NOWYCZAS 17 listopada 2006
nowyczas.co.uk
14 KULTURA
Nagroda Mackiewicza dla Janusza Krasińskiego „Jedynie prawda jest ciekawa” – to credo nagrody Literackiej im. Józefa Mackiewicza. Została ona ufundowana w 2002 roku w celu upamiętnienia postaci i dzieła pisarza, działacza politycznego – Józefa Mackiewicza - świetnego prozaika, a zarazem nieprzejednanego antykomunisty, z takiej właśnie perspektywy oceniającego świat, z premedytacją formułującego prowokacyjne tezy, choćby to miało sprowadzić nań ostracyzm otoczenia. Wanda Niemczyk Korespondencja z Krakowa
„Był czasem niesprawiedliwy, zawsze jednak wierny sobie” – taki portret Józefa Mackiewicza rysuje się po lekturze „Ptasznika z Wilna” Włodzimierza Boleckiego, znawcy biografii i twórczości autora „Kontry”. „Osądzanie Mackiewicza według politycznych kryteriów – twierdził Czesław Miłosz – nie zaprowadzi nas daleko. Dajmy na to, że był maniakiem, Don Kichotem, utopistą, niemniej to polityczna pasja odżywiała jego pisarstwo, które było ściśle realistyczne, ale zarazem chciało służyć, czyli być pisarstwem z tezą. A tezy brały się z jego uczciwości i moralnego oburzenia. Ciągle zapytywał: »Jak to jest możliwe?« i chciał być głosem wołającym na puszczy, kiedy wszyscy inni milczeli”. Kapituła pod przewodnictwem Marka Nowakowskiego, rozpatruje każdorazowo utwory literackie (powieści, eseje, poezję) i utwory publicystyczne oraz naukowe rozprawy historyczne i krytycznoliterackie, napisane w języku polskim przez autorów żyjących, wydane w poprzednim roku i zgłoszone przez wydawców do konkursu. Spośród ich autorów wyłaniany jest laureat Nagrody, który otrzymuje 8 tys. dolarów i złoty medal z portretem patrona Nagrody. Nagroda przyznawana jest 11 listopada w Święto Narodowe. Do tegorocznej nagrody nominowano jedenaście książek: Poemat Wojciecha Wencla „IMAGO MUNDI” – który przypomina fresk, w którym istnieje przeszłość i przyszłość. Przypomina kompozycję, z zewnątrz umocnioną i nie rozpadającą się, w której chorał łączy się ze współczesną tonacją, intuicja z doświadczeniem, kunszt z wiedzą. Autorowi udało się w tym wielkim poemacie wydobyć i zgłębić mnóstwo światła i ciemności. Dla dopełnienia tego wrażenia edytor w tomie „Imago mundi” reprodukuje piękne freski Michał Świdry, co czyni z poematu Wencla także piękny, wysmakowany estetycznie przedmiot. Zbigniewa Mentzla „WSZYSTKIE JĘZYKI ŚWIATA”. Menzel jest felietonistą „Tygodnika Powszechnego” i „Rzeczpospolitej”, autorem docenionych przez krytykę i czytelników zbiorów opowiadań Pod Kreską, Laufer oraz Niebezpieczne Narzędzie w Ustach.„Wszystkie języki świata” to pierwsza, bardzo udana, próba zmierzenia się pisarza z większą formą – z powieścią. Akcja „Wszystkich języków świata” toczy się w Warszawie, dziesięć lat po upadku komunizmu. Jeden dzień z życia bohatera to punkt wyjścia do opowieści o skomplikowanych relacjach rodzinnych i o dorastaniu w Polsce lat 50. i 60. Jarosława Abramow-Newerly „LWY STS-u” Autor obala mity narosłe wokół STS-u, ukazuje powstawanie barwnej grupy studenckiej cyganerii artystycznej, opisuje jak zapalały się pierwsze miłości i tworzyły się związki, które przetrwały kilka następnych dekad. Dariusza Karłowicz „SOKRATES I
INNI ŚWIĘCI”- autor burzy stereotypowe schematy, dokonując fundamentalnego rozróżnienia między stosunkiem wczesnego chrześcijaństwa do filozofii i jego stosunkiem do rozumu jako takiego. Karłowicz pokazuje rodzenie się nowego ujęcia rozumu z wnętrza wiary i podporządkowanego dążeniu do zbawienia w Chrystusie. "Trzeba świat zbawić!" - napisał Dariusz Karłowicz w zakończeniu tej książki. Zdanie to pokazuje sedno rozmowy, która się toczy w książce „Sokrates i inni święci”. Dariusza Gawin „POLSKA WIECZNY ROMANS. O ZWIĄZKACH LITERATURY I POLITYKI W XX WIEKU” to ubrany w kostium historyczny przenikliwy komentarz do dzisiejszych debat nad kształtem polskiej suwerenności, kapitalizmu i demokracji. Gawin odsłania schematy funkcjonujące w polskim myśleniu o kulturze, które nabrały obowiązującej mocy w czasach PRL, i podejmuje z nimi zasadniczą polemikę. Nie ukrywa, że w ten sposób podkreśla wartość klasycznej polskiej kultury, która potrafi się stać przewodnikiem po labiryntach naszej współczesności. Krzysztofa Masłonia „ŻYDZI, SOWIECI I MY” - dwadzieścia osiem tekstów: wywiadów i mini esejów, podzielonych – zgodnie z tytułem – na trzy tematyczne grupy i spiętych rozmową z autorami „Czarnej księgi komunizmu”, to zawartość książki znakomitego dziennikarza, krytyka literackiego publikującego od lat w „Rzeczpospolitej” – Krzysztofa Masłonia. Wiesława Budzyńskiego „MIASTO SCHULZA”- literacką opowieść o Drohobyczu Brunona Schulza, jednego z największych artystów europejskich XX wieku. Drohobycz był dla Schulza tym, czym Dublin Joyce'a lub Praga Kafki miejscem magicznym, i wszystko, co Schulz stworzył, wiąże się z tym adresem - z polskim Drohobyczem. Joanny Siedleckiej „OBŁAWA – LOSY PISARZY REPRESJONOWANYCH” „Choć losem polskiego pisarza, jak słusznie powiedział Kisiel nie było więzienie, ale milczenie, choć, żadnego polskiego pisarza nie skrócono o głowę, to brutalnymi nagonkami prasowymi przyspieszono np. śmierć zniesławionego Pawła Jasienicy, czy spowodowano niewyjaśnioną do dziś śmierć Jerzego Zawieyskiego” – pisze Siedlecka w swojej książce.„Obława” to przypomnienie, że komunizm to także zacieranie śladów, to także groźna broń – niepamięć. Wiktora Poliszczuka „GORZKA PRAWDA. CIEŃ BANDERY NAD ZBRODNIĄ LUDOBÓJSTWA” – ta książka jest efektem długoletniej pracy badawczej, dzięki której autor dysponuje imponującym materiałem historiograficznym, dzięki któremu przedstawia rzeczywisty obrazu polsko-ukraińskich relacji. Krzysztofa Dybciaka „TRUDNE SPOTKANIE. LITERATURA POLSKA XX WIEKU WOBEC RELIGII” - pisząc o twórczości Brzozowskiego, Wierzyńskiego, Gombrowicza, Miłosza, Twardowskiego, Białoszewskiego, Herberta, Dybciak wskazuje na inspiracje religijne w polskiej literaturze i analizuje jak
polska literatura wpłynęła na kształt religijności w ojczyźnie. I jak pojęcie patriotyzmu umacnia wartość narodu. W tym roku na uroczystości w domu Literatury Nagrodę Literacka im. Józefa Mackiewicza wręczono Januszowi Krasińskiemu za czwarty tom monumentalnego cyklu powieściowego – „Przed agonią” - dzieła nie mające precedensu we współczesnej prozie polskiej. Janusz Krasiński - pisarz, który sam doświadczył dwóch nieludzkich systemów: nazizmu i komunizmu, stworzył literacki dokument o wielkim zakroju czasowym. Posłużył się konwencją najbliższą formule zbeletryzowanych wspomnień. By przydać swemu dziełu wiarygodności, głównego bohatera powieści - Szymona Bolestę obdarzył wła-
sną biografią – powstanie warszawskie, obozy nazistowskie, podejrzenie o szpiegostwo na rzecz Amerykanów, komunistyczne więzienie, życie w PRL-u. Perypetie Bolesty są przede wszystkim, figurą losu zbiorowego. Niewiele wiemy o życiu prywatnym bohatera, gdyż ono zostało całkowicie przesłonięte przez „życie obywatelskie”. „Przed agonią” obejmuje lata 19681984: od niepokojów poprzedzających wydarzenia polskiego Marca 1968 po mord polityczny dokonany na księdzu Jerzym Popiełuszce. Większość epizodów powieści zorganizowana została wokół gorących polskich spraw – protestów robotników i intelektualistów z lat 70., wybuchu „Solidarności”, stanu wojennego i jego następstw.
Nie jest więc ani praca historyczna, ani pamiętnik, ale bardzo osobista powieść, która odsłania sposób myślenia o Polsce Janusza Krasińskiego i istotnie oddaje sens motta nagrody: „Jedynie prawda jest ciekawa”.
Caravaggio z magazynu
Przechowywany w magazynie obraz z kolekcji królowej Elżbiety II okazał się autentycznym dziełem włoskiego mistrza wczesnobarokowego malarstwa Michelangelo Caravaggia. Płótno zostanie wyeksponowane w pałacu Buckingham. Opiekun królewskich obrazów Desmond Shawe-Taylor powiedział, że eksperci zidentyfikowali obraz jako „Powołanie świętych Piotra i Andrzeja”, pędzla Caravaggia. Odnowione płótno pojawi się na wystawie włoskiego renesansu i baroku, która zostanie otwarta w marcu w pałacu Buckingham. Wcześniej będzie można zobaczyć je na wystawie w Rzymie, której otwarcie zapowiedziano na 21 listopada. Obraz, który w kolekcji królewskiej znajduje się od około 400 lat, od dawna uważano za kopię zaginionego oryginału. Od lat przechowywano go w magazynie w
pałacu Hampton Court. Do renowacji zabrano go w roku 2000. Zdaniem ekspertów kupiony przez króla Karola I obraz może być wart ponad 50 mln funtów. Królowa nie ma jednak prawa sprzedawać dzieł z kolekcji królewskiej. Michelangelo Merisi da Caravaggio (1571-1610) zasłynął z mistrzowskiego posługiwania się bardzo ostrym światłocieniem. Jego twórczość otwierała drogę do wizyjności i realizmu typowego dla baroku. Do swoich obrazów wprowadził zwykłych ludzi z ulicy – postaci żebraków, prostytutek, żołnierzy, oszustów. Światłocień i tenebryzm, czyli pogrążenie części prezentowanej rzeczywistości w mroku, zainspirowały wielu malarzy, a w naszych czasach również reżyserów filmowych. Na inspirację malarstwem Caravaggia powołuje się m.in. Martin Scorsese.
