BEZEM

STRIBBELEN

Hebt u nog een beetje kunnen stribbelen deze zomer? Of bent u daar nog lekker mee bezig? Beetje mee- of beetje tegenstribbelen. Nee, niet spartelen of spetteren in een rivier of badje, alhoewel het met de stijgende temperaturen best aan te raden is. Meestribbelen is natuurlijk het leukste. Beetje de trend die we natuurlijk moeten volgen. Ideeën lanceren, voortvarend mee aan de slag gaan, in de pers mooie verhalen vertellen hoe geweldig het wel niet wordt en dan toch ineens ‘ach’ roepen en vertellen dat het nét niet helemaal wordt wat je ervan hoopte. Dat dit vooral ook ligt aan ‘de ander’ die niet meewilde in die mooie ideeën en alleen maar kwam met mitsen en maren, bedenkingen of gewoon had aangegeven dat het niets zou kunnen worden. Meestribbelen (dank Rick Niemann) is vooral en eigenlijk alleen, tijd kopen. En in Nederland zijn wij daar meester in geworden. Was polderen iets waar we best trots op waren, namelijk dat je uiteindelijk samen tot een oplossing kwam, lijkt dat nu heel ver weg. De polders slibben dicht. Het aantal woorden voor deze bezem is te weinig om te beschrijven in welke crisissen we allemaal zitten. Van klimaat- tot woning- en van stikstof- tot jeugdzorgcrisis. Er wordt eindeloos meegestribbeld door een commissie hier, een enquête daar, een overlegje zus en een bemiddelaar zo. Maar echt keuzes maken? Nee, dat doen we later wel. Nu denkt u wellicht, wat hebben wij ermee te maken? Nou het woord meestribbelen komt uit de documentaire ‘de Haagse Lobby’ over statiegeld, waar ik u al eens eerder heb geadviseerd naar te kijken. Want eind dit jaar komt er ook statiegeld op blik. Er is uitstel gevraagd maar, verrassing, niet gegeven. Vooralsnog. Want het dossier blijkt vaak toch altijd op het laatst net weer anders te lopen dan verwacht. Laten we er dan maar van uitgaan dat de afspraken gevolgd worden en de producenten inderdaad op 1 januari hun verantwoordelijkheid nemen. Die keuze is gemaakt. Het besluit ligt er. En nu niet stiekem alle blikjes en kleine flesjes in nietrecyclebare statiegeldvrije drankpakjes omtoveren graag.

SCHAARSTE IN DE MARKT ONTREGELT ALLES

Lange levertijden, prijsverhogingen, tekort aan mensen om het werk uit te voeren. Iedereen heeft er momenteel mee te maken. De schaarste in de markt is allesbepalend en ontregelt aanbestedingen en contracten. Hoe ga je daar het beste mee om?

TEKST: HETTY DEKKERS BEELD: KLAIR

Schaarste aan grondstoffen speelt een belangrijke rol, maar het tekort aan mensen is zo mogelijk nog nijpender, zegt Klair-secretaris Willem van de Pieterman. Klair is de brancheorganisatie voor containerproducenten. “Goed opgeleide mensen zijn momenteel schaars. Het is voor fabrikanten een hele uitdaging om mensen te vinden voor hun productieafdelingen. Hun eerste zorg is dat ze hun product gemaakt krijgen, daarna moet het nog geplaatst en geinstalleerd.” Volgens Van de Pieterman heeft deze schaarste aan arbeidskrachten deels te maken met de nasleep van corona, maar ook met andere opkomende industrieën. “In Duitsland is Tesla bijvoorbeeld hard aan het bouwen, dat trekt goede mensen van de arbeidsmarkt.”

OVER ZIJN PIEK HEEN

Maar de schaarste aan grondstoffen is ook in de containerindustrie een factor van belang. “Als we kijken naar kunststof dan is de prijs van virgin materiaal nu over zijn piek heen. Maar de prijs van regranulaat blijft oplopen. Eind 2020 kostte een ton virgin granulaat 1000,- euro, in juni dit jaar was dat verdubbeld naar 2000,- euro. Regranulaat ging in diezelfde periode van 650,- naar 1180,- euro per ton. In de metaalsector is het eenzelfde verhaal, ook daar stijgen de prijzen enorm. Dat is te danken aan schaarste, de groeiende wereldeconomie trekt de markt leeg, plus inflatie. In ons land was de inflatie in juni bijna tien procent.” De oorlog in Oekraïne doet er ook al geen goed aan. Volgens Van de Pieterman worden in dat land vooral onderdelen gemaakt, zoals kabelbomen en ict-producten. “Die aanvoer ligt nu stil. Containers en voertuigen worden daarom soms incompleet geleverd, zonder de juiste chips of andere belangrijke onderdelen.”

Voor producenten én afnemers betekenen al deze schaarste-ontwikkelingen veel onzekerheid. Van de Pieterman: “Wat je nu ziet, is dat de leverkwaliteit van containers niet meer gegarandeerd is, en zeker niet tegen de afgesproken prijs. Je kunt als gemeente of inzamelaar dan met de vuist op tafel slaan en zeggen ‘contract is contract’, maar dat helpt niemand verder. Het is echt beter om met elkaar in gesprek te gaan en kijken wat de mogelijkheden zijn. De meeste gemeenten stellen zich ook zo op, maar je hebt er enkele die er gelijk een rechtszaak van willen maken. Dat werkt niet. Voor producenten is het overmacht en ook voor hen is de situatie uiterst vervelend. Zij willen graag leveren, dat is het liefste wat ze doen.”

SMOES

Van de Pieterman beseft dat er ook wel eens algemeen wantrouwen heerst. Is de schaarste geen makkelijke smoes om de prijzen flink te verhogen, ofwel wordt er geen misbruik van gemaakt? “In de oliehandel zie je inderdaad dat er plotseling miljarden worden verdiend, maar dat is in onze branche absoluut niet het geval. Integendeel, de containermarkt is een bekende, bestaande markt die gestoeld is op vertrouwensrelaties, daar is geen enkele ruimte voor irreële winstmarges. Als afnemer moet je natuurlijk kritisch zijn en kritisch blijven, maar dit is echt een gevolg van de ontwikkelingen op de wereldmarkt. Je kunt er als afnemer gewoon de indexen op naslaan, dan zie je zelf hoe het zit met de prijsontwikkelingen.”

Waar het naartoe gaat weet niemand, maar zijn er ook nog lichtpuntjes te ontdekken, in de zorgelijke omstandigheden van nu? Van de Pieterman: “Wie weet leidt het tot betere samenwerking tussen producenten en afnemers. Die partijen moeten nu echt met elkaar in gesprek, om samen tot oplossingen te komen. Dat leidt tot meer vertrouwen en hechtere relaties wellicht.”

PRIJSVERHOGINGEN

“Blijf met elkaar in gesprek”, benadrukt ook Michel van der Klooster, managing partner van adviesbureau United Quality. “Dat geldt voor de aanbestedende diensten, maar ook voor de leveranciers. Je kunt als leverancier niet zomaar prijsverhogingen over de schutting kieperen zonder motivatie of toelichting. In het contract zijn immers voorwaarden, ook ten aanzien van prijsindexering, vastgelegd.”

United Quality is gespecialiseerd in advies en aanbesteding in de afvalsector en automotive branche. Van der Klooster: “We leven momenteel in een bijzondere wereld waarin de coronacrisis en later ook de oorlog in Oekraïne leidt tot schaarste aan grondstoffen. Dit heeft geleid tot een verstoring van de mondiale leveringske-

“DE LEVERTIJD VAN EEN AFVALINZAMELWAGEN KAN NU GERUST OPLOPEN TOT 70 WEKEN OF LANGER.”

In veel sectoren is op het moment sprake van schaarste, zo ook in de afvalsector.

ten en resulteert in prijsverhogingen en langere levertijden van voertuigen, maar bijvoorbeeld ook van containers. De levertijd van een afvalinzamelwagen kan nu gerust oplopen tot 70 weken of langer. Voorheen was een levertijd van 30 tot 40 weken gebruikelijk.”

United Quality adviseert aanbestedende diensten om hier rekening mee te houden in aanbestedingen. Bijvoorbeeld ten aanzien van harde eisen aan de levertijd, maar ook ten aanzien van prijsindexering. “Stel geen onrealistische eis zoals maximaal 50 weken levertijd met een boeteclausule, maar maak daar bijvoorbeeld 100 weken van. Vervolgens kun je een kortere levertijd positief waarderen in de kwalitatieve gunningcriteria. Op deze wijze sluit je marktpartijen niet bij voorbaat uit en hebben ze zelf de keuze om een kortere levertijd op te geven, indien mogelijk. Ook adviseren wij aan aanbestedende diensten om de prijs te indexeren op het moment van levering. Vanzelfsprekend wel gebaseerd op een transparante en verifieerbare prijsindex. Overigens ligt het besluit om hierin mee te gaan natuurlijk altijd bij de aanbestedende dienst. Deze suggesties verzachten wellicht niet alle pijn. Vanuit United Quality staan we open voor mogelijk andere oplossingen en suggesties vanuit de markpartijen en de aanbestedende diensten.”

NIET VERSTANDIG

Volgens Van der Klooster zijn er contractpartijen die rigide vasthouden aan de gemaakte prijs- en leverafspraken in het contract. “Dat is niet altijd verstandig, als je om je heen kijkt en ziet wat er in de wereld gebeurt. Voor contractpartijen is het evenmin verstandig, en in de meeste gevallen ook niet toegestaan, om zonder transparante en verifieerbare motivatie de prijzen aan te passen. Elk contract is maatwerk, of het nu om levering van afvalinzamelvoertuigen of containers gaat of om dienstverlening zoals transport of de verwerking van grondstoffen. Kijk per contract wat is afgesproken is en wat de mogelijkheden (ook in het kader van het aanbestedingsrecht) zijn om niet voorziene aanpassingen in het contract door te voeren. Zorg dat je met elkaar in gesprek gaat én blijft, als je om moverende redenen vanwege de mondiale situatie niet kunt voldoen aan het contract. Dat is de enige oplossing, want we moeten het toch samen doen.”