لەگەڵ پیاوی‬ ‫كێشەی كۆمەاڵیەتی دروست‬ ‫خێزاندار ببەستن‪ ،‬چونكە "ئەگەر‬ ‫دەكات‬ ‫كچ������ی دنیا بدەی بەپیاوێك ئەوا‬ ‫تێر نابێت‪ ،‬كاتێ‌ پیاوەكە كچێك س������ەرمەد یاس������ین توێژەرێكی‬ ‫بەدەس������ت دەهێنێت ئەمە تاوانی كۆمەاڵیەتییەو ئام������اژەی بەوەدا‬ ‫كچەكە نییە‪ ،‬چونك������ە پیاو زۆر كە قەیرەبوون������ی كچان یەكێكە‬ ‫حەز بەدانان������ی پەیوەندی لەگەڵ ل������ەو هۆكارانەی ك������ە كچ بیر‬ ‫لەو ج������ۆرە پەیوەندیانە بكاتەوە‪،‬‬ ‫كچاندا دەكەن"‪.‬‬ ‫ێ‬ ‫لەالیەكی دیكەوە ئیلهام نورشین "بەش������ێك لەكچ������ان دەیانەو ‌‬

‫پەیوەندی لەگ������ەڵ پیاوی ژندار‬ ‫دابنێ������ن"‪ ،‬ه������اوكات جەختی‬ ‫لەوەش كردەوە ك������ە ڕێژەیەكی‬ ‫زۆر لەپیاوان ناتوانن كۆنترۆڵی‬ ‫حەزە سێكسیەكانی خۆیان بكەن‪،‬‬ ‫"ئەو حەزەی������ان وایان لێدەكات‬ ‫كە لەسەرو ژنەكەیەوە پەیوەندی‬

‫لەگەڵ كچاندا ببەستن"‪.‬‬ ‫ئەو توێژەرە باس������ی لەوەش كرد‬ ‫كە زۆرجار ئ������ەو حاڵەتە وەك‬ ‫هۆكارێك بۆ كات بەسەربردن‬ ‫چ لەالیەن پیاو یان كچانەوە سەیر‬ ‫دەكرێت‪ ،‬هەربۆیە بەپێویس������تی‬ ‫زان������ی كە كچ بیر لەوە نەكاتەوە‬

‫كە پیاوێك بخەڵەتێنیت‌و دواتر‬ ‫ش������وی پێن������ەكات‪" ،‬بۆپیاویش‬ ‫بەهەم������ان ش������ێوە"‪ ،‬لەبەرئەوەی‬ ‫ب������ەالی ئ������ەو توێ������ژەرەوە ئەو‬ ‫دیاردەی������ە زۆر خراپ������ەو دەبێـە‬ ‫هۆی س������ەرچاوەی سەرهەڵدانی‬ ‫كێشەی كۆمەاڵیەتی‪.‬‬

‫دەست بۆ بردنی ئافرەتان ڕوو لەزیادبوونە‬

‫"لەناوبازاڕدا كوڕێك دەستی برد بۆ سمتم هەرچەند زۆر توڕەبووم‪ ،‬بەاڵم قسەم نەكرد‪ ،‬چونكە هەر حەیای من دەچوو"‬ ‫زۆرێك لەكچان‌و ژنان‬ ‫جەخت لەوە دەكەنەوە‬ ‫كە لەبازاڕو شوێنە‬ ‫قەرەباڵخەكاندا هەندێ‬ ‫لەگەنجان دەست‬ ‫بۆ لەشیان دەبەن‌و‬ ‫توێژەرێكی دەروونیش‬ ‫هۆكارەكەی بۆ ئەوە‬ ‫دەگەرێنێتەوە كە‬ ‫گەنجان ناتوانن حەزو‬ ‫ئارەزوەكانیان تێر بكەن‌و‬ ‫بەوە دەریدەبڕن‪.‬‬ ‫میهره‌بان سه‌الم‬

‫"كاتێك بەرێگادا دەڕۆش������تم ئەوەندە‬ ‫بەتوندی دەستی پیداكێشام لەئازاردا‬ ‫بەئاگاهاتمەوە"‪ ،‬ئەمە وتەی ش������ۆخانی‬ ‫تەم������ەن ‪21‬س������اڵە‪ ،‬كە بەوت������ەی خۆی‬ ‫ئ������ەو رۆژەی رۆش������تووە بۆكڕین������ی‬ ‫پێداویس������تییەكانی لەب������ازاڕ كورێك‬ ‫دەستی بۆ سمتی بردوو‪.‬‬ ‫"چەند كوڕیك پەالماریان دام"‬ ‫شۆخان ئەحمەد‪ ،‬جەختی لەوە كردەوە‬ ‫كە زۆر توڕە بووە ئەو كاتەی دەستی بۆ‬

‫هه‌ندێ له‌کوڕان به‌ دوای هه‌لێکدا ده‌گه‌ڕێن غه‌ریزه‌کانیان به‌تاڵ بکه‌نه‌وه‌‬ ‫براوە‪" ،‬هەرچەند زۆر توڕەبووم‪ ،‬بەاڵم‬ ‫قسەم نەكرد تازە كار لەكار ترازابوو‪،‬‬ ‫كوڕەكەش ئیشی خۆی كردبوو‪ ،‬ئەگەر‬ ‫دەنگیشم بەرز بكردایەتەوە هەر حەیای‬ ‫من دەچ������وو‪ ،‬چونكە ل������ەم كۆمەڵگەدا‬ ‫هەموو خراپەیەك بۆ كچانە"‪ ،‬هەربۆیە‬ ‫ئاماژەی بەوەدا كە ئەو دیاردەیە تەنها‬ ‫لەش������وێنە قەرەباڵخەكاندا نییە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫لەش������وێنە چۆڵەكانیش������دا روبەڕویان‬ ‫دەبێتەوە‪.‬‬ ‫س������ازگار جەم������ال یەكێكی ت������رە لەو‬

‫كچانەی كە بەوت������ەی خۆی پەالماریان‬ ‫داوە‪ ،‬هەربۆیە باس������ی ل������ەوە كرد كە‬ ‫كاتێ������ك بەیانی������ان دەڕوات بۆ دەوام‪،‬‬ ‫زۆرج������ار رووبەڕووی تان������ەو تونجی‬ ‫ك������وڕان دەبێت������ەوە‪" ،‬بەیانی������ان گەر‬ ‫ڕێگە چۆڵ بێت توش������ی كێش������ە دەبم‪،‬‬ ‫چونكە بەیانیەكیان دەرۆشتم بۆدەوام‪،‬‬ ‫چەن������د كوڕێ������ك ش������وێنم كەوتبوون‬ ‫ك������ە لەكۆاڵنەكەوە چووم������ە كۆاڵنێكی‬ ‫تر‪ ،‬گەشتەنە س������ەرم‌و پەالماریان دام‪،‬‬ ‫ه������ەر ئەوەندەم پێكرا ه������اوارم كرد‌و‬

‫خەڵ������ك كۆبوی������ەوە لێ������م"‪ .‬بەبڕوای‬ ‫ئ������ەو كچە ب������ەردەوام ئ������ەو دیاردەیە‬ ‫بەدیدەكرێت‌و پێوایە ئەوە تاكە ڕێگەیە‬ ‫بۆ خاڵیبوونەوەی گەنج������ان لەغەریزە‬ ‫سێكسییەكانیان‪.‬‬ ‫لەقەرەباڵغدا دەست دەبات بۆ كچان‬ ‫یەكێ������ك ل������ەو كوڕانەی ك������ە كاری‬ ‫رۆژان������ەی ناو بازاڕی دەس������ت بردنە‬ ‫بۆ كچان‌و ژنان‪ ،‬ئەوە ناش������ارێتەوە كە‬ ‫دەست لەكەس ناپارێزێت‌و كاری خۆی‬ ‫دەكات‪.‬‬ ‫ش������ێرزاد كوڕێكی تەمەن ‪28‬س������اڵەو‬ ‫بەوتەی خۆی یەكێكە لەو كوڕانەی كە‬ ‫ب������ەردەوام لەهەلێك دەگەرێت بۆئەوەی‬ ‫دەست بگەێنێتە كچان‌و ژنان‪ .‬ناوبراو‪،‬‬ ‫باسی لەوە كرد كە چەندینجار هەوڵی‬ ‫داوە دەست لەو كارە هەڵبگرێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫نەیتوانیوە‪" ،‬چەندینجار كچان‌و ژنان‬ ‫بەالمدا تێپەڕیون‪ ،‬ئاماژەم بەخۆم داوە‬ ‫كە شوێنیان نەكەوم‌و ئەو كارە نەكەم‪،‬‬ ‫بەاڵم نەمتوانیوە خۆم كۆنترۆڵ بكەم‌و‬ ‫دەستم وەشاندووە"‪.‬‬ ‫بەوتەی خۆی یەكێك لەفێڵەكانی ئەوەیە‬ ‫كە لەشوێنە گشتییە قەرەباڵغەكاندا ئەو‬ ‫كارە دەكات‪ ،‬بۆ ئەوەی كچان نەتوانن‬ ‫قس������ە بكەن‪" ،‬هەر كچێك س������ەرنجم‬ ‫ڕابكێشێت گرنگ نییە بااڵپۆش بێت‬

‫یان س������فور‪ ،‬ئەو كارەی خۆم دەكەم‌و‬ ‫زیاتریش دەس������ت بۆ س������نگ‌و ڕانیان‬ ‫درێژ دەكەم"‪.‬‬ ‫دوكاندارەكان دیاردەكە دەبینن؟‬ ‫هەندێ������ك لەدوكاندارەكانی ناو بازاڕ‬ ‫باس لەوە دەك������ەن كە رۆژانە گەنجان‬ ‫دەبینن دەست بۆجەستەی كچان‌و ژنان‬ ‫دەبەن‪.‬‬ ‫ڕەش������ید عەب������دواڵ یەكێك������ە ل������ەو‬ ‫دوكانداران������ەی ك������ە لەناو ب������ازاڕدا‬ ‫خەریكی فرۆشتنی شت‌و مەكەو باس‬ ‫لەوە دەكات كە هەندێك رۆژ لەشەڕی‬ ‫نێوان ك������چ‌و كوڕێ������ك بەئاگادێتەوە‪،‬‬ ‫"رۆژێك لەتەنیش������ت دووكانەكەمەوە‬ ‫كوڕو كچێك بووە ش������ەڕە قس������ەیان‌و‬ ‫خەڵك لێیان كۆبوویەوە‪ ،‬لەسەر ئەوەی‬ ‫كوڕەكە دەستی بۆ كچەكە بردبوو"‪.‬‬ ‫بەوت������ەی ئەو دوكان������دارە ڕۆژانە ئەو‬ ‫دیاردەی������ە دووبارە دەبێت������ەوە‪" ،‬ئێمە‬ ‫ناتوانی������ن دیاردەی لەو ج������ۆرە بنەبڕ‬ ‫بكەین‪ ،‬بەاڵم بەڕاس������تی پێویستە ڕێ‌و‬ ‫ش������وێنی بۆ بگیرێتەبەر‪ ،‬گەر ئێمە قسە‬ ‫بكەین توش������ی كێشە دەبین"‪ ،‬هاوكات‬ ‫ش������ادان عوس������مان یەكێكی ترە لەو‬ ‫دوكانداران������ەی ئەو كێش������ەیەی نێوان‬ ‫ك������وڕان‌و كچانی بینی������وە‪ ،‬بۆیە وتی‬ ‫"كچان‌و كوڕان ڕێگەخۆش������كەرن بۆ‬

‫ئەم كارە‪ ،‬كچ������ان بەئارەزووی خۆیان‬ ‫جل‌و بەرگ دەپۆشن‌و كوڕانیش خۆیان‬ ‫پێناگیرێت‌و دەستیان بۆ دەبەن"‪.‬‬ ‫هۆكارەكەی كەپت بوونی گەنجانە‬ ‫توێژەرێك������ی دەروونی������ش ه������ۆكاری‬ ‫دەس������تبردنی ك������وڕان بۆكچان‌و ژنان‬ ‫بۆ كەپ������ت بوونی حەزوو ئارەزوەكانی‬ ‫گەنجان دەگەڕێنێتەوە‪.‬‬ ‫شادمان فەیروز توێژەرێكی دەروونییەو‬ ‫باسی لەوە كرد كە گەنجان لەتەمەنێكدا‬ ‫حەزوو ئارەزوەكانی������ان زۆر دەبێت‌و‬ ‫نازانن بەچ جۆرێك دەریبڕن‪ ،‬بەتایبەت‬ ‫لەكۆمەڵ������گای كوردی������دا‪ ،‬بۆیە پەنا بۆ‬ ‫ئ������ەو كارە دەب������ەن‪" ،‬گەنجان حەزوو‬ ‫ئارەزووەكانیان كەپ������ت بووە‌و ئەوەی‬ ‫كە ش������ەوان لەتەلەفیزۆنەكاندا دەیبینن‬ ‫مەبەس������تیانە بەعەمەلی بیك������ەن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بۆیان دەست نادات‪ ،‬ناچار بەو كارانە‬ ‫خۆیان خاڵی دەكەنەوە"‪ .‬ئەو توێژەرە‬ ‫ئاماژەشی بەوەدا كە بۆ چارەسەری ئەو‬ ‫دیاردەیە پێویستە ئاسایشی كۆمەاڵیەتی‬ ‫دابنرێ������ت‪ ،‬تاوەك������و بتوانرێ������ت ئەو‬ ‫دیاردەیە كەم بكرێت������ەوە‪" ،‬هەندێجار‬ ‫كێش������ەی كۆمەاڵیەت������ی لێدەكەوێتەوە‌و‬ ‫حاڵەتی كوشتن‌و كێشەی عەشایەریش‬ ‫هەبووە‪ ،‬لەبەر ئەوەی كۆمەڵگای كوردی‬ ‫ئەوە بەعەیبە دەزانێت"‪.‬‬

‫‪5‬‬ ‫کۆد‬ ‫سێشه‌ممه‬

‫‪nmnmpress@yahoo.com‬‬

‫‌و‬

‫بەدەرنەچوونم‪ ،‬لەزانكۆ بێ ئەمەل بووم‬

‫كێش ‌ه‬

‫کێشه‌‬ ‫چا‬ ‫ر ‌هس ‌هر‬

‫‪2010 /9/28‬‬

‫ژماره‪42‌:‬‬

‫گۆشه‌یه‌ک‌ه هه‌فتان‌ه ئاری ئەبوبەکر ده‌ینوسێت‬

‫خوێندكاری قوناغی دووەمی زانكۆی سێمانیم‌و تەمەنم ‪23‬ساڵە‪ ،‬دانیشتووی شاری كەالرم‪ ،‬هەموو ئاواتم ئەو كۆلێژە بوو كە بەپشتیوانی خوا وەرگیرام‪ ،‬بۆیە دڵم زۆر خۆشبوو‪،‬‬ ‫هەموو كاتێكیش شانازیم بەوەوە دەكرد‪ .‬ئەمساڵ لەكاتی وەرگرتنی نمرەدا لەدوو وانەدا كەوتبووم‪ ،‬بەاڵم ئەزانم كە خۆم لەو دوو وانەدا زۆر سەعیم نەكرد‪ ،‬بۆیە دەرنەچووم‪.‬‬ ‫ئیتر خۆم دانا بۆ دەوری دووەم كە تاقیكردنەوەی ئەو دوو وانەیە بكەمەوە‪ ،‬هاوین زۆر زۆر سەعیم دەكرد‌و ئومێدی زۆرم هەبوو كە لەو دوو وانەیەدا دەربچم‪ ،‬تا دوای تاقیكردنەوە‌و‬ ‫رۆژی وەرگرتنەوەی ئەنجامی تاقیكردنەوەكان هەر بەتەمای دەرچوون بووم‪ ،‬بەاڵم كە نمرەم وەرگت دەرنەچوو بووم‪ ،‬ئیتر لەو كاتەوە خەم‌و خەفەتی من دەستی پێكرد‌و تائێستا زۆر‬ ‫خەمبارم‪ ،‬بەتایبەت دوای ئەوەی ئیعترازم گرت‌و سەری نەگرت‪ ،‬زۆرێك لەمامۆستاكانیش شاهیدی ئەوەیان بۆ من دەدا كە هەقی دەرچوونم هەبووە‪ ،‬بەاڵم هۆكارەكەی بۆ شتێك‬ ‫دەگەڕێنمەوە‪ ،‬كە پێم باش نییە لێرەدا بیڵێم‪.‬‬ ‫من لەو رۆژەوە بێئومێد بووم لەزانكۆو خوێندن‌و هەموو شتێك‪ ،‬چونكە لەئێستا دامەزراندن زۆر كەمەو خەڵك دەیەوێت زووتر خوێندنەكەی تەواو بكات‌و دابمەزرێت‪ ،‬بەاڵم من‬ ‫بەوە ساڵێكی تر دواكەوتم‌و ناتوانم بەرگەی ئەو هەموو خەمە بگرم‪ ،‬ئێستا ماوەیەكی زۆرە هەر لەژورەوەم‌و تاقەتی هیچ ئێش‌و كارێكم نییە‪ .‬ئەوەندە بێتاقەتم نازانم چی بكەم‪ ،‬تەنانەت‬ ‫تاقەتی چوونەوە بۆ زانكۆشم نەماوە‪ ،‬بۆیە دەمەوێت رێگەچارەیەكم بۆ دابنێن‪.‬‬ ‫رێباز لەكەالر‬

‫گۆشت و پێاڵو‬

‫ئەگێڕن������ەوە ك������ە‬ ‫جارێك پرسیاریان‬ ‫لەخۆرهەاڵتناسێكی‬ ‫بەریتان������ی كردووە‬ ‫لەسەر كورد كە ئایا‬ ‫كورد چ میللەتێكەو‬ ‫ئاستی كولتوری‌و‬ ‫ڕۆش������یبری كورد‬ ‫چەن������دە؟ لەوەاڵمدا‬ ‫وتویەتی‪ ،‬تا كورد‬ ‫گۆشت لەبازاڕو شوێنە بێ تەندروستییەكاندا‬ ‫چاره‌سه‌ر‬ ‫بفرۆش������ێت‌و پێ���ڵ��او لەجامخانەی������ا دابنێت‬ ‫شاناز ئەحمەد توێژەرێكی دەروونییەو ئاماژە بەوە دەدات كە ئەو گەنجە لەئێستادا بەهۆی بیركردنەوەی بەردەوامەوە‪ ،‬تۆشی حاڵتێكی دەروونی‬ ‫بۆفرۆش������تن‪ ،‬پێناچێت كورد هیچیان بەهیچ‬ ‫بووەو خۆی بەدۆڕاو دەزانێت‪ ،‬هەربۆیە دەبێت ئەو خوێندكارە بیر لەوە نەكاتەوە كە ساڵی پاری لەكیس چووەو گەر بیریشی لێكردەوە بیكاتە‬ ‫بێت‪.‬‬ ‫هۆیەك بۆئەوەی لەسااڵنی داهاتووییدا سەركەوتوو بێت‪.‬‬ ‫كێش ‌ه‬ ‫هەرچەندە من مێژووی ئەم وتەیەم لەبیر نییە‪،‬‬ ‫چ‬ ‫ناوبراو باسی لەخراپی ئەو حاڵەتانە كرد كە لەكاتی دەرنەچوونی خوێندكاردا رووبەڕویان دەبێتەوەو وتی‪ :‬زۆرێك لەخوێندكاران كە دەكەون‪،‬‬ ‫ا‬ ‫بەاڵم دڵنیام نەك من‪ ،‬بەڵكو هەزارەها هاوواڵتی‬ ‫ر ‌هس ‌هر‬ ‫ئیتر وادەزانن هیچ شتێك لەژیاندا بۆئەوان نەماوە‪ ،‬بەاڵم لەراستیدا كەوتن لەهەموو بوارێكدا شتێكی زۆر ئاساییە‪ ،‬دەبێت ئەو كەسانە بەسەر‬ ‫تریش گوێبستی ئەم وتەیە بووە‪.‬‬ ‫خۆیاندا زاڵ بن‌و نەكەونە ژێر بیركردنەوەی ئەو حاڵەتانەوە‪.‬‬ ‫ئەو قس������ەیەی خۆرهەاڵتناس������ەكە‪ ،‬كە چەند‬ ‫دەیەیەك پێش ئێس������تا كردویەتی‪ ،‬بۆئێستاش‬ ‫هەر ڕاستەو وایە‪ ،‬كە گۆشت لەناشایستەترین‬ ‫ش������وێندا دەفرۆش������رێت‪ ،‬كە ه������ەم جێگەی‬ ‫گۆشتفرۆش������ەكان‪ ،‬ن������او خ������ودی دوكان������ی‬ ‫کێشه‌‬ ‫قەس������ابەكان‌و خودی جلوبەرگ‌و پاكوتەمیزی‬ ‫كێش ‌ه‬ ‫قەس������اب لەنزمترین ئاس������تدایە‪ ،‬ب������ەاڵم پێاڵو‬ ‫چا‬ ‫بەپێچەوان������ەوە لەناو جامخان������ەداو لەپاكترین‬ ‫ر ‌هس ‌هر‬ ‫ش������وێنی بازاڕدا دادەنرێت بۆ فرۆشتن‪ ،‬بگرە‬ ‫زۆرجار بەگڵۆپی ڕەنگاوڕەنگ (تەش������ویق)ی‬ ‫من كچێكی تەمەن ‪19‬ساڵم‌و دانیشتووی قەزای سەیدسادقم‪ ،‬لەپۆلی پێنجەم بووم‌و لەسێ وانەدا كەوتم‌و ئێستا كە هاوڕێكانم دەبینمەوە دەچن بۆ پۆلێكی تر‪ ،‬هیچ تاقەتی خوێندنم‬ ‫پێاڵوەكان دەكرێت‪ ،‬ئەمە ئەگەر پاكوتەمیزی‌و‬ ‫نەماوەو باوكیشم دەڵێت تۆ تائێستا سێ ساڵ كەوتویت لەخوێندنگەدا نابێت بچێتەوە‪.‬‬ ‫ڕێكپۆشی دوكاندارە پێاڵوفرۆشەكان لەبەرچاو‬ ‫من هەرچەندە خۆم زۆر بێتاقەتم‌و لەئێستادا زۆر حەزم لەخوێندنگە نییە‪ ،‬بەاڵم نامەوێت بەهیچ شێوەیەك واز لەخوێندنگە بهێنم‪ ،‬هەرچەندە هەوڵم داوە باوكم قسەی كەس‬ ‫نەگرین‪.‬‬ ‫ناخوێنێتەوەو بەدایكم دەڵێت‪" :‬بافێری ئیش‌و كارەكانی ناوماڵ ببێت باشترە لەمەكتەب‪ ،‬چونكە سبەینێ شوو بكات دەبێت هەموو شتێك بزانێت"‪.‬‬ ‫هەر ل������ەم ڕوانگەی������ەوە ئەگ������ەر بەراوردێك‬ ‫نەبێت‬ ‫هیچ‬ ‫دەمەوێت‬ ‫‌و‬ ‫ە‬ ‫نەكردوەتەو‬ ‫لەشووكردن‬ ‫ئەوەی من هەستم پێكردووە‪ ،‬باوكم دەیەوێت بەزۆر وازم لەخوێندنگە پێبهێنێت‌و بمدات بەشوو بەكوڕی مامەكەم‪ ،‬بەاڵم من جارێ بیرم‬ ‫بكەی������ن لەنێوان قەس������ابخانەیەك‌و دوكانێكی‬ ‫پەیمانگایەك تەواو بكەم‪ ،‬بۆئەوەی دوای پێم نەڵێن بێ شەهادەیەو خوێندەواری نییە‪.‬‬ ‫پێ���ڵ��او فرۆش������تندا‪ ،‬بەڕوون������ی ئەوەمان بۆ‬ ‫لەسەیدسادق‬ ‫شیالن‬ ‫دەردەكەوێت‪ ،‬ك������ە جیاوازی ئەو دوو جێگەیە‬ ‫هێندەی نێوان ئاس������مان‌و زەویی������ە‪ ،‬بەداخەوە‬ ‫بەدیوە ناشرینەكەیدا‪ ،‬چونكە ئەوە قەسابخانەو‬ ‫گۆشتفرۆش������ەكانن كە دەبێت لەباش������ترین‌و‬ ‫چاره‌سه‌ر‬ ‫پاكترین‌و تەندروستترین شوێندا بفرۆشرێن‌و‬ ‫ستار جەبار توێژەرێكی كۆمەاڵیەتییەو بەپێویستی دەزانێت كە ئەو كچە كەسێكی نزیكی راسپێرێت تا لەنزیكەوە لەگەڵ باوكی قسە بكەن‪ ،‬هەڵبگیرێن‪ ،‬نەك پێاڵو‪.‬‬ ‫بۆئەوەی نەهێڵن واز لەخوێندن بهێنێت‪" ،‬باوكی گوێ لەچ كەسێك دەگرێت‪ ،‬با ئەو كچە هەوڵی ئەوە بدات ئەو كەسە باوكی رازی بكات‪ ،‬ناوبردن������ی گۆش������ت‌و پێ���ڵ��او ل������ەم بابەتەدا‪،‬‬ ‫كێش ‌ه‬ ‫دواتر خۆیشی بەڵێنی بداتێ كە وانەكانی دەخوێنێت‌و دەردەچێت"‪.‬‬ ‫دەركەوتنێكی س������یمبولییە زیات������ر لەوەی كە‬ ‫چ‬ ‫ا‬ ‫ر ‌هس ‌هر‬ ‫ئەو ئاماژەی بەوەدا كە پێویستە خۆشی قسە بۆ باوكی بكات‌و بەوە دڵی خۆشی بكات كە چەند ساڵێكی تر خوێندن تەواو دەكات‌و دەبێتە باس������كردنی خودی گۆش������ت‌و پێ���ڵ��او بێت‪،‬‬ ‫فەرمانبەر یان مامۆستاو ئەوەش بۆ باوكی دەبێتە جێی شانازی‪.‬‬ ‫مەبەس������تیش لەو سیمبولە‪ ،‬نیشاندانی چۆنێتی‬ ‫كاركردن������ی كولتوری ئێمەی������ە بەپێچەوانەوەو‬ ‫دانانی ش������تەكان‌و هەڵسوكەوتە كولتورییەكان‬ ‫بەپێچەوان������ەوە ك������ە ئەمەش وایك������ردووە هیچ‬ ‫ش������تێك لەجێی خۆی������دا نەبێ������ت‪ ،‬هیچ یان‬ ‫زۆرتری������ن تێرمی كولت������وری لەجێی خۆیدا‬ ‫بەكارنەهێنرێ������ت‌و زۆربەی ئەو تێرمانە بەهەڵە‬ ‫کێشه‌‬ ‫لەجێگەیك������دا بەكاردەهێنرێت كە جێی خۆی‬ ‫كێش ‌ه‬ ‫نیی������ە‪ ،‬جا ئ������ەم "دانەنانی ش������تەكان لەجێی‬ ‫چ‬ ‫ا‬ ‫خۆیدا" كارێكە وایكردووەو وا ش������ۆڕبۆتەوە‬ ‫ر ‌هس ‌هر‬ ‫بۆناو كولتوری كوردی‪ ،‬كە ئەگەر بەچاوێكی‬ ‫من كچێكی تەمەن ‪20‬ساڵم‌و لەپۆلی شەشەمی ئامادەییم‪ ،‬زۆر جار لەپۆلدا حەز دەكەم بەشدای بكەم وانەكان بكەم‌و وەاڵمی پرسیارەكانی مامۆستا بدەمەوە‪ ،‬بەاڵم كێشەیەكی‬ ‫بابەتییان������ەوە لەدەوروبەرم������ان بروانین‪ ،‬زۆر‬ ‫گەورەم هەیە ئەویش شەرمكردنە‪ ،‬كە ناتوانم دەست بەرز بكەمەوەو وەاڵمی پرسیارەكان بدەمەوە‪ ،‬چونكە دەترسم وەاڵمەكە هەڵە بێت‪ ،‬زۆرینەی جاریش زۆر دڵنیام لەراستی وەاڵمی‬ ‫بەسانایی هەس������ت بەوە دەكەیت‪ ،‬كە زۆربەی‬ ‫پرسیارەكان‪ ،‬هەربۆیە تائێستا باوەڕم بەخۆم نییە‪ ،‬هیوادارم كە هاوكاریم بكەن بۆئەوەی ئەو كێشەیە چارەسەر بكەم‪.‬‬ ‫شتەكان هەڵەن یان پێچەوانەن‌و كەم شت هەیە‬ ‫لەدهۆك‬ ‫هودا‬ ‫وەك خۆی‌و لەجێی خۆیدا دانرابێت‪ ،‬ئیتر ئەم‬ ‫هەڵە دانانە لەم گۆش������ت‌و پێاڵوەوە بیگرین تا‬ ‫دەگاتە كایە سیاسی‌و كولتورییەكانی تر‪.‬‬ ‫ئەگەر هەوڵنەدان ب������ۆ چاككردنەوەو هەوڵ بۆ‬ ‫دانانی شتەكان لەجێی خۆیدا خەمێك بێت‪،‬‬ ‫چاره‌سه‌ر‬ ‫بێدەنگی‌و قڕوقەپكردن لەئاستی ئەم شتانەدا‬ ‫د‪.‬كەریم شەریف قەرەچەتانی پسپۆڕی دەروونی‪ ،‬بەپێویستی دەزانێت كە ئەو كچە باوەڕ بەخۆی بهێنێت لەوكاتانەی كە دەیەوێت وەاڵمێك نەك هەزار خەمە‪ ،‬بەڵكو ترس������ناكە‪ ،‬ترسناكە‬ ‫بداتەوە‪ ،‬ئەگەر وەاڵمەكەی راست بێت یان هەڵە دەبێت لەالی ئاسایی بێت‪ ،‬چونكە مامۆستاكەی هیچ كارێكی بەرامبەر ناكات كە ببێتە هۆی تا ئەو ڕادەیەی كە ئەو دیاردەیە ببێتە ڕاستی‬ ‫شكاندنی ئەو‪" ،‬كاتێك خوێندكارێك وەاڵمێكی هەڵە دەداتەوە‪ ،‬مامۆستا تەنها هەڵەكەی بۆ ڕاست دەكاتەوە"‪.‬‬ ‫المان‌و بەناوی دەستكاری نەكردن‌و مانەوەی‬ ‫ناوبراو جەختی لەوە كردەوە كە پێویستە ئەو كچە خۆی رابهێنێت لەسەر ئەوەی كە هەموو كاتێك وەاڵمی پرسیارەكان بداتەوەو گوێ نەداتە كولتوری ڕەس������ەنی كوردیی������ەوە‪ ،‬ببێتە تابو‌و‬ ‫هەڵەكانی‪ ،‬چونكە بۆ هەمیشە بەو شێوەیە دەمێنێتەوە‪.‬‬ ‫نەوەكانی ئێس������تاو داهاتووی لەس������ەر ڕابێت‪،‬‬ ‫كە ئەم������ەش دواجار ڕاس������تكردنەوەی دەبێتە‬ ‫كێش ‌ه‬ ‫موستەحیل‪.‬‬ ‫چا‬ ‫ر ‌هس ‌هر‬ ‫بۆیە بۆئێم������ەی خەڵكی كوردس������تان گرنگە‬ ‫كە هەر لەئێس������تاوە "شۆڕش������ێكی پرتەقاڵی"‬ ‫كێش ‌ه‬ ‫چ‬ ‫ا‬ ‫بەرپابكەین‪ ،‬هەر كەس لەالی خۆیەوەو لەو كارو‬ ‫ر ‌هس ‌هر‬ ‫كردەوەیە‪ ،‬لەبازاڕو شوێنی تایبەتی خۆی‪ ،‬كار‬ ‫بكات بۆ گەڕاندنەوە‌و دانانی شتەكان لەجێی‬ ‫خۆی‪ ،‬كاربكات بۆ گەڕاندنەوەی هەموو تێرمە‬ ‫گه‌نجان ‌ی ئازیز ده‌توان كێشه‌و خ ‌هم‌و گرفته‌كانتان یاخود نام ‌ه سۆزداریی‌و ده‌رده‌دڵییه‌كانتان بنێرن بۆ رۆژنام ‌ه ‌ی نم نم‬ ‫كولتورییەكان بۆجێی خ������ۆی‌و بەكارهێنانی‬ ‫شتەكان لەو جێیەی كە دەبێت لێی بەكاربێت‪.‬‬ ‫له‌رێی ناونیشانه‌كان ‌ی رۆژنامه‌كه‌و‌ه یاخود له‌رێی ئه‌م ئیمه‌یڵ ئه‌دره‌سه‌وه‌‪:‬‬

‫‌و‬

‫‌و‬

‫باوكم نایەوێت لەخوێندنگە بخوێنم‬

‫‌و‬

‫شەرم دەكەم لەپۆلدا وەاڵم بدەمەوە‬

‫‌و‬

‫‌و‬

‫‌و‬

‫‪nmnmpress@yahoo.com‬‬

‫‪nmnmpress@yahoo.com‬‬

‫‪arei1976@hotmail.com‬‬

‫‪4‬‬

‫سێشه‌ممه‬

‫‪2010 /9/28‬‬

‫ژماره‪42‌:‬‬

‫‪nmnmpress@yahoo.com‬‬

‫ی داهاتوویان ده‌به‌ستنه‌و ‌ه‬ ‫ی زۆر هاوسه‌ر ‌‬ ‫كچان به‌ئاڵتوون ‌‬

‫"هه‌ر كوڕێك بێت ‌ه داوام ده‌بێت ئاڵتوون ‌ی زۆرم بۆ بكات"‬ ‫زۆرێك له‌كچان پێش‬ ‫ی‬ ‫ده‌ستپێكردنی‌ پرۆس ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫هاوسه‌رگیریان مه‌رج ‌‬ ‫زۆریی‌ ئاڵتوون داده‌نێن‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌و كوڕان ‌هی‌ ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫دێنه‌ داوایان‌و توێژه‌رێك ‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیش ئاماژ‌ه‬ ‫به‌وه‌ ده‌دات كه‌ ته‌نها‬ ‫خۆشه‌ویستی‌‌و لێك‬ ‫تێگه‌یشتن هاوسه‌ران‬ ‫به‌خته‌وه‌ر ده‌كات نه‌ك‬ ‫زۆریی ئاڵتوون‌و ماره‌یی‪.‬‬

‫داراوزارا‪ :‬بڕیارمانداو‌ه‬ ‫هه‌ركاتێك پرسیارێكمان هه‌بوو‬ ‫له‌بار‌ه ‌ی ئه‌ركه‌‪ :‬بایۆلۆژیی‪،‬‬ ‫ده‌روونیی‌و سێكسییه‌كان ‌ی‬ ‫خۆمان‪ ،‬به‌بێ هیچ ترس‌و‬ ‫شه‌رم‌و خۆخواردنه‌وه‌یه‌ك‬ ‫بیخه‌ین‌ه بـــه‌رده‌م كلینیك ‌ی‬ ‫نم نم‪ ،‬تاوه‌كو به‌ڕاوێژ له‌گه‌ڵ‬ ‫كه‌سان ‌ی پسپۆڕ‌و پشتبه‌ست‬ ‫به‌سه‌رچاو‌ه ‌ی زانستیی‪ ،‬وه‌اڵم ‌ی‬ ‫پرسیاره‌كان وه‌رگرینه‌و‌ه‌و‬ ‫گومانه‌كانمان نه‌هێڵین‌و ببین‌ه‬ ‫خاوه‌ن ‌ی رۆشنبیرییه‌ك ‌ی زانستیی‬ ‫دروست له‌بار‌ه ‌ی رۆح‌و جه‌ست‌ه ‌ی‬ ‫خۆمان‪ ،‬ئێو‌ه ‌ی خوێنه‌ریش‬ ‫ده‌توانن به‌شدار‌و هاوكارمان‬ ‫بن له‌رێی ناونیشانه‌كانی‬ ‫رۆژنامه‌كه‌مانه‌وه‌‪.‬‬ ‫‪nmnmpress@yahoo..com‬‬

‫زارا‪ :‬ماوه‌ی ‪١٠‬ساڵ‌ه چومه‌ت‌ه ژیانی‬ ‫هاوسه‌ری‪ ،‬هاوسه‌ره‌كه‌م زۆر‬ ‫ئاره‌زووی سێكس ئه‌كات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫كۆمپیوته‌ر ژنی دوه‌مێتی‪ ،‬تكای‌ه‬ ‫ڕێگه‌چاره‌یه‌ك؟‬ ‫نم نم‪ :‬هه‌ڵبه‌ت هه‌رشتێك یان كارێك‬ ‫له‌سنووری ئاسایی خۆی تێپه‌ڕ بكات‬ ‫ئه‌چێت‌ه خانه‌ی شه‌وازه‌و ئاسایی نییه‌‪،‬‬ ‫مه‌سه‌له‌ی سێكسكردن له‌نێوان ژن و‬ ‫مێردا سنووری هه‌یه‌و گه‌ر پیاو به‌و‬ ‫شێوه‌ی‌ه گیرۆده‌ی ئه‌و موماره‌سه‌ی‌ه‬ ‫بێت پێویستی به‌چاره‌سه‌ر هه‌یه‌‪،‬‬ ‫هه‌ڵبه‌ت په‌یوه‌ندی به‌تێكچوونی باری‬ ‫ده‌روونی هه‌یه‌و له‌ده‌ستدانی كۆنتڕۆڵ‬ ‫به‌سه‌ر موماره‌سه‌كردنی غه‌ریزه‌كاندا‪ ،‬‬ ‫گه‌رچی ئه‌مڕۆ ئیدمان بوون له‌ڕێگه‌ی‬ ‫كۆمپیوته‌رو گرت‌ه سێكسییه‌كانه‌و‌ه‬ ‫بۆت‌ه كێشه‌یه‌كی ده‌روونی‌و له‌نێو‬ ‫ئه‌و كۆمه‌ڵگانه‌ی زۆر ناهۆشیاران‌ه‬ ‫ته‌كنه‌لۆژیا به‌كاردێنن‪.‬‬ ‫وێڕای ئه‌وه‌ی سێكس وه‌ك مه‌سه‌له‌یه‌كی‬ ‫جه‌وهه‌ری‌و ئامانج چاو لێده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫گه‌رچی كۆمه‌ڵێك هۆكار ئه‌بن‌ه‬ ‫هانده‌ر بۆدروستبوونی ئه‌و هه‌ست‌ه‬ ‫نه‌شاز‌ه بۆموماره‌سه‌كردنی سێكس‌و‬ ‫خۆبه‌تاڵكردنه‌و‌ه جا به‌هه‌ر ڕێگه‌یه‌ك‬ ‫بێت‌و له‌هه‌موویان كاریگه‌رتر نه‌مانی‬ ‫متمان‌ه به‌خودو له‌ده‌ستدانی كۆمه‌ڵێك‬ ‫بنه‌مای ئه‌خالقیی حه‌تمین ك‌ه پێویست‌ه‬ ‫مرۆڤی ته‌ندروست‌و بااڵ پابه‌ندیان بێت‬ ‫پێیانه‌و‌ه ك‌ه گرنگرتینیان ڕێزگرتنی‬ ‫خودی جه‌سته‌ی ئینسانه‌و پاراستنی‬ ‫وێنای تاك‌ه چ له‌دیدگه‌ی خۆی یان‬ ‫له‌دیدگه‌ی ده‌روروبه‌رییه‌و‌ه ‪.‬‬ ‫بۆزاڵبوون به‌سه‌ر ئه‌و كێشه‌یه‌ی ك‌ه‬ ‫وه‌ك نه‌خۆشییه‌كی ده‌روونی مرۆڤ‬ ‫ئالود‌ه ده‌كات‪ ،‬پێویسته‌‪:‬‬ ‫‪ .١‬گفتوگۆو گۆڕینه‌وه‌ی بیروڕاو‬

‫ ده‌شت ‌ی ئه‌نوه‌ر له‌سلێمان ‌ی‬ ‫دونیا حه‌س������ه‌ن كچێك������ ‌ی ته‌مه‌ن‬ ‫‪24‬س������اڵ‌ه‌و ماوه‌یه‌ك‌ه ب������ۆ كوڕێك ‌ی‬ ‫هاوڕێ ‌ی خۆ ‌ی مار‌ه بڕاوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و كچ‌ه باس له‌و‌ه ده‌كات ك‌ه زیاتر‬ ‫له‌‪40‬مس������قاڵ ئاڵتوون������ ‌ی به‌كوڕه‌ك‌ه‬ ‫كردووه‌‪ ،‬له‌به‌رئ������ه‌و‌ه ‌ی زۆر ‌ی حه‌ز‬ ‫له‌ئاڵتوون������ه‌‪" ،‬ده‌بێت پی������او وه‌ك‬ ‫ڕێزێك بۆ خێزانه‌ك‌ه ‌ی با ‌ی ئه‌وه‌ند‌ه‬ ‫ئاڵتوون ‌ی بۆ بكات ك‌ه دڵ ‌ی پێخۆش‬ ‫بێت"‪.‬‬

‫بۆچونی هه‌ریه‌ك له‌ژن‌و پیاو‌ه‬ ‫ده‌رباره‌ی ئه‌و كێشه‌یه‌و هه‌وڵدان بۆ‬ ‫گه‌یشتن به‌ئاكامێكی شیاو‪.‬‬ ‫‪ .٢‬سه‌رقاڵكردنی پیاو‌ه به‌تایبه‌ت‬ ‫له‌و حاڵه‌ته‌دا به‌شتێكی دیك‌ه وه‌ك‬ ‫چوونه‌ده‌ره‌وه‌‪ ،‬ته‌ماشاكردنی تیڤی یان‬ ‫وه‌رزشكردن‌و خوێندنه‌و‌ه ‪.‬‬ ‫‪ .٣‬دوورخستنه‌وه‌ی كۆمپیوته‌رو هه‌موو‬ ‫ئه‌و هۆكارانه‌ی ئه‌بن‌ه هۆی زیادكردنی‬ ‫ئاره‌زوو و وروژاندنی غه‌ریزه‌ی‬ ‫سێكسی‪.‬‬ ‫‪ .٤‬سه‌ردانی پزیشكی پسپۆڕی‬ ‫تایبه‌ت به‌نه‌خۆشیی‌ه ده‌روونییه‌كان بۆ‬ ‫هاوكاری‌و وه‌رگرتنی ڕێنمایی شیاو ‪.‬‬ ‫دارا‪ :‬خێزانه‌كه‌م دوای منداڵبوون‬ ‫گۆڕاوه‌و وه‌ك جاران ئاره‌زووی‬ ‫سێكس ناكات‪ ،‬چیبكه‌م باشه‌؟‬ ‫نم نم‪ :‬ئه‌وه‌ی الی هه‌ندێ پیاو ئه‌بێت‌ه‬ ‫كێش‌ه ئیتهامكردنی ژن‌ه به‌ئیهمالی‌و‬ ‫نه‌مانی ئاره‌زووی سێكسییه‌‪ ،‬گه‌رچی‬ ‫دیارده‌ك‌ه له‌رووی كۆمه‌اڵیه‌تییه‌و‌ه به‌و‬ ‫شێوه‌ی‌ه خوێندنه‌وه‌ی بۆ ئه‌كرێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌ڕووی سۆزداری‌و ده‌روونییه‌و‌ه‬ ‫حاڵه‌تێكی ئاسایی‌ه به‌تایبه‌ت دوای‬ ‫منداڵی یه‌كه‌م دایك هه‌موو بای‌هخ‌و‬ ‫خۆشه‌ویستییه‌ك بۆ منداڵ ته‌رخان‬ ‫ئه‌كات تا ئه‌گات‌ه ئه‌وه‌ی هه‌موو كاتی‬ ‫ئه‌بێت‌ه موڵكی منداڵ‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر وه‌ك الیه‌نی عاتیفی لێكبدرێته‌و‌ه‬ ‫ئاساییه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌ڕاستیدا ئه‌و بایه‌خدان‌ه‬ ‫زۆرجار به‌سلبییان‌ه به‌سه‌ر ژندا‬ ‫ئه‌شكێته‌وه‌و ئه‌بێت‌ه هۆی دروستبوونی‬ ‫ساردی‌و دوركه‌وتنه‌و‌ه له‌پیاو‪ ،‬ك‌ه‬ ‫ئه‌مه‌یان پیاو پێی قه‌بوڵنییه‌و دوورنیی‌ه‬ ‫نه‌بێت‌ه هۆی به‌هه‌ڵه‌دا بردنی پیاو‪.‬‬ ‫ئه‌و ڕاستییه‌ی ك‌ه پێویست‌ه ژن‬ ‫بیزانێت بۆئه‌وه‌ی به‌رده‌وام بتوانێت‬ ‫خۆشه‌ویستی‌و متمانه‌ی پیاو نه‌دۆڕێنێت‬ ‫ـ پیاو منداڵێكی گه‌وره‌یه‌ ـ پێویستی‬ ‫به‌بای‌هخ‌و خۆشه‌ویستی‌و ئاگاداری‬ ‫به‌رده‌وام هه‌یه‌‪ ،‬بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ی په‌یوه‌ندی‬ ‫گه‌رمی ژن‌و مێردایه‌تی دووای‬ ‫منداڵبوون پێویست‌ه ڕه‌چاوی ئه‌م‬ ‫خااڵن‌ه بكرێت تاوه‌كو ساردی‌و كه‌لێن‬ ‫نه‌كه‌وێت‌ه نێوان ژیانی هاوسه‌رێتی‪:‬‬ ‫‪ .١‬ته‌رخانكردنی كاتی تایبه‌ت‬ ‫بۆ دانیشتن‌و قسه‌كردن‌و لێك‬ ‫نزیكبوونه‌و‌ه ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬گه‌ڕانه‌وه‌ی ئه‌و جه‌و‌ه ڕۆمانسییه‌ی‬ ‫پێشوو ‪.‬‬ ‫‪ .3‬به‌شداریكردنی ئه‌و بایه‌خ‌ه له‌گه‌ڵ‬ ‫پیاو‪ ،‬جێهێشتنی منداڵ‌و سپاردنی‬ ‫به‌رپرسیارێتی گه‌ر بۆماوه‌یه‌كی‬ ‫كه‌میش بێت‪.‬‬ ‫‪ .٤‬ده‌ربڕێنی خۆشه‌ویستی‌و بایه‌خدان‬ ‫به‌ئاره‌زوو داواكانی پیاو‪ ،‬چونك‌ه نابێ‬ ‫ئه‌و‌ه له‌یاد بكه‌ین ك‌ه خۆشه‌ویستی‬ ‫به‌خشینه‌و پێویستی به‌له‌خۆبورده‌یی‌و‬ ‫چاوه‌ڕوانی هه‌یه‌‪.‬‬

‫ئه‌و كچ‌ه ك‌ه هێش������تا نه‌چوونه‌ت‌ه ناو‬ ‫پرۆس‌ه ‌ی هاوسه‌رگیریه‌و‌ه ئاماژ‌ه به‌و‌ه‬ ‫ده‌دات ك‌ه هه‌ندێك پیاو هه‌ی‌ه وه‌كو‬ ‫كااڵیه‌ك ‌ی بێنرخ ته‌ماشا ‌ی ژنه‌ك‌ه ‌ی‬ ‫خ������ۆ ‌ی ده‌كات‪ ،‬له‌به‌رئ������ه‌و‌ه ‌ی كات ‌ی‬ ‫خۆ ‌ی هیچ مه‌رجێك نه‌بوو‌ه له‌نێوان‬ ‫ئه‌و ژن‌و پیاوه‌دا‪" ،‬هیچ نه‌بێت ئه‌گه‌ر‬ ‫النیكه‌م‪30‬مسقاڵئاڵتوون ‌یپێبكردای‌ه‌و‬ ‫چه‌ندین شت ‌ی تریش‪ ،‬ئه‌وا ئه‌و پیاو‌ه‬ ‫نه‌یده‌توان ‌ی وه‌كو ئه‌و كااڵی‌ه ته‌ماشا ‌ی‬ ‫ژنه‌ك‌ه ‌ی خۆ ‌ی بكات"‪.‬‬

‫دایك ‌ی داوا ‌ی ئاڵتون ‌ی زۆر ده‌كات‬ ‫زۆرێك له‌و گه‌نجان‌ه ‌ی ك‌ه خوازیارن‬ ‫بچن‌ه پرۆس‌ه ‌ی هاوسه‌رگیرییه‌و‌ه ئاماژ‌ه‬ ‫به‌و‌ه ده‌ده‌ن ك‌ه هه‌رچه‌ند‌ه كچه‌كان‬ ‫ڕه‌ت ‌ی بكه‌نه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم كه‌سوكاره‌كانیان‬ ‫داوا ‌ی ئاڵتوون ‌ی زۆرییان لێده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫س������یروان دارا گه‌نجێك������ ‌ی ته‌مه‌ن‬ ‫‪27‬س������اڵ‌ه‌و به‌وت‌ه ‌ی خ������ۆ ‌ی له‌گه‌ڵ‬ ‫كچێكدا ماو‌ه ‌ی سێ ساڵ‌ه په‌یوه‌ندی ‌ی‬ ‫خۆشه‌ویس������تیان هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم تاك‌ه‬ ‫ڕێگر ‌ی نێوان ئه‌و كوڕ‌و كچ‌ه دایك ‌ی‬ ‫كچه‌كه‌ی‌ه ك‌ه داوا ‌ی ئاڵتونیك ‌ی زۆر‬ ‫له‌كوڕه‌ك‌ه ده‌كات ك������‌ه بۆكچه‌ك‌ه ‌ی‬ ‫بكات‪" ،‬من‌و ئ������ه‌و یه‌كترمان زۆر‬ ‫خۆشده‌وێت‌و به‌ڵێنیشمان به‌یه‌كتر ‌ی‬ ‫داو‌ه ك‌ه تاس������ه‌ر بۆ یه‌كتر ‌ی بین‪،‬‬ ‫ی ئه‌و‌ه ده‌كات‬ ‫ی داوا ‌‬ ‫به‌اڵم دایك������ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زۆر بۆ كچه‌ك‌ه ‌‬ ‫ك������‌ه ئاڵتوونێك ‌‬ ‫بكه‌م"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و گه‌نج‌ه چه‌ند جارێك له‌ڕێگ‌ه ‌‬ ‫ی بۆ ئه‌و‌ه‬ ‫خۆشه‌ویسته‌كه‌یه‌و‌ه كار ‌‬ ‫ی بكات‌و‬ ‫ی ڕاز ‌‬ ‫ك������ردوو‌ه دایك������ ‌‬

‫زۆرجار کچان خۆشه‌ویستی ده‌که‌نه‌ قوربانی ئاڵتون فۆتۆ‪ :‬سه‌فین ئیسماعیل‬

‫ی له‌گه‌ڵدا كردووه‌‪،‬‬ ‫ی قس‌ه ‌‬ ‫كچه‌ك‌ه ‌‬ ‫ی پێوتوو‌ه‬ ‫ی كچه‌ك‌ه ئه‌و‌ه ‌‬ ‫به‌اڵم دایك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زۆر ‌‬ ‫ك‌ه ئه‌گ������ه‌ر ئاڵتوونێك������ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نابێت‪" ،‬دایك ‌‬ ‫پێنه‌كات ئه‌وا ڕاز ‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫كچه‌ك‌ه پێیوتم كات������ ‌‬ ‫له‌ئاڵتوون بێبه‌ش كراوه‌‪ ،‬به‌اڵم ئێستا‬ ‫ی بێبه‌ش بێت"‪.‬‬ ‫نایه‌وێت كچه‌ك‌ه ‌‬

‫حه‌ز ‌ی له‌ئاڵتوون‌ه‬ ‫ش������نروێ كه‌ریم كچێك������ ‌ی ته‌مه‌ن‬ ‫‪22‬س������اڵ‌ه‌و هێش������تا مار‌ه نه‌بڕاوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم مه‌رج ‌ی بۆ پێكه‌وه‌نان ‌ی ژیان ‌ی‬ ‫هاوس������ه‌ر ‌ی داواكردن ‌ی ئاڵتونێك ‌ی‬ ‫زۆره‌‪" ،‬به‌ته‌بیع������ه‌ت من هه‌ر خۆم‬ ‫حه‌زم له‌ئاڵتوونه‌‪ ،‬هه‌ر كوڕێك بێت‌ه‬

‫داوام مه‌رجم ئه‌وه‌ی������‌ه ك‌ه ئاڵتوون ‌ی‬ ‫زۆرم ده‌وێت"‪.‬‬ ‫به‌وت‌ه ‌ی ئه‌و كچ‌ه گه‌نج������‌ه به‌زۆر ‌ی‬ ‫ژنان عاش������ق ‌ی ئاڵتون������ن‌و زۆریش‬ ‫حه‌زییان لێیه‌ت������ی‌‪" ،‬منیش كچم‌و‬ ‫ح������ه‌زم له‌ئاڵتونه‌‪ ،‬چ بۆ جوان ‌ی بێت‬ ‫یان پێوسیت ‌ی ماد ‌ی بێت ده‌مه‌وێت‬ ‫زۆرم بۆ بكرێت"‪.‬‬ ‫ئاڵتون به‌خته‌وه‌ر ‌ی به‌دیناهێنێت‬ ‫گێ���ل��اس مه‌جی������د توێژه‌رێك������ ‌ی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیی������‌ه‌و ئاماژ‌ه ب������ه‌و‌ه ده‌دات‬ ‫ك‌ه حه‌زكردن له‌ئاڵتوون ال ‌ی كچان‬ ‫حه‌زێك ‌ی تایبه‌ته‌‪ ،‬به‌اڵم "ئه‌و‌ه ‌ی كه‌وا‬ ‫ده‌كات مرۆڤ به‌خته‌وه‌ر بێت ته‌نها‬ ‫ڕێز‌و خۆشه‌ویس������ت ‌ی‌و لێكگه‌یشتن ‌ی‬ ‫مرۆڤه‌كانه‌‪ ،‬بۆی‌ه هی������چ كات ئاڵتون‬ ‫به‌خته‌وه‌ر ‌ی بۆمرۆڤ دروست ناكات"‪.‬‬ ‫ناوبراو‪ ،‬باس له‌و‌ه ده‌كات ك‌ه هه‌ندێك‬ ‫هۆكار هه‌ی‌ه واده‌كات كچان ڕێژه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫زۆر ‌ی ئاڵت������وون به‌ك������وڕان بكه‌ن‪،‬‬ ‫"به‌شێك ‌ی بۆ چاولێكه‌ر ‌ی ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ده‌بین ‌ێ هاوڕێكان������ ‌ی ئاڵتون ‌ی زۆر ‌ی‬ ‫ك������ردووه‌‪ ،‬یان له‌ن������او خزم‌و ك‌هس‌و‬ ‫كاره‌كه‌یدا قس‌ه ‌ی پێده‌كه‌ن‪ ،‬ئه‌مانه‌ش‬ ‫واده‌كات ئه‌و كچ‌ه بیر له‌ئاڵتوون زۆر ‌ی‬ ‫بكاته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و توێژه‌ر‌ه جه‌خت ‌ی ل������ه‌و‌ه كرده‌و‌ه‬ ‫ك‌ه هه‌موو ك������وڕه‌كان وه‌ك یه‌كتر ‌ی‬ ‫بیر ناكه‌نه‌و‌ه‌و زۆرێك له‌و كوڕان‌ه ‌ی‬ ‫حه‌ز به‌ئاڵتون ناكه‌ن‪ ،‬هۆكاره‌ك‌ه ‌ی بۆ‬ ‫خراپ ‌ی بار ‌ی ئابووریان ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه ك‌ه‬ ‫وا ده‌كات نه‌توانن ئه‌و ئاڵتوون‌ه زۆر‌ه‬ ‫بۆ كچان بكه‌ن‪.‬‬

‫ی ته‌كنۆلۆژیادا‬ ‫له‌گه‌ڵ به‌رفراوانبوون ‌‬ ‫په‌یوه‌ندیی ‌هكۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانالوازترده‌بن‬ ‫زۆرێك له‌گه‌نجان‌و‬ ‫به‌ته‌مه‌نه‌كان پێیانوای ‌ه‬ ‫په‌یوه‌ندیی ‌ه خزمایه‌تیی‌و‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانیان به‌ره‌و‬ ‫الواز بوون ده‌چێت‌و‬ ‫توێژه‌رێكی‌ كۆمه‌اڵیه‌تیش‬ ‫ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌دات‬ ‫كه‌ هۆكاره‌ك ‌هی‌ به‌ره‌و‬ ‫پێشچوونی‌ ته‌كه‌نه‌لۆژیاو‬ ‫ئاڵۆزبوونی‌ ژیانه‌‪.‬‬ ‫جه‌مال حسێن له‌بادینان‬

‫"تائێستا كوڕ‌ه مام ‌ی خۆم ناناسم‌و هێشتا‬ ‫نه‌مدیتووه‌"‪ ،‬فه‌نه‌ر سدیق به‌مجۆر‌ه ده‌دوا‬ ‫له‌په‌یوه‌ند ‌ی كۆمه‌اڵیه‌ت������ ‌ی خۆ ‌ی‌و ماڵ ‌ی‬ ‫خزمه‌كانی‌‪.‬‬ ‫فه‌نه‌ر‪ ،‬كچێك������ ‌ی گه‌نجه‌و به‌خه‌مبارییه‌و‌ه‬ ‫باس ‌ی له‌و‌ه كرد ك‌ه الوازبوون ‌ی په‌یوندییان‬ ‫له‌گه‌ڵ خزمه‌كانیاندا كاریگه‌ر ‌ی له‌سه‌ر‬ ‫ژیان ‌ی داناوه‌‪" ،‬په‌یوه‌ندیمان زۆر كه‌مه‌و‬ ‫له‌دۆخێك������ ‌ی چه‌قبه‌س������توودا به‌ڕێو‌ه ‌ی‬ ‫ده‌به‌ین"‪.‬‬ ‫په‌یوه‌ند ‌ی خزمایه‌تیمان الواز بوو‌ه‬ ‫باوك ‌ی دڵش������اد باس ل������ه‌و‌ه ده‌كات ك‌ه‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌كان������ ‌ی نێو ش������ار به‌به‌راورد‬ ‫به‌الدێ������كان الوازت������ر ب������وون‪" ،‬ئێم‌ه‬ ‫په‌یوه‌ندیم������ا له‌گه‌ڵ خزماندا هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌ره‌و الوازبوون ده‌چن"‪.‬‬ ‫ئه‌و پی������اوه‌‪ ،‬الوازبوون ‌ی په‌یوه‌ندییه‌كان ‌ی‬ ‫گێڕای������ه‌و‌ه بۆدووركه‌وتنه‌و‌ه له‌یه‌كتریی‌و‬

‫فه‌رامۆش������كردن ‌ی ئایین‪" ،‬ئه‌گه‌ر مرۆڤ‬ ‫له‌خ������واو له‌خزمه‌كان������ ‌ی دووركه‌وێته‌و‌ه‬ ‫ئه‌وا خۆشه‌ویس������ت ‌ی‌و په‌یوه‌ند ‌ی به‌هێز‬ ‫له‌نێوانیاندا نامێنێت"‪ ،‬هاوكات باوك ‌ی‬ ‫هه‌رمان جه‌خ������ت له‌و‌ه ده‌كات������ه‌و‌ه ك‌ه‬ ‫په‌یوه‌ندیی������ه‌كان له‌نێوان خه‌ڵكیدا الواز‬ ‫بووه‌‪" ،‬ژیان زه‌حم������ه‌ت بووه‌و خه‌ڵك ‌ی‬ ‫زۆرب������‌ه ‌ی كاته‌كان������ ‌ی ب������ۆ كاركردن‬ ‫ته‌رخانك������ردووه‌"‪ ،‬هه‌ربۆی������‌ه ناوبراو‬ ‫ئاماژ‌ه به‌و‌ه ده‌دات ك‌ه به‌هۆ ‌ی س������ه‌رقاڵ ‌ی‬ ‫ڕۆژانه‌یه‌و‌ه ناپه‌رژێت‌ه سه‌ر ئه‌و‌ه ‌ی سه‌ردان ‌ی‬ ‫ك‌هس‌و كار ‌ی بكات‪" ،‬ئه‌وه‌ش وایكردوو‌ه‬ ‫ك‌ه په‌یوه‌ندییه‌كانمان كه‌م بێته‌وه‌"‪.‬‬

‫په‌یوه‌ندییه‌كانیان وه‌ك خۆ ‌ی ماوه‌ته‌و‌ه‬ ‫س������ه‌ره‌را ‌ی ئه‌و‌ه ‌ی ب������اس له‌الوازبوون ‌ی‬ ‫په‌یوندییه‌كان ده‌كرێ������ت له‌كۆمه‌ڵگادا‪،‬‬ ‫به‌ش������ێك له‌گه‌نجان ئاماژ‌ه به‌و‌ه ده‌كه‌ن‬ ‫ك‌ه هێش������تا په‌یوه‌ندییان له‌گه‌ڵ خزم‌و‬ ‫كه‌سوكارییاندا به‌هێزه‌‪.‬‬ ‫وارین مس������ته‌فا ‌ی ته‌مه‌ن ‪20‬س������اڵ باس‬ ‫ل������ه‌و‌ه ده‌كات ك‌ه په‌یوندیی������ان له‌گه‌ڵ‬ ‫خزمه‌كانیاندا به‌هێزه‌و سه‌ردان ‌ی یه‌كتر‬ ‫ده‌كه‌ن‪" ،‬تێكه‌ڵ ‌ی‌و سه‌ردانیكردن ‌ی زۆر‬ ‫له‌نێو ئێمه‌و خزمه‌كانماندا هه‌ی‌ه"‌و ئه‌وه‌ش‬ ‫وایكردوو‌ه زۆرب‌ه ‌ی گه‌نجه‌كانیان له‌نێو‬ ‫خۆیان‌و خزمه‌كانیاندا ژیان ‌ی هاوسه‌ر ‌ی‬ ‫پێكه‌و‌ه بنێن‪" ،‬زۆرب‌ه ‌ی كات ئامۆزاكان‬ ‫له‌ناو یه‌كتردا هاوس������ه‌رگیر ‌ی ده‌كه‌ن"‪،‬‬ ‫ب������ه‌اڵم ئه‌و كچ‌ه گه‌نج‌ه هی������وا ‌ی ئه‌و‌ه ‌ی‬ ‫ده‌خواس������ت ك‌ه گه‌نجه‌كان به‌ئاره‌زوو‌ه ‌ی‬ ‫خۆیان هاوسه‌رگیر ‌ی بكه‌ن‪" ،‬نه‌ك به‌زۆر‬ ‫له‌یه‌كترییان مار‌ه بكه‌ن"‪.‬‬ ‫له‌الیه‌ك ‌ی تره‌و‌ه نه‌جیب‌ه دنخا ك‌ه كچێك ‌ی‬ ‫مه‌سیحی‌ه ئاماژ‌ه به‌و‌ه ده‌دات ك‌ه په‌یوه‌ندیی‌ه‬

‫كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان ‌ی ناو مه‌سیحیه‌كان زۆر‬ ‫به‌هێ������زه‌‪" ،‬ئێم‌ه زۆرب������‌ه ‌ی كات وه‌ك‬ ‫خێزانێ������ك واین‌و ه������ه‌رده‌م هاوكارین‬ ‫له‌چاره‌سه‌ركردن ‌ی ئه‌و كێشه‌و گرفتان‌ه ‌ی‬ ‫ك‌ه تووش ‌ی خزمه‌كانمان ده‌بێت"‪.‬‬

‫به‌ته‌مه‌نه‌كان گله‌ییان هه‌ی‌ه‬ ‫زۆرێك له‌و به‌ته‌مه‌نان‌ه ‌ی ك‌ه له‌ئێس������تادا‬ ‫ژیان ده‌گوزه‌رێنن ئام������اژ‌ه به‌و‌ه ده‌ده‌ن‬ ‫ك‌ه سه‌رده‌م ‌ی گه‌نجێت ‌ی ئه‌وان په‌یوه‌ندیی‌ه‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كانی������ان به‌هێزتر بوو‌ه وه‌ك‬ ‫له‌ئێستا‪.‬‬ ‫حاج������ ‌ی تۆفی������ق پیاوێك������ ‌ی به‌ته‌مه‌ن ‌ی‬ ‫‪65‬ساڵه‌و له‌ناوبازاڕ ‌ی دهۆك كارده‌كات‪،‬‬

‫كچێك‪:‬‬ ‫تائێستا كوڕ‌ه‬ ‫مام ‌ی خۆم‬ ‫ناناسم‌و نه‌شم‬ ‫دیووه‌‬

‫په‌یوه‌ندیه‌كان ‌ی ئێس������تا به‌سست‌و الواز‬ ‫ناوده‌ب������ات‌و پێیوای‌ه ئ������ه‌و په‌یوه‌ندی‌ه ‌ی‬ ‫هه‌شبێت بۆبه‌رژه‌وه‌ندییه‌‪" ،‬هه‌ر كه‌س ‌ێ‬ ‫پار‌ه ‌ی هه‌بێت ئه‌وا له‌ناو كه‌س������وكاریدا‬ ‫به‌ڕێزه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ریش ه������ه‌ژار بێت كه‌س‬ ‫گرنگ ‌ی پێنادات"‪.‬‬ ‫له‌الیه‌ك ‌ی تره‌و‌ه ئازاد عه‌بدولقادر ‌ی ته‌مه‌ن‬ ‫‪50‬ساڵ ئاماژ‌ه به‌و‌ه ده‌دات ك‌ه له‌ته‌مه‌ن ‌ی‬ ‫گه‌نجێتیدا په‌یوه‌ندیه‌كانیان زۆر به‌هێز‬ ‫بووه‌و به‌به‌رده‌وام ‌ی خزم‌و كه‌سه‌كانیان‬ ‫سه‌ردان ‌ی یه‌كترییان كردووه‌‪ ،‬هاوكات‬ ‫گله‌ی ‌ی له‌گه‌نجان ‌ی ئێستا ده‌كات ك‌ه خزم‌و‬ ‫كه‌س ‌ی یه‌كتر ناناسن‪" ،‬ئێستا كه‌م كه‌س‬ ‫خزم ‌ی خۆ ‌ی ده‌ناس ‌ێ‌و په‌یوه‌ندییه‌كانیان‬ ‫وه‌ك جاران نه‌ماوه‌"‪.‬‬

‫هۆكاره‌ك‌ه ‌ی ته‌كنه‌لۆژیاو‬ ‫ئاڵۆزبوون ‌ی ژیان‌ه‬ ‫عومه‌ر عه‌ل ‌ی توێژه‌رێك ‌ی كۆمه‌اڵیه‌تییه‌و‬ ‫ئاماژ‌ه ب������ه‌و‌ه ده‌دات ك������‌ه په‌یوه‌ندیی‌ه‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كان له‌كۆمه‌ڵگا ‌ی كوردیدا‬ ‫به‌ره‌و الواز ‌ی ده‌چن‌و هۆكاره‌كه‌ش������ ‌ی‬ ‫ب������ۆ به‌رفراوانبوون������ ‌ی ته‌كنه‌لۆژی������ا‬ ‫ده‌گه‌ڕێنێته‌وه‌‪" ،‬چونك������‌ه وایكردوو‌ه‬ ‫له‌بر ‌ی ئه‌و‌ه ‌ی سه‌ردان ‌ی كه‌سێك بك‌ه ‌ی‬ ‫به‌په‌یوه‌ندیه‌ك ‌ی ته‌له‌فۆن ‌ی یان به‌نامه‌یه‌ك‬ ‫پرسیار ‌ی دۆخ ‌ی ئه‌و كه‌س‌ه ده‌كه‌یت"‪.‬‬ ‫ئ������ه‌و توی������ژه‌ر‌ه ئاڵۆزبوون������ ‌ی ژیان‌و‬ ‫زیادبوون ‌ی دانیشتوان ‌ی به‌هۆكارێك ‌ی‬ ‫تر زان ‌ی بۆ الوازبوون������ ‌ی په‌یوه‌ندیی‌ه‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی������ه‌كان‪" ،‬ئالۆزبوون������ ‌ی‬ ‫ژی������ان‌و س������ه‌رقاڵبوون ‌ی كه‌س������ه‌كان‬ ‫به‌ژیان������ ‌ی تایبه‌ت ‌ی خۆیان������ه‌وه‌‪ ،‬بووه‌ت‌ه‬ ‫هۆكارێك بۆ الوازكردن ‌ی په‌یوه‌ندیی‌ه‬ ‫كۆمه‌اڵتییه‌كان"‪.‬‬

‫سێشه‌ممه‬

‫‪nmnmpress@yahoo.com‬‬

‫‪2010 /9/28‬‬

‫ژماره‪42‌:‬‬

‫ی فرۆشگا‌كان نرخ له‌سه‌ر قوتابیان زیاد ده‌كات‬ ‫ی كرێ ‌‬ ‫گران ‌‬

‫"له‌خوێندنگاكان ‌ی تایبه‌ت به‌كچان ده‌بێت ته‌نها فرۆشیار ‌ی كچ له‌سه‌ر فرۆشگاك ‌ه بێت"‬ ‫زۆرێك له‌خوێندكاران‌و خاوه‌ن‬ ‫فرۆشگاكانی‌ قوتابخانه‌كان‬ ‫ی‬ ‫گله‌ییان له‌نرخ‌و شێواز ‌‬ ‫ی‬ ‫فرۆشگاكان هه‌یه‌و به‌رپرس ‌‬ ‫ی فرۆشگاكانیش‬ ‫به‌ش ‌‬ ‫ئاماژ به‌وه‌ ده‌دات ك ‌ه‬ ‫ئه‌و كه‌سانه‌ی‌ ته‌نده‌رییان‬ ‫بۆده‌رچووه‌ ده‌بێت ڕاسته‌وخۆ‬ ‫ی‬ ‫پاره‌ی‌ ته‌واو بده‌ن‌و پابه‌ند ‌‬ ‫ئه‌و مه‌رجانه‌ بن كه‌ بۆیان‬ ‫دیاریكراوه‌‪.‬‬ ‫هۆگر كه‌مال له‌سلێمان ‌ی‬ ‫دونیا محمه‌د خوێندكار ‌ی شه‌ش������ه‌م ‌ی‬ ‫بنه‌ڕه‌تیی‌ه‌و ئاماژ‌ه به‌و‌ه ده‌دات ك‌ه له‌چه‌ند‬ ‫ڕۆژ ‌ی سه‌ره‌تا ‌ی كردنه‌و‌ه ‌ی قوتابخانه‌دا‬ ‫باجیه‌كان له‌فه‌ی������ان بۆ ئاماده‌كردون‌و‬ ‫"ئێم������ه‌ش به‌پار‌ه لێم������ان ده‌كڕین"‪،‬‬ ‫ب������ه‌اڵم له‌گه‌ڵ كردنه‌و‌ه ‌ی فرۆش������گا ‌ی‬ ‫قوتابخانه‌كه‌یان له‌ئێس������تادا زۆرب‌ه ‌ی‬ ‫پێداویس������تیه‌كان ‌ی له‌فرۆش������گاكه‌یان‬ ‫ده‌كڕێ������ت‪ ،‬چونك‌ه "فرۆش������گاكه‌مان‬ ‫هه‌م������وو خواردنێك ‌ی لێی������ه‌‪ ،‬بۆی‌ه تا‬ ‫خواردن ‌ی فرۆشگا ‌ی مه‌كته‌ب هه‌بێت‬ ‫ه ‌ی ده‌ره‌و‌ه ناخۆین"‪.‬‬ ‫پێویست‌ه فرۆشگاكان‬ ‫له‌شێو‌ه ‌ی كافتریا بێت‬ ‫به‌رزان یوس������ف خوێندكار ‌ی قۆناغ ‌ی‬

‫قوتابیان له‌گرانی‌و نه‌شیاوی شوێنی حانوته‌کان به‌گله‌یین فۆتۆ‪ :‬هۆگر که‌مال‬ ‫‪‌ 12‬ی ئاماده‌یی‌ه‌و باس له‌و‌ه ده‌كات ك‌ه ژورێك بێت‌و خوێن������دكاران هاوار ده‌فت������ه‌ر ‌ی تاقیكردن������ه‌وه‌كان‌و چه‌ند‬ ‫له‌خوێندنگاكه‌یان فرۆشگایان هه‌ی‌ه‌و هاواریان بێت بۆئه‌و‌ه ‌ی له‌و ‪10‬ده‌قیقه‌ی‌ه ‌ی پێداویس������تیه‌ك ‌ی تر ‌ی پێده‌كڕدرێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم مامۆستایان به‌هیچ جۆرێك له‌و‬ ‫هه‌موو ج������ۆر‌ه خواردنێك������ ‌ی تێدایه‌‪ ،‬پشوه‌كه‌یاندا شتێك بكڕن"‪.‬‬ ‫به‌اڵم "به‌هۆ ‌ی ئه‌و‌ه ‌ی ئه‌و كه‌س������ان‌ه ‌ی پاره‌ك‌ه ‌ی بۆ قوتابخان‌ه خه‌رج ده‌كه‌ن پاره‌ی‌ه س������ودمه‌ند نابن"‪ .‬به‌وت‌ه ‌ی ئه‌و‬ ‫فرۆش������گاك‌ه به‌كر ‌ێ ده‌گرن پاره‌یه‌ك ‌ی به‌ش������ێك ‌ی زۆر ‌ی دابینكردن������ ‌ی به‌ڕێوه‌به‌ر‌ه له‌ڕوو ‌ی ته‌ندروس������تییه‌و‌ه‬ ‫زۆریان لێده‌سه‌نن‪ ،‬بۆی‌ه ئه‌وانیش نرخ ‌ی پێداویستیه‌كان ‌ی سااڵن‌ه ‌ی قوتابخانه‌و ئه‌وان له‌فرۆشگاكان به‌رپرسن‪" ،‬ساڵ ‌ی‬ ‫خواردنه‌كان له‌سه‌ر ئێم‌ه گران ده‌كه‌ن"‪ .‬خوێندنگاكان له‌داهات ‌ی فرۆشگاكان پار به‌هۆ ‌ی په‌تا ‌ی ئه‌نفلۆنزا ‌ی به‌رازه‌و‌ه‬ ‫له‌ف‌ه فرۆش������تنمان قه‌ده‌غه‌كرد‪ ،‬ئاواش‬ ‫ئ������ه‌و خوێندكار‌ه گله‌ی ‌ی له‌ش������ێواز ‌ی دابین ده‌كرێت‪.‬‬ ‫فرۆش������گا ‌ی قوتابخانه‌كان هه‌ی‌ه به‌و‌ه ‌ی رێبوار حه‌مه‌ساڵح به‌ڕێوه‌به‌ر ‌ی ناوه‌ند ‌ی هه‌موو مه‌رجێك ‌ی تر ‌ی ته‌ندروس������ت ‌ی‬ ‫ك‌ه له‌شێو‌ه ‌ی ژوورێكدایه‌و له‌په‌نجه‌ره‌و‌ه ئارێ������ز ‌ی كوڕان ئاماژ‌ه ب������ه‌و‌ه ده‌دات له‌فرۆشگادا ده‌بێت په‌یڕ‌ه‌و بكرێت"‪.‬‬ ‫فرۆشگاكان بچوكن‬ ‫ش������ته‌كان ‌ی لێده‌ك������ڕی‌‪" ،‬پێویس������ت‌ه ك������‌ه به‌ش������ێك ‌ی زۆر ‌ی ئ������ه‌و پاره‌ی‌ه ‌ی‬ ‫حانوت������ه‌كان له‌ش������ێو‌ه ‌ی كافتری������ادا له‌فرۆش������گاك‌ه ده‌س������تیان ده‌كه‌وێت ئاكار عوم������ه‌ر ك������‌ه خوێندكارێك ‌ی‬ ‫بێت‌و نرخه‌كه‌ش������ ‌ی بۆخوێندكاران بۆپێداویس������تییه‌كان ‌ی قوتابخانه‌ك‌ه ‌ی ناوه‌ندیی‌ه باس ‌ی له‌وه‌كرد ك‌ه فرۆشگایان‬ ‫گونجاوبێ������ت‪ ،‬نه‌ك ته‌نها له‌ش������ێو‌ه ‌ی خه‌رج ‌ی ده‌ك������ه‌ن‪" ،‬ماجیك‌و بۆرد‌و هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم "فرۆشگاكه‌مان زۆر بچوك‌ه‬

‫وه‌ك چۆن له‌زۆرب‌ه ‌ی خوێندنگه‌كان ‌ی‬ ‫تریش وای������ه‌‪ ،‬بۆی‌ه به‌ناچار ‌ی خواردن‬ ‫له‌دوكانه‌كان‌و س������ۆپه‌رماركێته‌كان ‌ی‬ ‫نزیك خوێندنگ‌ه ده‌كڕین"‪.‬‬ ‫ئ������ه‌و خوێندكار‌ه خوازی������ار ‌ی ئه‌وه‌ی‌ه‬ ‫ك‌ه ش������ێواز ‌ی حانوته‌كان‌و پش������وو ‌ی‬ ‫خوێندكاران بگۆڕێت‪ ،‬چونك‌ه "ئێم‌ه‬ ‫پشوه‌كه‌مان ئه‌وه‌ند‌ه كه‌م‌ه ناتوانین هیچ‬ ‫بخۆین"‪.‬‬ ‫له‌ف‌ه فرۆشتن قه‌ده‌غه‌ی‌ه‬ ‫به‌هێ������ز ئیدری������س ك‌ه فرۆش������گا ‌ی‬ ‫خوێندنگ������‌ه ‌ی به‌كره‌ج������ۆ ‌ی بنه‌ڕه‌ت ‌ی‬ ‫به‌كر ‌ێ گرتووه‌‪ ،‬ئاماژ‌ه به‌و‌ه ده‌دات ك‌ه‬ ‫ئه‌و فرۆشگای‌ه ‌ی به‌حه‌وت ملیۆن دینار‬ ‫به‌كر ‌ێ گرتووه‌‪" ،‬ئه‌و پاره‌یه‌ش بۆ ئێم‌ه‬ ‫زۆره‌‪ ،‬بۆی‌ه زۆرجار ناچارین‪ ،‬ك‌ه نرخ ‌ی‬ ‫خواردنه‌كانمان له‌س������ه‌ر خوێندكاران‬ ‫زیادبكه‌ی������ن"‪ ،‬جگه‌له‌وه‌ش ئه‌مس������اڵ‬ ‫مه‌رج ‌ی ئه‌وه‌یان بۆدانراو‌ه ك‌ه نابێت له‌ف‌ه‬ ‫بفرۆشن‪ ،‬به‌اڵم "له‌ف‌ه خواستێك ‌ی زۆر ‌ی‬ ‫خوێندكاران ‌ی له‌س������ه‌ر‌ه‌و ده‌یانه‌وێت‬ ‫بیهێنین‪ ،‬چونك‌ه برس������یان ده‌بێت"‪،‬‬ ‫هاوكات به‌رپرس ‌ی به‌ش ‌ی فرۆشگاكان‬ ‫جه‌خت ‌ی له‌و‌ه كرده‌و‌ه ك‌ه له‌ف‌ه فرۆشتن‬ ‫له‌خوێندنگه‌كان������دا قه‌ده‌غه‌ی������ه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫"ته‌نها بۆیان هه‌ی‌ه نۆكاو ‌ی كه‌م چه‌ور ‌ی‬ ‫بفرۆشن"‪.‬‬ ‫به‌وت‌ه ‌ی ئه‌و خاوه‌ن فرۆشگای‌ه سیستم ‌ی‬ ‫فرۆشگا ‌ی قوتابخانه‌كان زۆر خراپه‌‪،‬‬ ‫چونك‌ه "ژورێك‌ه‌و له‌په‌نجه‌ره‌و‌ه ش������ت‬ ‫به‌خوێندكاران ده‌فرۆشین‪ ،‬زۆرجاریش‬

‫ی منداڵه‌كانمان چی‌ بكه‌ین؟‬ ‫له‌گه‌ڵ ئێره‌ی ‌‬ ‫ن‪ :‬نیر‌ه سادات حسین ‬ ‫ و‪ :‬سه‌روه‌ر سه‌عید‬

‫به‌مدوایی‌ه زۆر الوازو توڕ‌ه بووه‌‪ ،‬پێشتر ئه‌و‬ ‫كاران‌ه ‌ی نه‌ده‌كرد‪ ،‬به‌اڵم ئێستا په‌نجه‌كان ‌ی‬ ‫ده‌مژێت‌و نینۆكه‌كانیش������ ‌ی ده‌كرۆژێ‌‪،‬‬ ‫شه‌وانه‌ش له‌كات ‌ی خه‌ودا دانه‌چیڕ‌ه ده‌كات‪،‬‬ ‫ك‌ه بۆ س������اتێك ‌ی كه‌م بێئ������اگا ده‌بم لێ ‌ی‬ ‫السای ‌ی گریان ‌ی برا بچوكه‌ك‌ه ‌ی ده‌كات‪،‬‬ ‫ناوێرم منداڵه‌ك‌ه له‌به‌رده‌میا دابنێم‪ ،‬ده‌ترسم‬ ‫تووش ‌ی كێشه‌یه‌ك ‌ی بكات‪ ،‬خۆیش ‌ی ڕۆژ‬ ‫به‌ڕۆژ ئه‌ڵێ ‌ی ده‌چێت‌ه ئاو زۆر الواز بووه‌‪،‬‬ ‫نازانم چ ‌ی بكه‌م‪.‬‬ ‫• ئایا منداڵه‌كه‌م حه‌سووده‌؟‬ ‫• ئایا ئێره‌ی ‌ی سروشتییه‌؟‬ ‫• بۆچ ‌ی‌و به‌چ ‌ی شتێك ئێره‌ی ‌ی ده‌بات؟‬ ‫• گرفته‌كان ‌ی ئێره‌ی ‌ی منداڵه‌كه‌م چییه‌؟‬ ‫• چۆن بتوانم ئێره‌ی ‌ی ئه‌و له‌ناو به‌رم؟‬ ‫ئێره‌یی‌‪ ،‬كاردانه‌وه‌یه‌ك‌ه منداڵ له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌ده‌ستهێنانه‌كان ‌ی خۆ ‌ی له‌ده‌وروبه‌ره‌ك‌ه ‌ی‬ ‫خۆی������ه‌وه‌‪ ،‬جۆر‌ه ڕه‌فتارێ������ك ده‌كات ك‌ه‬ ‫نیش������انه‌یه‌ك‌ه بۆدۆخ������ ‌ی ده‌روونییه‌ك‌هی‌‪.‬‬ ‫هه‌ن������د ‌ێ له‌و ڕه‌فتاران‌ه تا گه‌ور‌ه س������اڵ ‌ی‬ ‫ده‌مێنێته‌وه‌‪ ،‬وه‌كو بوغزكردن ك‌ه یه‌كێك‌ه‬ ‫له‌ڕه‌فتاره‌كان ‌ی منداڵ‌و تا گه‌وره‌س������اڵ ‌ی‬ ‫به‌رده‌وام ده‌بێت‪.‬‬ ‫ئێره‌ی ‌ی وه‌اڵمدانه‌وه‌یه‌ك ‌ی سروشت ‌ی منداڵه‌‪،‬‬ ‫زۆرب‌ه ‌ی كات ك‌ه ئه‌و هه‌ست ده‌كات شت‌ه‬ ‫به‌به‌هاو گرنگه‌كان ‌ی وه‌كو سۆز ‌ی دایك‌و‬ ‫باوك ی������ان خۆشه‌ویس������ت ‌ی ئه‌وانیتر ‌ی‬ ‫له‌ده‌س������ت داوه‌‪ ،‬گومان ‌ی ئه‌و‌ه ده‌كات ك‌ه‬ ‫له‌دۆخێك ‌ی خراپدا له‌نگ������ه‌ر ‌ی گرتووه‌‪،‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر ئه‌وه‌دا تووش������ ‌ی ترس ده‌بێت‪،‬‬ ‫ئاسایی‌ه ك‌ه بۆپاراس������تن ‌ی پێگ‌ه ‌ی خۆ ‌ی‬ ‫هه‌ند ‌ێ ڕه‌فتار بكات‪.‬‬ ‫ئه‌ب ‌ێ ئ������ه‌و‌ه بزانین ك‌ه مندااڵن به‌تایبه‌ت‬ ‫له‌ساڵه‌كان ‌ی سه‌ره‌تادا ئاگاییه‌ك ‌ی ته‌واویان‬ ‫له‌بار‌ه ‌ی هه‌سته‌كان ‌ی ده‌روون ‌ی خۆیانه‌و‌ه‬ ‫نییه‌‪ ،‬له‌به‌رامبه‌ر ئ������ه‌وه‌دا ئاگادار ‌ی ئه‌و‌ه‬ ‫نین ك‌ه تووش������ ‌ی ئێره‌یی‌ ب������وون‪ .‬ئه‌و‬ ‫جۆر‌ه مندااڵن‌ه له‌هۆكاره‌كان ‌ی ده‌ركه‌وتن ‌ی‬ ‫هه‌سته‌كان ‌ی ده‌روونیان بێئاگان‌و نازانن بۆ‬ ‫ڕه‌فتاره‌كانیان گۆڕاوه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌تێپه‌ڕبوون ‌ی‬

‫له‌جیاتی‌ ئه‌وه‌ ‌ی‬ ‫به‌راوردی‌ بكه‌یت ب ‌ه‬ ‫منداڵه‌كانی‌ ترت‪،‬‬ ‫له‌سه‌ر ڕه‌فتار‌ه‬ ‫باشه‌كان ‌ی‬ ‫هان ‌ی بده‬

‫به‌راوردك������ردن له‌نێوان من������دااڵن یان‬ ‫نێوان مندااڵن ‌ی خ������ۆت‌و مندااڵن ‌ی تر‪،‬‬ ‫جیاوازییه‌كان������ ‌ی ته‌مه‌ن������ ‌ی منداڵه‌كان‪،‬‬ ‫ناكۆكییه‌كان ‌ی نێ������وان دایك‌و باوك‌و‬ ‫هه‌ستكردن به‌بێبه‌شبوون له‌الیه‌ن منداڵه‌و‌ه‬ ‫ئه‌مان‌ه هۆكارن بۆدروستبوون ‌ی ئێره‌یی‌‪.‬‬

‫ئێره‌ی ‌ی به‌شێو‌ه ‌ی جیاواز ده‌رده‌كه‌وێت ك‌ه‬ ‫ئه‌وانیش بریتین له‌‪:‬‬ ‫‪ .1‬به‌شێو‌ه ‌ی ڕاسته‌وخۆ‪:‬‬ ‫• له‌گه‌ڵ به‌رامبه‌ره‌كه‌یدا دژایه‌ت ‌ی‌و ڕه‌فتار ‌ی‬ ‫خراپ ده‌كات (نه‌یاره‌ك‌ه ‌ی ئه‌شێت له‌نێو‬ ‫خێزانه‌كه‌یدا یان له‌ده‌ره‌وه‌یدا بێت)‪.‬‬ ‫• له‌كه‌س ‌ی خۆشه‌ویست دوورده‌كه‌وێته‌وه‌‪.‬‬ ‫• خۆ ‌ی له‌كۆم������ه‌ڵ دوور ده‌خاته‌وه‌و وا‬ ‫نیشانده‌دات ك‌ه گوێ ‌ی پێنادات‪.‬‬ ‫كات‌و وه‌رگرتن ‌ی ئه‌زموون ‌ی زیاتر ئاگای ‌ی • به‌و چاودێر ‌ی‌و تایبه‌تمه‌ندی‌ه ‌ی ك‌ه خۆ ‌ی‬ ‫دایهێناوه‌و دروستیكردوو‌ه ڕه‌فتار ده‌كات‪.‬‬ ‫زیاتر له‌وباره‌یه‌و‌ه به‌ده‌ستده‌هێنن‪.‬‬ ‫یه‌ك ‌ێ له‌هانده‌رترین هۆكاره‌كان ‌ی گه‌ش‌ه ‌ی • به‌توندوتی������ژ ‌ی ڕه‌فتار ده‌كات‌و هه‌وڵ ‌ی‬ ‫ئێره‌ی ‌ی كێبه‌رك������ێ‌و ڕق به‌ڕق‌ه ‌ی نێوان هێرش ‌ی جه‌سته‌ی ‌ی ده‌دات‪.‬‬ ‫منداڵه‌كانه‌‪ ،‬خراپ نیی‌ه بزانیت كه‌‪:‬‬ ‫‪ .2‬به‌ڕێگ‌ه ‌ی ناڕاسته‌وخۆ وه‌كو‪:‬‬ ‫• یه‌كه‌مین منداڵ به‌رامبه‌ر به‌منداڵه‌كان ‌ی‬ ‫• ده‌گه‌ڕێت������ه‌و‌ه بۆڕه‌فت������ار ‌ی مندااڵنه‌و‬ ‫تر ئێره‌ی ‌ی زیاتر پیشان ده‌دات‪.‬‬ ‫• له‌نێوان ئ������ه‌و مندااڵن‌ه ‌ی ك‌ه جیاواز ‌ی سه‌رده‌م ‌ی شیره‌خۆره‌یی‌‪ ،‬وه‌كو ده‌ستده‌كات‬ ‫ته‌مه‌نیان له‌نێوان ‪ 18‬بۆ ‪ 42‬مانگ‌ه زیاتر به‌مژین������ ‌ی په‌نج‌ه ‌ی ی������ان دووچار ‌ی میز‬ ‫به‌خۆداكردن ده‌بێت له‌شه‌ودا‪.‬‬ ‫ئێره‌ی ‌ی ده‌رده‌كه‌وێت‪.‬‬ ‫• له‌و خێزانان‌ه ‌ی ك‌ه دوو تا س ‌ێ منداڵیان • هه‌وڵ ‌ی پیش������اندان ‌ی ڕه‌فتار ‌ی تایبه‌ت‬ ‫هه‌ی‌ه ئێره‌ی ‌ی زیاتر ده‌رده‌كه‌وێت به‌تایبه‌ت ده‌دات ك������‌ه تا ئاگای ‌ی ئه‌وانیتر به‌تایبه‌ت‬ ‫دایك‌و باوك بۆخۆ ‌ی ڕابكێش������ێ‌‪ ،‬وه‌كو‬ ‫له‌و خێزانان‌ه ‌ی قه‌ره‌باڵغن‪.‬‬ ‫• له‌نێ������وان ئه‌و مندااڵن������‌ه ‌ی ك‌ه دایك‌و ده‌رخستن ‌ی ترس له‌تاریك ‌ی یان ته‌نهایی‌‪.‬‬ ‫باوكی������ان زۆر ئگاداریی������ان ده‌ك������‌هن‌و • جۆر‌ه ش������تێك داوا ده‌كات ك‌ه له‌وه‌و‬ ‫چاودێریی������ان ده‌ك������ه‌ن زیات������ر ئێره‌ی ‌ی پێش داوا ‌ی نه‌ك������ردووه‌‪ ،‬وه‌كو خواردن ‌ی‬ ‫تایب‌هت‌و كه‌لوپه‌ل ‌ی تایبه‌ت‪.‬‬ ‫به‌ده‌رده‌كه‌وێت‪.‬‬ ‫• كچ������ان زیات������ر له‌ك������وڕان‌و منداڵ‌ه • ده‌ی������ه‌و ‌ێ خراپ������ه‌كار ‌ی‌و هاروهاج ‌ی‬ ‫زیره‌كه‌كان زیاتر له‌مندااڵن ‌ی تر ئێره‌ییان بكات‌و به‌ب ‌ێ سزادان بۆ ‌ی ده‌رچێت‪.‬‬ ‫• وانیش������ان بدات ك‌ه پێویست ‌ی به‌تۆو‬ ‫هه‌یه‌‪.‬‬ ‫• ئێره‌ی ‌ی له‌نێوان دوو كچدا زیاتر‌ه وه‌ك ئه‌وان‌ه ‌ی ده‌وروبه‌ر ‌ی نییه‌‪.‬‬ ‫ل‌ه نێوان ‌ی دوو كوڕ یان نێوان ‌ی كوڕو كچ‪ .‬هه‌ریه‌كێ������ك له‌و ڕه‌فتاران������‌ه ك‌ه له‌الیه‌ن‬ ‫• هه‌ڵس������وكه‌وت ‌ی جیاكارییان‌ه ‌ی دایك‌و مندااڵن������ه‌و‌ه دووب������ار‌ه ده‌كرێت������ه‌و‌ه بۆ‬ ‫باوك یه‌كێك‌ه له‌بنه‌ڕه‌تیترین هۆكاره‌كان ‌ی ئاگاداركردن������ه‌و ‌ی تۆی������‌ه‌و گرتنه‌به‌ر ‌ی‬ ‫دورس������تبوون ‌ی ئێره‌ی������ی‌‪ ،‬له‌ت������ه‌ك ئه‌م ڕێوشوێن ‌ی شاره‌زایانه‌و لێهاتوویان‌ه ‌ی تۆ ‌ی‬ ‫هۆكاران������ه‌دا له‌دایكبوون ‌ی منداڵ ‌ی دووه‌م ده‌وێت تا ئه‌و منداڵ‌ه له‌قه‌یران ‌ی هه‌ست ‌ی‌و‬ ‫سۆز ‌ی تێپه‌ڕێنێت‪.‬‬

‫بنه‌ماكان������ ‌ی ئێره‌ی ‌ی به‌ه������ۆ ‌ی ڕه‌فتارو‬ ‫هه‌ڵس������وكه‌وت ‌ی نه‌گونج������او ‌ی گه‌وره‌كان‬ ‫دورس������ت ده‌بێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر دایك‌و باوك ‌ی‬ ‫دڵس������ۆز نه‌بین‌و ه������اوكار ‌ی منداڵه‌كان‬ ‫نه‌كه‌ین تا له‌و هه‌ست‌ه خراپان‌ه ڕزگارییان‬ ‫بێت‪ ،‬ئه‌وا ده‌بین������‌ه هۆ ‌ی ئه‌و‌ه ‌ی چه‌ندین‬ ‫ساڵ به‌و كێشانه‌و‌ه بناڵێنن‪.‬‬

‫ئه‌و‌ه ‌ی ك‌ه نابێت ئه‌نجام ‌ی بده‌ین‬ ‫• له‌به‌ر خات������ر ‌ی منداڵ ‌ی دووه‌م منداڵ ‌ی‬ ‫یه‌كه‌م فه‌رامۆش مه‌كه‌ن‪.‬‬ ‫• منداڵه‌كانتان له‌گه‌ڵ منداڵ ‌ی خۆتان یان‬ ‫مندااڵن ‌ی تر به‌راورد مه‌كه‌‪.‬‬ ‫• هه‌رگی������ز به‌ه������ۆ ‌ی ده‌رخس������تن ‌ی‬ ‫حه‌س������ودییه‌كه‌و‌ه سه‌رزه‌نش������ت‌و ته‌مێ ‌ی‬ ‫مه‌كه‌‪ ،‬ڕێگر مه‌ب‌ه له‌به‌رده‌م ده‌رخس������تن ‌ی‬ ‫حه‌سودیه‌كه‌یدا‪.‬‬ ‫• له‌كاتێكدا ك‌ه ئ������ه‌و به‌منداڵێك ‌ی تاز‌ه‬ ‫له‌دایكبوو ئێره‌ی ‌ی ده‌كات به‌ورد ‌ی ئاگادار‬ ‫ب‌ه له‌و‌ه ‌ی ئه‌و‌ه ‌ی بۆ باس مه‌ك‌ه ك‌ه هۆكار ‌ی‬ ‫ئه‌و‌ه ‌ی ك‌ه ناتوانیت ئاگات له‌و بێت بوون ‌ی‬ ‫ئه‌و خوش������ك‌ه ‌ی یان برا بچووكه‌كه‌یه‌تی‌‪،‬‬ ‫نه‌ڵێ������ت‪" ،‬ئه‌زی������زم ئه‌زان ‌ی خوش������ك‌ه‬ ‫بچوكه‌كه‌ت پێویست ‌ی به‌چاودێرییه‌‪ ،‬تكای‌ه‬ ‫خۆت جله‌كانت له‌ب������ه‌ر بكه‌"‪ ،‬ئه‌م كار‌ه‬ ‫تووش ‌ی ئێره‌ی ‌ی ده‌كات‪.‬‬ ‫• هه‌ركات������ ‌ێ ك‌ه له‌نێوان ئ������ه‌و برا یان‬ ‫خوشك‌ه بچوكه‌ك‌ه ‌ی كێش������‌ه ڕووده‌دات‬ ‫زیاتر لێپرسینه‌و‌ه له‌منداڵ‌ه گه‌وره‌ك‌ه مه‌كه‌‪.‬‬ ‫• به‌پێ ‌ی توانا له‌كاتێكدا ش������ه‌ڕ ده‌كه‌ن‬ ‫له‌گه‌ڵ یه‌كتر به‌رگر ‌ی مه‌ك‌ه له‌یه‌كێكیان‪.‬‬ ‫• ئه‌گه‌ر خۆتان دووچار ‌ی ئێره‌ی ‌ی بوون‬ ‫به‌ناچار ‌ی بوون������‌ه نمون‌ه ‌ی منداڵه‌كانتان‪،‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر مناڵه‌كانتان خۆت به‌دوور بگر‌ه‬ ‫له‌وت‌ه ‌ی خراپ‌و ئێره‌ی ‌ی به‌رامبه‌ر به‌وانیتر‪.‬‬ ‫ده‌بێت چ ‌ی بكه‌ین؟‬ ‫• ڕێز له‌كه‌سایه‌ت ‌ی بگره‌‪ ،‬به‌هۆ ‌ی پێدان ‌ی‬ ‫به‌رپرس������یارێتیه‌و‌ه زه‌مین‌ه ‌ی به‌ش������دار ‌ی‬ ‫بۆ بڕه‌خس������ێن‌ه له‌گه‌ڵ خۆت‪ ،‬ئه‌و ئه‌بێت‬ ‫هه‌س������ت بكات ك‌ه ن������ه‌ك ته‌نها پێگ‌ه ‌ی‬ ‫ئه‌و تووش ‌ی كێش������‌ه نه‌بووه‌‪ ،‬به‌ڵكو زیاتر‬ ‫گرنگ ‌ی پێده‌درێت‪ ،‬به‌م ش������ێوه‌ی‌ه ئێره‌ی ‌ی‬

‫كه‌م ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬وه‌ك������و ئه‌توانیت بڵێیت‪،‬‬ ‫"ئه‌زیزم! ئه‌گه‌ر بتوان ‌ی به‌هه‌ڵگرتن ‌ی ئه‌و‬ ‫جانتای‌ه ‌ی ك‌ه كه‌لوپه‌ل ‌ی برا بچوكه‌كه‌ت ‌ی‬ ‫تیای‌ه هاوكار ‌ی من بك������‌هی‌‪ ،‬چاكه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫باش له‌گه‌ڵ من ده‌ك‌هی‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر تۆ نه‌بویتای‌ه‬ ‫ئێست‌ه من چیم بكردایه‌"‪.‬‬ ‫• مۆڵه‌ت ‌ی بد‌ه تا ئێره‌ییه‌ك‌ه ‌ی ده‌ربخات‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر وت ‌ی من زۆر بێ������زارم له‌براك‌هم‌و‬ ‫ڕق������م لێیه‌تی‌‪ ،‬له‌جیات ‌ی ئ������ه‌و‌ه ‌ی بڵێیت‪،‬‬ ‫"ئه‌و‌ه چ قس������ه‌یه‌ك‌ه تۆ ده‌یكه‌یت؟ مه‌گه‌ر‬ ‫ئه‌و چ ‌ی كارێك ‌ی كردووه‌؟"‪ ،‬ده‌توانیت‬ ‫دڵ ‌ی بده‌یته‌وه‌و پێ ‌ی بڵێی������ت‪" ،‬تۆ زۆر‬ ‫ناڕه‌حه‌تی‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر ح������ه‌ز ده‌ك‌ه ‌ی ئه‌مڕۆ‬ ‫پێكه‌و‌ه ده‌چین بۆ پارك‌و گفتوگۆ ده‌كه‌ین‬ ‫تا بزانم ئه‌وه‌چیی‌ه تۆ ‌ی ناڕه‌حه‌ت كردووه‌‪،‬‬ ‫ئ������ه‌و نازانێت ك‌ه ده‌بێ������ت چۆن ڕه‌فتار‬ ‫بكات له‌گه‌ڵ تۆ‪ ،‬من هه‌وڵ ده‌ده‌م ئه‌و فێر‬ ‫بكه‌م"‪ ،‬ئه‌شێت سه‌ره‌تا ئه‌و دڵدانه‌وه‌ی‌ه ‌ی تۆ‬ ‫به‌توڕه‌ییه‌و‌ه ڕه‌د بكاته‌وه‌‪ ،‬له‌م هه‌ڵسوكه‌وت‌ه‬ ‫توڕ‌ه مه‌به‌و به‌س������ۆزو خۆشه‌ویس������تیه‌و‌ه‬ ‫به‌رده‌وام ب‌ه له‌گه‌ڵی‌‪.‬‬ ‫• ئه‌و كات‌ه ‌ی ك‌ه خه‌ریك ‌ی ش������یرپێدان ‌ی‬ ‫منداڵ‌ه س������اواكه‌تی‌‪ ،‬هاوكات منداڵه‌ك‌ه ‌ی‬ ‫ت������رت بالوێنه‌و‌ه‌و چیرۆك ‌ی بۆ بگێڕه‌و‌ه‌و‬ ‫خۆشه‌ویست ‌ی خۆت ‌ی بۆ ده‌رخه‌یت‪.‬‬ ‫• زه‌مین‌ه ‌ی ده‌رخشس������تن ‌ی هاوڕێیه‌ت ‌ی‌و‬ ‫خۆشه‌ویس������ت ‌ی بۆ ئه‌وانیتر بۆ ده‌سته‌به‌ر‬ ‫بكه‌‪ ،‬له‌جیات ‌ی ئه‌و‌ه ‌ی ك‌ه بڵێیت‪" ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ده‌ته‌وێ������ت له‌گ������ه‌ڵ هاوڕێك������ه‌ت یار ‌ی‬ ‫بكه‌یت ئه‌بێ������ت تۆ یاریه‌كانت بده‌یت ب‌ه‬ ‫هاوڕێكه‌ت!"‪ .‬ده‌توان������ ‌ی بڵێیت "ئه‌گه‌ر‬ ‫له‌كات ‌ی یاریكردندا یاریه‌كانت ش������كان‬ ‫كێش������‌ه نییه‌‪ ،‬له‌جێ ‌ی ئه‌و‌ه ت������ۆ توانیوت‌ه‬ ‫هاوڕێیه‌ك په‌یدا بكه‌ی������ت ك‌ه هه‌ركات ‌ێ‬ ‫ویس������تت ده‌توان ‌ی یار ‌ی له‌گه‌ڵ بكه‌یت"‪،‬‬ ‫ئاگادار ب‌ه ك������‌ه تۆ به‌و كار‌ه ئه‌وه‌ت فێر‬ ‫كرد ك‌ه هاوڕێكان ‌ی گرنگتر‌ه ل‌ه كه‌لوپه‌ل ‌ی‬ ‫یارییه‌كانی‌‪.‬‬ ‫• یار ‌ی له‌گه‌ڵ������دا بكه‌و داوا ‌ی لێبك‌ه ك‌ه‬ ‫ڕۆل ‌ێ دایك یان ب������اوك ببینێ‌‪ ،‬هه‌وڵ ‌ی‬ ‫ئه‌و‌ه بد‌ه ك‌ه له‌كات ‌ی یاریكردندا تێبین ‌ی‬ ‫ڕه‌فتاره‌كان ‌ی بكه‌یت‪.‬‬ ‫• ب‌ه هاتن ‌ی منداڵ ‌ی نو ‌ێ كاتێك ‌ی تایبه‌ت‬

‫لێمان تێكده‌چێت به‌هۆ ‌ی قه‌ره‌باڵغییه‌وه‌‪،‬‬ ‫نازانین پاره‌مان له‌ك ‌ێ وه‌رگرتوه‌"‪.‬‬ ‫س ‌ێ به‌ش ‌ی پار‌ه ‌ی فرۆشگاكان بۆ‬ ‫خوێندنگاكان‌ه‬ ‫ئاواز ره‌ش������ید به‌رپرس������ ‌ی به‌ش������ ‌ی‬ ‫فرۆش������گاكان ‌ی خوێندن������گاكان‬ ‫له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت ‌ی په‌روه‌رد‌ه ‌ی سلێمان ‌ی‬ ‫باس������ ‌ی له‌و‌ه كرد ك‌ه سااڵن ‌ی پێشوو‬ ‫به‌كرێدان ‌ی فرۆشگا ‌ی خوێندنگاكان‬ ‫به‌موزایه‌د‌ه بوو‪ ،‬به‌اڵم ئه‌مسا‌ڵ به‌ته‌نده‌ر‬ ‫بووه‌و ته‌نده‌ر ‌ی به‌‪50‬هه‌زار دینار بوو‬ ‫بۆناوش������ار‌و بۆق������ه‌زا‌و ده‌وروبه‌ریش‬ ‫‪30‬هه‌زار دینار‪.‬‬ ‫ئه‌و به‌رپرس‌ه باس������ ‌ی له‌وه‌ش كرد ك‌ه‬ ‫ئه‌و كه‌س������‌ه ‌ی ته‌نده‌ر ‌ی بۆ ده‌رده‌چێت‬ ‫ده‌بێت ڕاس������ته‌وخۆ ت������ه‌واو ‌ی پاره‌ك‌ه‬ ‫به‌نه‌قد ‌ی بدات‪" ،‬ئه‌و پاره‌یه‌ش ‪‌ %75‬ی‬ ‫بۆخوێندنگه‌كه‌ی������‌ه‌و ‪‌ %25‬ی پاره‌كه‌ش‬ ‫بۆ په‌روه‌رد‌ه ‌ی مه‌ڵبه‌ند ‌ی سلێمانیی‌ه ك‌ه‬ ‫ئه‌ویش ئه‌و پاره‌ی‌ه دابه‌ش ده‌كات به‌سه‌ر‬ ‫ئه‌و خوێندنگایان‌ه ‌ی ك������‌ه حانوتیان‬ ‫نییه‌"‪.‬‬ ‫به‌پێ ‌ی ئه‌و مه‌رجان‌ه ‌ی ك‌ه به‌ڕێوه‌به‌رێت ‌ی‬ ‫پ������ه‌روه‌رد‌ه داین������او‌ه بۆفرۆش������گا ‌ی‬ ‫خوێندنگه‌كان ‌ی ئێ������واران‌و باخچ‌ه ‌ی‬ ‫ساوایان فرۆش������گایان نییه‌‪ ،‬هاوكات‬ ‫هه‌ر خوێندنگایه‌ك له‌‪ 100‬خوێندكار‬ ‫كه‌مت������ر ‌ی هه‌بێ������ت فرۆش������گا ‌ی بۆ‬ ‫دانانرێت‪" ،‬ده‌بێت له‌خوێندنگاكان ‌ی‬ ‫تایبه‌ت به‌كچان ته‌نها فرۆشیار ‌ی كچ‬ ‫له‌سه‌ر فرۆشگاك‌ه بێت"‪.‬‬

‫دان ‌ێ ك‌ه له‌گه‌ڵ منداڵ‌ه گه‌وره‌كه‌ت قس������‌ه‬ ‫بكه‌یت‪ ،‬وه‌كو كات ‌ێ منداڵ‌ه بچوكه‌كه‌تان‬ ‫ب‌ه دایك‌و باوكتان بسپێرن‪ ،‬له‌گه‌ڵ منداڵ‌ه‬ ‫گه‌وره‌كه‌ت بچن بۆ پارك‌و قس‌ه ‌ی له‌گه‌ڵدا‬ ‫بك‌ه له‌باوه‌ش ‌ی بگره‌و ماچ ‌ی بكه‌‪.‬‬ ‫• له‌جیات������ ‌ی ئه‌و‌ه ‌ی ب������ه‌راورد ‌ی بكه‌یت‬ ‫ب������‌ه منداڵه‌كان ‌ی ترت‪ ،‬له‌س������ه‌ر ڕه‌فتار‌ه‬ ‫باشه‌كان ‌ی هان ‌ی بده‌‪ ،‬وه‌كو له‌جیات ‌ی ئه‌و‌ه ‌ی‬ ‫بڵێیت‪" ،‬ببین������‌ه گواڵڵ‌ه چۆن ژووره‌ك‌ه ‌ی‬ ‫پاكردۆته‌وه‌و یارییه‌كان ‌ی ڕێك خستووه‌‪،‬‬ ‫ئه‌و له‌ت������ۆ بچوكتر‌ه "‪ .‬ئه‌توانیت بڵێیت‪،‬‬ ‫"چه‌ند ب‌ه خۆش ‌ی یار ‌ی ده‌كه‌یت‪ ،‬ئه‌بینم‬ ‫سوود له‌ته‌واو ‌ی یارییه‌كانت وه‌رده‌گری‌‪،‬‬ ‫زۆرباش‌ه ك‌ه تۆ ده‌توان ‌ی بیر له‌یارییه‌كانت‬ ‫بكه‌یته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌ئه‌سته‌م كۆیانده‌كه‌یته‌وه‌‪،‬‬ ‫ده‌توان ‌ی یارییه‌كانت ده‌ست‌ه ده‌ست‌ه بكه‌یت‌و‬ ‫هه‌ر ڕۆژ‌ه ‌ی به‌شێكییان به‌كار بهێنی‌‪ ،‬به‌م‬ ‫ش������ێوه‌ی‌ه ه������ه‌ر ڕۆژ‌ه ‌ی یارییه‌ك ‌ی نوێت‬ ‫پێده‌بێت‌و ه������اوكات ژووره‌كه‌ت زووتر‬ ‫كۆده‌كه‌یته‌وه‌"‪.‬‬ ‫• تا ده‌توان ‌ی پێش������نیار‌ه قسه‌ییه‌كانت‬ ‫كه‌مبكه‌وه‌‪ ،‬بۆ ناسین ‌ی زیاترو چاكردن ‌ی‬ ‫ڕه‌فتاره‌كان ‌ی ئه‌بێت زیاتر یار ‌ی له‌گه‌ڵدا‬ ‫بكه‌یت‪ ،‬تا بتوانی������ت زیاتر كاریگه‌ر ‌ی‬ ‫له‌س������ه‌ر دابنێت‌و هاوكات ڕه‌فتاره‌كان ‌ی‬ ‫خۆشت له‌گه‌ڵ منداڵه‌ك‌ه باش بكه‌یت‪.‬‬

‫یاری‌ له‌گه‌ڵدا‬ ‫بكه‌و داوا ‌ی‬ ‫لێبك ‌ه كه‌ ڕۆل ‌ێ‬ ‫دایك یان باوك‬ ‫ببینێ‌‬

‫‪6‬‬ ‫ی بخوێنن"‬ ‫ی عه‌ره‌ب ‌‬ ‫"باشتر ‌ه خوێندكاران به‌زمان ‌‬ ‫سێشه‌ممه‬

‫‪2010 /9/28‬‬

‫ژماره‪42 :‬‬

‫‪nmnmpress@yahoo.com‬‬

‫د‪.‬عومه‌ر نه‌جمه‌دین جێگر ‌ی سه‌رۆك ‌ی زانكۆ ‌ی كه‌ركوك بۆ‬ ‫ی‬ ‫ی زانكۆ ‌‬ ‫ی سه‌رۆك ‌‬ ‫جێگر ‌‬ ‫كه‌ركوك ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌دات‬ ‫كه‌ له‌مه‌ودوا خوێندكار‌ه‬ ‫ی زانكۆی‌ كه‌ركوك‬ ‫كورده‌كان ‌‬ ‫ده‌توانن له‌تاقیكردنه‌وه‌كاندا‬ ‫ی كوردی‌ وه‌اڵم‬ ‫به‌زمان ‌‬ ‫بده‌نه‌وه‌‌و جه‌خت له‌وه‌ش‬ ‫ده‌كاته‌وه‌ كه‌ پێویست ‌ه‬ ‫ی‬ ‫خوێندكاران خۆیان فێر ‌‬ ‫ی بكه‌ن‪.‬‬ ‫زمانی‌ عه‌ره‌ب ‌‬

‫سازدانی‌‪ :‬زانیارداقوق ‌ی‬ ‫د‪.‬عومه‌ر نه‌جمه‌دین جێگر ‌ی سه‌رۆك ‌ی د‪.‬عومه‌ر نه‌جمه‌دین‬ ‫زانك������ۆ ‌ی كه‌رك������وك له‌دیمانه‌یه‌كیدا‬ ‫له‌گه‌ڵ نم نم ئاماژ‌ه ب������ه‌و‌ه ده‌دات ك‌ه عه‌ره‌بیان نه‌ده‌زانی‌‪ ،‬ئایا ئه‌م‌ه كێش‌ه ‌ی‬ ‫به‌پێ ‌ی بڕی������ار ‌ی وه‌زاره‌ت ‌ی په‌روه‌رد‌ه ‌ی بۆ دروستكردبوون؟‬ ‫عێراق������ ‌ی خوێن������دكاران بۆیان هه‌ی‌ه د‪.‬عومه‌ر‪ :‬ئه‌و‌ه كێش‌ه ‌ی سااڵنه‌مان بوو‪،‬‬ ‫له‌تاقیكردنه‌وه‌كاندا به‌زمان ‌ی كورد ‌ی چونك‌ه ئه‌و خوێندكاران‌ه ‌ی ك‌ه ئێستا‬ ‫وه‌اڵم بده‌نه‌وه‌‪" ،‬له‌به‌ر ئه‌و‌ه ‌ی خوێندكار‌ه نزیك‌ه ‌ی ‪ 400‬خویندن������گا ‌ی كورد ‌ی‬ ‫ك������ورده‌كان له‌تاقیكردنه‌وه‌كان������دا له‌سنور ‌ی كه‌ركوك هه‌ی‌ه دوا ‌ی ئه‌و‌ه ‌ی بۆ‬ ‫گرفتیان بۆ دروست ده‌بوو‪ ،‬پێشنیازمان قۆناغ ‌ی كۆلیژ ده‌رده‌چن به‌هۆ ‌ی نه‌بون ‌ی‬ ‫ئاڕاس������ت‌ه ‌ی وه‌زاره‌ت ‌ی خوێندن ‌ی بااڵ ‌ی زمان ‌ی كورد ‌ی له‌زانكۆكان ‌ی عیراق‌و‬ ‫عێراق ‌ی كرد بۆ ئه‌و‌ه ‌ی تاقیكردنه‌وه‌كان به‌تایبه‌ت كه‌ركوك كاریگه‌ر ‌ی گه‌ور‌ه ‌ی‬ ‫هه‌بوو له‌سه‌ر ئاست ‌ی زانستیان گرفت ‌ی‬ ‫به‌زمان ‌ی كورد ‌ی وه‌اڵم بده‌نه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ناوبراو‪ ،‬باس ‌ی له‌و‌ه كرد ك‌ه پێشنیازییان بۆ دروست ده‌كردن به‌تایبه‌ت له‌كات ‌ی‬ ‫ك������ردوو‌ه بۆ پ������ه‌روه‌رد‌ه ‌ی كه‌ركوك وه‌اڵمدانه‌و‌ه ‌ی تاقیكردنه‌وه‌كاندا‪.‬‬ ‫ك‌ه له‌خوێندنگا كوردییه‌كاندا بایه‌خ‬ ‫به‌زمان ‌ی عه‌ره‌ب ‌ی بده‌ن‪" ،‬بۆئه‌و‌ه ‌ی تا زانیار‪ :‬ئێو‌ه وه‌كو سه‌رۆكایه‌ت ‌ی‬ ‫ده‌گه‌ن‌ه زانكۆ فێ������ر ‌ی عه‌ره‌ب ‌ی ببن‌و زانكۆ ‌ی كه‌ركوك چیتان بۆزمان ‌ی‬ ‫كورد ‌ی كردوو‌ه ئایا وا ده‌رناكه‌وێت‬ ‫گرفیتیان بۆ دروست نه‌بێت"‪.‬‬ ‫ئێو‌ه بێده‌نگ بووبن له‌و گرفته‌؟‬ ‫زانیار‪ :‬زۆرێك له‌و خوێندكاران‌ه ‌ی ك‌ه د‪.‬عوم������ه‌ر‪ :‬ئێم������‌ه به‌هی������چ جۆریك‬ ‫له‌خوێندنگ‌ه كوردییه‌كان ده‌رده‌چوون بێده‌نگ نه‌بووین‌و ئێستاش بێده‌نگ‬

‫نین‪ ،‬به‌ڵكو ئێم‌ه لیژنه‌یه‌كمان له‌نێوان‬ ‫ماموستایان ‌ی پسپۆڕ له‌نێوان زانكۆ ‌ی‬ ‫كه‌رك������وك‌و زانكۆكان������ ‌ی هه‌رێم ‌ی‬ ‫كوردس������تان بۆچاره‌سه‌ركردن ‌ی ئه‌و‬ ‫كێشان‌ه پێكهێنا‪ ،‬چونك‌ه خوێندكار‌ه‬ ‫ك������ورده‌كان دوا ‌ی ته‌واوكردنی������ان‬ ‫له‌خوێندن ‌ی كورد ‌ی له‌زانكۆ به‌زمان ‌ی‬ ‫عه‌ره‌ب ‌ی گرفتیان بۆ دروست ده‌بوو‪،‬‬ ‫پێش������نیازمان ئاڕاس������ت‌ه ‌ی وه‌زاره‌ت ‌ی‬ ‫خوێندن ‌ی ب������ااڵ ‌ی عێراق ‌ی كرد تا‬ ‫خوێندكار‌ه كورده‌كان بتوانن به‌زمان ‌ی‬ ‫ك������ورد ‌ی وه‌اڵم������ ‌ی تاقیكردنه‌وه‌كان‬ ‫بده‌نه‌وه‌‪.‬‬

‫د‪.‬عوم������ه‌ر‪ :‬ئێم������‌ه پێش������نیازێكمان‬ ‫ئاڕاس������ت‌ه ‌ی په‌روه‌رد‌ه ك������ردوو‌ه ك‌ه‬ ‫خوێندنگا كوردییه‌كان ‌ی س������نور ‌ی‬ ‫كه‌ركوك له‌قۆناغه‌كان ‌ی سه‌ره‌تایی‌و‬ ‫ناوه‌ندی‌‌و ئاماده‌ی������ ‌ی بایه‌خ به‌زمان ‌ی‬ ‫عه‌ره‌ب ‌ی بدرێت تاوه‌كو ده‌گه‌ن‌ه زانكۆ‬ ‫به‌ئاس������ان ‌ی ده‌توانێت زمان ‌ی عه‌ره‌ب ‌ی‬ ‫فێربێت‪ ،‬به‌هه‌مان شێو‌ه پیشنیازێكمان‬ ‫ئاڕاس������ت‌ه ‌ی پ������ه‌روه‌رد‌ه ‌ی كه‌ركوك‬ ‫كردوو‌ه له‌خویندنگاكان ‌ی عه‌ره‌بی‌‌و‬ ‫توركمان ‌ی ك‌ه بایه‌خ به‌زمان ‌ی كورد ‌ی‬ ‫بدرێت تاكو ئاس������انكار ‌ی به‌زمان ‌ی‬ ‫كوردیش بكرێت‪.‬‬

‫زانیار‪ :‬ئایا دوا ‌ی ئه‌و‌ه ‌ی خوێندكار‌ه‬ ‫كورده‌كان زانكۆ به‌زمان ‌ی كورد ‌ی‬ ‫ته‌واو بكه‌ن حكومه‌ت ‌ی عێراق ‌ی‬ ‫بۆدامه‌زراندن دایان ده‌مه‌زرێنێت‬ ‫له‌دام‌و ده‌زگاكان ‌ی حكومه‌ت؟‬ ‫د‪.‬عومه‌ر‪ :‬ئێم‌ه وه‌ك زانكۆ ‌ی كه‌ركوك‬ ‫ده‌بێت بایه‌خ به‌زمان ‌ی عه‌ره‌ب ‌ی بده‌ین‪،‬‬ ‫چونك������‌ه كاریگ������ه‌ر ‌ی بۆخوێندن ‌ی‬ ‫بااڵ هه‌ی������ه‌‪ ،‬وه‌ك ئه‌و‌ه ‌ی له‌زانكۆكان ‌ی‬ ‫خواروو ‌ی عێراق ی������ان زانكۆكان ‌ی‬ ‫واڵتان ‌ی عه‌ره‌ب ‌ی گه‌ر زمان ‌ی عه‌ره‌ب ‌ی‬ ‫نه‌زانن مه‌ح������روم ده‌ب������ن له‌زانین ‌ی‬ ‫خوێندن‪ ،‬كاریگه‌ر ‌ی گه‌ور‌ه ‌ی ده‌بێت‬ ‫له‌سه‌ر خویندكار‌ه كورده‌كان‌و له‌زۆر‬ ‫فه‌رمانگ‌ه ‌ی حكوم ‌ی بێبه‌شده‌بن‪.‬‬

‫زانیار‪ :‬تا چه‌ند وه‌زاره‌ت ‌ی په‌روه‌رد‌ه‬ ‫ئه‌و پێشنیاز‌ه ‌ی قبوڵكردووه‌؟‬ ‫د‪.‬عومه‌ر‪ :‬دوا ‌ی ئه‌و داواكارییان‌ه ‌ی ك‌ه‬ ‫كرا هه‌ندێك له‌پێشنیازه‌كان قبوڵ‬ ‫كران‪ ،‬ئه‌وه‌ب������وو وه‌زاره‌ت ‌ی خوێندن ‌ی‬ ‫بااڵ ‌ی عێراق ڕه‌زامه‌ند ‌ی نیشانداو‌ه‬ ‫ك‌ه خوێندكار‌ه ك������ورده‌كان له‌كات ‌ی‬ ‫تاقیكردنه‌وه‌كان������دا به‌زمان ‌ی كورد ‌ی‬ ‫وه‌اڵم بده‌ن������ه‌وه‌‪ ،‬ه������اوكات داوایان‬ ‫كردوو‌ه ك������‌ه بایه‌خ به‌زمان ‌ی عه‌ره‌ب ‌ی‬ ‫بدرێت له‌زانكۆكه‌دا‪ ،‬ئێمه‌ش پێمان‬ ‫باش‌ه خوێندكاران به‌زمان ‌ی عه‌ره‌ب ‌ی‬ ‫بخوێن������ن‪ ،‬چونك‌ه س������ودمه‌ند ده‌بن‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌ن������د‌ه زمان ‌ی ك������ورد ‌ی ماف ‌ی‬ ‫ڕه‌س������می‌ه بۆئه‌و‌ه ‌ی ك������ورد به‌زمان ‌ی‬ ‫خۆ ‌ی بخوێنێت‪ ،‬به‌اڵم ده‌بینن زۆرب‌ه ‌ی‬ ‫سه‌رچاوه‌و كتێبه‌كان به‌عه‌ره‌بین‌و ئه‌و‬ ‫خوێندكارانه‌ش ك������‌ه ته‌نها زمان ‌ی‬ ‫ك������ورد ‌ی ده‌زانن به‌ه������ۆ ‌ی نه‌زانین ‌ی‬ ‫عه‌ره‌بیه‌و‌ه تووش������ ‌ی گرف������ت ده‌بن‬ ‫له‌خوێندنه‌كه‌یان‪.‬‬

‫زانیار‪ :‬چۆن ده‌ڕوانن‌ه ئه‌و‬ ‫خوێندكار‌ه كوردان‌ه ‌ی ك‌ه دوا ‌ی‬ ‫ئه‌و‌ه ‌ی قۆناغێك ‌ی زۆر به‌زمان ‌ی‬ ‫كورد ‌ی ده‌خوێنن‪ ،‬له‌زانكۆدا زمان ‌ی‬ ‫عه‌ره‌ب ‌ی قورس ده‌كه‌وێته‌و‌ه له‌سه‌ریان؟‬

‫زانیار‪ :‬ئایا هۆكارێك ‌ی سیاس ‌ی بوو‬ ‫وایده‌كرد ك‌ه ماو‌ه ‌ی شه‌ش ساڵ‬ ‫خوێندكاران نه‌توانن به‌كورد ‌ی وه‌اڵم‬ ‫بده‌نه‌وه‌؟‬ ‫د‪.‬عومه‌ر‪ :‬نه‌خێر هۆ ‌ی نه‌بوون ‌ی زمان ‌ی‬ ‫كورد ‌ی له‌زانكۆ ‌ی كه‌ركوك په‌یوه‌ند ‌ی‬ ‫به‌گرفت ‌ی سیاس������ییه‌و‌ه نه‌ب������وو‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ڕێ������ژ‌ه ‌ی ئه‌و خوێندكاران‌ه ‌ی ك‌ه توانا ‌ی‬ ‫وه‌اڵمدانه‌و‌ه ‌ی زمان������ ‌ی عه‌ره‌بیان نه‌بوو‬ ‫نه‌ده‌گیشت‌ه ئه‌و سنور‌ه ‌ی تاقیكردنه‌وه‌كان‬ ‫به‌زمان ‌ی كورد ‌ی بده‌ن‪ ،‬به‌اڵم ئه‌مس������اڵ‬ ‫ڕێژه‌ك‌ه زۆر ده‌بێ������ت‌و زمان ‌ی كورد ‌ی‬ ‫له‌زانكۆ ‌ی كه‌ركوك په‌یڕه‌و ده‌كرێت‌و‬ ‫خوێندكاران ئیت������ر ده‌توانن به‌كورد ‌ی‬ ‫وه‌اڵم بده‌نه‌وه‌‪.‬‬

‫زانیار‪ :‬به‌شێك له‌مامۆستا‬ ‫كورده‌كان ئێست‌ه له‌زانكۆ ‌ی‬ ‫كه‌ركوكن‪ ،‬ئه‌م مامۆستایان‌ه‬ ‫وه‌زاره‌ت ‌ی خوێندن ‌ی بااڵ ‌ی عێراق‬ ‫دابین ‌ی كردوون‪ ،‬یان حكومه‌ت ‌ی‬ ‫هه‌رێم؟‬ ‫د‪.‬عومه‌ر‪ :‬ئه‌و مامۆس������تایان‌ه له‌الیه‌ن‬ ‫وه‌زاره‌ت ‌ی خوێندن ‌ی بااڵ ‌ی حكومه‌ت ‌ی‬ ‫هه‌رێ������م‌و ئه‌نجومه‌ن������ ‌ی پارێزگا ‌ی‬ ‫كه‌ركوك ڕێككه‌وتننامه‌یه‌ك هه‌بوو‬ ‫ك‌ه ماموس������تاكان ‌ی هه‌رێم له‌زانكۆ ‌ی‬ ‫كه‌رك������وك وان‌ه بڵێن������ه‌وه‌‪ ،‬موچه‌و‬ ‫بودج‌ه ‌ی ئه‌و مامۆس������تایان‌ه له‌سه‌ر‬ ‫بودج������‌ه ‌ی ئه‌نجومه‌ن������ ‌ی پارێزگا ‌ی‬ ‫كه‌ركوك بوو‪ ،‬هاوكات له‌الیه‌ن مام‬ ‫جه‌الله‌و‌ه بڕێك پار‌ه وه‌ك هاوكار ‌ی‬ ‫بۆ ئه‌و مامۆس������تایان‌ه خه‌رج ده‌كرا‪،‬‬ ‫ئه‌و مامۆستایان‌ه ئێست‌ه گه‌ڕاونه‌ته‌و‌ه‬ ‫بۆ زانكۆكان������ ‌ی هه‌رێم‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر‬ ‫پێویست بكات به‌تایبه‌ت بۆ مه‌به‌ست ‌ی‬ ‫زمان������ ‌ی ك������وردی‌‪ ،‬ئ������ه‌وا ده‌توانن‬ ‫بگه‌ڕێنه‌و‌ه بۆ زانكۆ ‌ی كه‌ركوك‪.‬‬

‫زانیار‪ :‬نزیك‌ه ‌ی چه‌ند خوێندكارتان‬ ‫له‌خوێندنگا كوردییه‌كانه‌و‌ه بۆ دێت؟‬ ‫د‪.‬عومه‌ر‪ :‬زانیاریم له‌س������ه‌ر ڕێژ‌ه ‌ی ئه‌و‬ ‫خوێندكاران������‌ه نیی‌ه ك������‌ه له‌خوێندنگا‬ ‫كوردییه‌كانه‌و‌ه دێن‪ ،‬س������اڵ به‌س������اڵ‬ ‫ڕێژه‌كانیان زی������اد ده‌بێت‪ ،‬به‌اڵم ته‌نها‬ ‫كۆلیژ ‌ی یاسا ‪‌ %80‬ی خوێندكاره‌كان ‌ی‬ ‫زانیار‪ :‬سااڵن‌ه له‌زانكۆكه‌تان چه‌ند‬ ‫له‌خوێندنگ‌ه كوردییه‌كانه‌و‌ه هاتوون‪.‬‬ ‫خوێندكار ‌ی كورد وه‌رده‌گرن؟‬ ‫د‪.‬عومه‌ر‪ :‬ئێم‌ه س������ااڵن‌ه ڕێژه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫زانیار‪ :‬ئایا حكومه‌ت ‌ی هه‌رێم ئاماده‌ی ‌ی‬ ‫دیاریكراو خوێندكار وه‌رده‌گرین‪،‬‬ ‫هه‌ی‌ه له‌زانكۆكان ‌ی كوردستان‬ ‫كۆ ‌ی ڕێژ‌ه ‌ی ئ������ه‌و خوێندكاران‌ه ‌ی‬ ‫خوێندكار‌ه كورده‌كان وه‌ربگرێت؟‬ ‫د‪.‬عومه‌ر‪ :‬هیچ ڕێككه‌وتنێك نیی‌ه له‌نێوان وه‌ریده‌گری������ن ش������ه‌ش ه������ه‌زار‬ ‫زانكۆ ‌ی كه‌ركوك‌و زانكۆكان ‌ی حكومه‌ت ‌ی خوێندكاره‌‪ ،‬له‌و ڕێژه‌یه‌ش هه‌زارو‬ ‫هه‌رێم بۆوه‌رگرتن ‌ی خوێندكاران‪ ،‬پێشتر ‪500‬خوێندكار ‌ی كورد وه‌رده‌گرین‪،‬‬ ‫ڕێككه‌وتنێك هه‌ب������وو له‌نێوان هه‌ردوو ئه‌گه‌ر زانكۆكان ‌ی هه‌رێمیش كه‌مێك‬ ‫وه‌زاره‌ت������ ‌ی خوێندن ‌ی ب������ااڵ ‌ی ناوه‌ندو له‌و ڕێژه‌ی‌ه وه‌ربگرن‪ ،‬ئه‌وا كێش‌ه ‌ی‬ ‫وه‌زاره‌ت ‌ی خوێندن ‌ی بااڵ ‌ی هه‌رێم‪ ،‬به‌اڵم وه‌رگرتن������ ‌ی خوێندكارانمان زۆر‬ ‫ئیستا ئه‌و رێككه‌وتننامه‌ی‌ه هه‌ڵوه‌شاوه‌ته‌وه‌‪ .‬كه‌مده‌بێته‌وه‌‪.‬‬

‫له‌دهۆك قوتابخان ‌ه ئه‌هلییه‌كان به‌رناكه‌ون‬

‫"سه‌ره‌ڕا ‌ی گران ‌ی نرخه‌كانیان خواست له‌سه‌ر قوتابخان ‌ه ئه‌هلییه‌كان ‌ی دهۆك زیاد ‌ی كردووه‌"‬ ‫چونك‌ه قوتابخان������‌ه ئه‌هلییه‌كان هه‌موو‬ ‫قوتابی‌ه زیره‌كه‌كانیان بۆخۆیان كێش‬ ‫كردووه‌"‪.‬‬

‫ی‬ ‫ی ئاستی‌ فێركردن ‌‬ ‫به‌رز ‌‬ ‫ی‬ ‫قوتابخانه‌ ئه‌هلییه‌كان‌و الواز ‌‬ ‫ی‬ ‫حكومه‌ت له‌په‌ره‌پێدان ‌‬ ‫قوتابخان ‌ه حكومیه‌كان‬ ‫خواستی‌ قوتابخان ‌ه‬ ‫ئه‌هلییه‌كانی‌ زیاد كردووه‌و‬ ‫به‌رپرسێكی‌ په‌روه‌رده‌ش‬ ‫ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌دا ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫قوتابخانه‌ ئه‌هلییه‌كان به‌پێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ڕێنماییه‌كانی‌ وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫په‌روه‌رده‌ ده‌كرێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫جه‌مال حسێن له‌بادینان‬ ‫ێ‬ ‫ی س������ ‌‬ ‫ی خاوه‌ن ‌‬ ‫س������ازان حه‌مد ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌هل ‌‬ ‫منداڵه‌و دوانیان له‌قوتابخان‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ده‌خوێنن‪ ،‬ئه‌وی������ش به‌هۆ ‌‬ ‫ی قوتابخان‌ه حكومییه‌كان‬ ‫له‌ئاست ‌‬ ‫ناڕازییه‌‪ ،‬هه‌ربۆی������‌ه حه‌ز ده‌كات‬ ‫ی‬ ‫ی ببات������‌ه قوتابخان‌ه ‌‬ ‫منداڵه‌كان ‌‬ ‫ئه‌هلی‌‌و ل������ه‌وێ درێژ‌ه به‌خوێندن‬ ‫بده‌ن‪" ،‬تا زیاتر په‌روه‌رد‌ه بكرێن"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئ������ه‌و دایك������ه‌‪ ،‬ئه‌گه‌رچ ‌‬ ‫به‌وت‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پ������ه‌روه‌رد‌ه ‌‬ ‫ی ئه‌هل ‌‬ ‫قوتابخان������‌ه ‌‬ ‫باشه‌‪ ،‬به‌اڵم هاوكات جه‌خت له‌وه‌ش‬ ‫ی داهاتیان بۆ‬ ‫ده‌كاته‌و‌ه ك‌ه زۆرین‌ه ‌‬ ‫ئه‌و قوتابخان‌ه ئه‌هلییان‌ه ده‌چێت‪،‬‬ ‫ی‬ ‫چونك‌ه "هه‌ر منداڵێكمان س������اڵ ‌‬ ‫ی ب������ۆ‬ ‫دوو ه������ه‌زارو ‪ 500‬دۆالر ‌‬ ‫ده‌ده‌ین"‪.‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬جه‌مال حسێن‬ ‫به‌رزی ئاستی زانستی قوتابخان‌ه ئه‌هلییه‌کان سه‌رنجی هاواڵتیانی دهۆک راده‌کێشێت‬ ‫قوتابخان‌ه ئه‌هلییه‌كان جێگه‌یان نه‌ماو‌ه جێگه‌مان هه‌بێ������ت توانا ‌ی وه‌رگرتن ‌ی حكومیی������ه‌كان‪ ،‬هه‌ربۆی‌ه "پێویس������ت‌ه‬ ‫به‌هۆ ‌ی زۆر ‌ی خواست له‌سه‌ر قوتابخان‌ه ‪ 200‬قوتابیمان هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم ئێس������تاك‌ه قوتابخان‌ه حكومییه‌كان وه‌ك قوتابخان‌ه‬ ‫ئه‌هلییه‌كان‌و نه‌بوون ‌ی بینا ‌ی پێویست بۆ له‌ڕێگ‌ه ‌ی تیروپشكه‌و‌ه ته‌نها ‪ 50‬قوتاب ‌ی ئه‌هلییه‌كان ‌ی لێبێت‌و وان‌ه ‌ی پراكتیكی‌‌و‬ ‫وان‌ه به‌سووده‌كان بخوێنن"‪.‬‬ ‫خوێندن له‌و خوێندنگایان‌ه زۆرێك له‌و وه‌رده‌گرین"‪.‬‬ ‫كه‌سان‌ه ‌ی ك‌ه خوازیارن له‌قوتابخان‌ه ‌ی له‌الیه‌ك������ ‌ی ت������ره‌و‌ه محه‌م������ه‌د گوله‌ر‬ ‫قوتابی‌ه زیره‌كه‌كان كێش ده‌كه‌ن‬ ‫ئه‌هل������ ‌ی بخوێنن له‌به‌ر ب������ێ جێگه‌ی ‌ی به‌ڕێوه‌به‌ر ‌ی كۆلیژ ‌ی عیشق له‌دهۆك‬ ‫باس������ ‌ی له‌و‌ه كرد ك‌ه له‌ساڵ ‌ی ڕابردوو ژی������ان محه‌مه‌د به‌ڕێوه‌ب������ه‌ر ‌ی ئاماده‌ی ‌ی‬ ‫وه‌رناگیرێن‪.‬‬ ‫شڤان عوسمان به‌ڕێوه‌به‌ر ‌ی قوتابخان‌ه ‌ی نزیك‌ه ‌ی ‪12‬هه‌زارو ‪ 500‬قوتاب ‌ی فۆڕم ‌ی میدیا ‌ی كچان ئام������اژ‌ه به‌و‌ه ده‌دات ك‌ه‬ ‫سه‌رده‌م ‌ی نێوده‌وڵه‌ت ‌ی باس له‌و‌ه ده‌كات قوتابخانه‌كه‌ی������ان پڕكردبۆو‌ه تا له‌ال ‌ی ئاماده‌ییه‌كه‌یان كۆنتری������ن قۆتابخان‌ه ‌ی‬ ‫ك‌ه زۆر خێزان ده‌یانه‌وێ قوتابیه‌كانیان ئه‌وان بخوێنن‪ ،‬ب������ه‌اڵم "دوا ‌ی ئه‌و‌ه ‌ی كچان‌ه له‌دهۆك‌و به‌وت‌ه ‌ی خۆ ‌ی له‌سااڵن ‌ی‬ ‫له‌قوتابخانه‌كه‌یان بخوێنن‪ ،‬به‌اڵم "له‌به‌ر هه‌ڵس������ه‌نگاندن كرا بۆ ئه‌و قوتابیان‌ه پێش������وودا زۆرێ������ك له‌قوتابیه‌كانیان‬ ‫كه‌م ‌ی جێگ‌ه ناتوانین وه‌ریان بگرین"‪ .‬ته‌نها ‪ 600‬قوتاب ‌ی وه‌رگیران"‪ ،‬ئه‌وه‌ش ده‌چوون‌ه كۆلیژ‌ه به‌رزه‌كان‪ ،‬به‌اڵم "ئێستا‬ ‫قوتابخان‌ه ‌ی س������ه‌رده‌م ‪ 12‬پۆل ‌ی هه‌یه‌و وایك������ردوو‌ه ك������‌ه قوتابخان‌ه ئه‌هلیی‌‌و هه‌موومان چاومان له‌قوتابیه‌ك‌ه ك‌ه بچێت‌ه‬ ‫‪ 310‬قوتاب ‌ی تێیدا ده‌خوێنێ‌‪" ،‬ئه‌گه‌ر نمونه‌ییه‌كان كاربكه‌ن‌ه سه‌ر قوتابخان‌ه كۆلیژ ‌ی پزیش������ك ‌ی یان ئه‌ندازیاری‌‪،‬‬

‫یه‌كه‌م ساڵ‌ه قوتاب ‌ی وه‌رده‌گرن‬ ‫ئیبراهیم ئیدریس خاوه‌ن ‌ی كۆمه‌ڵگا ‌ی‬ ‫په‌روه‌رده‌ی������ ‌ی دهۆك ئام������اژ‌ه ‌ی به‌وه‌دا‬ ‫ك‌ه یه‌كه‌م ساڵ‌ه قوتابخانه‌كه‌یان قوتاب ‌ی‬ ‫وه‌رده‌گرێت‪" ،‬ئه‌مساڵ توانا ‌ی وه‌رگرتن ‌ی‬ ‫‪ 250‬قوتابیمان هه‌ی������ه‌و هه‌ر قوتابیه‌ك‬ ‫پێویست‌ه ‪1650‬دۆالر بدات"‪.‬‬ ‫به‌وت‌ه ‌ی ئه‌و به‌ڕێوه‌به‌ر‌ه قوتابخانه‌كه‌یان‬ ‫مۆدێرنه‌و هه‌موو وانه‌كان به‌سیس������تم ‌ی‬ ‫كۆمپیوت������ه‌ره‌‌و به‌زمان������ ‌ی ئینگلیزی‌‌و‬ ‫ك������ورد ‌ی ده‌خوێنن‪" ،‬له‌ب������ه‌ر ئه‌و‌ه ئه‌و‬ ‫بڕ‌ه پاره‌ی������‌ه وه‌رده‌گری������ن"‪ .‬له‌الیه‌ك ‌ی‬ ‫دیك������ه‌و‌ه د‪.‬رك ‌ی یێت������س به‌ڕێوه‌به‌ری‌‬ ‫قوتابخان‌ه ‌ی نۆڵج ‌ی ئه‌مریكی‌‪ ،‬ك‌ه ئه‌مساڵ‬ ‫له‌ده������ۆك كراوه‌ته‌و‌ه ئاماژ‌ه ‌ی به‌وه‌دا ك‌ه‬ ‫بۆئه‌مساڵ ‌ی خوێندن ده‌توانن ته‌نها ‪110‬‬ ‫قوتاب ‌ی وه‌ربگرن‪ ،‬به‌اڵم "ساڵ ‌ی داهاتوو‬ ‫بینا ‌ی نو ‌ێ دروس������ت ده‌كه‌ین‌و توانا ‌ی‬ ‫وه‌رگرتن ‌ی قوتابیانمان زۆرتر ده‌بێ"‪،‬‬ ‫هاوكات جه‌خت ‌ی له‌وه‌ش كرده‌و‌ه ك‌ه هه‌ر‬ ‫قوتابیه‌ك ب������ڕ ‌ی دوو هه‌زارو ‪250‬دۆالر‬ ‫ده‌دات بۆئه‌و‌ه ‌ی له‌و قوتابخانه‌ی‌ه بخوێنێت‪.‬‬ ‫به‌پێ ‌ی ڕێنمای ‌ی وه‌زاره‌ت ‌ی په‌روه‌رد‌ه‬ ‫ده‌كرێنه‌و‌ه‬ ‫جه‌الله‌دی������ن س������دیق یاری������ده‌ده‌ر ‌ی‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ر ‌ی گش������ت ‌ی په‌روه‌رد‌ه ‌ی دهۆك‬ ‫ئاماژ‌ه ‌ی به‌وه‌دا ك‌ه قوتابخان‌ه ئه‌هلییه‌كان‬ ‫به‌پێ ‌ی ڕێنماییه‌كان ‌ی وه‌زاره‌ت ‌ی په‌روه‌رد‌ه ‌ی‬

‫حكومه‌ت������ ‌ی هه‌رێم������ ‌ی كوردس������تان‬ ‫ده‌كرێنه‌وه‌و لیژن������‌ه ‌ی تایبه‌ت هه‌ی‌ه بۆ‬ ‫به‌دواداچوون ‌ی كاروباره‌كانیان‪.‬‬ ‫به‌وت������‌ه ‌ی ناوبراو‪ ،‬ئاس������ت ‌ی خوێندن‬ ‫له‌قوتابخان‌ه ئه‌هلییه‌كان زۆر باش������ه‌و‬ ‫گرنگییه‌ك������ ‌ی زۆ ده‌ده‌ن به‌خوێندن‪،‬‬ ‫"له‌به‌ر ئه‌و‌ه ئێم‌ه رێگر ‌ی له‌كه‌س ناكه‌ین‬ ‫ك‌ه قوتابخانه‌یه‌ك������ ‌ی ئه‌هل ‌ی له‌دهۆك‬ ‫ده‌كاته‌وه‌"‪ ،‬هاوكات وه‌یس������ ‌ی سلێمان‬ ‫به‌ڕێوه‌ب������ه‌ر ‌ی پ������ه‌روه‌رد‌ه ‌ی مه‌ڵبه‌ند ‌ی‬ ‫دهۆك ئاماژ‌ه به‌و‌ه ده‌دات ك‌ه قوتابخان‌ه ‌ی‬ ‫ئه‌هل ‌ی چاكی‌‌و خراپ ‌ی خۆ ‌ی هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫"باشییه‌كانیان له‌خراپیه‌كانیان زۆرتره‌‪،‬‬ ‫گرفت ‌ی سه‌ره‌ك ‌ی ئه‌وان نه‌بوون ‌ی بینایه‌‪،‬‬ ‫هه‌ر له‌به‌ر ئه‌وه‌ش������‌ه ناتوانن ڕێژه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫زۆر ‌ی خوێندكاران وه‌ربگرن"‪.‬‬ ‫خواست له‌سه‌ر زمان ‌ی ئینگلیز ‌ی‬ ‫زیاد ‌ی كردوو‌ه‬ ‫داود قادر به‌ڕێوه‌ب������ه‌ر ‌ی قوتابخان‌ه ‌ی‬ ‫میدیا ‌ی كالس������یك ‌ی ئینگلیز ‌ی ئاماژ‌ه‬ ‫ب������ه‌و‌ه ده‌دات ك‌ه زمان������ ‌ی ئینگلیز ‌ی‬ ‫سه‌رنج ‌ی خه‌ڵك ‌ی ڕاكێشاوه‌‪" ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫وایك������ردوو‌ه خه‌ڵك������ ‌ی منداڵه‌كانیان‬ ‫له‌قوتابخان‌ه ئه‌هلییه‌كان ناونوس بكه‌ن‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت ئه‌وانه‌یان ك‌ه بار ‌ی داراییان‬ ‫باش������ه‌"‪ .‬هه‌ر قوتابیه‌ك بۆس������اڵێك ‌ی‬ ‫خوێن������دن له‌قوتابیخان������‌ه ‌ی میدیا ‌ی‬ ‫كالسیك بخوێن ‌ێ پێویست‌ه ملیۆنێك‌و‬ ‫‪850‬هه‌زار دینار بدات به‌قوتابخانه‌كه‌‪،‬‬ ‫"سه‌ره‌ڕا ‌ی قوتابخانه‌ك‌ه به‌پاره‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫داخوازییه‌ك ‌ی زۆر له‌سه‌ر قوتابخانه‌ك‌ه‬ ‫هه‌یه‌"‪.‬‬

‫سێشه‌ممه‬

‫‪nmnmpress@yahoo.com‬‬

‫ژماره‪42 :‬‬

‫بەهۆی نوكتەوە‪ ،‬زاهیر جەالل روو‬ ‫لەگۆرانی وەردەگێڕێت‬

‫دەشن ‌ێ كلیپی كوردستان بەرهەم دێنێت‬ ‫هێمن قادر‬ ‫دوای ئەوەی دەشنێ‌ كلیپی مهناز بادینی وەك دوا پڕۆژەی باڵوكردەوە‪،‬‬ ‫بەنیازە پاش مانگێكی تر كلیپێك بۆكوردستان تۆمار بكات‪.‬‬ ‫لەو بارەیەوە دەش������نێ‌ له‌لێدوانێکدا بۆ نم نم ڕایگەیاند "دوای ئەو كارە‬ ‫نوێی������ەم‪ ،‬پاش مانگێكی تر كلیپێكی ترم هەیە كلیبێك بۆكوردس������تانە‪،‬‬ ‫دوای ئەوە سەرقاڵی ئەلبوومی ‪ 2011‬ئەبم"‪.‬‬ ‫سەبارەت بەوەی ئایا هەر بەو ستایلەو لەگەڵ هونەرمەند هەڵكەوت زاهیر‬ ‫ئەلبومی ‪ 2011‬بەرهەم دێنێت‪ ،‬دەش������ن ‌ێ جەخت������ی لەوە كردەوە كە بەو‬ ‫س������تایڵەو لەگەڵ هونەرمەند هەڵكەوت زاهی������ر بەردەوام دەبێت‪" ،‬هەتاكو‬ ‫ماوم لەگ������ەڵ هونەرمەند هەڵكەوت زاهیر ب������ەردەوام ئەبم‪ ،‬بێگومان هەر‬ ‫لەسەر ئەم ستایلەش بەردەوام ئەبم‪ ،‬چونكە ئەوە ستایلی منە"‪.‬‬ ‫ئەو هونەرمەندە ئاماژەی بەوەدا كە هەركەسەو بەجۆرە ستایلی خۆی كار‬ ‫ئەكات‪" ،‬منیش بەجۆرە س������تایلێك كاردەكەم كە ئەوە ‪ %100‬دەشن ‌ێ یە‪،‬‬ ‫بۆیە بێگومان لەسەر ستایلێك كاردەكەم تیایدا ئاسودەبم"‪.‬‬

‫هونەرمەن������د زاهی������ر جەالل كە لەئێس������تادا‬ ‫فەرمانبەر لەبواری پ������ەروەردەدا كار دەكات‪،‬‬ ‫لەهەر جێگەیەك������دا دەبینرێت پێیدەڵێن ئەوە‬ ‫زاهیر جەاللی نوكتەب������ازە‪ ،‬بەاڵم گێڕانەوەی‬ ‫نوكت������ە ب������ەالی هونەرمەن������دەوە هون������ەرە‌و‬ ‫گێڕان������ەوەی هونەری دەربڕین������ی دەوێت بۆ‬ ‫گەیاندنی بەكەسانی بەرامبەر‪.‬‬

‫هونەرمەن������دی ناوبراو ش������ادمانە بەوەی‬ ‫بەنوكتەب������از ن������اوی دەب������ەن‌و ئەوەش‬ ‫بەش������ەرەفێك ناودەب������ات ك������ە پێی������ان‬ ‫بەخش������یووە‌و خ������ۆی بەهونەرمەن������د‬ ‫دەزانێ������ت لەه������ەردوو ب������واری گۆرانی‬ ‫وتن‌و نوكتەبازی������دا‪ ،‬چونكە تام‌و چێژ‬ ‫لەه������ەردوو بوارەكەدا بەدی‬ ‫دەكات‪.‬‬ ‫ناوبراو لەباسكردنی‬ ‫ه������ۆكاری ئەوەی‬ ‫لەئەم������ڕۆدا كە‬ ‫زۆر گرنگ������ی‬ ‫بە نو كت������ە‬ ‫د ە د ا ت‬ ‫د ە با ت������ە و ە‬ ‫بۆئەوەی كە خۆی بەخاوەنی خەم‌و حەسرەت‌و‬ ‫داخ‌و هی������وا‌و ئاواتی خەڵكانی نیش������تمانەكەی‬ ‫دەزانێت‌و هەر چاوەڕوانە بۆخۆزگەكان‌و نایەتە‬ ‫دی‪ ،‬لەبەرئ������ەوە بەنوكتە‌و قس������ەی خۆش لەبیر‬ ‫خۆی‌و چ������واردەور‌و بینەرانی دەباتەوە‪ .‬لەبارەی‬ ‫ئەوەی زۆرتر لەرێی نوكتە‌و قس������ەی خۆش������ەوە‬ ‫چۆت������ە ناو خەڵكەوە‪ ،‬ئاماژەی بەوەدا كە كاتێك‬

‫‪9‬‬ ‫یادکردنه‌وه‌‬

‫کلیپ‬

‫‪2010 /9/28‬‬

‫بەناو بازاڕدا یاخ������ود بەناو فەرمانگەیەكی‬ ‫حوكمیدا دەڕوات دەم‌و چاوەكان دەبینێت‬ ‫هەموو بەڕووی������ەوە پێدەكەنن‪ ،‬بۆیە ئەویش‬ ‫بۆیان پێدەكەنێتەوە‪" ،‬بەوەدا دەزانم بێجگە‬ ‫لەهون������ەری گۆران������ی‌و نوان������دن توانیومە‬ ‫بەقسەی خۆش‌و نوكتە خۆم لەناو جەماوەردا‬ ‫ببینمەوە"‪.‬‬ ‫زاهیری هونەرمەند ئاماژە بەوە دەكات كاتێ‌‬ ‫كە نوكتەیەك دەبیس������تێ‌ یاخود دروس������ت‬ ‫دەبێت ئەو لەگێڕانەوەیدا هونەرییانە ترش‌و‬ ‫خوێیەكی چاكی دەكات‌و پاشان دەیگێڕتەوە‪،‬‬ ‫"نوكتەش هەیە ئینتاجی بەرهەمی كارگەی‬ ‫زاهیر جەاللن"‪ ،‬ه������اوكات لەبارەی دیارنەمانی‬ ‫لەبەرنام������ەی من جی������اوازم‪ ،‬زاهیر جەالل وتی‪:‬‬ ‫"بەپێ������ی پەیڕە‌و پرۆگرامی ئەو بەرنامەیە بەینا‌و‬ ‫بەین ئاڵوگۆڕ بەپێشكەشكار‌و لیژنەكان دەكرێت‬ ‫بۆ تام‌و چێژ‌و خۆش������ی‌و ناساندنی كەسانی تر‬ ‫لەو بەرنامەیەدا"‪ .‬لەگەڵ ئەوەی ناوبراو دەیەوێت‬ ‫هەمیشە خەندە بخاتە سەر لێوان‪ ،‬ئەخوازێ‌ كەس‬ ‫بەتوانجەوە نەڕوانێتە هونەر‌و هونەرمەندان‌و ڕێز‬ ‫لەهونەرمەن������د بگرن تا لەژیاندایە نەك كە مرد‬ ‫گوڵ بەرنە سەر گۆڕەكەی‪.‬‬

‫فیستیڤاڵی گوڵە مێخەك‬ ‫لەهەشتی مارسدا بۆ ژنان سازدەكرێت‬ ‫بەڕێوەبەرایەتی ش������انۆی س������لێمانی لەرۆژی هەشتی مارسدا فیس������تیڤاڵی گوڵە مێخەك بۆشانۆی‬ ‫مۆنۆدراما تایبەت بەژنان سازدەكات‪.‬‬ ‫فیستیڤاڵی گوڵە مێخەك سەرجەم تیپ‌و گروپە شانۆییەكان لەدەرەوەو ناوەوەی هەرێمی كوردستان‬ ‫ئاگادار دەكاتەوە‪ ،‬بەمەبەس������تی بەرز ڕاگرتنی تواناكانی ژنانی ش������انۆكارو گرنگیدان بەپێگەی ژن‬ ‫لەبواری هونەری ش������انۆدا لەناوەوەو دەرەوەی هەرێمی كوردستان‪ ،‬بەڕێوەبەرێتی هونەری شانۆ بەنیازە‬ ‫فیستیڤاڵێك بۆمۆنۆدراما لەشاری سلێمانی تایبەت لەهەشتی مارسدا بۆ ژنانی شانۆكار ساز دەكات‪.‬‬ ‫هونەرمەند بورهان غەفور بەڕێوەبەری بەرێوەبەرێتی هونەری شانۆ لەسلێمانی لەلێدوانێكیدا بۆ نم نم ئامانجی‬ ‫فیس������تیڤاڵەكەی روونكردەوە كە مەبەست لێی هاندان‌و كردنەوەی فەزای ژنە تاوەكو لەكۆمەڵگەیەكی مەدەنیدا سەلیقە‌و‬ ‫توانای خۆیان بخەنەڕوو‪.‬‬ ‫فیستیڤاڵی گوڵە مێخەك بەشداربووان ئاگادار دەكاتەوە‪ ،‬كە دەقی چاپكراوی شانۆییەكە یاخود ئەگەر كار بە دەق نەكرا ئەوا‬ ‫كورتەی شانۆییەكە‌و سی ڤی ئەكتەرو دەرهێنەر لەگەڵ بودجەی بەرهەم بنێرن بۆ سەرپەرشتیارانی فیستیڤاڵ‪ .‬بەدەر لەوەش‬ ‫دەبێت ماوەی نمایش لە (‪ )45‬خولەك تێپەر نەكات‌و گوتاری نمایش هەڵگری گوتاری ژیان‪ ،‬دۆستانەو مرۆڤدۆستانە بێ‌‪.‬‬ ‫بەجیاواز لەو مەرجانە مەرجی بەش������داربوون بۆ ئەو بەرهەمانەی كە لە دەرەوەی هەرێم بەش������دار دەبن نابێ‌ ستافەكەیان‬ ‫لە دوو كەس زیاتر بێ‌‪.‬‬ ‫ئەوەی فیستیڤاڵی (گوڵە مێخەك) لە فیستیڤاڵەكانی تر جیا دەكاتەوە ئەوەیە كە پێویستە دەرهێنەرو ئەكتەر ژن بێت‪‌.‬‬

‫فیلم‬

‫سەیدسادق زنجیرەیەك چاالكی‬ ‫بەخۆوە دەبینێت‬ ‫ئەنوەرحمەغەریب لەشارەزوور‬ ‫ناوەن������دی روناكبیری ش������ارەزوور بەهاوكاری بۆردی پش������تیوانی گەنجان‬ ‫ئەمڕۆ‌و ڕۆژانی دوایی لەهۆڵی وەلی دێوانەی سەیدسادق هەفتەیەك لەكاری‬ ‫ڕۆشنبیری‌و هونەریی ڕێكدەخات‪ .‬ئێوارەی ئەمڕۆ یەكەم ڕۆژی ئەو هەفتەیەیە‬ ‫كە بەئێوارە كۆڕێكی ش������یعر خوێندنەوە بۆهەریەك لەشاعیران بەهرە عەلی‪،‬‬ ‫یوس������ف عەبدواڵ‪ ،‬شەماڵ رەش������ید دەس������ت پێدەكات‌و لەڕۆژانی دوایشدا‬ ‫گفتوگۆیەك������ی كراوە بۆڕۆمانی حیكمەتی پیرانی مامۆس������تا عەبدولكەریم‬ ‫فەتاح سازدەكرێت‪.‬‬ ‫هەر لەدرێژەی ئەو هەفتەیەدا ڕۆژی پێنجش������ەممە پێش������انگایەكی شێوەكاری‬ ‫بۆهەر سێ ش������ێوەكار تریفە ئیبراهیم‪ ،‬س������ۆالف مارف‪ ،‬شیروان شەوكەت‬ ‫دەكاتەوە‌وە‪.‬‬ ‫ڕۆژی هەین������ی كە كۆت������ا رۆژی ئەو هەفت������ە ڕووناكبیریەیە چەند فیلمێك‬ ‫نمایش دەكرێن‪ .‬بەختیار حس������ەین ئەندامی ناوەندی ڕوناكبیری شارەزوور‬ ‫لەلێدوانێكیدا بۆ نم نم رایگەیاند كە ناوەندەكەیان بڕیاری داوە بەهاوكاری‬ ‫ئەو ڕێكخراوانە‪ ،‬بەردەوام بێت لەو جۆرە چاالكیە ڕۆش������نبیریانە‌و بڕیاروایە‬ ‫هەمان ناوەند لەئایندەیەكی نزیكدا پرۆژەیەكی رۆش������نبیری تر پێش������كەش‬ ‫بەرۆشنبیرانی سەیدسادق بكات‪.‬‬

‫حوسێن جیهانی‪ ،‬ژیانی الدێی كورد دەباتە ئەمەریكا‬ ‫حوس������ێن جیهانی بەكورت������ە فیلمی كوردی‬ ‫ژیانی الدێ دەچێتە سێیەمین فیستیڤاڵی فیلمە‬ ‫ئێرانییەكان لەئەمەریكا‪.‬‬ ‫كورت������ە فیلم������ی ژیان������ی الدێ لەهەرێم������ی‬ ‫كوردس������تان‪ ،‬چیرۆك������ی هونەرمەندی كورد‬ ‫س������ەیوان سەعیدیان دەگێڕێتەوە كە لەكۆلیژی‬ ‫هونەرە جوانەكانی كوردس������تان دەخوێنێت‌و‬ ‫بۆتەواوكردنی پ������رۆژەی زانكۆكەی دەیەوێت‬ ‫ژیانی ئاس������ایی گوندێكی كوردس������تان وێنە‬ ‫بگرێت‌و پاش������ان ئەو وێنانە بەش������ێوەی فۆتۆو‬ ‫ش������ێوەكاری ئامادە بكات‌و لەپێش������انگایەكدا‬ ‫لەهەمان گوند نمایش بكات‪.‬‬ ‫هونەرمەند حوسێن جیهانی ئێستا لەئوسترالیا‬ ‫دەژی‌و بەرەگەز فارسە‌و لەخاتوو تانیا رەئوف‬ ‫كە خەڵك������ی س������لێمانییە ژیانی هاوس������ەری‬ ‫پێكهێناوە‌و زۆربەی فیلمەكانی باس لەئازارو‬ ‫مەینەتیەكانی كورد دەكات‪.‬‬ ‫حوسێن جیهانی‪ ،‬لەلێدوانێكیدا بۆ نم نم وتی‪:‬‬ ‫"من فارس������م‪ ،‬كاریگەری ئازارەكانی كوردم‬ ‫لەسەرە‪ ،‬بۆیە فیلمی كوردی دەكەم"‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫سێشه‌ممه‬

‫‪2010 /9/28‬‬

‫ژماره‪42‌:‬‬

‫‪nmnmpress@yahoo.com‬‬

‫«تاخۆم منداڵم نه‌بوو‪ ،‬هه‌ستم نه‌كر ‌د‬ ‫به‌کوشتنی خه‌ڵكی منداڵه‌کانی هه‌تیوو ده‌كه‌ون»‬ ‫له‌چاوپێكه‌وتنێكدا له‌گه‌ڵ‬ ‫نم نم‪ ،‬حه‌مه‌ی حه‌مه‌سه‌عید‬ ‫به‌رپرسی مه‌ڵبه‌ندی‬ ‫شاره‌زوور‌و ئه‌ندامی‬ ‫سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی‪ ،‬باس‬ ‫له‌ ژیانی تایبه‌تی خۆی‬ ‫ده‌كات‌و ئه‌وه‌ ناشارێته‌و‌ه‬ ‫كه‌ له‌كاتی پێشمه‌رگایه‌تیدا‬ ‫خه‌ڵكیان كوشتووه‌ له‌سه‌ر‬ ‫خیانه‌ت كردن به‌كورد‌‪،‬‬ ‫«ئێستا خیانه‌تكاری‬ ‫واهه‌یه‌‪ ،‬كه‌ پێویسته‌ د‌ه‬ ‫جار بكوژرێنه‌وه‌ له‌چاو‬ ‫ئه‌و خیانه‌تكاره‌كانی ئه‌و‬ ‫سه‌رده‌مه‌دا‪ ،‬ده‌مانكوشتن»‪.‬‬

‫سازدانی‪ :‬شاخەوان مە‌حمود‬ ‫شاخه‌وان‪ :‬به‌منداڵی منداڵێكی‬ ‫چۆن بویت؟‬ ‫حه‌مه‌ی حه‌مه‌س������ه‌عید‪ :‬ئه‌وه‌نده‌ی‬ ‫به‌بی������رم دێت له‌ته‌مه‌نی ش������ه‌ش‬ ‫ساڵیدا به‌ره‌و ژورتر بووم‪ ،‬له‌الدێ‬ ‫بووین ته‌نها س������ێ م������اڵ بووین‬ ‫ئێمه‌و ماڵ������ی دوو مامم‪ ،‬له‌نێوان‬ ‫گون������دی سۆس������ه‌كان‌و پااڵنیای‬ ‫هه‌ورامان‪ ،‬من له‌گه‌ڵ خوش������ك‌و‬ ‫برا‌و ئامۆزاكانم هه‌میشه‌ پێكه‌وه‌‬ ‫بووی������ن‪ ،‬هه‌تا چوین������ه‌ مه‌كته‌ب‬ ‫له‌گه‌ڵ خێزانه‌كانماندا خه‌ریكی‬ ‫باخداری‌و ئاژه‌ڵ داری بووین‪.‬‬ ‫شاخه‌وان‪ :‬له‌سه‌ره‌تا كه‌ چویته‌‬ ‫قوتابخانه‌ نه‌ترسایت؟‬ ‫حه‌م������ه‌ی حه‌مه‌س������ه‌عید‪ :‬م������ن‬ ‫س������اڵی ‪ 1967‬چوومه‌ قوتابخانه‌‬ ‫له‌گوندێكی سۆس������ه‌كان‪ ،‬چونكه‌‬ ‫گونده‌كه‌ی خۆم������ان قوتابخانه‌ی‬ ‫تێ������دا نه‌ب������وو‪ ،‬س������ه‌ره‌تا زۆر‬ ‫ده‌ترساین به‌تایبه‌تی له‌مندااڵنی‬ ‫گونده‌كه‌ی تر‌و له‌مامۆستاكانیش‬ ‫ل������ه‌و (دارا‌و دار)ی ك������ه‌ ده‌مان‬ ‫خوێند‪ ،‬مامۆس������تا وتی له‌ماڵه‌وه‌‬ ‫بینوس������نه‌وه‌‪ ،‬ئێمه‌ش له‌به‌رئه‌وه‌ی‬ ‫له‌ماڵه‌وه‌ كه‌س������ی خوێنده‌وارمان‬ ‫نه‌بوو‪ ،‬نه‌مان زانی چۆن وانه‌كه‌‬ ‫بنوس������ینه‌وه‌‪ ،‬ته‌نه������ا خه‌تم������ان‬ ‫ده‌كیشا‌و الپه‌ڕه‌كه‌مان به‌و شێوه‌یه‌‬ ‫پڕ ده‌ك������رده‌وه‌‪ ،‬بۆ ڕۆژی دواتر‬ ‫مامۆستا شێركۆ مه‌هدی ده‌ستی‬ ‫گرتین‌و فێری نوسنی كردین‪.‬‬ ‫شاخه‌وان‪ :‬قه‌ت لێیان داوی یان‬ ‫سه‌ریان شكاندبێت؟‬ ‫حه‌م������ه‌ی حه‌مه‌س������ه‌عید‪ :‬نه‌خێر‪،‬‬ ‫به‌اڵم جارێك پێش ئه‌وه‌ی بچمه‌‬ ‫قوتابخانه‌‪ ،‬كچه‌كانی مامم منیان‬ ‫له‌گه‌ڵ خۆی������ان بردبوو بۆ به‌رخ‬ ‫به‌خێو ك������ردن‪ ،‬له‌نزیك ئاوێك‬ ‫م������ن خه‌ریكی یاری بووم‪ ،‬ئه‌وان‬ ‫ڕۆش������تن چه‌ن������د بانگیان كردم‬ ‫نه‌چ������ووم‪ ،‬بۆیه‌ یه‌كێ������ك له‌كچه‌‬ ‫مامه‌كان������م گه‌ڕایه‌وه‌‌و له‌ترس������ی‬ ‫ئ������ه‌وه‌ی نه‌مگرێ������ت ڕامكرد تا‬ ‫له‌شوێنێكی به‌رز كه‌وتمه‌ خواره‌وه‌‪،‬‬ ‫تائێستاش نیشانه‌ی ئه‌و ڕووداوه‌م‬ ‫پێوه‌ دی������اره‌‪ .‬جارێكی تر له‌پۆلی‬ ‫دوو بووم له‌گه‌ڵ دراوسێیه‌كمان‬ ‫الی ئاژه‌ڵه‌كان بووین هاوڕێكه‌م‬ ‫ش������اره‌ زه‌رده‌واڵ������ه‌ی وروژاند‌و‬ ‫زیاتر له‌ش������ه‌ش دانه‌ پێوه‌یاندام‬ ‫هه‌ر ب������ه‌و هۆیه‌ش������ه‌وه‌ چاوم بۆ‬ ‫چه‌ند ڕۆژێك ئاوسا‌و نه‌متوانی‬ ‫بچمه‌وه‌ بۆ قوتابخانه‌‪.‬‬

‫شاخه‌وان‪ :‬منداڵێكی بزێوبوویت‬ ‫یان هێمن؟‬ ‫حه‌م������ه‌ی حه‌مه‌س������ه‌عید‪ :‬ن������ه‌زۆر‬ ‫هاربوون ن������ه‌زۆر فه‌قیریش زیاتر‬ ‫گوێگری دای������ك‌و باوك‌و باپیره‌م‬ ‫بووم‪ ،‬پێش ئه‌وه‌ی بچم‌ه قوتابخان‌ه‬ ‫باپی������ره‌م له‌گه‌ڵ ب������را‌و ئامۆزاكانم‬ ‫ده‌رسی قورئانی پێده‌وتین‌و باسی‬ ‫قه‌ب������رو ڕۆژی دوای بۆ ده‌كردین‪،‬‬ ‫له‌ترسی ئه‌وان‌ه شه‌وان خه‌ومان لێن‌ه‬ ‫ده‌كه‌وت‪ ،‬به‌اڵم من ل������ه‌وان زیاتر‬ ‫گوێڕایه‌ڵی ب������ووم‌و زیاتر خه‌ریكی‬ ‫ئیش‌وكار بووین‪.‬‬ ‫شاخه‌وان‪ :‬به‌زۆر ئه‌و كارانه‌یان‬ ‫پێده‌كردن یان خۆتان حه‌زتان‬ ‫ده‌كرد؟‬ ‫حه‌مه‌ی حه‌مه‌س������ه‌عید‪ :‬له‌منداڵیدا‬ ‫حه‌زمان ده‌ك������رد‪ ،‬به‌اڵم ك‌ه گه‌وره‌‬ ‫بووین خۆم������ان له‌ئیش ده‌دزیه‌وه‌‌و‬ ‫هه‌ن������دێ ج������ار فێڵم������ان ده‌كرد‬ ‫كتێبم������ان ده‌گرت به‌ده‌س������مانه‌و‌ه‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی بڵێن س������ه‌عی ده‌كه‌ین‌و‬ ‫كارمان پێنه‌كه‌ن‪ ،‬كاتێك سه‌ریان‬ ‫به‌رز ده‌ك������رده‌و‌ه ئێم‌ه س������ه‌رمان‬ ‫ده‌خست‌ه سه‌ر كتێبه‌كه‌‪.‬‬ ‫شاخه‌وان‪ :‬ئه‌ی له‌گه‌نجێتیدا چۆن‬ ‫بوویت؟‬ ‫حه‌م������ه‌ی حه‌مه‌س������ه‌عید‪ :‬گه‌نجێتی‬ ‫من كورته‌‪ ،‬ك‌ه ڕووداوه‌كه‌ی ساڵی‬ ‫‪ 1975‬روی������دا ئێم‌ه زۆر حه‌زمان‬ ‫ك������رد‪ ،‬چونك������‌ه چه‌ن������د ڕۆژێك‬ ‫ده‌وامی خوێندنگ������‌ه نه‌بوو‪ ،‬دوای‬ ‫ئه‌وه‌ی حكومه‌ت گه‌ڕایه‌و‌ه ده‌س������تی‬ ‫ك������رد به‌خه‌ڵ������ك گرت������ن‪ ،‬ئینجا‬ ‫هه‌س������تمان كرد ئه‌م‌ه داگیركه‌ره‌و‬ ‫هه‌ستی نیش������تمان په‌روه‌ریمان له‌ال‬ ‫دروس������ت بوو‪ ،‬هه‌روه‌ها ش������عری‬ ‫قان������ع‌و وته‌ی هه‌ندێ كه‌س������ایه‌تی‬ ‫كاریگه‌ری له‌سه‌رمان هه‌بوو‪.‬‬ ‫یه‌كه‌م جار جه‌عفه‌ری حاجی عول‌ه‬ ‫كادیری كۆمه‌له‌بوو ئه‌و منی ته‌نزیم‬ ‫كرد‪ ،‬كاتێك س������ه‌ره‌تای س������اڵی‬ ‫‪ 1976‬ك‌ه پێش������مه‌رگ‌ه دروس������ت‬ ‫بوو به‌هۆی ئ������ه‌وه‌ی ماڵمان له‌الدێ‬ ‫ب������وو‪ ،‬چه‌ند جارێك پێش������مه‌رگ‌ه‬ ‫هات‌ه ماڵمان‌و له‌وه‌و‌ه ده‌ستمان دای‌ه‬ ‫كاری سیاسی‪ ،‬گه‌نجێتی من له‌گه‌ڵ‬ ‫ئی������ش‌و كاری حزبی������دا تێكه‌اڵو‬ ‫بوو به‌سیاس������ه‌ت ده‌س������تی پێكرد‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌ند‌ه به‌نهێن������ی كارم كرد‪،‬‬ ‫به‌اڵم زوو ئاش������كرا بووم‌و چه‌ند‬ ‫جارێك گیرام جارێك ك‌ه له‌پۆلی‬ ‫سێیه‌می ناوه‌ندی بووم‪ ،‬ئه‌منه‌كان‬ ‫هاتن‌ه خوێندنگا ب������ۆم‪ ،‬به‌ڕێوبه‌ر‌و‬ ‫كارگوزاره‌ك������‌ه یارمه‌تیان������دام بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی ڕابكه‌م ب������ۆ چه‌ند ڕۆژێك‬ ‫خۆم ش������ارده‌وه‌‪ ،‬چونك‌ه نه‌مویست‬ ‫بێ پرس������ی ماڵه‌وه‌ ببم‌ه پێشمه‌رگه‌‪،‬‬ ‫پاشان له‌گه‌ڵ حه‌م‌ه كه‌ره‌م عه‌بدواڵ‌و‬

‫ئه‌وانه‌ی ئه‌و‬ ‫سه‌رده‌مه‌‬ ‫كوشتومانن له‌سه‌ر‬ ‫خیانه‌ت‪ ،‬له‌چاو‬ ‫خیانه‌تكاره‌كانی‬ ‫ئێستادا ده‌بێت ئه‌مان‬ ‫‪ 10‬جار بكوژرێنه‌وه‌‬

‫حیكم������ه‌ت چوین‌ه ش������اخ‪ ،‬من الی‬ ‫مه‌فره‌زه‌یه‌ك بووم ك‌ه شێخ عه‌لی‌و‬ ‫حامیدی حاجی عه‌لی‌و محه‌مه‌دی‬ ‫حاجی مه‌حمود تێدا بوو‪.‬‬

‫خۆم ئه‌م چه‌كان������ه‌م به‌كار هێناوه‌‬ ‫(دۆش������كه‌‪ ،‬ب������ی كه‌ی س������ی‪ ،‬ئاڕ‬ ‫بی ج������ی‪ ،‬كاڵش������ینكۆف‪ ،‬بڕنه‌و‬ ‫سه‌نینۆف‪ ،‬ڕومانه‌‪ ،‬قه‌ناس)‪.‬‬

‫شاخه‌وان‪ :‬ژیانی پێشمه‌رگایه‌تی بۆ‬ ‫تۆ ناره‌حه‌ت نه‌بوو؟‬ ‫حه‌مه‌ی حه‌مه‌س������ه‌عید‪ :‬من له‌الدێ‬ ‫ژیابووم زۆر ئاس������ان ب������وو بۆم‪،‬‬ ‫چونك‌ه باوكیشم ڕاوچی بوو فێری‬ ‫ڕاوشكاری كردبووین‪ ،‬بۆی‌ه نیشان‌ه‬ ‫ش������كێنێكی باش ب������ووم ئه‌وه‌یان‬ ‫زۆر پێخۆش������بوو له‌ڕۆشتنیش������دا‬ ‫هیچ مان������دوو نه‌بووم‌و هه‌میش������‌ه‬ ‫له‌پێشه‌و‌ه بووم‪ ،‬كۆڵه‌بارو خواردنی‬ ‫مه‌فره‌زه‌ك������‌ه هه‌م������ووی به‌من بوو‪،‬‬ ‫چونك‌ه حه‌زم زۆر له‌كاركردن بوو‪.‬‬ ‫كاتێك مه‌ال به‌ختیار هه‌ڵسوكه‌وتی‬ ‫من������ی بینی كردمی به‌به‌رپرس������ی‬ ‫ئی������داری پێش������مه‌رگه‌كان‌و دواتر‬ ‫بووم‌ه به‌رپرس������ی مه‌فره‌زه‌و پاشان‬ ‫جێگ������ری ك������ه‌رت‌و به‌رپرس������ی‬ ‫كه‌رت‌و جێگری تیپ‌و فه‌رمانده‌ی‬ ‫فه‌رمانده‌ی تائێس������تا ك‌ه ئه‌ندامی‬ ‫سه‌ركردایه‌تم‪.‬‬

‫شاخه‌وان‪ :‬ئاواتت به‌وه‌ خواسته‌و‌ه‬ ‫كه‌ چه‌كی گه‌وره‌ترت پێبێت یان‬ ‫چه‌كێك له‌وانه‌ی دوژمن وه‌ك‬ ‫ده‌بابه‌؟‬ ‫حه‌مه‌ی حه‌مه‌س������ه‌عید‪ :‬ئه‌وه‌ی كه‌‬ ‫دوژمن به‌كاری ده‌هێنا وه‌ك ده‌بابه‌و‬ ‫زیل‌و ئه‌و شتانه‌‪ ،‬به‌كه‌ڵكی شوێنی‬ ‫ئێمه‌ نه‌ده‌هات‪ ،‬بۆیه‌ بیرم له‌ش������تی‬ ‫وا نه‌كردۆته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ساڵی ‪1983‬‬ ‫كاتێ ڕێكه‌وت������ن بوو كه‌ ده‌هاتینه‌‬ ‫خواره‌وه‌ له‌شاخ‌و سه‌ربازگه‌كانمان‬ ‫بینی ئینجا ده‌ترساین‌و ده‌مانگوت‪،‬‬ ‫ئێمه‌ شه‌ڕمان له‌گه‌ڵ‌ چی كردووه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم بیرو باوه‌ڕی ئه‌و س������ه‌رده‌مه‌‬ ‫وابوو كه‌ ده‌بێت له‌هیچ نه‌ترسیت‪.‬‬ ‫جارێك له‌گوندی ه������اوار كاك‬ ‫ش������ێخ عه‌ل������ی به‌رپرس������مان بوو‪،‬‬ ‫هه‌واڵ������ی ئ������ه‌وه‌ی داینێ كه‌ چۆن‬ ‫مه‌فره‌زه‌یه‌كمان ش������ه‌هید كراون‌و‬ ‫ڕاكیش������راون ب������ه‌دوای زیل������ی‬ ‫حكومه‌تدا‪ ،‬بۆیه‌ منیش به‌ئاواته‌وه‌‬ ‫بووم ڕۆژێك به‌دوای ئه‌و زیالنه‌دا‬ ‫به‌ش������ه‌هید كراوی ڕامبكێش������ن‌و‬ ‫ه������اوڕێ‌و هاوپۆله‌كان������م بمبینن‬ ‫له‌شه‌قامه‌كاندا‪.‬‬

‫شاخه‌وان‪ :‬له‌سه‌رده‌می‬ ‫پێشمه‌رگایه‌تیدا زۆر ته‌قه‌ت‬ ‫كردووه‌؟‬ ‫حه‌مه‌ی حه‌مه‌س������ه‌عید‪ :‬له‌س������اڵی‬ ‫‪ 1980-1977‬ش������ه‌ڕی پارت������ی‬ ‫زانیمان ده‌كرد‪ ،‬خۆمان شوێنمان‬ ‫دیاری ده‌ك������رد تابچین له‌دوژمن‬ ‫بده‌ین‪ ،‬یان خۆمان حه‌ش������ار ده‌دا‬ ‫الی ئ������اوه‌كان كاتێك عه‌س������كه‌ر‬ ‫ده‌ه������ات ب������ۆ ئ������او خواردن������ه‌وه‌‬ ‫ده‌مانكوش������ت‌و چه‌كه‌كه‌یم������ان‬ ‫ده‌برد یان ده‌هاتینه‌ ناو ش������ار بۆ‬ ‫كوشتنی به‌عس������یه‌كان‪ ،‬ئه‌وانه‌ی‬ ‫ئه‌و س������ه‌رده‌مه‌ كوشتومانن ئه‌گه‌ر‬ ‫ئێستا بێت هه‌رگیز نایان كوژین‪،‬‬ ‫چونكه‌ هه‌ندێ كه‌سمان كوشتووه‌‬ ‫له‌س������ه‌ر ئه‌وه‌ی عه‌ره‌ب������ی زانیوه‌و‬ ‫ڕێنمایی به‌عسی كردووه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫بۆ چاو ترس������اندن ب������وو‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫خیانه‌ت������ی ئه‌و س������ه‌رده‌مه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ئێس������تا به‌راورد بكه‌ی������ن زه‌وی‌‌و‬ ‫ئاس������مانی فه‌رقه‌‪ ،‬ئێستا خیانه‌ت‬ ‫زۆر زیاتر بووه‌ هه‌ندێ به‌رپرس‬ ‫هه‌یه‌ ئه‌گه‌ر له‌گ������ه‌ڵ ئه‌وانه‌ی ئه‌و‬ ‫س������ه‌رده‌مه‌ كوش������تومانن له‌سه‌ر‬ ‫خیانه‌ت‪ ،‬له‌چ������او خیانه‌تكاره‌كانی‬ ‫ئێس������تادا ده‌بێت ئه‌مان ‪ 10‬جار‬ ‫بكوژرێن������ه‌وه‌‪ ،‬ئ������ه‌و كات������ه‌ هیچم‬ ‫له‌باره‌ی ماف������ی مرۆڤه‌وه‌ نه‌ده‌زانی‬ ‫تاخۆم منداڵم نه‌بوو هه‌ستم نه‌كرد‬ ‫كه‌ به‌كوشتنی خه‌ڵکی منداڵه‌کانی ‬ ‫هه‌تی������وو ده‌كه‌ون‪ ،‬ئێس������تا ئه‌گه‌ر‬ ‫كه‌س������ێك چه‌ند خیان������ه‌ت بكات‬ ‫ده‌ستم تێیناچێت بیكوژم‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫به‌خه‌ویش بمبینیایه‌ س������ه‌رده‌مێكی‬ ‫وه‌كو ئێستا دێته‌ پێشوه‌ كه‌ باش‌و‬ ‫خراپ تێكه‌ڵ ده‌بێت‪ ،‬به‌ش������ێكی‬ ‫زۆری خراپه‌كانیش ده‌بنه‌ به‌رپرس‬ ‫ڕه‌نگه‌ شێت بوومایه‌‪.‬‬ ‫شاخه‌وان‪ :‬له‌كاتی پێشمه‌رگایه‌تیدا‬ ‫چه‌ند جۆر چه‌كت به‌كار هێناوه‌؟‬ ‫حه‌مه‌ی حه‌مه‌سه‌عید‪ :‬له‌چه‌ند ڕۆژی‬ ‫یه‌كه‌مدا بڕنه‌وێكی������ان پێدام كه‌‬ ‫هیچم توش نه‌بوو ته‌قه‌م پێ نه‌كرد‪،‬‬ ‫پاشان خۆم چه‌كی كاڵشنكۆف‌و‬ ‫ده‌مانچه‌م هه‌ب������وو له‌ماڵه‌وه‌ هێنام‪،‬‬ ‫له‌و س������ه‌رده‌مه‌دا كه‌س ده‌مانچه‌ی‬ ‫نه‌بوو ئه‌وه‌ی ئێمه‌ش هی شۆرشی‬ ‫پێش������ووی باوكم بوو پێیدام‪ ،‬له‌و‬ ‫سه‌رده‌مه‌دا به‌پێی شوێنی شه‌ڕه‌كه‌‬ ‫چه‌كمان به‌كار هێن������اوه‌‪ ،‬هه‌ندێ‬ ‫ش������وێن پێویس������تی به‌بڕنه‌و بووه‌‬ ‫یان به‌نارنج������ۆك‪( .‬به‌پێكه‌نینه‌وه‌)‬

‫شاخه‌وان‪ :‬كاتێك له‌شاخ بوویت‪،‬‬ ‫قه‌ت حه‌زت ئه‌كرد كه‌سیاتییه‌كی‬ ‫وه‌ك مام جه‌الل ببینیت‌و‬ ‫بتناسێت؟‬ ‫حه‌مه‌ی حه‌مه‌س������ه‌عید‪ :‬مام جه‌الل‬ ‫له‌ساڵی ‪ 1977‬ئه‌ناسم له‌ناوزه‌نگ‬ ‫زۆر ح������ه‌زم ئه‌كرد م������ام جه‌الل‬ ‫بمناس������ێت‪ ،‬چه‌ندی������ن كۆس������پی‬ ‫پێش������مه‌رگایه‌تی بارودۆخ������ی ئه‌و‬ ‫كات������ه‌ ڕێگه‌ی������ان ن������ه‌داوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هه‌وڵ������م داوه‌ كه‌ له‌رێگ������ه‌ی كاره‌‬ ‫باش������ه‌كانمه‌وه‌ بمناس������ێت‪ ،‬حه‌زم‬ ‫ده‌كرد جێی س������ه‌رنج ب������م بۆیه‌‬ ‫هه‌میشه‌ باس������م بكه‌ن‌و ده‌مویست‬ ‫پله‌پله‌ بچمه‌ پێش������ه‌وه‌‌و قه‌ت بیرم‬ ‫له‌وه‌ نه‌كردوه‌ته‌وه‌ په‌ڵپ بۆ شتێك‬ ‫بگرم‪ ،‬زۆربه‌ی هاوڕێكانیش������مان‬ ‫له‌مه‌كتبی سیاسی‌و سه‌ركردایه‌تی‬ ‫ناس������راوبوون‪ ،‬له‌ب������ه‌ر ئازایه‌تی‌و‬ ‫دڵسۆزیم داوایان لێكردم كه‌رتێكی‬ ‫تایبه‌ت به‌خۆم دروست بكه‌م‪.‬‬ ‫كاتێ������ك كه‌رته‌كه‌م دروس������تكرد‬ ‫‪ 60‬كه‌س بووین‌و ته‌نها ش������ه‌ش‬ ‫چه‌كمان هه‌بوو به‌چاالكی خۆمان‪،‬‬ ‫له‌ماوه‌یه‌كی كورتدا ‪ 56‬چه‌كم بۆ‬ ‫كه‌سه‌كانی تر په‌یدا كرد‪ ،‬هه‌میشه‌‬ ‫كه‌رته‌ك������ه‌م‌و تیپه‌ك������ه‌م زۆرترین‬ ‫مه‌فره‌زه‌ی هه‌بووه‌‪ ،‬زۆربه‌شی گه‌نج‬ ‫خوێنداوه‌ر بوون له‌یاداشته‌كانیش‬ ‫ده‌ینوسمه‌وه‌‌و لیستی پێشمه‌گه‌كانم‬ ‫هه‌موو هه‌یه‌‪ ،‬كه‌ كێ بوون‌و خه‌ڵكی‬ ‫كوێ بوون‪.‬‬ ‫شاخه‌وان‪ :‬تاساڵی چه‌ند له‌ده‌ره‌وه‌‬ ‫بویت؟‬ ‫حه‌م������ه‌ی حه‌مه‌س������ه‌عید‪ :‬كاتێك‬ ‫چووم������ه‌ ده‌ره‌وه‌ تاس������اڵی ‪1991‬‬ ‫له‌ڕاپه‌ڕیندا هاتومه‌ته‌وه‌ ناو شار‌و‬ ‫له‌كات������ی ڕاپه‌ڕین������دا م������ن له‌ناو‬ ‫ش������اربووم تاس������اڵی ‪ 1997‬له‌ناو‬ ‫پێشمه‌رگه‌و شه‌ڕدا بووم‪ ،‬به‌اڵم له‌و‬ ‫س������اڵه‌دا به‌فه‌رمانێكی مام جه‌الل‬ ‫له‌ناو پێشمه‌رگه‌ نه‌مام‌و هاتمه‌ ناو‬ ‫كارو ب������اری سیاس������ی‌و حزبیه‌وه‌‬ ‫خه‌ریك������ی ڕێكخس������تنی حزبیم‬ ‫له‌مه‌ڵبه‌ند‌و كۆمیته‌‪.‬‬ ‫شاخه‌وان‪ :‬تائێستا سوڵحی‬ ‫عه‌شایه‌ریت كردووه‌؟‬

‫حه‌مه‌ی حه‌مه‌س������ه‌عید‪ :‬له‌زۆربه‌ی‬ ‫كێشه‌كاندا ده‌ورم هه‌بوو‌ه به‌شداریم‬ ‫له‌چا‌ره‌سه‌ره‌كاندا كردووه‌‪ ،‬هه‌وڵم‬ ‫داو‌ه ئ������ه‌وه‌ی كاری بكه‌وێت������‌ه الم‬ ‫ب������ۆی جێبه‌جێ بك������ه‌م‪ ،‬دوو برام‬ ‫بۆت‌ه قوربانی‌و زۆربه‌ی كه‌سه‌كانی‬ ‫ئه‌م ناوچه‌ی‌ه به‌شداری پرسه‌كه‌یان‬ ‫كردووه‌‪ ،‬كاتێك كه‌سێك كێشه‌ی‬ ‫ده‌بێت م������ن خۆم ده‌چم به‌ده‌نگێوه‌‪،‬‬ ‫چونك������‌ه كاری ئ������ه‌م حیزبایه‌تی‬ ‫ئه‌م س������ه‌رده‌م‌ه ئه‌وه‌ی������‌ه ك‌ه خه‌ڵك‬ ‫له‌ده‌وه‌ری خۆت كۆبكه‌یته‌و‌ه چونك‌ه‬ ‫پێویستیت به‌ده‌نگی ده‌نگده‌ران‌ه بۆ‬ ‫كاروباری حزبه‌كه‌ت‪.‬‬ ‫شاخه‌وان‪ :‬چه‌ند خوشك‌و برات‬ ‫هه‌یه‌؟‬ ‫حه‌مه‌ی حه‌مه‌س������ه‌عید‪ :‬ئێم‌ه شه‌ش‬ ‫براو سێ خوشك بووین‪ ،‬كاتێك‬ ‫باوكم هات‌ه ش������اخ س������اڵی ‪1978‬‬ ‫براو خوشكه‌كانم هه‌مویان منداڵ‬ ‫بوون به‌و هۆیه‌ش������ه‌و‌ه زۆر توشی‬ ‫كێش‌ه ئه‌بوین به‌تایبه‌تی له‌كاتێكدا‬ ‫له‌الیه‌ن سوپاو‌ه هێرشمان ده‌كرایه‌‬ ‫سه‌ر‪ ،‬دوای چه‌ند ساڵێك هادی‌و‬ ‫مه‌هدی ب������رام بوون‌ه پێش������مه‌رگ‌ه‬ ‫براو خوش������كه‌كانی ترم له‌دێیه‌كی‬ ‫ئێران له‌گه‌ڵ دایكم مانه‌وه‌‪ .‬ئێس������تا‬ ‫ش������یروانی ب������رام‌و كه‌مئه‌ندام������ه‌‪،‬‬ ‫هادی‌و ئیقبالی برام پێش������مه‌رگه‌ی‬ ‫خان‌ه نشینن‪ ،‬مه‌هدی براشم ساڵی‬ ‫پار ش������ه‌هید بوو كۆساریش ساڵی‬ ‫‪ 1996‬شه‌هید بووه‌‪.‬‬ ‫ئێستا ده‌مه‌وێت بۆ ساڵیادی مه‌هدی‬ ‫برام كتێك بنووس������م به‌ناونیشانی‬ ‫(پیاوێك له‌لوتك������ه‌ی مه‌ردایه‌تیدا)‬ ‫كه‌ب������اس له‌ژیانی پێش������مه‌رگایه‌تی‬ ‫ده‌كات‪ .‬دوو خوش������كم ش������وی‬ ‫كردووه‌و یه‌كێكی������ان مێرده‌كه‌ی‬ ‫شه‌هید بووه‌‪ ،‬خوشكێكیشم ئێستا‬ ‫له‌گه‌ڵ دایك‌و باوكمدا ده‌ژی‪.‬‬ ‫شاخه‌وان‪ :‬چۆن ده‌ستت به‌كاری‬ ‫نوسین‌و وه‌رگێڕان كرد؟‬ ‫حه‌م������ه‌ی حه‌مه‌س������ه‌عید‪ :‬ه������ه‌ر‬ ‫له‌س������ه‌رده‌می خوێندن������ه‌و‌ه حه‌زم‬ ‫له‌نوسین بووه‌‪ ،‬پاش ئه‌وه‌شی به‌هۆی‬ ‫چون‌ه ش������اخ وازم له‌خوێندن هێنا‪،‬‬ ‫هه‌ر له‌سه‌ره‌تای شاخه‌و‌ه ده‌فته‌رێكم‬ ‫په‌یدا كردو یاداش������ته‌كانی خۆمم‬ ‫هه‌مووی ئه‌نووس������یه‌وه‌‪ .‬پاش چه‌ند‬ ‫ڕۆژێك به‌رپرس������ی كه‌رته‌كه‌مان‬ ‫بانگی كردم وتی ئه‌م‌ه ئیش������ێكی‬ ‫باش نیی‌ه ئه‌م‌ه زانیاری‌ه بۆ دوژمن‬ ‫ئه‌گه‌ر تۆ بگیرێت‪ ،‬بۆی‌ه ده‌فته‌ره‌كه‌م‬ ‫داێ‌و وتم ئیتر نانوسم‪.‬‬ ‫پاش������ان له‌س������اڵی ‪ 1980‬ده‌ستم‬ ‫كرده‌و‌ه به‌نوس������ینی یاداشته‌كانم‪،‬‬ ‫پ������اش ڕوخان������ی ش������ا ماوه‌یه‌ك‬ ‫له‌گ������ه‌ڵ الیه‌نێك������ی ئێرانی بووم‌و‬ ‫به‌م������ه‌ش كه‌مێك فێری فارس������ی‬ ‫ب������ووم‪ ،‬هه‌روه‌ها پ������اش ئه‌نفال‌و‬ ‫كیمیاوی ك������‌ه چووم������ه‌و‌ه ئێران‬ ‫كه‌ڵكم له‌و‌كاته‌ وه‌رگرت‌و ده‌س������تم‬ ‫ك������رد به‌خوێندن������ه‌وه‌ی كتێب������ی‬ ‫فارسی به‌تایبه‌تی كتێبی مێژووی‬ ‫پ������اش ڕاپه‌ڕی������ن ك������‌ه گه‌ڕاینه‌وه‌‬ ‫كتێبخانه‌یه‌كی خۆمم داناو به‌شێكی‬ ‫كتێبه‌كان������ی ئێرانیش������م هێنایه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌گه‌ڵ س������وتانی دێی هاوار‌ه كۆن‬ ‫هه‌موو یاداش������ت‌و بیره‌وه‌ریه‌كانی‬ ‫ساڵی ‪ 1998-1988‬سوتان‪.‬‬ ‫دوای ئه‌وه‌ی وازم له‌پێشمه‌رگایه‌تی‬ ‫هێن������او هاتم‌ه كاری ڕێخس������تنه‌و‌ه‬ ‫چه‌ندین كتێبم وه‌رگێڕا به‌تایبه‌تی‬ ‫ئه‌وان������ه‌ی ك‌ه بۆ خه‌ڵكی سیاس������ی‬ ‫گرن������گ ب������وون وه‌ك (ته‌یموری‬ ‫له‌نگ‪ ،‬گه‌ڕانه‌و‌ه بۆ س������ه‌ره‌تاكانی‬ ‫ئیس���ل��ام‪ ،‬چیا نشینانی زاگرۆس‪،‬‬ ‫حه‌سه‌ن سه‌باح)‪.‬‬

‫حه‌مه‌ی‬ ‫حه‌مه‌سه‌عید‪:‬‬ ‫ك ‌ه گه‌ور‌ه بووین‬ ‫خۆمان له‌ئیش‬ ‫ده‌دزیه‌وه‌‌و هه‌ندێ‬ ‫جار فێڵمان ده‌كرد‬ ‫كتێبمان ده‌گرت‬ ‫به‌ده‌سمانه‌وه‌‬

‫شاخه‌وان‪ :‬هه‌ندێ كه‌س ده‌ڵێن ئه‌و‬ ‫كتێبه‌گه‌ورانه‌ خۆی وه‌رینه‌گێڕاوه‌‬ ‫وه‌اڵمت بۆ ئه‌وانه‌ چییه‌؟‬ ‫حه‌مه‌ی حه‌مه‌سه‌عید‪( :‬به‌پێكه‌نینه‌وه‌)‬ ‫باوه‌ڕ ناكه‌م كه‌س������ێكی ڕۆش������نبیر‌و‬ ‫خوێن������ه‌وار ش������تی وا بڵێت! كه‌س‬ ‫بابه‌تێك������ی خ������ۆی به‌ناوی كه‌س������ی‬ ‫تره‌وه‌ ب���ڵ��او ناكاته‌وه‌‪ ،‬بۆ ماوه‌ی ‪12‬‬ ‫س������اڵ ڕۆژانه‌ چه‌ند كاتم هه‌بوبێت‬ ‫كاری وه‌ڕگێڕان������م ك������ردووه‌ هه‌موو‬ ‫شه‌وێكیش زیاد له‌سێ سه‌عات كاری‬ ‫وه‌رگێڕانم كردووه‌‪ ،‬من وه‌رگێڕانی‬ ‫ووش������ه‌یی ناكه‌م ده‌مه‌وێ������ت بیرۆكه‌‬ ‫بگه‌یه‌نم‪ ،‬س������ه‌ره‌تا دوو جار كتێبه‌كه‌‬ ‫ده‌خوێنمه‌وه‌ پاشان به‌ش به‌ش ئه‌وه‌ی‬ ‫تێیده‌گه‌م ده‌ینوسمه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وانه‌ش������ی هاوكاری ك������ردووم بۆ‬ ‫وه‌رگێران‪ ،‬كه‌یوان������ی ئازاده‌ ڕه‌ش‌و‬ ‫ش������وان ئه‌حمه‌د‌و ڕه‌ئ������وف بێگه‌رد‌و‬ ‫كاك نه‌وش������یروان مس������ته‌فا‌و زۆر‬ ‫كه‌سایه‌تی تر بوون‪.‬‬ ‫شاخه‌وان‪ :‬كه‌ی ژیانی هاوسه‌ریت‬ ‫پێكهێنا؟‬ ‫حه‌مه‌ی حه‌مه‌س������ه‌عید‪ :‬ساڵی ‪1983‬‬ ‫له‌كاتی ئاگربه‌ستی یه‌كێتی‌و حكومه‌تی‬ ‫به‌عسدا داوای كچێكی خزمی خۆمانم‬ ‫كرد‌و به‌ڵێنیاندا بمده‌نێ‪ ،‬به‌اڵم ش������ه‌ڕ‬ ‫ده‌ستی پێكرده‌وه‌و چوینه‌و‌ه شاخ‌و دوای‬ ‫كیمیاوی‌و ئه‌نفال خزمه‌كه‌مان چوونه‌‬ ‫سلێمانی‌و منیش كه‌وتم‌ه ئێران‪ ،‬ئه‌و‌ه‬ ‫به‌بیرمدا نه‌ه������ات ك‌ه ڕاپه‌ڕین ببێت‌و‬ ‫به‌عس هێرش بكات‌ه سه‌ر كوێت‪ .‬بۆی‌ه‬ ‫ب������ه‌زۆری هاوڕێیان ژنێك������ی ئێرانیم‬ ‫هێنا‪ ،‬دوای ڕاپه‌ڕین خۆم‌و خێزانه‌كه‌م‬ ‫هاتین������ه‌و‌ه كوردس������تان‌و ئه‌و خزمه‌ی‬ ‫خۆش������م ك‌ه به‌ڵێنیان داب������وو بمده‌نێ‬ ‫تاساڵی ‪ 2000‬شووی نه‌كردبوو‪ ،‬بۆی‌ه‬ ‫ئه‌ویشم مار‌ه كرد له‌و كاته‌شدا چه‌ند‬ ‫كێشه‌یه‌كم له‌گه‌ڵ خێزانه‌كه‌مدا هه‌بوو‪،‬‬ ‫له‌خێزان������ی یه‌كه‌مم دوو كچ‌و كوڕێكم‬ ‫هه‌یه‌‌و له‌خێزانی دووه‌میش دوو كوڕو‬ ‫كچێك‪.‬‬

‫‪11‬‬ ‫ێ‬ ‫"شكاندنی ڕێچكە‌و پێشخس��تنی ڕۆڵی ژنان بەماچ بەڕ ‌‬ ‫ناچێت لەنێو فیلم‌و درامادا"‬ ‫سێشه‌ممه‬

‫‪nmnmpress@yahoo.com‬‬

‫‪2010 /9/28‬‬

‫ژماره‪42‌:‬‬

‫هونەرمەند هەواڵ عوسمان بۆ‬

‫ئەكتەرەكە‌و سەركەوتووی دەرهێنەرەكە‪ ،‬بزانێت‬ ‫چۆن مامەڵە لەگەڵ ئەو ئەكتەرەدا دەكات‪.‬‬

‫هونەرمەند هەواڵ عوسمان‬ ‫كە سااڵنێك لەبواری شانۆدا‬ ‫كاری دەكرد تەنها ناوێك بوو‬ ‫لەنێوەندی هونەرییدا‪ ،‬بەاڵم‬ ‫درامای گەردەلوول توانی‬ ‫ئەو بكاتە كەسێكی دی‌و‬ ‫لەهەمانكاتدا هەندێك شتی‬ ‫لێوەربگرێتەوە‪.‬‬ ‫سازدانی‪ :‬جەمال ئەحمەد جەمیل‬ ‫ه������ەواڵ‪ ،‬لەمیانی دیمانەیەكی������دا لەگەڵ نم نم‬ ‫ئام������اژە بەهەن������دێ الیەن������ی هونەریی خۆی‬ ‫دەكات‌و جەخت لەوە دەكاتەوە كە كەس������ایەتی‬ ‫ژاڵە لەزنجیرە درامای گەردەلوول دا نوێنەری‬ ‫داب‌و نەریتێكی جوان������ی ژنە كوردێكە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫"زمانحاڵی كێشەكانی ئێستای ژن نییە"‪.‬‬ ‫جەمال‪ :‬تۆ دەرچووی بەشی شانۆیت‌و خۆت‬ ‫لەدرامادا بینیەوە‪ ،‬ئەمە چۆن بوو؟‬ ‫ه������ەواڵ‪ :‬تەنها ڕێگە بۆس������ەلماندنی خۆت‌و بۆ‬ ‫ئەكتەربوونت بەشێوەیەكی ئەكادیمی لەهەرێمی‬ ‫كوردستان بەتایبەتی لەسلێمانی‪ ،‬تەنها پەیمانگای‬ ‫هونەرە جوانەكان بوو كە بتوانی وەكو ئەكتەر‬ ‫بەمانای وش������ە تیایدا بخوێن������ی‪ ،‬ئەویش تەنها‬ ‫وەك ش������انۆ كە بەڕاستی لەڕابردوو‌و لەئێستا‌و‬ ‫لەداهاتووش������دا گرنگ بووەو گرنگیشە بێجگە‬ ‫لەش������انۆ بەش������ەكانی تریش بخوێنرێت وەك‬ ‫دراما‌و سینەما بۆئەوەی لەوكاتەدا هەر ئەكتەرە‌و‬ ‫بەپێی پسپۆڕی خۆی كار بكات‪ ،‬بەاڵم لەهەمان‬ ‫كاتیشدا ئەبێت ئەوە بزانین كە دایكی هونەری‬ ‫نواندن شانۆیە‌و مەرجیش نییە ئەكتەری شانۆ‬ ‫نەتوان ‌ێ لەدرامادا یاخود لەفیلمدا كاری نواندن‬ ‫بكات‪ ،‬ئەمەش دەكەوێتە س������ەر توانا‌و زیرەكی‬

‫جەمال‪ :‬لەو درامایانەی كە رۆڵت بینیووە‬ ‫تاچەند توانیوتە لەو رێگەیەوە ناسنامەی ژنێتی‬ ‫خۆی بسەلمێنێ‌؟‬ ‫هەواڵ‪ :‬تەنها لەیەك درامادا بەشداریم كردووە‪،‬‬ ‫كە دوو بەش بوو ئەویش گەردەلوولە‪ ،‬ڕاس������تە‬ ‫كەسایەتیەكەم لەدرامای گەردەلوول كەسایەتی‬ ‫ژنێكی بەهێز ب������وو‪ ،‬بەاڵم ئێمە ب������ا بەزمانی‬ ‫سەردەم قسە بكەین‪ ،‬بزانین كێشە بنەڕەتییەكانی‬ ‫ئافرەتی ئەم سەردەمە چییە؟‬ ‫كەس������ایەتی ژاڵە لەدرامای گەردەلوولدا ڕاستە‬ ‫نوێنەری داب‌و نەریتێكی جوانی ژنە كوردێك‬ ‫بوو‪ ،‬بەاڵم بڵێین‌و نەڵێین زمانحاڵی كێشەكانی‬ ‫ئێس������تای ژن نەبوو‪ ،‬بۆیە گرنگە دراماكانمان‬ ‫بەزمانێكی س������ەردەمییانە لەكێش������ەكانی ئەم‬ ‫س������ەردەمەی ئافرەت بدوێن‪ ،‬كێشە بەو مانایەی‬ ‫كە ئافرەتەكان خۆیانی تی������ا ببیننەوە‌و فێری‬ ‫فەنتازیای ژیانیان بكات‪ ،‬خۆیان ببنە نوێنەری‬ ‫خۆیان نەك هەردەم نمایش������ی خۆشەویس������تی‬ ‫فاشیل‌و پیاوی زاڵم‌و زوڵمی زۆر ببێتە قوتابخانە‬ ‫بۆدرامای ژنان‪ ،‬ح������ەز دەكەم ئەو ڕۆڵە بگێڕم‬ ‫ڕەنگە لەشانۆدا توانیبێتم ئەو ئەركەم بەئەنجام‬ ‫گەیاندبێت‪ ،‬بەاڵم نەخۆم‌و نەئەو درامایانەی كە‬ ‫كراون هێشتا نەیانتوانیووە ڕۆڵی ڕاستەقینەی‬ ‫ژن������ان بخەن������ەڕوو‪ ،‬س������ەیرم لەهەندێك دێت‬ ‫ك������ە دەڵێت ڕێچك������ە دەش������كێنین بەماچ یان‬ ‫بەدەس������تگرتن یان‌و یان‪ ،‬بەڕاستی شكاندنی‬ ‫ڕێچكە‌و پێشخس������تنی ڕۆڵی ژنان بەماچ بەڕ ‌ێ‬ ‫ناچێ������ت لەنێو فیلمێك یان دراما گەر وابێت‪،‬‬ ‫دەبوایە ئێران كاری فیلمسازی هەر تیا نەبوایە‌و‬ ‫دواكەوتووترین واڵت بونایە لەكاری فیلمسازیدا‬ ‫بۆیە پیش������اندانی كولت������وری جوانی كوردی‌و‬ ‫جوانكردن������ی كولتورەكەمان ئەوە ش������كاندنی‬ ‫ڕێچكەیە‌و ئەوەش دەرخس������تنی ڕۆڵی ئافرەتانە‬ ‫نەك ماچ‪.‬‬

‫جەمال‪ :‬بۆ رۆڵبینین لەكارێكی درامییدا‪،‬‬ ‫هیچ داواكارییەكی پێشوەختت هەیە؟‬ ‫هەواڵ‪ :‬بەڵێ‌‪ ،‬پێش������وەخت ئ������ەو دەرهێنەرە‬ ‫كێیە كە ئیش������ی لەگەڵ دەكەم‪ ،‬نەك وەك‬ ‫شەخس������ی‪ ،‬بەڵك������و وەك دەرهێنەرەك������ە‌و‬ ‫هونەرمەندەكە‌و ئاستی هونەرییەكەی‪ ،‬دووەم‬ ‫ئاستی س������یناریۆكە‌و سێیەم ئەو ڕۆڵەی كە‬ ‫بۆم دانراوە‌و چ������وارەم ئەو ئەكتەرانە كێن‬ ‫كە ڕۆڵیان لەگەڵ دەبینم‌و پێنجەم ئەو ستافە‬ ‫كێن كە كاری هونەری بۆ ئەو كارە دەكەن‬ ‫ێ پەخش دەكرێت‪ ،‬حەوتەم‬ ‫شەش������ەم لەكو ‌‬ ‫ڕادەی ڕێزی ئەو س������تاف‌و بەرهەمهێنەرە‬ ‫بۆ ئاس������تی هونەری������ی‌و ئەكتەریم ئەوە‬ ‫مەرجەكانی منە‪.‬‬ ‫جەمال‪ :‬ئەو كارانەی كردوتن تاچەند‬ ‫كاریگەری لەسەر هەواڵ هەبووە‬ ‫لەالیەك‪ ،‬لەالیەكی دیكەوە كۆمەڵگا چ‬ ‫كاریگەرییەكی لەسەر تۆ هەبووە؟‬ ‫ه������ەواڵ‪ :‬بێگومان ئەگ������ەر كاری‬ ‫هونەریی كاریگەری نەبووایە لەسەرم‬ ‫بەردەوام نەدەبووم تیایدا‪ ،‬هونەر ئەو‬ ‫دنیایەیە بۆمن ك������ە دەتوانم لێوەی خزمەت‬ ‫بەمرۆڤایەت������ی بكەم خزم������ەت بەخاكەكەم‌و‬ ‫واڵتەك������ەم بكەم‪ ،‬حەزدەك������ەم واڵتەكەم كە‬ ‫كوردستانە پێشەنگ بێت لەهەموو شتێكدا‬ ‫بەتایبەت������ی لەهون������ەردا ئەمەوێ������ت ئەمەنە‬ ‫واڵتەكەم جوان‌و ناس������ك بێت كە مرۆڤ‬ ‫تیای������دا بێت بەهاوڕێ������ی پەپوولە‪ ،‬بۆیە من‬ ‫الیەنێك لەالیەنەكانم گرتووە كە جوانترین‬ ‫بەهاكانی مرۆڤایەتی لەخۆگرتووە كە ئەویش‬ ‫ژیان‌و بەردەوام بوون������ە تیایدا‪ .‬كاریگەری‬ ‫ێ‬ ‫ێ كۆمەڵ ‌‬ ‫كۆمەڵگا تەنها ئەوەندەیە‪ ،‬ڕەنگ ب ‌‬ ‫تایبەتمەن������دی خۆم هەبێ لەدەس������تمدابێ‌‌و‬ ‫تایبەتمەندییەكانی������ش زۆر س������ادەن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫كۆمەڵگاكەم مادام وایان پێخۆش������ە گرنگ‬ ‫نییە ئەگەر لەدەستیشی بدەم‪.‬‬

‫جەمال‪ :‬بەكاری دراما ناسرایت لەگەڵ‬ ‫ئەوەشدا چەندین كاری شانۆییت هەیە‪ ،‬تۆ‬ ‫خودی خۆت وەك ئەكتەری شانۆ یان دراما‬ ‫دەناسیتێنیت؟‬ ‫ه������ەواڵ‪ :‬كاری درام������ا‌و شانۆش������م كردووە‪،‬‬ ‫كاری دەرهێنان������ی فیلم������ی دیكۆمێنت������ی‌و‬ ‫كاری دەرهێنانی مندااڵنیش������م كردووە‪ ،‬زۆر‬ ‫بەگەرمیش دەستخۆشی‌و سەركەوتنم لێكراوە‪،‬‬ ‫بۆیە ڕادەی باوەڕب������وون بەخۆت‌و تواناكانت‬ ‫ئەو ڕێژەیە دیاری دەكەن كە تۆ لەچ بوارێكی‬ ‫هونەریی كار بكەی شانۆ یاخود دراما‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دەبێت ئەوەشمان لەبیر نەچێ كە من ئەكتەرم‪.‬‬ ‫جەمال‪ :‬هونەر تاچەند كاریگەری لەسەر‬ ‫ژیانی خێزانی تۆو پشتیوان نوری هاوسەرت‬ ‫هەبوو؟‬

‫ه������ەواڵ‪ :‬لەبەر ئ������ەوەی ئێم������ە خێزانێكی‬ ‫هونەریی������ن‪ ،‬بۆی������ە ت������ا ڕیژەیەك������ی زۆر‬ ‫كاركردنمان لەكاری هونەرییدا ئاس������انتر‬ ‫بووە‪ ،‬هەریەكەمان ه������اوكاری ئەوی دیكە‬ ‫دەكەین‪ ،‬بەاڵم قورسی ژیان وایكردووە كە‬ ‫تاڕادەی لەسەداسەد خۆمان تەرخان نەكەین‬ ‫بۆهونەر‪ ،‬ئەگەر وانەبووایە ماڵێكمان لەشانۆ‬ ‫دروست دەكرد‪.‬‬ ‫خۆزگە هونەرمەن������د بەنازناوی هونەرەكەی‬ ‫خۆیەوە بژیایە‪ ،‬خۆزگە سیستمی حوكمڕانی‬ ‫واڵتەك������ەم ئاوڕێكی زۆر ج������دی لەهونەر‌و‬ ‫هونەرمەن������د بدایەت������ەوە‪ ،‬بۆئ������ەوەی چیتر‬ ‫هونەرمەند بەكرێكاری نەژیایە لەم كۆمپانیا‌و‬ ‫لەو دەزگا‌و الی ئەم پارەدار‌و فاڵن‌و فیسار‪،‬‬ ‫هیچ نەبێت خاوەن ماڵێكی خۆمان بین كە‬ ‫ئەویش ماڵی هونەرە‪.‬‬

‫خانمە گۆرانیبێژەكان ناتوانن باس لەجوانی قەدو بااڵی پیاوان بكەن‬

‫"تێكستی ژنانی گۆرانیبێژ تێكستێكی پیاوانەیە"‬ ‫تائێستا ژنە‬ ‫هونەرمەندەكانی كورد‬ ‫دەرباز نەبوون لەو‬ ‫كاریگەرییە كۆمەاڵیەتییەی‬ ‫كە دەسەاڵتی پیاوساالری‬ ‫لەسەری جێیهێشتووە‪،‬‬ ‫ئەوەش وایكردووە‬ ‫خانمە گۆرانیبێژەكان‬ ‫ئەو تێكستانە بۆ گۆرانی‬ ‫هەڵبژێرن كە بەسەر جوانی‬ ‫ئافرەتدا وتراون‪.‬‬ ‫بەدواداچوونی‪ :‬ئەنوەر حەمەغەریب‬ ‫زامبیا عەزیز سااڵنێكە سەرقاڵی‬ ‫گۆرانی وتنەو خاوەنی چەند‬ ‫بەرهەمێكی هونەرییە‌و پێیوایە‬ ‫بەكارهێنانی تێكستی پیاوانە‬ ‫لەالیەن خانمە گۆرانبێژەكانەوە‬ ‫پەیوەندی بەو هۆنراوانەوەیە كە‬ ‫پیاوان دەینوسن‌و تێكستەكانیان‬ ‫تێكستێكی پیاوانەیە‪ ،‬یاخود‬ ‫دەگەڕێتەوە بۆئەوەی كە هۆنراوەی‬ ‫گۆرانی بۆخۆی تایبەتمەندی هەیە‪،‬‬ ‫"یەك لەو تایبەتمەندیانە ئەوەیە كە‬

‫ئەبێ ئەو هۆنراوەیەی كە دەكرێتە‬ ‫گۆرانی جۆرێك لەئیقاعی تێدا‬ ‫بێت"‪.‬‬ ‫لەروانگەی ئەوی گۆرانیبێژەوە‬ ‫دەبێت تێكستەكان بابەتیانە‬ ‫بێت‌و مانایەك بدات بەدەستەوە‪،‬‬ ‫هەربۆیە زامبیا باس لەوە دەكات‬ ‫كە لەرابردووەوە شاعیرە پیاوەكان‬ ‫شیعرەكانیان بۆ خودی نێرینە‬ ‫نوسیووە‌و شیعری شاعیرەكان‬ ‫پیاوانە بوون‪ ،‬هەربۆیە "كاتێك‬ ‫تێكستێكی لەو جۆرە هەڵدەبژێرێت‬ ‫توشی گرفتێكی زۆر دەبیت"‪.‬‬ ‫هیچ بیانوییەك نەماوە بۆئەوەی‬ ‫تێكستی پیاوان بەكاربهێنرێ‬ ‫یوسف عەبدوڵاڵی شاعیر ئاماژە‬ ‫بەوە دەدات كە ئەوە گۆرانیبێژە‬ ‫تێكستی گۆرانییەكەی خۆی‬ ‫هەڵدەبژێرێت‪ ،‬هەربۆیە پێویستە‬ ‫گۆرانیبێژ شیعرەكە لەرووی ماناو‬ ‫زمان‌و مۆسیقاوە لێك بداتەوە‌و‬ ‫ئەوكات بڕیار بدات بیكاتە گۆرانی‪.‬‬ ‫ناوبراو‪ ،‬ئەوە ناشارێتەوە كە‬ ‫لەرابردوودا زۆربەی شاعیرەكان‬ ‫پیاو بوون‌و بەدەگمەن شاعیری‬ ‫ژن هەبووە بەتایبەت لەسەردەمی‬ ‫كالسیكدا‪ ،‬بەاڵم "ئێستە زۆر‬

‫شاعیری ژن هەن كە خاوەنی پێبناسێنن‪ ،‬جگەلەوەش وەك ئاڤان‬ ‫تێكستی جوان‌و بااڵن‪ ،‬هیچ جەختی لەسەر دەكاتەوە بەحكومی‬ ‫بەڵگەیەك نەماوە بۆ ئەوەی داب‌و نەریتی كۆمەاڵیەتی‪ ،‬لەكولتوری‬ ‫گۆرانیبێژە ژنەكان ئەو تێكستانە كوردییدا دەرفەت بەئافرەت نەدراوە‬ ‫لەڕێگەی شیعر‌و گۆرانییەوە وەكو‬ ‫بكەن بەگۆرانی"‪.‬‬ ‫لەالیەكی دیكەوە زامبیا عەزیز پیاوەكان گوزارشت لەخودی خۆی‬ ‫دان بەو راستیەدا دەنێت كە بكات‪" ،‬پیاوەكانمان تا ئەمڕۆ بەهەر‬ ‫زۆر شاعیری ژن هەن كە شێوەیەك بێت توانیویانە هەستی‬ ‫شیعر دەنوسن‪ ،‬بەاڵم مەرج نییە خۆیان دەرببڕن"‪.‬‬ ‫شیعرەكانیان بۆ گۆرانی وتن بەبڕوای ئاڤان‪ ،‬گۆرانیبێژە ژنەكان‬ ‫بشێن‪ ،‬هاوكات تێڕوانینی ئاڤان كەمتر توانیویانە ئەو جۆرە تێكستانە‬ ‫جەمالی گۆرانیبێژ جیاوازترە‪ ،‬بدۆزنەوە كە باس لەناخی ئافرەت‬ ‫چونكە هۆكاری زۆر بەكارهێنانی دەكات‪ ،‬بۆیە زیاتر ئەو هۆنراوەیان‬ ‫تێكستی پیاوان لەگۆرانی ژناندا بۆ هەڵبژاردووە كە تێكستەكەی لەالیان‬ ‫ئەوە دەگەڕێنێتەوە كە لەڕابردوودا پیاوانەوە نوسراوە‪" ،‬پیاویش لەگەڵ‬ ‫كەمی تێكستی ئافرەتان وایكردووە ئافرەتدا لەدەربڕینی هەستەكانیاندا‬ ‫ئەو جۆرە تێكستانە هەڵبژێرن بۆ جیاوازن"‪ ،‬هەربۆیە ئاڤان ئاشكرای‬ ‫گۆرانی وتن كە بۆ ئافرەت شیاو دەكات كە ئەگەر گۆرانییەكی‬ ‫هەندێك‬ ‫بڵێتەوە‬ ‫نەبێت‪" ،‬ئێستا ئافرەتێك گۆرانی فۆلكلۆر‬ ‫دەڵێت ناوەڕۆكەكەی باس لەخۆی لەوشەكانی دەگۆڕێ‌‪ ،‬لەبەرئەوەی‬ ‫دەكات‪ ،‬واتە لەخودی ژن با بۆڕەگەزەكەی خۆی نەبێت‪ ،‬بەڵكو‬ ‫بۆ رەگەزەكەی بەرامبەری بێت‪،‬‬ ‫تێكستی پیاویش بێت"‪.‬‬ ‫هاوكات هۆكاری ئەوەش دەباتەوە‬ ‫بۆئەوەی كە گۆرانییە فۆلكلۆرەكان‬ ‫دەرفەت بەئافرەت نەدراوە‬ ‫بەسەر ئافرەتاندا وتراوە‪ ،‬ئەویش‬ ‫گوزراشت لەخۆی بكات‬ ‫ئاڤان جەمال پێیوایە ئەو تێكستانەی بەحكومی ئەوەی لەكاتی خۆیدا‬ ‫كردویانەتە هونەرمەندەكان زیاتر پیاو بوون‌و‬ ‫هونەرمەندەكان‬ ‫گۆرانی‪ ،‬زیاتر بۆئەوەیە كە خۆیانی بەسەر بااڵو جوانی ڕوخساری‬

‫وتووە‪،‬‬ ‫گۆرانیان‬ ‫ئافرەتدا‬ ‫"پێویستە تێكست لەگەڵ كەسایەتی‬ ‫هونەرمەند‌و كۆمەڵگادا بگونجێت‪،‬‬ ‫چونكە هونەرمەند كار بۆ كۆمەڵگا‬ ‫دەكات"‪.‬‬ ‫ناتوانن باس لەجوانی قەدو‬ ‫بااڵی پیاوان بكەن‬ ‫جیاواز لەبۆچون‌و كاركردنی ئاڤان‪،‬‬ ‫زامبیا عەزیز ئاماژە بەوە دەدات‬ ‫كە زۆرجار ئەگەر گۆرانییەكی‬ ‫فۆلكلۆر بوترێتەوە‪ ،‬ناتوانرێ‬ ‫دەستكاری تێكستەكەی بكرێت‪،‬‬ ‫چونكە جوانیی تێكستەكە لەدەست‬ ‫دەدرێت‪ ،‬بەاڵم یوسف عەبدوڵاڵی‬ ‫شاعیر پێیوایە شیعر هێندە چەق‬ ‫بەستوو نییە‪ ،‬بەڵكو فەزایەكی‬ ‫فراوانی هەیە‌و گۆرانیبێژ لەئەمڕۆدا‬ ‫دەتوانێت كاری لەسەر بكات‌و‬ ‫نەهێڵێت جوانی بەهای دەقەكە‬ ‫لەدەست بدات‪" ،‬پێویستە گۆرانیبێژ‬ ‫بۆ هەڵبژاردنی تێكست زۆرترین‬ ‫شیعر‌و بەرهەمی شاعیر ببینێت‬ ‫بۆ هەڵبژاردنی تێكستێكی جوان‪،‬‬ ‫نەك وەك هەندێك لەگۆرانیبێژ‬ ‫چەند وشەیەكی سادە ریز دەكەن‪،‬‬ ‫بێگوێدانە ماناو ناوەرۆك"‪.‬‬ ‫لەالیەكی دیكەوە ئاڤان جەمال‬

‫باس لەوە دەكات كە پێناچێت‬ ‫بتوانێت بەو شێوازە گۆرانی‬ ‫بڵێ كە تێكستەكانیان زیاتر‬ ‫بەبااڵ‌و جوانی پیاودایە‪ ،‬هەربۆیە‬ ‫ئەگەرچی پێیوایە لەئێستادا چەند‬ ‫گۆرانیبێژێكی ژن هەیە كە‬ ‫تێكستی گۆرانییەكانیان جیاوازە‪،‬‬ ‫بەاڵم بەالی ئەوەوە هەندێ بابەت‬ ‫لەگۆرانیبێژێكەوە بۆ یەكێكی دی‬ ‫دەگۆڕێت‪" ،‬رەنگە من ڕێگە بەخۆم‬ ‫نەدەم بەهەمان شێوە وەسفی پیاو‬ ‫بكەم"‪ ،‬ئەوەش بەپاساوی ئەوەی كە‬ ‫ناتوانێت خۆی لەكاریگەری داب‌و‬ ‫نەریت‌و كولتوری كۆمەڵگاكەی‬ ‫داببڕێت‪" ،‬كولتوری ئێمە كولتوری‬ ‫ئیسالمییە‪ ،‬كولتورێكە وا پێویست‬ ‫دەكات پابەندی بین"‪ ،‬هاوكات‬ ‫ئاڤان جەمال ئەوەش ناشارێتەوە‬ ‫كە ئافرەت هێمای جوانییەو‬ ‫پیاویش حەزیكردووە بەسەر‬ ‫جوانی ئافرەتدا هەڵبدات‪ ،‬بەاڵم‬ ‫كەمتر لەالی ژنە گۆرانیبێژەكان‬ ‫ئەوە بەدیدەكرێت كە بەسەر قەدو‬ ‫بااڵی پیاواندا هەڵبدات‌و جوانی‬ ‫پیاو لەگۆرانییەكەیدا نیشان بدات‪،‬‬ ‫"چەندین بابەتی دیكەمان هەیە‬ ‫كە زۆر لەوە گرنگترە كە ببێت‬ ‫بەگۆرانی‌و باسی بكەیت"‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫سێشه‌ممه‬

‫‪2010 /9/28‬‬

‫ژماره‪42‌:‬‬

‫‪nmnmpress@yahoo.com‬‬

‫گۆشەیەكە تایبەت بەناساندنی ئامێرە مۆسیقیەكان‬

‫عـــود‬

‫ئامادەكردنی‪ :‬جەمال جەالل‬ ‫‪Sizi1991@gmail.com‬‬

‫بەربەت یا عود یاخود رود ئامێرێكی مۆس������یقی س������یمدارە‬ ‫كە زیاتر لەواڵتە عەرەبیەكان‌و خۆرهەاڵتی ناوەڕاس������ت باوەو‬ ‫یەكێكە لەكۆنترین ئامێرە خۆرهەاڵتییەكان‪.‬‬ ‫مێژوی عود‬ ‫مێژوی ئەم ئامێرە ئەگەڕێتەوە بۆ ‪1970‬ساڵ پێش لەدایكبونی‬ ‫مەس������یح ‪ .‬لەڕاستیدا سۆمەرییەكان یەكەمین كەس بوون كە‬ ‫ئامێ������ری عودیان بەكارهێناوە‪ .‬ئ������ەم ئامێرە لەئێراندا پێش‬ ‫ئیس���ل��ام ناوی بەربەت بووە پاش سۆمەرییەكان‌و لەسەردەمی‬ ‫هەخامەنشیەكان بایەخی پەیدا كردووە‪.‬‬ ‫وا باوە لەس������ەرەتای ئیس���ل��امدا بەرەو واڵت������ە عەرەبیەكان‬ ‫ڕۆش������تووەو پاش������ان بوەتە جێنش������ینی ئامێرێك كە ناوی‬ ‫(مەزهەر) بووە‌و بەپێی هەند ‌ێ لەبەڵگەكان "ئیبن س������ەریحی‬ ‫ئێرانی نەژاد"یەكەمین كەس������ێكە لەعەرەبستانداو لەسەدەی‬ ‫یەكی كۆچی عودی فارسی یاخود (بەربەت)ی ژەندوەو وانەی‬ ‫فێركاری وتوەتەوە‪ ،‬لەوبارەوە االغانی دەڵێت‪" :‬ئاشنابونی ئەو‬ ‫بەم ئامێرە لەوێوە ب������ووە كە عەبدواڵی كوڕی زوبێر هەند ‌ێ‬ ‫لەئێرانیەكانی دەعوەتی مەككە كردبوو تا ماڵی كەعبە نۆژەن‬ ‫بكەنەوە‪ .‬وەس������تا ئێرانیەكان عودیان ئەژەنی‌و خەڵكی مەككە‬ ‫چێژیان ل ‌ێ وەردەگرت"‪.‬‬ ‫واتای عود "بەربەت"‬ ‫لەبەر ئەوەی روكاری ئەم ئامێرە بەتەختە داپۆشراوە عەرەبەكان‬ ‫ناویان نا "عود" (الع������ود لەزمانی عەرەبیدا بەمانای جۆرە‬ ‫تەختە "دار" دێت) بەبڕوای هەند ‌ێ لەلێكۆڵەرە مۆسیقیەكانی‬ ‫وەك ‪ echard neubauer‬ئەم وشە لەهەمان وشەی "رود"ی‬ ‫فارس������ییە كە هەم ناوی بەربەت‌و بەمانای "س������یم"یش دێت‬ ‫لەئامێرە سیمدارەكاندا‪.‬‬ ‫عودی عەرەبی پێچەوانەی بەربەتی فارس������ی یەكێكە لەئامێرە‬ ‫گرنگەكانی نێو مۆس������یقاو زۆر بەكاردەهێنرێت‪ .‬عود پاش‬ ‫ئەوەی گەشتە ئەوروپا ناوی "لوت"ی لێنرا كە لەهەمان وشەی‬ ‫العود وەرگیراوەو پاشان گۆڕانی بەسەدا هاتووە‪.‬‬ ‫الی ئێرانیەكانی������ش وش������ەی بەربەت لەدووب������ەش پێكهاتوە‬ ‫"بەر"و"بەت" كە وش������ەی بەت لەفارس������یدا بەمانای مراوی‬ ‫دێت‪ ،‬چونكە ئەم ئامێرە وەك شێوەی مراوی وایە سینگی بۆ‬ ‫پێش������ەوەو گەردنێكی بچوكی هەیە‪ ،‬بەاڵم بۆچونێكی تر ئەڵ ‌ێ‬ ‫ئەم وشەیە لە "باربد"ی ژەنیاری "رود" لەدەرباری خەسرەو‬ ‫پەروێزەوە هاتووە‪.‬‬ ‫جۆرەكانی عود‬ ‫لەكۆندا عود دووجۆری هەبوو یەكیان بەبەرت كە كاسەیەكی‬ ‫گەورەو دەستەیەكی كورتی هەبوو ئەویتر عود كاسەی بچوك‌و‬ ‫دەس������تەی گەورە بوو‪ ،‬بەاڵم ئەمڕۆكە بەهەڵە دەستە گەورەكە‬ ‫بەرب������ەت‌و بچوكەك������ە عودی پ ‌ێ ئەڵین لەكاتێك������دا كە وانیە‬ ‫هەردوكیان هەریەك شتن‌و یەك چەشنە تۆن‌و دەنگیان هەیە‌و‬ ‫ئێستاكە بەشێوەیەكی باو س ‌ێ جۆر عود هەیە‪:‬‬ ‫‪ .1‬عودی عەرەبی كە شێوەی كەمێك گەورەو زۆر جار شەش‬ ‫سیمی هەیە ‪.‬‬ ‫‪ .2‬عودی توركی كە ئێستا بەناوبانگترین عودە ‪.‬‬ ‫‪ .3‬عودی ئێرانی كە پێی دەوتر ‌ێ "بەربەت" ‪.‬‬ ‫پێكهاتەی عود‬ ‫كاس������ەیەكی‬ ‫گ������ە و ر ە و‬ ‫دەس������تەیەكی‬ ‫زۆر كورت������ی‬ ‫هەیەبە شێوەیەك كە بەشی زۆری سیمەكان ئەكەوێتە ناوچەی‬ ‫كاسەكەیەوە ‪ .‬ڕوی پێشەوەی كاسەكەی لە تەختەی تایبەتە كە‬ ‫شێوەی نەخش‌و نیگاری بۆشایی كون كونی تێدا ئەكێشن ‪.‬‬ ‫عود ‪ 10‬س������یمی‬ ‫هەیە واتە ‪ 5‬جوت‬ ‫ك������ە زۆر جاران‬ ‫یەك سیمی تری بۆ زیاد ئەكەن ‪ .‬سیمە جوتەكان یەك تۆن‌و‬ ‫هاودەنگ‌و كۆكن‌و هەریەك لەم سیمانەش كلیلێكی تایەبەت‬ ‫بە خۆی هەیە ‪.‬‬ ‫ع������ود گڕتری������ن "ب������م" ئامێری مۆس������یقیە لەن������او ئامێرە‬ ‫سیمدارەكاندا‪ .‬عود لە س������ەر كلیلی سۆڵ كۆك "نصب"‬ ‫ئەكرێت‪ ،‬بەم شێوەیە "سۆڵ ‪ ،‬ال‪ ،‬رێ‌‪ ،‬سۆڵ‪ ،‬دۆ"‬ ‫ریشەی عود "میزراب"‬ ‫ریشەی ئامێری عود لە پەڕی مریشك و با زو تاوس دروست‬ ‫ئەكرێت‪ ،‬بەاڵم ژەنیارانی ئێس������تا زیاتر میزرابی پالستیكی‬ ‫بەكاردێنن‪.‬‬ ‫دەنگی عود نەرم‌و دڵنش������ینەو ل������ە تاكژەنیاری هاوژەنیاریدا‬ ‫ڕۆلێكی جوان دەگێرێت‪.‬‬ ‫عود ژەنە بەناوبانگەكان‬ ‫ئامێری عود لە سەد ساڵی دوایندا بە زۆری الی عەرەبەكان‌و‬ ‫بەتایبەتیش الی میسریەكان بووە‪.‬‬ ‫لە ژەنیارە بەناوبانگەكانی عود وەك "مونیر بەشیر" عێراقی‌و‬ ‫ریاز س������ەنباتی‪ ،‬فەرید ئەترەش‪ ،‬نەس������یر شەممەو ئەنوەر‬ ‫ئیبراهی������م‪ .‬لە ئێرانیش مەنص������وری نەریمان كە پێی دەلێن‬ ‫باوكی عودی ئێران‪.‬‬

‫ێ مۆڵەتی مۆسیقای‬ ‫بەهۆی پەخشی ب ‌‬ ‫فیلمی "س������ەنتوری"ی سەنتورژەنی‬ ‫كورد ئ������ەردەوان كامكار زیانێكی‬ ‫گ������ەورەی لێكەوت������ووەو بەنیازە بەم‬ ‫نزیكانە ئەلبومی موزیكی ئەم فیلمە‬ ‫بخاتە بازاڕەوە‪.‬‬ ‫هەرچەن������دە ئ������ەردەوان كام������كار‬ ‫نەیویستووە موزیكی فیلمی سەنتوری‬ ‫بنوس������ێت‌و پێش������نیازی پەرویزی‬ ‫موشكاتیان كردووە تاوەك ئەو كار‌ه‬ ‫بكات‪ ،‬بەاڵم داریوش������ی مهرجویی‬ ‫نزیك������ەی س������اڵێك قس������ەی لەگەڵ‬ ‫كردووە بۆئەو كارە‪ ،‬دوای ئەو ماوەیە‬ ‫ناوبراو بەه������ۆی هاوڕێیەتیەوە ڕازی‬ ‫بووە كارەكەی بۆئەنجام بدات‪.‬‬ ‫كام������كار لەبارەی ش������ێوازی كاری‬ ‫موزیك������ی فیلم������ی "س������ەنتوری"‬ ‫روونیدەكات������ەوە ك������ە س������ەرەتای‬ ‫وێنەگرت������ن دەبوو تەنی������ا ئەكتەری‬ ‫سەرەكی بەهرامی رادان فێر بكات‬ ‫كە چۆن ئەم پارچە موزیكانە بژەنێ‌‪،‬‬ ‫ئەم������ەش هەرگیز بۆ ئ������ەو ئەكتەرە‬ ‫نەدەكرا‪ ،‬بۆی������ە لەناچاریدا كامكار‬ ‫بڕیاریداوە گرتە نزیكەكان بژەنێ‌و‬ ‫ش������ێوازو فیگەری دەست جواڵندن‬ ‫فێری ئەو ئەكتەرە بكات‪.‬‬

‫موزیکی فیلم‬

‫کۆک‬

‫ئەردەوان كامكار موزیكی‬ ‫فیلمی سەنتوری لەئەلبومێكدا باڵودەكاتەوە‬ ‫ئەوەی جێ������ی س������ەرنجە لەناوەندە‬ ‫هونەرییەكان������ی ئێران������دا ب������اس‬ ‫ل������ەو لێدوانەی ئ������ەردەوان كامكار‬ ‫دەكرێت س������ەبارەت بەموحس������ین‬ ‫چاوەش������ی گۆرانبێژی ناو فیلمەكە‬ ‫كە ئاش������كرایكردووە لەهەڵبژاردنی‬ ‫گۆرانیبێژدا ڕۆڵی نەب������ووە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫ستافی فیلمەكە خۆیان هەڵیانبژاردووە‪.‬‬ ‫كامكار ئەوە دەخاتەروو كە چاوەشی‬ ‫لەال خۆشەویس������تە‪ ،‬بەاڵم لەژێر هیچ‬ ‫ج������ۆرە بارودۆخێك������دا ئامادە نییە‬ ‫ێ كە موحس������ینی‬ ‫س������ەنتور بژەن������ ‌‬ ‫چاوەش������ی گۆرانی بڵ������ێ‌‪ ،‬هۆكاری‬ ‫ئەم������ەش بۆئ������ەوە دەگەڕێنێتەوە كە‬ ‫ستایلی ئەوو چاوەش������ی جیاوازن‪،‬‬ ‫هەربۆیە ناوبراو بڕیاریداوە موزیكی‬ ‫ئ������ەو فیلم������ە لەئەلبومێك������ی تایبەت‬ ‫بەموزیكدا باڵوبكات������ەوە‪ ،‬بۆئەوەی‬ ‫بەنێوەن������دی هونەریی ئ������ەو واڵتەی‬ ‫رابگەیەنێت ك������ە موزیكی ئەو فیلمە‬ ‫لەئاستێكی بااڵدایە‪.‬‬ ‫فیلم������ی س������ەنتوری‪ ،‬لەدەرهێنانی‬ ‫داریوش������ی میهجوی������ی‌و نواندنی‬ ‫بەهرام������ی رادان‌و گولش������یفتەی‬ ‫فەراهان������ی‌و هونەرمەن������د ئەردەوان‬ ‫كامكار كاری موزیكی بۆداناوە‪.‬‬

‫لەڕابەری مۆزیكی سەربازی سنەوە بۆرابەرایەتی موزیكی نەتەوەیەك‬ ‫"روح افزا" ناوی ئەو ئەلبومە‬ ‫مۆزیكیەیە كە چل‌و پێنج ساڵ‬ ‫پێش ئێستا بەدەست‌و پەنجەی‬ ‫هونەرمەند حەسەن كامكارو‬ ‫بەئامێری كەم������ان ژەنراوەو‬ ‫بڕیاڕوایە ئ������ەو ئەلبومە نوێ‬ ‫بكرێتەوە‪.‬‬ ‫كام������كاری‬ ‫هۆش������ەنگ‬ ‫سەرپەرش������تیاری گروپ������ی‬ ‫كام������كاران رایگەیان������د كە‬ ‫ئەلبومەكەی حەسەن كامكار‬ ‫لەچ������ل‌و پێنج س������اڵ پێش‬ ‫ئێستا بەئامێرێكی ڕیكۆردی‬ ‫ئاسایی تۆماركراوەو ماوەیەك‬ ‫پێش ئێستا لەالیەن دەزگای‬ ‫هون������ەری "ێ������وای باربد"‬ ‫باڵوكرایەوە‪.‬‬

‫بەپێ������ی راگەیەنراوەك������ەی‬ ‫هۆشەنگ كامكار ئەلبومەكە‬ ‫پەنجا خولەكی تاك ژەنیاری‬ ‫ئامێ������ری كەمان������ەو ل������ەدوو‬ ‫بەش پێكهاتووە‪ ،‬بەش������ێكیان‬ ‫لەس������ەر مەقامی "هەمایۆن"‌و‬ ‫بەشەكی تری سەر بەمەقامی‬ ‫"سێگا"یە‪.‬‬ ‫لەس������ەر بەرگی ئەلبومەكە‌و‬ ‫لەالی������ەن هۆش������ەنگی كوڕە‬ ‫گ������ەورەوە ئ������ەم یاداش������تە‬ ‫نوسراوە‪:‬‬ ‫"باب������م لەس������اڵی ‪1922‬‬ ‫لەخانەوادەیەك������دا ك������ە زۆر‬ ‫هونەردۆس������ت نەب������وون‬ ‫لەدایكبوو‪ ،‬هەر لەس������ەرەتای‬ ‫منداڵییەوە حەزی لەمۆسیقا‬

‫جاز خۆی لەواتایەكی سێكسییدا دەبینێتەوە‬

‫جاز یەكێكە لەس������تایلە مۆسیقیەكان‌و‬ ‫لەتایبەتمەندیەكانی نۆتەی شین‌و وەستان‌و‬ ‫دژەلێدان‌و لێدانی توندی بەدوای یەك‪،‬‬ ‫ژەنیاریش بەش������ێوەی پرس������یارو وەاڵم‬ ‫عەزف دەكات‪ ،‬جاز بەیەكەمین ستایلی‬ ‫هونەری داهێنراوی دادەنێن لەویالیەتە‬ ‫یەكگرتوەكانی ئەمریكا‪.‬‬ ‫وش������ەی ج������از ‪ jazz‬لەزمان������ی‬ ‫ڕەشپێس������تەكانەوە وەرگیراوە كە خۆی‬ ‫لەواتایەك������ی سێكس������ییدا دەبینێتەوە‪.‬‬ ‫س������تایلی جاز لەفەرهەنگ������ی موزیكی‬ ‫خۆرئاوای ئەفریقاو ڕەشەكانی ئەمریكا‬ ‫وەك "بلوزو رێگتایم"و هەند ‌ێ لەموزیكە‬ ‫سەربازییە ئەورپاییەكاندا بناغەی هەیە‪،‬‬ ‫لەس������ەرەتای سەدەی بیستەم ئەم چەشنە‬ ‫موزیكە لەناو ڕەشپێس������تەكانی ئەمریكا‬ ‫بایەخی پێدراو لەدەیەی ‪1920‬دا‪ ،‬زۆرێك‬ ‫لەواڵت������ەكان ڕوویان تێك������رد‌و لەوكاتە‬ ‫بەدوا جاز كاریگەریەكی فراوانی لەسەر‬ ‫مۆسیقا هەبوەو تائێستاش لەپێشكەوتن‌و‬ ‫گۆڕاندایە‪.‬‬ ‫وینت������ۆن مارس������الیس ترۆمپێت ژەنی‬

‫بەناوبانگ������ی ئەمریك������ی‌و ب������راوەی‬ ‫خەاڵت������ی پۆلیت������زەر دەربارەی جاز‬ ‫دەڵێت‪" :‬جاز داهێنراوی ڕەشەكانە‪،‬‬ ‫جاز گێڕەرەوەی زۆر ش������تی قوڵی‬ ‫ڕۆحییەو ش������ێوازی تێڕوانینمانە بۆ‬ ‫ژی������ان‌و مانای ژیان������ی ئەمڕۆ‪ ،‬جاز‬ ‫ش������ەرەفی ڕەپێس������تەكان بەشێوەی‬ ‫دەنگی موزیك خولقاوە"‪.‬‬ ‫سەكس������یفۆن‪ ،‬درام������س‪،‬‬ ‫ترۆمپێت‪ ،‬ترۆمبۆن‪ ،‬گیتار‬

‫بوو‪ ،‬بۆیە بەپەنهانی دایك‌و‬ ‫باوكیی������ەوە خەریكی لێدانی‬ ‫ئامێرێك بوو لەشێوەی سێتار‬ ‫كە خۆی دروستی كردبوو‪،‬‬ ‫ه������ەر كات ئامێرەكەی������ان‬ ‫بش������كاندایە خ������ۆی چاكی‬ ‫ئەك������ردەوەو زیاتر خەریكی‬ ‫مۆس������یقاو فێربونی ئەبوو‪ ،‬تا‬ ‫ئەو كاتەی چووە ناو س������وپا‬ ‫لەبەشی مۆسیقای سەربازی‬ ‫ئامێری ترۆمپێتی������ان پێدا‪،‬‬ ‫پاش������ان هەڵبژێرا بەڕابەری‬ ‫مۆسیقای س������ەربازیی سنە‌و‬ ‫بەتەنیشت ئەوەوە خۆی فێری‬ ‫ئامێری كەمان كردو یەكەمین‬ ‫فێرگەی مۆس������یقی س������نەی‬ ‫كردەوە"‪.‬‬

‫باس‪ ،‬كالرنێت‪ ،‬فلوت‪ ،‬پیانۆ‪ ،‬گیتار‪ ،‬بۆند یاخود سوینگ‪ ،‬بی بۆب‪ ،‬كۆل‬ ‫كۆنترب������اس‪ ،‬گۆرانیبێژ‪....‬ئامێ������رە جاز‪ ،‬فری جاز‪.‬‬ ‫بەكارهاتوەكانی ستایلی جازن‪.‬‬ ‫جاز لەچەند ستایلێك پێكهاتووە‬ ‫وەك‪ :‬دیس������كی الند‪ ،‬بیگ‬

‫سێشه‌ممه‬

‫‪nmnmpress@yahoo.com‬‬

‫تۆیۆتا شه‌ش مۆدیلی هایبریدی نوێ درووست ده‌كات‬ ‫كۆمپانی������ای ئۆتۆمبێلی تۆیۆتا س������ه‌رقاڵی‬ ‫به‌رنامه‌رێژیی������ه‌ بۆ به‌رهه‌مهێنانی ش������ه‌ش‬ ‫ئۆتۆمبێل������ی نوێ������ی (دوو س������ووته‌مه‌نی)‬ ‫به‌نزینی ـ ئه‌لكتریكی تا ساڵی ‪.2012‬‬ ‫به‌پێ������ی هه‌واڵێكی س������ایتی تاپ س������پید‪،‬‬ ‫كۆمپانیای تۆیۆتا پێش������تر رایگه‌یاندبوو‬ ‫ئۆتۆمبێلی ئه‌لكتریكی‪ rav4‬ك‌ه به‌هاوكاری‬ ‫كۆمپانیای ته‌سال درووستده‌كرێت‪ ،‬له‌ساڵی‬ ‫‪2012‬دا به‌رهه‌م ده‌هێنێت‪ ،‬كه‌ ئه‌و هاوكاریی‌ه‬ ‫به‌هۆی به‌كارهێنانی ته‌كنۆلۆژیای نوێی ئه‌و‬ ‫كۆمپانیای به‌رهه‌مهێنه‌ری پاتریی‌ه ده‌بێت‪.‬‬ ‫پاترییه‌كانی به‌رهه‌می كۆمپانیای ته‌سال بۆ‬ ‫ئۆتۆمبێل‌ه هایبردییه‌كان (دوو سووته‌مه‌نی)‬ ‫یۆنی لیتیۆمی ده‌بێت‌و كاره‌كه‌ی هاوشێوه‌ی‬ ‫ئ������ه‌و پاتریانه‌ی������ه‌ ك‌ه ل������ه‌ الپ تۆپه‌كاندا‬ ‫به‌كارده‌هێنرێت‪.‬‬ ‫له‌الیه‌كی دیكه‌وه‌ كۆمپانیای تۆیۆتا سه‌رقاڵی‬ ‫دانوس������تان‌ه له‌گ������ه‌ ‌ڵ كۆمپانی������ای ئه‌ڵمانی‬ ‫دایمله‌ر (به‌رهه‌مهێن������ه‌ری ئۆتۆمبێله‌كانی‬ ‫مارسیدس بێنز) تا ته‌كنۆلۆژیا‌و به‌شه‌كان‌و‬ ‫ئامێره‌كانی ئۆتۆمبێل‌ه دوو سووته‌مه‌نییه‌كان‬ ‫بداته‌ ئه‌و كۆمپانیایه‌‪.‬‬ ‫به‌پێ������ی هه‌واڵێك������ی س������ایتی ئۆتۆنی������وز‬

‫كۆمپانی������ای دایمله‌ر به‌هیوای‌ه تا س������اڵی‬ ‫‪ 2013‬له‌ته‌كنۆلۆژی������ای كۆمپانی������ای‬ ‫تۆیۆت������ا له‌به‌رهه‌مهێنان������ی ئۆتۆمبێل‌ه دوو‬ ‫سووته‌مه‌نییه‌كاندا سوودوه‌ربگرێت‪.‬‬ ‫پێش������تریش كۆمپانیای دایمل������ه‌ر له‌گه‌ ‌ڵ‬ ‫كۆمپانی������ای ئۆتۆمبێلی بی ئێ������م ده‌بلیو‬ ‫بۆبه‌رهه‌مهێنانی ئۆتۆمبێلی هایبریدی (دوو‬ ‫سووته‌مه‌نی) هاوكاری كردبوو‪ .‬كۆمپانیای‬ ‫دایمله‌ر ساڵی رابردوو یه‌كه‌مین ئۆتۆمبێلی‬ ‫هایبریدی خۆی به‌یارمه‌تی كۆمپانیای‬ ‫ب������ی ئێم ده‌بلیو نمایش������كرد‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ه������ا ئ������ه‌و كۆمپانیای‌ه‬ ‫گرێبه‌س������تێكی له‌گ‌ه ‌ڵ دوو‬ ‫كۆمپانی������ای رینۆڵ������ت‌و‬ ‫نیسان ئیمزاكردووه‌ ك‌ه‬ ‫به‌پێ������ی ئه‌و گرێبه‌س������ت‌ه‬ ‫ئ������ه‌و س������ێ كۆمپانیای‬ ‫ئۆتۆمبێل������ه‌ س������ه‌باره‌ت‬ ‫به‌د ر و و س������تكر د نی‬ ‫ئۆتۆمبێل������ی هایبریدی‌و‬ ‫ن������ه‌وه‌ی داهات������ووی‬ ‫ئۆتۆمبێل������ه‌كان پێك������ه‌و‌ه‬ ‫هاوكاری بكه‌ن‪.‬‬

‫کۆمپیوتەر‬

‫كتێبی دیجیتاڵی‬ ‫له‌خوێندگاكانی ژاپۆن‬

‫واڵتی‌ ژاپۆن به‌ئامانجی زیادكردنی‬ ‫رۆڵی ته‌كنۆلۆژی������ای زانیاری له‌پۆل ‌ی‬ ‫وانه‌كانی‌ نه‌وه‌ی نوێ كه‌ له‌سه‌رده‌می‬ ‫دیجیتاڵی������دا هاتوونه‌ت‌ه س������ه‌ر دنیا‪،‬‬ ‫به‌مزوانه‌ تاقیكردنه‌وه‌ی كتێبه‌ ده‌رسیی‌ه‬ ‫ئه‌لكترۆنیكییه‌كان له‌خوێندنگاكانی‬ ‫سه‌ره‌تایی ده‌س������ت پێده‌كات‪ .‬به‌پێی‬ ‫پرۆژه‌ی "خوێندنگای داهاتوو"‪10 ،‬‬

‫خوێندن������گای س������ه‌ره‌تایی له‌ژاپۆن‬ ‫كۆمپیوت������ه‌ری تابلێ������ت ده‌داته‌ ئه‌و‬ ‫خوێندكارانه‌ی ك������ه‌ ته‌مه‌نیان له‌ژێر‬ ‫‪12‬س������اڵه‌وه‌یه‌‌و بیلبۆردی ئه‌لكترۆنی‬ ‫له‌ناو پۆله‌كاندا داده‌نێت‪.‬‬ ‫ئ������ه‌و ئامێران‌ه ك‌ه پێك������ه‌وه‌ تۆڕێكن‪،‬‬ ‫پرۆگرامێكیان له‌س������ه‌ر‌ه ك‌ه رێگه‌یان‬ ‫پێ������ده‌دات پێت‌ه س������ه‌یره‌كانی زمانی‬

‫پێاڵو چ كاریگه‌رییه‌كی‌ له‌سه‌ر‬ ‫شۆفێریكردن هه‌یه‌؟‬ ‫به‌پێ������ی نوێترین لێكۆڵین������ه‌وه‌كان به‌ش������ێوه‌ی تێكڕا ‪%25‬ی ش������ۆفێره‌كان‬ ‫به‌هۆی له‌پێكردنی پێاڵوی نه‌ش������یاو له‌كاتی ش������ۆفێریدا كۆنترۆڵی ته‌واوی‬ ‫ئۆتۆمبێله‌كه‌یان له‌ده‌ست ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌ ئه‌نجامدراوه‌كان له‌به‌ریتانیا نیش������ان ‌ی ده‌دات كه‌ له‌پێكردنی پێاڵو‬ ‫به‌پاش������نه‌ی به‌رز ده‌بێت‌ه هۆی ئه‌وه‌ی كه‌ ئافره‌تان له‌كاتی شۆفێریدا تووشی‬ ‫كێش‌ه ده‌بن‪ ،‬هه‌روه‌ها ‪%25‬یش وتویان‌ه له‌پێكردنی جزمه‌ی الستیكی‬ ‫له‌كاتی شۆفیریدا له‌كۆنترۆڵكردنی ئۆتۆمبێله‌كه‌دا تووشی كێشه‌یان‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ئه‌مه‌ش له‌كاتێكدایه‌ ك‌ه له‌پێكردنی نه‌علی ئاس������ایی‬ ‫زیاتر له‌پێاڵوه‌كانی دیك‌ه بۆ شۆفێریكردن نه‌شیاوه‌‪.‬‬ ‫تاقیكردنه‌وه‌كان له‌س������ه‌ر پێاڵو‌ه جیاوازه‌كان نیشان ‌ی‬ ‫ده‌دات ك‌ه به‌پێاڵوی ش������یاو بۆ شۆفێری‪ ،‬شۆفێره‌ك‌ه‬ ‫ده‌توانێت له‌كه‌متر له‌نیو چركه‌دا قاچی له‌س������ه‌ر‬ ‫گازه‌ك‌ه هه‌ڵبگرێت‌و له‌س������ه‌ر ستۆپی دابنێت‪،‬‬ ‫ئه‌و كات‌ه بۆ پێاڵوی نه‌ش������یاو نزیكه‌ی ‪0.7‬‬ ‫چركه‌ ده‌بێت‪ ،‬ك‌ه له‌و ماوه‌یه‌دا ش������ۆفێر‬ ‫ناتوانێت له‌كاتی خۆیدا ئۆتۆمبێله‌ك‌ه‬ ‫رابگرێت‌و رێگ‌ه له‌رووداوێكی‬ ‫هاتووچۆ بكرێت‪.‬‬

‫له‌الیه‌ك������ی دیك������ه‌و‌ه كۆمپانی������ای تۆیۆتا‬ ‫رایگه‌یان������دووه‌ ك‌ه له‌گ������ه‌ڵ‌ كۆمپانیاكانی‬ ‫دیك������ه‌ی ئۆتۆمبێلس������ازی س������ه‌باره‌ت‬ ‫به‌گواستنه‌وه‌ی ته‌كنۆلۆژیای درووستكردنی‬ ‫ئۆتۆمبێلی هایبریدی هاوكاری ده‌كات‪.‬‬ ‫ه������اوكاری ئه‌و هاوكارییان������ه‌ له‌الیه‌ن ئه‌و‬ ‫كۆمپانیای������ه‌و‌ه گه‌ش������ه‌ی به‌رهه‌مهێنان������ی‬

‫ژاپۆنی له‌س������ه‌ر شاشه‌ك‌ه بنوسرێت‌و‬ ‫هه‌وره‌ه������ا بیرۆك������ه‌كان له‌س������ه‌ر‬ ‫شاشه‌یه‌كی سپی به‌شێوه‌ی مه‌جازی‌و‬ ‫خێ������را له‌كاتێك������دا كه‌ مامۆس������تا‬ ‫به‌شێوه‌ی دیجیتاڵی چاودێری كاری‬ ‫خوێندكاران ده‌كات‪ ،‬بگوازرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌وت������ه‌ی یه‌كێ������ك له‌به‌رپرس������انی‬ ‫وه‌زاره‌ت������ی په‌یوه‌ندییه‌كان������ی ژاپۆن‬ ‫ك‌ه ئ������ه‌و به‌رنام������ه‌ی تاقیكردنه‌وه‌ی‌ه‬ ‫جێبه‌جێ ده‌كات‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ ئه‌و واڵت‌ه‬ ‫له‌ته‌كنۆلۆژیا نوێیه‌كاندا رچه‌شكێنه‌‪،‬‬ ‫ب������ه‌اڵم له‌به‌كارهێنان������ی ‪ IT‬له‌بواری‬ ‫فێركاریدا له‌واڵتانی كوریای باشور‪،‬‬ ‫سه‌نگافوره‌‪ ،‬به‌ریتانیا‌و چه‌ندین واڵتی‬ ‫دیك‌ه له‌دواتره‌‪.‬‬ ‫خوێن������دكارای ژاپۆن������ی پێش������تر‬ ‫له‌به‌رنامه‌كان������ی خوێندنگاكان������دا‬ ‫كۆنس������ولی یاریان ب������ۆ تاقیكردنه‌و‌ه‬ ‫به‌كارهێناوه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و كاره‌ به‌شێوه‌ی‬ ‫داهێنانێك������ی نه‌ته‌وه‌ی‌ه نه‌بووه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫له‌كاتێكدای������ه‌ ك������ه‌ كۆمپانیاكان������ی‬ ‫بواری كتێ������ب‪ ،‬پرۆگ������رام‌و بابه‌ت‌ه‬ ‫فێركاریی������ه‌كان هه‌فت������ه‌ی رابردوو‬ ‫نوێترین به‌رهه‌م‌ه پێش������كه‌وته‌وه‌كانی‬ ‫خۆیان بۆ پۆله‌كانی ده‌رسی داهاتوو‬ ‫له‌پیش������انگای ‪New Education‬‬ ‫‪ Expo‬له‌تۆكیۆ نمایشكرد‪.‬‬

‫ژماره‪42‌:‬‬

‫‪13‬‬

‫مۆدێلی نوێ‬

‫ئۆتۆمبێل‌ه دوو سووته‌مه‌نییه‌كان راگه‌یه‌نراوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌م������ه‌ش له‌كاتێكدای‌ه ك������‌ه كۆمپانیاكانی‬ ‫ئۆتۆمبێلس������ازی جیهان له‌سه‌رانس������ه‌ری‬ ‫جیهاندا له‌هه‌وڵدان تا به‌سه‌رمایه‌گوزاری‬ ‫به‌رباڵو له‌سه‌ر ته‌كنۆلۆژیا نوێیه‌كانی وه‌ك‬ ‫ئۆتۆمبێل‌ه هایبری������دی‌و ئه‌لكترییكییه‌كان‬ ‫تێچووی به‌رهه‌مهێنانی ئ������ه‌و ئۆتۆمبێالن‌ه‬ ‫كه‌مبكه‌نه‌وه‌‪.‬‬

‫گ������ووگ ‌ڵ ن������اوی پێن������چ گروپی ك‌ه‬ ‫له‌سه‌رمایه‌گوزاری ‪ 10‬ملیۆن د‌والری‬ ‫ئ������ه‌و گه‌وره‌ كۆمپانی������ا ئینته‌رنێتیی‌ه‬ ‫بۆ بیرۆكه‌كان������ی گۆڕانی جیهاندا‬ ‫به‌شدارن‪ ،‬راگه‌یاند‪.‬‬ ‫به‌وت������ه‌ی ل������ۆره‌ن تۆهی������ل جێگری‬ ‫دیتنه‌وه‌ی بازاڕی گووگڵ‪ ،‬زیاتر ل‌ه‬ ‫‪150‬هه‌زرا بیرۆك‌ه ل‌ه ‪ 170‬واڵته‌و‌ه بۆ‬ ‫"پرۆژه‌ی بیرۆك‌ه داهێنه‌رانه‌كان بۆ‬ ‫گۆڕانی جیهان"ی گووگ ‌ڵ نێردراوه‌‪.‬‬ ‫گووگڵ‌ هه‌ڵبژاردنه‌كه‌ی خۆی بۆ ‪16‬‬ ‫بیرۆكه‌ی گ������ه‌ور‌ه كه‌مكردووه‌ته‌وه‌‌و‬ ‫به‌كارهێن������ه‌ران به‌ش������ێوه‌ی ئۆنالین‬ ‫ده‌نگی������ان داو‌ه تا پێنج بیرۆكه‌ی ك‌ه‬ ‫له‌الیه‌ن ئه‌و كۆمپانیایه‌وه‌ پشتیوانیان‬ ‫لێده‌كرێت‪ ،‬ده‌ركه‌ون‪.‬‬ ‫كۆمپانی������ای ئین ج������ی ئۆنی "خان‬ ‫ئاكادیمی������ا" دوو ملی������ۆن دۆالری‬ ‫بۆبه‌هێزتركردن������ی كتێبخان������ه‌ی‬ ‫ئۆنالین������ی بێبه‌رامب������ه‌ری خ������ۆی‬ ‫به‌به‌كارهێنان������ی ڤیدیۆی فێركاری‌و‬ ‫به‌رهه‌مه‌ گرنگ������‌ه وه‌رگێڕدراوه‌كان‬ ‫بۆ زۆرب������ه‌ی زمانه‌كان������ی جیهان‪،‬‬ ‫وه‌رگرتووه‌‪.‬‬ ‫دام������ه‌زراوه‌ی ئه‌فریق������ی زانس������تی‬ ‫بی������ركاری له‌كیپ تاون‪ ،‬دوو ملیۆن‬ ‫دۆالری بۆ كردنه‌وه‌ی ناوندی زیاتر‬

‫‪2010 /9/28‬‬

‫كۆمپانیای تۆیۆتا ‪13‬س������اڵ پێش ئێس������تا‬ ‫یه‌كه‌مین ئۆتۆمبێل������ی هایبریدی جیهانی‬ ‫به‌ن������اوی "پری������ۆس" نمایش������كرد‪ .‬ئه‌و‬ ‫ئۆتۆمبێل������‌ه له‌دوو س������ووته‌مه‌نی به‌نزینی‌و‬ ‫ئه‌لكتریكی سوودوه‌رده‌گرێت‪.‬‬ ‫كۆمپانی������ای تۆیۆت������ا ماوه‌ی������ه‌ك له‌مه‌وبه‌ر‬ ‫گرێبه‌س������تێكی له‌گ������ه‌ ‌ڵ كۆمپانیای مه‌زدا‬ ‫ئیمزاك������ردووه‌ كه‌ به‌پێی ئه‌و گرێبه‌س������ت‌ه‬ ‫به‌شه‌كانی ئۆتۆمبێله‌ هایبریدییه‌كان بدات‌ه‬ ‫ئ������ه‌و كۆمپانیایه‌‪ .‬كۆمپانیای تۆیۆتا‬ ‫له‌گه‌ ‌ڵ كۆمپانیای ئۆتۆمبێلی‬ ‫نیسانیش له‌و بواره‌دا‬ ‫ه������ا و كا ر ی‬ ‫ده‌كات‪.‬‬

‫بۆ گه‌شه‌پێدانی ئاس������تی خوێندنی‬ ‫بیركاری‌و زانست له‌كیشوه‌ری ئه‌فر‬ ‫یقادا وه‌رگرتووه‌‪.‬‬ ‫گروپ������ی ئێن جی ئ������ۆی ‪FIRST‬‬ ‫ك������ه‌ خوێندنی زانس������ت‌و بیركاری‬ ‫له‌سه‌رانس������ه‌ری جیه������ان له‌رێگه‌ی‬ ‫ركابه‌رایه‌تی گروپی گه‌شه‌پێده‌دات‪،‬‬ ‫سێ ملیۆن دۆالری بۆ ده‌سپێكردنی‬ ‫به‌رنامه‌یه‌ك������ی رۆبۆتی������ك ب������ۆ‬ ‫خوێندكاران وه‌رگرتووه‌‪.‬‬ ‫گ������ووگ ‌ڵ دوو ملیۆن دۆالری دیكه‌ی‬ ‫بۆپشتیوانی له‌داهێنانی ‪Law.Gov‬‬ ‫ك‌ه خستن‌ه به‌رده‌ستی دیكۆمێنته‌كانی‬ ‫دادگای������ی‪ ،‬فۆرم������‌ه یاس������اییه‌كان‌و‬ ‫دیكۆمێنت������‌ه حكومییه‌كان������ی دیكه‌ی‬ ‫ئه‌مری������كا ب������ۆ هه‌م������ووان ده‌خات‌ه‬ ‫به‌رده‌س������ت‪ ،‬ده‌دات‌ه‬ ‫‪P u b l i c .‬‬ ‫‪Resource.‬‬ ‫‪.Org‬‬ ‫دوواهه‌می������ن‬ ‫خه‌اڵت یه‌ك‬ ‫ملیۆن دۆالر‌ه‬ ‫ك������ه‌ گ������ووگ ‌ڵ داویه‌ت‌ه‬ ‫كۆمپانیای نیوزالندی ‪Shweeb‬‬ ‫تا سیستمێكی هه‌ڵگرتن‌و گواستنه‌وه‌ی‬ ‫داهێنه‌رانه‌ دیزاین‌و تاقی بكاته‌وه‌‪.‬‬

‫وێبلۆگ‬

‫‪ 10‬ملیۆن دۆالر‬ ‫خه‌اڵتی گووگ ‌ڵ‬ ‫بۆ بیرۆكه‌كانی‬ ‫ك ‌ه ده‌بن ‌ه هۆی‬ ‫گۆڕانی جیهان‬

‫ئه‌وه‌ی پێویسته‌ سه‌باره‌ت به‌ ته‌كنۆلۆژیای له‌مسی بیزانن‬ ‫ئا‪ :‬محه‌مه‌د هاجه‌ری‌‬ ‫(‪ 1‬ـ ‪)2‬‬

‫له‌جیهان������ی ئه‌مڕۆدا چه‌ندین جۆری‬ ‫جی������اواز له‌شاش������ه‌ی باش������ترین‌و‬ ‫سه‌رنجڕاكێش������ترین كۆمپیوت������ه‌ر‌و‬ ‫هانده‌ هۆش������مه‌نده‌كان ته‌كنۆلۆژیای‬ ‫له‌مس������ییان له‌سه‌ره‌‪ ،‬ئه‌مه‌ له‌كاتێكدای‌ه‬ ‫كه‌ له‌مس به‌مانای چه‌ند له‌مسی نییه‌‌و‬ ‫دركی جیاوازی ئه‌و دووانه‌ پێویستی‬ ‫به‌ئاش������نایه‌تییه‌ له‌گ‌هڵ‌ ه������ه‌ركام له‌و‬ ‫ته‌كنۆلۆژیایانه‌‪.‬‬ ‫له‌س������ێ س������اڵ له‌مه‌وب������ه‌ره‌وه‌ ك������‌ه‬ ‫"ئایفۆن"ی ئه‌پ������ڵ‌ كه‌وت‌ه بازاڕه‌وه‌‪،‬‬ ‫تای ئامێ������ره‌كان به‌كلیلی مه‌جازی‌و‬ ‫شاشه‌ی هه‌ستیار به‌له‌مس (‪)Touch‬‬ ‫زۆر زیاترب������ووه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌و مانگانه‌ی‬ ‫دواییدا هه‌واڵی جیاواز س������ه‌باره‌ت‬ ‫به‌به‌رهه‌م������ه‌ چه‌ن������د له‌مس������ییه‌كان‬ ‫(‪ )multitouch‬باڵوبووه‌ت������ه‌وه‌ ك������‌ه‬ ‫نه‌ته‌نیا ب������ازاڕی مه‌س������ره‌فی‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫بازاڕی پریفیشناڵیشی به‌الی خۆیدا‬ ‫راكێش������اوه‌‪ ،‬هه‌ربۆی������ه‌ زۆر گرنگ‌ه‬ ‫جیاوازی نێوان ته‌كنۆلۆژیای له‌مسی‌و‬ ‫چه‌ن������د له‌مس������ی بزانی������ن‪ .‬گۆڤاری‬

‫ئه‌نفۆرماتیك������ی "كۆمپیوته‌ر وۆرد"‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ بایه‌تێكی باڵوكردووته‌وه‌‌و‬ ‫ئ������ه‌وه‌ی س������ه‌باره‌ت به‌ته‌كنۆلۆژیای‬ ‫له‌مس������ی پێویس������ته‌ بیزانن باس������ی‬ ‫لێوه‌كراو‌ه ك‌ه من هه‌وڵ‌ ده‌ده‌م له‌دوو‬ ‫ژماره‌دا به‌كورت������ی ناخی ته‌وه‌ره‌ك‌ه‬ ‫بگه‌یێنم‪.‬‬ ‫‪ MPG‬چییه‌؟‬ ‫‪ MPG‬به‌مانای ئامێرێك������ی توانای‌ه‬ ‫ك������ه‌ نه‌ته‌نی������ا ده‌توانێ������ت وه‌اڵم������ی‬ ‫ه������ه‌ر وێكه‌وتنێكی جیاواز له‌س������ه‌ر‬ ‫شاشه‌یه‌كی له‌مس������ی بداته‌وه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ده‌توانێت ئه‌زمونێكی فیزیكی جیاواز‬ ‫بخاته‌ به‌رده‌س������ت‌و وه‌اڵمی ئاماژه‌ی‬ ‫زیاتره‌ی په‌نجه‌كانیش بداته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ڕاستیدا ‪ MPG‬كورتكراوه‌ی دێڕی‬ ‫"چه‌ند له‌مس������ی‪ ،‬فیزی������ك‌و جوڵه‌ی‬ ‫ئام������اژه‌دار"ه‌‪ .‬ئه‌و ج������ۆر‌ه ئامێران‌ه‬ ‫له‌ته‌واوی به‌رهه‌مه‌ ئه‌لكترۆنیكییه‌كانی‬ ‫ئه‌پڵ‌ كه‌ ئۆپه‌ریتینگ سیستمی ‪iOS‬‬ ‫یان له‌سه‌ره‌‪ ،‬بوونیان هه‌یه‌‌و هه‌ربۆیه‌ش‬ ‫توان������ای ئه‌وه‌یان هه‌یه‌ له‌یه‌ك ئامێردا‬ ‫"ته‌عام������والت‌و هه‌س������ته‌كان" ب������ۆ‬ ‫باشتركردنی ئه‌زمونی به‌كارهێنانی‬

‫ئه‌و ئامێران‌ه تێكه‌اڵو بكه‌ن‪ ،‬هاوكات‬ ‫س������تیڤ جۆب������زی س������ه‌رۆكی ئه‌پ ‌ڵ‬ ‫نیش������انی داو‌ه كه‌ پڕ به‌د ‌ڵ حه‌ز به‌و‬ ‫"تێكه‌اڵوكردنه‌ جادوییه‌" ده‌كات‪.‬‬ ‫به‌تێكه‌اڵوكردن������ی چه‌ند له‌مس������ی‪،‬‬ ‫فیزی������ك‌و جوڵ������‌ه ئام������اژه‌داره‌كان‬ ‫ئ������ه‌و ج������ۆر‌ه له‌ئامێران������‌ه خه‌یاڵێك‬ ‫درووس������ت ده‌كه‌ن كه‌ ئ������ه‌و خه‌یاڵ‌ه‬ ‫له‌س������ه‌ر شاشه‌ به‌ش������ێوه‌ی واقیعی‌و‬ ‫تاڕاده‌ی������ه‌ك وه‌ك ش������تێكی فیزیكی‬ ‫كه‌ ده‌توان������ی ته‌عامولی له‌گه‌ڵ‌ بكه‌ی‬ ‫دێته‌ به‌رچاو‪ ،‬به‌مش������ێوه‌ی‌ه بیری تۆ‬ ‫ئه‌وه‌ قبو ‌ڵ ده‌كات ك‌ه ته‌نانه‌ت شتێكی‬ ‫ناواقعیی له‌س������ه‌ر شاشه‌ك‌ه ده‌توانێت‬ ‫ببێت‌ه ش������تێكی فیزیكی‪ .‬به‌رده‌وامی‬ ‫جوڵه‌‪ ،‬كاردانه‌وه‌ی خێرا به‌جوڵه‌كانی‬ ‫په‌نج������ه‌‌و توان������ای ته‌عامولك������ردن‬ ‫به‌ش������ێوه‌ی جیاواز رێگه‌ به‌ئامێرێكی‬ ‫‪ MPG‬ده‌دات تا هه‌س������تێك له‌ناخی‬ ‫به‌كارهێن������ه‌ردا درووس������ت بێت ك‌ه‬ ‫ماوس یان ئامێرێكی شاش������‌ه له‌مسی‬ ‫ك������ۆن توانای درووس������تكردنی ئه‌و‬ ‫هه‌س������ته‌ی نییه‌‪ ،‬ئه‌م‌ه له‌كاتێكدا ك‌ه‬ ‫گرنگترین ش������تێك ك‌ه زانینی زۆر‬ ‫پێویس������ت‌ه ئه‌وه‌ی‌ه ك‌ه زۆربه‌ی ئامێر‌ه‬

‫نوییه‌كانی ك‌ه به‌ناونیش������انی "شاش‌ه‬ ‫له‌مسی" نمایش������ده‌كرێن‪ ،‬ئیتر ته‌نیا‬ ‫ئامێرێكی شاش������ه‌ی له‌مس������ی نه‌وه‌ی‬ ‫كۆن نین ك������‌ه به‌وێكه‌وتنی فیزیكی‬ ‫په‌نج‌ه یان قه‌ڵمێك كاربكه‌ن‪.‬‬ ‫بۆ دركی باش������تری جیاوازی نێوان‬ ‫ئامێرێكی تێك������ه‌اڵو له‌گ‌ه ‌ڵ ‪‌MPG‬و‬ ‫شاشه‌یه‌كی له‌مس������ی كۆن ده‌توانین‬ ‫بڵێن جیاوازی نێوان ئه‌و دوو ئامێر‌ه‬ ‫وه‌ك جیاوازی نێ������وان خێراترین‌و‬ ‫خۆش������ترین ش������ه‌مه‌نده‌فه‌ره‌كانی‬ ‫كاتبه‌س������ه‌ربردنی ناو ش������ار‌ه یاریی‌ه‬ ‫گه‌وره‌كان������ه‌ كه‌ به‌خێرایی زۆر به‌رز‬ ‫هاتووچۆ ده‌كات‌و كه‌س������انی سه‌روو‬ ‫ته‌مه‌ن ‪18‬س������اڵ ده‌توانن س������واریان‬ ‫بن‌و ئه‌و ش������ه‌منده‌فه‌ران‌ه ك‌ه له‌شاری‬ ‫یارییه‌كان������ی‌ هه‌رێم ‌ی كوردس������تان‬ ‫هه‌یه‌‌و زۆرتر مندااڵن سواری ده‌بن‪.‬‬ ‫له‌ئێستادا كه‌ بازاڕی جیهانی ‪ICT‬‬ ‫پ������ڕه‌ له‌ئامێره‌ له‌مس������ییه‌ كۆنه‌كان‌و‬ ‫مۆدیله‌كانی جۆری ‪ ،MPG‬ده‌توانین‬ ‫بڵێن شاش������ه‌ له‌مس������ییه‌ ئاساییه‌كان‬ ‫رابردوومان بیر ده‌خاته‌وه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫كه‌ شاشه‌كانی ‪ MPG‬په‌نجه‌ره‌یه‌كن‬ ‫روو به‌داهاتوو‪.‬‬

‫‪12‬‬

‫سێشه‌ممه‬

‫‪2010 /9/28‬‬

‫ژماره‪42‌:‬‬

‫‪nmnmpress@yahoo.com‬‬

‫"من دیت" لەتوركیا‬ ‫هەرا دەنێتەوە‬ ‫ئەرسەالن تۆفیق‬

‫كاتێ������ك دادوەر س������ەرقاڵی لێكۆڵینەوەی دۆس������یەی‬ ‫ئەرگەنەكۆنی تیرۆریس������تی بوو‪ ،‬بەرپرسانی سەربازە‬ ‫توركەكان نەیاندەویس������ت دان بەو راس������تیەدا بنێن‬ ‫كە رێكخراوێكی نهێنی س������ەربازی توندڕەو هەبێت‌و‬ ‫بەرپرس بێت لەكوش������تن‌و ڕفاندن������ی حەڤدە هەزار‬ ‫هاوواڵتی كوردی واڵتەكەی لەنێوان س������ااڵنی ‪1991‬‬ ‫ـ ‪2000‬داو ن������اوی نهێنی ئەو رێكخراوەش «‪»jitem‬‬ ‫ژیتەم������ە‪ ،‬ب������ەاڵم دوای ئەوەی هەندێ������ك لەئەندامانی‬ ‫ئ������ەو گروپە ڕادەكەن بۆ واڵت������ە ئەوروپیەكان‌و لەوێوە‬ ‫دەنگوباسەكان پشتڕاست دەكەنەوە‪ ،‬ئیتر بوارێك بۆ‬ ‫شاردنەوەی ئەو گروپە نامێنێت‪.‬‬ ‫ئەم بابەتە لەم دواییانەدا چووە نێو سینەمای توركی‌و‬ ‫لەسەر دەستی یەكێك لەدەرهێنەرە كوردەكان "مراز‬ ‫بی������زار" فیلمێكی بەناوی "من دی������ت ـ من بینینم"‬ ‫بەره������ەم هێنا‌و بوو بەهۆی پش������ێوی‌و دەمەقاڵەی زۆر‬ ‫لەنێ������و س������ینەماكارانی تورك‌و كوردی ئ������ەو واڵتە‪،‬‬ ‫زیاتریش قس������ەكردن بوو لەسەر شێوازی خستنەڕوو‬ ‫چۆنیەتی دیاریكردنی چارەسەرەكانی دەرهێنەر‪.‬‬ ‫كاتی فیلمەكە ‪105‬خولەكەو فیلمەكەشی لەچیرۆكێكی‬ ‫كچە نوس������ەری الو "ئەفریم ئاتاالش"وەرگرتووە كە‬ ‫ماوەیەك پێش ئێس������تا بەهۆی نەخۆش������ی شێرپەنجە‬ ‫كۆچیدوایی كرد‌و لەشاری دیاربەكر وێنەی گیراوە‪،‬‬ ‫چەندین جاریش لەشەقامەكانی ئەو شارەدا دەرهێنەر‬ ‫لەگەڵ پۆلیس������ی توركی������دا روبەڕوو بۆت������ەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫كاتێك وتویەتی وێنەی مندااڵنی ئیشكەری سەرشەقام‬ ‫دەگرێت‪ ،‬كارەكانی ڕاییكردووە‪.‬‬ ‫وداد‪ ،‬رۆژنامەنوس������ێكی ك������وردەو كار ب������ۆ دەزگا‬ ‫راگەیاندنە كوردییەكان دەكات‪ ،‬یەكێك لەهاوڕێكانی‬ ‫بانگهێش������تی دەكات بۆ ئاهەنگێكی خێزانی لەشاری‬ ‫باتمان لەكاتێكدا بەش������ەو لەو ئاهەنگ������ە دەگەڕێنەوە‬ ‫لەڕێگادا ئۆتۆمبێلێكی نەناسراو رایان دەگرن‌و بەناوی‬ ‫داواكردنی ناس������نامەوە دایك‌و باوكی س������ ‌ێ منداڵ‬ ‫دادەبەزێنن‌و بەدیار چاوی منداڵەكانیانەوە "گولستان‪10‬‬ ‫ساڵ‪ ،‬فورات ‪8‬ساڵ‌و دلۆڤانی شیرەخۆرەوە" دەكوژن‪.‬‬ ‫لەو روداوەوە ژیانی ئەو مندااڵنە دەبێتە دۆزەخ‪ ،‬تەنها‬ ‫گولس������تان بەخێویان دەكات‌و سەرپەرشتیان دەكات‪،‬‬ ‫بۆ پەیداكردنی خ������ۆراك‌و دابینكردنی ژیان دەچنە‬ ‫سەرشەقام‌و كلێنس‌و شتی تر دەفرۆشن‌و لەو رێگەیەوە‬ ‫رووبەڕوی قس������ەی ناخۆش‌و ناشیرین‌و جۆرەها كێشە‬ ‫دەبنەوە‪ ،‬لەكاتێكدا كە ف������ورات بەنێو ئۆتۆمبیلەكاندا‬ ‫شت دەفرۆشێت چاوی بەبكوژەكەی باوكی دەكەوێت‪،‬‬ ‫ئەویش لەترسا دەكەوێتە سەر زەویەكەو میز بەخۆیدا‬ ‫دەكات‪.‬‬ ‫گولستان‪ ،‬لەرێگەی رێكەوتێكەوە ئافرەتێك دەناسێت‬ ‫كە پەیوەندی بەبكوژەك������ەی باوكیانەوە هەیەو دەچێتە‬ ‫ئەو ماڵەوە لەو كاتەدا ئەویش دەیناسێتەوە دەمانچەكەی‬ ‫ئەو هەڵدەگرێت‌و لەپارچە قوماش������ێكەوەی دەپێچێت‌و‬ ‫دەڵێ������ت‪" :‬من دی������ت"‪ ،‬ئەویش پێیدەڵێت‪" :‬تە تش������ە‬ ‫دیت؟"‪.‬‬ ‫كۆجاری لەگولس������تان دەپرس������ێت‪ ،‬ئەوی������ش دەڵێت‬ ‫بكوژەكەی باوكمان‌و ئ������ەوەش چەكەكەیەتی‪ ،‬كاتێك‬ ‫پیاوكوژەك������ە لەدەمانچەك������ەی دەگەڕێ������ت‌و لەكچ������ە‬ ‫دۆس������تەكەی دەدات‌و گوم������ان ل������ەوە دەكات كە ئەو‬ ‫منداڵ������ەی بەهۆی ئەوەوە هاتۆت������ە ماڵیان دەمانچەكەی‬ ‫بردووە‪ ،‬توشی شۆك دەبێـت‌و لەنێو شەقامدا دەكەوێتە‬ ‫گەڕان بەدوای گولستاندا‪ ،‬لێرەدا دەرهێنەر كارەكانی‬ ‫رادەگرێ������ت بەب ‌ێ ئەوەی ئام������اژە بەداهاتوی ئەو دوو‬ ‫منداڵ������ە بدات‪ ،‬بۆئەوەی پێمان بڵێ������ت كارەكانی ئەو‬ ‫دەزگا نهێنیە تیرۆریستە بەردەوامە‪.‬‬ ‫ئەوەی ك������ە مایەی س������ەرنجە دەرهێن������ەری فیلمەكە‬ ‫خانوەكەی خ������ۆی لەئەڵمانیا فرۆش������ت بۆئەوەی ئەو‬ ‫فیلم������ە بەرهەم بهێنێ������ت‪ ،‬چونك������ە زۆر هەوڵی دا‪،‬‬ ‫نەیتوانی پش������تگیری مادی بۆ پەیدا ب������كات‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫هەموو ئەوانەشدا تائێستا بۆتە خاوەنی هەشت خەاڵتی‬ ‫گەورەی جیهانی‌و ناوخۆیی‌و باش������ترین ئەكتەری كچ‬ ‫"شنای ئۆراك"‌و باشترین مۆسیقای وێنەیی "موراد‬ ‫باپیر" بەدەستیان هێناوە‪.‬‬

‫فیلمی ماندوو ‪...‬‬ ‫ماندووێتی ستافەكەی نەحەساندەوە‬

‫فیستیڤاڵی "لۆكارنۆ"ی ئەمساڵ بەشێك‬ ‫لەفیلمەكانی پەیوەس������تكردبوو بەكێشەی‬ ‫كۆچڕەوی بەزۆر‪ ،‬لەنێو ئەو فیلمانەش������دا‬ ‫ئیبراهیمی سەعیدی دەرهێنەری كوردی‬ ‫دانیش������تووی شاری س������نەی خۆرهەاڵتی‬ ‫كوردس������تان بەفیلم������ی مان������دوو ل������ەو‬ ‫فیستیڤاڵەدا بەشداربوو‪.‬‬ ‫فیلمی ماندوو‪ ،‬بەپێچەوانەی زۆربەی فیلمە‬ ‫كوردییەكانی خۆرهەاڵت كە بیرۆكەیان‬ ‫لەخۆرهەاڵتەوە بەرەو ش������وێنەكانی تری‬ ‫كوردس������تان دەڕۆن‪ ،‬ئەم لەكوردستانی‬ ‫عێراقەوە خێزانێك بەنێو نەهامەتیەكاندا‬ ‫بەرەو خۆرهەاڵت ڕادەكەن‪.‬‬ ‫ل������ەدوای ئەوەی ڕژێمی س������ەدام كۆتایی‬ ‫پێدێت‪ ،‬خێزانێك بەس������واری پیكابێك‬ ‫دەیانەوێ������ت بچنە نێو خاك������ی ئێرانەوە‪،‬‬ ‫ئەو خێزانە پێكهات������ووە لەپیرەمێردێكی‬ ‫نەخۆش ك������ە لەحاڵەتی س������ەرەمەرگدایە‬ ‫لەگەڵ كوڕێ������ك‌و بوكێك‌و منداڵێك كە‬ ‫لەنێو نەهامەتییەكانی شەڕو خوێنڕێژی‌و‬ ‫رووبەڕووبونەوەی هێزی پێشمەرگە لەگەڵ‬ ‫تیرۆریس������تان‌و رۆشتن بەنێو كێڵگەكانی‬ ‫مین������دا ئۆتۆمبیلەكەیان تێپ������ەڕ دەكات‬ ‫بۆئەوەی بگاتە خاكی ئێران‪ ،‬لەهەمانكاتدا‬ ‫كیژێكی شۆخ‌و شەنگ بەناوی شیالن كە‬ ‫كوردێكی پەناهەندەی واڵتـی س������ویدەو‬ ‫بەس������ەردان هاتۆتەوە بۆالی كەسوكاری‪،‬‬ ‫لەڕێگ������ەی روداوێكەوە لەگەڵ ئەو خێزانە‬ ‫دەڕواو دەیەوێت بچێتە خاكی ئێران‪.‬‬ ‫گرفتی س������ەرەكی ئ������ەو فیلم������ە زۆرتر‬

‫بەرۆكی كارەكتەری شیالنی گرتەوە كە‬ ‫نەیتوانیووە وەك ئەكتەرێكی سەركەوتوو‬ ‫مامەڵە لەگەڵ رۆڵەكەیدا بكات‪.‬‬ ‫لەڕوانگەی بیرۆكەی فیلمەكەشەوە شیالن‬ ‫لەپەنای مام ش������ەریفی برینداردا هێشتا‬ ‫بی������ر لەس������ەماو كەیف‌و س������ەفای خۆی‬ ‫دەكاتەوە‪ ،‬لەگەڵ ئەوەش������دا ئەو ساتانەی‬ ‫كە شیالن سندوقە كۆنەكەی مام شەریف‬ ‫دەكاتەوەو وێنە كۆنەكانی مام ش������ەریف‬ ‫دەبینێ������ت‌و دەیباتەوە ب������ەرەو ڕابوردوو‬ ‫دەكرێت وەك یەكێك لەدیمەنە جوانەكان‬ ‫تەماشا بكرێت‪.‬‬ ‫هەرچەندە "ش������یالن" لەگەڵ "شاهۆ"دا‬

‫حەزرەتی سولەیمان‬ ‫دەكرێتە فیلم‬

‫یەكیان خۆشویس������تووە‪ ،‬بەاڵم دیمەنەكانی‬ ‫ئ������ەو خۆشەویس������تییە ب������ەو ئەندازەی������ە‬ ‫سەرنجڕاكێش نەبوون كە داوەران بڕوای‬ ‫پێبهێنێ������ت كە ئەو دوو كەس������ە یەكیان‬ ‫خۆشویس������تووە‪ ،‬چونكە رۆڵی جەس������تە‬ ‫لەنزی������ك كەوتن������ەوەی نێوان ش������یالن‌و‬ ‫ش������اهۆدا غایب������ە‪ .‬هەرچەن������دە لەڕووی‬ ‫دروستكردنی شەڕی الڕێ‌و سەرشەقامی‬ ‫رۆش������تنەكەیان مای������ەی تێڕامان������ەوە‬ ‫جوان������كاری زۆری بۆكراوە‪ ،‬س������ەرەڕای‬ ‫ئ������ەوەی كە فیلم������ی مان������دوو نەیتوانی‬ ‫خەاڵتی فیس������تیڤاڵ بەدەس������ت بهێنێت‪،‬‬ ‫بەاڵم ئیبراهیمی سەعیدی توانی بەشێك‬

‫فیلم‬

‫لەكێش������ەو نەهامەتییەكان������ی نەتەوەكەمان‬ ‫بەئامادەب������ووان بگەیەنێت‌و ئەویش وەك‬ ‫یەكێك لەدەرهێن������ەرە خۆرهەاڵتییەكانی‬ ‫كوردستان بیرۆكەی نەتواوەی خستە نێو‬ ‫سینەمای ئێرانی‌و كوردی‪.‬‬ ‫فیلمی ماندوو لەسەر بودجەی وەزارەتی‬ ‫رۆشنبیری حكومەتی هەرێمی كوردستان‬ ‫بەرهەمهاتووە‪ ،‬هەرچەندە فیلمەكە لەڕووی‬ ‫ج������ۆرەوە بەیەكێ������ك لەفیلمە باش������ەكان‬ ‫دیاریكرا‪ ،‬بەاڵم لەنێ������و ڕەخنەی لیژنەی‬ ‫داوەراندا دەنگی بەدەست نەهێناو ڕەخنە‬ ‫زۆرەكانی بوونە هۆی ئەوەی كە خەاڵتی‬ ‫فیستیڤاڵ وەرنەگرێت‪.‬‬

‫رۆمانی"ذاكرە الجسد" ئەحالم‬ ‫مستغانمی كرا بەكوردی‬

‫دوای نۆ مانگ لەوێنەگرتنی فیلمی‬ ‫مەلیك سولەیمان لەناوچەی گەیالن‬ ‫ك������ە لەالیەن ش������ەهریار بحرانییەوە‬ ‫دروس������تكرا‪ ،‬كارەكان������ی تەواوكرا‬ ‫ك������ە ئەمین زندگانی‌و مەحمود پاك‬ ‫نی������ەت‌و ئیلهام حەمیدی‌و حس������ین‬ ‫مەحجوب‌و چەن������دن هونەرمەندێكی‬ ‫سینەمای ئێرانی رۆڵی تێدا دەبینن‪.‬‬ ‫لەبەش������ی یەكەم������ی ئ������ەو فیلمەدا‬ ‫حەزرەتی س������ولەیمان لەگەڵ كاهینە‬ ‫دونیا ویستەكان ڕووبەڕوو دەبێتەوەو‬ ‫دەتوانێ������ت جنۆكەو ش������ەیتانەكان‬ ‫بخاتە ژێر ڕكێفی خۆی‌و لەبەش������ی‬ ‫دووەمیشدا دروستكردنی پەرستگای‬

‫ئۆرشەلیم‌و چیرۆكی مەلیكە بەلقیس‬ ‫دێتە نیو چیرۆكەكەوە‪.‬‬ ‫چیرۆكی فبلمەكە پشت بەقورئانی‬ ‫پیرۆز دەبەس������تێت‌و ئام������ادەكاری‬ ‫فیلمەك������ە رایدەگەیەنێ������ت ك������ە‬ ‫زۆریان هەوڵ������داوە لەگەڵ چیرۆكە‬ ‫قورئانییەك������ەدا بژین‌و لەچوارچێوە‬ ‫گش������تییەكەی دەرنەچ������ن‪ ،‬هاوكات‬ ‫لیژنەیەكی ش������ارەزای ئ������ەو بوارەو‬ ‫مامۆس������تایان‌و ش������ارەزایانی راڤە‬ ‫قورئ������ان‪ ،‬فیلمەكەی������ان بینی������وەو‬ ‫بڕیاریان داوە نمایش بكرێت‪.‬‬ ‫ل������ەو فیلم������ەدا هەری������ەك لەحەمید‬ ‫خزوعی بەڕێوەبەری بەرهەم‌و حەمید‬ ‫قەدیری������ان بەرێوەب������ەری هونەری‌و‬ ‫مەجید صەباغ بەهروز وەك وێنەگر‬ ‫رۆڵ������ی گەورەیان لەس������ەركەوتنی‬ ‫فیلمەك������ەدا گێ������ڕاوە‌و بەڕێوەبەری‬ ‫رادیۆو تەلەڤزیۆنی ئێرانیش لەبارەی‬ ‫ئەو فیلم������ەوە دەڵێت‪ :‬فیلمی مەلیك‬ ‫س������ولەیمان ش������انازییە بۆسینەمای‬ ‫ئێران‪.‬‬

‫ژنە ش������اعیری كوردی دانیشتوی‬ ‫ئەستەنبوڵ "جانا سیدا" رۆمانی‬ ‫"ذاكرە الجس������د" ی ژنە رۆمان‬ ‫نوس������ی جەزائیری وەرگێڕاوەتە‬ ‫س������ەر زمانی كوردی"شێوەزاری‬ ‫كرمانج������ی ژورو"‪ ،‬بەپێ������ی ئەو‬ ‫راپۆرتان������ە بێ������ت كە تائێس������تا‬ ‫باڵوكراونەت������ەوە جانای ش������اعیر‬ ‫زۆر بەس������ەركەوتوانە توانیویەتی‬ ‫هەست و نەس������ت و دەستەواژی‬ ‫هون������ەری و ئەدەبیەكان������ی نێ������و‬

‫بەبۆنەی شەس������تەمین س������اڵرۆژی‬ ‫شۆڕش������ی كۆمۆنیس������تی چینەوە‬ ‫فیلم������ی پەیدابوون������ی كۆمارێك‬ ‫بەرهەمهێن������را‌و ل������ەرۆژی یەكەمی‬ ‫نیشاندانیەوە توانی ریزبەندی فیلمە‬ ‫چینیەكان بش������كێنێت‌و لێكۆڵەرانی‬ ‫بواری س������ینەماو ئابوریناس������انیش‬ ‫بەسەركەوتنێكی بەرچاوی دەزانن‌و‬ ‫بەسەرسوڕمانەوە باسی لێوە دەكەن‪.‬‬ ‫دەزگاكان������ی راگەیاندن������ی واڵتی‬ ‫چین رایدەگەیەنن ك������ە ئەو فیلمە‬ ‫لەڕوانگەی مێژوییەوە دەبێت وەك‬ ‫یەكەم فیلم������ی نەتەوەیی تەماش������ا‬ ‫بكرێت‌و بكرێت������ە مێژوویەك لەو‬ ‫بوارەدا‪.‬‬

‫بیرۆك������ەی فیلم������ی پەیدابوون������ی‬ ‫كۆمارێ������ك دەگەڕێتەوە بۆ س������اڵی‬ ‫‪1949‬و بوونی شەڕی ناوخۆی ئەو‬ ‫واڵتە لەنێوان حیزبی كۆمۆنیس������تی‬ ‫چینی‌و حیزبی فەرمانڕەوای چینی‪،‬‬ ‫هاوكات لەزۆرینەی س������ینەماكانی‬ ‫ئەو واڵتەدا نمایشكرا كە ژمارەیان‬ ‫‪ 1450‬سینەمایە‪ ،‬هاوكات لەگەڵ ئەو‬ ‫س������ەركەوتنە گەورەیەدا‪ ،‬رووبەڕوی‬ ‫ڕەخن������ەی توندی س������ینەماكاران‬ ‫بۆتەوەو رەخنەگران پێیانوایە لەبەر‬ ‫ئەوەی ئەو فیلمە دەسەاڵتی لەپشتەوەیە‬ ‫ئاس������انكاری‌و پڕوپاگەندەی زیاد‬ ‫لەپێویس������تی بۆكراوە‪ ،‬رەخنەگرانی‬ ‫ئەو واڵتە ئ������ەوە دەخەن������ەڕوو كە‬

‫هەمان فیلم بەگەندەڵی گەشتۆتە ئەو‬ ‫ئاستەی كە باس دەكرێت‪.‬‬ ‫ل������ەو فیلم������ەدا نزیك������ەی ‪200‬‬ ‫هونەرمەندی ناوداری س������ینەمای‬ ‫جیهانی رۆڵی تێدا دەبینن لەوانە‪:‬‬

‫رۆمانەكە بەباشی و سەركەوتویی‬ ‫بگۆڕێ������ت بۆ كرمانج������ی ژوروو‪،‬‬ ‫شایانی باس������ە خاوەنی رۆمانەكە‬ ‫حەوت س������اڵ بەر لەئێستا گڵۆپی‬ ‫سەوزی بۆ جانا هەڵكردوە كە ئەو‬ ‫رۆمانە وەربگێڕێتە س������ەر زمانی‬ ‫كوردی و لە چاوپێكەوتنێكیشدا‬ ‫گوتویەت������ی وەرگێڕانی رۆمانەكە‬ ‫بۆس������ەر زمانی ك������وردی بەالی‬ ‫منەوە گرنگترو دڵخۆشكەرترە لە‬ ‫وەرگێڕانی بۆ زمانی ئینگلیزی‪.‬‬

‫"پەیدا بوونی كۆمارێك" گەندەڵی دەخاتە سەر زاری سینەماكاران‬

‫جتلی‪ ،‬جاكی شان‪ ،‬جانگ زی پی‪.‬‬ ‫شارەزایانی بواری ئابوری پێیانوایە‬ ‫ئەو فیلمە دەبێتە س������ەرچاوەیەكی‬ ‫باش ب������ۆ ئابوری چی������ن‪ ،‬چونكە‬ ‫فرۆشێكی زۆری هەیە‪.‬‬

‫سێشه‌ممه‬

‫‪nmnmpress@yahoo.com‬‬

‫‪2010 /9/28‬‬

‫ژماره‪42 :‬‬

‫مەیخواردنەوە لەنێو گەنجانی كوردستاندا پەرەدەسێنێت‬

‫‪15‬‬

‫"مەیخواردنەوە زیان بەخانەكانی مێشك دەگەیەنێت‌و كار دەكاتە سەر گەشەی مێشكی گەنجان"‬ ‫زۆرێك لەخاوەنی كۆگاكانی‬ ‫مەیفرۆشی ئاماژە بەوە‬ ‫دەدەن كە مندااڵنی خوار‬ ‫هەژەدە ساڵ بۆ كڕینی‬ ‫مەی سەردانیان دەكەن‌و‬ ‫پسپۆڕێكی دەروونیش‬ ‫جەخت لەوە دەكاتەوە كە‬ ‫مەیخواردنەوە زیانی گەورە‬ ‫بەالیەنی عەقڵی‌و دەروونی‬ ‫هەرزەكاران‌و گەنجان‬ ‫دەگەیەنێ‌‪.‬‬

‫سەربەست مەنمی لەسلێمانی‬ ‫"لەسەرەتادا مەیخواردنەوە لەالم وەك‬ ‫ئارەزوویەكی گەنجان������ە بوو‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئێس������تا خوم پێوە گرتووە"‪ ،‬ئەلەند‬ ‫نەوزادی تەمەن ‪18‬س������اڵ بەمجۆرە‬ ‫لەسەرەتاكانی دەستدانە خواردنەوەی‬ ‫م������ادە كحولیی������ەكان‌و هۆگربوون‬ ‫پێیانەوە دواو جەختی لەوە كردەوە‬ ‫كە لەئێستادا بەجۆرێك پێوەی ئالودە‬ ‫بووە كە بەبێ خواردنەوەی مەی زۆر‬ ‫ڕۆژی لێ ناڕوات‪" ،‬بەتایبەت ڕۆژانی‬ ‫هەیینی‌و پشووەكان"‪.‬‬ ‫ئ������ەو گەنجە باس ل������ەوە دەكات كە‬ ‫بەه������ۆی ئ������ەوەی لەخێزانەكەیاندا‬ ‫باوك������ی‌و ب������را گەورەك������ەی‬ ‫مەیخ������ۆرن‪ ،‬ئەوی������ش كەوتووەت������ە‬ ‫ژێر كاریگەرییان������ەوەو لەتەمەنێكی‬ ‫كەمدا دەستیپێكردووە‪" ،‬لەتەمەنی‬ ‫هەرزەكاریمدا بەئاس������انی دەس������تم‬ ‫دەكەوت‪ ،‬چونكە بەردەوام مەشروب‬ ‫لەماڵماندا بوو‪ ،‬باوكم دەیكڕی‌و من‬ ‫بەدزییەوە دەمخواردەوە"‪.‬‬ ‫هاوڕێكانی فێرییان كرد‬ ‫زۆرێك ل������ەو گەنجان������ەی فێری‬ ‫مەیخواردن������ەوە بوون ئام������اژە بەوە‬ ‫دەدەن كە هاوڕێكانیان كاریگەرییان‬ ‫لەس������ەریان هەبوەو ل������ەو ڕێگەیەوە‬ ‫ئاڵودەی خواردنەوە بوون‪.‬‬ ‫هەرێم عەب������دواڵ‪ ،‬گەنجێكی تەمەن‬

‫هه‌رزه‌کاران‌و گه‌نجانی کورد سه‌ریان کردۆت‌ه سه‌ر خوارد‌نه‌وه‌ی ماد‌ه کحولیه‌کان‬ ‫‪19‬ساڵە‌و ئاماژە بەوە دەدات كە بەهۆی دەخواتەوە‪" ،‬س������ەرەتا بەبیرە دەستم بەو یاسایە نادرێ‌و بەئاشكرا پێشێل‬ ‫خراپی بارودۆخی خێزانەكەیانەوە پێكرد‌و ئێستا كۆكتێل ئەخۆمەوە"‪ .‬دەكرێت‪.‬‬ ‫لەپۆلی شەشی س������ەرەتاییەوە وازی بەپێچەوانەی بەشدارانی دیكەی ئەم سەعید مسكین كەلەفرۆشگایەكی‬ ‫لەخوێندن هێناوەو بۆپەیداكردنی راپۆرتەوە‪ ،‬ئەو گەنجە جەختی لەوە مەی فرۆش������تن كاردەكات ئاماژە‬ ‫بژێوی ژیان‌و س������وككردنی ئەركی ك������ردەوە كە لەژێر كاریگەری هیچ ب������ەوە دەدات كە ڕێژەیەكی كەم لەو‬ ‫خێزانەكەی رووی كردوەتە بازاڕو كەسێكدا دەستی نەداوەتە خواردنەوە‪ ،‬كەسانەی تەمەنیان لەخوار ‪18‬ساڵە‬ ‫لەنێو ئەو كەس������انەدا گ������ەورە بووە بەڵكو خۆی فێربوەو كەسیش هانی سەردانیان دەكەن‪ ،‬بەاڵم "ئەوەندەی‬ ‫كە رۆژان������ە لەگەڵیان������دا مامەڵەو ن������ەداوە‪" ،‬حەزم لێبووە‌و ئێس������تە پێمان بكرێت‪ ،‬ئێمە مەی بەو كەسانە‬ ‫نافرۆش������ین‪ ،‬چونكە بەپێی یاس������ا‬ ‫هەڵس������وكەوتی ك������ردووە‪" ،‬بەهۆی جگەرەو نێرگەلەش ئەكێشم"‪.‬‬ ‫قەدەغەیە"‪.‬‬ ‫هاوڕێكانم������ەوە فێری مەیخواردنەوە‬ ‫ب������ووم‪ ،‬بەاڵم لەگەڵ باوك‌و دایكمدا بەخوار تەمەن ‪18‬ساڵی نافرۆشن لەالیەكی دیكەوە ش������ڤان سوبحی‬ ‫كێش������ەی زۆری بۆ دروستكردووم‪ ،‬فرۆشگاو خاوەن یانەكانی خواردنەوە لەفرۆشگای نەشوان باسی لەوە كرد‬ ‫ئەوە جگەلەوەی پارەیەكی زۆر خەرج ئاماژە بەوە دەدەن كە بەهۆی ئەوەی كە بەهۆی ئەوەی فرۆش������گاكەیان‬ ‫بەپێی یاسا قەدەغەیە‪ ،‬مەی بەمندااڵنی لەسەر شەقامێكی گشتییە‪ ،‬ژمارەیەكی‬ ‫دەكەم"‪.‬‬ ‫ئامانج بەكر‪ ،‬گەنجێكی دیكەی تەمەن خوار تەمەن هەژدە ساڵی نافرۆشن‪ ،‬ئێجگار كەم لەوانەی لەخوار تەمەن زیانی دەروونی‌و كۆمەاڵیەتی هەیە‬ ‫‪23‬س������اڵەو بەوتەی خۆی دەرچوی بەاڵم بەپێی ئ������ەو بەدواداچـــــوونەی ‪18‬ساڵەوەن ڕوویان تێدەكەن‪ ،‬بەاڵم د‪.‬ئەفرام محەمەد پسپۆڕی دەروونی‌و‬ ‫پەیمانگایە‌و ماوەی پێنج س������اڵە مەی نم نم كردویەتی لەزۆر شوێن گوێ "پێش������تر لەدوكانێكی مەیفرۆشی بەڕێوبەری نەخۆش������خانەی سۆزی‬

‫هاوسەرگیری‬ ‫لەنەخۆشییە دەروونییەكان دەتپارێزێت‬

‫توێژینەوە دەروونییەكان ئاماژە بۆ كاریگەری هاوس������ەرگیری لەسەر دوورخستنەوەی كوڕان‌و كچان‬ ‫لەنەخۆشییە جۆراوجۆرە دەروونییەكان دەكەن‪.‬‬ ‫ناوەندی پەرەپێدانی سایكۆلۆژیا لەقاهیرە لەتوێژینەوەیەكدا رایگەیاند كە‬ ‫پرۆسەی هاوس������ەرگیری لەناو كوڕان‌و كچاندا‪ ،‬ئاستی‬ ‫توشبوون بەنەخۆش������ییە دەروونییەكان كەمدەكاتەوەو‬ ‫دۆخی كەسایەتیش������یان زووتر دەگەیەنێتە قۆناغی‬ ‫كامڵب������وون‪ ،‬باش������ترین قۆناغیش بۆپرۆس������ەی‬ ‫هاوسەرگیری الی كچان ‪ 20‬ـ ‪25‬ساڵەو كوڕانیش‬ ‫‪ 22‬ـ ‪30‬ساڵە‪.‬‬ ‫ئەو ناوەندە ئاشكرایكرد كە دوای توێژینەوەیەكی‬ ‫ب������ەراوردكاری لەناو ‪250‬ك������وڕو ‪ 250‬كچ كە‬ ‫بەر لەپرۆس������ەی هاوسەرگیری‌و دوای پرۆسەی‬ ‫هاوسەرگیری لەس������ەریان ئەنجام درابوو‪،‬‬ ‫دەرەنجامەكان دەریانخست كە گرنگترین‬ ‫س������ودە دەروونییەكانی هاوس������ەرگیری‬ ‫بریتیین لە‪:‬‬ ‫‪ .1‬ئاس������تی تەندروس������تیان بەرزتر‬ ‫بۆتەوە‪.‬‬ ‫‪ .2‬ڕێژەی حەزكردن بەخۆكوژی‬ ‫‪ %86‬كەم بۆتەوە‪.‬‬ ‫‪ .3‬ڕێژەی خەمۆكی‌و دڵەڕاوكێ‬ ‫‪ %73‬كەم بۆتەوە‪.‬‬

‫فۆتۆ‪ :‬سه‌ربه‌ست مه‌نمی‬ ‫كارم دەكرد لەشوێنێكی تاڕادەیەك‬ ‫چەپگیر بوو‪ ،‬ئەوكاتە ژمارەیەكی‬ ‫زیاتر ڕووی تێدەكردین"‪.‬‬ ‫حەیدەر عەلی خاوەنی فرۆش������گا‌و‬ ‫یانەیەكی مەیفرۆشییەو ئاماژە بەوە‬ ‫دەدات كە بەه������ۆی پابەندبوونیان‬ ‫بەڕێنماییەكان������ی بەڕێوەبەرایەتی‬ ‫گەشتیارییەوە‪ ،‬مەی بەكەسانی خوار‬ ‫تەمەن ‪18‬س������اڵ نافرۆشن‪" ،‬ئەگەر‬ ‫كەسێك گومانی لێبكەین ئەوا داوای‬ ‫پێناس������ی لێدەكەین ئەگەر پێشی‬ ‫نەبێت نەمەشروبی پێدەفرۆشین نە‬ ‫لەنادیەكەش دەیكەینە ژورەوە"‪.‬‬

‫دەروونی جەخت ل������ەوە دەكاتەوە‬ ‫ك������ە خواردنەوەی م������ەی لەهەموو‬ ‫تەمەنەكان������دا زیانی گەورەی هەیە‪،‬‬ ‫ب������ەاڵم "ئەوان������ەی تەمەنیان خوار‬ ‫‪21‬ساڵە ئەم زیانە بەڕێژەیەكی زۆر‬ ‫زیاترە‪ ،‬چونكە توێژینەوەكان دەریان‬ ‫خس������تووە كە گەشەو گەورەبوونی‬ ‫مێش������ك تا تەمەنی ‪21‬س������اڵیە‌و‬ ‫مەیخواردنەوەش زیان بەخانەكانی‬ ‫مێش������ك دەگەیەنێت‌و كاریگەری‬ ‫بەسەر ئەم گەشەیەوە دەبێت"‪.‬‬ ‫ئەو پسپۆڕە دەروونییە باسی لەوە‬ ‫كرد كە زۆرجار بەپاساوی بوونی‬ ‫كێشەو گرفت‌و دڵەڕاوكێ‌و خەمۆكی‬ ‫پەن������ا دەبرێتە ب������ەر خواردنەوەی‬ ‫م������ەی‌و م������ادە كحولییەكانی تر‪،‬‬ ‫"توێژینەوەكان دەریان خستوە كە‬ ‫بەهیچ جۆرێ������ك مەی خواردنەوە‬ ‫دڵەڕاوكێ‌و خەمۆكی كەم ناكات‪،‬‬ ‫بەڵك������و بەپێچەوان������ەوە زیادیان‬ ‫دەكات"‪.‬‬ ‫ناوبراو‪ ،‬باس������ی لەوەش كرد كە‬ ‫جگ������ە لەزیان������ە دەروونییەكان‪،‬‬ ‫مەیخواردنەوە تاك توش������ی زیانی‬ ‫م������ادی‌و كۆمەاڵیەتی‌و یاس������ایی‬ ‫دەكات‌و لەزۆر بواری ژیان دوایان‬ ‫دەخ������ەن‪" ،‬چونك������ە هەڵچوون‌و‬ ‫توڕەبوون زیاد دەكات‌و زۆرجار‬ ‫توش������ی تاوان دەب������ن"‪ ،‬هەربۆیە‬ ‫ێ كە خێزانەكان‬ ‫بەپێویستی دەزان ‌‬ ‫بزانن منداڵەكانیان بەچ ش������تێك‬ ‫كاریگەرە تا لەو ڕێگەیەوە هەوڵی‬ ‫دورخستنەوەیان لەمەی خواردنەوە‬ ‫بدەن‪ ،‬ه������اوكات د‪.‬ئەفرام ئەوەش‬ ‫ڕەت دەكاتەوە كە هەندێك كەسی‬ ‫ئاڵودەبوو باس ل������ەوە دەكەن كە‬ ‫تازە چووەتە خوێنیانەوە‌و ناتوانن‬ ‫وازبهێنن‪" ،‬ئەمە هیچ بنەمایەكی‬ ‫زانستی نییە‪ ،‬بەڵكو ئەگەر كەسەكە‬ ‫بیەوێت دەتوانێت سەردانی دكتۆر‬ ‫بكات‌و لەڕێگەی دەرمانی تایبەتەوە‬ ‫لەماوەی حەوت ب������ۆ دە ڕۆژ وای‬ ‫لێدەكرێت كە واز لەمەیخوادنەوە‬ ‫بهێنێت"‪.‬‬

‫ئاڵودەبوونبەئینتەرنێت‬ ‫هەڕەشە لەتەندروستی دەكات‬

‫ئەگەر ئینتەرنێ������ت بەدونیایەكی نوێ هەژمار‬ ‫بكرێت‪ ،‬ئەوا ئاڵودەبوون‌و خوگرتن بەئینتەرنێتیشەوە‬ ‫ڕێگایەكی نوێیە بۆتوشبوون بەچەندین نەخۆشی‬ ‫جۆراوجۆر‪ .‬ناوەندی فسیۆلۆژی‌و بایۆلۆژی گەنجان‬ ‫لەعومان������ی پایتەختی ئوردن رایگەیاند كە رۆژانە‬ ‫ژمارەیەكی زۆری گەنجان بەهۆی كزبوونی چاو‪،‬‬ ‫ئازاری پش������ت‌و تەنانەت توش������بوون بەنەخۆشییە‬ ‫دەروونییەكان‪ ،‬سەردانی یەكە پزیشكییەكان دەكەن‪.‬‬ ‫ئاستی هەرەبەرزی ئەم نەخۆشانەش‪ ،‬ئەو گەنجانەن‬ ‫كە ئاڵ������ودەی ئینتەرنێت بوون‌و لەماوەی ش������ەوو‬ ‫رۆژێكــدا ‪ 5‬ـ‪10‬كاژێر یاخود زیاتر ئینتەرنێت‬

‫بەكاردەهێنن‪.‬‬ ‫ئەو ناوەندە رایگەیان������د كە ئینتەرنێت دنیایەكی‬ ‫فراوانی خس������تۆتە بەردەم گەنج������ان‪ ،‬بەاڵم لەبەر‬ ‫ئەوەی لەكاتی بەكارهێنانیدا مەسەلەی تەندروستی‌و‬ ‫ش������ێوازی بەكارهێنان������ی راس������ت‌و دروس������تی‬ ‫ئینتەرنێتیان لەی������اد دەچێت‪ ،‬دووچاری كزبوونی‬ ‫ئاستی بینین‌و ئازاری پشت‌و بڕبڕەی مل دەبنەوە‪.‬‬ ‫هەندێكیش������یان رووبەرووی نەخۆشی خەمۆكی‌و‬ ‫دوورەپەرێزی‌و توڕەیی دەبن‪ ،‬باشترین چارەسەریش‬ ‫كەم بەكارهێنانی ئینتەرنێتە بەمەرجێ لەرۆژێكدا‬ ‫‪1‬ـ‪3‬كاژێر تێپەڕ نەكات‪.‬‬

‫ئالوده‌بوون ب‌ه ئینته‌رنێته‌و‌ه هه‌ڕه‌شه‌ی‌ه له‌سه‌ر ژیانی الوان‬

‫‪14‬‬

‫سێشه‌ممه‬

‫‪2010 /9/28‬‬

‫ژماره‪42‌:‬‬

‫‪nmnmpress@yahoo.com‬‬

‫جوتبوون لەكاتی سوڕی مانگانەدا ئافرەتان تووشی گرفت دەكاته‌و‌ه‬

‫"لەكاتی سوڕی مانگانەدا مێردەكەم داوای جوتبوونم لێدەكات"‬ ‫زۆرێك لەو ژنانەی‬ ‫مێردەكانیان لەكاتی‬ ‫سوڕی مانگانەدا كرداری‬ ‫جوتبوونیان لەگەڵ دەكەن‪،‬‬ ‫نیگەرانن لەو كارەو‬ ‫دكتۆرێكی بواری ژنان‌و‬ ‫منداڵبوونیش ئاماژە بەوە‬ ‫دەدات كە ئەنجامدانی‬ ‫كرداری جوتبوون لەوكاتەدا‬ ‫ژنان تووشی گرفتی‬ ‫جەستەیی دەكات‪.‬‬

‫سەناریا حەسەن لەچەمچەماڵ‬ ‫مریەمی تەمەن ‪29‬س������اڵ باس لەوە‬ ‫دەكات كە لەماوەی نۆ ساڵی ژیانی‬ ‫هاوسەرییدا‪ ،‬هیچ جارێك لەحاڵەتی‬ ‫جوتبوون������دا پیاوەكەی پرس‌و ڕای‬ ‫پێنەكردووە‪" ،‬زۆربەی جار پیاوەكەم‬ ‫ب ‌ێ ویس������تی خۆم دێتە الم‌و چەند‬ ‫جارێكیش لەحاڵەتی حەیزو عادەدا‬ ‫بووم‪ ،‬منیش لەحاڵەتی عادەدا وەك‬

‫ڕۆژانی ئاسایی هیچ بەرهەڵستییەكم‬ ‫نییە‪ ،‬چونكە قس������ەكردنم ش������ەڕو‬ ‫ئاژاوەی بەدواوەیە"‪.‬‬

‫لەكاتی سوڕی مانگانەدا داوای‬ ‫جوتبوونی لێدەكات‬ ‫س������ەبیحەی تەمەن ‪25‬ساڵ ئافرەتی‬ ‫ماڵ������ەو ئام������اژە ب������ەوە دەدات كە‬ ‫پیاوەكەی لەماوەی مانگێكدا ‪ 15‬رۆژ‬ ‫لەماڵ نابێت‌و زۆرجاریش س������وڕی‬ ‫مانگانەك������ەی دەكەوێت������ە بەرواری‬ ‫هاتنەوەی پیاوەكەیەوە‪" ،‬هیچ گو ‌ێ‬ ‫ب������ەم حاڵەتەی من ن������ادات‌و داوای‬ ‫جوتبوون دەكات‪ ،‬ئەگەر دڵی ڕازی‬ ‫نەكەم ئەوا داوای جوتبوونی پشتەوە‬ ‫دەكات‪ ،‬منیش ناچارم لەو حاڵەتەدا‬ ‫كە لەعادەدام هیچی بۆ نەكەم"‪.‬‬ ‫لەالیەكی دیكەوە ڕێزان كە ژنێكی‬ ‫تەمەن ‪20‬ساڵەو لەیەكێك لەفەرمانگە‬ ‫حكومییەكان������دا فەرمانبەرە‪ ،‬ئاماژە‬ ‫ب������ەوە دەدات كە لەكاتی س������وڕی‬ ‫مانگانەدا توشی ئازارو سەرئێشەو‬ ‫ڕشانەوە دەبێت‪ ،‬بەاڵم "لەو كاتانەدا‬

‫جینێكی نوێ بۆ ڕێگەگرتن‬ ‫لەنەخۆشی دڵ دەدۆزرێتەوە‬

‫چەند پزشیكێكی پسپۆڕی بواری دڵ‪ ،‬جینێكی نوێ بۆ ڕێگەگرتن‬ ‫لەتوشبوون بەنەخۆشییەكانی دڵ‌و چارەسەركردنی دەدۆزنەوە‪ ،‬ئەمەش‬ ‫مژدەیەكی نوێیە بۆتوشبووانی ئەو نەخۆشییە‪.‬‬ ‫گروپێك لەپزیش������كانی كۆلیژی پزیش������كی زانك������ۆی مێری لەند‬ ‫رایانگەیاند كە زۆرینەی ئەو كەسانەی دووچاری نەخۆشی دڵ بوون‪،‬‬ ‫كۆمەڵێك هۆكاری جین������ی‌و دەروونی بۆتە مایەی الوازكردنی دڵ‌و‬ ‫تێكدانی سوڕی خوێنیان‪.‬‬ ‫بەپێی راگەیاندنێكی ئەم گروپە پزیشكییە‪ :‬دوای‬ ‫هەوڵێكی زۆر بۆ دۆزینەوەی چارەسەرێكی نوێ‬ ‫بۆ نەخۆشی دڵ‪ ،‬جینێكیان بەناوی ‪ATHREE‬‬ ‫دۆزیوەت������ەوە كە دەتوانن ب������ۆ ڕێگەگرتن‬ ‫لەتوشبوون بەنەخۆشی دڵ بەكاری بهێنین‪،‬‬ ‫یاخ������ود لەكاتی ناردنی ئ������ەم جینە بۆ ناو‬ ‫جەستەی كەسی توشبوو‪ ،‬بەئاستێكی بەرچاو‬ ‫ئەگەری مردنی ئەو كەسانەی نەخۆشی دڵیان‬ ‫هەیە‪ ،‬كەم بكەنەوە‪.‬‬

‫هاوس������ەرەكەم داوای جوتبوون������م‬ ‫لێ������دەكات‌و تاكو ئێس������تا چەند‬ ‫جارێك ئەم حاڵەتە دووبارە بۆتەوە‪،‬‬ ‫زۆرجاریش باری تەندروستیم پێی‬ ‫تێك دەچێت‌و ناچارم س������ەردانی‬ ‫پزش������یكی ژنان بك������ەم"‪ ،‬هەربۆیە‬ ‫ئەو ژن������ە بڕیاری داوە هەر كاتێك‬ ‫لەحاڵەتی س������وڕی مانگانەدا بێت‬ ‫بچێتەوە ماڵی باوكی‪" ،‬بەپیاوەكەم‬ ‫دەڵێم نەخۆش������م تاكو پاك نەبمەوە‬ ‫ناگەڕێمەوە الی"‪.‬‬ ‫ژنان تووشی ئیلتهاب دەكات‬ ‫د‪.‬نی������گار محەم������ەد پس������پۆڕی‬ ‫نەحۆش������ییەكانی ژنان‌و منداڵبوون‬ ‫ئاماژە بەسوڕی مانگانەی ئافرەتان‬ ‫دەكات كە هەر لەتەمەنی ‪12‬ساڵییەوە‬ ‫تاوەكو ‪52‬س������اڵی تووشی ئافرەتان‬ ‫دەبێت‌و ماوەكەی لەنێوانی س ‌ێ بۆ‬ ‫هەشت ڕۆژ دەخانێت‌و زۆرجاریش‬ ‫لەژنێكەوە بۆ ژنێكی دیكە جیاوازی‬ ‫هەیە‌و دەگۆڕێت‪" ،‬ئافرەتان سوڕی‬ ‫مانگانەی������ان لەنێوان������ی ‪ 23‬ڕۆژدا‬ ‫تاوەكو ‪ 35‬ڕۆژ دیاری دەدات"‪.‬‬

‫ئەو پسپۆڕەی نەحۆشییەكانی ژنان‌و‬ ‫منداڵبوون جەخت ل������ەوە دەكاتەوە‬ ‫كە ئەگەر ئافرەتێك لەكاتی سوڕی‬ ‫مانگانەدا كرداری جوتبوون ئەنجام‬ ‫بدات‪ ،‬ئەوا روب������ەڕووی میكرۆب‌و‬ ‫ئیلتیهاب������ات دەبێت������ەوە‌و "تۆوی‬ ‫پیاوەك������ەش لەكات������ی جوتبووندا‬ ‫تێكەڵ ب������ەو خوێن������ەی ئافرەتەكە‬ ‫دەبێت‪ ،‬ئەمەش ژینگەیەك دروست‬ ‫دەكات بۆ زۆرب������وون‌و پەنابردنی‬ ‫بەكتریا‪ ،‬پاشان دەبێتە ئیلتیهاب‌و‬ ‫ئەم ئیلتیهابەش لەبەش������ی خوارەوە‬ ‫سەردەكەوێت بۆبەش������ی سەرەوەی‬ ‫ڕەحم‌و پاشان بۆبەشی بۆرییەكان‪،‬‬ ‫لەوانەی������ە لەبۆرییەكان������دا گیران‬ ‫دروس������ت بكات‌و لەپاشەڕۆژدا ئەم‬ ‫ئافرەتە توشی نەزۆكی ببێت"‪.‬‬

‫كە نابێت پیاوان لەكاتی س������وڕی‬ ‫مانگانە نزیكی ژنەكانیان بكەونەوە‬ ‫هەتاوەكو پاك دەبنەوە‪" ،‬پێغەمبەری‬ ‫خودا محەم������ەد (د‪.‬خ) دەفەرموێت‪:‬‬ ‫هەركەسێك بچێتە الی ئافرەتێك‬ ‫لەكۆمەوە یاخود بچێتە الی ئافرەتێك‬ ‫لەكاتی سوڕی مانگانەدا ئەو كەسە‬ ‫بێب������اوەڕە‪ ،‬چونكە ئەم������ە بەكوفر‬ ‫حساب دەكرێت‌و لەئاینی ئیسالمدا‬ ‫ڕێگەپێنەدراوە"‪.‬‬ ‫ئەو مامۆستا ئایینیە باسی لەوەشكرد‬ ‫ك������ە ئەگ������ەر ئافرەتەك������ە لەالیەن‬ ‫پیاوەكەوە زۆرەملێی لێبكرێت ئەوا‬ ‫بەپێی قورئ������ان‌و فەرمودە ئافرەتەكە‬ ‫گوناهب������ار نابێت‪ ،‬ب������ەاڵم "ئەگەر‬ ‫بەویستی هەردووكیان بێت بێگومان‬ ‫هەردووكیان تاوانبار دەبن"‪.‬‬

‫لەئایینی ئیسالمدا ڕێگەپێنەدراوە‬ ‫مەال عوبێد‪ ،‬پێش������نوێژو وتارخوێن‬ ‫لەمزگەوتی موجەم������ەع ئاماژە بەوە‬ ‫دەدات كە خوای گەورە لەقورئاندا‬ ‫بەدیاریكراوی ئام������اژەی بەوە داوە‬

‫تێبینی‪:‬‬ ‫لەسەر داوای خۆیان‪ ،‬ناوی‬ ‫راستەقینەی بەشێك لەبەشدارانی‬ ‫ئەم راپۆرتە نەنوسرا‪.‬‬

‫ش��یرپێدانی دایك مەترس��ی‬ ‫توشبوون بە ‪MS‬كەم دەكاتەوە‬ ‫توێژینەوە زانس������تییەكان جەخت لەسەر كاریگەری‬ ‫شیرپێدانی دایك لەسەر تەندروستی منداڵ‬ ‫دەكەنەوە‪ ،‬لەچەندین نەخۆش������ی كوشندەش‬ ‫بەدووریان دەخاتەوە‪ .‬تیمی پزیش������كانی‬ ‫نیورۆل������ۆژی لەزانك������ۆی س������تانفۆرد‬ ‫رایانگەیاند كە ئ������ەو ژنانەی بەالیەنی‬ ‫كەم������ەوە م������اوەی دوو مانگ ش������یری‬ ‫خۆیان بەكۆرپەلەكانیان دەدەن‪ ،‬بەڕێژەی‬ ‫‪ %65‬كەمتر ئەگەری توش������بوونیان‬ ‫بەنەخۆشییە كوش������ندەكانی ‪،MS‬‬ ‫شێرپەنجەو نەخۆشییەكانی دڵ هەیە‪ ،‬هاوكات ئەم تیمە جەخت لەسەر ئەوە‬ ‫دەكەنەوە كە هیچ دایكێك نابێ بەپاس������اوی الوەكی‪ ،‬كۆرپەلەكەی لەشیری‬ ‫خۆی بێبەش بكات‪ .‬شیری سروشتی دایك بۆ كۆرپەلە‪ ،‬كاریگەری تەواوەتی‬ ‫لەسەر پاراستنی تەندروس������تی جەستەو پتەوی ئێسك‌و گەشەی مێشك‌و‬ ‫تەنانەت ئاستی زیرەكی منداڵیش هەیە‪ ،‬هەربۆیە پێویستە دایكان ئەو راستییە‬ ‫بزانن كە هەر شیرپێدانێكی سروشتی بەكۆرپەلە‪ ،‬هەنگاوێكیش لەنەخۆشی‬ ‫دووری دەخاتەوە‪.‬‬

‫هەركەسێك‬ ‫لەڕێی كۆمەوە‬ ‫یاخود لەكاتی‬ ‫سوڕی مانگانەدا‬ ‫بچێتە الی‬ ‫ئافره‌تێک ئه‌وا‬ ‫ئەو كەسە‬ ‫بێباوەڕە‪ ،‬چونكە‬ ‫ئەمە بەكوفر‬ ‫حساب دەكرێت‌و‬ ‫لەئاینی ئیسالمدا‬ ‫ڕێگەپێنەدراوە‬

‫خەتەنە مەترسی گەورەی بۆ‬ ‫تەندروستی كچان هەیە‬

‫لێكۆڵینەوە زانس������تییەكان جەخت لەسەر زیانەكانی خەتەنەكردنی كچان‬ ‫دەكەنەوە‪ ،‬بەجۆرێك كە كچان دووچاری نەخۆشی هەوكردنی جۆراوجۆر‬ ‫دەكاتەوە‪.‬‬ ‫د‪.‬مایكڵ سۆنتا پسپۆڕ لەنەخۆشییەكانی ژنان لەئەمریكا رایگەیاند دوای‬ ‫چەندین لێكۆڵینەوە كە لەالیەن گروپێك لەپزیشكانی پسپۆڕەوە لەسەر ژنانی‬ ‫ئەفریقا ئەنجام دراوە‪ ،‬گەیشتوونەتە ئەو دەرەنجامەی كە بەڕێژەی ‪%82‬ی‬ ‫كچانی خەتەنەكراو دووچاری هەوكردنی كۆئەندامی زاوزێ بوونەتەوە‪.‬‬ ‫بەكارهێنانی ئامێری میللی‌و ئاڵودەبوو بەڤایرۆس بۆ خەتەنەكردن‪ ،‬هۆكاری‬ ‫سەرەكی گواستنەوەی ڤایرۆسی جۆراوجۆر بووە لەكچێكی خەتەنەكراوەوە‬ ‫بۆكچێكی تر‪ .‬زۆرجاریش بەهۆی خراپی شێوازی خەتەنەكردنەكەوە‪ ،‬ئەو‬ ‫كچانەی خەتەنەكراون گیانیان لەدەس������ت داوە یاخود بۆماوەیەكی درێژ‬ ‫لەترس‌و دڵەراوكێدا ژیاون‪ ،‬تەنانەت كاریگەریشی لەسەر ژیانی هاوسەرێتیان‬ ‫دروستكردووە‪ ،‬هاوكات ئەم پسپۆڕە ئاماژە بۆئەوە دەكات كە خەتەنەكردن‬ ‫هۆكاری سەرەكی هەوكردن‪ ،‬ساردی سێكسی‪ ،‬نەخۆشییە دەروونییەكانی‬ ‫خەمۆكی‌و دڵەڕاوكێ ب������ووە كە وای لەكچان كردووە بەدرێژایی ژیانیان‬ ‫دووچاری نەخۆشی جۆراوجۆر ببنەوە‪ ،‬تەنانەت بەهۆی ساردی سێكسییەوە‪،‬‬ ‫لەمێردەكانیان جیابوونەتەوەو ئەوەش ڕێژەی تەاڵقی بەرز كردۆتەوە‪.‬‬

‫خۆراكی چەور دووژمنی كۆ ڵۆن‌و‬ ‫ریخۆڵەیە گوێز بخۆ تا لەجەڵتەی دڵ بەدووربیت‬ ‫ژمارەیەكی زۆر مرۆڤ هەن كە بەدەست نەخۆشییەكانی ریخۆڵەو كۆڵۆنەوە دەناڵێنن‪ ،‬لەپێناو چارەسەردا پزیشك‬ ‫بەپزیش������ك دەگەڕێن‪ ،‬بەاڵم پسپۆڕان دەڵێن كەمكردنەوەی چەوری تاكە چارەسەرە!‪.‬رێكخراوی خاچی سور‬ ‫لەماربۆرگی ئەڵمانیا رایگەیاند كە چەند تیمێكی پزیشكی‬ ‫رێكخراوەكەیان سەرقاڵی تاووتوێكردنی سكااڵی سەرجەم‬ ‫ئەو نەخۆش������انە بوون كە بەدەست نەخۆشییەكانی‬ ‫ریخۆڵەو كۆڵۆنەوە دەناڵێنن‪ ،‬چونكە هەندێكیان‬ ‫دووچاری ش������ێرپەنجەی ریخۆڵەش‬ ‫بوون‌و گیانیان لەمەترسیدایە‪.‬‬ ‫ئەو رێكخ������راوە ئاماژە بۆ‬ ‫دۆزینەوەی چارەسەرێكی‬ ‫سروشتی دەكات‌و دەڵێت‪:‬‬ ‫ئەم تیمە پزیشكیانە جەختیان‬ ‫لەس������ەر ئەوە كردەوە كە بوونی‬ ‫چەوری زۆر لەخۆراكدا‪ ،‬بۆتە هۆی‬ ‫دروستبوونی ئەم جۆرە نەخۆشیانە كە‬ ‫هەندێكیان گۆڕاون بۆ شێرپەنجە‪ .‬تاكە‬ ‫چارەسەریش بۆ خۆدوورخستنەوە‬ ‫لەم نەخۆشییە‪ ،‬كەمكردنەوەی ڕێژەی‬ ‫چەوری خۆراكە لەهەر ژەمە‬ ‫خواردنێكدا‪.‬‬

‫بەپێی توێژینەوە ئەنجامدراوەكان‪ ،‬گوێز‬ ‫تەندروستی دڵی مرۆڤ دەپارێزێت‌و‬ ‫دژ بەشێرپەنجەشە‪ ،‬چەندین ڤیتامینی‬ ‫جۆراوجۆریشی تێدایە كە بۆجەستە‬ ‫س������ودمەندن‪ .‬دام������ەزراوەی خۆراكی‬ ‫ئەمریكی ‪ FDA‬لەپێش������نیازێكدا بۆ‬ ‫هاوواڵتی������ان دەڵێت‪ :‬پێویس������تە هەر‬ ‫هاوواڵتیی������ەك رۆژانە النیكەم‬ ‫‪50‬غرام گوێز بخوات‪ ،‬چونكە‬ ‫گوێز بەڕێ������ژەی ‪%65‬ی‬ ‫چ������ەوری س������ودمەندەو‬ ‫هەریەك لەڤیتامینەكانی‬ ‫‪A, B1, B12,C,E‬ی‬ ‫تێدایە كە تەندروستیت‬ ‫دەپارێزێ������ت‪ .‬چ������ەوری‬ ‫گوێز ڕێژەی كلیس������ترین‬ ‫‪LDL‬ی جەس������تەش كەم‬ ‫دەكاتەوە كە دەبێتە مایەی‬ ‫باشتربوونی سوڕی خوێن‌و‬ ‫ڕێگە لەجەڵتەی دڵ‌و توشبوون‬ ‫بەش������ێرپەنجەی خوێن دەگرێت‪،‬‬

‫هەروەها ئەم دامەزراوەیە ئاش������كرای بخۆو لەنەخۆش������ی دڵ‌و شێرپەنجە بێ‬ ‫دەكات كە گوێز هۆكاری سەرەكییە بۆ خەم بە!‪.‬‬ ‫ڕێگەگرتن لەهەموو نەخۆشییەكانی دڵ‪،‬‬ ‫ڕێگە لەمەیینی خوێن دەگرێت‌و گرەنتی‬ ‫جەستەیەكی باش������ت پێدەبەخشێت‪،‬‬ ‫كەواتە النیك������ەم رۆژی چوار گوێزی‬ ‫هەورام������ان‬

‫‪17‬‬ ‫ی له‌سه‌ر حه‌وت گۆڕ هه‌ی ‌ه‌و هێشتا زیندوو ‌ه‬ ‫ی ‪ ...‬ناو ‌‬ ‫وشیار عه‌ل ‌‬ ‫سێشه‌ممه‬

‫‪nmnmpress@yahoo.com‬‬

‫‪2010 /9/28‬‬

‫ژماره‪42 :‬‬

‫"تا ئێستا سێ ملیۆن‌و ‪ 386‬هه‌زار مینم هه‌ڵگرتۆته‌وه‌"‬ ‫ی ‪1963‬‬ ‫وشیار عه‌لی‌ له‌ساڵ ‌‬ ‫ی سه‌ر‬ ‫له‌گوندی‌ بیاوێڵه‌ ‌‬ ‫به‌هه‌ڵه‌بجه‌ له‌دایكبووه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی ناوه‌ند ‌‬ ‫تا پۆلی‌ سێیه‌م ‌‬ ‫ی‬ ‫خوێندووه‌‌و له‌ساڵ ‌‬ ‫‪1987‬ه‌وه‌‪ ،‬چۆت ‌ه ناو‬ ‫ی‬ ‫ڕیزه‌كانی‌ پێشمه‌رگه‌ ‌‬ ‫كوردستان‌و وه‌ك مین‬ ‫ی‬ ‫هه‌ڵگره‌وه‌ له‌سه‌رتاسه‌ر ‌‬ ‫كوردستان كاری‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫كردوون‪.‬‬

‫ سازدانی‌‪ :‬میهره‌بان سه‌الم‬ ‫وش������یار عه‌ل ‌ی تائێس������تا توانیویه‌ت ‌ی‬ ‫زیاد له‌س ‌ێ ملیۆن مین هه‌ڵبگرێته‌وه‌‌و‬ ‫له‌دیمانه‌یه‌كیش������یدا ب������ۆ نم نم باس‬ ‫له‌خۆشه‌ویس������ت ‌ی خۆ ‌ی بۆكاره‌كه‌ ‌ی‬ ‫ده‌كات‌و ده‌ڵێت‪" :‬هه‌رچه‌ند‌ه هه‌ردوو‬ ‫قاچم به‌هۆ ‌ی مینه‌و‌ه له‌ده‌س������ت داوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم گڕوتێنێك ‌ی زۆرم بۆئه‌م كار‌ه‬ ‫هه‌ی������ه‌"‪ ،‬هه‌ربۆی‌ه ناوب������راو ئاماژ‌ه‬ ‫به‌و‌ه ده‌دات ك‌ه چه‌ندینجار له‌الیه‌ن‬ ‫ڕێكخراوه‌كان������ ‌ی می������ن هه‌ڵگرتنه‌و‌ه‬ ‫داوا ‌ی لێك������راو‌ه واز له‌كاره‌ك������ه‌ ‌ی‬ ‫بهێنێت‪" ،‬له‌الی������ه‌ن به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت ‌ی‬ ‫مین������ ‌ی س������لێمان ‌ی داوایان له‌س������ه‌ر‬ ‫تۆم������ار كردووم‪ ،‬ب������ه‌اڵم به‌كه‌فاله‌ت‬ ‫ئازادكراوم"‪ .‬‬ ‫وشیار عه‌لی‪ ،‬ئه‌و پیاوه‌ی مه‌رگ ده‌ره‌قه‌تی نایه‌ت فۆتۆ‪ :‬میهره‌بان سه‌الم ‬ ‫میهره‌بان‪ :‬له‌ساڵی‌ چه‌نده‌و‌ه ده‌ستت‬ ‫به‌مین هه‌ڵگرتنه‌وه‌ كردووه‌؟‬ ‫وشیار‪ :‬له‌س������ه‌ره‌تا ‌ی س������اڵ ‌ی ‪1986‬‬ ‫كاتێ������ك چووم������‌ه ن������او ڕێزه‌كان ‌ی‬ ‫پێش������مه‌رگه‌و‌ه وه‌ك چاوس������اغ ‌ی‬ ‫پێشمه‌رگه‌كان پێشیان ئه‌كه‌وتم‪ ،‬توانا ‌ی‬ ‫ئه‌وكاره‌م هه‌بوو‪ ،‬ئه‌ویش به‌هۆ ‌ی بینین ‌ی‬ ‫ده‌وره‌یه‌ك له‌ته‌برێزو گه‌یالن غه‌رب ك‌ه‬ ‫بینی بووم توانا ‌ی ئه‌و كاره‌م زۆر بوو‪،‬‬ ‫شاره‌زایم تیادا هه‌بوو‪ ،‬ئیتر له‌وكاته‌و‌ه‬ ‫ده‌س������تم به‌م كار‌ه ك������ردووه‌‌و تاوه‌كو‬ ‫ئێستا به‌رده‌وامم لێی‌‪.‬‬

‫میهره‌بان‪ :‬تائێستا چه‌ند مینت‬ ‫هه‌ڵگرتۆته‌وه‌؟‬ ‫وش������یار‪ :‬م������ن توانیوم������‌ه جگه‌ل������‌ه‬ ‫كوردس������تان له‌ڕوسیاو ئه‌فغانستان‌و‬ ‫پاكس������تان‌و مین هه‌ڵبگرمه‌وه‌‪ ،‬بۆی‌ه‬ ‫توانیوم������‌ه زیات������ر له‌س������ێ ملیۆن‌و‬ ‫‪386‬هه‌زار لوغم له‌هه‌موو جۆره‌كان‬ ‫هه‌ڵبگرم������ه‌وه‌‪ ،‬ب������ه‌و هۆیه‌ش������ه‌و‌ه‬ ‫توانیومه‌‪540‬ه������ه‌زار دۆن������م زه‌و ‌ی‬ ‫پاك بكه‌مه‌وه‌‌و‪160‬ته‌رمیش������م له‌ناو‬ ‫كێلگ‌ه مینه‌كان له‌كات ‌ی شه‌ڕه‌كاندا‬ ‫ده‌رهێناوه‌‪.‬‬

‫میهره‌بان‪ :‬ئه‌و شوێنان‌ه كوێن ك‌ه تۆ‬ ‫پاكت كردوونه‌ته‌و‌ه له‌مین؟‬ ‫وشیار‪ :‬له‌بادینان‌و هیزئاباد ك‌ه ئێستا‬ ‫بوو‌ه به‌وشیارئاباد ده‌ستم پێكردوو‌ه تا‬ ‫ده‌گات‌ه ناوچه‌كان ‌ی سنور ‌ی هه‌ورامان‌و‬ ‫خانه‌قین‌و شاره‌زوورو ڕانیه‌و قه‌اڵدزێ‌‌و‬ ‫ده‌وروبه‌ریشی‌‪ ،‬به‌اڵم به‌گشت ‌ی له‌سنور ‌ی‬ ‫هه‌ڵه‌بج‌ه چڕتره‌‪ ،‬له‌س������نور ‌ی پێنجوێن‬ ‫زیاتر له‌یه‌ك ملیۆن‌و‪130‬هه‌زار لوغمم‬ ‫هه‌ڵگرتووه‌‪ ،‬له‌الدێیه‌كان ‌ی ده‌وروبه‌ر ‌ی‬ ‫هه‌ڵه‌بج������‌ه له‌بیاوێڵه‌و ته‌وێڵ������ه‌و بیاره‌و‬ ‫ئاوێس������ه‌ر به‌ته‌واو ‌ی پاكم كردونه‌ته‌و‌ه‬ ‫له‌مین‪ ،‬باخ ‌ی چه‌ند كه‌سێكیش������م پاك‬ ‫كردۆته‌وه‌‪.‬‬

‫میهره‌بان‪ :‬هۆكار ‌ی له‌ده‌ستدان ‌ی‬ ‫قاچه‌كانت به‌هۆی‌ مینه‌وه‌ بووه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ وای‌ نه‌كردوو‌ه له‌م كار‌ه‬ ‫دووربكه‌ویته‌وه‌؟‬ ‫وشیار‪ :‬له‌س������اڵ ‌ی ‪ 1987‬له‌كاتێكدا‬ ‫خه‌ریك������ ‌ی پاككردن������ه‌وه‌ ‌ی ناوچه‌ ‌ی‬ ‫به‌م������ۆ بووم لوغم پیام������دا ته‌قیه‌وه‌و‬ ‫قاچ ‌ی ڕاس������تم قرتا‪ ،‬قاچ ‌ی چه‌پیشم‬ ‫خه‌ریك������ ‌ی پاككردنه‌وه‌ ‌ی ناوچه‌یه‌ك‬ ‫بووم له‌پێنجوێن ئه‌ویش قرتا‪ ،‬ئیستا‬ ‫ه������ه‌ردوو قاچم نیی������ه‌‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌و‌ه‬ ‫ئیس������تا گڕوتێنێك������ ‌ی زۆرم بۆ ئه‌م‬ ‫كار‌ه هه‌ی������ه‌‌و ژم������اره‌‌و ناونیش������انم‬ ‫له‌هه‌م������وو جێگایه‌ك ‌ی كوردس������تان‬ ‫داناو‌ه بۆهه‌ر كه‌س������ێك هاوكار ‌ی‬

‫ئۆتۆمبێله‌ تایبه‌ته‌که‌ی وشیار عه‌لی‬

‫بوێت به‌بێبه‌رامبه‌ر‪.‬‬ ‫میهره‌بان‪ :‬وه‌ك باس ده‌كرێت‬ ‫تائێستا حه‌وت گۆڕ به‌ناوته‌و‌ه‬ ‫هه‌یه‌ ئه‌م باس‌ه له‌كوێو‌ه سه‌رچاوه‌ ‌ی‬ ‫گرتووه‌؟‬ ‫وشیار‪ :‬به‌ڵ ‌ێ ڕاسته‌‪ ،‬من ئه‌و كاته‌ ‌ی‬ ‫ك‌ه له‌به‌م������ۆ قاچم پ������ه‌ڕی‌‪ ،‬هاوڕێ‬ ‫پێش������مه‌رگه‌كانم قاچ������م‌و پارچ������‌ه‬ ‫گۆش������ته‌كانیان كۆكرده‌وه‌و گۆڕیان‬ ‫بۆهه‌ڵكه‌ن������دو ئه‌س������په‌رده‌یان كرد‪،‬‬ ‫پاشان له‌نه‌خۆشخانه‌ ‌ی ئیمام حوسێن‬ ‫له‌كات������ ‌ی نه‌ش������ته‌رگه‌ریدا له‌تاران‬ ‫قاچمی������ان كورتكرده‌وه‌و پاش������ان‬ ‫ئه‌و پارچ‌ه گۆشته‌ش������یان خس������تبو‌ه‬ ‫گۆڕه‌وه‌‪ ،‬له‌كات������ ‌ی قرتان ‌ی قاچه‌كه‌ ‌ی‬ ‫ترم‌و نه‌شته‌رگه‌رییه‌كان ‌ی له‌سلێمانی‌‌و‬ ‫یابان‌و ته‌برێزو پێنجوێن گۆڕم هه‌ی‌ه‬ ‫ك‌ه له‌هه‌موویان قاچم‌و پارچ‌ه گۆشت ‌ی‬ ‫قاچم������ ‌ی تیادا هه‌یه‌‪ ،‬ك������‌ه چواریان‬ ‫به‌شێوه‌یه‌ك ‌ی ڕه‌سم ‌ی ناو ‌ی خۆمیان‬ ‫له‌سه‌ره‌‪.‬‬

‫وش������یار‪ :‬من له‌ساڵ ‌ی ‪ 1992‬كاتێك‬ ‫له‌گه‌ڵ هاوڕێیه‌كم به‌ناو ‌ی س������ه‌اڵح‬ ‫له‌یه‌كێ������ك له‌چایخانه‌كان ‌ی هه‌ڵه‌بج‌ه‬ ‫دانیش������تبوین چ������وار یابان ‌ی هاتن‬ ‫پاش قس������ه‌كردن زانی������ان ك‌ه من‬ ‫هه‌ردوو قاچم به‌هۆ ‌ی هه‌ڵگرتنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫مینه‌و‌ه له‌ده‌س������ت داو‌ه هاوكاریان‬ ‫ك������ردم‌و له‌ڕێگ������ه‌ ‌ی ڕێكخ������راو ‌ی‬ ‫ش������نه‌با ‌ی یابانیه‌و‌ه بردیانم بۆیابان‬ ‫توانیان قاچم بۆ دروس������ت بكه‌ن‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش وایكرد په‌یوه‌ندییه‌ك ‌ی توند‬ ‫له‌گه‌ڵیان دروس������ت بك������ه‌م‪ ،‬توانیم‬ ‫له‌گ������ه‌ڵ كۆمپانیا ‌ی تیۆت������ا بكه‌وم‌ه‬ ‫كار ك‌ه ئه‌وانیش هاوكار ‌ی زۆریان‬ ‫كردم‌و خانووو سه‌یاره‌یان بۆكڕیم‬ ‫له‌هه‌مانكاتدا توانیان ئومێد بۆ ژیانم‬ ‫بگێڕنه‌وه‌‌و بۆماوه‌ی‌‪10‬س������اڵ له‌یابان‬ ‫بمێنم������ه‌وه‌‪ ،‬وه‌ك بوون������ ‌ی وه‌فایه‌ك‬ ‫بۆئه‌وان چه‌ند نوس������ینێك‌و ئااڵ ‌ی‬ ‫یابانم به‌سه‌یاره‌كه‌م‌و خانووه‌كه‌مدا‬ ‫هه‌ڵواسیوه‌‪.‬‬

‫به‌پێ ‌ی یاسا ئه‌بێت ئیستا به‌ندبم‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌كه‌فاله‌ت ئازادكراوم تا ڕۆژ ‌ی‬ ‫دادگایكردنه‌كه‬ ‫بنكه‌ ‌ی پۆلیس ‌ی وش������یاری‌‪ ،‬مه‌رز ‌ی‬ ‫وش������یاری‌‪ ،‬قوتابخانه‌ ‌ی وش������یاری‌‪،‬‬ ‫نه‌خۆش������خانه‌ ‌ی وش������یاری‌‪ ،‬گوند ‌ی‬ ‫وش������یاری‌‪ ،‬مزگه‌وت ‌ی وش������یاری‌‪،‬‬ ‫گومرگ ‌ی وشیاری‌‪ ،‬هاوكات خاوه‌ن ‌ی‬ ‫دوو مه‌دالی������ا ‌ی ئاڵتونیم ك‌ه له‌الیه‌ن‬ ‫م������ام جه‌الل������ه‌و‌ه پێم به‌خش������راوه‌‌و‬ ‫چه‌ندین خه‌اڵت ‌ی ڕێزلێنانم له‌الیه‌ن‬ ‫ڕێكخراوه‌كانه‌و‌ه پێبه‌خشراوه‌‪.‬‬

‫میهره‌بان‪ :‬حه‌زوو ئاره‌زووه‌كان ‌ی‬ ‫میهره‌بان‪ :‬جیا له‌هه‌موو‬ ‫منداڵیت چی‌ بووه‌؟‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫ئوتومبێله‌كان تۆ خاوه‌ن‬ ‫وشیار‪ :‬من به‌منداڵی ‌ی حه‌زم له‌یار ‌ی‬ ‫‌)‬ ‫ه‬ ‫‌بج‬ ‫ه‬ ‫‌ڵ‬ ‫ه‬ ‫(كوردستان ـ ه‬ ‫ئوتومبیل ‌ی‬ ‫تۆپ ‌ی پێ بوو‪ ،‬ئیستاش بۆ هێنانه‌و‌ه‬ ‫دروستبوو؟‬ ‫چۆن‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌ی‬ ‫ه‬ ‫بیرۆك‬ ‫یت ئه‌م‬ ‫بی������ر ‌ی گه‌نجی‌‌و منداڵیم س������ه‌یر ‌ی‬ ‫وش������یار‪ :‬ئه‌م‌ه بیرۆك‌ه ‌ی خۆم بوو یارییه‌كان ده‌ك������ه‌م ئه‌وكات‌ه قه‌در ‌ی‬ ‫ژم������اره‌ ‌ی س������ه‌یاره‌كه‌م ‪ 1220614‬قاچه‌كانم ئه‌زانم‪.‬‬ ‫ك������‌ه ئاماژه‌ی������‌ه بۆژم������اره‌ ‌ی ئ������ه‌و‬ ‫لوغمانه‌ ‌ی ك������‌ه له‌گوندێك ‌ی نزیك‬ ‫پێنجوێ������ن هه‌ڵ������م گرتونه‌ت������ه‌وه‌و‬ ‫ناوچه‌كه‌م پاككردونه‌ته‌وه‌‪ ،‬مه‌به‌ست‬ ‫له‌كوردس������تان ـ هه‌ڵه‌بجه‌ش‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ه‬ ‫ك‌ه هه‌رێمێك ‌ی س������ه‌ربه‌خۆیه‌و وه‌ك‬ ‫دڵسۆزییه‌ك‌و وه‌فایه‌ك بۆ شاره‌كه‌م‌و‬ ‫كوردستان‪.‬‬

‫میهره‌بان‪ :‬ئایا ڕێكخراوه‌كان ‌ی مین‬ ‫هه‌ڵگرتنه‌وه‌ گله‌یت لێ ناكه‌ن‪ ،‬بۆ‬ ‫ئه‌م كاره‌ی‌ ك‌ه ده‌یكه‌یت؟‬ ‫وشیار‪ :‬به‌ڵێ چه‌ندینجار هاتوونه‌ت‌ه‬ ‫ماڵه‌كه‌م ك‌ه ده‌ست له‌م كار‌ه هه‌ڵبگرم‪،‬‬ ‫چونك������‌ه پێیانوای‌ه ك‌ه م������ن كێڵگ‌ه‬ ‫مینه‌كان به‌ت������ه‌واو ‌ی پاك ناكه‌مه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئێس������تاش له‌الی������ه‌ن به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت ‌ی‬ ‫مین ‌ی سلێمان ‌ی داوایان له‌سه‌ر تۆمار‬ ‫كردووم به‌پێ ‌ی یاس������ا ئه‌بێت ئیستا‬ ‫به‌ندبم‪ ،‬به‌اڵم به‌كه‌فاله‌ت ئازادكراوم‬ ‫ت������ا ڕۆژ ‌ی دادگایكردنه‌ك������ه‌‪ ،‬ئه‌وان‬ ‫كار ‌ی من به‌نایاسای ‌ی له‌قه‌ڵه‌م ده‌ده‌ن‬ ‫له‌گ������ه‌ڵ ئه‌وه‌ش������دا به‌خۆڕای ‌ی كار‬ ‫بۆهاوواڵتیان ئه‌ك������ه‌م‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وان‬ ‫یه‌ك مه‌تر چوارگۆش������‌ه به‌‪600‬دۆالر میهره‌بان‪ :‬ئه‌و شوێنان‌ه كوێن ك‌ه‬ ‫به‌هۆ ‌ی كاره‌كه‌ته‌وه‌ ناو ‌ی تۆیان‬ ‫پاك ده‌كه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫لینراوه‌؟‬ ‫میهره‌بان‪ :‬له‌ناو خه‌ڵكدا هه‌ندێجار وشیار‪ :‬به‌ڵ ‌ێ له‌ئه‌نجام ‌ی ڕێزگرتن ‌ی‬ ‫خه‌ڵك ‌ی ئه‌و ناوچانه‌‌و پاككردنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫تاوه‌كو نه‌وترێت وشیار یابان ‌ی‬ ‫ناناسرێیته‌وه‌‪ ،‬ئه‌م نازناوه‌ت چۆن ناوچه‌كانیان له‌مین چه‌ند شوێنێك‬ ‫له‌پێنجوێن ك������راو‌ه به‌ناومه‌و‌ه وه‌ك‪،‬‬ ‫وه‌رگرت؟‬

‫میهره‌بان‪ :‬زۆرینه‌ی‌ ژیانت له‌ناو میندا‬ ‫بووه‌‪ ،‬ئایا له‌گه‌نجێتیدا خۆشه‌ویستیت‬ ‫كردووه‌؟‬ ‫وشیار‪ :‬س������ه‌رده‌م ‌ی گه‌نجیم هه‌رچه‌ند‬ ‫به‌ناخۆش������ی‌‌و ناڕه‌حه‌ت ‌ی تێپه‌راندووه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم فریاكه‌وتم‌و تاك‌ه خۆشه‌ویستییه‌ك‬ ‫كردبێتم له‌گه‌ڵ گێالس������ ‌ی خێزانم بوو‪،‬‬ ‫س������ه‌ره‌تا ‌ی یه‌كتربینینم������ان له‌یه‌كێك‬ ‫له‌دوكانه‌كان������ ‌ی ئاڵتون ب������وو له‌ئێران‪،‬‬ ‫پ������اش یه‌كتربینی������ن كه‌وتین������‌ه داو ‌ی‬ ‫خۆشه‌ویس������تی‌‌و دواتر خواستم‪ ،‬ئێستا‬ ‫خاوه‌ن ‌ی سێ منداڵم دوو كچ‌و كوڕێك‪،‬‬ ‫ئه‌م������ه‌و ‌ێ ئه‌وه‌ش بڵێم ك������‌ه خێزانه‌كه‌م‬ ‫هانده‌ر ‌ی سه‌ره‌كیمن بۆبه‌رده‌وام بوون‬ ‫له‌و كاره‌و هاوكارم بوو‌ه له‌پاككردنه‌وه‌ ‌ی‬ ‫هه‌ندێ له‌كێڵگه‌ مینه‌كان‪.‬‬

‫‪16‬‬

‫سێشه‌ممه‬

‫‪2010 /9/28‬‬

‫ژماره‪42 :‬‬

‫‪nmnmpress@yahoo.com‬‬

‫ی به‌بیست هه‌زار دۆالر ده‌فرۆشێت‬ ‫باوكێك كچه‌ك ‌ه ‌‬ ‫"به‌هۆی دڵڕه‌قی باوكمه‌و‌ه هاتم ‌ه ئه‌م زیندانه‌‪ ،‬چونك ‌ه منی كرد‌ه له‌شفرۆش"‬ ‫شه‌نگ ‌ه پاش داگیرسانی‬ ‫ی ناو ژوری‬ ‫جگه‌ره‌كه‌ ‌‬ ‫زیندانه‌ك ‌هی‌ كرده‌ دوكه‌ڵ‌و‬ ‫ده‌ستی كرد به گێرانه‌وه‌ی‬ ‫چیرۆكی زیندانی بوونی‬ ‫به‌تۆمه‌تی له‌شفرۆشی‌و‬ ‫فرۆشتنی له‌الیه‌ن باوكیه‌وه‌‪.‬‬ ‫دیمەن بورهان لەسلێمانی‬ ‫"به‌ه������ۆی دڵڕه‌قی باوكم������ه‌و‌ه هاتم‌ه‬ ‫ئ������ه‌م زیندانه‌‪ ،‬چونك‌ه من������ی كرد‌ه‬ ‫له‌ش������فرۆش"‪ ،‬ئه‌م‌ه وته‌ی شه‌نگه‌ی‬ ‫ته‌مه‌ن ‪ 19‬س������اڵ به‌ه������ۆ ‌ی دڵڕه‌ق ‌ی‬ ‫باوكیه‌و‌ه ئێستا له‌زیندایه‌‌و به‌تۆمه‌ت ‌ی‬ ‫له‌شفرۆش ‌ی ده‌ستگیركراوه‌‪ .‬شه‌نگ‌ه‬ ‫له‌ته‌مه‌نێك������ ‌ی منداڵی������دا ب������اوك‌و‬ ‫دایك ‌ی له‌ی������ه‌ك جیاده‌بنه‌وه‌‌و به‌هۆ ‌ی‬ ‫په‌رته‌وازه‌بوون ‌ی ئه‌و خێزانه‌و‌ه ئه‌ویش‬ ‫ده‌بێت‌ه قوربانی‌‪.‬‬ ‫براكه‌ی شه‌نگه‌ ده‌رده‌كات ‬ ‫پاش جیابوون������ه‌و‌ه ‌ی دایك‌و باوكی‌‪،‬‬ ‫شه‌نگ‌ه له‌گه‌ڵ دایك ‌ی له‌ال ‌ی برایه‌كیان‬ ‫ده‌مێنن������ه‌و‌ه كه‌خاوه‌ن ‌ی ماڵ‌و منداڵه‌‪،‬‬ ‫به‌ه������ۆی جوانیه‌كه‌ی������ه‌و‌ه زوو زوو‬ ‫خوازبێن كه‌ر ‌ی ده‌بێت‪ ،‬تاوایلێ دێت‬ ‫باوك‌و براكانی بڕیار ‌ی به‌شوودان ‌ی‬ ‫ده‌ده‌ن‪.‬‬

‫ئه‌ك‌ه جگه‌ره‌كه‌ی ده‌ستی به‌رز كرده‌وه‌و‬ ‫وتی‌‪" :‬خۆشه‌ویست ‌ی خۆم هه‌بوو‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫باوكم ئه‌م‌ه ‌ی به‌س������وكایه‌تی‌‌و ئابڕوو‬ ‫چ������وون ده‌زان ‌ی كه‌ب������ ‌ێ ڕه‌زامه‌ند ‌ی‬ ‫خۆ ‌ی كه‌س������ێك هه‌ڵبژێ������رم"‪ ،‬بۆی‌ه‬ ‫پاش ئه‌و‌ه ‌ی ڕۆژێك ش������ه‌نگ‌ه له‌گه‌ڵ‬ ‫براك‌ه ‌ی ش������ه‌ڕیان ده‌بێت‪ ،‬براكه‌ش ‌ی‬ ‫ته‌اڵق ده‌خوات‌و ك‌ه خوش������كه‌كه‌ی‬ ‫نابێت له‌ماڵه‌كه‌یدا بمێنێت‪ ،‬شه‌نگه‌ش‬ ‫به‌ناچار ‌ی ڕووده‌كات‌ه ماڵ ‌ی باوكی‌‌و‬ ‫پاش ش������ه‌ش مانگ مانه‌و‌ه ‌ی له‌گه‌ڵ‬ ‫باوكی‌‪ ،‬ئازار ‌ی زۆر ده‌چێژێت‪ ،‬بۆی‌ه‬ ‫وتی‪" :‬باوه‌ژنه‌ك������ه‌م خراپ بوو‪ ،‬به‌و‬ ‫هۆیه‌و‌ه زۆر خه‌مم ده‌خوارد"‪.‬‬ ‫ده‌فرۆشرێت به‌‪ 20‬هه‌زار دۆالر‬ ‫بۆئه‌وه‌ی كێش������ه‌ی نێوان كچه‌ك‌هی‌و‬ ‫ژنه‌كه‌ی كۆتای پێ بێت‪ ،‬باوك ‌ی شه‌نگ‌ه‬ ‫كچه‌كه‌ی ده‌فرۆش������ێت‪ ،‬به‌كامه‌ران ‌ی‬ ‫مێ������رد ‌ی برازاك‌ه ‌ی خۆی‪ ،‬به‌بڕی ‪20‬‬ ‫هه‌زار دۆالر‪ .‬كامه‌ران ك‌ه ته‌مه‌ن ‪28‬‬ ‫ساڵ بوو ژنی هه‌بوو و خاوه‌نی دوو‬ ‫مندا‌ڵ بوو‌و هاوسه‌ره‌كه‌ش ‌ی ئامۆزا ‌ی‬ ‫ش������ه‌نگ‌ه بووه‌‪ ،‬به‌اڵم تۆراوه‌و بڕیاری‬ ‫داو‌ه ك‌ه نه‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆی‌ه مێرده‌كه‌شی‬ ‫بڕیارده‌دات شه‌نگ‌ه بهێنێت‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر به‌ش������ودان ‌ی ش������ه‌نگه‌دا‬ ‫ڕێكه‌وتنێك ‌ی نهێن ‌ی له‌نێوان باوك ‌ی‬ ‫ش������ه‌نگه‌و مام ‌ی ش������ه‌نگ‌ه هه‌بوو ك‌ه‬ ‫بڕی������ار واب������وو پاش به‌ش������وودان ‌ی‬ ‫ش������ه‌نگ‌ه به‌كامه‌ران‪ ،‬مام ‌ی شه‌نگه‌ش‬

‫پار‌ه له‌كامه‌ران وه‌ربگرێت‌و پاش������ان‬ ‫كچه‌ك‌ه ‌ی خۆ ‌ی پێبداته‌وه‌و شه‌نگه‌ش‬ ‫ته‌اڵق وه‌ربگرێت‪ .‬بۆ سه‌رگرتنی ئه‌و‬ ‫هاوسه‌رگیرییه‌ش باوك‌و باوه‌ژنه‌ك‌ه ‌ی‬ ‫ش������ه‌نگ‌ه زۆر له‌و كچ‌ه ده‌ك‌هن‌و پێ‬ ‫ده‌ڵێن‪" :‬یان شوو به‌كامه‌ران ده‌ك‌ه ‌ی‬ ‫ی������ان ده‌بێت بكه‌ویت‌ه س������ه‌رجاده‌"‪،‬‬ ‫ئه‌وی������ش له‌به‌رئ������ه‌و‌ه ‌ی باوك ‌ی ده‌ر ‌ی‬ ‫نه‌كات‌و له‌و‌ه زیاتر توش������ ‌ی كێش������‌ه‬ ‫نه‌بێت بڕیار ده‌دات شوو به‌كامه‌ران‬ ‫بكات‪.‬‬ ‫شه‌نگه‌ له‌ماڵی باوكی هه‌ڵدێت‬ ‫به‌وت������ه‌ی ش������ه‌نگ‌ه له‌ب������ری مانگی‬ ‫هه‌نگوینی‌و ده‌عوه‌تی مااڵن‪ ،‬ئه‌ركی‬ ‫به‌خێو كردنی منداڵه‌كانی ئامۆزاكه‌ی‬ ‫ده‌كه‌وێت‌ه ئه‌س������تۆ‪" ،‬س������ه‌ربار ‌ی ئه‌م‬ ‫هه‌موو نه‌هامه‌تیه‌‪ ،‬خه‌سووش������م زۆر‬ ‫ڕق������ ‌ی لێمبوو‪ ،‬هه‌میش������‌ه پێ ‌ی ده‌وتم‬ ‫به‌بۆن‌ه ‌ی تۆو‌ه ژیان ‌ی كوڕه‌ك‌هم‌و ماڵ‌و‬ ‫منداڵه‌ك‌ه ‌ی شێواوه‌"‪.‬‬ ‫ئامۆزاك‌ه ‌ی ش������ه‌نگ‌ه به‌زۆر ‌ی باوك‌و‬ ‫مام ‌ی شه‌نگه‌‪ ،‬ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆ ماڵه‌ك‌ه ‌ی‬ ‫خۆی‌و ك‌ه ده‌بینێت شه‌نگ‌ه بوو‌ه به‌ژنی‬ ‫مێرده‌كه‌ی كێشه‌و ش������ه‌ڕ ده‌نێته‌وه‌و‬ ‫شه‌نگه‌ش ده‌ڕواته‌و‌ه ماڵ ‌ی باوكی‌‪.‬‬ ‫پ������اش گه‌ڕانه‌وه‌ی ب������ۆ ماڵی باوكی‬ ‫باوه‌ژنه‌ك‌ه ‌ی پێ������ ‌ی ده‌ڵێت‪" :‬ده‌بێت‬ ‫رابكه‌یت‪ ،‬چونك‌ه تاز‌ه تۆ جێگایه‌كت‬ ‫نیه‌و كه‌س به‌خێ������وت ناكات"‪ ،‬ئه‌و‬ ‫كچه‌ش به‌ماكسی‌هك‌و جوتێك نه‌عله‌و‌ه‬

‫ده‌ڕوات‌ه سه‌نته‌رێك ‌ی ژنان هه‌تا داڵد‌ه ‌ی‬ ‫بده‌ن‪ ،‬پ������اش تێپه‌ڕبوون ‌ی ماوه‌یه‌ك‬ ‫چه‌ندین جار باوك������ ‌ی ده‌چێت‌ه ئه‌و‬ ‫سه‌نته‌ر‌ه تا كچه‌كه‌ی بباته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و‬ ‫ناوێرێت له‌گه‌ڵ ‌ی بڕواته‌و‌ه كامه‌رانیش‬ ‫هیچ لێ ‌ی ناپرسێته‌وه‌‪.‬‬ ‫دوای تێپه‌ڕبوون������ ‌ی ش������ه‌ش مانگ‌و‬ ‫مانه‌وه‌ی له‌و سه‌نته‌ره‌‪ ،‬دایك ‌ی كچه‌كه‌ی‬ ‫ڕاز ‌ی ده‌كات ك������‌ه بگه‌ڕێت������ه‌و‌ه ال ‌ی‬ ‫خۆی‌‌و پێكه‌و‌ه بژی������ن‪ ،‬هاوڕێیه‌ك ‌ی‬ ‫شه‌نگه‌ش به‌ناو ‌ی سرو‌ه ك‌ه له‌و شه‌ش‬ ‫مانگه‌دا پێكه‌و‌ه بوون‌و بێكه‌س بووه‌‪،‬‬ ‫دایك ‌ی بریار ‌ی گرتن‌ه خۆ ‌ی ده‌دات‪.‬‬ ‫دوو كچه‌كه‌ ده‌ستگیر ده‌كرێن‬ ‫پاش سێ مانگ له‌گه‌ڕانه‌و‌ه ‌ی شه‌نگ‌ه‬ ‫ب������ۆ الی دایكی‪ ،‬براك������ه‌ی‌‌و دایك ‌ی‬ ‫به‌س������رو‌ه ‌ی هاوڕێ ‌ی ش������ه‌نگ‌ه ده‌ڵێن‪:‬‬ ‫"ده‌بێت ئه‌و كچ‌ه ب������ڕوات‪ ،‬خه‌ڵك ‌ی‬ ‫به‌باش باس ‌ی ناكه‌ن"‪ ،‬شه‌نگه‌ش بڕیار‬ ‫ده‌دات پێك������ه‌وه‌و به‌دزییه‌و‌ه هه‌ڵبێن‪،‬‬ ‫دوای هه‌ڵهاتن ‌ی شه‌نگه‌و سرو‌ه هه‌ر ئه‌و‬ ‫شه‌و‌ه له‌باخی كۆاڵنێكدا ده‌مێننه‌وه‌‪،‬‬ ‫تاڕۆژێك گه‌نجێك به‌ئاشكرا مۆبایل ‌ی‬ ‫سرو‌ه له‌ناو پاركێكدا ده‌بات ئه‌مانیش‬ ‫له‌وێ������دا به‌بنكه‌یه‌كی پۆلیس ده‌ڵێن‌و‬ ‫كوڕه‌كه‌‌و ش������ه‌نگه‌و س������رو‌ه ده‌برێن‌ه‬ ‫دادگاو كوڕه‌ك‌ه به‌له‌شفرۆش شه‌نگه‌و‬ ‫س������رو‌ه ناوده‌بات‌و ده‌ڵێت‪" :‬هه‌موو‬ ‫ش������ه‌وێك له‌گه‌ڵ گه‌نج������ه‌كان له‌ناو‬ ‫پاركدا كار ‌ی له‌شفرۆش ‌ی ده‌كه‌ن‪ ،‬له‌و‬

‫هه‌ندێك له ژ‌نان به‌هۆی خێزانه‌كانیانه‌وه‌ زیندانی ده‌كرێن‬ ‫كاته‌دا ده‌ستگیر ده‌كرێن به‌تۆمه‌ت ‌ی له‌كۆتایدا ئه‌و دوو كچ‌ه داوا له‌سه‌نته‌رو‬ ‫له‌شفرۆشی‌"‪ .‬ئێستا له‌ناوزینداندا ڕێكخ������راوه‌كان ده‌كه‌ن هاوكارییان‬ ‫ته‌نی������ا جگ������ه‌ر‌ه ئه‌و هاوبه‌ش������ییه‌ی‌ه بكه‌ن‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ی نایانه‌وێت برۆنه‌و‌ه‬ ‫كه‌سروه‌و ش������ه‌نگ‌ه ‌ی كۆكردۆته‌وه‌‌و الی ك‌هس‌وكاریان‪" ،‬خوش������كه‌كه‌م‬ ‫چاوه‌ڕوانن ئ������ازاد بكرێن له‌ماڵێكدا پێی وتوم به‌فێ������ل ده‌تهێنن‌ه ده‌ره‌وه‌و‬ ‫ده‌تكوژن"‪.‬‬ ‫پێكه‌و‌ه بژین‌و كاربكه‌ن‪.‬‬

‫ژنێك ده‌ستگیر ده‌كرێت‌و دوو منداڵه‌كه‌شی له‌گه‌ڵ خۆی ده‌بات ‌ه زیندان‬ ‫"سوێند ده‌خۆم هیچ كاتێك كاری له‌شفرۆشیم نه‌كردووه‌"‬ ‫"سوێند ده‌خۆم هیچ‬ ‫كاتێك كاری له‌شفرۆشیم‬ ‫نه‌كردووه‌"‪ ،‬شیرین ته‌مه‌ن‬ ‫‪ 34‬ساڵ به‌دوو منداڵه‌و‌ه‬ ‫له‌زینداندا بوو‪ ،‬ئه‌و هۆكاری‬ ‫بردنی منداڵه‌كانی بۆ‬ ‫زیندان گه‌ڕانده‌و‌ه بۆ بێ‬ ‫كه‌سی‪.‬‬

‫دیمەن بورهان لەسلێمانی‬ ‫شیرین دوو رۆژ پێش ئه‌نجامدانی ئه‌م‬ ‫راپۆرت‌ه به‌تۆمه‌تی كاری له‌شفرۆش������ی‬ ‫ده‌ستگیر كرابوو‪ ،‬ك‌ه كاتی ده‌ستگیر‬ ‫كردنه‌كه‌یدا رازی نه‌بووبوو ك‌ه به‌ته‌ها‬ ‫بیبه‌ن‪ ،‬به‌ڵكۆ دوو منداڵ‌ه ته‌مه‌ن هه‌شت‬ ‫ساڵ‌و پێنج ساڵه‌كه‌شی له‌گه‌ڵ خۆیدا‬ ‫بردب������وو‌ه زیندانه‌و‌ه "ك������ه‌س نه‌بوو‬ ‫منداڵه‌كانم به‌خێو بكات‪ ،‬بۆی‌ه به‌ناچاری‬ ‫له‌گه‌ڵ خۆم هێنامن"‪.‬‬ ‫هاوسه‌ره‌كه‌ی ده‌مرێت‌و بێوه‌ژن‬ ‫ده‌كه‌وێت‬

‫به‌نه‌مانی مێرده‌كانیان ژ‌نان دوچاری كێشه‌و گرفت ده‌بنه‌وه‌‬ ‫ده‌مێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ش������ێرین زۆر دڵته‌نگ ده‌بێت به‌وه‌ی‬ ‫ك������‌ه كوڕه‌كه‌ی لێ ده‌س������ه‌ننه‌وه‌‪ ،‬بۆی‌ه‬ ‫دوای تێپه‌ڕینی چه‌ند ساڵێ له‌رێگه‌ی‬ ‫دادگاو‌ه كوڕه‌كه‌ی له‌ماڵی خه‌س������ووی‬ ‫وه‌رده‌گرێته‌وه‌‪" ،‬له‌گ������ه‌ڵ منداڵه‌كانم‬ ‫ڕۆیشتم‌ه خاتنویه‌كی كرێوه‌‌و به‌ئارام ‌ی‬ ‫ده‌ژیاین"‪.‬‬

‫پاش ئ������ه‌و‌ه ‌ی ش������یرین دوو منداڵی‬ ‫له‌فاتیح������ی هاوس������ه‌ری ده‌بێت‪ ،‬فاتیح‬ ‫به‌نه‌خۆش������ ‌ی گیان ‌ی له‌ده‌س������تده‌دات‪،‬‬ ‫"ژیانم بوو به‌ناخۆشی‌‌و ته‌نیایی‌‪ ،‬چونك‌ه‬ ‫ماڵ ‌ی خه‌س������ووم داوایان لێكردم شوو‬ ‫به‌شوبراكه‌م بكه‌م‪ ،‬منیش ڕاز ‌ی نه‌بووم‪،‬‬ ‫هه‌ربۆی������‌ه داوا ‌ی ماره‌یم كرد ك‌ه ‪100‬‬ ‫شیرین ده‌كه‌وێته‌ داوی‬ ‫لیر‌ه ‌ی ڕه‌شاد ‌ی بوو‪،‬‬ ‫خۆشه‌ویستیه‌و‌ه‬ ‫ئه‌وانی������ش له‌به‌رامبه‌ربڕێ������ك پاره‌دا‬ ‫كه‌پێیان ده‌دام مانگان������‌ه ڕازیبوون"‪ ،‬به‌وته‌ی خۆی زوو توش ‌ی خۆشه‌ویست ‌ی‬ ‫دوات������ر داوای كوڕ‌ه ته‌مه‌ن هه‌ش������ت كوڕێك ده‌بێت به‌ناوی (سامان ) بۆی‌ه‬ ‫ساڵه‌كه‌ی ده‌ك‌هن‌و ته‌نها كچه‌كه‌ی له‌ال هه‌نس������كێكی هه‌ڵمژی‌و وتی‪" :‬سامان‬

‫هه‌م������وو ژیانم ‌ی گ������ۆڕی‌‪ ،‬پاش چه‌ند‬ ‫مانگێك په‌یوه‌ند ‌ی نهێنیمان هه‌بوو‪،‬‬ ‫بڕیاریدا هاوسه‌رگیریم له‌گه‌ڵدا بكات‪،‬‬ ‫به‌اڵم دیاربوو چاره‌نووس������ ‌ی من هیچ‬ ‫كات ئه‌و‌ه ‌ی لێ نه‌نوس������رابوو ك‌ه دڵم‬ ‫خۆش بێت"‪ ،‬سامان له‌گه‌ڵ خزمه‌كان ‌ی‬ ‫له‌سه‌ركێش������ه‌یه‌ك ‌ی كۆمه‌اڵیه‌ت ‌ی ده‌بێت‬ ‫به‌شه‌ڕیان‌و كه‌سێك ‌ی خۆ ‌ی ده‌كوژێت‌و‬ ‫دواتر ده‌ستگیر ده‌كرێت‪.‬‬ ‫به‌ه������ۆی ئ������ه‌و تاوانه‌ی������ه‌و‌ه س������امان‬ ‫زیندان������ی ده‌كرێت‪" ،‬م������اوه‌ی پێنج‬ ‫ساڵ‌ه له‌به‌ندیخانه‌یه‌و هه‌موو هه‌فته‌یه‌ك‬ ‫سه‌ردانیم ده‌كرد‪ ،‬به‌اڵم كه‌زانیان ته‌نیا‬ ‫دۆس������تیم‪ ،‬مێردم نی‌ه سه‌ردان كردنم‬ ‫قه‌ده‌غه‌كرا"‪.‬‬

‫خاوه‌نماڵه‌كه‌یان ده‌یكاته‌‬ ‫له‌شفرۆش‬

‫ئ‌هو ژن������‌ه جه‌ختی له‌و‌ه كرده‌و‌ه ك‌ه‬ ‫پاش نه‌بینین ‌ی سامان ئیتر كێش‌ه ‌ی‬ ‫كرێچێتی ته‌گی پێ هه‌ڵده‌چنێت‌و‬ ‫خاوه‌ن ‌ی ماڵه‌كه‌ش چه‌ند جارێك‬ ‫داوا ‌ی لێ ده‌كات ك‌ه بڕوات‌ه ده‌ره‌وه‌‪،‬‬ ‫"نه‌ده‌ڕۆیشتم‪ ،‬چونك‌ه النه‌م نه‌بوو‬ ‫هه‌ندێك كه‌سم سه‌ردانیان ده‌كردم‪،‬‬ ‫به‌اڵم خاوه‌ن ماڵه‌ك‌ه دراوسێكان ‌ی‬ ‫هاندام ك‌ه من له‌شفرۆشم‪ ،‬هه‌ربۆی‌ه‬ ‫بانگ ‌ی پۆلیس������ ‌ی بۆكردم ده‌ست ‌ی‬ ‫به‌قورئان دانا كه‌من له‌شفرۆشم"‪.‬‬ ‫بۆی‌ه به‌چاوێكی پڕ له‌فرمێس������كه‌و‌ه‬

‫له‌م واڵت ‌ه گه‌ر مێردت نه‌بێت له‌بیلبیله‌ ‌ی‬ ‫چاوناسكتر ‌ی بیت‪ ،‬نابێت له‌ناو خه‌ڵكدا‬ ‫سه‌رهه‌ڵبڕی‌‪ ،‬چونك ‌ه عه‌یبه‌یه‌‬ ‫وتی‪" :‬ئه‌م‌ه بوختان‌ه بۆ من كراوه‌‪،‬‬ ‫هه‌رله‌به‌ر ئه‌و‌ه ‌ی بێوه‌ژنم‪ ،‬له‌م واڵت‌ه‬ ‫گه‌ر مێردت نه‌بێ������ت له‌بیلبیل‌ه ‌ی‬ ‫چاوناسكتر ‌ی نابێت له‌ناو خه‌ڵكدا‬ ‫س������ه‌رهه‌ڵبڕی‌‪ ،‬چونك‌ه عه‌یبه‌یه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و ئێس������تا چاوه‌ڕێ������ ‌ی دادگایه‌و‬ ‫ده‌یه‌وێت دادگا بێتاوانی ده‌ربخات‌و‬

‫ل������ه‌و زیندان������‌ه ئ������ازاد بكرێت‪،‬‬ ‫"دوا ‌ی ده‌رچونیشم هه‌رچاوه‌ڕێ ‌ی‬ ‫خۆشه‌ویس������ته‌كه‌مم‪ ،‬چه‌ن������د جار‬ ‫ل������ه‌دادگا س������امان داوا ‌ی كردوو‌ه‬ ‫ڕێگ‌ه بده‌ن مه‌البێت‌ه ناو به‌ندیخانه‌و‬ ‫له‌یه‌كترمان ماره‌بكات‪ ،‬به‌اڵم ڕێیان‬ ‫نه‌داوین"‪.‬‬

‫سێشه‌ممه‬

‫‪nmnmpress@yahoo.com‬‬

‫‪2010 /9/28‬‬

‫ژماره‪42 :‬‬

‫‪19‬‬

‫نوێترین مۆدەی بۆیەی نینۆكی‬ ‫لێهاتووان ‌ه كه‌م‌و كوڕییه‌كان ‌ی‬ ‫ئەم وەرزە پەسەند بكە‬ ‫ڕوخسارت داپۆشه‌!‬

‫جوانکاری‬

‫كاوڕ‪ :‬ئ������ه‌م هه‌فته‌ی������‌ه باش‬ ‫نابێ������ت بۆت������ۆ‪ ،‬چونك������‌ه‬ ‫ب������ۆت ده‌رده‌كه‌وێ������ت ك‌ه‬ ‫خۆشه‌ویس������ته‌كه‌ت ناپاكی‬ ‫له‌گه‌ڵ كردویت‪ ،‬پێویس������ت‌ه‬ ‫چاره‌س������ه‌ر ‌ی هه‌ندێك كێش‌ه ‌ی تایبه‌ت به‌خۆت‬ ‫بكه‌یت‌و بۆچاره‌سه‌ركردنیش������یان باش������تروای‌ه‬ ‫به‌ته‌نها پشت به‌خۆت ببه‌ستیت‪.‬‬

‫ ئا‪ :‬سه‌وسه‌ن جه‌الل‬

‫گا‪ :‬هه‌ندێ������ك نهێنی������ت‬ ‫بۆده‌رده‌كه‌وێ������ت‌و ده‌بینیت‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌ك‌ه ‌ی ت������ۆ له‌و‌ه ‌ی‬ ‫هاوڕێكان������ت باش������تربووه‌‪،‬‬ ‫له‌مڕۆو‌ه گۆڕانكار ‌ی كتوپڕ‬ ‫ڕووده‌ده‌ن له‌ژیان ‌ی تایبه‌تیتدا‪ ،‬ماوه‌یه‌ك ‌ی باش������‌ه‬ ‫بۆتۆ‪ ،‬چونك‌ه ده‌رگایه‌ك ‌ی نوێت به‌ڕودا ده‌كرێته‌وه‌‪.‬‬

‫ئەگەر بوێرنیت یاخود توانای داراییت باش‬ ‫نییە بۆگۆڕینی بۆیەی نینۆكەكانت پێویستە‬ ‫بەباش������ی بیر لەم������ۆدەی ڕەنگەكانی پایزی‬ ‫‪ 2010‬بكەیتەوە‪ ،‬چونكە بەڕاس������تی پێویستی‬ ‫بەسەركێشییە‪ ،‬ئەمەی خوارەوەش نمونەیەكە‬ ‫كە بۆ ئەم پایزە وەك مۆدێل پەسەند كراوە‪.‬‬ ‫جۆری یەكەمی������ان ڕەنگێك������ی مەخمەڵییە‬ ‫كە پێدەچێ������ت هەر بەبینینی پەس������ەندی‬ ‫بكەیت‪ ،‬چونكە بەئاس������انی وشك دەبێتەوەو‬ ‫نینۆكەكان������ت بەڕەنگێكی دەوڵەمەند ڕەنگ‬ ‫دەكات‪ ،‬باشتریش وایە بۆنینۆكێكی كورت‌و‬ ‫تیژ بەكاربهێنرێت‪.‬‬ ‫ج������ۆری دووەمیان كاتێك لەشوش������ەكەدا‬ ‫دەیبینی������ت وەك ڕەنگی مۆر دەردەكەوێت‪،‬‬ ‫بەاڵم كاتی بەكارهێنانی دەبینیت تێكەڵێكە‬ ‫لەڕەنگی مۆرو ڕەساس������ی‪ ،‬كە نینۆكەكان‬ ‫جوان‌و ئەفسوناوی دەكات‪.‬‬ ‫ڕۆش������نبیری پۆپ كاریگەری گەورەی هەیە‬ ‫لەسەر ڕیڕەوی مۆدەو جوانكاری‪ ،‬زۆربەی‬ ‫هەرزەكارانیش ئەو ڕەنگانە پەسەند دەكەن‬ ‫ك������ە زۆر بریق������ەدارن تەنان������ەت لەوەرزی‬ ‫پایزیش������دا‪ ،‬هەربۆیە دیبرا لیبمان جۆرێكی‬ ‫نوێی لەبۆیە پێشكەش كردووە كە ڕەنگێكی‬ ‫ڕەشی هەیەو پارچەی ئەرخەوانی تێكەڵە‪.‬‬ ‫ئەگەرچ������ی ڕەنگە بێالیەن������ەكان بایەخێكی‬ ‫ئەوتۆیان نییە‪ ،‬بەاڵم پەمەیی س������ارد بەشێكە‬ ‫لەڕەنگە پەس������ەندەكان بۆئەم وەرزە‪ ،‬چونكە‬ ‫ڕەنگێك������ە هەمیش������ە هاوس������ەنگی خ������ۆی‬ ‫پاراستووە‌و بۆ ڕۆژانی دەوام‌و شوێنی كار‬ ‫پەسەندە‪.‬‬

‫دووان������ه‌‪ :‬ئه‌گ������ه‌ر ‌ی زۆر‌ه‬ ‫په‌یوه‌نده‌ییه‌ك ‌ی س������ۆزدار ‌ی‬ ‫نو ‌ێ ببه‌ستیت یان كارێك ‌ی‬ ‫مرۆڤدۆستان‌ه ئه‌نجام بده‌یت‪،‬‬ ‫هه‌واڵێك ‌ی خۆش ده‌بیستیت‬ ‫ی������ان دیارییه‌ك ‌ی به‌نرخت له‌الیه‌ن كه‌س������ێك ‌ی‬ ‫ئازیزه‌و‌ه به‌ده‌ست ده‌گات‪.‬‬ ‫قرژاڵ‪ :‬له‌س������ه‌ره‌تا ‌ی هه‌فته‌دا‬ ‫ناچارده‌بی������ت پاشه‌كش������‌ه‬ ‫بكه‌یت له‌پڕۆژه‌یه‌ك ‌ی گرنگدا‪،‬‬ ‫ئاگادار ‌ی په‌یوه‌ندیه‌كانت ب‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵ س������ه‌رۆك كاره‌كه‌ت‬ ‫ی������ان هاوه‌اڵن ‌ی كاره‌كه‌ت������دا‪ ،‬هاوڕێیه‌كت لێت‬ ‫دورده‌كه‌وێته‌وه‌و دوركه‌وتنه‌وه‌ش������ ‌ی بێتاقه‌تت‬ ‫ده‌كات‪.‬‬ ‫ش������ێر‪ :‬چاوت به‌كه‌سانێك ‌ی‬ ‫نو ‌ێ‌و پایه‌ب������ه‌رز ده‌كه‌وێت‌و‬ ‫ئه‌مه‌ش خۆشحاڵت ده‌كات‪،‬‬ ‫ڕه‌نگ‌ه كتوپڕ بڕیار ‌ی چون‌ه‬ ‫نێوژیان ‌ی هاوس������ه‌ر ‌ی بده‌یت‪ ،‬ئه‌و فش������اران‌ه ‌ی‬ ‫له‌سه‌رت بوون به‌ره‌و كه‌م بونه‌وه‌و نه‌مان ده‌چن‬ ‫به‌م هۆیه‌شه‌و‌ه هه‌ست به‌ئاسوده‌ی ‌ی ده‌كه‌یت‪.‬‬ ‫فه‌ری������ك‪ :‬ڕوب������ه‌ڕو ‌ی چه‌ند‬ ‫كێش������ه‌یه‌ك ده‌بیت������ه‌و‌ه له‌گه‌ڵ‬ ‫هاوبه‌ش ‌ی ژیانتدا‪ ،‬به‌اڵم له‌الیه‌ن‬ ‫یه‌كێكله‌هاوڕێكانته‌و‌ههه‌واڵێك ‌ی‬ ‫خۆشت پێده‌گات ك‌ه ئاسوده‌یت‬ ‫بۆده‌گه‌ڕێنێته‌وه‌‪ ،‬هه‌ندێك گۆڕانكار ‌ی له‌ماڵه‌كه‌تدا بكه‌‪.‬‬ ‫ت������ه‌رازوو‪ :‬په‌یوه‌ن������د ‌ی‬ ‫به‌كه‌س������انێكه‌و‌ه ده‌كه‌ی������ت‬ ‫به‌مه‌به‌س������ت ‌ی به‌ش������داربون‬ ‫له‌چاالكییه‌ك ‌ی خێرخوازیدا‪،‬‬ ‫كاتێك له‌كارێكدا شكست‬ ‫دێنیت ئیتر واهه‌س������ت مه‌ك‌ه دنیات به‌سه‌ردا‬ ‫ڕوخاوه‌‪ ،‬هه‌وڵبد‌ه ئه‌و‌ه ببێت‌ه وانه‌یه‌ك له‌داهاتودا‬ ‫سود ‌ی لێ ببینیت‪.‬‬ ‫دوپش������ك‪ :‬كه‌مته‌رخه‌م������ ‌ی‬ ‫له‌كاره‌كه‌ت������دا ده‌بێت‌ه هۆ ‌ی‬ ‫كه‌وتن‌ه به‌ر تانه‌و ته‌ش������ه‌ر ‌ی‬ ‫هه‌ندێ������ك له‌هاوبه‌ش������ان ‌ی‬ ‫كاره‌كه‌ت‪ ،‬بۆئه‌و‌ه ‌ی له‌كێش‌ه‬ ‫به‌دوربی������ت نهێنییه‌كان������ت ال ‌ی كه‌س������انێك‬ ‫مه‌دركێن‌ه ك‌ه به‌باش ‌ی نایان ناسیت‪.‬‬ ‫ك������ه‌وان‪ :‬له‌چه‌ن������د ڕۆژ ‌ی‬ ‫سه‌ره‌تا ‌ی هه‌فته‌دا بوار ‌ی باش‬ ‫دێت‌ه به‌رده‌مت بۆ به‌ره‌وپێش‬ ‫چون ‌ی كاره‌كان������ت‌و بار ‌ی‬ ‫داراییت‪ ،‬بار ‌ی ته‌ندروستیت‬ ‫ب������ه‌ره‌و خراپ������ ‌ی ده‌ڕوات‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌و‌ه پێویست‌ه پشویه‌ك بده‌یت تا هێمنیت‬ ‫بۆبگه‌ڕێته‌وه‌و بار ‌ی ده‌روونیت ئارام ببێته‌وه‌‪.‬‬ ‫گیس������ك‪ :‬ئه‌مڕۆ به‌شدار ‌ی‬ ‫له‌بۆنه‌یه‌ك������دا ده‌كه‌یت یان‬ ‫بانگهێش������ت نامه‌یه‌ك������ت‬ ‫به‌ده‌ست ده‌گات‪ ،‬نهێنییه‌كت‬ ‫بۆده‌رده‌كه‌وێت یان به‌دوا ‌ی‬ ‫دۆزین������ه‌و‌ه ‌ی نهێنییه‌ك������دا‬ ‫ده‌ڕۆیت‪ ،‬ده‌كه‌ویت‌ه داو ‌ی كه‌س������ێك ك‌ه كتوپڕ‬ ‫ده‌یناسیت‪.‬‬ ‫سه‌تڵ‪ :‬گه‌ش������تێك ئه‌نجام‬ ‫ده‌ده‌یت‌و تیایدا بۆیه‌كه‌مجار‬ ‫كه‌س������ێك ده‌ناس������یت ك‌ه‬ ‫له‌داهات������ودا بایه‌خ ‌ی ده‌بێت‬ ‫بۆت‪ ،‬چاالكیت بۆده‌گه‌ڕێته‌و‌ه‬ ‫به‌هۆی������ه‌و‌ه كاره‌كانت زۆر‬ ‫به‌ئاس������ان ‌ی به‌ڕێو‌ه ده‌چ������ن‪ ،‬گۆڕانكارییه‌كان‬ ‫ئاسوده‌ت ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫نه‌هه‌ن������گ‪ :‬كۆبون������ه‌و‌ه‬ ‫خێزانییه‌كان ش������ادومانیت‬ ‫پێده‌به‌خشن‪ ،‬ئاگادارب‌ه بڕوا‬ ‫به‌و‌ه مه‌ك‌ه ك‌ه ده‌یبیس������تیت‬ ‫تا به‌ته‌واو ‌ی له‌ڕاستییه‌ك‌ه ‌ی‬ ‫دڵنیانه‌بی������ت‪ ،‬ئه‌گه‌ر ‌ی زۆر‌ه‬ ‫له‌كاره‌تدا خه‌اڵت بكرێیت یان سوپاسنامه‌یه‌كت‬ ‫به‌ده‌ست بگات‪.‬‬

‫چرچ������ی ڕوخس������ار‪:‬‬ ‫بەش������ێوەیەكی گش������تی‬ ‫شێداركردنەوەی پێست‬ ‫دەكات‬ ‫ه������اوكاری‬ ‫لەنەرمكردنەوەی چرچی‬ ‫ڕوخسارو گەڕاندنەوەی‬ ‫نەرم������ی‌و زیندوێت������ی‬ ‫بۆی‪ ،‬ب������ەاڵم هەندێك‬ ‫فێڵی جوان������كاری هەیە‬ ‫دەبێتە هۆی شاردنەوەی‬ ‫ئ������ەم چرچ������ە بچوكانە‪،‬‬ ‫ئەوی������ش بەكارهێنانی‬ ‫گیراوەیەك������ی س������پییە‬ ‫كە پێس������ت پرشنگدار‬ ‫دەكات‌و هێڵی چرچەكانی ناوچەوان‪ ،‬ژێر لێوی خوارەوەو گۆش������ەی‬ ‫چاوەكان‌و ئەو هێاڵنەی لەكاتی پێكەنیندا دروست دەبن دادەپۆشێت‪،‬‬ ‫باشتروایە بەر لەبەكارهێنانی بەكرێمی ئەساس ئەو هێاڵنە دابپۆشرێن‪.‬‬ ‫كونیلە گەورەكانی پێس������ت‪ :‬ئەگەر ئارەزوو دەكەیت پێس������تێكی بێ‌‬ ‫خەوش������ت هەبێت‪ ،‬پێویستە لەس������ەرت ئەو جۆرە ماسكە بەكاربهێنیت‬ ‫كە كونیلەكانی پێست تەس������ك دەكاتەوە‪ ،‬هەرەوەها ئەو جۆرە كرێمە‬ ‫شێداركەرەوەیە بەكاربهێنە كە چەورییەكانی پێست هەڵدەمژێت‪ ،‬لەو‬ ‫رووەوە ‪ guerlain‬بۆدرەیەكی نمونەییە بۆئەم مەبەستە‪.‬‬ ‫برۆی بەرز‪ :‬لەئێستادا مۆدەی برۆی بەرز نییە‪ ،‬لەبەر ئەوە باشتر وایە‬ ‫قەڵەمی برۆ ڕەنگكردن بەڕەنگێكی سروشتی نزیك لەڕەنگی قژەكەت‬ ‫هەڵبژێریت‪ ،‬بەم شێوەیەی خوارەوە‪:‬‬ ‫قژی ڕەش‪ :‬قەڵەمێكی قاوەیی تاریكی لەگەڵ دەگونجێت‪.‬‬ ‫قژی قاوەیی‪ :‬قەڵەمێكی ڕەنگ قاوەیی مامناوەندی لەگەڵ دەگونجێت‪.‬‬ ‫قژی سور‪ :‬قەڵەمی قاوەیی مەیلەو سوری لەگەڵ دەگونجێت‪.‬‬ ‫قژی كاڵ‪ :‬قەڵەمی كاڵ‪ ،‬ڕەساسی‪ ،‬قاوەیی كراوەی لەگەڵ دەگونجێت‪.‬‬ ‫ئەگەر ویس������تت بۆشایی نێوان برۆكانت پڕ بكەیتەوە‪ ،‬ئەوا بەقەڵەمێك‬ ‫هێڵی بچوكی لەس������ەر بكێش������ە بەئاڕاس������تەی تاڵی برۆك������ەت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بۆپڕكردنی برۆكانت‪ ،‬پێویستە ئامادەكراوێك بەكاربهێنیت لەشێوەی‬ ‫بۆدرەی تایبەتدا بێت بۆ كێشانەوەی برۆكانت‌و جوانكردنیان‪.‬‬

‫جوانی ڕاستەقینەی ئافرەت لەكوێیدایە؟‬

‫یاری‬

‫یار ‌ی سۆدۆكۆ‬ ‫شیكاری ژمارەی پێشوو‌‌‪:‬‬

‫‪5‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪8‬‬

‫به‌شی‌ سێیه‌م‪:‬‬ ‫ ‬

‫‪1‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪9‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪4‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪6‬‬

‫‪9‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪6‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪5‬‬

‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪8‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪7‬‬

‫‪7‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪2‬‬

‫سۆدۆکۆی ئەمجاره‌‪:‬‬

‫‪4 7‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪5‬‬

‫‪9‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪9‬‬

‫‪8‬‬ ‫‪8 2 1‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪3‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪8‬‬

‫‪6‬‬ ‫‪1 3‬‬

‫‪9‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪5 3‬‬

‫جوان������ی ڕاس������تەقینەی ئاف������رەت بەتەنه������ا لەڕووكەش‌و جوانپۆش������ی‌و‬ ‫ش������ێوە ڕێكخس������تنی قژو دانانی ئارایش������تدا خۆی نابینێت������ەوە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫لەجوان������ی ڕۆح‌و ڕەوش������ت جوان������ی‌و خۆشەویس������تی خەڵكیدا خۆی‬ ‫دەبینێتەوە‌و ئەمانەی خوارەوەش هەندێك الیەنی جوانین‪:‬‬ ‫بۆجوانی چاوەكانت بەدوای ئاكاری جواندا بگەڕ ‌ێ لەنێو خەڵكیدا‪.‬‬ ‫بۆسەرنجڕاكێش������ی لێوەكانت بەجۆرێك بدو ‌ێ كە وشەكانت سۆزو‬ ‫بەزەیی‌و بەخشندەیی‌و شیرینی لەخۆبگرێت‪.‬‬ ‫بۆجوانی قژەكەت ڕێبدە منداڵێك ڕۆژانە بەپەنجەكانی قژەكەت‬ ‫شانە بكات‪.‬‬ ‫بۆپاراستنی بەژن ڕێكیت خۆراك ببەخشەرە برسی‌و نەداران‪.‬‬ ‫با زانس������ت‌و زانیاری لەگرنگترین هاوڕێكانت بن‪ .‬هەمیشە‬ ‫ئەوە بزانە كە دوو دەس������تت هەی������ە یەكەمیان بۆهاوكاری‬ ‫كردنی خۆتە‌و دووەمیان بۆهاوكاریكردنی خەڵكییە‪.‬‬

‫هەندێك زانیاری گرنگ بۆ كەیبانوی ماڵ‬ ‫بۆپاككردنەوەی پەڵەی ناو جلشۆر‪ ،‬گیراوەی‬ ‫پرتەقاڵی وشك بوەوە بكەرە ناوی‪ ،‬كاتێك‬ ‫ك������ە جلی تێدانەبێت‌و خولێك بدات هەموو‬ ‫ئەو كلسانە لێدەكاتەوە كە بووە بەپەڵە پێوەی‪.‬‬ ‫ئوت������و ك������ە زۆر بەكاره������ات ڕەنگی زەرد‬ ‫دەبێت‌و كاتی بەكارهێنانی لەس������ەر شێوەی‬ ‫پەڵ������ە بەپۆش������اكەكانەوە دەردەكەوێ������ت‪،‬‬ ‫بۆچارەسەركردنی ئەمە قاشێك لیمۆی زۆر‬ ‫ترش بهێنەو كان������زای ئوتوەكەی پێ پاك‬ ‫بكەرەوە‪.‬‬ ‫بۆپاككردن������ەوەی مایك������رۆ قاپێ������ك ئاوی‬ ‫تێدا دابنێ‌‌و ئیش������ی پێبك������ە تا ئاوەكە دێتە‬ ‫كوڵ‪ ،‬ئ������ەو هەڵم������ەی لێ������وەی دەردەچێت‬ ‫دەبێتە ه������ۆی خاوبونەوەی ئەو پیس������یانەی‬ ‫بەدیوارەكانیەوەیەت������ی‪ ،‬دوات������ر بەپەڕۆیەك‬ ‫بیسڕە بەتەواوی خاوێن دەبێتەوە وەك ئەوەی‬ ‫تازە كڕیبێتت‪.‬‬

‫ب������ۆ پ������اك كردن������ەوەی م������رواری‌و بەردە‬ ‫بەنرخەكان‪ ،‬لەنێو زەیتی زەیتوندا نوقمیان‬ ‫بكە بۆئەوەی بریقەیان بۆبگەڕێتەوە‪.‬‬ ‫ب������ۆ بۆنخۆش������كردنی چێش������تخانەكەت‬ ‫بەشێوەیەكی هەمیش������ەیی‪ ،‬هەندێك پارچە‬ ‫لۆكە لەگیراوەی ڤانێلال هەڵبكێشەو بیپرژێنە‬ ‫بەشوێنی جیاوازی چێشتخانەكەتدا‪.‬‬ ‫كاتی بەركەوتنی بۆیەی نینۆك بەپۆشاكەكانت‬ ‫دەتوانیت بەئەسیتۆن الیببەبت یان كەمێك‬ ‫زەیتی م������ۆز‪ ،‬ئەگەر ب������ەوە النەچوو چەند‬ ‫دڵۆپێك لەكحولی ماڵ������ەوەی بۆبەكاربهێنە‪،‬‬ ‫بەاڵم وریابە نەكەی هەرگیز ئەسیتۆن بدەیت‬ ‫لەقوماش������ێك لەئەس������یتات یان تریاسیتات‬ ‫دروستكرابێت‪.‬‬ ‫ئەتوانی پاشماوەی لەزگە لەمێز یان دیواری‬ ‫ماڵەكەت لێبكەیتەوە بەبەكارهێنانی دەسڕێك‬ ‫كە لەكحولی پزیشكی هەڵكێشرابێت‪.‬‬

‫‪18‬‬

‫سێشه‌ممه‬

‫‪2010 /9/28‬‬

‫ژماره‪42 :‬‬

‫‪nmnmpress@yahoo.com‬‬

‫چۆن پارێزگاری لەجوانی‌و ئاسودەیی‬ ‫چاوەكانت دەكەی؟‬

‫ئامۆژگاری‬

‫ئارایشت‬

‫چۆنێتی دانانی ڕۆج لەسەر‬ ‫لێوەكان بەوێنەوە‬

‫چۆنێتی دانانی رۆجی ناتچراڵ‪:‬‬ ‫بەهۆی فڵچەیەكەوە فۆندەیشنی تەڕ لە لێوەكان بدە‬

‫‪1‬‬ ‫لەهەنگاوی دووەمدا بەقەڵەمی لێوسنورداركردن لێوەكان بەڕەنگێكی‬ ‫بێجی مەیلەو پەمەیە ڕەنگ بكە‪ ،‬پاش������ان ڕۆجێكی ڕەنگ كراوەیان‬ ‫لێبدە‪.‬‬

‫‪2‬‬ ‫ڕێگەی سێیەم بریتییە لەدانانی ڕۆجی بریقەدار بۆبۆنەكان‪:‬‬ ‫پاش ئەوەی فاوندەیش������ن وبۆدرەت لەس������ەر لێوەكان دانا‪ ،‬لێوەكان‬ ‫بەماركەی ش������انێڵ لەسەرو هێڵی لێوەكانەوە سنوردار بكە‪ ،‬بەاڵم ئەم‬ ‫جۆرە ئارایشتە بۆلێوی گەورە نابێت‪.‬‬

‫چاوەكان مەڵبەندی جوانی خانمان‌و ئاوێنەی ڕۆحیانن‪ ،‬بۆیە لەس������ەر‬ ‫هەمووان پێویستە بەهەمیشەیی پارێزگاریان لێبكەن‌و گرنگیان پێبدەن‪،‬‬ ‫چونكە نهێنی ڕووگەش������یت لەچاوەكان‌و ناوچەی دەوری چاوەكانتە‪،‬‬ ‫ئەمانەی خوارەوە چەند ئامۆژگارییەكی پێویستن بۆچۆنێتی گرنگیدان‬ ‫بەچاوەكانت‪:‬‬ ‫‪ .1‬لەبەیانیان������دا چاوەكان������ت بەئ������اوی س������ارد بش������ۆ بۆپاككردنەوە‬ ‫چاالككردنەوەیان‪.‬‬ ‫‪ .2‬ژێر چاوەكانت مەخورێنە‪ ،‬چونكە زۆر هەس������تیارە بەئاسانی زیانی‬ ‫پێدەگات‪.‬‬ ‫‪ .3‬لەشەودا كرێمی قورس مەدە لەدەوری چاوەكانت لەبەر ئەوەی دەبێتە‬ ‫هۆی ئاوسانیان‪.‬‬ ‫‪ .4‬بۆڕێگرتن لەهەوكردنی ڕەگی برژانگەكانت بەر لەنوستن لەئارایشت‬ ‫پاكیان بكەرەوە‪.‬‬ ‫‪ .5‬بۆڕێگرتن لەچرچی دەوری چاوەكان كاتی پاككردنەوەی ڕوخسار‬ ‫بەگیراوەی شل دەوری چاوەكانی پێ پاك مەكەرەوە‪.‬‬ ‫‪ .6‬ڕۆژانە النیكەم دوو لیتر ئاو بخۆرەوە‪.‬‬ ‫‪ .7‬لەشەوو ڕۆژێكدا النیكەم هەشت كاژێر بخەوە‪.‬‬ ‫‪ .8‬بەشێوەیەكی ڕاستەوخۆ سەیری خۆر مەكە‪.‬‬ ‫‪ .9‬لەبری ئاوو س������ابون پارچەیەك لۆكە لەكرێمی تایبەت هەڵبكێشەو‬ ‫چاوەكانتی پێ پاك بكەرەوە‪.‬‬ ‫‪ .10‬لەبون������ی تیش������كی بەتینی خۆردا هەمیش������ە چاویلك������ەی دژەخۆر‬ ‫بەكاربهێنە‪.‬‬ ‫‪ .11‬خواردن������ی س������وێری دەبێتە هۆی دروس������تبوونی گرێ‌ لەدەوری‬ ‫چاوەكان‪.‬‬ ‫‪ .12‬بەچاكی هەناسە بدە‪ ،‬چونكە نەك بەتەنها چاوەكانت‪ ،‬بەڵكو هەموو‬ ‫لەشت پێویستی بەئۆكسجینە‪.‬‬ ‫‪ .13‬هەفتان������ەی گرنگی بەحەوانەوەی چاوەكانت بدە بەدانانی قاش������ی‬ ‫خەیار یان ئامادەكراوی جوانكاری تر لەسەریان لەهەفتەیەكدا دووجار‬ ‫هەر جارێكیش پانزە خولەك‪.‬‬

‫چۆن جیاوازی لەنێوان بۆنەكاندا دەكەیت؟‬

‫‪3‬‬

‫‪4‬‬

‫لەكۆتاییش������دا بەڕەنگی س������لڤەر ڕەنگیان بك������ە (بەڕەنگێكی زیوی‬ ‫لەناوەڕاستی لێوەكانی خوارەوەدا)‬

‫‪6‬‬

‫کچان‬

‫ئا‪ :‬سەوسەن‬

‫بۆن جۆری زۆری هەیە‪ ،‬بەاڵم زۆرینەی خانمان ناتوانن بەباشی لەیەكیان جیابكەنەوە‪ ،‬بەاڵم لەڕێگەی ئەم خااڵنەی خوارەوە دەتوانیت جۆرەكانی بۆن‬ ‫بناسیت‪:‬‬ ‫‪ :Perfum .1‬بۆنێكی زۆر تیژە بۆماوەی زیاتر لەدوانزە كاژێر كاریگەری دەمێنێتەوە‪ ،‬یەك دڵۆپ لەو بۆنە دنیا تێك دەدات‪ ،‬چونكە كاریگەری بەهێزە‪.‬‬ ‫‪ :Eau de perfume .2‬ئەمە لەبۆن تیژیدا مامناوەندە‪ .‬كاریگەرییەكەی بۆماوەی هەشت كاژێر بەردەوام دەبێت‪.‬‬ ‫‪ :Eau de toilette .3‬بۆنێكی هێواشە‪ .‬بۆماوەی چوار كاژێر كاریگەری دەبێت‌و بۆبەكارهێنانی ڕۆژانە دەشێت‪.‬‬ ‫‪ :Eau de cologne .4‬بۆنێكی زۆر هێواشە‌و زۆرینەی كات بۆ مندااڵن بەكاردێت‪ ،‬ماوەی دوو كاژێر یان زیاتر كاریگەری دەبێت‪.‬‬

‫‪5‬‬

‫چۆن دەبیتە ئەنجلینا جولی؟‬

‫پێس������تێكی پرش������نگدارو یەكڕەنگ‪ ،‬چاوێكی گەش‌و ڕومەتی پەمەیی‪ ،‬هەموو ئەمانە ئەتوانی لەچەند‬ ‫ساتێكدا‌و بەكەمێك ماندووبوون بەدەستیان بهێنیت‪ ،‬ئەگەر بزانیت چۆن ئامادەكراوە جوانكارییەكانت‌و‬ ‫ڕەنگەكانی هەڵدەبژێریت‪ ،‬لەمەش گرنگتر چۆنێتی دانانیانە لەسەر ڕووخسارت‪.‬‬ ‫بەپەنجەكانت كرێمی ئەس������اس لەسەر ڕوخسارت دابنێ‌ لەبەرئەوەی ئەنجامێكی خێرات دەستدەكەوێت‬ ‫بەهۆی ئەو گەرمییەوە كە لێیانەوە دەردەچێت‪ ،‬پاش������ان هەندێك كۆنسیلەر (داپۆشەری كەم‌و كوڕی)‬ ‫بەهەمان ڕەنگی كرێمەكە لەژێر چاوەكانت‌و ئەو شوێنانە دابنێ‌ كە كەم‌و كوڕیان هەیە‪.‬‬ ‫بۆ بەدەس������تهێنانی دوو چاوی ئەفس������وناوی بەقەڵەم چاو لەسەرڕووی‬ ‫دەرەوەی برژانگەكان رهێڵێك بكێشە‪ ،‬بۆ تەواوكردنی كارەكەش‬ ‫بەفڵچەیەك كەم‌و كوڕی هێڵەكە دابپۆش������ە‪ ،‬چونكە تۆ دەتەوێت‬ ‫شێوەیەكی سروشتیت هەبێت نەك دەستكرد‪ ،‬پاشان چینێك‬ ‫یان دووچین ماسكارا بەپێی بۆنەكەو شێوەی برژانگەكانت‬ ‫دابنێ‌‪ ،‬ڕومەتەكانیشت بەبۆدرەیەكی پەمەیی یان برۆنزی‬ ‫یان ڕەنگ قەیسی لەخوارەوە بۆسەر ماسولكەكانت ڕەنگ‬ ‫بك������ە‪ .‬هەریەكێك لەئێمە خاوەنی لێوێكی هاوش������ێوەی‬ ‫لێوی جولی نین كەبەتەنها پێویستی بەقەڵەم لێوێكی‬ ‫س������ادەیە‪ ،‬بەاڵم بۆبەدەس������تهێنانی هەمان دیمەن‌و بۆ‬ ‫گەورەكردنی������ان ئەتوانی قەڵەمی لێو س������نورداركردن‬ ‫بەكاربهێنیت‪ ،‬بۆئەو مەبەس������تەش س������نوری لێوەكانت‬ ‫لەدەرەوە ڕەنگ بكەو پاش������ان لێوەكان لەناوەوە ڕەنگ‬ ‫بكە بەرلەوەی قەڵەم لێو بەكاربهێنیت‪ ،‬مەرجە قەڵەم لێوو‬ ‫قەڵەمی لێوسنورداركردنیش لەهەمان ڕەنگ بن تا ڕەنگی‬ ‫لێوەكانت سروشتی دەربكەوێت‪.‬‬

‫ئەو پێنج زانیارییە چین‬ ‫كە پسپۆڕی البردنی موو پێی نەوتویت؟‬ ‫ڕەنگ������ە پێت بڵێت نیگەران مەبە‪ ،‬ب������ەاڵم ئەمە مانای ئەوە‬ ‫دەگەیەنێ������ت كە زۆر نیگەران بی������ت‪ ،‬چونكە پێت ناڵێت‬ ‫دواتر چی ڕودەدات‪ ،‬بۆچی هەوڵنادەیت ئێستا ڕاستیەكان‬ ‫بزانیت‌و س������ود لەم ئامۆژگارییان������ە وەربگریت بەر لەوەی‬ ‫ژوانێك لەگەڵ پسپۆڕی البردنی موو دابنێیت‪.‬‬ ‫پێ������ش هەموو ش������تێك باش������تروایە چلوپێن������ج خولەك بەر‬ ‫لەژوانەكەت حەبێكی ئەسپرین بخۆیت‪ ،‬چونكە ستراتیجییەكی‬ ‫نایابە بۆكەمكردنەوەی ئازار نەك لەبەرئەوەی دژە ئازارە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫دژی هەوكردنیشە‪.‬‬ ‫سێ‌ ڕۆژ بەر لەدەستپێكردنی س������وڕی مانگانە ژوان وەربگرە‌و‬ ‫نەكەیت هەرگیز لەكاتی ئەو س������وڕەدا ئەو كارە بكەیت‪ ،‬چونكە‬ ‫لە و كا ت������ە د ا پێس������ت زۆر هەس������تیار دەبێت‪ ،‬هەوەها لەپاش ئ������ەو كارە بەهیچ‬ ‫جۆرێك پۆش������اكی تەسك مەپۆشە تەنانەت پاش چل‌و هەشت كاژێر لەالبردنی مووە زیادەكان‪ ،‬لەبەرئەوەی لەوكاتەدا‬ ‫پێست زۆر هەستیاردەبێت‌و زیاتر ڕوبەڕووی ئارەقكردنەوەو بەكتریاو هەوكردن دەبێتەوە‪.‬‬ ‫خاڵێكی تری گرنگ كە پێویس������تە باس بكرێت حەمام كردنە‪ ،‬حەمام كردنی ڕاس������تەوخۆ پاش البردنی ئەو مووە‬ ‫زیادەیە ئەگەری توشبوون بەهەوكردن زیاددەكات‪.‬‬ ‫باش������ترین كات بۆدیاریكردنی ژووانەكە پاش نیوەڕوانە‪ ،‬لەنێوان كاژێر ‪ 3‬ـ ‪ ،5‬چونكە لەبەیانیاندا ئازار پێگەیش������تن‬ ‫لەبەرزترین ئاستیدایە‪ ،‬بەاڵم لەنیوەڕۆ بەدواوە ئەو ئاستە دادەبەزێ‌‌و وردە وردە كەم دەكات‪.‬‬

‫كۆندۆلیزا رایس‌و‬ ‫چیرۆك ‌ی‬ ‫سه‌ركه‌وتنی‬

‫نوسینی‌‪ :‬ئه‌نتۆنیا فیلیكس‬ ‫ی بۆ عه‌ره‌بی‌‪ :‬سه‌عید ئه‌لحسنی‌ه‬ ‫وه‌رگێڕان ‌‬ ‫ی بۆ كوردی‌‪ :‬رێباز زه‌نگه‌ن‌ه‬ ‫وه‌رگێڕان ‌‬

‫رۆژنامه‌یه‌كى كولتوریى گشتییه‌‬

‫كارال برۆنی‪:‬‬ ‫ئۆباما شتی وای پێنەوتووم‬

‫رایس ستایشی باپیرە‬ ‫رەشپێستەكانی دەكات كە‬ ‫گرنگییان بەخوێندن دەدا‬ ‫جۆن گەرم‌و گوڕییەكی زۆری لەپابەندبووندا دەرخست‌و‬ ‫نەبەردانە‌و بەپەرۆش������ەوە ب������وو بۆئ������ەوەی خوێندكاران‬ ‫بەرنامەكانی خوێن������دن تەواو بكەن‪ ،‬چونكە سیاس������ەتی‬ ‫زانكۆی س������تیڵمان بەش������ێوەیەك بوو ك������ە رێگەی نەدەدا‬ ‫خوێندكار تاقیكردنەوەی كۆتایی ئەنجام بدات تا تەواوی‬ ‫قیستەكانی خوێندنی نەدابایە‪.‬‬ ‫ج������ۆن تێبینی ئەوەیكرد كە چەند خوێندكارێكی س������ەر‬ ‫بەبنەماڵەی رایس توانای ئەوەیان نییە قیستەكانی خوێندن‬ ‫بدەن‪ ،‬بۆیە ساڵی جارێك بەپاسێك شەست میلی دەبڕی‌و‬ ‫دەگەیشتە حەرەمی زانكۆ لەتۆسكالۆزا‪.‬‬ ‫ئیڤلی������ن گلۆڤەر ك������ە یەكێكە لەو كچ������ە خوێندكارانەی‬ ‫جۆن یارمەتی داوە‪ ،‬ئەو گەش������تە س������ااڵنانەی بۆ حەرەمی‬ ‫زانكۆی لەبیرە كە بارەگا گەورەكەی سەرۆكی زانكۆكەی‬ ‫لێی������ە‌و دەڵێت‪ :‬تەنانەت ل������ەم كاتەیش������دا دەتوانم بیبینم‪:‬‬ ‫بااڵیەكی بەرز‪ ،‬دەم‌و چاوێكی تووند‌و بەزەبر‪ ،‬راستەوخۆ‬ ‫روویدەكردە نووسینگەی س������ەرۆك‪ ،‬ئەو دەمە نەمدەزانی‬ ‫چی روودەدات‪ ،‬پیاوێكی رەشپێست لەنێو ژووری پیاوێكی‬ ‫س������پی پێستدا‪ .‬واڕاهاتبوون دەیانكردە ژوورەوە‌و هەرچی‬ ‫ئەو بیووتبای������ە جێبەجێیان دەكرد‪ ،‬چونك������ە من لەبیرم‬ ‫نییە هی������چ خوێندكارێك یارمەتی ئ������ەوی وەرگرتبێت‌و‬ ‫نەچووبێتە ئەو تاقیكردنەوانەوە‪ .‬سەبارەت بەخۆم دەمزانی‬ ‫كەس������وكارەكانمان ئەوەندە پارەیان نەبوو قیس������تەكانی‬ ‫خوێندنی پێبدەن‪.‬‬ ‫باپیرەی كۆندی لەباتۆن رۆج دەستیكرد بەپێشكەشكردنی‬ ‫ئامۆژگاری‌و وتارو پەندی ئایینی‌و لەو كاتەدا هاوسەرگیریی‬ ‫كردبوو‪ .‬كوڕەكەی كە بەهەمان ش������ێوە ناوی جۆن ویسلی‬ ‫رایس ـی لێنابوو‪ ،‬لەو ش������ارەدا لەدایكبوو‪ .‬جۆن باوەڕی‬ ‫قووڵ������ی كوڕەكەی پەروەردەدەك������رد‌و پاڵنەرێكی بەهێزی‬ ‫بۆ س������ەركەوتن‌و بااڵدەستی تێدا چاند‪ ،‬ئەو كارەیش بوو‬ ‫كە لەقۆناغی خۆێندنی زانك������ۆو لەپلەی دەرچوونەكەی‌و‬ ‫وەرگرتنی چەندین پۆستی زانكۆییدا گەیشتە ترۆپك‪ .‬ئەو‬ ‫پی������اوە بووە هێزێكی كاریگەری دیكە لەنێوەندی رەوندی‬ ‫رەشپێستدا لەبێرمینگهام‌و دەستیكرد بەهاندانی گەنجان‬ ‫بۆتێپەڕاندن������ی ئەو س������نوورانەی دووبەرەكیی‌و جیاوازی‬ ‫رەگەزیی دەیس������ەپێنێت‪ ،‬لەوبارەوە كۆندی دەڵێت‪« :‬ئەو‬ ‫بەراستی بڕوای بەوە بوو كە سەرباری ئەوەی بێرمینگهام‬ ‫لەو سەردەمەدا ش������وێنێكی ئاسۆ دیاریكراو بوو سەبارەت‬ ‫بە منداڵە رەشپێس������تەكان‪ ،‬بەاڵم لەگەڵ ئەوەیشدا دەكرێت‬ ‫ببێتە ش������وێنێك بۆ خەون������ە نادیاریكراوەكانیان‪ .‬بەهۆی‬ ‫پیاوانی وەكو باوكمەوە‪ ،‬مندااڵن������ی بێرمینگهام نەبوونە‬ ‫قوربانی ئاسۆ دیاریكراوەكان»‪.‬‬ ‫باپیرانی كۆندی لەهەردوو س������ەری ب������اوك‌و دایكییەوە‬ ‫لەچەند شتێكی جێگیردا هاوبەش������ن‪ ،‬لەوانە‪ ،‬پابەندبوون‬ ‫بەپشت بەخۆبەس������تن‌و بەخوێندن‪ .‬باوكی داپیرەی دایكی‬ ‫یەكێك بوو لەكۆیلەكانی پیاوێكی سپی پێست‌و كوڕێك‌و‬ ‫دوو كچی لەژنە كۆیلەیەكی رەشپێست بوو كە لەماڵەكەیدا‬ ‫كاری دەكرد‪ ،‬هەروەك چۆن داپیرەی باپیری دایكیش������ی‬ ‫هەم������ان حاڵەتی هەبوو‪ ،‬ئ������ەم ژنە س������ەر بەبنەماڵەیەكی‬ ‫خوێندەوار بوو و باشترین خزمەتكاری ماڵێك بوو‪ .‬ئەم ژنە‬ ‫هیوایەكی زۆری بەمنداڵەكانی هەبوو‌و هەردوو كچەكەی‪،‬‬ ‫ئامۆژنەكان������ی دایكی كۆندی بڕوانام������ەی برین پێچییان‬ ‫لەیەكێك لەپەیمانگا ناس������راوەكانی باشوور بەدەستهێنا‪،‬‬ ‫ئەویش پەیمانگای بوكرت‪ ،‬واشنتۆن تۆسكیچی بوو‪.‬‬ ‫واشنتۆن فەلسەفەی خوێندنی لەئەزموونی خۆی وەرگرت‬ ‫ئەو كاتەی خوێندكار‌و مامۆستا بوو لەپەیمانگای هامپتۆن‬ ‫لەڤێرجینیا‪ .‬لەس������اڵی ‪1881‬دا پەیمانگاكەی دەس������تیكرد‬ ‫بەپێشكەشكردنی خولی مەشق‌و خوێندن بۆرەشپێستەكان‪،‬‬ ‫لەو كاتەدا دەرك������ەوت كە بەردی بناغ������ەی پەیمانگاكە‪،‬‬ ‫پەرەپێدان������ی كەس������ێتیی ئەخالقی‌و پێ������وەرە بەرزەكانی‬ ‫رەفتاری باش������ە‌و پاكێتییە لەنێو خوێنكارەكانیدا‪ ،‬ئەوەیش‬ ‫ئەو ئەركە بوو كە واشنتۆن گرتبوویە ئەستۆی خۆی‪.‬‬

‫‪www.Nnmnm.com‬‬

‫ژماره ‪42‌:‬‬

‫‪18‬‬

‫كارال برۆنی خانمی یەكەمی فەرەنسا نكۆڵی لەوەكرد كە میشال ئۆبامای هاوسەری‬ ‫باراك ئۆباما پێیوتبێت‪« :‬ژیانم لەكۆشكی سپیدا وەكو دۆزەخ وایە»‪ ،‬هاوكات هەموو‬ ‫ئەو زانیارییانەشی رەتكردەوە كە لەكتێبێكدا هاتوون دەربارەی ژیانی تایبەتی خۆی‪.‬‬ ‫برۆنی بەكەناڵی ‪CNN‬ی ئەمریكی رایگەیاند كە «بەدڵنیاییەوە میشال شتی لەو‬ ‫جۆرەی پێنەوتووم»‪ ،‬ئاماژەی بەوەشكرد كە هێشتا كتێبەكەی نەخوێندووەتەوە‌و‬ ‫پیشتر لەبارەیەوە پرسی پێنەكراوە‪« ،‬خۆشحاڵم بەوەی كە پێتان بڵێم ئەو كتێبە‬ ‫رەزامەندیی منی وەرنەگرتووە»‪ ،‬لەگەڵ ئەوەشدا روونیكردەوە كە هیچ رێوشوێنێكی‬ ‫یاسایی ناگرێتەبەر دژی نووسەرانی كتێبەكە كە بریتین لەهەردوو رۆژنامەنووسی‬ ‫بەناوبانگ میشال دارم��ۆن‌و ئیف دی��رای‪ .‬ه��ەردوو رۆژنامەنووسەكە وردەكاریی‬ ‫قسەكانی نێوان ه��ەردوو خامی یەكەمیان ب�ڵاوك��ردووەت��ەوە كە لەمیانەی ئێوارە‬ ‫ئاهەنگێكدا ل��ە‪31‬ی ئ��ازاری راب���ردوودا لەكۆشكی‬ ‫سپی پێكەوە كردوویانە‪.‬‬ ‫ب��ە ب���ڕوای دی���رای میشال ئۆباما بەگاڵتەوە‬ ‫ئەو قسانەی بەبرۆنی راگەیاندووە‪ ،‬كەچی‬ ‫ئ��ەم��ری��ك��ی��ی��ەك��ان بەهەڵە‬ ‫لێكیان داوەتەوە‪.‬‬

‫سێشه‌ممه‬

‫‪2010 /9/28‬‬

‫خاوه‌ن ئیمتیاز‪:‬‬

‫سه‌رنوسه‌ر‪:‬‬

‫کۆمپانیای رووداو شوان ئاده‌م ئه‌یڤه‌س‬

‫به‌ڕێوه‌به‌ری نوسین‪ :‬به‌ڕێوه‌به‌ری کارگێڕی‪:‬‬ ‫شاخه‌وان مه‌حمود دابان عیزه‌ت‬

‫ناونیشان‪ :‬سلێمانى شاڕێی سالم‬ ‫ته‌الرى سلێمانی مۆڵ ‪ -‬نهۆ‌می دووه‌م‬ ‫بۆ په‌یوه‌ندی‪ :‬‬ ‫‪3186176 - 07480151705 - 07710268004‬‬ ‫‪Nmnmpress@yahoo.com‬‬

‫ئەڵمانیا‬

‫كچەكەی سەرۆك وەزیرانی بەریتانیا لەسندوقدا دەخەوێت‬ ‫دیڤید كامیرۆن سەرۆك وەزیرانی بەریتانیا رایگەیاند كە فلۆرەنسی كچە‬ ‫بچووكی لەنێو سندوقێكی كاتۆندا دەخەوێت كە خوشكەكەی لەجیاتی نوێن‬ ‫بۆی دروستكردووە‪.‬‬ ‫كامیرۆن روونیكردەوە كاتێك مانگی رابردوو فلۆرەنس لەدایكبوو نانسیی‬ ‫خوشكە گەورەی سنودقێكی بۆی دروستكرد‌و رازاندییەوە تا تیایدا بنوێت‪،‬‬ ‫چونكە خێزانەكەیان لەپشوودا بوون لەكۆرنوول‪ ،‬منداڵەكەش هەتا گەڕانەوەی‬ ‫بۆ نێو خێزانەكە لەداونینك ستریت لەنێویدا دەخەوت‪« ،‬نانسی كچم‌و‬ ‫ئەلۆینی كوڕم كە تەمەنی چوار ساڵە خوشەكە بچووكەكەیان زۆر خۆشدەوێت‌و‬ ‫دیالوێننەوە»‪.‬‬ ‫لەدایكبوونی فلۆرەنس هاوكاتی مردنی باوكی كامیرۆن بوو بەهۆی جەڵتەی‬ ‫مێشكەوە لەمانگی رابردوودا لەفەرەنسا‪.‬‬

‫باشوری ئه‌فریقا‬

‫ماندێال‬ ‫رەخنە لەبلێر دەگرێت‬

‫ن��ی��ڵ��س��ۆن م��ان��دێ�لای سەركردەی‬ ‫مێژوویی باشووری ئەفریقا رەخنەی‬ ‫ت��ون��د ل��ەت��ۆن��ی ب��ل��ێ��ری س����ەرۆك‬ ‫وەزی���ران���ی پ��ێ��ش��ووت��ری بەریتانیا‬ ‫دەگ����رێ����ت ل����ەب����ارەی ب����ڕی����اردان‬ ‫لەبەشداریكردنی واڵتەكەی لەشەڕی‬ ‫رزگاركردنی عێراقدا‪.‬‬ ‫پیتەر هین وەزیری كاروباری وێڵز‬ ‫لەكابینەكەی بلێر‪ ،‬ئاشكرایكرد كە‬ ‫ماندێال لەڕێی تەلەفۆنەوە نیگەرانی‬ ‫خۆی لەبارەی ئەو بڕیارەی بلێرەوە‬ ‫پێڕاگەیاندووە‪ .‬هین كە سەرقاڵی‬

‫ئیسراییل‬

‫كتێبێكە لەبارەی ژیانی ماندێالوە‪،‬‬ ‫دەڵێت‪« :‬ماندێال پێیوتم بڕیاری‬ ‫بلێر بۆ بەشداریكردن لەو جەنگەدا‬ ‫دەستكەوتە سیاسییەكانی پێشووی‬ ‫بە با دەدات»‪ ،‬هەروەها راشیگەیاند‬ ‫كە ئەو پەیوەندی‌و قسانەی ماندێال‬ ‫رەس���م���ی ب����وون ن����ەك بۆچوونی‬ ‫تایبەتی‪« ،‬پێیوتم ئ��ەوە بڕیارێكی‬ ‫هەڵەیە‪ ،‬بۆچی بلێر ئەم كارە دەكات‬ ‫دوای ئ���ەو ه��ەم��وو پشتیوانییەی‬ ‫بۆ ئەفریقا؟ ئەمە زیانێكی زۆری‬ ‫لێدەدات لەئاستی نێودەوڵەتیدا»‪.‬‬

‫«لیبەرمان گوێدرێژێكی مێژووییە»‬

‫دوای ئ�����ەوەی داوای ك���ردب���وو كە‬ ‫عەرەبەكانی ‪ 48‬لەئیسرائیل دەربكرێن‪،‬‬ ‫م��ح��ەم��ەد ب���ەرەك���ە س���ەرۆك���ی ب����ەرەی‬ ‫دیموكراسی بۆ ئاشتی‌و دیموكراسی‬ ‫رای��گ��ەی��ان��د ك��ە ئەفگیدۆر لیبەرمانی‬ ‫وەزیری دەرەوەی ئیسرائیل گوێدرێژێكی‬ ‫مێژووییە‪.‬‬ ‫ب��ەرەك��ە ك��ە لەهەمانكاتدا ئەندامێكی‬ ‫ع����ەرەب����ی ك��ن��ێ��س��ت��ی ئیسرائیلییە‪،‬‬ ‫لەوبارەیەوە لەبەیانێكدا وتی‪« :‬لیبەرمان‬ ‫س��ەل��م��ان��دی��ی��ەوە ك���ە گوێدرێژێكی‬

‫مێژووییە‌و نكۆڵی لەمێژوو دەكات‪ ،‬ئێمە‬ ‫لەشوێنێكی ت���رەوە ن��ەه��ات��ووی��ن‪ ،‬بەڵكو‬ ‫ئ��ەو ل���ەدوورەوە ه��ات��ووەو دەستیگرتووە‬ ‫بەسەر ئەم نیشتمانەدا‪ .‬ئێمە خاوەنی ئەم‬ ‫خاكەین‌و بەجێی ناهێڵین»‪.‬‬ ‫بەپێی سەرچاوەكانی ه��ەواڵ‪ ،‬لیبەرمان‬ ‫وتبووی دانوستان لەگەڵ فەلەستینییەكان‬ ‫پێویستە لەسەر بنەمای ئاڵوگۆڕی خاك‌و‬ ‫دان��ی��ش��ت��وان ب��ێ��ت‪ ،‬وات����ە دەركردنی‬ ‫فەلەستینییەكان لەنێو هێڵی سووردا‪ ،‬كە‬ ‫ئاماژەیە بۆ عەرەبەكانی ساڵی ‪.1948‬‬