Visiedocument ‘Hoe Onderhoud, Asset Management, bijdraagt aan een Sustainable 2030’

VISIEDOCUMENT

VOORWOORD

Gedurende ruim een half jaar heeft de NVDO in samenwerking met diverse partners (klankbordgroep) onderzoek gedaan naar hoe Beheer en Onderhoud, of breder: Asset Management, een bijdrage kan leveren aan een sustainable organisatie. Daarbij nemen we 2030 als stip op de horizon.

Het onderzoek bestond uit een klankbordgroepsessie, een grote hoeveelheid interviews, survey en literatuurstudie. Ruim 80% van de respondenten uit het onderzoek geeft aan sustainability als hoge prioriteit te hebben binnen de organisatie. Daarnaast heeft 71% van de geïnterviewde organisaties de afgelopen jaren geïnvesteerd in het duurzaam omgaan met assets. Maar wat omvat deze term, sustainability, nou precies?

SUSTAINABILITY IS HET ZORGEN VOOR EEN BALANS TUSSEN MENS, MILIEU EN ECONOMIE

In dit Visiedocument betrekken we sustainability op Asset Management. Hierbij wordt dieper ingegaan op de rol van Beheer en Onderhoud binnen de toekomstige sustainable organisatie. Hierbij hebben (CO2) footprint reductie, door energiezuinige en efficiënte assets en slim gebruik van materialen een prominente functie. Maar ook aan sociale thema’s zoals duurzame inzetbaarheid van medewerkers, het onderhouden van duurzame relaties en op een duurzame manier omgaan met veiligheid, kan Beheer en Onderhoud bijdragen. Naast de voordelen die de bijdrage biedt zullen ook implementatie- uitdagingen besproken worden.

Wij denken dat dit visiedocument en de praktijkvoorbeelden u een handvat bieden om te komen tot een sustainable organisatie in 2030 waarbij Beheer en Onderhoud een significante bijdrage kan leveren.

Ellen den Broeder-Ooijevaar

Verenigings

Manager

1. ACHTERGROND VAN SUSTAINABILIT Y

1.1. Sustainability definitie

Sustainability is het zorgen voor een balans tussen mens, milieu en economie. Het uitputten van de aarde moet hierbij voorkomen worden voor de generaties die na ons komen, maar ook voor de huidige generatie. 1

SUSTAINABILITY IS HET ZORGEN VOOR EEN BALANS

TUSSEN MENS, MILIEU EN ECONOMIE

Door de huidige disbalans in het duurzaam omgaan met de aarde, is het van belang dat er ontwikkelingen plaatsvinden op het gebied van duurzaamheid. Met duurzame ontwikkelingen wordt een ontwikkeling verstaan die tegemoetkomt aan de levensbehoeften van de huidige generatie zonder die van de toekomstige generaties tekort te doen. Het gaat hierbij om economische, sociale en leefomgevingsbehoeften.2

1.2. Sustainability binnen Beheer en Onderhoud (Asset Management)

De vastgestelde (inter-)nationale akkoorden zijn voornamelijk gericht op het verlagen van de CO2 -uitstoot, maar Sustainability is breder dan de uitstoot van broeikasgassen. Om duurzame ontwikkeling te bevorderen heeft de VN als vervolg op de millenniumdoelstellingen 17 nieuwe mondiale ontwikkelingsdoelen vastgesteld met als doel de wereld een betere plek te maken in 2030. Deze doelen bieden een goede leidraad voor de definitie van Sustainability.

Figuur 1 geeft een overzicht van alle opgestelde Sustainable Development Goals (SDG). Een SDG is een duurzame ontwikkelingsdoelstelling die in 2015 door de Verenigde Naties zijn vastgesteld als de nieuwe globale duurzame ontwikkelingsagenda voor 2030. Deze vormen een blauwdruk voor vrede en welvaart voor mens en planeet, nu en in de toekomst.3 De doelen zijn opgesteld als een dringende oproep tot actie voor alle landen in een globaal partnerschap. Economische groei moet namelijk gepaard kunnen gaan met het beëindigen van armoede, het verbeteren van globale educatie, het verminderen van ongelijkheid en tegelijkertijd het aanpakken van klimaatverandering.

1 Vastelastenbond, geraadpleegd op 31 augustus 2020. https://www.vastelastenbond.nl/energie/ duurzaamheid/

2 CBS, geraadpleegd op 31 augustus 2020. https://www.cbs.nl/nl-nl/faq/specifiek/wat-is-duurzaamheid-

3 SDG VN, geraadpleegd op 31 augustus 2020. https://sustainabledevelopment.un.org/?menu=1300

Dat Asset Management direct kan bijdragen aan bepaalde SDGs wordt bekrachtigd door de doelen van grote bedrijven zoals Shell en NS. Zij geven nadrukkelijk aan op welke SDGs zij met Beheer en Onderhoud de grootste impact kunnen maken. Voor Shell zijn dit de SDGs 7, 8 en 13, respectievelijk betaalbare en schone energie, fatsoenlijk werk en economische groei en klimaatactie5. NS wil bijdragen aan de SDGs 7, 8 9, 11, 12 en 13 en 176. Hierin speelt Beheer en Onderhoud een grote rol, bijvoorbeeld bij het energie efficiënt opereren en onderhouden van treinen.

Beheer en Onderhoud kan bijdragen leveren aan de volgende SDGs:

• SDG 7 ‘zorg voor toegang tot betaalbare, betrouwbare, duurzame en moderne energie’

• SDG 8 ‘Bevorder aanhoudende, inclusieve en duurzame economische groei, volledige en productieve werkgelegenheid en waardig werk voor iedereen’

• SDG 9 ‘Bouw veerkrachtige infrastructuur, bevorder inclusieve en duurzame industrialisatie en bevorder innovatie’

• SDG 11 ‘Maak steden en menselijke nederzettingen inclusief, veilig, veerkrachtig en duurzaam’

• SDG 12 ‘Zorg voor duurzame consumptie- en productiepatronen’

• SDG 13 ‘Neem dringend maatregelen om de klimaatverandering en de gevolgen ervan te bestrijden’

• SDG 14 ‘Behoud en gebruik duurzaam de oceanen, zeeën en mariene hulpbronnen’

• SDG 15 ‘Beheer bossen duurzaam, bestrijd woestijnvorming, stop en herstel landdegradatie, stop biodiversiteitsverlies’

• SDG 17 ‘Revitaliseer het wereldwijde partnerschap voor duurzame ontwikkeling’

4 SDG Nederland, geraadpleegd op 31 augustus 2020. https://www.sdgnederland.nl/

5 Shell SDG verklaring, geraadpleegd op 31 augustus 2020. https://www.shell.com/sustainability/our-approach/ un-sustainable-development-goals.html#iframe=L3dlYmFwcHMvc2hlbGwtc2RnLw

6 NS SDGs, geraadpleegd op 31 augustus 2020. https://www.ns.nl/binaries/_ht_1548770748158/content/assets/ ns-en/about-ns/2019/sustainable-future---rail-can-contribute.pdf

Figuur 1. De 17 VN Sustainable Development Goals 20304

1.3. Voordelen van sustainability

Het hanteren van een sustainable oogmerk binnen Beheer en Onderhoud levert verschillende voordelen op. Deze hebben onder andere betrekking op reputatie en toekomstbestendigheid. Maar ook intern brengt het voordelen met zich mee. Kort samengevat zijn de voordelen:

• Verbetering van het reputatiemanagement

• Verlaging van de kosten

• Verzekering van de medewerkerstevredenheid

• Voorbereiding voor de toekomst

1.3.1 Verbetering van het reputatiemanagement

Reputatiemanagement (48% van respondenten) is een prominente reden voor veel organisaties om hun focus te leggen op het meer sustainable maken van hun Beheer en Onderhoud. Door het dragen van zorg voor een verantwoorde en duurzame bedrijfsvoering, verbetert het imago van een bedrijf en wordt het bedrijf verzekerd tegen imagoschade.

Daarnaast maakt het de organisatie aantrekkelijker om mee samen te werken voor partijen die duurzaamheid als hoge prioriteit hebben. Wanneer een bedrijf, dat sustainability belangrijk vindt, kan kiezen tussen verschillende aannemers zal de voorkeur steeds vaker uitgaan naar een aannemer die sustainability in acht neemt. Het belang van het hebben van een duurzaamheidsbeleid vertaalt zich ook in de veel vaker voorkomende duurzaamheidseisen van (publieke) aanbestedingen.

1.3.2 Verlaging van de kosten

Kostenbesparing is een van de redenen voor organisaties om aandacht te besteden aan sustainability binnen Asset Management blijkt uit onderzoek van de NVDO. In essentie zijn er twee soorten kostenbesparingen bij het implementeren van duurzame initiatieven. Ten eerste, kostenbesparing door levensduurverlenging van een asset wat de nood tot vervanging van installaties uitstelt en downtime hoort te voorkomen. Ten tweede, kan de optimale balans tussen energie- en waterverbruik en assetopbrengsten ervoor zorgen dat kosten bespaard worden.

Het is ook mogelijk voor organisaties om de echte milieu impact in te zien door middel van de Milieu Kosten Indicator. Deze indicator drukt impact in euro’s uit en biedt een overzicht van de potentiële waarde die gecreëerd wordt door verduurzaming van installaties. Een aantoonbaar duurzaam beleid kan voor een verhoogde kans op het verkrijgen van financiering zorgen.

1.3.3 Verzekering van de medewerkingstevredenheid

22% van de respondenten gaf aan dat de werknemers een belangrijk deel uitmaken van de reden voor organisaties om initiatieven binnen sustainability te implementeren. Dit geldt voor huidige werknemers, maar ook voor het aantrekken van toekomstige werknemers. Het implementeren van een duurzaam beleid draagt namelijk bij aan het aantrekken van nieuw personeel. Wanneer een organisatie immers bekend staat om zijn slechte duurzaamheidsbeleid schrikt dit potentiële werknemers af, terwijl organisaties die hun bijdrage aan het milieu serieus nemen aantrekkelijker worden.

Drie redenen waarom sustainable bedrijven werknemers aantrekken:

i. Sustainability is een bron van de trots van werknemers

ii. Sustainability impliceert dat de organisatie geeft om zijn werknemers

iii. Sustainability helpt werkzoekenden om organisatiewaarden te verbinden met hun persoonlijke waarden

1.3.4 Voorbereiding op de toekomst

Door het implementeren van een verantwoord en duurzaam beleid speelt een organisatie alvast in op toekomstige beleidsveranderingen. Beleid richt zich veel vaker op duurzaamheid, door interne bedrijfsvoering hier vroeg op aan te passen en in te spelen zijn organisaties beter verzekerd van continuïteit. Ook brengt dit als voordeel met zich mee dat de kosten van initiatieven over de tijd verdeeld worden, waardoor niet direct bij een verplichte aanpassing alle kosten gemaakt moeten worden.

De milieukostenindicator (MKI) is een indicator die de milieu-impact van een product uitdrukt in euro’s. Het weegt alle relevante milieueffecten die ontstaan tijdens de levenscyclus van een product en telt deze op tot één enkele score. De MKI, ofwel schaduwprijs van een product, is een makkelijke manier om de milieu-impact van producten of projecten te vergelijken en communiceren.7

1.4. Ambities en internationale akkoorden

Voor het tegengaan van de opwarming van de aarde is vijf jaar geleden het Klimaatakkoord van Parijs ondertekend door een groot aantal landen van over de hele wereld. Het belang van een duurzamere wereld wordt hierin internationaal erkend waarbij de focus ligt op het verlagen van de CO2 -uitstoot, het beëindigen van het gebruik van fossiele brandstoffen en het voorkomen van de verdere opwarming van de aarde.8 Daarnaast werd er op Europees niveau in 2019 de European Green Deal gepresenteerd waarin de aantasting van het milieu als een existentiële dreiging wordt geschetst. De Green Deal biedt Europa een strategisch plan om de EU in een duurzame economie te veranderen waarin CO2 -uitstoot verlaagd wordt, de economie groeit zonder grondstofuitputting en geen mens of regio aan zijn eigen lot wordt overgelaten.9 Ook werd het Energieakkoord in 2013 getekend door de overheid en ruim veertig organisaties. Het doel hiervan is het realiseren van betaalbare en schone energievoorziening verkrijgen.

Nederland heeft de lat hoger gelegd dan de huidige toezeggingen op Europees niveau.10 Dit betekent dat Nederland streeft naar een Europese emissiereductie van 55% in 2030. Daarnaast wil Nederland, indien deze doelstelling op Europees niveau niet gesteld wordt, met Noordwest Europese buurlanden tot nieuwe ambitieuzere doelstellingen komen. Op nationaal niveau zijn het Klimaat- en Energieakkoord geïmplementeerd met als doelstelling de emissiereductie te concretiseren. Tevens benadrukt het voor maatschappelijke partijen het belang van de verduurzaming dat zorgt voor meer zekerheid over langetermijn doelen.

Doelstellingen uit het Klimaat- en Energieakkoord worden overgenomen door bedrijven, zoals bijvoorbeeld het CO2-neutraal opereren in 2050 en het bijna energieneutraal maken van alle nieuwbouw. Dit wordt door organisaties in de gebouwde omgeving gedaan, zoals bijvoorbeeld BAM.11

Ook in het jaarverslag van Alliander komen de doelen van het Klimaatakkoord terug. Hierin wordt onder andere benoemd dat Alliander streeft naar een klimaat neutrale bedrijfsvoering in 2023 door het verlagen van CO2 uitstoot van kantoorgebouwen, verlagen netverliezen en opwek van duurzame energie.12

8 Overeenkomst van Parijs, geraadpleegd op 31 augustus 2020. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/ TXT/PDF/?uri=CELEX:22016A1019(01)&from=NL

9 Europese Commissie, geraadpleegd op 31 augustus 2020. https://ec.europa.eu/info/strategy/ priorities-2019-2024/european-green-deal_nl

10Rijksoverheid, geraadpleegd op 31 augustus 2020. https://www.rijksoverheid.nl/regering/regeerakkoord- vertrouwen-in-de-toekomst/3.-nederland-wordt-duurzaam/3.1-klimaat-en-energie

11 BAM duurzaamheid, geraadpleegd op 31 augustus 2020. https://www.bam.com/nl/duurzaam

12 Jaarverslag Alliander 2019, geraadpleegd op 31 augustus 2020. https://2019.jaarverslag.alliander.com/ verslagen/jaarverslag-2019/dewaardediewecreren/verduurenergieebedrijf/duurzamebedrijfsvoering

“Onze duurzaamheidsambitie is dat Koninklijke BAM Groep in 2050 een ‘Net positive’ impact heeft”

- Koninklijke BAM Groep

2. FOCUSGEBIEDEN VOOR BEHEER EN ONDERHOUD

2.1 Introductie in de focusgebieden

In dit Visiedocument zetten wij een aantal vooraf bepaalde aandachtsgebieden in de schijnwerpers, ter beantwoording van de vraag: “Hoe kan Beheer en Onderhoud – Asset Management – bijdragen aan een sustainable 2030?” De eerdergenoemde SDGs zijn gelinkt aan deze focusgebieden (zie Figuur 2). Deze focusgebieden worden uitgebreid beschreven in dit hoofdstuk.

2.2 Energiebesparing en efficiëntie

Energiebesparing en het doelmatig gebruik van energie binnen Beheer en Onderhoud richt zich onder andere op het duurzaam opwekken, monitoren van het energieverbruik van assets en verhogen van energie-efficiëntie van assets. Hierbij staan onderwerpen centraal zoals energieverbruik en optimale benutting van assets. Energiebesparing en efficiëntie kan financiële voordelen opleveren.

In het Energieakkoord staan doelen over energiebesparing en duurzame opwekking. Aan de volgende doelen kan Beheer en Onderhoud bijdragen:

1. Een energiebesparing van het finale energieverbruik met gemiddeld 1,5 procent per jaar

2. 100 petajoule aan energiebesparing in het finale energieverbruik van Nederland per 2020

3. Een toename van het aandeel van hernieuwbare energieopwekking (nu ruim 4 procent) naar 14 procent in 2020

4. Een verdere stijging van dit aandeel naar 16 procent in 2023

5. Ten minste 15.000 voltijdsbanen, voor een belangrijk deel in de eerstkomende jaren te creëren

Figuur 2. Overzicht van de focusgebieden met bijbehorende SDGs

Energiebesparing door het gebruik van huidige assets te optimaliseren is een van de aspecten waar Beheer en Onderhoud concreet een bijdrage kan leveren aan sustainability. Uit de NVDO-vragenlijst bleek dat 91% van de respondenten investeert in initiatieven op het gebied van energiebesparing en efficiëntie. Denk bijvoorbeeld aan het proactief monitoren van energieverbruik van installaties, waarbij nieuwe (sensor)technologie en data een grote rol speelt. Hierbij kan worden vermeden dat installaties onnodig veel energie verbruiken en dit zal de kosten drukken. Verduurzamingsoverwegingen hoeven dus niet alleen berust te zijn op een ideologie, in het geval van energiebesparing, levert het ook financiële voordelen op.

Daarnaast draagt Beheer en Onderhoud bij aan sustainability door assets te verbeteren in energie-efficiëntie. Dit kan door bijvoorbeeld (gedeeltelijke) vervanging of andere veranderingen zoals omgang. Een mooi voorbeeld is het thermisch isoleren.13 Dit speelt een belangrijke rol in het Klimaatakkoord en staat bekend als een renderende lange termijn investering. Het draagt bij aan het energiebesparende aspect door optimalisatie van reeds bestaande assets.

Naast de verhoging van efficiëntie en benutting kan ook is het gebruik van alternatieve energiebronnen een manier zijn waardoor bijgedragen wordt aan sustainability. Hierbij komt er steeds meer aandacht voor de elektrificatie van assets, door bijvoorbeeld het gebruik van zonnecellen of windturbines.

INTERMEZZO

GROENE STROOM VIA ‘DUTCH CORPORATE PPA COLLECTIVE’14

Context: Windpark Ferrum, Royal HaskoningDHV en Vattenfall hebben een tienjarige overeenkomst gesloten waarbij Royal HaskoningDHV direct haar groene stroom van de windturbines van Windpark Ferrum in Ijmuiden koopt. Vattenfall zal bijspringen door het leveren van groene stroom indien er onvoldoende windenergie is.

Aanleiding: Het voorzien van meerdere kantoren van Royal HaskoningDHV van groene stroo. Tevens wil Royal HaskoningDHV de mogelijkheid bieden aan middelgrote stroomverbruikers om de resterende groene energie af te nemen via dit Dutch Corporate PPA Collective. Daarnaast wil Vattenfall samenwerkingen aangaan om hun doel; het realiseren van een fossielvrij leven binnen één generatie.

Aanpak: De drie turbines van het Windpark Ferrum geven een vermogen van 7 Megawatt (MW) en bieden jaarlijks ongeveer 25 gigawattuur (GWh). Hiervan wordt 4 GWh gereserveerd voor de vier kantoren van Royal HaskoningDHV en de resterende 21 GWh is beschikbaar voor bedrijven en organisaties die zich aan willen sluiten bij dit initiatief.

Resultaat: “Dit initiatief biedt de mogelijkheid om duurzame energie van specifieke wind- en zonneprojecten direct aan te kunnen bieden aan middelgrote Nederlandse bedrijven.” – Tjiwolt Wierda, directeur Windpark Ferrum.

13 Energie efficiency Ed Nijpels, geraadpleegd op 31 augustus 2020. https://www.nvdo.nl/Handlers/DownloadFile. ashx?PortalCode=NPU&DownloadId=2027&SecurityCode=F416B668C92894A01551A68965D17062

14 Rijksoverheid, geraadpleegd op 31 augustus 2020. https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/circulaire-economie/ nederland-circulair-in-2050

2.3 Circulaire Economie

Om af te kunnen stappen van het lineaire economische model waarin producten en assets worden gemaakt om na gebruik vernietigd te worden, moeten er landelijke afspraken gemaakt worden. Een aantal van deze afspraken werd gespecifieerd in het Grondstoffenakkoord. In 2017 is het Grondstoffenakkoord ondertekend door 180 partijen. Dit akkoord bevat afspraken om louter herbruikbare grondstoffen te gebruiken voor de Nederlandse economie.15 Daarnaast zijn er doelen opgesteld uit het Rijks-brede programma ‘Nederland Circulair’. Met als eerste doel om in 2030 50% minder verbruik van grondstoffen te realiseren en in 2050 Nederland op een volledig circulaire economie te laten draaien.

De doelstellingen vanuit de rijksoverheid om de Nederlandse economie op korte termijn te voorzien van een circulaire economie zijn;

1. Bestaande productieprocessen maken efficiënter gebruik van grondstoffen, zodat er minder grondstoffen nodig zijn

2. Wanneer nieuwe grondstoffen nodig zijn, wordt zoveel mogelijk gebruikgemaakt van duurzaam geproduceerde, hernieuwbare (onuitputtelijke) en algemeen beschikbare grondstoffen. Zoals biomassa, dat is grondstof uit planten, bomen en voedselresten. Dit maakt Nederland minder afhankelijk van fossiele bronnen en het is beter voor het milieu

3. Nieuwe productiemethodes ontwikkelen en nieuwe producten circulair ontwerpen

Levensduurverlenging tijdens de gebruiksfase is cruciaal binnen een circulair bedrijfsmodel, zoals te zien is in Figuur 3. Ongeveer 64% van de respondenten geeft aan investeringen in levensduurverlenging te prefereren boven investeringen in het klimaat neutraliseren van assets. Het goed onderhouden van assets zorgt ervoor dat de asset zo lang mogelijk functioneel en veilig is. Daarnaast kunnen assetonderdelen door goed onderhoud direct hergebruikt worden na het einde van de levensduur. De onderdelen die niet geschikt zijn voor direct hergebruik, de afvalproducten, zullen gerecycled moeten worden (soms tot op grondstofniveau) en hierna kunnen deze weer opnieuw ingezet worden in nieuwe assets. In de realisatie van circulaire economie is het van belang dat herbruikbare materialen ook daadwerkelijk gebruikt worden.

15 Rijksoverheid, geraadpleegd op 31 augustus 2020. https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/circulaire-economie/ nederland-circulair-in-2050

Uit onderzoek van Wijkman en Skanberg (2015) blijkt dat energie-efficiëntie en circulair omgaan met materialen een grote impact heeft op het verlagen van de uitstoot. De Europese CO2-uitstoot kan volgens onderzoek worden verminderd met maar liefst 48% in 2030 en 61% in 2050. Dit kan door de toepassing van principes uit de circulaire economie in de sectoren mobiliteit, voeding en de gebouwde omgeving. Als Zweden, Finland, Nederland en Spanje gerecyclede materialen zouden gebruiken en in de helft van hun industrieën 25% materiaal efficiënter zouden worden, kunnen zij hun CO2- uitstoot naar schatting met 3-10 % verminderen.16,17

INTERMEZZO

ROTTERDAMS CONSORTIUM GEEFT TWEEDE LEVEN AAN AFVAL18

Context: Een project dat de start inluidt van een circulaire economie in de chemische industrie wordt gedaan door Air Liquide, AkzoNobel Specialty Chemicals, het Canadese Enerkem en het Havenbedrijf Rotterdam.

Aanleiding: Het reduceren van de CO2-uitstoot en het op gang brengen van de circulaire economie.

Aanpak: In februari 2020 is de bouw van de fabriek gestart waar afval omgezet kan worden in de chemische ‘bouwsteen’ methanol. Door het vergassen van het afval tot synthesegas (een mengsel van koolmonoxide en waterstof). Door het toevoegen van waterstof en met behulp van een katalysator wordt het omgezet in methanol.

Resultaat: 360.000 ton afval omgezet kan worden in 220.000 ton van de chemische bouwsteen methanol. Dit zal bijdragen aan een vermindering van de CO2-uitstoot met 300.000 ton per jaar.

16 Ellen MacArthur Foundation and McKinsey Center for Business and Environment. Growth Within: A circular economy vision for a competitive Europe. 2013.

17 Wijkman, Anders and Skanberg, Kristian. The Circular Economy and Benefits for Society. Jobs and Climate Clear Winners in an Economy Based on Renewable Energy and resource Efficiency. s.l. : Club of Rome, 2015. 18 Industrie Airliquide Benelux, geraadpleegd op 31 augustus 2020. https://industrie.airliquide-benelux.com/

belgie-nederland/Waste%20to%20chemistry%20project%20in%20Rotterdam

Figuur 3. Circulair bedrijfsmodel

2.4 Andere Milieu Impact

In de vorige twee focusgebieden is met name aandacht besteed aan CO2-emmissies. Dit focusgebied richt zich, naast de reeds bekende CO2-emmissies, op de overige milieu impact zoals vervuiling door andere uitstootgassen en waterverbruik en de fysieke vervuiling van milieu. Hierbij staan asset levensduurverlenging, de juiste balans vinden tussen gebruik van een installatie, onderhoud en het duurzaam monitoren van belang voor Beheer en Onderhoud, centraal.

In 1990 was de totale uitstoot aan broeikasgassen in Nederland ongeveer 228 miljoen ton (Mton) CO2. In 2030 moet die uitstoot 49% lager zijn, dus 116 miljoen ton.19 Zonder het Klimaatakkoord zou de uitstoot in 2030 op 165 Mton uitkomen. Het verschil dat het Klimaatakkoord moet realiseren is dus uiteindelijk 49 Mton minder broeikasgassen in 2030. Maar naast het reduceren van CO2 uitstoot zijn er andere broeikasgassen die uitgestoten worden die schadelijk zijn voor het milieu. Een van die schadelijke stoffen is stikstof. Stikstofoxiden ontstaan bij alles dat op hoge temperatuur verbrandt. Door de uitstoot van stikstof kan zure regen ontstaan, dat schade kan aanrichten bij dieren en planten. Daarnaast is Methaan (CH4) één van de broeikasgassen die leidt tot de opwarming van de aarde. Door de industrialisering zullen we naast een CO2-reductie ook met CH4 rekening moeten gaan houden.

Een nuttig instrument bij het verkrijgen van inzicht in de totale impact op het milieu, en dus niet alleen de CO2-footprint in kaart te brengen, is de levenscyclusanalyse (LCA). Deze geeft namelijk inzicht in de milieubelasting van producten of diensten over de hele levenscyclus. Hierbij richt deze aanpak zich, naast CO2 op de andere broeikasgassen, afvalproductie en water consumptie. Het maakt (data-gedreven) inzichtelijk op welk moment tijdens het gebruik van assets er een eventueel milieueffect optreedt en wat deze dan precies inhoudt. Een LCA maakt gebruik van de volgende stappen;

1. Inventariseren van relevante energie en materiaalinput en ecologische uitstoot

2. Evalueren van mogelijke effecten geassocieerd met geïdentificeerde ingangen en releases

3. Interpretatie van de resultaten om te helpen een weloverwogen beslissing nemen

ISO 14040 en 14044 geven een systematische aanpak voor de LCA. Organisaties kunnen deze normen gebruiken om meer inzicht te krijgen in de milieueffecten.

19 Klimaatakkoord, geraadpleegd op 31 augustus 2020. https://www.klimaatakkoord.nl/klimaatakkoord/vraag en-antwoord/wat-is-het-doel-van-het-klimaatakkoord#:~:text=In%201990%20was%20de%20otale,lager%20 zijn%2C%20dus%20116%20Mton.

INTERMEZZO

DUURZAME FIETSPADEN DOOR NIEUWE ONDERHOUDSTECHNIEK20

Context: Gelderland bezit één van de grootste fiets-infrastructuren in Nederland en hun doel is deze te verduurzamen. In samenwerking met Latexfalt is een nieuwe onderhoudstechniek voor het rode asfalt ontwikkeld. Deze nieuwe onderhoudstechniek zou de levensduur van fietspaden doen laten toenemen.

Aanleiding: Het willen verduurzamen van de fiets-infrastructuur in Gelderland.

Aanpak: Door middel van de techniek die een bepaald verjongingsmiddel (NeoMex Eco Color) in de zogeheten poriën van de deklaag aanbrengt, wordt de levensduur van het fietspad verlengd. Na het aanbrengen van de emulsie en het opdrogen van het wegdek wordt de strook afgezand ter verzekering van de stroefheid.

Resultaat: Zowel een positief duurzaamheid- en milieueffect als een besparing van de onderhoudskosten.

2.5 Veilige werkomgeving en duurzame inzetbaarheid van personeel

Het hanteren van de juiste arbeidsomstandigheden en duurzame inzetbaarheid van personeel draagt er onder andere aan bij dat er een veilige werkomgeving wordt gecreëerd op de werkvloer. Wanneer spreken we van een duurzame veilige werkomgeving? En welke rol speelt Beheer en Onderhoud hierbij?

“Duurzaam inzetbaar betekent dat medewerkers doorlopend in hun arbeidsleven over daadwerkelijk realiseerbare mogelijkheden alsmede over de voorwaarden beschikken om in huidig en toekomstig werk met behoud van gezondheid en welzijn te (blijven) functioneren. Dit impliceert een werkcontext die hen hiertoe in staat stelt, evenals de attitude en motivatie om deze mogelijkheden daadwerkelijk te benutten.” 21

Duurzame inzetbaarheid is een beleid waarin er rekening wordt gehouden met de persoonlijke behoeften van werknemers en diens huidige situatie. Het duurzame aspect hierin is het langer behouden en flexibeler inzetten van zowel nieuw als bestaand personeel.

20 GWWtotaal, geraadpleegd op 31 augustus 2020. https://www.gwwtotaal.nl/2019/08/27/duurzame-fietspaden- door-nieuwe-onderhoudstechniek/ 21 Duurzaam Inzetbaar Werk Als Waarde, geraadpleegd op 31 augustus 2020. https://www.voion.nl/ media/2864/duurzameinzetbaarheidwerkalswaarde.pdf

De bijdrage van duurzame inzetbaarheid aan sustainability is door werknemers meer werkplezier te geven dat onder andere kan leiden tot minder ziekteverzuim en een hogere arbeidsproductiviteit.22 Door als werkgever betrokken te zijn bij het ontwikkelingsproces van werknemers en te letten op diens gezondheid geniet de organisatie op lange termijn van meerdere voordelen;

1. Verlaging van verzuimkosten

2. Verhoging van motivatie werknemers

3. Effectieve inzet van personeel

4. Behoud van kennis en expertise van oude medewerkers binnen organisatie

INTERMEZZO

DUURZAME VEILIGHEIDSCULTUUR

Context: Een voorbeeld van een duurzame veilige werkomgeving is terug te zien bij het beleid omtrent veiligheid van Shell.

“The Shell Commitment and Policy on Health, Security, Safety, the Environment and Social Performance applies across Shell and is designed to help protect people and the environment.”

Aanleiding: Het willen hanteren van een duurzaam beleid omtrent veiligheid.

Aanpak: Hierin worden werknemers regelmatig getest op hun kennis omtrent de veiligheidsmaatregelen die gelden. Daarnaast heeft Shell ook jaarlijks een evenement genaamd Safety Day. Hierbij worden veiligheidspraktijken die dat jaar zijn aangenomen gedeeld door experts om werknemers te beschermen en betrouwbaarheid voor klanten te garanderen. 8

Resultaat: Op deze manier wordt de duurzaamheid binnen het veilig werken gestimuleerd. Dit alles draagt bij aan de satefy culture die Shell implementeert.

Het monitoren van de veiligheid met KPIs gebeurt met de Total Reportable Frequency Index (TRFI). Maar als deze al een aantal jaren laag is, wil dit niet zeggen dat binnen de organisatie een duurzame veilige werkomgeving gecreëerd is. Een duurzame veilige werkomgeving heeft alles te maken met de bedrijfscultuur in de organisatie. Hierbij kunnen beleid en regels helpen, maar als er geen veiligheidscultuur is op de werkvloer, heeft dit maar weinig invloed.

22 Arboportaal, geraadpleegd op 31 augustus 2020. https://www.arboportaal.nl/campagnes/duurzame- inzetbaarheid

2.6 Samenwerking binnen het ecosysteem

Organisaties die bezig zijn met het duurzamer maken van hun bedrijfsvoering doen dit veelal in samenwerking met partners. Als je naar de voorbeelden kijkt zie je dat partijen elkaar versterken, waarbij een probleem voor de een, een kans is tot het ontwikkelen van duurzame oplossingen voor de andere.

Een voorbeeld hiervan kun je vinden in het Onderhoud en Beheer van datacenters van Edge kantoorlocaties. Edge is een van de meest slimme en duurzame kantoorpanden concept, waarbij IT-infrastructuur toestaat om in real time van bijna iedere vierkante meter feedback te ontvangen zoals temperatuur en luchtvochtigheid. Hierbij komt veel technologie kijken die met hoge frequentie onderhouden moeten worden. Door de snelle ontwikkeling en uitrol van deze panden zijn leveranciers samen met Edge gedwongen in gesprek gegaan om de bekijkende vraag om de gebouwen van onderhoud en beheer te voorzien op flexibele basis. Dit allen ter realisatie van de meest duurzame bedrijfspanden is een succes dankzij de medewerking van Edge concept eigenaar, ontwikkelaars, leveranciers en beheer bedrijven.

Naast de bijdrage aan de opgestelde sustainability doelen kan een goede samenwerking binnen het ecosysteem ook bijdragen aan betere bedrijfsprestaties. Uit onderzoek van het World Economic Forum (WEF) in samenwerking met Accenture blijkt dat de samenwerking met verschillende bedrijfsstakeholders (partners, beleidsmakers maar ook consumenten) waarvan leiders zich richten op verantwoord leiderschap (het bouwen van vertrouwen bij stakeholders en inzetten op innovatie), gemiddeld ook 3.1% meer rendement opleveren.23

Duurzaam aanbesteden

Niet alleen decentrale overheden en organisaties nemen duurzaam aanbesteden steeds meer op, maar ook de EU neemt het duurzaamheidsaspect binnen het inkoop- en aanbestedingsbeleid sinds enkele jaren steeds serieuzer. Het wordt gezien als een manier om duurzame economische groei te bevorderen.24

Bij een aanbesteding, kan het duurzame oogmerk van de uitbestedende partij verloren gaan in de uitvoering. Een groot deel van het werk ligt tijdens de aanbesteding om zo gedetailleerd mogelijk de vraag te omschrijven. Het is van belang voor de uitbestedende partij om de duurzaamheid binnen de inkoopvraag zo goed mogelijk te omschrijven. Daarnaast moet er ruimte genoeg zijn voor leveranciers om innovatieve(re) oplossingen te kunnen voor te stellen. Pianoo heeft een overzichtelijke checklist opgesteld voor Maatschappelijk Verantwoord Inkopen25. In deze checklist wordt het belang van het opstellen van een duidelijke vraag, het specificeren van het ambitieniveau van het opstellen van prestatieprikkels onderschreven.

Tevens, in dit proces, geldt de verantwoording ook bij de leverancier om zich te blijven informeren en ontwikkelen op gebied van duurzaamheid om zijn kansen te vergroten op opdrachten met toenemende duurzaamheidsverwachtingen. Alhoewel de opdrachtomschrijving een grote rol speelt in de uiteindelijke uitvoering van de opdracht, hebben zowel uitbestedende partij en leverancier er belang bij op de hoogte te blijven van innovaties op het gebied van duurzaamheid binnen Beheer en Onderhoud.

23 Accenture, https://www.accenture.com/_acnmedia/PDF-115/Accenture-DAVOS-Responsible-Leadership-Report.pdf, geraadpleegd op 16 september 2020.

24 Europadecentraal, geraadpleegd op 31 augustus 2020. https://europadecentraal.nl/onderwerp/aanbesteden/ duurzaam-aanbesteden/

25 Checlist MVI/Duurzaam inkopen, geraadpleegd op 30 september 2020. https://www.pianoo.nl/nl/themas/ maatschappelijk-verantwoord-inkopen-mvi-duurzaam-inkopen/mvi-in-inkoopproces/checklist-maatschappelijk- verantwoord

Aanbestedingsrichtlijnen bieden verschillende mogelijkheden en instrumenten om een bijdrage te leveren aan de ‘Europe 2020 strategy’.

De Europa 2020-strategie is de EU-agenda voor groei en banen voor het huidige decennium. Het benadrukt slimme, duurzame en inclusieve groei om Europa’s concurrentievermogen en productiviteit te verbeteren en een duurzame sociale markteconomie te ondersteunen. Dit is de agenda voor Europa wat betreft duurzaam aanbesteden. 26

INTERMEZZO

DUURZAME RELATIES BAM27

Context: Door de uitbraak van Covid-19 kwamen bepaalde sectoren financieel in een lastige situatie. Hierdoor werd een meerjarige onderhoudsovereenkomst, die gesloten was tussen BAM en een partij in de evenementenbranche, lastig om na te komen. BAM kwam met de oplossing om de partij te helpen door mee te denken door onder meer te kijken naar besparingsmogelijkheden.

Aanleiding: Door de komst van de pandemie werd het voor de partij in de evenementenbranche moeilijk het contract na te komen.

Aanpak: In plaats van het beëindigen van het contract, of het eisen van bepaalde voorwaarden, besloot BAM opnieuw met de partij in gesprek te gaan. Daarbij werd opnieuw gekeken naar welke zaken er in deze nieuwe situatie onderhouden moesten worden en welke niet. Bijvoorbeeld het ventileren van het pand kreeg een hoge prioriteit, maar daarbij werd ook kritisch gekeken naar welke ruimtes er bijvoorbeeld minder onderhoud vergden. Dit zonder afbreuk te doen aan de veiligheid van het gebouw en wet- en regelgeving.

Resultaat: Hierdoor heeft BAM de kosten bij de klant weten te besparen en de relatie verstevigd voor de langere termijn. Verdere bijkomstigheden zijn een toename in het vertrouwen en het creëren van goodwill.

26 Ec Europa, geraadpleegd op 31 augustus 2020. https://ec.europa.eu/eurostat/web/europe-2020- indicators#:~:text=The%20Europe%202020%20strategy%20is,a%20sustainable%20social%20 market%20economy.

27 Uit interview met Ed Blom, werkzaam bij Royal BAM

3. TRENDS EN ONTWIKKELINGEN

3.1. Overzicht trends en sectoren

Dat sustainability een belangrijk onderwerp is voor alle sectoren wordt onderstreept door 80% van de respondenten dat aangaf dat sustainability in hun organisatie een hoge prioriteit heeft. Naast het naleven van de vooruitstrevende doelstellingen die de SDGs stellen, verschillen de trends en ontwikkelingen van elkaar per sector.

De NVDO onderscheidt vijf verschillende sectoren, te weten: Food, Beverage en Farma, Infra, Manufacturing, Onroerend Goed en Procesindustrie. Ontwikkelingen die zich voordoen in elk van de sectoren richten zich voornamelijk op energiebesparing en efficiëntie. Dat deze ontwikkeling actueel is voor alle sectoren blijkt uit het NVDO-onderzoek waaruit naar voren komt dat 91% van de ondervraagde organisaties investeert in initiatieven op het gebied van energiebesparing en efficiëntie. Hierbij is het van belang dat het energiegebruik meetbaar en inzichtelijk wordt zodat er sneller ingegrepen kan worden bij potentiële energieverspilling en zodat het verbruik geoptimaliseerd kan worden.

3.2. Food, Beverage en Farma

In de Food, Beverage en Farma sector ligt binnen Beheer en Onderhoud het zwaartepunt op het verlagen van grondstofgebruik. Ruim 85% van de respondenten gaf bijvoorbeeld al aan dat binnen diens eigen organisatie er in energiebesparing en efficiëntie werd geïnvesteerd. Daarbij staat efficiënter gebruik van de grondstoffen en een bijdrage aan meer duurzame importstromen voorop.28 Dat deze sector sustainability belangrijk vindt blijkt ook uit de 85% van de respondenten vanuit het NVDO die het als een hoge prioriteit bestempelt. Redenen voor deze hoge prioriteit zijn onder andere; het onderhouden van verouderde assets en klimaatneutraal willen worden. Het investeren in het klimaatneutraal maken van assets is door 69% van de respondenten binnen de sector aangegeven als prioriteit.

INTERMEZZO

CIRCULAIRE ECONOMIE AFVALREDUCTIE HEINEKEN

Context: Als onderdeel van de toewijding die Heineken heeft richting ‘Zero Waste’ heeft Commonwealth Brewery, onderdeel van Heineken, een recyclingprogramma opgericht bij de brouwerij van Heineken in de Bahama’s. Dit duurzame programma draagt niet alleen bij aan de milieu impact-reductie, maar ook aan het onderhouden van duurzame relaties.

Aanleiding: Het bijdragen aan afvalreductie en het geven van het goede voorbeeld richting een circulaire economie.

Aanpak: Het introduceren van een recyclingprogramma met als doel het geproduceerde afval dat naar de vuilnisbelt wordt gestuurd te reduceren met 90% en daarbij de afval gerelateerde kosten te reduceren met 10%. Het afval zal gerecycled en hergebruikt worden.

Resultaat: Glazen flessen, oud metaal plastic en karton worden nu gerecycled en dit heeft geleid tot nieuwe partnerschappen met andere productiebedrijven. Hierdoor hebben de nieuwe partnerschappen met productiebedrijven zoals Caribbean Bottling Company (CocaCola), Waste Not Bahamas en Atlantis de mogelijkheid gekregen om mee te doen aan dit circulaire voorbeeld.29

28 Topsector agrifood, geraadpleegd op 31 augustus 2020. https://topsectoragrifood.nl/duurzaamheid/

3.3. Infra

In de infrasector, zoals alle sectoren, zijn energiebesparende initiatieven belangrijk. Zo gaf 85% van de respondenten uit het NVDO-onderzoek aan te hebben geïnvesteerd in initiatieven op het gebied hiervan. Hierbij is het van belang dat er sprake is van een goed onderhouden installatie, er zoveel mogelijk gebruik wordt gemaakt van duurzame energie en dat zuinige apparatuur goed wordt bijgehouden. Zo heeft ProRail aangegeven om elk jaar 2% energie efficiëntieverbetering te behalen en uiteindelijk een energie-neutrale bedrijfsvoering te worden.

Ook wordt er kritisch gekeken naar de materialen die gebruikt worden. De trend is het gebruik maken van minder nieuw materiaal en het toenemen van het hergebruiken van materialen. Daarbij is de trend ook dat deze drang naar een circulaire economie meer wordt geaccepteerd en dat het gebruik van tweedehands tegenwoordig toegankelijker is geworden.

INTERMEZZO

PROTOTYPE CIRCULAIR VIADUCT30

Context: Bijna vier jaar geleden is het ontwerpen van het circulaire viaduct gestart. Onder andere Van Hattum en Blankevoort, VolkerInfra (tegenwoordig VolkerWessels Infra Competence Centre) en Consolis Spanbeton waren betrokken bij het ontwerp hiervan. Met het oog op de wens van Rijkswaterstaat om in 2030 circulair te willen werken heeft het in samenwerking met bovengenoemde partijen gezamenlijk de bouw van het eerste circulaire viaduct gerealiseerd. Het prototype werd nabij Kampen geplaatst waar het negen maanden lang getest is. De kennis die hieruit voortvloeide is openlijk gedeeld met geïnteresseerden.

Aanleiding: Uit de circulaire ambities van alle partijen is middels intensieve samenwerking de bouw van het circulaire viaduct in gang gezet. Om te kunnen gelden als het goede voorbeeld voor een toekomst waarin circulair bouwen meer vanzelfsprekend wordt is dit project opgezet.

Aanpak: In 2017 vond de eerste werkgroep plaats waarin het ontwerp van het viaduct werd besproken. Er is toen gekozen voor het ontwerp van een circulair brugdek. Voor het ontwerp was de samenwerking met Beheer en Onderhoud cruciaal. Omdat circulariteit voorop stond werd de informatiebehoefte rond onderhoudsstaat en beheerinstructies aangescherpt, voor het verlengen van de levensduur en zodat elementen in de toekomst hergebruikt kunnen worden. Daarnaast moest RWS intern een aantal veranderingen doorvoeren om circulariteit toe te voegen aan het assetmanagementsysteem.

Resultaat: Het viaduct is met succes gebouwd en brengt als gevolg vele voordelen:

• Waardevolle kennis die gebundeld is tot adviezen voor verschillende belanghebbende, namelijk; Infrabeheerders, Marktpartijen en Kennis- instellingen. Deze kennis bevindt zich op het vlak van het circulair

ontwikkelen, maar omvat ook samenwerkingsaanbevelingen

• De totale milieu-impact van het viaduct is lager dan de referentie

• Het ontstaan van de Open Leeromgeving. Hierin wisselden 60 deelnemers

van marktpartijen, overheden en kennisinstellingen kennis en ervaringen

uit over het circulair bouwen van viaducten en bruggen

30 Eindrapport prototype circulair viaduct, geraadpleegd op 31 augustus 2020. http://publicaties.minienm.nl/ documenten/integraal-advies-circulair-viaduct

3.4. Manufacturing

De manufacturing-sector lijkt het minst bezig met sustainability. 43% van de respondenten geeft aan dat sustainability een hoge prioriteit heeft, waarbij financiële afwegingen en onzekerheid een grote rol spelen.

Men geeft aan dat als er geïnvesteerd wordt dit met name in energiebesparing en efficiëntie is en verantwoord gebruik van grondstoffen. Ook het reduceren van afval behoort tot deze categorie. Zo wordt er kritischer gekeken naar het afval en diens waarde vanuit een kostenperspectief. Hierbij krijgt ook het verwerken van afval meer aandacht. Er wordt bewuster gekozen voor het laten verwerken van afval door partijen die het hergebruiken of afbreken en omvormen tot een bruikbaar materiaal. De manufacturing-sector is ook bezig met CO2-reductie en dan vooral het meetbaar en inzichtelijk maken hiervan.

INTERMEZZO

DUURZAME INNOVATIE VAN MACHINEFABRIEK BOESSENKOOL31

Context: Het duurzame innovatieprogramma van Machinefabriek Boessenkool heeft onder andere een concept uitgebracht dat een bijdrage levert aan een energie-efficiënter Beheer en Onderhoud.

Aanleiding: Het helpen van netbeheerders met energieopslag bij onvoorspelbare pieken in opgewekte stroom. Dit komt alsmaar vaker voor bij het opwekken van energie uit wind en zon. Voor het behoud van een op lange termijn succesvolle energietransitie, is energieopslag onmisbaar.

Aanpak: Het omvat een technologie waarmee kinetische energie wordt opgeslagen in een stalen vliegwiel. Dit vliegwiel van vier meter hoog en vier meter breed kan worden geplaatst bij zakelijke klanten die nu een aansluiting hebben van 3 megavoltampère (MVA), maar op piekmomenten naar 4 MVA zouden moeten.

Resultaat: Deze technologie optimaliseert het gebruik van de beschikbare energie, herbruikt de anders onbenutte energie en kan tot 1 MVA leveren in bijvoorbeeld piekmomenten. Al met al levert dit een bijdrage aan de energie-efficiëntie.

3.5. Onroerend Goed

De Onroerend Goed sector richt zich in haar trends en ontwikkelingen voornamelijk op de gebouwde omgeving. Er wordt meer gelet op het beheren van een ‘gezond gebouw’. Hierin wordt de gezondheid van de gebruikers vooropgesteld. Samen met Accenture is ISS op zoek gegaan naar de oplossing hoe technologie het kantoor van de toekomst slim en duurzaam maakt.32 Trends die hieruit voortvloeiden zijn:

• Flexibele werkplekken en noise cancellation technologie

• Luchtkwaliteit sensoren

• Genereren van elektriciteit en energie

• Circulaire initiatieven

31 Machinefabriek Boessenkool zet verder in op duurzame innovaties, NVDO, 20-02-2020

32 Accenture, geraadpleegd op 31 augustus 2020. https://www.accenture.com/nl-en/blogs/insights/how-technology is-making-the-future-office-smart-and-sustainable

Een spontane trend die zijn intrede heeft gedaan bij het opkomen van de pandemie is het beter en efficiënter ventileren van de gebouwde omgeving. Het RIVM geeft aan dat goed ventileren de overdracht van luchtweginfecties, zoals COVID-19 kan beperken33. Het wordt daarom afgeraden om lucht te recirculeren en het is van belang om deze systemen goed af te stellen zodat voldoende verse lucht wordt toegevoegd aan de ruimte.

Bijna iedereen binnen de Onroerend Goed sector geeft aan dat er geïnvesteerd wordt op het gebied van energiebesparing en efficiëntie. Hier doet High Tech zijn intrede. Ondanks dat Beheer en Onderhoud alsmaar geavanceerder en geautomatiseerd wordt, valt hier nog veel te winnen. Vanaf 2023 is HET verplicht om in alle utiliteitsgebouwen (kantoorgebouwen groter dan 100 m2) energielabel C te hebben, echter voldoet ongeveer 25% hier nog niet aan34. Ondanks het belang van het energiezuiniger willen maken van de gebouwde omgeving, kan de Split Incentive een belemmering vormen. Het belang tussen huurder en verhuurder verschilt als het gaat om het investeren in het energiezuinig maken van het pand. De energierekening wordt namelijk betaald door de huurder waardoor de incentive van de verhuurder om te investeren in het energiezuinig maken van het pand ernstig verzwakt.

Inspanningen zijn enorm, waarbij het Platform voor Duurzame Huisvesting een rol speelt in het samenbrengen van partijen binnen de keten van Beheer en Onderhoud van bedrijfspanden – voor zowel kennisuitwisseling als het bundelen van krachten ten behoeve van sustainability binnen deze sector. Gezamenlijk hebben zij de ambitie bedrijfsvastgoed te verduurzamen en hiermee bij te dragen aan toekomstbestendige leefomgeving. Zo deelt de Platform voor Duurzame Huisvesting regelmatig best practices en sector ontwikkelingen.

INTERMEZZO

GEAUTOMATISEERD SCHEUREN DETECTEREN IN METSELWERK35

Context: Scheuren in metselwerk kunnen ontstaan door ouderdom, droogte, trillingen bouwwerkzaamheden of aardbevingen. Om te voorkomen dat gemetselde constructies in verval raken en gevaarlijke situaties creeëren, heeft TNO een methode ontwikkeld om het detecteren van scheuren in metselwerk te automatiseren. Dit draagt zowel bij aan het duurzame aspect van veiligheid als die van het verlengen van de levensduur door tijdige detectie van achterstallig onderhoud.

Aanleiding: Het stimuleren van het Beheer en Onderhoud van panden door het automatiseren te introduceren en het daarbij veiliger maken van de leefomgeving van mensen.

Aanpak: In 2018 is de methode nauwkeurig getest middels een installatie bij BuildinG in Groningen waar trillingen werden gesimuleerd en de gevolgen hiervan gemeten. Door de ontwikkelde algoritmen van TNO kunnen foto’s scheuren detecteren en nagaan of ze daadwerkelijk groter worden. Deze foto’s moeten voldoen aan bepaalde eisen zoals afstand tot het object, belichting, benodigde hoeveelheid pixels en meer.

Resultaat: Middels deze technologie zijn inspecties:  Eenvoudiger  Goedkoper  Betrouwbaarder

Dit heeft als gevolg dat de bouwkundige veiligheid beter gegarandeerd wordt en het voorkomt mogelijke discussies over ontstane schade.

33RIVM, geraadpleegd op 5 oktober, https://www.rivm.nl/coronavirus-covid-19/ventilatie

34RVO, geraadpleegd op 28 september 2020 https://www.rvo.nl/sites/default/files/2020/01/monitor- energiebesparing-gebouwde-omgeving-2018_0.pdf

35 TNO, geraadpleegd op 31 augustus 2020. https://www.tno.nl/nl/aandachtsgebieden/technologytransfer/projecten/ asset-hubble-detecteren-van-scheuren-in-metselwerk/

3.6. Procesindustrie

Een groot deel (47%) van de respondenten ziet kostenbesparing als belangrijkste reden om te focussen op sustainability binnen Beheer en Onderhoud. Daarnaast heeft de Procesindustrie van alle bovengenoemde sectoren de grootste ambitie in de energiebesparing en efficiëntie. Bijna iedereen investeert! Zo geeft SABIC aan dat diens chemische fabriek de eerste in zijn soort ter wereld die op 100% hernieuwbare energie zal draaien voor 202436. Ook in deze sector speelt de preventie van afval een grote rol. Daarbij komt kijken dat de circulaire trend zich ook hier inzet op het optimaal inzetten en hergebruiken van grondstoffen om verspilling te voorkomen.

Een veelgehoorde trend binnen de Procesindustrie is het gebruik van conditionmonitoring, om zo efficiënter te opereren en bij te dragen aan de sustainability van de Asset Management organisatie. Hierbij wordt gebruik gemaakt van Industrial Internet of Things (IIoT) om asset data te genereren en om te zetten in acties. Het gebruik van dergelijke sensors kan asset downtime en energieverspilling voorkomen37.

INTERMEZZO

Context: Jansen Recycling Group is aandeelhouder en een van de initiatiefnemers van Purified Metal Company die staalschroot op een duurzame wijze beoogt te recyclen tot secundaire grondstoffen.

Aanleiding: Een gebrek aan een bestemming voor staalschroot was de aanleiding voor Purified Metal Company om hier een oplossing voor te bedenken. Zij bedachten een manier om het metaal vrij te maken van asbest op een milieuvriendelijke manier.

Aanpak: De overeenkomst tussen Groningen Seaports en Purified Metal Company zorgt ervoor dat er ruimte komt voor een innovatieve metaalrecycling fabriek in Delfzijl. De bouw van de uiterst moderne fabriek zal het recyclen faciliteren van vervuild staalschroot tot een hoogwaardige grondstof voor de staalindustrie.

Resultaat: Het staalschroot wordt omgevormd tot het eindproduct ‘Purified Metal Block’ (PMB). Voor elke kilogram aan PMB’s die gemaakt wordt, bespaart dit dezelfde hoeveelheid aan kilogram Co2-uitstoot. Daarnaast zorgt het voor minder afval en minder uitputting van de grondstoffen die oorspronkelijk gebruikt werden voor de PMB’s.

36 International Finance,https://internationalfinance.com/sabic-develop-worlds-first-renewable-energy-powered- chemical-plant/#:~:text=Saudi%20Basic%20Industries%20Corporation%20(SABIC,a%20100MW%20PV%20 solar%20plant, geraadpleegd op 16 september 2020.

37 https://www.accenture.com/au-en/success-making-machinery-speak-volumes, geraadpleegd op 16 september

2020

38 Jansengroup, geraadpleegd op 31 augustus 2020. https://jansengroup.com/nl/welkom/duurzaamheid/purified- metal-company/

4.1. Hoe zorg ik voor meer focus op sustainability

Dat sustainability binnen Beheer en Onderhoud bijdraagt aan een meer sustainable organisatie is inmiddels gebleken.

Het creëren van focus is de eerste stap richting het implementeren van een sustainable beleid. Als eerste is het belangrijk om te concentreren op de sterke punten van je organisatie en aan de hand daarvan een aansluitende SDG te kiezen waarop je de aandacht wilt leggen. Vervolgens is het intern uitzetten van surveys een middel om binnen het bedrijf erachter te komen waar men vindt dat het bedrijf zich op zou moeten focussen.

Daarna is het van belang dat de focus wordt uitgebreid tot een integratie in de bedrijfsvoering. Dit is haalbaar middels het meetbaar maken van de milieu impact bij elke keuze die gemaakt wordt. Denk hierbij aan het hanteren van de LCA, LCC en MKI.

Implementatie van Certified B Corporation (B Corp). Deze tool is een internationale certificering die ondernemingen kunnen behalen op het gebied van transparantie, duurzaamheid en ethisch opereren. Het implementeren van B Corp komt met een aantal juridische bindende verplichtingen die onder andere het duurzame beleid waarborgen. Er zijn inmiddels ruim 2000 organisaties die zich bij deze beweging hebben aangesloten en voortaan garant staan voor het handelen uit niet alleen financiële overwegingen, maar ook voor het opbouwen van een duurzame economie.

Daarnaast biedt ISO55000 de mogelijkheid om het beheer van allerlei soorten activa binnen een bepaald kader te plaatsen. Dit kader is een kwaliteitsnorm die eigenaren van assets een tool biedt om hun installaties op een duurzame en kosteneffectieve wijze te beheren.

Hierbij wordt het doel van de organisatie en de behoeften van stakeholders benadrukt. De eigenaar van de assets wordt aangespoord om diens assets goed te beheren en krijgt als voordelen;

• Creëeren van een helder kader waarbinnen Asset Management uitgevoerd kan worden

• Het transparant maken van de bedrijfsvoering richting de verwachtingen van de maatschappij

4.2. Implementatie uitdagingen

Ondanks de algehele trend richting sustainability is het nog niet overal even vanzelfsprekend dat sustainability op de agenda staat. Daarom is het belangrijk om stil te staan

de uitdagingen die het hanteren van een sustainable beleid voor Beheer en Onderhoud met zich mee kan brengen.

De meest voorkomende uitdagingen zijn:

1. Winstgevend maken van investeringen

2. Meetbaar maken van duurzaamheid

3. Split incentive

4. Inzet van technologie

5. Kennis over duurzamer omgaan met assets

Figuur 4 toont de stappen die je voortdurend in je bedrijf kan nalopen ter creatie van focus en integratie van duurzaamheid binnen het bedrijf en de bedrijfsvoering. Dit is een continu proces, die met tijd, ook weer herziening vereist.

bij

Figuur 4. Stappenplan voor integratie sustainability in bedrijfsvoering

1. Winstgevend maken van investeringen

Vooralsnog is het lastig voor bedrijven om over te stappen naar een volledig herbruikbare economie. Het ontwikkelen van een circulaire oplossing kan duurder zijn dan het uitvoeren van een reeds bestaand niet-circulair concept. Zo zien we in de gemeente Utrecht dat de bouw van volledig circulaire gebouwen vooralsnog niet mogelijk is, maar deze op 20 gebiedsontwikkelingen en bouwprojecten wel een sterke circulaire impuls krijgen.

2. Meetbaar maken van duurzaamheid

Een grote uitdaging is het verkrijgen van een valide inzicht in LCA. Door de globalisering en snelle ontwikkeling van onderzoek wordt het de LCA vermoeilijkt om up-to-date informatie te blijven gebruiken bij het uitvoeren van een LCA.

De uitdagingen van de leveranciers zijn het behouden van het duurzame oogmerk van de uitbestedende partij. Het is namelijk lastig om als bedrijf te bepalen hoe de leverancier te werk gaat. Wanneer een organisatie met duurzaamheid hoog in het vaandel afhankelijk is van een leverancier die duurzaamheid absoluut niet op de agenda heeft staan wordt het lastig om hierin kieskeurig te zijn.

3. Split Incentive

Het verschil tussen beheerder en asset eigenaar en de daar bij komende split incentive, kan een obstakel vormen. Hierdoor zijn de belangen verdeeld en is het moeilijk om de juiste investeringen te maken. Denk bijvoorbeeld aan het verduurzamen van huurpanden. De eigenaar van het pand heeft geen direct baat bij het investeren in het energiezuiniger maken van zijn pand, want de energierekening wordt toch betaald door de huurders.

4. Inzet van technologie

Het inzetten van beschikbare technologie om assets te verduurzamen vormt voor een deel ook een uitdaging. Daarnaast kan het lastig zijn voor bestaande installaties om deze te vervangen of aan te vullen met hergebruikt materiaal. Installaties moeten namelijk vaak voldoen aan vele strenge voorwaarden en richtlijnen.39 Tweedehands materialen kunnen een belemmering vormen voor deze strenge voorwaarden en richtlijnen, wat het uiteindelijk minder aantrekkelijk maakt. Een bijkomstig probleem is het gebrek aan vraag in het circulaire circuit. Het is voor veel materialen en producten nog een onontgonnen gebied.40 Doordat de markt nog niet volwassen is, wordt het gebruik van tweedehands producten – en dus de implementatie van een circulaire economie

helaas nog belemmerd.

5. Kennis over duurzamer omgaan met assets

Kennis over het duurzamer omgaan met assets ontbreekt soms, geeft een deel (30%) van de respondenten aan. Er moet dus binnen organisaties soms nog meer kennisontwikkeling plaatsvinden. Intern kennis opbouwen kan vaak tijdrovend zijn. Daarom is het raadzaam om bij het ontwikkelen van nieuwe oplossingen samen te werken met andere organisaties. Daarbij kan de kennisopbouw gezamenlijk gedaan worden, en hier valt waarde te behalen. Denk hieraan de Edge onroerend goed die met elektronicafabrikant en beheer leveranciers in gesprek ging over het leveren van een duurzaam pand.

Ondanks de uitdagingen die organisaties ondervinden bij het uitvoeren van een meer sustainable beleid binnen Beheer en Onderhoud, gaf 91% van de respondenten aan gemotiveerd te zijn om duurzaam beleid binnen Beheer en Onderhoud uit te voeren. Dit biedt veel perspectief. De prioriteit om vooruitgang op dit thema te leveren ligt dus hoog, zelfs met de uitbraak van de pandemie. 39 Rijksoverheid, geraadpleegd op 31 augustus 2020. https://rijksoverheid.bouwbesluit.com/Inhoud/docs/wet/ bb2012_nvt/artikelsgewijs/hfd6

40 Gawalo, geraadpleegd op 31 augustus 2020. https://www.gawalo.nl/klimaattechniek/artikel/2018/01/ energieneutraal-pand-met-tweedehands-installatiemateriaal-1015463?_ga=2.91675922.929043232.1595796002- 193403566.1594149575

5.

EN AANBEVELINGEN

5.1. Hoe kan Beheer en Onderhoud bijdragen aan een Sustainable 2030?

Onderhoudsorganisaties zijn zich bewust van de alsmaar toenemende verduurzaming binnen Beheer en Onderhoud en zijn op de hoogte (87% van respondenten) van de duurzaamheidsdoelstellingen die hun organisatie opstelt. Ondanks dat sustainability al een hoge prioriteit heeft, zien we dat een van de voornaamste moeilijkheden het vrijmaken van budget is (45%) en het winstgevend maken van duurzame investeringen (48%). Wel is Beheer en Onderhoud goed op weg met reeds 91% van de respondenten geeft aan dat hun organisatie geïnvesteerd heeft in energiebesparing en efficiëntie. Ook is de transitie naar een circulaire economie goed op weg en ziet men het belang ervan in.

Sustainability biedt meerdere voordelen die, mits er de juiste hoeveelheid aandacht aan besteed wordt, behaald kunnen worden. Zo brengt het kostenbesparingen, biedt het een positieve bijdrage aan het reputatiemanagement, zorgt het voor tevredenheid zowel intern als extern en biedt het zekerheid voor de toekomst.

Uitdagingen om te overwinnen;

• winstgevend leren te maken van de investeringen

• inzet op de juiste manier van technologie

• winnen van de juiste informatie voor implementatie van initiatieven

• het weten te creëren van motivatie, het meetbaar maken van duurzaamheid

en in sommige gevallen de Split Incentive aanpakken en bespreekbaar maken. Tot slot is het van belang dat de Beheer en Onderhoudsbranche nog meer samenwerkingsverbanden aangaat en de kennis die binnen sustainability opgedaan wordt, gedeeld wordt zodat het Beheer en Onderhoud in 2030 zijn sustainability streven, bereikt.

Figuur 5. Hoe Beheer en Onderhoud kan bijdragen aan Sustainable 2030

5.2. Toekomstbeeld – 2030

Sustainability is geen bijzaak meer. In deze wereld waarin duurzaamheid een alsmaar stijgende prioriteit wordt binnen bedrijven, zie je dat de maatschappelijke impact steeds vaker aan aandacht wint. Wegens stakeholders en verwachtingen extern, maar ook vanwege de intrinsieke motivatie om de verantwoordelijkheid op te pakken. Deze trend zet zich voort en zeker met het Klimaatakkoord en het Energieakkoord, is het streven naar een klimaat neutrale samenleving de toekomst.

Toenemende samenwerking en kennisdeling

Ondanks dat Beheer en Onderhoudsorganisaties al bekwaam zijn in het samenwerken, is er alsnog een waardevolle slag te slaan als het gaat om samenwerkingsverbanden en kennisdeling. Dit zijn namelijk factoren die de kans bieden voor ondernemingen om het proces van verduurzamen te versnellen. In plaats van het wiel zelf opnieuw uit te hoeven vinden, kan middels constructieve samenwerkingen en de daarbij gedeelde kennis sustainability in een sneltrein vaart worden toegepast in de praktijk. Door deze slimme samenwerkingsverbanden wordt het maken van onnodige kosten voor ondernemingen voorkomen. Denk hieraan het uitreiken naar partners in de keten of toeleveranciers van, en met hen rond de tafel te zitten om dit soort duurzaamheid thema’s te bespreken en hoe deze aan te pakken binnen de keten.

Technologische ontwikkelingen

Vooralsnog wordt Beheer en Onderhoud nog voornamelijk fysiek uitgevoerd. Technologieën zoals Internet of Things (IoT) bieden de mogelijkheid om op afstand en in real-time toezicht te houden op assets. Dit maakt het gemakkelijker om assets te monitoren, waardoor er beter inzicht komt in energie- en grondstofgebruik. Dit soort technologische ontwikkeling maken het mogelijk om de duurzame impact van de organisatie te vergroten.

5.3. Aanbevelingen - Wat kunnen we morgen direct anders doen?

Stap 1. Inzicht

Om sustainability binnen Beheer en Onderhoud te implementeren, is het belangrijk dat er als eerste een inzichtelijk beeld gevormd wordt waaruit blijkt waar een bedrijf zich het best op kan inzetten. Richt je als Beheer en Onderhoud eerst op een SDG waarop het invloed heeft en gebruik dan tools die de meetbaarheid van duurzaamheid zichtbaar maken, bijvoorbeeld het LCA en de MKI.

Stap 2. Business case

Maak vervolgens het plaatje af door er een tastbare business case van te maken waarin de zakelijke afweging om een project of taak te beginnen, genomen wordt. Maak hierin de financiële voordelen zichtbaar aan de hand van eerdergenoemde tools of andere wijze. Tevens creëer je een overzicht aan stappen die gezet moeten worden om uiteindelijk de aanpassingen door te voeren. Betrek ook andere disciplines in deze business case.

Stap 3. Aanpassingen doorvoeren

Nadat er een duidelijk overzicht aan concrete stappen is gecreëerd, moeten de weloverwogen aanpassingen gerealiseerd worden. Dit doorvoeren vergt dat het belang van de sustainability duidelijk is gecommuniceerd naar potentiële stakeholder. Daarnaast is het belangrijk dat de juiste werknemers de juiste taken toebedeeld krijgen om de implementatie te waarborgen.

Stap 4. Monitoren van impact

Een belangrijke stap die de waarde van duurzaamheid kan verhelderen is het monitoren van impact. Wanneer nauwkeurig bijgehouden wordt wat de nieuwe aanpassingen tot gevolg hebben, kan het project geëvalueerd worden. De evaluatie kan plaatsvinden op basis van de richtlijnen zoals voorgedragen door een gekozen certificeringsinstantie, of dan wel op eigen initiatief door middel van LCA of vergelijkebare methodes.

Stap 5. Evalueren, kunnen we meer doen?

Tot slot is het van belang dat de geboekte successen erkend worden, maar ook de aspecten die beter gekund hadden moeten onder de loop genomen worden. Wees daarbij kritisch op de uiteindelijke impact, maar kijk ook breder dan de CO2-reductie en zie een grotere awareness omtrent sustainability binnen het bedrijf ook als een winst.

How can Management and Maintenance contribute to a sustainable 2030?

Maintenance organizations are aware of the ever-increasing sustainability within Management and Maintenance and are aware (87%) of the sustainability objectives that their organization sets. Even though sustainability already has a high priority, we see that one of the main difficulties that organizations face when implementing sustainable initiatives in the field of Management and Maintenance is to release a budget (45%) and making sustainable investments profitable (48%). However, the Management and Maintenance sector is well on its way, with 91% of those surveyed already investing their organization in energy saving and efficiency. The transition to a circular economy is also well underway and the importance of it is recognized.

Sustainability offers several benefits that can be achieved with the right amount of attention. For example, it brings cost savings, makes a positive contribution to reputation management, ensures satisfaction both internally and externally, and offers certainty for the future.

Besides, there are the challenges that still have to be overcome, such as learning how to make investments profitable, using technology in the right way, winning the right information for implementation sustainability, knowing how to create motivation, making it measurable. sustainability and in some cases tackle the Split Incentive and make it a topic for discussion. Finally, it is important that the Management and Maintenance sector enter into even more partnerships and that the knowledge acquired within sustainability is shared so that Management and Maintenance achieve its sustainability target by 2030.

Future vision - What will it look like in 10 years?

Sustainability is no longer an afterthought. In this world in which sustainability is an everincreasing priority within companies, you see that the social impact is increasingly on the agenda. Due to external stakeholders and expectations, but also because of the intrinsic motivation to take responsibility. This trend is continuing and certainly, with the Climate Agreement and the Energy Agreement in mind, the pursuit of a climate-neutral society in the future. A further sketch of the future of Sustainability within Management and Maintenance is discussed in this chapter.

1. Increasing Collaboration and knowledge sharing

Despite the fact that Management and Maintenance organisations are already skilled in working together, there is still a lot to be done when it comes to partnerships and knowledge sharing. These are factors that offer companies the opportunity to accelerate the process of sustainability. Instead of having to reinvent the wheel, sustainability can be applied in practice by means of constructive partnerships and the shared knowledge of sustainability. These smart partnerships prevent unnecessary costs for companies from being incurred. As an example, organizations can reach out to partners within the same value steam, such as suppliers, for an exploratory discussion on sustainability.

2. Technological developments

For the time being, much of the Management and Maintenance is carried out physically. Technologies, such as Internet of Things (IoT) can bring many opportunities such as the real time monitoring of assets. This creates insights into energy and (raw)material consumption. These kind of technology developments will make it easier for organisations to create sustainable impact.

Recommendations - What can we do differently tomorrow?

Step 1. Insight

In order to implement sustainability within Management and Maintenance, it is important that an insightful picture is formed first, showing what a company can best focus on. As a company, first, focus on an SDG which it affects and then use tools that make the measurability of sustainability visible, such as the LCA and the MKI.

Step 2. Business case

Then complete the picture by making it a tangible business case in which the business considerations to start a project or task are taken. Make the financial benefits visible using the aforementioned tools or other means. You also create an overview of steps that need to be taken to ultimately implement the adjustments. Also include other disciplines when creating these business cases.

Step 3. Make adjustments

After a clear overview of concrete steps has been created, the well-considered adjustments must be realized. Implementing this requires that the importance of sustainability is clearly communicated to potential stakeholders. In addition, it is important that the right employees are assigned the right tasks to ensure sustainability.

Step 4. Monitoring impact

An important step that can clarify the value of sustainability is monitoring impact. When the result of the new adjustments is carefully monitored, the project can be evaluated. This evaluation can be executed using the guidelines of the chosen certification or using methodologies such as LCA.

Step 5. Evaluate, can we do more?

Finally, it is important that the successes achieved are recognized, but also the aspects that could have been better addressed. Be critical of the ultimate environmental impact, but also look broader than the CO2 reduction and see greater awareness about sustainability within the company as a profit.

COLOFON

Copyright: nvdo

Postbus 138, 3990 AP Houten

T: 030 6346040 E: info@nvdo.nl W: www.nvdo.nl

Redactie

Accenture: Susan Haasdijk

Eindredactie

NVDO: Ellen den Broeder-Ooijevaar

Dit Visiedocument kwam tot stand dankzij de medewerking en waardevolle bijdragen van de Klankbordgroep:

Nico Groen, Traduco a Mainnovation Company

Jan Stoker, Hogeschool Utrecht

Arjan Bijker, Impazz

Mark Oosterveer, iTanks

Mark van Ommeren, TNO

Cees Alderliesten, Deltalinqs

Selina Roskam, rvo

Ted Lemmers, Catch22

Ted Luiten, ProRail

Ronald de Kok, MaxGrip

Bas Kimpel, Voorzitter NVDO

Netwerken

Beheer en Onderhoud

Asset Management

Techniek

Branchevereniging

Conditiebewaking

Prestatiemanagement

Maintenance Academy

Kennisontwikkeling

Onderhoud je netwerk en Deel kennis en ervaring >> Word lid!

Maak onderdeel uit van Europa’s grootste netwerk

De Nederlandse Vereniging voor Doelmatig Onderhoud (NVDO) is dé toonaangevende brancheorganisatie die middels belangenbehartiging, kennisontwikkelingen en -overdracht en netwerken ondersteuning biedt aan bedrijven en personen die bij de besluitvorming op het gebied van Beheer en Onderhoud/Asset Management betrokken zijn en daarmee de Nederlandse onderhoudssector als ’s werelds beste helpt te presteren.

De NVDO doet dit door in de sector een onafhankelijke positie in te nemen en alle relevante bedrijfssectoren met behulp van voorlichting, advisering, kennisontwikkeling, (wetenschappelijk) onderzoek en kennisuitwisseling ten dienste te staan en zo op weg te helpen naar excellent Asset Management.

Het NVDO-lidmaatschap biedt vele voordelen!Het NVDO-Lidmaatschap geeft toegang tot

• Grootste netwerk van Europa (fysiek en digitaal)

• Regionale activiteiten

• Vakinhoudelijke kennis en netwerk

• Compleet portfolio Maintenance Academy

• Collectieve abonnementen op vakbladen

• Kengetallen, Trends, Visie (NVDO Onderhoudskompas)

• Platform Materiaalkunde

• (wetenschappelijke) Publicaties, waaronder Visiedocumenten

• Kortingen op ons cursusaanbod van de NVDO Maintenance Academy

• Jongerenboard

Asset Management, Duurzaamheid, Veilig Werken en Energie-efficiency zijn belangrijke thema’s waaraan de NVDO regelmatig en in breder verband aandacht besteedt!

Ga naar www.nvdo.nl en meld je aan >>