TERUGBLIK OP TWEEDE GEMEENTELIJK GRONDSTOFFEN-WEBINAR

TERUGBLIK OP TWEEDE GEMEENTELIJK GRONDSTOFFEN-WEBINAR

PREFERENTIE VÓÓR PREVENTIE

Het verbieden van afval leidt tot creatieve oplossingen. Als consument zijn we gewend geraakt aan gebruiksgemak, lees: weggooigemak. Om een leefbare en circulaire toekomst te creëren, moeten we producten en materialen op een andere manier gebruiken. De Rijksoverheid, gemeenten en provincies spelen een grote rol in de transitie van wegwerp naar hergebruik. Het tweede Gemeentelijk Grondstoffen webinar stond in het teken van wat gemeenten met lokale partners kunnen doen om tot meer hergebruik (Reuse) en preventie (Reduce) te komen.

TEKST: DAAN MIDDELKAMP BEELD: HAROLD VERSTEEG / ANP

1…2…3… en we zijn live! Voorzitter Emmy van Daele trapt de sessie af. Vanuit Mission Reuse werkt Van Daele dagelijks aan concrete oplossingen om afvalpreventie te realiseren. Zo ondersteunt Mission Reuse gemeenten met circulaire inkoop, herbruikbare bekers met statiegeld op festivals, promotie van wasbare luiers en landelijke aandacht voor hergebruik. De andere sprekers herkennen zichzelf gelijk in deze visie en de voorbeelden.

Amersfoort zet onder aanvoering van wethouder Fatma Koşer Kaya mooie stappen richting een circulair Amersfoort. “Waar duurzaamheid en zuinigheid vroeger als geitenwollensokken gedrag werd gezien, heeft het nu een totaal ander én positief imago.” Zo nemen bewoners dankzij de campagne ‘VerpakKing (of Queen)’ met plezier hun eigen bakjes en zakjes mee naar de bakker of slager. De gemeente ontvangt veel positieve reacties van ondernemers en bewoners op het verpakkingsloos consumeren. De overheid speelt een grote rol in het verpakkingsdossier en duurzamere consumptie. Een verbod op niet of slecht recyclebare verpakkingen legt de verantwoordelijkheid bij producenten om met een beter product te komen. Een verbod is juist positief als hiermee niet-duurzame producten verboden worden. Dit leidt tot meer creativiteit onder producenten en consumenten.

VERBOD OP VERSPILLING

In Wageningen geldt een verbod op verspilling. Met beleid wordt verspilling van grondstoffen en voedsel tegengegaan. Roos Hollenberg, beleidsmedewerker Voedsel, werkt in een gemeente waar gezond en duurzaam voedsel hoog op de agenda staat. Ondernemers en bewoners worden bij verschillende initiatieven betrokken. Er is een foodsharing community waar overgebleven eten uit restaurants en bedrijven gratis gedeeld wordt. De vriezer speelt een centrale rol bij het tegengaan van broodverspilling en vloeibaar voedsel. Brood is het meest verspilde voedselproduct en is door in te vriezen veel langer houdbaar. Ook maakt men van oud brood bierborstel, waar brouwers bier mee maken. Deze initiatieven lopen het hele jaar en krijgen extra aandacht tijdens de Verspillingsvrije Week van Samen Tegen Voedselverspilling. Een week vol activiteiten om extra aandacht te geven aan afvalpreventie.

Hollenberg geeft aan dat je als gemeente verschillende rollen hebt; van makelaar, schakelaar, aanjager en organisator tot ondersteuner. "Het is belangrijk om het goede voorbeeld te geven en iedereen mee te nemen in het proces”. Wageningen kent veel bewoners en studenten met verschillende (internationale) achtergronden. Iedereen moet aan tafel kunnen zitten. “Als gemeente passen we ons aan de doelgroep aan,. Communicatie gaat soms in het Engels via sociale media en andere keer via de wijkkrant”, aldus Hollenberg.

POPPODIA

Aanpassen aan de doelgroep zit in het DNA van de culturele sector, aldus Ruud Visser van poppodium Gebroeders de Nobel uit Leiden. Culturele instellingen staan garant voor creativiteit en kunnen snel schakelen. Met behulp van ‘Green Stages’ verduurzamen poppodia nu in rap tempo. Dan loop je ook tegen praktische uitdagingen aan: in de inkoop van glazen, drank, voedsel maar ook wat betreft de logistiek van afvalinzameling. “We doen dit ook voor de toekomst van onze sector, maar vooral voor de toekomstige generaties. Onze generatie heeft het verpest en wij moeten de jonge generaties helpen om uit de shit te komen.” Afvalhelden en ambassadeurs van duurzaamheid werken hard om duurzaamheid te promoten. “De culturele sector is een creatieve sector. Voor oplossingen moet je bij ons zijn.”

CONCLUSIE

“We hebben veel besproken, er zijn veel initiatieven en projecten om afvalpreventie te realiseren. Er gebeurt veel, maar er moet nog meer gebeuren om minder afval te krijgen,” concludeert van Daele. Wilt u meer weten over dit onderwerp? In 2022 worden er vanuit het VANG-HHA bijeenkomsten georganiseerd over het onderwerp afvalpreventie.

In Wageningen zet de gemeente met specifiek beleid in op het tegengaan van grondstoffen- en voedselverspilling.

STICHTING OPEN

BREIDT INZAMELPUNTEN UIT MET METAALRECYCLERS

We willen in Nederland meer Afgedankte Elektrische en Elektronische Apparatuur, ook wel e-waste, inzamelen. Consumenten kunnen met hun e-waste terecht bij de gemeentelijke milieustraten. Voor bedrijven is het lastiger om hun e-waste in te leveren. Deze partijen kunnen immers niet terecht op de gemeentelijke milieustraat (of bij de retail) aangezien daar alleen consumenten mogen inleveren. Hierdoor bestaat de kans dat e-waste weglekt naar illegale, niet-gecertificeerde verwerking. Om een oplossing te bieden voor deze lacune zijn Stichting OPEN en de Metaal Recycling Federatie (MRF) onlangs een pilot gestart met nieuwe inzamelpunten bij metaalrecyclers voor bedrijven die hun e-waste willen afdanken. De landelijke uitrol start per 1 januari 2022.

Met deze nieuwe regeling kunnen metaalrecyclers een formeel inzamelpunt van Stichting OPEN worden voor e-waste dat van bedrijven, organisaties, schroothandelaren en installateurs afkomstig is. De verwachting is dat er in Nederland rond de 100 van dergelijke inzamelpunten gaan komen. Deelnemende metaalrecyclers, die volgens hun vergunning e-waste mogen en kunnen inzamelen, ontvangen van Stichting OPEN een vergoeding voor de inzameling van e-waste en afgifte daarvan aan CENELEC-gecertificeerde verwerkers. Dit zijn verwerkers die gecertificeerd zijn om e-waste te recyclen. De vergoeding is bedoeld als tegemoetkoming in de kosten voor handling en gescheiden opslag van e-waste. De pilot loopt momenteel in Noord-Brabant, op beperkte schaal tot aan de jaarwisseling.

MEER INZAMELING

De inzameling van e-waste wordt verbeterd als e-waste wordt afgegeven en verwerkt door een gecertificeerde verwerker en niet weglekt. De stimulering hiervan is onderdeel van het Actieplan 65% van Stichting OPEN dat als doel heeft om het inzamelpercentage van 65% voor afgedankte elektrische apparaten te behalen. Lekstromen vormen een belemmering voor het behalen van die doelstelling. Uit onderzoek van United Nations University blijkt dat op dit moment nog één op de vier afgedankte apparaten op illegale, niet-gecertificeerde wijze wordt verwerkt. Deze regeling gaat dit deels verbeteren, verwacht Stichting OPEN. Daarnaast pleit Stichting OPEN voor de snelle inwerkingtreding van de afgifteplicht. De afgifteplicht wordt opgelegd aan álle partijen die afgedankte apparaten ontvangen uit handen van consument of professionele gebruiker. Zij worden daarmee verplicht om het ontvangen e-waste af te geven aan CENELEC-gecertificeerde verwerkers, al dan niet via een producentenorganisatie.

VEILIGHEID

Naast het behalen van de 65%-inzameldoelstelling speelt ook veiligheid een rol. Steeds meer elektrische apparaten bevatten lithium-ion batterijen. Het is belangrijk om deze apparaten apart in te zamelen vanwege het brandgevaar dat ontstaat bij verkeerde inzameling. Hoe sneller deze apparaten apart worden gehouden en hoe minder beschadigd deze worden, des te lager is het risico op afvalbranden.

KRINGLOOP DRAAIT DOOR, ONDANKS CORONA

2020 was voor de kringloopbranche, net als voor de afvalsector, een bijzonder boeiend jaar. Met mogelijk nieuwe lockdownmaatregelen in het vooruitzicht blikken we nog één keer terug op vorig jaar. Vele clichés zijn van toepassing en ze zijn allemaal waar; 2020 was turbulent, onzeker en vroeg veel van het aanpassingsvermogen van kringloopbedrijven. Gelukkig staat de kringloopbranche bekend als creatief en flexibel. Dat hoort nu eenmaal bij een sector waarin, door het werken met mensen met allerhande beperkingen, toch al geen dag voorspelbaar is.

TEKST: RONALD VAN DEN HEERIK, PROJECTCOÖRDINATOR BKN

Vorig jaar werd er noodgedwongen een nóg groter beroep gedaan op het adaptatievermogen van de branche. Van alles passeerde de revue; van vrijwillige sluiting, tot een verplichte sluiting en winkelen op afspraak. Ook de inzameling van spullen kende pieken en dalen. De uitkomsten van het jaarlijkse onderzoek dat de Branchevereniging Kringloopbedrijven Nederland (BKN) uitvoert naar de prestaties van de branche op het gebied van mens, milieu en markt zijn daarom misschien wel interessanter dan ooit.

ADAPTIE OP DE WERKVLOER

Het is geen verrassing dat de werkzaamheden bij kringloopbedrijven keer op keer moesten worden aangepast. Winkels konden minder verkopen doordat ze regelmatig dicht moesten. De branche was bang dat dit een negatief effect zou hebben op de werkgelegenheid. Die angst bleek (voor 2020) ongegrond. Met ruim 11.500 medewerkers en weinig verschuivingen in de formatie (fte’s) bleef de werkgelegenheid behouden. Deels omdat men snel de werkzaamheden wist aan te passen en deels omdat de verwachting in een groot deel van 2020 was dat corona niet lang meer zou duren. Als er al ingegrepen moest worden, dan stelde men dat meestal uit naar 2021.

STORTVLOED AAN SPULLEN

Al die medewerkers waren ook hard nodig om de overvloed aan spullen te verwerken. Maar liefst 150 miljoen kg werd door kringlooporganisaties ingezameld, net zoveel als in recordjaar 2019. Gezien de omstandigheden een knap resultaat. Want veel kringloopbedrijven staakten op enig moment de inzameling, gemiddeld genomen zelfs anderhalve maand lang. Veel media berichtten in het voorjaar van 2020 over de grote opruimwoede van Nederlanders. Ook de kringloopbedrijven hebben dit gemerkt en opnieuw wisten ze zich aan te passen. Door bijvoorbeeld snel extra opslagruimte te huren, konden zij een grotere voorraad opbouwen. Die bleek later hard nodig te zijn toen de winkels weer opengingen.

BEPERKT WINKELEN

Volledig open, volledig dicht, toch weer open, winkelen op afspraak, portiers voor de deur, online winkelen, mondkapje op en mondkapje af. Een greep uit de omstandigheden waar kringlooporganisaties mee te maken hebben gehad. Het was dan ook een boeiende vraag wat dat met de omzet van de kringlooporganisaties zou doen. Zou de jaaromzet grotendeels instorten of kon de omzetderving teniet worden gedaan? Hoewel kringloopwinkels niet als essentieel werden benoemd door de overheid, bleek de kringloop voor veel mensen toch behoorlijk belangrijk. De kringlooporganisaties zagen in 2020 de klantbesteding omhoogschieten. Want hoewel er 20% minder klanten konden worden ontvangen, bleef het omzetverlies van de branche beperkt tot rond de 5%.

CIJFERS BEWIJZEN: HERGEBRUIK IS DE TOEKOMST

Ook 2021 is een jaar met twee gezichten. BKN denkt dat de trends die we in 2020 zagen, zich voortzetten. Reuse, tweedehands, preowned, verschillende termen voor producthergebruik groeien aan populariteit, ondanks of misschien wel dankzij de coronacrisis. Daarmee staat de volgende grote uitdaging voor de deur; concurrentie van een groeiend aantal retailbedrijven die zich ook op de tweedehands markt storten. IKEA, Zalando, H&M, Zeeman en een aantal andere grote ketens en internetplatforms als Vinted hebben inmiddels een tweedehands assortiment.

Gelukkig is het aanpassings- en innovatievermogen van de kringloopbedrijven groot. Dat blijkt bijvoorbeeld ook uit het feit dat kringloopbedrijven vaak mede-ontwikkelaar zijn van circulaire ambachtscentra. Samen met de gemeenten gaan kringloopbedrijven de uitdaging aan om in de toekomst een volledig circulaire economie te realiseren. Met oog voor de mensen die er werken en zonder winstoogmerk dragen ze bij aan de grote maatschappelijke uitdagingen die Nederland post-corona te wachten staat.