INZAMELEN IN DE AMSTERDAMSE BINNENSTAD

INZAMELEN MET BEHULP VAN BAKFIETSEN EN AFVALBOTEN IN DE AMSTERDAMSE BINNENSTAD

Op allerlei plekken in de Amsterdamse binnenstad dreigen bruggen en kades in te storten. Vanwege de wankele staat worden auto's en vrachtverkeer in delen van de historische binnenstad geweerd. Amsterdam moet daar dus ook afscheid nemen van de zware vuilniswagens. En dat betekent een flinke ommezwaai voor de afvalinzameling.

“O nze opdracht is simpel: het moet anders. Maak gebruik van het water, maak gebruik van kleiner materieel, maar die vuilniswagen moet weg” aldus Marcel Stiphout, programmamanager bij de gemeente Amsterdam en verantwoordelijk voor een vernieuwd inzamelregime in de binnenstad. Eind 2020 ontvouwde hij samen met zijn team een groot plan waarbij alternatieve, minder belastende soorten van inzameling, worden onderzocht en uitgeprobeerd. Bijvoorbeeld een experiment TEKST: PETER DE BOER

met een afvalbakfiets en een afvalboot. Later dit jaar moet blijken of de boot en de fiets een blijvertje zijn in de Amsterdamse afvalketen.

AFVAL OVER WATER

De eerste plek waar geëxperimenteerd wordt is het Wallengebied. Er zijn hier 6.000 aansluitingen die garant staan voor wekelijks 40 ton aan afvalzakken. Twee keer per week zamelden twee zware kraakperswagens dit afval in. In de proef Afval over Water gaat dit helemaal anders. Projectleider Afvalstromen Centrum Sary Elkenany: “Het afval wordt gewoon ingezameld door onze beladers, maar nu met zes kleinere hekkenwagens. De wagens brengen dit naar een boot op één van de drie aanlegplaatsen in het gebied. Daar wordt het afval gestort, vanaf de kade in een grote sleepboot. Een afvalboot die ook nog eens elektrisch is.” Om dit mogelijk te maken hebben verschillende afdelingen binnen de gemeente de handen ineengeslagen om parkeerplaatsen vrij te maken zodat gestort kan worden en dat er een vergunning is voor het aanleggen van de afvalboot.

Afval wordt gestort op de afvalboot. Beeld: Sary Elkenany.

″AFVAL WORDT VANAF DE KADE GESTORT IN EEN GROTE ELEKTRISCHE SLEEPBOOT.″

Naast de verminderde druk op de kades moet de proef ook andere voordelen van het gebruik van afvalboten en kleiner materieel aantonen. Elkenany: “De uitstoot van emissies gaat omlaag. We gebruiken zuinige auto’s voor de inzameling en het natransport gaat via de elektrische boot.” Een CO2 reductie lijkt logisch, en dit geldt ook voor de hoeveelheid rijbewegingen. “Een

Een Inzamelheld met zijn bakfiets voor het vervoeren van gescheiden afval. Beeld: Inzamelhelden.

rit van en naar de afvalverwerker is meer dan 20 kilometer, en die moest vier keer afgelegd worden. Dat hoeft nu niet meer.” Verder stelt Elkenany dat het een schoner straatbeeld oplevert. “De kleinere voertuigen maken in het Wallengebied meerdere rondes en daardoor is de kans maximaal dat al het afval wordt meegenomen.” De proef is pas in maart 2021 gestart maar de eerste geluiden zijn positief. Dagelijks bestuurder van stadsdeel Centrum, Micha Mos: “Bewoners merken dat er kleiner verkeer rondrijdt. Dat betekent meer veiligheid op de weg, én je koffiekopjes schudden niet meer van de ontbijttafel. Dat is natuurlijk een positieve ontwikkeling.”

Toch zijn er nog aandachtspunten. Bij het af- en aanmeren van de afvalboot, kan er nog wel eens veel geluid gemaakt worden. Ook moeten er permanente locaties worden gevonden voor het aanmeren van de afvalboot. Elkenany: “Het is prettiger als dit verder weg van de bewoners is, zodat zij geen last hebben van verkeer en overlast voor hun huis. We hebben een aantal betere locaties op het oog”. Verder is de hekkenwagen waar het afval mee wordt ingezameld een open wagen. “Daar kan nog wel eens vuil van afvliegen en dat zorgt voor zwerfafval. Daarom kijken we nu naar gesloten voertuigen met zijbelading. Dat is ook nog eens lichter voor de beladers.”

BAKFIETS VOOR AFVAL

De binnenstad kent ook gebieden die lastiger bereikbaar zijn over water, bijvoorbeeld de Jordaan. “Daar hebben we gekeken naar een experiment met kleine mobiliteit. Namelijk een bakfiets”, aldus Stiphout. Zo hoeven de zwakke kades en bruggen geen zware vuilniswagens meer te dragen. “We wilden nog één stap verder, namelijk geen vuilniszakken meer op straat. En voor dat idee zag ik zelf veel voordelen van on-demand systemen zoals we dat kennen bij het bestellen van eten, boodschappen, een pakketje of een taxi. Ik was benieuwd of dit ook mogelijk is binnen de afvalinzameling.”

Stiphout is dit met projectleider innovatieve logistiek Ties van Haperen gaan onderzoeken en stuitte op een project van de InzamelHelden in Delft waarbij afval en grondstoffen, gescheiden, on-demand worden ingezameld aan de voordeur door heuse ‘afvalbakfietsers’. Amsterdam startte dit concept met een experiment in de Passeerdersgrachtbuurt. Als onderdeel van dit experiment kunnen bewoners kiezen uit drie momenten per week dat zij hun afval laten ophalen. Via een app kiest de bewoner zelf het ophaalmoment; de 750 deelnemende huishoudens hoeven dus niet meer te wachten op de vaste ophaaldag. De afvalbakfietsers halen al zes soorten afval gescheiden op: rest, glas, textiel, gfe, huishoudelijke apparatuur en papier. Ties van Haperen: “We onderzoeken of deze manier het voor bewoners makkelijker maakt om afval te scheiden. Dit zullen we later dit jaar evalueren. Verder hoop ik dat het een groot voordeel is dat de vele extra gescheiden grondstoffen helpen om de kosten te drukken.”

De afvalbakfietsers hoeven niet helemaal naar de afvalverwerker te fietsen. Ze kunnen de ingezamelde afvalstromen gesorteerd in containers op het Raamplein achterlaten. Vanaf daar wordt het afval naar het recycling servicecentrum gebracht. Stiphout: “InzamelHelden lijkt een succes omdat het heel sociaal is. Er komen mensen aan je voordeur langs om je afval op te halen. Dat is zo’n belangrijke sociale functie. Er ontstaat een warme band tussen de vuilnisman en de bewoner. En die band zorgt ervoor dat bewoners veel bewuster kijken naar afval scheiden.” Het on-demand systeem voor afval staat aan de vooravond en kan mooie kansen opleveren als het gaat om afval scheiden en gebruiksgemak voor bewoners. “Je meldt een zak plastic, een doos met papier en een oud koffiezetapparaat aan en binnen een paar ogenblikken wordt het opgehaald. Hoeveel leuker en gemakkelijker kan het worden?”

Een struikelblok lijkt nog wel dat de bewoners twee uur lang thuis moeten zijn om afval te laten ophalen. “Dat is in coronatijd door het vele thuiswerken goed te doen, maar daarna wellicht lastiger, mogelijk biedt de toekomst wel een systeem waarbij de bakfiets op aanvraag komt voorrijden en in de App precies te zien is hoelang het nog duurt.”

EXPERIMENTEN

Het team is tevreden met de prestaties tot zover. Stiphout: “We zijn er trots op dat we met alle belanghebbenden deze concepten kunnen neerzetten. Dat is echt een flinke bevalling geweest, want de belangen waren initieel uiteenlopend. Nu zijn we met dezelfde groep bezig met de ontwikkeling van inzamelconcepten. We doen heus niet alles 100% juist, maar het geeft veel energie dat er goed samengewerkt wordt en we met z’n allen bezig zijn om te verbeteren.”

In het najaar van 2021 volgt de eerste evaluatie van de twee experimenten. Er wordt geëvalueerd op betaalbaarheid, gebruiksgemak voor bewoners, duurzaamheid en druk op de openbare ruimte.

KIDV-WEBCAST TOONT VERNUFTIGE VERPAKKINGSINNOVATIES

HOGERE AMBITIES VOOR DUURZAAM VERPAKKEN

Om de vernieuwingskansen bij verpakkingen te schetsen, organiseerde kennisinstituut KIDV een webcast boordevol innovaties. Van de recyclebare pizzadoos tot verpakkingen op basis van veertjes. Of gewoon de verpakking zelf laten groeien. Nu nog de aarzelingen bij de consument wegnemen.

TEKST: PIETER VAN DEN BRAND

Een recyclebare pizzadoos of koekverpakking, of wat te denken van een herbruikbare verpakking voor olijfolie? Het zijn de eerste innovaties die begin juni voorbijkomen op een webcast van het Kennisinstituut voor Duurzaam Verpakken (KIDV). Vanzelfsprekende vernieuwingen ook. De ‘Cartonney Box’ bevat een gepatenteerde draaischijf voor de pizza, die samen met aangekoekte etensresten bij het restafval kan. De doos zelf blijft zo schoon en kan bij het oudpapier. Een recyclebare koekverpakking geeft ‘cookie monsters’ een iets minder groot schuldgevoel, verwacht Van Eigen Deeg. De

De duurzame verpakking van Paperwise.

ambachtelijke bakker stopt zijn koekjes in bio afbreekbare papieren zakjes, die bij het gft mogen. Het zakje is gemaakt door Paperwise dat uit landbouwafval cellulose terugwint als grondstof voor nieuw papier. Door resten van stengels en bladeren die na de oogst overblijven, in het productieproces toe passen zijn minder energie en chemicaliën nodig dan voor de papierproductie uit bomen. Voor olijfolie een hervulbare verpakking aanbieden lijkt vergezocht, maar bedenker oLivery hoopt de hippe olijfoliefanaat te strikken met een hoge kwaliteit Italiaanse ‘extra vergine’ en een gemaksvriendelijk logistiek systeem. Bij naderende leegstand geeft de ‘smart bottle’ een biepje op de smartphone app. Navullingen worden dan opgestuurd met de post. Wel moeten de lege navullingen dan nog bij het PMD belanden.

Het KIDV wilde in de webcast laten zien wat de stand van zaken is rond innovatieve verpakkingen. Vorig jaar ontvouwde het kennisinstituut in The State of Sustainable Packaging het transitiepad naar duurzame verpakkingen. Innovaties zijn nodig om de recycling en de circulariteit van verpakkingen te verbeteren. Intrinsiek duurzaam verpakken, ofwel ‘biosfeer-passend’, geldt als een van de ambities, legt KIDV-directeur Chris Bruijnes uit. “Uiteindelijk moeten we naar verpakkingen toe die geen schade voor mens en milieu opleveren.” Los nog van, geeft hij mee, het vermijden van verpakkingen. Ter illustratie noemt hij de ‘shampoo bar’, die gebruikers zelf moeten mengen met water. “Een duurzame oplossing. Juist nu je ziet dat shampoo in kleinere flacons wordt verkocht. De verpakkingsintensiteit neemt dus alleen maar toe.”

PADDENSTOELEN

Uit de categorie biosfeer-passende oplossingen passeren tijdens de webcast nog meer innovaties. Grown Bio biedt verpakkingen van landbouwafval en mycelium. Dit substraat waar paddenstoelen op groeien, werkt als een soort lijm om biomassa te binden. In een bioplastic mal kan in vijf dagen tijd een verpakking groeien, die daarna nog twee dagen moet drogen. Het bedrijf produceert het schokbestendige en goed isolerende materiaal in licentie van het Amerikaanse Ecovative Design. Het bedrijf maakt er ook lampenkappen en wijnkoelers mee.

Ook voor het vervangen van fossiel plastic zijn tal van innovaties in de maak. Harde voorwaarde is dat de duurzame alternatieven de gekoesterde eigenschappen van kunststof evenaren, zoals stevigheid, een licht gewicht en uitstekende conserverende prestaties. Aeropowder introduceert een alternatief voor polystyreen verpakkingen, beter bekend als piepschuim, dat letterlijk vederlicht is. Het Britse bedrijf produceert het composteerbare materiaal namelijk uit resten veertjes uit de pluimvee industrie. Naast hun minieme gewicht en sterkte hebben veertjes goede isolerende eigenschappen. De basis hiervoor is het vezelachtige materiaal keratine. De volgens hypoallergene normen gereinigde veertjes worden in een bio afbreekbare verpakking samengeperst, voorzien van een voedselveilige op aardappelzetmeel gebaseerde coating. Spumoo is volop in ontwikkeling. Ook afzetmarkten worden nog onderzocht.

KUNSTSTOF

Intussen ontpoppen zich ook uiteenlopende mogelijkheden, die dichter bij de ‘oude’ economie liggen. Veridis Instruments ontwikkelt een thermische scanmachine voor kunststofafval. Kunststofafval is nogal heterogeen samengesteld. Analyses zijn nodig om de juiste soort kunststof te bepalen, de mate van degradatie en het mogelijk effect van additieven. De in 2020 opgerichte start-up wil het meetvolume opvoeren naar samples van 500 gram (nu zijn nog samples van 20 gram of kleiner nodig). Hierdoor zijn betrouwbare conclusies mogelijk over de kwaliteit van kunststof en kunnen recyclers beter inschatten wat de waarde van een partij kunststofafval is. Niet onbelangrijk, want een kwart van de huidige kunststofstromen gaat nu direct naar de afvaloven omdat de kwaliteit ervan en daarmee de recyclepotentie onzeker is. Veridis belooft de waarde van kunststofafval met een paar honderd euro per ton te kunnen verhogen. Dat zijn wezenlijke bedragen voor de kunststofrecycler. Het bedrijf gaat zijn scanmachine in een aantal demopilots bij recyclingbedrijven verder testen.

“ INNOVATIES ZIJN NODIG OM DE RECYCLING EN DE CIRCULARITEIT VAN VERPAKKINGEN TE VERBETEREN. ”

Cartonney recyclebare pizzadoos.

Het KIDV pleit eveneens voor ‘closed loop’-achtige systemen, waarbij verpakkingen meervoudig bruikbaar zijn. Cooper’s refillery laat zo’n systeem zien voor supermarkten om zeep, wasmiddel en andere schoonmaakproducten in te verkopen. Tijd is belangrijk voor

de supermarktbezoeker. Het vulstation kan in veertig seconden een flacon van twee liter vullen. Voor op de flacon wordt vervolgens een etiket geprint met veiligheidsinfo en een QR-code voor de betaling. Ook de afgedankte flacons van het A-merk en het huislabel zijn hiervoor geschikt en hoeven dus niet langer meteen bij het PMD. Tests van het vulstation zijn in volle gang, laat oprichter Cameron Cooper weten. Samen met de Delftse industrieel ontwerper Guido Schoots wil ze het refill-systeem nog voor het eind van dit jaar als eerste in Nederland uitrollen.

BIER

De presentatie van head corporate affairs Wilco Heiwegen van bierbrouwer AB InBev laat zien waar de dilemma’s in de industrie liggen bij de introductie van dit soort innovaties. De brouwer van biermerken als Hertog Jan, Corona en Leffe is zelf actief met een ‘accelerator-programma’ voor start-ups en scale-ups. Doel is frisse ideeën voor het verduurzamen van producten en bierketen op te doen. “Verpakkingen zijn daar een belangrijk onderdeel van”, legt Heiwegen uit, “vanwege hun aanzienlijke milieu-impact.” Een voorbeeld is de promotie van nieuwe biervarianten op displays in de winkel. “Deze displays zijn van karton en worden na gebruik afgedankt. Samen met een start-up hebben we een aluminium display ontwikkeld, dat herbruikbaar is. Dat lijkt een simpele oplossing, maar het is niet eenvoudig zoiets in te laten burgeren in een wereld die kartonnen displays gewend is.” Een van de 200 deelnemers stelt via de chat de vraag waarom niet alle bierbrouwers standaard één hervulbaar flesje gebruiken. “Daar wordt in onze sector zeker over gesproken, maar vaak willen brouwers voor hun specifieke merken uit oogpunt van marketing toch een eigen herkenbare fles”, antwoordt Heiwegen. Een andere deelnemer vraagt zich of een bierflesje van PET geen alternatief is, wat nu al sporadisch gebeurt. “In Oost-Europa is dat heel gewoon, maar niet voor de Nederlandse consument. Dat heeft alles met de kwaliteitsbeleving te maken”, zegt Heiwegen.

KIDV-directeur Bruijnes wijst erop dat de transitie naar duurzamere verpakkingen een lange adem vergt en complex is. “Veel verpakkingen zijn gericht op gemak. De consument is hieraan gewend. Zoiets doorbreken is beslist moeilijk. Voor voedingsproducten zijn veel verpakkingen ontwikkeld, die ervoor zorgen dat deze producten veilig en schoon zijn. Dat is begrijpelijk, maar de meeste van deze verpakkingen zijn nog voornamelijk lineair.” Bruijnes benadrukt dat we beslist niet moeten stoppen met recycling, want ook daar liggen vanuit Europa verplichtingen waar ons land nog aan moet voldoen, neem 55 procent gerecycled plastic in 2025, “maar intussen moeten we blijven innoveren. Het is goed als grote en kleine bedrijven hun ideeën open op tafel leggen. Veel van wat op de tekentafel wordt bedacht houden bedrijven voor zichzelf om de concurrentie vóór te blijven. Daar is dit een te maatschappelijk belangrijk thema voor.”

Ook op weg naar zero-emissie?

Met onze laadoplossingen voor op eigen terrein laad je slim, snel en makkelijk je wagenpark.

AW Machinery helpt graag met het ontwikkelen en bouwen van speciale projecten.

EEN OPLOSSING VOOR ELK VRAAGSTUK

• Ruime ervaring met slim laden • Laadvoorziening(en) gebaseerd op jouw specifi eke situatie • Je servicepartner én totaalleverancier

Inspiratie opdoen? Lees online hoe de gemeente Rotterdam invulling geeft aan haar ambitieuze doelstellingen voor verduurzaming van onder meer zwaar vervoer zoals afvalinzameling. services.totalenergies.nl/gram. Onze engineeringsafdeling bedenkt in overleg met de klant en met ons team een creatieve oplossing voor elk vraagstuk.

Vraag naar de mogelijkheden voor elektrificatie.

Ecopark 28 8305 BK Emmeloord Tel: 0527 622882 Allard van Essen 06 46664015

awmachinery.nl