aktivni odmor NaCionalni parkovi crne gore
NaCionalni parkovi crne gore
DURMITOR
BIOGRADSKA GORA
LOVĆEN
SKADARSKO JEZERO
PROKLETIJE
Dragi posjetioci,
Dobrodošli u predivne i jedinstvene nacionalne parkove Crne Gore! Drago nam je da ste ovdje kao naši gosti. Prije nego što krenete u njihovo istraživanje, dozvolite nam da vam ukratko predstavimo Crnu Goru i njenih pet nacionalnih parkova: NP Durmitor, NP Lovćen, NP Biogradska gora, NP Skadarsko jezero i NP Prokletije. Crna Gora je nezavisna suverena država od 2006. godine, na čijoj teritoriji površine 13.812 km², živi oko 620.000 stanovnika. Glavni grad Podgorica je administrativni i ekonomski centar zemlje sa 180.000 stanovnika. Prijestonica Cetinje, smještena u podnožju Nacionalnog parka Lovćen, istorijski je i kulturni centar. Crna Gora je zemlja kontrasta i raznolikosti, a takvi su i njeni nacionalni parkovi. S jedne strane je Jadransko more, sa 294 km obale i 117 plaža, a s druge visoke planine sa oko 200 vrhova visine preko 2.000 mnv. Najviši vrhovi su Maja Kolata (2.534 mnv) u Nacionalnom parku Prokletije i
Bobotov kuk (2.523 mnv) u Nacionalnom parku Durmitor. Nacionalni parkovi Crne Gore su područja izuzetne ljepote i rijetkih prirodnih vrijednosti. Bićete iznenađeni da toliko „divlje ljepote“ možete pronaći u središtu Evrope. Polazeći od morske obale koja zapljuskuje lovćenski masiv, preko močvarnih obala Skadarskoga jezera, prašumske divljine Biogradske gore, durmitorskih ledničkih jezera i dubokih kanjona, sve do visova Prokletija, prostor nacionalnih parkova čini oko 8% teritorije Crne Gore. Pješačenje i vožnja bicikala kroz predjele izvanrednih prirodnih ljepota, bogatstvo biodiverziteta, krstarenje najvećim balkanskim jezerom, rafting kroz najdublji kanjon Evrope, šetnja kroz jednu od posljednjih evropskih prašuma, jedinstveni pejzažni doživljaji sa vidikovaca, osvajanje najviših vrhova Dinarida, vožnja drvenim čamcima po ledničkim jezerima, kajakarenje, sportski ribolov,
posmatranje ptica, bogato kulturno-istorijsko nasljeđe, mnogobrojne manifestacije i nacionalna kuhinja, čine nacionalne parkove Crne Gore nezaobilaznom turističkom destinacijom. Nacionalni parkovi Crne Gore član su Europark federacije i Međunarodne unije za zaštitu prirode (IUCN). Uživajte u našim nacionalnim parkovima, zelenom srcu Crne Gore! Zoran Mrdak
Direktor Javno preduzeće za nacionalne parkove Crne Gore
Nacionalni park Durmitor Nacionalni park Biogradska gora Nacionalni park Prokletije Nacionalni park Lovćen Nacionalni park Skadarsko jezero
Nacionalni park Durmitor Nacionalni park Durmitor osnovan je 1952. godine. Nalazi se na sjeverozapadu Crne Gore. Osnovna odlika reljefa je prostrana visoravan na 1.500 mnv, koju usijecaju duboke kanjonske doline i sa koje se uzdižu impozantni planinski vrhovi, od kojih je 48 sa preko 2.000 mnv. Ljepoti durmitorskog masiva posebnu draž daje 18 ledničkih jezera, nazvanih „gorske oči“. Bistre i silovite rijeke Tare, Drage, Sušice i Komarnice, podarile su ovom parku velelepne kanjonske doline. Posebno impresionira kanjon rijeke Tare, drugi po dubini na svijetu, stvoren divljim tokom i pomamnim bukovima durmitorskih voda. Po složenosti ekosistema od mediteranskih do alpskih i bogatstvu flore i faune, Durmitor predstavlja izuzetnu prirodnu vrijednost i inspiraciju naučnika i ljubitelja prirode. U NP Durmitor ima preko 1.300 vrsta vaskularnih biljaka, sa velikim brojem endemičnih i reliktnih vrsta. Raritete prirode čine šume crnog bora na lokalitetu Crna poda, čija grandiozna stabla, do 50 m visine, odolijevaju vremenu punih 400 godina. Durmitorske šume stanište su mrkog medvjeda, vuka, srne, kuna, lisice, tetrijeba, djetlića, a stijene rijetkih ptica (suri orao, bjeloglavi sup, vjetruška) i divokoza. Kao prirodno dobro izuzetne univerzalne vrijednosti, NP Durmitor je 1980. godine upisan na UNESCO Listu svjetske kulturne i prirodne baštine, a rijeka Tara u Svjetske ekološke rezervate biosfere od 1977. godine.
Kako doći • Podgorica - Nikšić (53 km) - Šavnik (47 km) - Žabljak (27 km) • Kotor - Budva (23 km) - Podgorica (63,6 km) - Nikšić (53 km) - Šavnik (47 km) - Žabljak (27 km) • Ulcinj - Bar (26,3 km) - Podgorica (53,4 km) - Nikšić (53 km) - Šavnik (47 km) - Žabljak (27 km) • Podgorica - Kolašin (71 km) - Mojkovac (21 km) - Žabljak (67 km) • Kotor - Budva (23 km) - Podgorica (63,6 km) - Kolašin (71 km) - Mojkovac (21 km) - Žabljak (67 km) • Ulcinj - Bar (26,3 km) - Podgorica (53,4 km) - Kolašin (71 km) - Mojkovac (21 km) - Žabljak (67 km) • Pljevlja - Žabljak (60 km) Najbolji period za posjetu NP Durmitor: maj-oktobar!
aktivni
6/7 Centri za posjetioce Mjesta sa kojih posjetilac kreće u istraživanje i upoznavanje Parka su dva centra za posjetioce koji se nalaze u blizini Crnog jezera. U centrima posjetioci mogu dobiti informacije o prirodnim i kulturnim vrijednostima Parka, kao i mogućnostima aktivnog odmora u njemu. U centru za posjetioce koji se nalazi u Upravnoj zgradi Nacionalnog parka, izložena je Prirodnjačka zbirka koju čini bogata kolekcija faune insekata, kao i eksponati karakterističnih predstavnika sisara i ptica sa područja Durmitora. Centar za posjetioce koji se nalazi na edukativnoj stazi oko Crnog jezera posvećen je turističkim aktivnostima u Parku, a posebno su predstavljene pješačke i biciklističke staze. U etno sobi je prikazan život i tradicionalan način privređivanja ljudi ovog područja. Centri za posjetioce su opremljeni i za organizovanje edukativnih programa, predavanja, radionica, prikazivanje filmova i dr. Predavanja i edukativne radionice se organiziju
za škole i organizovane grupe posjetilaca, za šta je potrebno dogovoriti se unaprijed. U sklopu oba centra rade suvenirnice, gdje se mogu kupiti suveniri, mape, vodiči i sl.
nemaju imena (Bezimeni vrhovi) ili su obli (Obla glava) i brda sa kojih duvaju vjetrovi (Vjetrana brda), pružaju jedinstven doživljaj ledničkih jezera, stoljetnih šuma, travnatih brda i udolina.
Radno vrijeme:
Edukativna staza oko Crnog jezera (dužina oko 4 km, vrijeme prolaska 1 h, kružna), jedna je od najposjećenijih i najpoznatijih staza na području Parka. Staza vodi obodom Crnog jezera, kroz jelovu i smrčevu šumu, i opremljena je informativnim tablama i odmorišnim mobilijarom.
· u toku ljetnje turističke sezone svakog dana od 9:00 do 17:00 h · van sezone radnim danima od 7:00 do 15:00 h
Pješačenje Na području Parka markirano je 25 planinsko-pješačkih staza, različitih dužina i stepena zahtjevnosti. Sistem staza, ukupne dužine oko 150 km, vodi u planinski svijet jedinstvenih geomorfoloških karakteristika. Planine oštrih vrhova (Zupci, Minin bogaz), vertikalno zasječene (Savin kuk, Šljeme), sedlane (Sedlana greda), uvijene (Uvita greda), u obliku štita (Štit), išaranih strana (Šareni pasovi), usamljene (Stožina), čiji vrhovi
Preporučujemo staze: Crno jezero - Mlinski potok (dužina 4,6 km, vrijeme prolaza 1h i 15 min, linearna); staza vodi od Crnog jezera, kroz prašumski rezervat Mlinski potok, pored potoka na kojem se nalaze stari mlinovi. Dobri do – Škrčko ždrijelo – Prutaš – Škrčka jezera (dužina oko 14 km, vrijeme prolaza 3 h i 30 min, linearna), staza povezuje katune Dobri do i Ivan glavice, vidikovce
Nacionalni park Durmitor
odmor na Škrčkom ždrijelu (2 114 mnv) i Prutašu (2 393 mnv) i lednička jezera Veliko i Malo Škrčko jezero. Crno jezero – Jakšića mlin – Bosača – Jablan bara - Crvena greda (dužine oko 12 km, vrijeme prolaska 3 h, linearna), staza povezuje Crno jezero, pejzažne atrakcije, stare urušene mlinove, katun Jablan baru, Barno jezero i Crvenu gredu (2 164 mnv).
Planinski biciklizam Durmitor pruža idealne uslove za planinski biciklizam, naročito na planinskoj visoravni Jezera. U zavisnosti od stepena fizičke spremnosti, iskustva i interesovanja posjetilaca, u ponudi su biciklističke staze različitog stepena zahtjevnosti. Na raspolaganju su cross country (dužina 5,8 km, kružna) i free ride (dužina 2,4 km, linearna) staza, koje polaze od Crnog jezera.
Staza „Durmitorski prsten“ (dužina 86 km,vrijeme prolaza 8-9 h, kružna) jedna je od najljepših, ali i najzahtjevnijih staza za planinski biciklizam. Staza vodi od Žabljaka, preko sela, kanjona rijeke Sušice, katuna i planinskih vrhova do Savinog kuka. Preporučujemo staze: Žabljak – Njegovuđe – Bare Žugića – Vražje jezero – Banske kuće – Javorje (dužina 38 km, vrijeme prolaza 2 h, kružna), prolazi kroz četinarsku šumu, travnate predjele i durmitorska sela. Posebna atrakcija su lednička jezera Riblje i Vražje i stare nekropole (stećci) u blizini sela Bare Žugića i Ribljeg jezera.
Žabljak – Ivan do – Mlinski potok – Zminje jezero (dužina 5,2 km, vrijeme prolaza 1-2 h, linearna); staza prolazi kroz četinarsku šumu, uz prašumski rezervat Mlinski potok do Zminjeg jezera.
Vidikovci Na planinskom masivu Durmitora postoji veliki broj vidikovaca, koji pružaju izuzetne panoramske doživljaje, poglede na duboke kanjone Tare i Sušice, lednička jezera, četinarske šume, nepregledne pašnjake, okolne vrhove. Preporučujemo vidikovce: Ćurevac (1 625 mnv); ispod kojeg je Tara usjekla najdublje mjesto u kanjonu (1 333 m), sa kojeg se može vidjeti kanjon rijeke Tare i selo Tepca. Sedlana greda (2 227 mnv); koji je zbog ljepote i grandioznosti na-
Tara - najduža rijeka u Crnoj Gori (145 km), sa najdubljim kanjonom u Evropi (1 333 m), je geomorfološka, hidrografska, biogeografska i turistička posebnost ne samo u Crnoj Gori, već i u svijetu. Zbog veličanstvenosti i izuzetne ljepote, kanjon Tare je 1967. godine proglašen prirodnim spomenikom, a u ekološke rezervate UNESCO programa Čovjek i biosfera (MAB) upisan je 1977. godine. Kanjon, dužine 82 km, naseljava 1 300 vrsta biljaka, među kojima je veliki broj rijetkih, endemičnih i reliktnih, kao i brojni i raznovrsni predstavnici faune. Grandioznost i jedinstvena ljepota kanjona, sa mnogobrojnim sigama, bukovima, brzacima, slapovima i tjesnacima najbolje se mogu doživjeti splavarenjem ili pješačenjem stazama koje vode kroz kanjon. Rezervat crnog bora, na lokalitetu Crna poda, posebno je značajan i smatra se najvrednijim za područje samog kanjona. zvan i „Sedlom bogova“ sa kojeg se vide Valovito i Modro jezero, Šareni pasovi i vrhovi Šljemena. Nedajno (1 480 mnv); pruža po-
aktivni
8/9 gled na kanjon rijeke Sušice, najčuvenije selo Durmitora - Mala Crna Gora i katune.
Rafting i splavarenje Najpoznatiji turistički brend Durmitora je rafting rijekom Tarom. Spuštanje gumenim čamcima niz Taru je nezaboravna avantura i bogatstvo doživljaja brze rijeke, bukova i tjesnaca. Posebno su interesantni: vrelo Ljutica, most na Tari, Bajilovića sige, vodopadi rijeke Drage, Tepački bukovi. Najatraktivnija turistička ponuda Durmitora je splavarenje tradi-
cionalnim drvenim splavovima rijekom Tarom. Splavarenje na divljim vodama je spoj avanture, sporta i jedinstvenog doživljaja rijeke. Dinamičnost kanjona, njegovi kontrasti, vodopadi, bukovi, plitke uvale i litice, daju mu posebnu ljepotu. Splavarenje i rafting najbezbjedniji su tokom ljetnjih mjeseci, u periodu od 1. jula do 15. septembra, kada je vodostaj rijeke Tare pogodan za ovu vrstu aktivnosti. Splavarenje i rafting organizuju brojne turističke agencije. Ture mogu biti jednod-
nevne, dvodnevne ili trodnevne, a turistima su na raspolaganju motel Radovan luka, bungalovi, kajakaški dom, uređeni kamp, šatori. Preporučujemo ture: Splavište (II logor) – Žugića luka (dužina 14 km, vrijeme prolaska 3-4 h, jednodnevna tura), atrakcije ture su ušće rječice Ljutice i most na Đurđevića Tari. Splavište (II logor) – Žugića luka – Radovan luka (dužina 38 km, vrijeme prolaska 5-6 h, jednodnevna ili dvodnevna tura), atrakcije ture su: Trešnjački bukovi, manastir Arhangela Mihaila, bukovi Aranđel, Neviđen i Zeleni virovi, Mušova i Bijela vrela, bukovi Crne ploče i Obodina, Lazin kamen, Sige (Bobovske) i ušće rijeke Drage. Splavište (II logor) – Žugića luka – Radovan luka – Brštanovica Šćepan polje (dužina 90 km, vrijeme prolaska 10-11 h , dvodnevna ili trodnevna tura), atrakcije ture su: Tepački bukovi, Bajlovića sige, ušće rijeke Sušice, Gornji i Donji Nozdruć, Jovovića sige, brojni potoci, izvor Skakavac, bukovi Brašanovica, Varda, Ćelije i Mladački, Uzlup i Mahnito vrelo. Info: www.nparkovi.me
Kajakarenje po rijeci Tari
Splav je izgrađen od 12–14 debala, dužine 8–12 m. Prednji kraj je uži od zadnjeg, zbog ulazaka u bukove i prepreke. Splav ima dva kormila, s prednje i sa zadnje strane, kojima upravljaju iskusni splavari. Splav je u plovidbi polupotopljen, a sa svakim nailaskom na buk, prolazi ravno kroz uzburkanu vodu.
Kajakarenje na predviđenim dionicama rijeke Tare, koje nudi uživanje u njenoj iskonskoj ljepoti, atraktivnim vodopadima, pjenušavo bijelim bukovima, brzacima, tjesnacima i krivinama, organizuju privatni preduzetnici. Kajakarenje je najbezbjednije tokom ljetnjih
odmor
mjeseci, kada je vodostaj Tare pogodan za ovu vrstu aktivnosti. Preporučujemo ture Bistrica – Kulina - Splavište (II logor) (dužina 20 km, vrijeme prolaska 3-4 h, stepen težine III-V); atrakcije ture su prašuma crnog bora - Crna poda, tjesnac Đavolji lazi, stijene, krivine, priroda kanjona. Između Kuline i Splavišta nalaze se Strugovi, koji često ljeti nisu plovni dužinom 15 m, pa kajake treba prenijeti. Splavište (II logor) - Radovan luka (dužina 25 km, vrijeme prolaska 4-5 h, stepen težine I-III) atrakcije ture su: Trešnjački bukovi, manastir Arhangela Mihaila, bukovi Aranđel, Neviđen i Zeleni virovi, Mušova i Bijela vrela, bukovi Crne ploče i Obodina, Lazin kamen, Sige (Bobovske) i ušće rijeke Drage. Radovan luka – Brštanovica (du-
Nacionalni park Durmitor
žina 25km, vrijeme prolaska 5-6 h, stepen težine I-III) atrakcije ture su: buk Đurasica,Tepački bukovi, Siljevački buk, buk Lizavica, Bajlovića sige, buk Zamosten, ušće rijeke Sušice, buk Nozdruć.
od dežurnog nadzornika Parka na Crnom jezeru.
Šuma za čitanje
V ožnja čamcem i kajakarenje po Crnom jezeru
U blizini Centra za posjetioce, na obali Crnog jezera nalazi se šuma za čitanje, opremljena ležaljkama i kutijama s knjigama. Uz dobru knjigu, posjetioci mogu da odmaraju u hladu četinarske šume.
Vožnja drvenim čamcima i kajakarenje po jednom od najljepših jezera u Crnoj Gori - Crnom jezeru, odvija se u organizaciji Parka. Četinarska šuma koja okružuje jezero i planinski visovi Međed, Savin kuk i Crvena greda, daju mu posebnu ljepotu, koja ovo jezero čini zaštitnim znakom Parka. Jezero se nalazi na 1 416 mnv i sastoji se od dva manja jezera, povezana uskim tokom. Čamci i kajaci se mogu iznajmiti
Sportski ribolov dozvoljen je u periodu od maja do oktobra, na Crnom i Vražjem jezeru i u kanjonu rijeke Tare. Ribolov je moguć isključivo uz dnevnu sportsko-ribolovnu dozvolu, koja se dobija u Upravnoj zgradi Parka ili na licu mjesta od dežurnog nadzornika. Pecanje je dozvoljeno s jednim štapom pomoću vještačkih mamaca, određenim danima na određenim
Sportski ribolov
aktivni
10/11 lokalitetima. Najčešće vrste koje se mogu uloviti su pastrmka, zlatovčica i lipljen. Preporučujemo da ih uhvatite i vratite vodi. Maksimalni ulov: Crno jezero: četiri pastrmke, minimalne dužine 25 cm Vražje jezero: tri pastrmke, minimalne dužine 25 cm Rijeka Tara: tri pastrmke, minimalne dužine 25 cm Info: http://www.nparkovi.me
Hodanje na krpljama Staza za hodanje na krpljama Ski centar Savin kuk – Crno jezero (dužine 6,7 km, vrijeme prolaska 2 h, linearna) s blagim usponima i padovima prolazi kroz šumu smrče i jele. Markirana je zimskom markacijom i pogodna za korisnike svih uzrasta. Hodanje ovom
stazom je uzbudljiv spoj rekreacije i sporta koji vam omogućava da drugačije doživite prirodu Durmitora zimi. Krplje se mogu iznajmiti u centrima za posjetioce NP Durmitor ili na skijalištu Savin kuk. Info: www.nparkovi.me
Avanturistički park Na samoj obali Crnog jezera, u šumi, nalazi se avanturistički park Crno jezero. Visoko obučeno osoblje održava prostor i opremu u
skladu sa najvišim standardima. Za sve posjetioce obezbijeđena je kratka instrukcija s pravilima ponašanja.
Zip lajn na Đurđevića Tari
Paralelno s mostom na Đurđevića Tari instalirana su dva posebna sistema za spuštanje putem gravitacije – zip lajn. Zip lajn let se odvija na sajlama, preko kojih se prelijeće ambis nad rijekom Tarom dubok 170 m.
Nacionalni park Durmitor
odmor Slobodno penjanje
Skijanje
Za ljubitelje sportskog penjanja, na Pirlitoru su opremljene dvije stijene. Istočna omogućava realizaciju jednostavnih smjerova za početnike, dok zapadna nudi širi skup smjerova za zahtjevnije penjanje.
Vožnja džipovima Stari, neasfaltirani kolski putevi oko planine Durmitor idealni su za organizovanje vožnje džipovima. Planinski masivi, klanci, kanjoni, jezera, rijeke, tipična sela i niz drugih prirodnih i kulturnih vrijednosti ovoga kraja poseban su doživljaj. Vožnje džipovima organizuju privatni preduzetnici, a ture mogu biti jednodnevne ili dvodnevne. Preporučujemo turu: Durmitorski prsten (dužina 126 km, vrijeme trajanja ture 8 h, kružna) tura povezuje Žabljak, ski centar Štuoc, kanjon rijeke Sušice, selo Nedajno, Pivsku planinu i visoravan, selo Trsu, lednička jezera Valovito, Modro i Pošćensko, najpoznatije planine Prutaš i Sedlo, Jezersku visoravan i ski centar Savin kuk. Vožnja džipovima se organizuje po već ranije uspostavljenim makadamskim putevima u Parku!
Na teritoriji Nacionalnog parka Durmitor nalaze se dva skijališta Savin kuk i Javorovača. Nedaleko od mjesta Žabljak, na Macanskoj poljani, turisti se mogu baviti i nordijskim skijanjem.
Kulturni turizam Bogato kulturno-istorijsko nasljeđe Durmitora može se pratiti od najstarijih, praistorijskih epoha do danas. Sačuvani ostaci praistorijskog doba su tumuli (grobne humke), koje svje-
doče o nekadašnjem boravku Ilira. Iz vremena rimske dominacije ostali su cipusi, kameni mostovi, karavanski putevi. Srednjovjekovnom periodu pripadaju nekropole sa stilizovanim stećcima, ruševine turskih mostova i karaula. Najreprezentativniji spomenici ku lture su manastiri u dolini Tare, nastali u XV i XVII vijeku–Sv. Đorđa u Dobrilovini, Uspenja Bogorodice u Dovolji i Sv. Arhanđela Mihaila u Đurđevića Tari. Izuzetno graditeljsko djelo savremene arhitekture je grandiozni most na Đurđevića Tari, koji se uzdiže nad kanjonom dubokim preko 150 metara. Na cijelom prostoru Durmitora mogu se vidjeti objekti autentičnog tradicionalnog graditeljstva. Tipične su seoske kuće od drveta i kamena s karakterističnim strmim krovnim pokrivačima.
aktivni
12/13
Od starih zanata očuvana je tradicija ručnog tkanja (ćilimi, prekrivke, pokrivači, torbe), pletenja vunenih proizvoda, stolarski zanat, izrada gusala (tradicionalni narodni instrument) i pletenje košara.
Manifestacije Tradicionalna turističko-promotivna i zabavno-sportska manifestacija Dani planinskog cvijeća organizuje se sredinom jula. Tada se bira najuređenije dvorište, organizuju pjesnički susreti „Petrovdanski pjesnički vijenac“, izložbe cvijeća, ručnih radova i mlječnih proizvoda, nadmetanje u narodnim sportovima, konjičke trke i dr. U sklopu manifestacije organizuje se i tradicionalno vjenčanje na Crnom jezeru. Dani durmitorske zdrave hrane su svake godine u avgustu. To je zapravo izložba durmitorskih poljoprivrednih proizvoda, mlječnih proizvoda i autentičnih domaćih proizvoda. Osmomartovska izložba održava se svake godine u Centru za posjetioce. Žene s područja Durmitora
na izložbi predstavljaju tradicionalne ručne radove. U julu se održava takmičenje u sportskom ribolovu Kup Crno jezero. Festival Durmitor Art eko traje nekoliko dana tokom avgusta. Umjetnost u funkciji ekologije je poruka festivalskog programa, sa ciljem očuvanja prirode i podizanja svijesti o ekologiji i umjetnosti.
Smještaj U Parku su nalaze dva planinarska doma „Škrka“ i „Sušica“. Planinarski dom „Škrka“ je podignut između Velikog i Malog Škrčkog jezera, na pješačkoj stazi koja vodi do Bobotovog kuka. Posjeduje veliki hol kapaciteta 20 mjesta, dvije dvokrevetne sobe i palače - drvene klupe za spavanje, gdje se može smjestiti ukupno 9 ljudi. Bez obzira da li se koriste kreveti ili palače, u ovom domu neophodne su vreće za spavanje. Oko doma je uređeno mjesto za podizanje šatora. Dom je otvoren od polovine juna do kraja septembra i ima svog domaćina. Planinarski dom „Sušica“ nalazi
se pored Sušičkog jezera, u blizini puta koji formira Durmitorski prsten. Dom sadrži četiri dvokrevetne sobe, šank, ognjište i toaletne prostorije, sa mogućnošću postavljanja šatora oko doma. Dom je otvoren od kraja juna do kraja septembra i ima svog domaćina. Na području Parka nalaze se i dva planinarska skloništa (bivaka), koji nijesu predviđeni za duži boravak planinara, već samo kao prenoćište na višednevnim treking turama ili u slučaju loših vremenskih uslova. Planinarsko sklonište Lokvice (1800 mnv) nalazi se na glavnom čvorištu Durmitora i u njemu može da se smjesti 20 osoba. Pored doma je uređeno mjesto za podizanje šatora, kao i pijaća voda. Otvoren je tokom cijele godine. Alpinističko sklonište – Kalice (2020), između visokih litica Šljemena i Savinog kuka, kapaciteta je 6 -12 ležajeva i otvoreno je cijele godine. Na području Parka izdvojeno je više lokacija za kampovanje: Žugića luka, Radovan luka, Škrka, Sušica, Šarban i Lokvice.
Gastronomija Karakterističnu nacionalnu kuhi nju Durmitora čine mlječni pro izvodi i meso. Durmitorski specijaliteti su kajmak, sir, kačamak, cicvara, ovčije mlijeko, pite od heljde, sira, kuvana domaća jagnjetina i razne vrste hljeba. Planine durmitorskog kraja bogate su šumskim plodovima koji se koriste u domaćoj kuhinji.
odmor
Nacionalni park Durmitor
Info: JP Nacionalni parkovi Crne Gore: +382 (0)20 601 015, npcg@nparkovi.me , www.nparkovi.me NP Durmitor: +382 (0)52 360 228, npdurmitor@nparkovi.me , www.nparkovi.me NTO Crne Gore: +382 (0)77 100 001, info@montenegro.travel , www.montenegro.travel Call centar:+ 382 1300 TO Žabljak: +382 (0)52 361 802, durmitor1@t-com.me, www.zabljak.travel TO Šavnik: +382 (0)40 266 066, info@savnik.travel, www.savnik.travel TO Plužine: +382 (0)40 270 069, topluzine@t-com.me, www.pluzine.travel, www.pluzine.montenegro.travel TO Mojkovac: +382 (0)50 472 428, tomojkovac@t-com.me, tomojkovac@gmail.com, www.mojkovac.travel, www.mojkovac.montenegro.travel Gorska služba spasavanja Crne Gore: +382 (0)40 256 084, gsscg@gss-cg.me Planinarski savez Crne Gore: +382 (0)20 622 220, info@pscg.me, marina@pscg.me,www.pscg.me Biciklistički savez Crne Gore: +382 (0)69 012 075, hajduk@m-kabl.net, www.ciclomont.co.nr Auto-moto savez Crne Gore: 19807, +382 (0)20 234 999, +382 (0) 63 239 987, ic_amscg@t-com.me, www.amscg.org Avanturistički park Crno jezero: +382 (0)67 175 175, +382 (0)69 214 110 Redrock zipline: +382 (0)69 440 290, +382 (0)69 893 315, info@redrockzipline.com, www.redrockzipline.com Zipline Montenegro:+382 (0)67 809 188, +382 (0)69 605 559, kljajevicaluka-rafting@t-com.me, www.tara-rafting.info Vožnja džipovima - EXPLORER Tourist Agency: tel/fax + 382 (0)20 864 200; +382 (0) 67 607 890; explorer@t-com.me www.explorer.co.me Ski centar Javorovača:+ 382 (0)67 800 971; +382 (0)67 618 618; scjavorovaca@vzsport.co.me, www.vzsport.co.me
Nacionalni park Biogradska gora Nacionalni park Biogradska gora osnovan je 1952. godine. Nalazi se na sjeveroistoku Crne Gore, između rijeka Tare i Lima, u središnjem dijelu planine Bjelasice, i zauzima površinu od 5.650 ha. Zaštita Biogradske gore, sa slivom Biogradske rijeke i Jezerštice, datira još od 1878. godine, svega šest godina nakon proglašenja Jeloustona prvim nacionalnim parkom u svijetu. Tada je ova teritorija postala Knjažev zabran - kao poklon ondašnjem gospodaru Crne Gore knjazu Nikoli. Omeđen planinskim visovima, ispresijecan po-
tocima i uvalama, ukrašen prelijepim jezerima, okićen stoljetnim šumama i pitomim livadama, ovaj park je veličanstven dar prirode. Njegovi najviši vrhovi su Crna glava 2 139 mnv, Zekova glava 2 117 mnv i Troglava 2 072 mnv. Park odlikuje izuzetno florističko bogatstvo sa preko 2 000 biljnih vrsta, 26 biljnih zajednica, 86 vrsta dendroflore i velikim brojem endemičnih i zakonom zaštićenih vrsta. Raznovrstan je i životinjski svijet: preko 200 vrsta ptica, 80 vrsta leptira, 350 vrsta insekata i tipični sisari kao što su vuk, medvjed, lisica, srna,vidra, kuna, vjeverica, puh.
Najznačajnija prirodna vrijednost Parka je prašumski rezervat, površine 1 600 ha. Prepuštena spontanom razvoju, prašuma je jedinstven primjer evolucije različitih šumskih zajednica. Karakteriše je raznovrsnost šumskog drveća i u mnogim djelovima gotovo potpuna neprohodnost. U prašumi se nalazi 16 šumskih zajednica, sa preko 220 biljnih vrsta, od toga 86 vrsta dendroflore. Najčešće vrste drveća su bukva, jela, smrča, javor, bijeli jasen, planinski javor, planinski brijest, siva jova i dr. Starost pojedinih stabala je procijenjena na preko 400 godina, od kojih su neka do 60 m visine. Zbog prisustva velikog broja endemičnih biljnih vrsta i specifičnih staništa, područje Biogradske gore je važno stanište biljaka - IPA područje.
Kako doći? Podgorica – Kolašin (72 km) – Mojkovac (23); Podgorica – Kolašin (72 km) – Mojkovac (23) – Andrijevica (67,4 km); Podgorica – Kolašin (72 km) – Mojkovac (23) – Andrijevica (67,4 km) – Berane (15,6 km); Podgorica – Kolašin (72 km) – Mojkovac (23) – Bijelo Polje (29,5 km) Kotor – Budva (23 km) – Cetinje (32 km) – Podgorica (35,6 km) – Kolašin (72 km) - Mojkovac (23 km) Ulcinj – Bar (26 km) – Podgorica (60 km) – Kolašin (72 km) - Mojkovac (23) Najbolji period za posjetu NP Biogradska gora: maj-oktobar!
aktivni
16/17 Centar za posjetioce
Centar za posjetioce na obali Biogradskog jezera je mjesto prvog susreta posjetioca sa Nacionalnim parkom Biogradska gora. Glavne teme koje se interpretiraju u Centru vezane su za prirodne vrijednosti i kulturnu baštinu parka, pa posjetioci imaju priliku da upoznaju kroz etnološku postavku tradicionalni način života na planiini. U Centru za posjetioce su i prosto-
rije opremljene za organizovanje edukativnih programa, predavanja, radionica, prikazivanje filmova i dr. Predavanja i edukativne radionice se organizuju za škole i organizovane grupe posjetioca, za što je potrebno dogovoriti se unaprijed. Nedaleko od Centra je suvenirnica u kojoj posjetioci mogu da kupe autentične proizvode domaće radinosti, suvenire, mape, razne publikacije. Radno vrijeme: · u toku ljetnje turističke sezone svakog dana od 9:00 do 17:00 h
Pješačenje Standardnom signalizacijom markirano je 6 planinsko-pješačkih
staza. Svaka vodi do najviših kota (Crna glava, Troglava, Zekova glava) i ledničkih jezera (Biogradsko jezero, Pešića jezero, Šiško i Ursulovačko jezero). Atraktivnost staza čine ambijenti kroz koje prolaze:
odmor
Nacionalni park Biogradska Gora sko jezero – Bendovac –Dolovi – Svatovsko groblje – Jusin brijeg – Provalija – kota 2019 – Crna glava – Pešića jezero – Jelovica (dužine oko 35 km, vrijeme prolaska 8 h, linearna), preporučujemo dio ove staze Biogradsko jezero – Bendovac – Dolovi (dužine oko 8km, vrijeme prolaska 1h i 30’, linearna). Staza vodi do vidikovca Bendovac i panoramskog doživljaja Biogradskog jezera i katuna Dolovi Lalevića.
Planinski biciklizam stoljetne listopadne šume, planinski potoci, izvori i dolovi sa rasutim katunima.
Edukativna staza oko Biogradskog jezera (dužina 3,3 km, vrijeme prolaska 40 minuta, kružna), najposjećenija je i najpoznatija staza na području Parka. Vodi obodom Biogradskog jezera, kroz bukovo-jelovu šumu i ušće Biogradske rijeke. Na stazi postoji 6 stanica, opremljenih interaktivnim mobilijarom, koje pružaju informacije o flori i fauni ovog područja. Preporučujemo staze: Šiška - katun Šiška – Ursulovac - Crna Glava – Zekova glava – Vranjak (dužine oko 18 km, vrijeme prolaska 4 h, linearna), staza povezuje katun Šiška sa katunom Vranjak, prolazeći pored ledničkih jezera (Veliko Šiško jezero, Ševarine, Ursulovačko jezero) i najvećih vrhova (Crna glava, Zekova glava, Troglava). Bjelojevića rijeka – Laništa – Jarčeve strane – Katunina – Biograd-
Na prostoru Parka su dvije markirane staze za planinski biciklizam i po jedna cross country i freeride staza.
polazi od suvenirnice na obali Biogradskog jezera prema Lazovima i nazad. Free ride rutu NP Biogradska gora (dužina 1,1 km, linearna) staza polazi od malog jezera u sklopu Biogradskog jezera prema Ravnom jeljku.
Vidikovci
Staza „Dvije glave i pet jezera“ (dužina 63 km, vrijeme prolaza 8-9h, kružna) jedna je od najljepših, ali i najzahtjevnijih staza za planinski biciklizam. Staza vodi od Biogradskog jezera – Dolovi Lalevića – Svatovsko groblje – Jusin brijeg – Savina bara – izvor Biogradske rijeke (Jaževi) – Jagančarske rupe – ispod Zekove glave i Troglave – katuna Vrnjak – odatle nazad usponom ka vrhu Zekova glava – uspon ka Crnoj Glavi (sa kojeg se vidi Pešića jezero) – Galica (sa koje se vidi Ursulovačko jezero) – Planinarski dom Suvodo – Jezerine – katun Suvodo – katun Šiška – Šiško jezero – jezero Ševarina – Reljina – Jusin brijeg – nazad do Biogradskog jezera.
U Nacionalnom parku Biogradska gora ima mnogo vidikovaca sa kojih se pružaju fascinantni panoramski pogledi na lednička jezera, stoljetne šume, pašnjake i vrhove. Preporučujemo vidikovce: Bendovac (1 774 mnv), pogled na Biogradsko jezero i prašumu koja ga okružuje. Zekova glava (2 117 mnv), ispod je Pešića jezero okruženo vrhovima Crne, Borove i Cmiljeve glave. Crna glava (2 139 mnv), najviši vrh planine Bjelasice sa kojeg se pruža pogled na Pešića i Ursulovačko jezero.
Preporučujemo staze: Cross country rutu NP Biogradska gora (dužina 4,1 km, vrijeme prolaza oko 45’; kružna), staza
Posjetioci koji žele da plove po najvećem i najljepšem ledničkom jezeru Bjelasice, Biogradskom jezeru, mogu da iznajme drvene čamce
Vožnja čamcem i kajakarenje
aktivni
18/19
i kajake sa opremom. Smješteno u srcu prašume na 1 094 mnv, Biogradsko jezero dobija vodu iz mnogobrojnih potoka, Biogradske rijeke i atmosferskim padinama, a jedina otoka mu je Jezerštica koja se uliva u Taru. Smaragdno zelenu boju jezeru daju grandiozne krošnje bukve koje se u njemu ogledaju. Čamci i kajaci se mogu iznajmiti od dežurnog nadzornika Parka na obali jezera.
Šuma za čitanje U blizini Centra za posjetioce nalazi se šuma za čitanje, opremljena ležaljkama i kutijama s knjigama. Odmarajte uz dobru knjigu u prašumi i tišini Biogradske gore.
Sportski ribolov Na Biogradskom jezeru dozvoljen je sportski ribolov, isključivo uz dnevnu dozvolu koju izdaje dežurni nadzornik u parku. Pecanje je dozvoljeno sa jednim štapom pomoću vještačkih mamaca. Park je obogatio svoju ponudu organizovanjem fly fishinga u uređenom reviru na rijeci Tari. Ribolov
je dozvoljen samo priborom za mušičarenje po sistemu „uhvati pa pusti“, uz dnevnu sportsko-ribolovnu dozvolu. Maksimalni ulov: Biogradsko jezero: pet pastrmki, minimalne dužine 25 cm Pešića jezero: pet pastrmki, minimalne dužine 25 cm
Kulturni turizam - Katuni
Vožnja džipovima Planinski vrhovi, lednička jezera, katuni i pašnjaci Biogradske gore mogu se obići i džipovima, a vožnje organizuju privatni preduzetnici. Preporučujemo turu: Krug po Bjelasici – Biogradskom gorom (dužina of road staze oko 35 km, vrijeme trajanja ture 5-6 h, kružna), tura polazi od Kolašina do Ski centra odakle kreće of road staza do katuna Vranjak i dalje do vidikovca u podnožju tri vrha Crna glava, Zekova glava i Troglava, potom vidikovac Bendovac – katun Dolovi – Biogradsko jezero – Kolašin. Vožnja džipovima se organizuje po već ranije uspostavljenim makadamskim putevima u Parku!
Pejzaž Parka krase autentični objekti tradicionalne arhitekture, privremena stočarska naselja – katuni ivicom prašumskog rezervata. Jednostavne kolibe za stanovanje pružaju izvanredan užitak posjetiocima koji žele da upoznaju tradicionalan način života. I danas aktivni katuni su: Pešića rupe, Vranjak, Šiška, Vragodo, Dolovi, Suvodo, Reljine.
Manifestacije Turističko-promotivna manifestacija Prvomajsko otvaranje sezone u Parku, tradicionalno se organizuje svake godine na obali Biogradskog jezera.
Nacionalni park Biogradska Gora
odmor julu se održava Kajakaški kup U na Biogradskom jezeru i Sportskoribolovno takmičenje u fly fishingu na Tari. Tradicionalno, u julu se organizuje Međunarodna likovna kolonija kojom se promoviše likovna kultura i Park kao kulturni i umjetnički regionalni centar.
Smještaj Na obali Biogradskog jezera nalazi se 12 bungalova, kapaciteta 32 ležaja raspoređenih u 4 dvokrevetna i 8 trokrevetnih bungalova. Površina jednog bungalova sa tarasnim dijelom iznosi 12 m². Takođe, na obali Biogradskog jezera u blizini Centra za posjetioce nalaze se mjesta za podizanje šatora. Na samom ulazu u Park, u mjestu Kraljevo kolo nalazi se kamp odmorište – Mobil Home, za kamp kućice, sa svim elementima koji zadovoljavaju standarde za boravak posjetilaca. Iznajmljivanje bungalova i dobijanje dozvole za podizanje šatora ili korišćenje kamp odmorišta obavlja se u organizaciji Parka.
Info: JP Nacionalni parkovi Crne Gore: +382 (0)20 601 015, npcg@nparkovi.me, www.nparkovi.me NP Biogradska gora: +382 (0)20 865 625, npbiogradskagora@nparkovi.me, www.nparkovi.me NTO Crne Gore: +382 (0)77 100 001, info@montenegro.travel, www.montenegro.travel Call centar:+ 382 1300 RTO za Bjelasicu i Komove: +382 (0)20 865 110, tatjanamedenica@yahoo.com TO Kolašin: +382 (0)20 864 254, info@kolasin.travel, tokolasin@t-com.me, www.tokolasin.me, www.kolasin.montenegro.travel TO Berane: +382 (0)51 236 664, toberane@t-com.me, info@berane.travel, www.berane.travel, www.toberane.me TO Andrijevica: +382 (0)51 243 113, +382 (0)69 343 374, toandrijevica@gmail.com, www.toandrijevica.me, www.andrijevica.montenegro.travel TO Mojkovac: +382 (0)50 472 428, tomojkovac@t-com.me, tomojkovac@gmail.com, www.mojkovac.travel, www.mojkovac.montenegro.travel Gorska služba spasavanja Crne Gore: +382 (0)40 256 084, gsscg@gss-cg.me Planinarski savez Crne Gore: +382 (0)20 622 220, info@pscg.me, marina@pscg.me,www.pscg.me Biciklistički savez Crne Gore: +382 (0)69 012 075, hajduk@m-kabl.net, www.ciclomont.co.nr Auto-moto savez Crne Gore: 19807, +382 (0)20 234 999, +382 (0) 63 239 987, ic_amscg@t-com.me, www.amscg.org Vožnja džipovima - EXPLORER Tourist Agency: tel/fax + 382 (0)20 864 200; +382 (0) 67 607 890; explorer@t-com.me , www.explorer.co.me
Gastronomija Tradicionalna jela planinskih predjela Bjelasice uslovljena su bogatstvom pašnjaka i uzgojem stoke, tako da trpezu čine uglavnom mlječni proizvodi i meso. Najpoznatiji mlječni proizvod s ovog
područja je lisnati sir. Pored sira, kiselo mlijeko i kajmak su takođe sastavni dio kuhinje, kao i domaći hljeb od heljde, ječma ili kukuruza. Specijaliteti kuhinje ovog područja su jagnjetina pečena ispod sača, kačamak, cicvara i pita.
NaCionalni park Lovćen Nacionalni park Lovćen obuhvata centralni i najviši dio lovćenskog masiva, površine 6.220 ha. Ovo je jugozapadni dio Crne Gore, između Skadarskog basena, Bokokotorskog zaliva i Budvanske rivijere. Na prostoru Parka mogu se vidjeti brojni i raznovrsni kraški oblici reljefa, naglašeni u središnjem dijelu planine, gdje se Lovćen najviše izdigao Štirovnikom i Jezerskim vrhom. Padine planine su kamenite, sa brojnim škrapama, jamama i dubokim vrtačama, dajući predjelima specifičan izgled. Kako se nalazi na granici dvije sasvim različite prirodne cjeline, mora i kontinenta, Lovćen trpi uticaje oba klimatska tipa. S duge strane, orografija Lovćena uslovljava i uticaj planinske klime. Svi ovi činioci zaslužni su za razvoj bogatog i raznovrsnog biljnog i životinjskog svijeta. Flora Lovćena broji oko 1300 vrsta biljaka, među kojima veliki broj endema i relikta, rijetkih i zaštićenih biljaka, ljekovitog, aromatičnog, medonosnog i dekorativnog bilja. Lovćen je jedan od najznačajnijih centara diverziteta herpetofaune Evrope. U fauni Lovćena brojne su i ptice, preko 200 vrsta, sitniji sisari i insekti. Od krupnijih sisara izdvajaju se mrki medvjed, vuk, šakal, srna, divlja svinja.
Simbol Crne Gore je mauzolej u čast crnogorskog vladike i pjesnika Petra II Petrovića Njegoša. Monumentalni kompleks, djelo hrvatskog vajara Ivana Meštrovića, zauzima cijeli prostor Jezerskog vrha, do kojeg vodi 461 stepenik. Kompleks se sastoji od velikog platoa i predvorja Mauzoleja, staze i vidikovca sa kojeg se pruža veličanstveni pogled na veći dio Crne Gore. Na samom ulazu nalaze se dvije karijatide, visine 4,5 m, koje predstavljaju Crnogorke u narodnoj nošnji, dok se u središnjem dijelu nalazi atrijum sa bunarom. Kripta je izgrađena od mermera, dok je svod prekriven sa 200 000 mozaičnih pozlaćenih pločica. Ispod centralne niše nalazi se Njegoševa figura u sjedećem položaju sa otvorenom knjigom, a nad njom orao raširenih krila. Granitna figura visine 3,74 m i težine 28 tona, takođe je djelo vajara Ivana Meštrovića. U samom pročelju mauzoleja nalazi se Njegošev mermerni sarkofag sa isklesanim krstom i crnogorskim grbom, simbolima njegove duhovne i svjetovne vlasti.
Kako doći? Udaljenost Nacionalnog parka: Cetinje – 7 km; Podgorica – 37 km; Budva – 37 km; Kotor – 20 km • Podgorica – Cetinje (30 km); • Kotor – Budva (23 km) – Cetinje (31 km); • Ulcinj – Bar (26,3 km) – Budva (38,7 km) – Cetinje (31 km); • Ulcinj – Bar (26,3 km) – Podgorica (53,4km) – Cetinje (30km) Najbolji period za posjetu NP Lovćen: maj-oktobar!
aktivni
22/23
Centar za posjetioce Centar za posjetioce NP Lovćen se nalazi u podnožju istoimene planine, u naselju Ivanova korita. U izložbenom prostoru su reprezentativni prirodni i kulturni eksponati. Prirodni eksponati vuka, lisice i karakterističnih vrste ptica, smješteni su u dioramama koje prikazuju njihova staništa. Etnološki eksponati obuhvataju predmete iz kasnog perioda XIX vijeka. U Centru za posjetioce organizuju se predavanja i edukativne radionice za škole i organizovane grupe posjetioca, za šta je potrebno dogovoriti se unaprijed. U sklopu Centra je i suvenirnica, u kojoj posjetioci mogu kupiti autentične proizvode domaće radinosti, suvenire, mape, razne publikacije i dr.
Radno vrijeme: · u toku ljetnje turističke sezone svakog dana od 9:00 do 17:00 · van sezone svakog radnog dana od 8:00 do 16:00
Pješačenje U Nacionalnom parku Lovćen ima pet planinsko– pješačkih staza različite dužine i zahtjevnosti. Posebnost mreže staza je to što, osim što vode kroz nepregledne bukove šume, prolaze starim austrougarskim putevima, građenim od tesanog kamena. Svaka staza vodi do neke značajne cjeline narodnog graditeljstva i etnonasljeđa, i vidikovaca sa kojih se mogu posmatrati Jadransko more i specifičan pejzaž planine Lovćen. Uz same staze nalaze se mnogobrojna odmorišta i mjesta za piknik.
Preporučujemo staze: Kružna tura do Kuka (dužina 14 km, oko 4h, kružna) staza vodi od Ivanovih korita preko sela Velji Botun do izvora Studenac i katuna Kuk sa očuvanim elementima tradicionalnog narodnog graditeljstva (kuće zidane u suvomeđi, štala pokrivena slamom, međe, gumno). Od katuna Kuk staza vodi do istoimenog vidikovca sa kojeg se pruža pogeled na Bokokotorski zaliv i dalje preko katuna Dolovi do Ivanovih korita. Ivanova korita - Jezerski vrh (Mauzolej) (dužina 11 km, vrijeme prolaska 3 h, kružna) staza vodi od Centra za posjetioce na Ivanovim koritima preko sela Mali Bostur do Mauzoleja na Jezerskom vrhu, sa kojeg se pruža pogled na veći dio Crne Gore i nazad preko sela Velji Bostur do Ivanovih korita.
Nacionalni park Lovćen
odmor
Posebna atrakcija
Lovćenske serpentine povezuju Lovćen s najljepšim zalivom u Evropi – Bokokotorskim zalivom. Serpentine su usječene u stijene koje su nekada bile granica Crne Gore i Mletačke Republike, Turske, Francuske i Austro-ugarske monarhije. Uspon počinje iznad samog grada Kotora i ispisuje oblik slova M, koji označava početno slovo imena kraljice Milene. Ukupno 25 serpentina drže potporni zidovi od klesanog kamena.
Edukativna staza (Staza vuka) (dužina 6,8 km, vrijeme prolaska 1h i 30’, kružna) polazi od Centra za posjetioce ispod Trešteničkog vrha do vidikovaca Kraljevo počivalo i dalje do katuna Kuk, vidikovca Kuk i Ivanovih korita. Na stazi se mogu vidjeti kraški oblici reljefa (pećine, škrape, vrtače i uvale), bukova šuma, elementi tradicionalnog narodnog graditeljstva (kuće, štale i podzide), a sa vidikovaca Budvanska rivijera i Bokokotorski zaliv. Staza vuka većim dijelom prolazi kroz šumski ekosistem, koji je stanište populacije ove životinje i namjenjena je edukativnim šetnjama i sprovođenju edukativnih programa u prirodi.
Staza za boso hodanje Staza za boso hodanje nalazi se u blizini Centra za posjetioce na Ivanovim koritima, duga je oko 140m i čini je niz poligona ispunjenih različitim materijalima iz prirode (pijesak, kora drveta, šišarke, oblice, šljunak i sl). Hodajući bosi prvo po mekšem pa onda na malo grubljem materijalu, posjetioci postepeno navikavaju stopala na prirodne podloge.
Brdski biciklizam Obilazak Parka biciklom je izazov, kako zbog pejzaža tako i zbog makadamskih uspona i spustova. Na raspolaganju su tri markirane staze za brdski biciklizam, od kojih je samo
„Velika kružna tura oko Lovćena“ isključivo biciklistička, dok su ostale dvije u mreži pješačko-planinarskih staza. Sve su kružnog karaktera i različitog stepena zahtjevosti. Oni koji odluče da obiđu Park biciklom, opremu mogu iznajmiti u Centru za posjetioce na Ivanovim koritima. Preporučujemo stazu: Ivanova korita - staza prolazi kroz katun Dolovi do vidikovca Kuk sa kojeg se pruža pogled na Bokokotorski zaliv. Treštenički vrh i Babina glava (dužina oko 13 km, vrijeme prolaza oko 3 h, kružna), staza polazi od Ivanovih korita preko katuna Dolovi i prevoja Vjetreni mlini do vidikovca Babina glava (1474 mnv) i vidikovca Treštenički vrh (1489 mnv) do Ivanovih korita. Visinske razlike su veoma male, a usponi jedva osjetni, jer se cijelom dužinom prati stari austougarski vojni put.
Vidikovci Park je, zbog geografskog položaja, idealan za panoramsko posmatranje. Skoro svi vrhovi i prevoji predstavljaju vidikovce, koji pruža-
aktivni
24/25 Šuma za čitanje U blizini Centra za posjetioce nalazi se šuma za čitanje, opremljena ležaljkama i kutijama sa knjigama. Uz dobru knjigu, posjetioci Parka mogu da odmaraju u hladu bukove šume.
Avanturistički park ju najsnažniju panoramsku impresiju. S vidikovaca se pruža pogled na Bokokotorski zaliv, panoramu morske pučine, budvansku rivijeru, Skadarsku kotlinu s Jezerom i jedinstveni pejzaž „kameno more“. Lako su pristupačni i povezani markiranim stazama: Trovršje, Štirovnik, Jezerski vrh, Babljak, Kraljevo počivalo, Majinski vrh, Hum, Babine glave, Kolozuna, Treštenički vrh, Kuk, Krstac i Vjetreni mlin. Preporučijemo vidikovce: Treštenički vrh (1474 mnv); odakle se vide Ivanova korita, vrhovi Babljak, Štirovnik i Jezerski vrh, Cetinje, Skadarsko jezero i Podgorica. Kuk (1240 mnv); „Najljepši susret kopna i mora“, svojevremeno je zapisao engleski pjesnik lord Bajron, može se doživjeti kada se sa ovog vidikvca pogleda ka podnožju prema Bokokotorskom zalivu. Jezerski vrh (1657); na kom se nalazi mauzolej crnogorskog vladike i pjesnika Petra II Petrovića Njegoša. Tokom vedrih dana može se vidjeti veći dio Crne Gore, planine Orjen i Rumija, pa čak i Durmitor i Komovi, djelovi Albanije, Hercegovine i Hrvatske, a u zimskim noćima i „svjetla Italije“.
Avanturistički park Lovćen, sa sedam akrobatskih staza, nalazi se na Ivanovim Koritima. Osim sportskih i ekstremno adrenalinskih aktivnosti, pruža mogućnost za relaksaciju i socijalizaciju kroz različite igre u ambijentu prirode. Visokoobučeno osoblje održava prostor i opremu u skladu sa najvišim standardima. Za sve posjetioce obezbijeđena je kratka instrukcija o pravilima ponašanja.
Vožnja džipovima Jedna od ponuda Parka je i uzbudljiva vožnja džipovima, trasama koje najvećim dijelom prolaze kroz živopisne pejzaže. Staze vode starim austrougarskim putevima kroz hlad bukove šume, preko katuna
i dolova do vidikovaca sa kojih se pruža pogled na Bokokotorski zaliv. Vožnje džipovima organizuju privatni preduzetnici. Vožnja džipovima se organizuje po već ranije uspostavljenim makadamskim putevima u Parku!
Skijanje Planinski vazduh, predjeli prekriveni snijegom i blage padine pogodne za sankanje idealni su za porodični odmor tokom zimskih mjeseci. Na Ivanovim koritima uređeno je skijalište namijenjeno prvenstveno najmlađima.
Kulturni turizam Najreprezentativniji spomenici ku lture ovog kraja su memorijalni kompleksi podignuti vladarima iz dinastije Petrović (XVII–XX). Najveća atrakcija ovog područja je Njegošev mauzolej na Jezerskom vrhu, kao i Njegoševa rodna kuća u naselju Njeguši. Sakralnu arhitekturu lovćenskoga kraja karakterišu lovćenske crkve, nastale između XV i XIX vijeka. Lovćenski pejzaž
Nacionalni park Lovćen
odmor upotpunjuju katuni, autentične arhitekture. Najtipičniji građevinski objekti u oblasti Lovćena su gumna, građena od tesanog kamena. Djelići starih zanata čuvaju se kroz izradu tradicionalne obuće – opanaka, a sačuvana je tradicionalna izvođačka vještina – sviranje na guslama i diplama.
Smještaj Pet uređenih četvorokrevetnih bungalova na Ivanovim koritima namjenjeno je za višednevni smještaj posjetilaca, tokom cijele godine. Za iznajmljivanje bungalova neophodna je rezervacija u Nacionalnom parku. Na Ivanovim koritima postoji i mogućnost kampovanja na za to predviđenim mjestima. Na prostoru Parka, u vlasništvu drugih privrednih subjekata su: Dječije odmaralište “Lovćen –Bečići” sa 180 ležaja, Mali hotel ’’Ivanov konak’’ sa 7 bungalova-apartmana (35 ležaja), hotel ’’Monte Rosa’’ sa 8 luksuzno opremljenih apartmana i 18 komfornih soba.
Gastronomija Područje Lovćena poznato je po specifičnoj gastro ponudi i brojnim specijalitetima: njeguška pršuta, njeguški sir, kastradina (ovčije su vo meso), njeguška kobasica i dr. Specifičan ukus i aroma ovih dimljenih specijaliteta uslovljeni su miješanjem planinskog i morskog vazduha. Medovina je specifično narodno piće Starih Slovena koje se u ovom području proizvodi, a odlikuju ga ljekovita svojstva.
Info: JP Nacionalni parkovi Crne Gore: +382 (0)20 601 015, npcg@nparkovi.me , www.nparkovi.me NP Lovćen: +382 (0)67 344 678, +382 (0)67 344 234, nplovcen@nparkovi.me , www.nparkovi.me NTO Crne Gore: +382 (0)77 100 001, info@montenegro.travel, www.montenegro.travel Call centar:+ 382 1300 TO Cetinje: +382 (0)41 230 250, info@cetinje.travel, www.cetinje.travel, www.cetinje.montenegro.travel TO Budva: +382 (0)33 402 814, info@budva.travel , www.budva.travel Gorska služba spasavanja Crne Gore: +382 (0)40 256 084, gsscg@gss-cg.me Planinarski savez Crne Gore: +382 (0)20 622 220, info@pscg.me, marina@pscg.me,www.pscg.me Biciklistički savez Crne Gore: +382 (0)69 012 075, hajduk@m-kabl.net, www.ciclomont.co.nr Auto-moto savez Crne Gore: 19807, +382 (0)20 234 999, +382 (0) 63 239 987, ic_amscg@t-com.me, www.amscg.org Avanturistički park Lovćen: +382 (0)69 543 156, info@avanturistickipark.com , www.avanturistickipark.com Vožnja džipovima - EXPLORER Tourist Agency: tel/fax + 382 (0)20 864 200; +382 (0) 67 607 890; explorer@t-com.me , www.explorer.co.me
NaCionalni park Skadarsko jezero Skadarsko jezero, površine od 354 do 505.8 km², zavisno od vodostaja, najveće je jezero na Balkanu. Crnoj Gori pripadaju 2/3 jezera, dok je 1/3 na teritoriji Republike Albanije. Crnogorski dio jezera sa priobaljem, površine 40.000 ha, proglašen je nacionalnim parkom 1983. godine. Jezero je kriptodepresija, sto znači da se neki djelovi njegovog dna nalaze ispod nivoa mora. Takva mjesta nazvana su sublakustrični izvori ili oka. Ima ih oko 30. Najdublje je Raduš, dubine 60 m, dok je prosječna dubina jezera oko 5 m. Nacionalni park Skadarsko jezero se odvaja od ostalih nacionalnih parkova Crne Gore kao područje sa izrazitim limnološkim karakteristikama, izuzetnog bogatstva ornitofaune i ihtiofaune i bujnom vegetacijom močvarnog tipa. Njegove obale su razuđene i bogate brojnim zalivima, poluostrvima i rtovima, većinom močvarne, obrasle širokim pojasom trske. Biljni svijet je bogat i raznovrstan, sa više od 25 rijetkih i endemičnih, zakonom zaštićenih vrsta. Pored živopisnog barskog bilja, posebno je interesantna flotantna kasoronja. Bistru vodu krase i u velikom dijelu prekrivaju i bijeli i žuti lokvanji. Jedino je dio južne obale kamenit i čuva reliktne šume ke-
stena. Brojna su mala ostrva, tzv. gorice. Niska su, kamenita i obrasla lovorikom, bršljanom, divljim narom i šibljem. Kao područje od međunarodnog značaja za boravak ptica, Skadarsko jezero 1989. godine stiče IBA status, a kao značajno stanište vodenih ptica, Ramsar konvencijom 1995. godine upisano je u Svjetsku listu močvara od međunarodnog značaja. Zbog očuvanih ekosistema i nepristupačnosti nekih djelova, naročito uz sjevernu močvarnu obalu, Skadarsko jezero je „ptičji raj“, čak 280 vrsta ptica ovdje boravi, a mnoge su u najvećem dijelu svojeg areala prorijeđene i ugrožene. U Evropi rijedak kudravi pelikan - Pelicanus crispus postao je zaštitni znak Jezera i Nacionalnog parka. O bogatstvu i raznovrsnosti ihtiofaune govore podaci da u vodama sliva Skadarskog jezera živi 48 vrsta riba. Pored autohtonih vrsta, kakve su krap - Cyprinus carpio i ukljeva - Alburnus alburnus alborella, interesantno je prisustvo i nekih morskih, kao što su jegulja, cipol, skakavica i kubla. Tipični poluakvatični sisar je vidra – Lutra lutra.
Kako doći? • Podgorica – Petrovac (54 km) • Podgorica – Bar (53,4 km) • Kotor – Budva (23 km) – Petrovac (18 km) – Podgorica (54km) • Kotor – Budva (23 km) –Sutomore (31 km) – Podgorica (44 km) • Ulcinj – Bar (26,3 km) – Podgorica (53,4 km) Najbolji period za posjetu NP Skadarsko jezero: april-oktobar!
aktivni
28/29 Radno vrijeme: · u toku ljetnje turističke sezone, svakog dana od 8:00 do 18:00 h · van sezone, svakog radnog dana od 8:00 do 16:00 h
Pješačenje Centri za posjetioce U Nacionalnom parku Skadarsko jezero nalaze se dva centra za posjetioce, u naseljima Virpazar i Vranjina. Centar na Vranjini pod jednim krovom objedinjava postavku svih pet nacionalnih parkova Crne Gore, koje su predstavljene u cjelinama kombinacijom savremene multimedijalne i klasične postavke. Kroz klasične modele reljefa, eksponata karakteristične flore i faune, audio i vizuelne prezentacije, prikazani su nacionalni parkovi Crne Gore. Centar sadrži i etno sobu, opremljenu eksponatima koji prikazuju nekadašnji način života u starim crnogorskim kućama. Centar raspolaže multimedijalnom salom u kojoj se održavaju edukativne radionice, prikazuju filmovi i održavaju naučni skupovi, kao i suvenirnicom s karakterističnim proizvodima iz nacionalnih parkova. U Centru za posjetoce u Virpazaru predstavljene su prirodne i kulturne vrijednosti Parka, kao i mogućnosti aktivnog odmora, a posebno pješačke, biciklističke i vinske staze. U prizemlju centra nalazi se Turističko-informativni biro TO Bar i podrum za degustaciju i prodaju crmničkih vina.
U Parku postoji 9 pješačkih staza. One vode kroz geografske cjeline sa izuzetnim kulturnim bogatstvom, gdje se posjetilac susreće sa specifičnim načinom života starosjedilaca ovog područja. Staze su markirane i označene pa ih posjetioci mogu sami koristiti uz pomoć
mape. Mapa Skadarskoga jezera s ucrtanim i opisanim pješačkim stazama dostupna je u centrima za posjetioce na Vranjini i u Virpazaru. Info: www.nparkovi.me Preporučujemo staze: Komarno – Rijeka Crnojevića (dužina 6,4 km, vrijeme prolaska oko 2 h, linearna), staza vodi starim karavanskim putem preko kamenih mostova, starih mlinova u selu Poseljani, do Rijeke Crnojevića, u kojoj su očuvani ostaci istorijskih građevina sa kraja XV vijka.
Zabes – Godinje (dužina 4,5 km, oko Godinja 1,8 km, vrijeme prolaska 4 h, linearna i kružna u selu Godinje) staza polazi od sela Zabes sa interesantnom gradnjom tipičnog crmničkog sela, do vidikovca Brčelice i sela Godinje sa karakterističnom arhitekturom i velikim brojem vinskih podruma.
Biciklizam Na prostoru Parka je uređeno, markirano i označeno 5 biciklističkih staza i 2 staze za planinski biciklizam. Biciklističke staze počinju od većih naselja: Virpazara, Rijeke Crnojevića i Dodoša i pružaju se duž cijelog jezerskog zaleđa, asfaltnim, makadamskim i zemljanim podlogama. Različite fizičke i tehničke težine pružaju biciklistima mnogo dinamike, ljepote i uživanja u vožnji. Mapa Skadarskoga jezera s ucrtanim i opisanim biciklističkim stazama dostupna je u centrima za posjetioce na Vranjini i u Virpazaru. Info: www.nparkovi.me Preporučujemo biciklističke staze: Rijeka Crnojevića – Virpazar – Ckla (dužina 65 km, linearna); staza vodi do ušuškanih sela u zaleđu jezera, iznad južne obale sa koje se
odmor mogu vidjeti manja ostrva –„gorice“, kroz kestenovu šumu u blizini naselja Ostros do sela Ckla. Podloga je cijelom dužinom asfaltna i staza se može koristiti tokom cijele godine. Rijeka Crnojevića – Karuč (dužina 9,5 km, linearna), staza prolazi kroz veličanstvene jezerske pejzaže do ribarskog sela Karuč, sa kamenim kućama na samoj obali. Podloga je asfaltna i staza se može koristiti tokom cijele godine. Preporučujemo stazu za planinski biciklizam: Dodoši – Žabljak Crnojevića (dužina 10 km, linearna), staza polazi od sela Dodoši, preko uzanog mosta, kroz močvarni predio ispresijecan rječicama, do zidina starog utvrđenog grada Žabljak Crnojevića. Podloga je kombinacija asfalta, makadama i zemljanog puta, a staza se može koristiti između kasnog proljeća i kasne jeseni, i ne preporučuje se nakon obilnih kiša zbog zemljane dionice.
Vidikovci Vidikovci se nalaze na najatraktivnijim lokacijama s kojih se Park upoznaje i doživljava na poseban način. Preporučujemo vidikovce: Pavlova strana; odakle se pruža se pogled na mjesto gdje rijeka Crnojevića meandrira i spaja se sa Skadarskim jezerom. Pogled s Pavlove strane jedan je od najveličanstvenijih motiva u Crnoj Gori. Zekova glava (164 mnv); do kojeg
Nacionalni park Skadarsko jezero vodi istoimena markirana pješačka staza. Vidikovac je uređen kao odmorište sa kog se mogu vidjeti pejzaži jezera, Virpazara i Crmničkog polja.
Krstarenje
Krstarenje Skadarskim jezerom pruža uživanje u njegovim prirodnim ljepotama, močvarnim obalama, mnogobrojnim ostrvima i kulturno-istorijskim spomenicima. Skrivene plaže i kupanje u jezeru sastavni su dio ove ponude. Krstarenje organizuju licencirani preduzetnici. Brodovi polaze sa pristaništa u Vranjini, Virpazaru, Rijeci Crnojevića i Plavnici.
Kajakarenje
Kajakarenje po mirnim vodama Skadarskog jezera je spoj avanture i doživljaja prirode jezera. Ova tiha aktivnost ne plaši živi svijet, pa su česti susreti sa pticama, ribama, vodozemcima, vilinim konjicima i leptirima. Vožnjom kajaka moguće
je otkriti skrivene uvale, močvarne predjele, rtove i ostrvca. Iznajmljivanje kajaka i prateće opreme je u organizaciji Parka. Za ovu vrstu aktivnosti posjetiocima su na raspolaganju mape sa ucrtanim vodenim stazama.
Posmatranje ptica Posmatranje ptica na jezeru može se organizovati iz čamca ili sa osmatračnica na Stanaju, Radušu i Pjescima. Najveći broj vrsta može se vidjeti u toku aprila, maja i juna, dok se najbrojnija jata migratornih vrsta, koja broje po nekoliko hiljada ptica, mogu posmatrati u toku zimskog perioda. Najfrekventnije ptice su: mali i veliki kormoran, siva, bijela i žuta čaplja, gnjurci,
aktivni
30/31
čigre, galebovi, patke i barske koke. Posmatranje ptica moguće je u organizaciji Parka, uz obaveznu najavu jedan dan ranije.
Sportski ribolov Sportski ribolov na Jezeru je atrakcija za ribolovce jer imaju priliku da ulove neku od mnogobrojnih vrsta riba. Tri najpopularnije vrste su šaran, ukljeva i jegulja. Za sportski ribolov na Skadarskom jezeru potrebna je dnevna ili godišnja sportsko-ribolovna dozvola, koja se dobija u Upravnoj zgradi Parka na Vranjini ili na licu mjesta od dežurnog nadzornika.
Plaže
Pješačac, Pelinovo i Murićka plaža su uređene plaže, opremljene mobilijarom. U okviru plaža su restorani u kojima se služi hrana s područja Skadarskoga jezera.
Vinske staze
Crnojevića, Grmožur, Lesendro i Besac. Tradicionalno narodno graditeljstvo posebno je atraktivan segment kulturne baštine ovog prostora. Starih seoskih kuća, kamenih mostova, mlinova, bistijerni, popločanih staza ima na cijelom priobalju. Obalom dominiraju brojna ribarska sela u kojima se nekada živjelo od ribarenja. Etnografsko bogatstvo čine stare vještine i zanati iz tradicionalne narodne kulture. Zanat upisan u nacionalnu reprezentativnu listu i zaštićen kao nematerijalno kulturno dobro je čunarstvo – tradicionalna vještina i umijeće izrade drvenog čuna.
U starim selima, u priobalju Skadarskoga jezera, nalazi se veći broj vinskih podruma, koji su vlasništvo lokalnih mještana. Neki podrumi su otvoreni za posjetioce, pa je u njima moguće degustirati poznato crno vino, napravljeno od autohtonih sorti grožđa vranca i kratošije.
Kulturni turizam U kulturnoj baštini Nacionalnog parka posebno mjesto zauzima sakralna arhitektura: manastiri, crkve i džamije. Uprkos vremenu i ratovima, jezerski manastiri sagrađeni u periodu od XI do XV vijeka, do danas su sačuvali svoje osnovne oblike. Od XIV do XIX vijeka nastao je veliki broj kula i utvrđenja na jezeru. Zaštićena moćnim bedemima, činila su lančani sistem odbrane ovih prostora. Najznačajniji su Žabljak
Od starih zanata sačuvano je pletarstvo (vrbovim prućem i trskom), crepuljarstvo – izrada grnčarije i kovački zanat. Na području Malesije još se čuva vještina sviranja na kavalima, tradicionalnom muzičkom instrumentu.
Nacionalni park Skadarsko jezero
odmor Manifestacije
Info: JP Nacionalni parkovi Crne Gore: +382 (0)20 601 015, npcg@nparkovi.me , www.nparkovi.me NP Skadarsko jezero: +382 (0)20 879 100, npskadarskojezero@nparkovi.me , www.nparkovi.me Centar za posjetioce Vranjina: +382 (0)20 879 103, promocija@nparkovi.me Centar za posjetioce Virpazar: +382 (0) 20 711 104 NTO Crne Gore: +382 (0)77 100 001, info@montenegro.travel , www.montenegro.travel Call centar:+ 382 1300 TO Bar:+382 (0)30 311 633, tobar@cg.yu , www.visitbar.org
Na području Nacionalnog parka Skadarsko jezero održava se veliki broj manifestacija i festivala, sa dugogodišnjom tradicijom. Festival vina i ukljeve, održava se svake godine u Virpazaru u drugoj polovini decembra. Manifestaciju čine promocija i izlaganje vina i specijaliteta od ukljeve, uz degustaciju lokalnih proizvoda i zabavnoumjetnički program. Svjetski dan vlažnih staništa, obilježava se svakog 2. februara u centrima za posjetioce. U sklopu obilježavanja Svjetskog dana vlažnih staništa (Ramsar konvencija) Park svake godine organizuje edukativne radionice. Trofej Skadarskog jezera, ovo međunarodno sportsko-ribolovno takmičenje održava se svake godine 13. jula, na stazi Lesendro. Koštanijada - održava se u toku novembra u Ostrosu. U okviru manifestacije organizuje se izložba i promocija autentičnih domaćih proizvoda i proizvoda napravljenih od kestena, uz zabavno-umjetnički program.
TO Podgorica: +382 (0)20 667 535, info@podgorica.travel , www.podgorica.travel TO Cetinje: +382 (0)41 230 250, info@cetinje.travel , www.cetinje.travel Planinarski savez Crne Gore: +382 (0)20 622 220, info@pscg.me, marina@pscg.me,www.pscg.me Biciklistički savez Crne Gore: +382 (0)69 012 075, hajduk@m-kabl.net, www.ciclomont.co.nr Auto-moto savez Crne Gore: 19807, +382 (0)20 234 999, +382 (0) 63 239 987, ic_amscg@t-com.me, www.amscg.org
Gastronomija Bogatstvo kulture i tradicije Skadarskoga jezera ogleda se i u kulinarstvu i specijalitetima ovog područja. U gastronomskoj ponudi Skadarskoga jezera su mnogobrojni tradicionalni riblji specijaliteti, a najpoznatiji su krap garniran šljivama, krap u tavi, jegulja pripremljena na orizu ili pečena na ražnju. Posebno su ukusni dimljeni krap i ukljeva, kao i marinirana riba. U ponudi su i specijaliteti poput domaćeg sira, pršuta, jagnjetina ispod sača i specijaliteti od kozjeg mesa, ručno cijeđeno maslinovo ulje, kao
i masline pripremljene po lokalnim receptima, sušeno autohtono voće, med s ukusom pelima i poslastice od kestena.
Nacionalni park Prokletije Najmlađi crnogorski nacionalni park osnovan je 2009. godine. Reljef Prokletija je razuđen, fascinira visovima, klisurama, strmim padinama, riječnim dolinama alpskog tipa i brojnim vrhovima preko 2 000 mnv. Bogatstvo i raznovrsnost flore i faune čini ih ne samo centrom visokoplaninskog diverziteta Balkana, već i centrom biodiverziteta od evropskog i svjetskog značaja. Na prostoru Prokletija brojne su prirodne šumske zajednice lišćara i četinara, zajednice
degradacionih stadija klimatogenih ekosistema, kao i karakterističnih, planinskih, visokoplaninskih, šumskih, livadskih predjela. Šume su jedno od najznačajnijh prirodnih bogatstava, neke imaju i prašumski karakter. Park krase veći i manji vodotoci, vrela i izvori pitke i mineralne vode, rječice i lednička jezera, među kojima se ljepotom izdvaja Hridsko jezero, najviše jezero u Crnoj Gori.
Prokletije, čiji naziv upućuje na netaknutu divljinu, nepristupačne vrhove, zastrašujuće ltice i misteriozna jezera, nalaze se na tromeđi Crne Gore, Kosova i Albanije. Kao krajnji jug Dinarida, razuđenim vijencem vrhova (preko 2 500 mnv), ukrštenim grebenima, brojnim procjepima i cirkovma i dubokim dolinama koje ih presjecaju, navele su austrijskog geologa Ami Buea da ih sredinom XIX vijeka proglasi „Alpima na jugu Evrope“. U stjenovitom moru, vrhovi mističnih imena: Rosni vrh, Dobra i Zla Kolata, Trojan, Gvozdeni, Šilo, Očnjak, Volušnica, Popadija, Talijanka, utrkuju se i visinama i ljepotom da pruže nezaboravne pejzažne doživljaje.
Kako doći? • Podgorica – Kolašin (72 km) – Andrijevica – Plav (24,7 km) • Kotor – Budva (23 km) – Podgorica (63,6 km) – Kolašin (72 km) – Andrijevica – Plav (24,7 km) • Ulcinj – Bar (26,3 km) – Podgorica (53,4 km) – Kolašin (72 km) – Andrijevica – Plav (24,7 km) • Podgorica – Mojkovac (95 km) – Berane (53,3 km) – Andrijevica (16,3 km) - Plav (24,7 km) • Berane – Andrijevica (16,3 km) – Plav (24,7 km) • Podgorica – Kolašin (72 km) – Plav (70,2 km) – Gusinje (12,3 km) • Berane – Andrijevica (16,3 km) – Plav (24,7 km) – Gusinje (12,3 km) • Plav – Gusinje (12,3 km) Najbolji period za posjetu NP Prokletije: maj-oktobar!
aktivni
34/35 Centar za posjetioce Centar za posjetioce u Gusinju nalazi se na putu prema Alipašinim izvorima i dolini Ropojana. Ovdje posjetioci mogu da dobiju sve informacije o prirodnim i kulturnim karakteristikama Parka, kao i o boravku i aktivnom odmoru u njemu. U Centru se nalazi suvenirnica sa bogatim arsortimanom proizvoda domaće radinosti. Radno vrijeme: · u toku ljetnje turističke sezone svakog dana od 9:00 do 17:00 h · van ljetnje sezone radnim danima od 8:00 do 16:00 h
Pješačenje Planinski vrhovi crnogorskih Prokletija uzdižu se iznad dvije impresivne doline: Grbaje i Ropojane. Ropojansko jezero, izvorište Oko skakavice, kanjon Grlje, vodopadi i praistorijski crteži samo su neki od fenomena ovog područja. Iznad Grbaje izdižu se vrhovi Karanfila, koji pružaju mogućnost planinarenja i alpinizma. Staze vode do vrhova Volušnice, Popadije,Talijanke i dr. Iznad doline Ropojane uzdiže se planina Bjelič s tri vrha: Zla kolata (2 534 mnv), Dobra kolata (2 528 mnv) i Rosni vrh (2 525 mnv). Preporučujemo staze: Grbaja – Volušnica – Popadija – Trojan – Grbaja (dužina oko 16 km u oba smjera, vrijeme prolaza oko 7 h, linearna); staza prolazi pored specijalnog rezervata Volušnica, do vidikovaca Volušnica i Grbaja, padinama Popadije i Talijanke, pored
vodopada i praistorijskih crteža na kamenju kod Ćafe i Trojanskih vrata. Babino polje – Bajrovića katun – Hridsko jezero – karaula Bjelaja – Tromeđa – Ćafa bogićes – Babino polje (dužina oko 18 km, vrijeme prolaza 7 h kružna); staza vodi kroz šumu, preko livada, Hridskih stanova i Bajrovića katuna do Hridskog jezera i dalje kroz Plavsko-gusinjsku dolinu sa koje se vide najviši vrhovi Prokletija:
Kolata, Jezerce i Đeravica do katuna Dobrodalj, Tromeđe (mjesta spajanja Crne Gore, Albanije i Kosova) i Babinog polja. Staza pruža mogućnost uspona na Hridski krš i krš Bogićevica.
Biciklizam U NP Prokletije sistem biciklističkih staza označen je standardnom signalizacijom. Staze vode kroz nenaseljene planinske predjele i šumu.
odmor Preporučujemo staze: Plav – Memina planina – Hakanje – Plav (dužina staze 22 km, ukupan uspon 1010 m, kružna, podloga: zemljani put, makadam i asfalt); staza prolazi pored katuna sa kućama od kamena i drveta, sela Budovice, izvora, kroz šumu i preko livada do katuna na Meminoj planini. Gusinje – dolina Ropojana – Gusinje (dužina staze oko 23 km u oba smjera, ukupan uspon 300 m, linearna, podloga asfalt i makadam); staza vodi dolinom Ropojane, pored rječica Vruja i Grlja, do sela Vusanje, vodopada Grlje, oka Skakavica do Ropojanskog jezera. www.biking.toplav.me
Slobodno penjanje
U dolinama Ropojane i Grbaje opremljen je veliki broj stijena za penjanje, od kojih se desetak nalazi u zoni Nacionalnog parka, uglavnom namijenjenih početnicima i rekreativcima, kao i za fizičke pripreme profesionalaca.
Kulturni turizam Nacionalni park Prokletije i njegovo neposredno okruženje baštine tragove življenja još od praistorije. Na ovim prostorima preplitale su se civilizacije i kulture, o čemu svjedoče brojna nalazišta, utvrde,
Nacionalni park Prokletije
crkve, džamije, naseobine, tradicionalna arhitektura, običaji i etnološki motivi. Ostaci naseobina potiču iz paleolita, bakarnog i bronzanog doba, iz perioda Ilira i iz perioda Rimskog carstva. Značajnim ostacima iz praistorijskog perioda smatraju se crteži urezani u stijeni na brdu Vezirova brada i na stijeni u blizini Grbaje. Iz srednjeg vijeka potiču ostaci vjerskih objekata i odbrambenih utvrđenja, a iz doba turske vladavine potiču brojni spomenici orijentalnih obilježja. Svojim arhitektonskim, umjetničkim i istorijskim vrijednostima izdvajaju se Stara džamija iz XV vijeka, Redžepagića kula, crkva posvećena Sv. Trojici iz XII vijeka, Vezirova džamija iz XVIII vijeka, kula Balića i crkva Sv. Đorđa. . Tradicionalna arhitektura ovoga kraja sačuvana je u oblicima kuća za stanovanje, građenim od drveta i kamena. Ovo područje karakteriše izuzetno etnografsko bogatstvo, razno-
vrsnost narodnih nošnji, izvorne muzike, folklora, običaja, a brojni su i proizvodi kućne radinosti i zanatstva.
Manifestacije Dani borovnice – održava se u Plavu krajem jula i početkom avgusta i ima internacionalni karakter. U okviru manifestacije organizuje
aktivni
36/37 se branje borovnice i Plavska sofra (degustacija domaćih specijaliteta i proizvoda od borovnice). Gusinjsko ljeto održava se tokom jula i avgusta. Ova manifestacija obuhvata brojna kulturna i sportska dešavanja, kao što su: Dani dijaspore, Seoske igre Vusanje, Tradicionalna izložba slika, Trofej Prokletija (Biciklistička trka mira, prijateljstva i tolerancije), Atletski maraton i Alaturko soba. Dani behara održavaju se u maju i najavljuju proljeće i početak turističke sezone u Nacionalnom parku Prokletije. Vajarska i slikarska kolonija održava se ljeti u Babinom polju kod Plava. U koloniji učestvuju mladi umjetnici s likovnih akademija iz Crne Gore i regiona.
Dani meda održavaju se krajem jula u okviru manifestacije Dani borovnice. Okupljaju se udruženja pčelara iz Crne Gore i regiona, priređuje izložba razlčitih vrsta meda i ostalih pčelinjih proizvoda. Plavski književni susreti – tradicionalno okupljanje književnika u Plavu, početkom avgusta. Dani aronije - održavaju se u Mu-
rini, nadomak Plava. U okviru manifestacije izloženi su proizvodi od aronije (čajevi, sokovi, džemovi i sl.).
Gastronomija Gastronomija područja Prokletija predstavljena je tradicionalnim planinskim jelima (kačamak, gotovac, cicvara), mlijekom i mlječnim proizvodima (sir, jardum, surutka), mesom (ovčje i goveđe). Pripremaju se razne vrste pita, sa sirom, s mesom, zeljem. Neizostavna je i turšija – kiseli kupus, punjena paprika i raso koji se pije tokom zimskih mjeseci. Šume su bogate samoniklim plodovima: borovnicama, jagodama, malinama, klekom, od kojih se pripremaju razne poslastice i sokovi.
odmor
Nacionalni park Prokletije
Info: JP Nacionalni parkovi Crne Gore: +382 (0)20 601 015, npcg@nparkovi.me , www.nparkovi.me NP Prokletije: +382 (0)68 871 550, npprokletije@nparkovi.me , www.nparkovi.me NTO Crne Gore: +382 (0)77 100 001, info@montenegro.travel , www.montenegro.travel Call centar:+ 382 1300 TO Plav: +382 (0)51 250 151, toplav@t-com.me , www.plav.travel Gorska služba spasavanja Crne Gore: +382 (0)40 256 084, gsscg@gss-cg.me Planinarski savez Crne Gore: +382 (0)20 622 220, info@pscg.me, marina@pscg.me,www.pscg.me Biciklistički savez Crne Gore: +382 (0)69 012 075, hajduk@m-kabl.net, www.ciclomont.co.nr Auto-moto savez Crne Gore: 19807, +382 (0)20 234 999, +382 (0) 63 239 987, ic_amscg@t-com.me, www.amscg.org Planinarsko-sportski klub „Hrid“: +382 (0)68 871 550, pskhrid@t-com.me , www.pskhrid.webs.com Planinarski klub „Prokletije“: +382 (0)69 500 675, ahmet.rekovic@t-com.me , www.psd-prokletije.org Planinarski klub „Karanfil“: +382 (0)69 035 894, info@prokletije.com , www.prokletije.com Biciklistički klub “Trojan:+382 (0)69 052 169, elom@t-com.me
Važne informacije AERODROMI www.montenegroairports.com Aerodrom Podgorica (TGD): +382 (0)20 444 240, info@apm.co.me Aerodrom Tivat (TIV): +382 (0)32 670 930, +382 (0)32 671 337, info.tivat@apm.co.me ŽELJEZNIČKI SAOBRAĆAJ www.zcg-prevoz.me Željeznička stanica Podgorica: +382 (0)20 411 211, +382 (0)20 411 117 Željeznička stanica Bar: +382 (0)30 301 662 BRODSKI SAOBRAĆAJ www.montenegrolines.net Barska plovidba: +382 (0)30 303 469, +382 (0)30 312 366, +382 (0)30 311 465, online@barplov.com,booking@barplov.com AUTOBUSKE STANICE http://www.montenegro.travel/me/mjesta-kategorije/autobuske-stanice-0 Podgorica: +382 (0)20 620 430, busterminal@t-com.me , www.busterminal.me
Važni telefonski brojevi: Policija: 122 Vatrogasna služba: 123 Hitna pomoć: 124 Informacije i pomoć na putu: 19807 Međunarodni broj za hitne pozive: 112 Informacije: 1181 MUP: 19819 Dom zdravlja: 19816 Vremenska prognoza: 044800200 Telenor: 1188 T Mobile: 1500 M:tel: 1600 Turistička inspekcija: +382 (0)20 201 355 Ekološka inspekcija: +382 (0)20 658 127 Tržišna inspekcija: +382 (0)20 230 921 Sanitarna inspekcija: +382 (0)20 608 015 Odjeljenje inspekcije zaštite prostora: +382 (0)20 281 055 Komunalna inspekcija: 080 081 222, +382 (0)20 225 146
Impresum Izdavač JP za nacionalne parkove Crne Gore, Podgorica, Trg Vojvode Bećir bega Osmanagića 16, E – mail: npcg@nparkovi.me, www.nparkovi.me / Za izdavača Zoran Mrdak, direktor / Tekst Hajdana Ilić Božović i Nela Vešović Dubak / Lektura Sonja Živaljević / Foto Arhiva JP za nacionalne parkove Crne Gore, NTO Crne Gore i TO Plav / Potpomognuto od UNDP / Grafički dizajn / Štampa Mouse Studio / Tiraž 4 000 Sezona 2016
nacionalni parkovi crne gore
Wilde Beauty