Diplomat March 2019 by Observer Media Group

ყოველთვიური ორენოვანი ჟურნალი საქართველოში MONTHLY BILINGUAL MAGAZINE IN GEORGIA | 03/2019 | 8 GEL

Tea Maisuradze, Ambassador of Georgia to Latvia

Tea Akhvlediani, Ambassador of Georgia to Estonia

Khatuna Salukvadze, Ambassador of Georgia to Lithuania

President of Latvia Raimonds Vējonis on Latvian-Georgian Relations, European Security and NATO FOCUS: Baltic States ISSN 2449-3007

772449

300003

Contents Diplomatic Discourse

ლატვიის პრეზიდენტი ლატვიასაქართველოს ურთიერთობებსა და ევროპის უსაფრთხოებაზე

Raimonds Vejonis on LatvianGeorgian Relations, European Security and NATO

ლატვია: კარგი მეგობარი და მხარდამჭერი საქართველოს ევროპულ და ევროატლანტიკურ მისწრაფებებში

Latvia: A Good Friend and Supporter to Georgia’s European and EuroAtlantic Aspirations

საქართველოს ევროატლანტიკური მისწრაფებები, ლიეტუვას მხარდაჭერა და გაფრთხილება რუსეთისგან

Linas Linkevičius on Georgia’s Euro-Atlantic Aspirations, Lithuanian Support and Russia’s Warning

საქართველოს ურთიერთობები ლიეტუვასთან - ისტორიული მეგობრობის საუკეთესო მაგალითი

Georgia’s Relationship With Lithuania – An Excellent Example of Flourishing Historical Friendship

ესტონეთის ელჩი: საქართველოს წარმატებისთვის საჭიროა სამოქალაქო საზოგადოების გაძლიერება

Kai Kaarelson: Strengthening Civil Society Will Make Georgia More Successful

ესტონეთის რწმენა და მხარდაჭერა საქართველოს მიმართ - ურთიერთობები გამყარებული საერთო ისტორიით

Estonia’s Belief and Support for Georgia – a Relationship Cemented in History

36 32

International Day

ლუიზა ვინტონი: საქართველო ჩემი ოცნება იყო

Louisa Vinton: Georgia Was My Dream Assignment

42 Observer Media Group

შიო მღვიმელის ქ. #15 საქართველო, თბილისი 0179

Observer / Diplomat / Parliament

გენერალური დირექტორი ნინო შარაშიძე Managing Director Nino Sharashidze nino.sharashidze@observer.com.ge

გამოწერა და რეკლამის განთავსება Subscription & Advertising sales@observer.com.ge

15 Shio Mghvimeli Str. Tbilisi 0179, Georgia

რედაქტორთა კოლეგია Editorial Commitette editor@observer.com.ge

info@observer.com.ge TEL: +995 558 519 519

Comprehensive Analysis

ბალტიის ზღვის რეგიონი ნატოს შეკავების პოლიტიკის წინა ხაზზე

Baltic Region on the Frontline of NATO’s Deterrence Policy

რუსული საინფორმაციო ომი: რისი სწავლა შეუძლია ევროპას ბალტიის ქვეყნებისგან?

A Game of Tug of War: Placating the Russian Agenda in the Baltics

ე-ესტონეთი: ციფრული ლიდერის გასაოცარი ისტორია

e-Estonia: The Incredible Story of a Digital Frontrunner

Cultural Diplomacy

ქართული ინდუსტრიული მემკვიდრეობის ტურისტული პერსპექტივა - ამბიციური პროექტი ესტონურ გამოცდილებაზე დაყრდნობით

Tourism Perspective of Georgian Industrial Heritage - an Ambitious Project Based on Estonian Experience

ქართველი რეჟისორისა და ესტონელი პროდიუსერის წარმატებული თანამშრომლობა „მანდარინებიდან“ დღემდე

Georgia-Estonia Co-Operation: a Success Story Made Out of Lights, Cameras and Action

„მანდარინების“ ესტონელი პროდიუსერი ფილმის წარმატებასა და ქართული კინოინდუსტრიის გამოწვევებზე

74 68

The Creative Space of Georgia Needs More Government Support to Achieve More GroundBreaking Results

Public Diplomacy

როგორ მოხდა ლიეტუვურ ენაში საქართველოს ავთენტური დასახელების დამკვიდრება

Georgia and Lithuanians Friendship Has Been Further Strengthened by the Legitimization of SAKARTVELO

ლიეტუველი პროფესორი, რომელიც ორი ქვეყნის ხალხთაშორისი ურთიერთობებისა და კულტურული კავშირების გაღრმავებას ემსახურება

Lithuanian Professor Strengthens People-To-People Relations and Cultural Ties with Georgia

ქართული ენისა და კულტურის სწავლების პერსპექტივა ლიეტუვაში

Georgian Language and Culture Holds Attractive Prospects Among Many Lithuanians

უცხო ენების ცოდნა ხელს უწყობს ქვეყნებს შორის მეგობრობის გაღრმავებას

The Knowledge of Foreign Languages Strengthens Friendship Among Nations

ლატვიის პრეზიდენტი ლატვია-საქართველოს ურთიერთობებსა და ევროპის უსაფრთხოებაზე

Raimonds Vejonis on Latvian-Georgian Relations, European Security and NATO ნინო შარაშიძე NINO SHARASHIDZE ატვიის პრეზიდენტმა, რაიმონდს ვეიონისმა „დიპლომატისთვის“ მიცემულ ინტერვიუში ისაუბრა საქართველოს, როგორც წევრობის მსურველი ქვეყნის, პოტენციალსა და წვლილზე ევროკავშირსა და ნატოში. პრეზიდენტმა ვეიონისმა დაგმო უკრაინასა და საქართველოში განხორციელებული, რუსეთის ქმედებები და გვესაუბრა ლატვია-საქართველოს ურთიერთობებზე, სადაც თანამშრომლობისთვის მნიშვნელოვანი სფეროები განსაზღვრა, ორი ქვეყნის კიდევ უფრო დაახლოებისთვის ახლა და მომავალში.

ლ

ლატვიამ ახლახან აღნიშნა დამოუკიდებლობის 100 წლისთავი. რა არის მთავარი მიღწევები და გამოწვევები, რომლებიც ჯერ კიდევ რჩება დღის წესრიგში? ლატვიისთვის გასული საუკუნე ადვილი არ ყოფილა; როცა 1918

4 DIPLOMAT

n this interview with the President of Latvia, Raimonds Vejonis, had a frank discussion with us at Diplomat where he talked about Georgia’s potentials and contributions to the EU and NATO even as Georgia aspires for their membership. President Vejonis spoke at length about Russia’s Actions in Ukraine and Georgia and he condemned it in strong terms. President Vejonis further identified important areas for collaboration to cement Latvians relationship with Georgia for this current dispensation and, for the future.

Latvia recently celebrated 100 years of her independence. What are the main achievements and the challenges that still remain?

წლის 18 ნოემბერს დამოუკიდებლობა გამოცხადდა, ჩვენი მიწა უცხოური ჯარის მიერ იყო ოკუპირებული. ორი წლის განმავლობაში, ახალმა ლატვიამ გაათავისუფლა თავისი ტერიტორია. 1921 წლის იანვარში, ლატვიის რესპუბლიკამ მოიპოვა დე იურე აღიარება. 1920-იან და 30-იან წლებში, ლატვიამ განიცადა შთამბეჭდავი ეკონომიკური, სოციალური და კულტურული განვითარება, რაც შეაფერხა მეორე მსოფლიო ომმა და შემდეგ - საბჭოთა, ნაცისტურმა და მერე ისევ, საბჭოთა ოკუპაციამ. 1991 წელს, ლატვიამ დამოუკიდებლობა მოიპოვა. 2004 წელს, მას შემდეგ, რაც განახორციელა ეკონომიკური და პოლიტიკური სისტემის ტრანსფორმაცია, ლატვია შეუერთდა ევროკავშირს და ნატოს. 21-ე საუკუნეში, ლატვია უსაფრთხო და წარმატებულია ისე, როგორც არასდროს მის ისტორიაში. ჩვენს ხალხს თავისუფლება, დემოკრატია, ეკონომიკური ზრდა და ძლიერი ევროატლანტიკური პარტნიორობა აქვს. თქვენი საპრეზიდენტო ვადა მალე ამოიწურება. როგორ ფიქრობთ, რომელი იყო თქვენი კარიერის ყველაზე მნიშვნელოვანი მომენტები? 2014 წელს, ყირიმის ანექსიის და აღმოსავლეთ უკრაინაში რუსეთის აგრესიის დროს, თავდაცვის მინისტრი ვიყავი. ლატვიის უსაფრთხოების გაძლიერება გადაუდებელი ამოცანა გახდა. ჩემი ინიციატივით, ლატვიამ ძალიან მოკლე დროში მიიღო გადაწყვეტილება მთლიანი შიდა პროდუქტის 2%-ის გამოყოფაზე თავდაცვის საჭიროების დასაკმაყოფილებლად. ლატვიის პრეზიდენტის რანგში, კვლავ განვაგრძე ნატოში, ჩვენს მოკავშირეებთან, შეკავებისა და თავდაცვის საკითხების წამოწევა. ნატოს რეაქცია უპრეცედენტო იყო: მოკავშირეებმა სწრაფი გადაწყვეტილებები მიიღეს ბალტიისპირეთსა და პოლონეთში ჯარისა და სამხედრო ტექნიკის განთავსებაზე. კანადის შესანიშნავი ხელმძღვანელობით, ლატვიაში ნატოს ძალების გაფართოება ძალზე მძლავრი სიგნალია. ჩემი აზრით, 2014 წლის შემდეგ, ლატვიის უსაფრთხოების გაძლიერება ისევე მნიშვნელოვანია, როგორც, 2004 წელს, ნატოში გაწევრიანება. სამხედრო უსაფრთხოება დაკავშირებული ჩვენი საზოგადოების მდგრადობასთან ჰიბრიდული საფრთხეების წინააღმდეგ - ინფორმაციული ომი, კიბერუსაფრთხოება და უცხოური ჩარევის წინააღმდეგ

The past century has not been an easy one for Latvia. When independence was declared on 18 November 1918, our land was under the occupation of foreign troops. In less than two years, the new Latvia liberated its territory. In January 1921, the Republic of Latvia was recognized de iure. Throughout the 1920s and 30s, Latvia witnessed an impressive economic, social and cultural development, which was cut short by World War II and the successive Soviet, Nazi and again Soviet occupation. In 1991 Latvia regained its independence. In 2004, having undertaken the transformation of its economic and political system, Latvia joined the European Union and NATO. In the 21st century Latvia is as safe and prosperous as never before in its history. Our people enjoy freedom, democracy, economic growth and strong Euro-Atlantic partnership. Your presidential term will soon expire, what do you think were the most significant moments of your Presidency? In 2014, at the time of the annexation of Crimea and Russia’s aggression in Eastern Ukraine, I was holding the post of the Minister of Defence. Enhancing the security of Latvia became an urgent task. Under my initiative, Latvia made decisions to reach 2% of GDP for defence needs in a very short time. As the President of Latvia, I continued to raise the issue of deterrence and defence issues with our NATO Allies. NATO response was unprecedented – Allies made quick decisions to position troops and military equipment in the Baltic States and Poland. Under the excellent leadership of Canada, the enhanced presence of NATO forces in Latvia sends a very powerful signal of deterrence. In my view, the strengthening of security of Latvia after 2014 is of equal importance to joining NATO in 2004. Military security goes hand in hand with resilience of our society against hybrid threats – information warfare, cyber-

DIPLOMAT 5

საარჩევნო პროცესის დაცვა. მუდმივად მივუთითებდი რბილი ძალის საფრთხეებზე, როგორც ეროვნულ, ასევე - ევროკავშირსა და ნატოს ფარგლებში. საბოლოო ჯამში, ლატვიისა და რეგიონის მძიმე და რბილი უსაფრთხოების გაძლიერება ჩემი პრეზიდენტობის მთავარი პრიორიტეტია. თქვენს საპრეზიდენტო ვადაში ორჯერ ეწვიეთ საქართველოს. როგორია თქვენი შთაბეჭდილება ამ ქვეყნისა და მისი პოტენციალის შესახებ? საქართველოში რამდენჯერმე ჩამოვედი სხვადასხვა შესაძლებლობის ფარგლებში. საქართველო არის ულამაზესი ქვეყანა ხანგრძლივი ისტორიითა და მდიდარი, კულტურული მემკვიდრეობით. საქართველოს აქვს ყველა პოტენციალი, რომ განვითარდეს თანამედროვე, დემოკრატიულ და აყვავებულ სახელმწიფოდ. მივესალმებით საქართველოს არჩევანს და განვაგრძობთ მის მხარდაჭერას ევროინტეგრაციის პროცესში. მივესალმებით საქართველოში რეფორმების პროცესს და ვაფასებთ თქვენი ქვეყნის ძალისხმევას, დაუახლოოს ეროვნული კანონმდებლობა ევროკავშირის სტანდარტებს, ასოცირების შეთანხმების ფარგლებში ნაკისრი ვალდებულებების შესაბამისად. საქართველომ უნდა განაგრძოს რეფორმები სასამართლო სფეროში, კანონის უზენაესობისა და კარგი მმართველობის სფეროში. ეს არის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი სფეროები დემოკრატიის განმტკიცებისა და ბიზნესისა და ინვესტიციების ხელშეწყობისთვის. ლატვია განაგრძობს საქართველოს რეფორმების პროცესის მხარდაჭერას და მხარს უჭერს საქართველოს ორმხრივ პროგრამებს ისეთი მიმართულებით, როგორიცაა კანონის უზენაესობა, კარგი მმართველობა, მართლმსაჯულება და ასოცირების შესახებ შეთანხმების განხორციელება. რა აქვს ლატვიასა და საქართველოს საერთო და როგორ ხედავთ ორ ქვეყანას შორის თანამშრომლობის გაძლიერებას? ლატვია და საქართველო სარგებლობენ შესანიშნავი და მეგობრული ურთიერთობებით. ისტორიული კავშირი და ევროპული ღირებულებები ლატვიასა და საქართველოს შორის ურთიერთობების საფუძველია. ლატვიამ და საქართველომ აქტიური ხალხთაშორისი ურთიერთობები და რეგიონალური კონტაქტები შეიმუშავეს, გაცვალეს მრავალი, მაღალი დონის ვიზიტი და გააძლიერეს თანამშრომლობა თავდაცვისა და უშიშროების, ტრანსპორტისა და ეკონომიკის, სო-

6 DIPLOMAT

security and protection of election process against foreign meddling. I have continuously pointed to the soft aspects of our security both nationally and at the EU and NATO framework. All in all, strengthening of both hard and soft security of Latvia and the region are the main priorities of my presidency. You have visited Georgia twice in your Presidential term. What are your impressions about this country and its potential? I have visited Georgia a number of times in various capacities. Georgia is a beautiful country with a long history and rich cultural heritage. Georgia has all the potential to develop as a modern, democratic and prosperous state. We welcome the choices Georgia has made and we continue to support Georgia’s closer integration with the EU. We welcome the reform process in Georgia and appreciate your country’s efforts to align its national legislation with the EU standards in line with commitments under the Association Agreement. Georgia has to move forward with reforms in the field of the judiciary, the rule of law and good governance. These are vitally important areas for strengthening democracy and promoting business and investment. Latvia will continue to support Georgia’s reform process and assist Georgia through bilateral and Twinning programmes in the areas such as the rule of law, good governance, justice and the implementation of the Association Agreement. What does Latvia and Georgia have in common and, how do you think the cooperation between the two states could be strengthened? Latvia and Georgia enjoy an excellent and friendly relationship. Historical ties and European values are the basis for relations between Latvia and Georgia. Latvia and Georgia have developed active people-to-people and regional contacts, exchanged numerous high-level visits and strengthened cooperation in the fields of defence and security, transport and economy, agriculture, education and culture. There is potential for further expansion of our contacts, especially in economy and trade. In your opinion, what will NATO and the EU gain by accepting Georgia as a member and, how important is Georgian membership for European security? Georgia is one of the key partners to NATO and a special aspirant country. Georgia’s active participation in NATO-led operations is highly valued. Latvia also commends Georgia’s work on defence sector reforms. A lot of ground has been covered in the European and Euro-Atlantic integration, and still even more work lies ahead. NATO Allies are committed to continue practical cooperation and a high-level political dialogue with Georgia in support of its goal of Euro-Atlantic integration. The Alliance has reconfirmed its decision made at the Bucharest Summit that Georgia will become a member of NATO. Latvia is confident that after meeting the membership conditions Georgia as a NATO Ally will provide an important contribution to our collective efforts aimed at

ფლის მეურნეობის, განათლებისა და კულტურის სფეროებში. ჩვენი კონტაქტების შემდგომი გაფართოების პოტენციალი არსებობს, განსაკუთრებით, ეკონომიკაში და ვაჭრობაში. თქვენი აზრით, რას მიიღებს ნატო და ევროკავშირი საქართველოს წევრად მიღების შემთხვევაში და რამდენად მნიშვნელოვანია საქართველოს გაწევრიანება ევროპული უსაფრთხოებისთვის? საქართველო ნატოს ერთ-ერთი მთავარი პარტნიორი და განსაკუთრებული ასპირანტი ქვეყანაა. ნატოს ოპერაციებში საქართველოს აქტიური მონაწილეობა ძალიან ღირებულია. ლატვია ასევე ეხმარება საქართველოს თავდაცვის სექტორის რეფორმებში. კარგი საფუძველია ჩადებული ევროპულ და ევროატლანტიკურ ინტეგრაციაში და აქ კიდევ უფრო მეტი სამუშაოა. ნატოს მოკავშირეები მზად არიან, განაგრძონ პრაქტიკული თანამშრომლობა და საქართველოსთან მაღალი დონის პოლიტიკური დიალოგი ევროატლანტიკური ინტეგრაციის მიზნის მისაღწევად. ალიანსმა კიდევ ერთხელ დაადასტურა თავისი გადაწყვეტილება ბუქარესტის სამიტზე, რომ საქართველო გახდება ნატოს წევრი. ლატვია დარწმუნებულია, რომ მას შემდეგ, რაც საქართველო ნატოს პირობებს დააკმაყოფილებს, ის მნიშვნელოვან წვლილს შეიტანს კოლექტიურ ძალისხმევაში, რომელიც მიზნად ისახავს ევროატლანტიკური უსაფრთხოების გაძლიერებას. როგორ უყურებთ რუსეთის ქმედებებს საქართველოსა და უკრაინის წინააღმდეგ? ასევე, არსებობს სხვადასხვა ვარაუდი, რომ თუ ევროპა და ა. შ. შ. ადეკვატურ რეაგირებას არ მოახდენენ, ბალტიისპირეთის ქვეყნები შეიძლება, იყოს შემდეგი სამიზნე. თქვენ აღიარებთ ამ საფრთხეს? ლატვია გმობს იმ ფაქტს, რომ საქართველოს ტერიტორიაზე რუსეთის სამხედრო ინტერვენციიდან 10 წლის შემდეგაც, რუსეთი განაგრძობს აფხაზეთისა და სამხრეთ ოსეთის რეგიონების ოკუპაციას. ანალოგიურად, ლატვია გმობს რუსეთის აგრესიას უკრაინის წინააღმდეგ. ამ ქმედებებმა ევროატლანტიკური უსაფრთხოების გარემო ნაკლებად სტაბილური და პროგნოზირებადი გახადა. გაუარესებული უსაფრთხოების გარემოზე რეაგირებისას, ნატო და მისი წევრი ქვეყნები, მათ შორის, ლატვია, სტაბილურად ზრდიან კოლექტიურ შეკავებას და თავდაცვის პოტენციალს. ნატო უკვე აწარმოებს კოლექტიური თავდაცვის ყველაზე დიდ გაძლიერებას, უკანასკნელ ათწლეულებში, ბალტიის ქვეყნებსა და პოლონეთში, გაძლიერებული სამხედრო კონტიგენტის განთავსების გზით, და მნიშვნელოვნად გაზრდის ნატოს რეაგირების ძალებს. არ უნდა არსებობდეს რამე ეჭვი ალიანსის უნარზე და გადაწყვეტაზე, რომ შეაკავოს და, საჭიროების შემთხვევაში, დაიცვას წევრები ნებისმიერი საფრთხისგან, მათ შორის, აღმოსავლეთ ფლანგზე. რას ფიქრობთ, რა უნდა გააკეთონ ევროპულმა ქვეყნებმა უფრო ძლიერი და უსაფრთხო ევროპისთვის? ყველა ევროპულმა სახელმწიფომ მაქსიმალური ძალისხმევა უნდა უზრუნველყოს საერთაშორისო წესების დასაცავად. არ არსებობს გამართლება გაეროს ქარტიის, ჰელსინკის დასკვნითი აქტისა და სხვა ძირითადი ინსტრუმენტების ფუნდამენტური წესების უგულებელყოფაზე. იმ ქვეყნებმა, რომლებიც იზიარებენ საკუთარ პოზიციას ლატვიისა და საქართველოს მსგავსად, უნდა განაგრძონ აქტიური თანამშრომლობა და გამოიყენონ ისეთი შესაძლებლობები, როგორებიცაა გაერო, ეუთო, ევროკავშირის აღმოსავლეთ პარტნიორობა და ნატოს პარტნიორობის ფორმატები, მათ შორის, ნატო-საქართველოს საბჭო იმისთვის, რომ გააძლიერონ უსაფრთხოება და სტაბილურობა ევროპაში.

strengthening the Euro-Atlantic security. How do you view Russia’s actions against Georgia and Ukraine? There are also assumptions that if Europe and the US do not react adequately, Baltic States could be the next target. Do you recognize this threat yet? Latvia condemns the fact that ten years since the Russian military invasion of Georgia, Russia’s occupation of Georgia’s regions of Abkhazia and South Ossetia still continues. Likewise, Latvia condemns Russia’s ongoing aggression against Ukraine. These actions have rendered the Euro-Atlantic security environment less stable and predictable. Responding to the deteriorating security environment, NATO and its member states, including Latvia, are steadily enhancing their collective deterrence and defence posture. NATO has already carried through its biggest reinforcement of collective defence in decades by establishing its enhanced forward presence in the Baltic States and Poland and by significantly boosting the NATO Response Force. There can be no doubt about the ability and resolve of the Alliance to deter and, if necessary, defend against any threat, including on the Eastern flank. What do you think European states should do for a stronger and safer Europe? All European states should make their utmost effort in order to uphold the international rules-based order. There can be no justification for giving up the fundamental rules of the UN Charter, the Helsinki Final Act and other principal instruments. Those countries which share this position, including Latvia and Georgia, should continue to actively cooperate and use the available venues such as the UN, the OSCE, the EU Eastern Partnership and NATO Partnership formats, including the NATO-Georgia Council, in order to strengthen security and stability in Europe.

DIPLOMAT 7

Latvia: A Good Friend and Supporter to Georgia’s European and Euro-Atlantic Aspirations ნინო შარაშიძე NINO SHARASHIDZE ვროპულ და ევროატლანტიკურ სტრუქტურებში ინტეგრაცია საქართველოს მთავრობის პრიორიტეტს წარმოადგენს. რადგან საქართველო მიზნად ისახავს ევროპაში სრულ ინტეგრაციას, რამდენიმე მაგალითი არსებობს, რომლითაც შეუძლია, იხელმძღვანელოს. ერთ-ერთი ასეთი მაგალითია ლატვია, განსაკუთრებით, მსგავსი მოცემულობის გამო, რომელიც ამ ორ ქვეყანას ჰქონდა. ლატვიის რესპუბლიკაში საქართველოს საგანგებო და სრულუფლებიანმა ელჩმა, თეა მაისურაძემ საინტერესოდ ისაუბრა რამდენიმე სფეროში აქტიურ თანამშრომლობაზე, რომელიც საქართველოს ლატვიასთან აქვს.

ე

8 DIPLOMAT

eorgia’s European and Euro-Atlantic integration path is a crucial focus of the Georgian government. As Georgia aims to become fully implemented into Europe, there are few examples which she can look up to. One of these examples is the nation of Latvia especially because Latvia shares several common grounds with Georgia. We had an exciting conversation with Ambassador Extraordinary and Plenipotentiary of Georgia to the Republic of Latvia, Tea Maisuradze, who intimated us with several active combinations Georgia has with the nation of Latvia.

თქვენი მისია ლატვიაში სულ ცოტა ხნის წინ დაიწყო, თუმცა საკმაოდ აქტიურად შეუდექით მოვალეობის შესრულებას, უკვე გამართეთ რამდენიმე მაღალი დონის შეხვედრა, როგორ აფასებთ თქვენს პირველ შეხვედრებს, როგორი განწყობაა ლატვიური მხარისგან? ჩემთვის დიდი პატივია, რომ საქართველოს წარმოვადგენ ლატვიის რესპუბლიკაში და მაქვს შესაძლებლობა ხელი შევუწყო ორ ქვეყანას შორის უკვე არსებული მჭიდრო მეგობრული ურთიერთობების და თანამშრომლობის კიდევ უფრო გაღრმავებას. ლატვიაში ჩემი მისიის დაწყების შემდეგ, მქონდა შეხვედრები ლატვიის რესპუბლიკის პრეზიდენტთან, რაიმონდს ვეიონისთან; ლატვიის რესპუბლიკის საეიმას სპიკერთან, ინარა მურნიეცესთან; საგარეო საქმეთა მინისტრთან, ედგარს რინკევიჩსთან; ლატვიის ვიცე-პრემიერთან და თავდაცვის მინისტრთან, არტის პაბრიკსთან, ასევე ლატვიის საეიმას და მთავრობის სხვა წარმომადგენლებთან. აღნიშნულ შეხვედრებზე კიდევ ერთხელ დადასტურდა, რომ ლატვია განუხრელად უჭერს მხარს საქართველოს ტერიტორიულ მთლიანობას და სუვერენიტეტს მის საერთაშორისოდ აღიარებულ საზღვრებში და მიესალმება ჩვენი ქვეყნის არჩევანს გახდეს ევროკავშირის და ნატოს წევრი, რაც ჩვენი ქვეყნის საგარეო პოლიტიკის ქვაკუთხედს წარმოადგენს. ევროპული და ევროატლანტიკური ინტეგრაციის გზაზე ლატვიის, როგორც ევროკავშირის და ნატოს წევრი ქვეყნის გამოცდილების გაზიარება ჩვენთვის ღირებულია. რა მიმართულებით ხედავთ ორი ქვეყნის ურთიერთობის განვითარების პოტენციალს? საქართველოსა და ლატვიის რესპუბლიკას შორის დიპლომატიური ურთიერთობები უკვე 25 წელზე მეტს ითვლის. ამ დროის განმავლობაში, მჭიდრო და აქტიური თანამშრომლობა ჩამოყალიბდა ბევრი მიმართულებით, მათ შორის აღსანიშნავია ეკონომიკური, თავდაცვის, კულტურის, მეცნიერების, განათლების და ტურიზმის სფეროები. ორივე ქვეყნის მხრიდან არის გამოხატული ინტერესი, რომ კიდევ უფრო აქტიური გავხადოთ ეკონომიკური ურთიერთობები. საქართველოსა და ლატვიას შორის ორმხრივ ეკონომიკურ ურთიერთობებს

Your mission in Latvia began quite recently; since then, you have been actively engaged in fulfilling your duties and have already held several high-level meetings. How would you assess your first meetings especially as regards the attitude from the Latvian side? It is a great honor for me to represent Georgia in the Republic of Latvia and further promote the already well-established close relations and cooperation between the two countries. After I arrived for my mission in the Republic of Latvia, I had meetings with the President of Latvia, Raimonds Vējonis; Speaker of the Saeima, Inara Murniece; Minister of Foreign Affairs, Edgars Rinkevičs; Latvia’s Vice Prime Minister and Minister of Defense, Artis Pabriks; members of the Saeima and other government officials. The strong support of the Latvian government towards Georgia’s territorial integrity and sovereignty within its internationally recognized borders was reconfirmed at the meetings. The Latvian government supports our choice to become a member of the EU and NATO, which is the cornerstone of our foreign policy. The experience of Latvia, as a member state of the European Union and NATO, is valuable for us as we trail the path of European and Euro-Atlantic integration. In what direction do you see the development of the relationship between the two countries? Diplomatic relations between Georgia and the Republic of Latvia are over 25 years old. During this time, close and active cooperation has been established in many directions, including economic, defense, culture, science, education and tourism. There is an interest from both countries to advance economic relations. Bilateral economic relations between Georgia and Latvia have quite positive dynamics. In 2018, the trade turnover between the two countries amounted to 45 million euros, which is a record indicator and it yielded 35%

DIPLOMAT 9

საკმაოდ პოზიტიური დინამიკა აქვს. 2018 წელს ორ ქვეყანას შორის სავაჭრო ბრუნვამ 45 მილიონი ევრო შეადგინა, რაც რეკორდული მაჩვენებელია და ამავე დროს 35%-ით მეტია 2017 წელთან შედარებით. ასევე რეკორდული იყო საქართველოს მხრიდან ლატვიაში განხორციელებული ექსპორტი და მან პირველად 10 მილიონ ევროს გადააჭარბა. საქართველოდან ექსპორტირებული პროდუქციიდან ტრადიციულად ყველაზე პოპულარული პროდუქტი ლატვიაში ალკოჰოლური სასმელები და მინერალური წყლებია. შესაძლოა ეს არც ისე დიდი რიცხვებია, მაგრამ გასათვალისწინებელია ორ ქვეყანას შორის დაშორება და არსებული ლოგისტიკური დაბრკოლებები. სატრანზიტო გადაზიდვების გამარტივება ლატვია-საქართველოს შორის ერთ-ერთი ამოცანაა. გასათვალისწინებელია, რომ ლატვია ევროკავშირის ქვეყანაა და მისი გამოცდილება საქართველოსთვის განსაკუთრებით საინტერესოა. ლატვიამ საკმაოდ მნიშვნელოვან წარმატებას მიაღწია სოფლის მეურნეობის სფეროს მართვაში, მათ შორის სასოფლო-სამეურნეო კოოპერატივების მენეჯმენტის მიმართულებით, სოფლის და სამკურნალო ტურიზმში, ტყის საფარისა და ხის მასალების მართვაში და სხვა. სწორედ ამ მიმართულებებით ვგეგმავთ ორმხრივი პროექტების განხორციელებას. ასევე დიდ ყურადღებას იპყრობს ტურიზმი. საყურადღებოა, რომ საქართველოში ლატვიელი ტურისტების რაოდენობა დინამიურად იზრდება, რაც ჩვენი ქვეყნისადმი, როგორც ერთ-ერთი პოპულარული ტურისტული მიმართულებისადმი ინტერესის დამადასტურებელია. 2018 წელს საქართველოს ლატვიის დაახლოებით 17 000 მოქალაქე ეწვია. მნიშვნელოვანია კულტურული ურთიერთობების გაღრმავება. აღსანიშნავია, რომ ლატვიაში ქართული ხელოვნება, ჩვენი სამზა-

10 DIPLOMAT

more than in 2017. We also got a record number of exported products to Latvia from Georgia, and for the first time, we recorded over 10 million euros from the exported products. The most popular products exported from Georgia to Latvia are alcoholic beverages and mineral waters. It may not seem like a significant number, but when we consider the distance between the two countries and the existing obstacles tied to logistics, one would see that it is a big feat indeed. To simplify transportation between Latvia and Georgia is one of the tasks on the agenda. While Latvia is the EU member, its experience is especially interesting for Georgia. Latvia has achieved considerable success in the management of agriculture, including agricultural cooperatives management, rural and health tourism, forest cover, and woodwork management. We are planning to implement several bilateral projects in this direction. Tourism also attracts much attention. It is noteworthy that the number of Latvian tourists in Georgia is growing dynamically, and this confirms the interest towards our country as to the popular tourist destination among Latvians. About 17,000 citizens of Latvia visited Georgia in 2018. It is crucial also to deepen our cultural relations. It should be noted that Georgian art, our cuisine and Georgian wine are very appreciated in Latvia. It is my wish that more Latvian people will get acquainted with Georgia and more Georgians will become acquainted with Latvia. We have to increase cooperation in the areas of economy, tourism, and the deepening of our cultural relations must be a priority especially as it holds great potential. Of course, the political dimension is equally important, be-

რეულო და ქართული ღვინო ძალიან დაფასებულია. ჩემი სურვილია, რომ უფრო მეტმა ლატვიელმა გაიცნოს საქართველო და ასევე მეტმა ქართველმა გაიცნოს ლატვია. ეკონომიკური, მათ შორის ტურიზმის მიმართულებით თანამშრომლობის გაზრდა, კულტურული ურთიერთობების გაღრმავება იქნება მნიშვნელოვანი პრიორიტეტი და ამისათვის არსებული პოტენციალი დიდია. რა თქმა უნდა პოლიტიკურ განზომილებაში მნიშვნელოვანია აქტიური თანამშრომლობის გაგრძელება ევროპულ და ევროატლანტიკურ სტრუქტურებში ინტეგრაციის გზაზე და რუსეთ-საქართველოს კონფლიქტის მშვიდობიანი გზით მოგვარების პროცესში. ორმხრივი თანამშრომლობის პარალელურად, ლატვიას და საქართველოს აქტიური თანამშრომლობა აქვთ მრავალმხრივ ფორმატებშიც. ლატვია საქართველოს კარგი მეგობარი და სანდო პარტნიორია, რომელთანაც ჩვენ ევროპული დემოკრატიის და თავისუფლების ღირებულებები და ფასეულობები გვაერთიანებს. თუ გაქვთ კონკრეტული გეგმა ლატვია-საქართველოს ბიზნეს ურთიერთობის გაღრმავების კუთხით - რომელიმე სექტორს ხომ არ გამოყოფდით? ჩვენი ერთ-ერთი პრიორიტეტი ლატვიაში საქართველოს ეკონომიკური გარემოს და საინვესტიციო კლიმატის წარმოჩენაა. მსოფლიო ბანკის ბიზნესის კეთების რეიტინგში საქართველო მე-6 პოზიციაზეა. კომპანიის და საბანკო ანგარიშების გახსნის სიმარტივე, უცხოელ ინვესტორთა უფლებების დაცვა და სხვა წარმატებული შესაბამისი ინდიკატორები ლატვიური ბიზნეს აუდიტორიის საკმაოდ მაღალ დაინტერესებას იწვევს. მისასალმებელია, რომ საკმაოდ მაღალია ლატვიელთა ეკონომიკური აქტიურობა საქართველოს რეგიონებში. ტურისტული ობიექტები, სასტუმრო იქნება ეს კაფე თუ სხვა, ლატვიელების მიერ სწორედ რეგიონებში იხსნება. სწორედ ამიტომ საელჩოს ინიციატივით იმართება ეკონომიკური რეგიონული ფორუმები, რომლის ფარგლებში ლატვიელ და ქართველ ბიზნესმენებს რეგიონებიდან საერთო ინტერესების გამონახვა და საერთო პროექტების განხორციელება შეუძლიათ. დღეისათვის უკვე ჩატარდა წარმატებით 2 რეგიონული ეკონომიკური ფორუმი და ვგეგმავთ მესამის ორგანიზებასაც. ელჩის რანგში პირველად ხართ, რა მოგწონთ თქვენს ახალ თანამდებობაში და, ზოგადად, რიგაში/ლატვიაში? დიახ, ეს ჩემი პირველი მისიაა ელჩის რანგში, რაც ძალიან დიდი პატივია ჩემთვის და, ამავდროულად, დიდი პასუხისმგებლობა. ელჩის პოზიცია მთელი რიგი ინიციატივების და იდეების განხორციელების შესაძლებლობას იძლევა, ხოლო ლატვიაში, რომელთანაც ბევრი საერთო გვაკავშირებს, იდეების და ინიციატივების რეალობაში მოყვანა ძალიან სასიამოვნო და საინტერესო პროცესია. როგორ ფიქრობთ, რა როლი აქვთ ქალებს დიპლომატიაში და როგორია პირადად თქვენი წარმატების ისტორია? ქალის როლი და მისი როლის გაძლიერება უაღრესად მნიშვნელოვანია, არა მხოლოდ დიპლომატიაში, არამედ ყველა სფეროში. მე ყოველთვის მჯეროდა და მჯერა, რომ ქალი თავისი ბუნებით ძალიან ძლიერია და მას ბევრი წარმატების მოტანა შეუძლია ქვეყნისთვის. აღსანიშნავია, რომ ლატვიას ქალი ლიდერების წარმატებული მოღვაწეობით მდიდარი ისტორია აქვს. ჩემს წარმატების ისტორიას ძალიან მარტივად შევაფასებდი, მე მიყვარს ჩემი საქმე, სწორედ იმ სფეროში ვმოღვაწეობ, სადაც ჩემს თავს ყოველთვის ვხედავდი. როდესაც შენი პროფესია შენი ცხოვრების და პიროვნების განუყოფელი ნაწილია, ადვილია სასიკეთო საქმეების კეთება.

cause we need to continue to actively cooperate with Latvia on the path of integration into European and Euro-Atlantic structures, and in the process of peaceful resolution of the Russian-Georgian conflict. In parallel to bilateral cooperation, Latvia and Georgia have active cooperation in multilateral formats. Latvia is a good friend and trusted partner of Georgia, with whom we are united by the shared values of European democracy and freedom. If you have a specific action plan in the field of Latvia-Georgia business relations – what sectors would you implement them? One of our priorities is to present Georgia’s economic environment and investment climate in Latvia. Georgia currently holds the 6th position of the World Bank index for Ranking by Doing Business. The simplicity of opening company and bank accounts, protection of foreign investors’ rights, and other successful indicators has led to a high interest in Georgia, including among the Latvian business audience. It is always welcome to see increased economic activity from Latvia in regions of Georgia. Latvians have been instrumental to the spring up of several tourist attractions, hotels, cafes and other attractive sights in different areas of Georgia. Regional forums, organized by the Embassy, which features Latvian and Georgian business people allow us to find common interests from the regions and will enable us to implement joint projects. We have successfully conducted 2 Regional Economic Forums, and we plan to organize the third. Your appointment as ambassador is a first. What do you like in your new position and in general about Riga / Latvia? Yes, this is my first mission as an Ambassador, which is a great honor for me and at the same time is a great responsibility. The Ambassador’s position enables the realization of many initiatives and ideas. It’s a very pleasant and exciting process to do this in Latvia, with which Georgia shares much in common. How do you feel about the role of women in diplomacy and what is your success story in this regard? The role of women is essential not only in diplomacy but in all areas. I have always believed that women are powerful by nature and can bring many successes to their country. It should be noted that Latvia has a rich history of successful female leaders. I would like to rate my success story very simply. I love my work; I’m in that area where I have always seen myself. When your profession is an integral part of your life and personality, it’s easy to do good deeds.

DIPLOMAT 11

12 DIPLOMAT

DIPLOMAT 13

14 DIPLOMAT

DIPLOMAT 15

Linas Linkevičius on Georgia’s Euro-Atlantic Aspirations, Lithuanian Support and Russia’s Warning ნინო შარაშიძე NINO SHARASHIDZE იეტუვის საგარეო საქმეთა მინისტრი, ლინას ლინკევიჩიუსი ესაუბრა ჟურნალ „დიპლომატს“ საქართველოს ევროპისკენ სწრაფვასა და ევროპაში საქართველოს აქტიური მონაწილეობის ნათელ მაგალითზე. ლინკევიჩიუსმა ყურადღებით გააანალიზა სხვაობა საქართველოსა და ლიეტუვის ევროპისკენ ლტოლვას შორის და ხაზი გაუსვა განსხვავებებს, განსაკუთრებით იმ წინააღმდეგობების გამო, რაც საქართველოს შეხვდა ევროინტეგრაციის გზაზე. ლინკევიჩიუსი მიიჩნევს, რომ საქართველოს მუდმივი მონაწილეობა დაეხმარება მას, წარმატებით მოახდინოს ნატოში და სხვა ევროატლანტიკურ სტრუქტურებში ინტეგრაცია, რომლის წევრობის სურვილიც აქვს.

inas Linkevičius, the Minister of Foreign Affairs of Lithuania spoke to us at Diplomat magazine about Georgia’s aspirations for Europe and the clear example of Georgia’s active participation in Europe. Linkevičius carefully analyzed the differences between Lithuania’s example and Georgia’s pursuit of Euro-Atlantic integration, and highlighted the differences especially because of the oppositions being encountered by Georgia on her move to European integration. Linkevičius believes that Georgia’s continued participation will sufficiently aid her successful integration into NATO and the European institutions that she desires to be part of.

წელს, ლიეტუვასა და საქართველოს დიპლომატიური ურთიერთობების 25 წლისთავი აღინიშნება. როგორ შეაფასებდით ლი-

This year marks the 25th anniversary of diplomatic re-

ლ

16 DIPLOMAT

ეტუვის ურთიერთობას საქართველოსთან და როგორ ფიქრობთ, როგორ შეიძლება მისი შემდგომი გაძლიერება? მინდა, აღვნიშნო, რომ ჩვენგვაქვს ძალიან კარგი, ნაყოფიერი ურთიერთობები, რომლებიც წლების წინ ჩამოყალიბდა. ჩვენს ქვეყნებს მჭიდრო ურთიერთობა ჰქონდათ ძველი დროიდან მოყოლებული და ჩვენ შორის ჯანსაღი გაგება ჩამოყალიბდა. ჩვენ ვცადეთ ყველა ხელმისაწვდომი პლატფორმის გამოყენება ერთმანეთის მხარდასაჭერად. ლიეტუველები ყოველთვის ცდილობდნენ, საქართველოში შიდა ცვლილებების მიუხედავად, მრავალი მიმართულებით დახმარებოდნენ მას, განსაკუთრებით, ევროატლანტიკური ინტეგრაციის გზაზე. ჩვენი პოზიცია საკმაოდ მტკიცეა და ვიცით, რა არის სწორი, ჩვენ არ ვუჭერთ მხარს ინდივიდუალურ პიროვნებებს, არამედ ვცდილობთ, მხარი დავუჭიროთ პროცესებს, სადაც გვჯერა, რომ საქართველოს სარგებელს მოვუტანთ. ზოგადად, ეს ჩვენი სახელმწიფო ურთიერთობებისთვის ძალიან კარგი მდგომარეობაა. ახლა მინდა, გკითხოთ ნატოსა და საქართველოს ევროატლანტიკურ მისწრაფებაზე. როგორ ფიქრობთ, საქართველომ შეასრულა გაწევრიანების პირობები, თუ ფიქრობთ, რომ კიდევ აქვს გასაკეთებელი წევრობის მისაღებად? მივიჩნევთ საქართველოს ძალიან აქტიურ პარტნიორებს შორის. ევროატლანტიკური ინტეგრაცია ხილული პროცესია და ვიცით, საქართველოს, როგორც არაწევრი ქვეყნის, მასშტაბური მონაწილეობის შესახებ ნატოს ოპერაციებში. საქართველოს მუდმივი მონაწილეობა გვიჩვენებს მის მზაობას და მოტივაციას და საქართველო ამითი იზიარებს ჩვენს ღირებულებებსა და რისკებს. ეს ძალიან მნიშვნელოვანი არგუმენტია, საქართველოს აქვს ყველაფერი ალიანსის წევრობისთვის; თუმცა, უნდა ვიცოდეთ, რომ ამას დრო სჭირდება, თანაც, ეს პოლიტიკური გადაწყვეტილებაა. გვესმის, რომ თქვენ

lations between the countries of Lithuania and Georgia. How would you assess Lithuania’s relations with Georgia and how do you think it can be further strengthened? I’d like to say that we have very good fruitful relations that had been established long ago. Our countries have had close relations since then and there is a healthy level of understanding amongst us. We tried to use all available platforms to support each other. The Lithuanians always tried to be helpful to Georgia in many directions especially on the Euro-Atlantic path towed by the State, regardless of the changes inside Georgia. Our stance is quite firm and we know what is right from wrong so, we are not supporting individual personalities but we’re trying to support processes where, we believe we can be beneficial to Georgia. In general, that is a very good status of our State relations. Now I’d like to ask you about NATO and Georgia’s Euro Atlantic aspirations. Do you think Georgia has fulfilled its part of the homework or do you think Georgia still has something to do to get this membership? We have always identified Georgia among very active partners. To seek Euro-Atlantic integration is visible progress and we know the roles Georgia plays as a non-member contributor to NATO led operations. The continuous participation by Georgia shows readiness and motivation and it makes Georgia share in our values as well as our risks. This is a very important argument but at the same time, I know that Georgia has what it takes to become a NATO member. However, we must know that it takes time, but it is also a political decision. We understand that you cannot measure

DIPLOMAT 17

ვერ განსაზღვრავთ ამ პროგრესს, პოლიტიკური გადაწყვეტილება ყოველთვის იქნება ჩართული და ეს ყოველთვის გაართულებს იმის პროგნოზირებას, თუ როდის მოხდება ეს. ასე რომ, ძალიან მნიშვნელოვანია, საქართველომ განაგრძოს აქტიური მონაწილეობა და ამით მოემზადოს წევრობის სტატუსის მისანიჭებლად. თუ ეს მონაწილეობა გაგრძელდება, მჯერა, რომ მთელი ეს პროცესი გააძლიერებს ნატოსა და საქართველოს შორის ურთიერთობებს, ეს მოითხოვს უკუკავშირის განხორციელების მექანიზმებს, მხარდაჭერის პაკეტებს და ეს გაზრდის ნატოს ფიზიკურ არსებობას საქართველოში. ამასთან, საქართველომ უკვე გააუმჯობესა უსაფრთხოებაზე ცნობიერების ამაღლება და მნიშვნელოვანია, განაგრძოს იმავე ფაზაში. ეს არის ჩვენი რჩევა ამ დროისთვის. ნატოს წევრ ქვეყნებს შორის არის ქვეყნები, რომლებიც მხარს უჭერენ საქართველოს წევრობას და არის ქვეყნები, რომლებსაც ჯერ კიდევ ეპარებათ ეჭვი. რას ფიქრობთ, რა არის ამის მიზეზი? როდესაც ლიეტუვა შეუერთდა ნატოს, არ წამოჭრილა რამე საკითხი, ყველამ მხარი დაუჭირა მას, თუმცა, საქართველოს შემთხვევაში საქმე სხვაგვარადაა. რას ფიქრობთ, როგორ უნდა იმუშაოს საქართველომ ამ საკითხზე? როდესაც ჩვენ შევუერთდით ნატოს, ნამდვილად არ გვიჭერდა ყველა მხარს. თუ სწორად მახსოვს, არანაირი გარანტია არ იყო, რომ გავხდებოდით წევრი და მიუხედავად იმისა, თუ რას ფიქრობდა ბევრი ჩვენს ნატოს მისწრაფებებზე, გვითხრეს, რომ ვერასდროს გავხდებოდით ნატოს წევრი. ასე რომ, დიდი განსხვავებაა ლიეტუვას გამოცდილებასა და საქართველოს ამჟამინდელ გამოცდილებას შორის. ყოველთვის ვფიქრობდი, რომ საქართველო გახდებოდა ალიანსის წევრი, მაგრამ მართალია, დრო სჭირდება და ნამდვილად, ზოგიერთი ქვეყანა ჯერ კიდევ თავს იკავებს. ასე რომ, რჩევა იქნება, გაესაუბროთ იმ ქვეყნებს, აუხსნათ, რომ რეფორმები გარდაუვალია და რომ მდგრადია პოლიტიკური ცვლილებების მიუხედავად. ეს ძალიან მნიშვნელოვანია, ამას ნამდვილად დასჭირდება დრო, არგუმენტები და სხვა ვარიანტების შეთავაზება, რადგან, სწორად აღნიშნეთ, ზოგიერთ ქვეყანას ჯერ კიდევ ვერ გადაუწყვეტია და უნდა მივაღწიოთ კონსენსუსს, რომ საქართველო ალიანსში მოვიწვიოთ. რას ფიქრობთ საქართველოს ევროკავშირში მისწრაფებაზე? რა შესაძლებლობაა იმის, რომ ეს მისწრაფებები წარმატებული გახდეს? ჩვენ ყოველთვის ვამბობდით, რომ საქართველო ლიდერია ევრო18 DIPLOMAT

this progress always because political decisions will always come into the picture and they make it very difficult for us to see when it will happen. So, it is very important that Georgia continues to participate actively and to continue to leverage her participation in preparation for when her eventual membership status would become granted. If this participation continues smoothly, I believe the whole process will further strengthen the relationship between NATO and Georgia as it will require the implementation of feedback mechanisms, support packages, and it will increase NATO’s physical presence in Georgia. By implication, Georgia is already improving her security awareness and it is very important to continue in the same phase. That’s our advice at this time. Within NATO, there are some countries who support Georgia’s membership and, there are some countries who are still in doubt. What do you think is the reason? Because when Lithuania joined it didn’t raise any issue at all as everybody supported it however, Georgia’s case has been met with so many differences. How do you think Georgia can work on this issue? When we joined NATO, we frankly didn’t also get all the support. If I remember clearly, there were no assurances that we will become members and contrary to what many thinks about our NATO aspirations out there, we were told that we will never be members. So, there’s a big difference between what Lithuania experienced and Georgia’s current experience. I have always thought that Georgia will be a member of the Alliance but you are right, it takes time and definitely, some countries still have some reservations. So, the advice would be to talk to these countries and share your arguments, that reforms you implement are irreversible and sustainable regardless of political changes. This is very important so, it will definitely need time, arguments and other options can be suggested because as you rightly said, some countries still have some reservations and we need to achieve consensus to invite Georgia to the Alliance. What do you think about Georgia’s aspirations towards the European Union? What are the chances that her aspirations could become successful? We have always said that Georgia is the kind of Frontrunner in this European integration process but I’m always adding that there are not so many countries running. So, we must be careful as this makes being a frontrunner not so much of a big feat. At the same time, it is very important to retain the status and speed up reforms because there could be some impressions that these reforms are not being implemented quickly as they should be. So definitely, we believe that a positive image is important in Georgia’s pursuit of Brussels but it is very difficult to preserve that because it has so much to do with the implementation of what we have on ground. And this is the key obviously especially in the areas of judicial reform. These also lend obviously very important arguments for foreign support and investments, transparency and the competition in the market. According to the surveys which are being conducted,

ინტეგრაციის პროცესში და ყოველთვის ვამატებ, რომ ბევრი ქვეყანა არაა ამ ბრძოლაში ჩართული. ფრთხილად უნდა ვიყოთ, რადგან ეს ლიდერს არ გამოადგება. ამავდროულად, მნიშვნელოვანია სტატუსის შენარჩუნება და რეფორმების დაჩქარება, რადგან შესაძლოა, შთაბეჭდილება შეიქმნას, რომ რეფორმები არ ხორციელდება ისე სწრაფად, როგორც საჭიროა. ნამდვილად, გვჯერა, რომ დადებითი იმიჯი მნიშვნელოვანია საქართველოს ბრიუსელისკენ ლტოლვისას, მაგრამ რთულია ამის შენარჩუნება იმის გათვალისწინებით, თუ რა გვაქვს ადგილზე. ეს არის მთავარი, განსაკუთრებით, სასამართლო რეფორმის სფეროში. ეს ასევე ნათლად გამოხატავს უცხოური მხარდაჭერის მნიშვნელოვან არგუმენტებს და ინვესტიციისთვის აყალიბებს იდეალურ კლიმატს, გამჭვირვალეობასა და ბაზარზე კონკურენციას. თუკი ჩატარებულ კვლევებს დავეყრდნობით, ვნახავთ, რომ საქართველოს პოზიცია ნამდვილად არ არის ცუდი. ძალზე მნიშვნელოვანია პრაქტიკაში დამტკიცება, რომ ინვესტიცია დაცულია და მთავრობა ქმნის პირობებს, რომელიც გზას უხსნის საქართველოს, იქცეს თანამედროვე ქვეყნად და აუცილებლად დააკმაყოფილოს ყველა ის პირობა, რომლებიც აუცილებელია ასოცირების შესახებ შეთანხმების და DCFTA-ის განხორციელებისთვის თქვენს ქვეყანაში. არსებითად, კვლავ ველოდებით უფრო მნიშვნელოვან იდეებს საგზაო რუკის ფარგლებში ევროკავშირში ინტეგრაციისთვის. იყო დაპირება ქართული მხარისგან, რომ მოგვაწვდიდნენ ამ დოკუმენტს, თუმცა, როგორც ჩემთვის ცნობილია, უფრო მეტი დეტალია საჭირო, უფრო მეტად კონკრეტული სამოქმედო გეგმა გვჭირდება. უფრო მკაფიოდ უნდა დავინახოთ, თუ როგორ მოხდება ეს და ჩვენ მოგაწვდით უკუკავშირს და მხარდაჭერას ამ მიმართულებით. ყოველივე ეს პირდაპირ უკავშირდება საქართველოს ევროპულ ინტეგრაციას. ამისათვის ძალიან ბევრი კონკრეტული ასპექტია და მოხდება მხარდაჭერა ან ევროკავშირის, ან ლიეტუვის მხრიდან, რაც მთავარია, საქართველოს შეუძლია, გააკეთოს ის, რაც მოსალოდნელია ამ მიმართულებით. წელს აღინიშნება აღმოსავლეთ პარტნიორობის 10 წლისთავი. როგორ შეაფასებთ აღმოსავლეთ პარტნიორობის პოლიტიკას? ფიქრობთ, რომ ამ მიმართულებით რამე ცვლილებები უნდა განხორციელდეს? კმაყოფილი ხართ შედეგებით? როგორ შეაფასებდით ამ პროცესს? დიახ. მართლაც, 10 წელი გავიდა და ეს ყოველთვის ძალიან რთული იყო თავიდანვე. იყო საეჭვო ხმები, რომლებმაც გამოთქვეს უნდობლობა პროგრამის წარმატებით განხორციელებაში, რადგან ის გამოიყურება ისე, თითქოს ამოწურა თავის რესურსი. საბოლოოდ, ეს არ აღმოჩნდა ასე, განსაკუთრებით იმ ქვეყნების არჩევნის გამო, განსაკუთრებით კი, რომლებმაც ევროატლანტიკური ინსტიტუტებისა და ევროპული ინსტიტუტების ინტეგრაციის გზა აირჩიეს. ვიცით, რომ აღმოსავლეთ პარტნიორობის პროგრამაში მონაწილე ექვსი ქვეყნიდან ხუთში გაყინული ან აქტიური სამხედრო კონფლიქტია და ვიცით, რომ საქართველოში ტერიტორიების 20 პროცენტი კვლავ ოკუპირებულია. ეს ბორდერიზაციის პროცესი. რომელიც დროდადრო ხდება. არ ქმნის სახარბიელო მოცემულობას. ასე რომ, სიტუაცია ადვილი არ არის, მაგრამ. ზოგადად. აღმოსავლეთ პარტნიორობა წინ მიდის. გადავწყვიტეთ, გამოვიყენოთ თვითდიფერენციაციის ან დიფერენცირების პრინციპი, რათა ქვეყნებს, რომლებიც მზად არიან. აკეთონ მეტი, გამოვუცხადოთ მეტი მხარდაჭერა. ასე რომ, მათ, რომელთაც ევროკავშირთან დაახლოება სურთ, უფრო მეტი მხარდაჭერა

you will know that Georgia’s position is not really bad. But practically, it’s very important to prove that investments are going fluently and the government is creating conditions that are opening the way forward for Georgia to become a modern country, and to definitely make full use of the conditions that are necessary to implementing the Association Agreement and DCFTA in your country. In essence, we are also still waiting for more substantial ways to test the Ideas as touching the roadmap to the EU. It was promised that it would be provided as far as we know but we still need some more details and more concrete action plans. We need to see a clearer vision about how it would happen while we to provide feedback and support in this regard. All of this is related directly to Georgia’s European integration. There are very many concrete aspects to this and either there be support from the EU or from Lithuania, what is important is that Georgia is able to do what is expected in these areas of importance. This is also the 10th anniversary of the Eastern Partnership. How do you assess this Eastern Partnership Policy? Do you think there should be any changes in this regard? Are you happy with the results? How would you assess all this process? Yes. Indeed, its been 10 years and it was always very difficult since the very beginning. There are doubtful voices which expressed no confidence in the successful implementation of the program because it looked really exhaustive. Eventually, it didn’t turn out that way, because of the choice of countries especially, those who have chosen integration to Euro Atlantic institutions and European institutions. We know that 5 out of 6 countries participating in Eastern Partnership program, have frozen or active military conflict and we know that in Georgia, 20 percent of her territories are still occupied. This “borderization” process happens quire frequently and stops intermittently nevertheless, it’s also does not create favorable incentives to influence the climate. So, the situation is not easy but Eastern Partnership in

DIPLOMAT 19

ექნებათ. ახლა უნდა გამოვიყენოთ ეს ტაქტიკურად და ორგანიზება გავუწიოთ სექტორულ შეხვედრებს. ეს საშუალებას მოგვცემს. მოგაწოდოთ კონკრეტული, ფოკუსირებული მხარდაჭერა, რომ უფრო მეტად განვავითაროთ ჩვენი თანამშრომლობის სამოქმედო გეგმები. აღმოსავლეთ პარტნიორობა ვითარდება, ჩვენ არა მხოლოდ აღვნიშნავთ ამ იუბილეს, არამედ იმედს ვიტოვებთ, რომ გახდება უფრო ხელშესახები. თქვენ ოკუპაციის საკითხი ახსენეთ, საქართველოს ტერიტორიის 20% ოკუპირებულია და გრძელდება ბორდერიზაციის პროცესი. მაინტერესებს, თუ ხართ საქმის კურსში კარასინის განცხადებასთან დაკავშირებით, რა დროსაც, მან გააფრთხილა საქართველო უსიამოვნო სიურპრიზების შესახებ, პრაღაში, ზურაბ აბაშიძესთან შეხვედრისას. როგორ ფიქრობთ, რას ნიშნავს ეს გაფრთხილება? და როგორ შეაფასებდით რუსეთიდან მომავალ საფრთხეებს საქართველოსა და რეგიონში? გასაკვირი არ არის. ეს პირველი შემთხვევა არ არის, რომ ასეთი საფრთხეების წინაშე ხართ. ჩვენ ყველას გვაქვს ჩვენი მოსაზრებები სიტუაციის შესახებ, მაგრამ უნდა აღვნიშნო, რომ საქართველოზეა დამოკიდებული, შეინარჩუნებს თუ არა ამ კურსს. ეს ერთადერთი გზაა. დარწმუნებული ვარ, რომ ის, რაც საქართველომ გადაწყვიტა, ემყარება კონსენსუსს ქვეყნის შიგნით. ვიცით, რომ პოლიტიკური ძალები, გარკვეულ საკითხებზე, საკმაოდ მკაფიოები არიან და ისინი არიან ერთსულოვანნი ევროატლანტიკურ დღის წესრიგთან მიმართებით. რაც შეეხება ამ კომენტარებს, მჯერა, ეს თქვენ არ გაოცებთ. ანუ, თქვენ ვერ ხედავთ საფრთხეს ამ კომენტარის შემდეგ? არა, ვერ გამორიცხავ საფრთხეს, რადგან თქვენ გაქვთ ყველა ეს პროვოკაცია, ბორდერიზაცია, და თქვენი უსაფრთხოება არაა დაცული, მაგრამ ეს ადრეც ხდებოდა. ეს საფრთხეები მიზნად ისახავს საქართველოს კურსის შეცვლას ან სავარაუდო ცვლილებას, განსაკუთრებით, ევროატლანტიკური ინტეგრაციის კურსის მხრივ. ასე რომ, ეს ხდება და მომავალშიც მოხდება. ეს არის ძალიან მნიშვნელოვანი გამოცდა პოლიტიკური ძალებისთვის საქართველოში, რომ განაგრძონ ევროატლანტიკური ინტეგრაციის გზა (ვიმედოვნებ) ან შეცვალონ კურსი. ასე რომ, ყველა ეს განცხადება არის მიმართული მხოლოდ იმისკენ, რომ შეგაცვლევინონ კურსი. როგორც ასეთი, სხვა არაფერია, რაც შეგვიძლია, აქედან დავასკვნათ. თქვენი რუსეთთან ურთიერთობის გამოცდილებიდან, რას ურჩევდით საქართველოს? ძალიან საინტერესო იყო, როგორც ვთქვი, 2002 წლამდე ჩვენ არავინ გვპირდებოდა ალიანსში გაწევრიანებას, პირიქით, გვითხრეს, რომ ვერასოდეს შევუერთდებოდით მას, მაგრამ, როცა გადაწყვეტილება იქნა მიღებული და ვიცოდით, რომ წევრები გავხდებოდით, ეს იყო 9/11 მოვლენების შემდეგ, ჩვენი ურთიერთობები რუსეთთან გახდა რაციონალური. ამრიგად, ჩვენი გამოცდილება, ამ მხრივ ცოტათი, გამორჩეულია. მას შემდეგ, რაც ნატოში გაწევრიანების უფრო მკაფიო პერსპექტივა გვქონდა, შესაძლებელი საბოლოო გაწევრიანების პერსპექტივა, უფრო რეალური, ჩვენი ურთიერთობა რუსეთთან უფრო და უფრო რაციონალური გახდა, მეტიც, უფრო კონსტრუქციული, რადგან, ომამდე ჩვენ არ ვარსებობდით, ვერავინ გვამჩნევდა და არავის აინტერესებდა ჩვენი პოლიტიკური შეხედულებები ან გეგმები. მას შემდეგ, რაც ყველაფერი გახდა უფრო მკაფიო, ურთიერთობა უფრო შეიცვალა, თუმცა, ვერ ვიტყვი, რომ ყველა ქვეყანაზე და რეგიონზე ერთი „რეცეპტი“ ვრცელდება, რადგან ყველას გვაქვს საკუთარი თავისებურებები და, აუცილებლად, ყველას შეუძლია, საკუთარი გაკვეთილიდან და საკუთარი გამოცდილებიდან დასკვნის გამოტანა. 20 DIPLOMAT

general is moving ahead. We decided to apply this principle of self-differentiation or differentiation and to give countries which are ready to do more to give better support. So, those who would like to get closer or inside the European Union will have to be given more support. Now, we have to use that tactically to organize sectorial meetings. This will allow us provide concrete focused assistance to develop further action plans for our cooperation. The Eastern Partnership is advancing so, we will not just celebrate but we hope we will feel more substance attached to the program. You mentioned the occupation issue with 20 percent of Georgia being occupied and the continuation of borderization. I wonder if you are aware about the Karasin’s statement where, he warned Georgia about unpleasant surprises about a week ago during the meeting in Prague with Zurab Abashidze. What do you think this warning might mean? And, how do you assess the threat from Russia to Georgia and the rest of the region? It’s not surprising. This is not the first time such threats will be issued. We all have our opinions about the situation but, I must say that it is up to Georgia to keep the pace. This is the only way. I definitely believe that what Georgia has decided to do is also built on consensus within the country. We know that the political forces are quite clear on some issues and they are quite united on this Euro Atlantic agenda. As for the case of these comments, they shouldn’t surprise you, I believe. So you don’t see any real threat after this comment? No, you cannot exclude the threat because you have all these provocations, borderization and threat to the security, but they’ve been happening before. These threats are definitely aimed at Georgia’s change of course or the probable change especially as regards the Euro Atlantic integration course. So, this is happening and will be happening in the future. It’s a very important test for political forces in Georgia to continue (I hope) or to change something. So, all these statements are not just mere repetition of previous assessment threats to make you change your course. As such, there is nothing else that we can infer out of this. From your experience with relations in Russia, what would be your advice to Georgia? It was very interesting as I said, because, before 2002, we had no promises to join an alliance and it was vice-versa, we were told that we will never join the alliance. But when the decision was made that we probably will be members, it was after the 9/11 events, we started to have more rational relations with Russia. So, our experience is a bit distinctive in this regard after all these perspectives of a possible eventual membership became more real, our relations with Russia became more rational, more constructive even, because before the war we were not existing, nobody noticed that we were existing and nobody cared about our political deliberations or plans. After we gained clarity, it became a bit different, but I shouldn’t say that the same recipe applies to everyone or every country, or every region because we all have our own peculiarities and definitely, everybody can draw from own lessons and own experience.

DIPLOMAT 21

Georgia’s Relationship With Lithuania – An Excellent Example of Flourishing Historical Friendship ნინო შარაშიძე NINO SHARASHIDZE იპლომატთან“ ინტერვიუში, ლიეტუვის რესპუბლიკაში საქართველოს საგანგებო და სრულუფლებიანი ელჩი, „ ხათუნა სალუქვაძე მისი საქმიანობის შესახებ საუბრობს. ელჩმა ისაუბრა ლიეტუვასთან საქართველოს ურთიერთობების ისტორიაზე და მის განვითარებაზე წლების განმავლობაში.

დ

თქვენი 6-წლიანი დიპლომატიური მისია ლიეტუვაში დასასრულს უახლოვდება, როგორ აფასებთ განვლილ წლებს, რა მიგაჩნიათ მთავარ მიღწევად? პირველ რიგში, მინდა, შევეხო იმ უაღრესად პოზიტიურ ემოციებს, რასაც ჩემში იწვევს ლიეტუვა და ლიეტუველი ხალხი. ჩემი ლიეტუვაში ცხოვრებისა და მოღვაწეობის პერიოდში მქონდა საშუალება, კარგად 22 DIPLOMAT

n this interview with Diplomat, Khatuna Salukvadze, Ambassador Extraordinary and Plenipotentiary of Georgia to Lithuania reflects on her service to Georgia in the country of Lithuania. Salukvadze spoke about the history of Georgia’s relationship with Lithuania and, how it has evolved positively over the years.

Your six-year diplomatic mission in Lithuania will soon come to an end. While you reflect on your time in service to Georgia, how would you assess the past years and what do you consider to be your main achievements?

გავცნობოდი ამ ქვეყანას, მის ისტორიას, ტრადიციებსა და კულტურას, რაც ჩემთვის ძალზე ახლობელი გახდა. გადამეტებულად არავინ ჩამითვლის, თუ გეტყვით, რომ ამ წლების განმავლობაში, ჩვენმა ქვეყნებმა უზარმაზარი ნაბიჯები გადადგეს ორმხრივი თანამშრომლობის კიდევ უფრო გასაღრმავებლად არაერთი მიმართულებით. ჩვენ სახეზე გვაქვს არა მხოლოდ შესანიშნავი პოლიტიკური ურთიერთობები, არამედ ასევე პოზიტიურ ტენდენციად ჩამოყალიბდა სავაჭრო-ეკონომიკური თანამშრომლობის გაღრმავება დ ორმხრივი ვაჭრობის ზრდა, ასევე, მთელი რიგი სიახლეების დანერგვა განათლებისა და კულტურის სფეროებში. საქართველოს სტრატეგიულ პარტნიორთან - ლიეტუვასთან ურთიერთობა არის უპრეცედენტოდ მაღალ დონეზე, რისი დასტურიც არის სწორედ ის ფაქტი, რომ სულ ახლახან, საქართველოს პრეზიდენტი, სალომე ზურაბიშვილი თავისი ერთ-ერთი პირველი ოფიციალური ვიზიტით, სწორედ, ლიეტუვას ეწვია. ამ კონტექსტში. მინდა, განსაკუთრებით აღვნიშნო ის წვლილი, რომელიც პირადად პრეზიდენტ გრიბაუსკაიტეს მიუძღვის ჩვენი ხალხის კიდევ უფრო დაახლოებაში, მისი ათწლიანი პრეზიდენტობის პერიოდში. მოგეხსენებათ, გასულ წელს, საქართველომ და ლიეტუვამ საზეიმოდ აღნიშნეს დამოუკიდებლობის აღდგენის ასი წლისთავი. მინდა, განსაკუთრებით მივესალმო იმ ფაქტს, რომ 2018 წლის მაისში, თბილისში ვიზიტისას, ლიეტუვის პრეზიდენტმა, დალია გრიბაუსკაიტემ ქართულ ენაზე სიხარულით მიულოცა ქართველ ხალხს პირველი დემოკრატიული რესპუბლიკის დაარსების ასი წლისთავი, და განსაკუთრებით აღნიშნა, რომ ამიერიდან, ლიეტუვურ ენაში ჩვენი ქვეყნის დასახელება - საქართველო - ისევე ჟღერს, როგორც ქართულ ენაში. ჩემი საქმიანობის შეჯამებისას, ხაზგასმულად მინდა, აღვნიშნო გადაწყვეტილება საქართველოს ავთენტური დასახელების „საქართველო“-ს ლიეტუვურ ენაში დამკვიდრების თაობაზე, რაც ჩვენი გამორჩეული მეგობრობის ერთგვარ სიმბოლურ ჟესტად იქცა. ასევე, მოხარული ვარ, რომ ქართველ ხალხს მიეცა საშუალება, გამოეხატა მადლიერება ამ ნაბიჯისათვის, და ლიეტუვის დასახელება ქართულ ენაშიც უკვე ისევე ჟღერს, როგორც ლიეტუვურად. ცალკე აღნიშვნის ღირსია ის ფაქტი, რომ ლიეტუვა საქართველოს

First of all, I would like to reflect on the extremely positive emotions that I feel toward Lithuania and the Lithuanian people. During my life and work, I had the opportunity to get acquainted with this country, its history, traditions and culture, which has become very dear to me. It would not be exaggerated if I say that during these years, our countries have made huge step forward in bilateral cooperation. We have not only had excellent political relations but we have also developed a positive trend in the development of trade-economic cooperation, bilateral trade growth, as well as implementing innovations in education and culture. Our relations with one of Georgia’s strategic partner Lithuania is unprecedentedly high, and this is another confirmation of the fact that recently, the President of Georgia, Salome Zourabichvili, embarked on what was her first official visit to Lithuania. I would like to emphasize the contribution that personally made President Grybauskaite to further strengthen ties between our peoples in the ten years of her presidency. As you know, last year, Georgia and Lithuania celebrated the one-hundred-year anniversary of the restoration of independence. I would like to point out the fact that in May 2018, during the visit to Tbilisi, Lithuanian President, Dalia Grybauskaite, congratulated the Georgian people for the first hundred years since the founding of the first democratic republic. At that event, she noted that from now on, the name of our country in the Lithuanian language would be Sakartvelo, as it is in our language. While summarizing my work, I would like to emphasize the decision to establish Georgia’s authentic title “Sakartvelo” in Lithuanian language became a symbolic gesture of our distinctive friendship. I am also glad that the Georgian people were given the

DIPLOMAT 23

სუვერენიტეტისა და ტერიტორიული მთლიანობის, ევროპული და ევროატლანტიკური ინტეგრაციის ტრადიციულად გამორჩეული მხარდამჭერია, ასევე აქტიურად განაგრძობს საქართველოში მიმდინარე რეფორმების მხარდაჭერას სხვადასხვა პროექტებისა და განვითარების თანამშრომლობის პროგრამების მეშვეობით. ვფიქრობ, ყველა ამ სფეროში ჩვენ უკანასკნელ წლებში გვქონდა კიდევ უფრო მეტი დინამიკა. ძალზე მნიშვნელოვანი იყო ლიეტუვის რესპუბლიკის მიერ შემზღუდავი ზომების დაწესება „ოთხოზორია-ტატუნაშვილის სიაში“ მოცემულ პირებზე. მიმაჩნია, რომ ამ ნაბიჯით, ლიეტუვამ კიდევ ერთხელ გამოხატა ჩვენი ქვეყნის ტერიტორიული მთლიანობის მხარდაჭერის ძალზე მკაფიო პოზიცია, ასევე, ხაზგასმულად დააფიქსირა, რომ კატეგორიულად მიუღებელია ჩვენი ქვეყნის ოკუპირებულ ტერიტორიებზე უსაფრთხოების, ჰუმანიტარული და ადამიანის უფლებათა კუთხით შექმნილი უმძიმესი მდგომარეობა. გარდა ამისა, განსაკუთრებული მნიშვნელობა ჰქონდა 2018 წლის ზაფხულში, ლიეტუვის სეიმის მიერ ერთხმად მიღებულ რეზოლუციას რუსეთის აგრესიის მეათე წლისთავთან დაკავშირებით, რომელშიც ხაზგასმულია მტკიცე მხარდაჭერა საქართველოს სუვერენიტეტისა და ტერიტორიული მთლიანობისადმი, დაფიქსირებულია, რომ რუსეთს კვლავაც არ შეუსრულებია 2008 წლის ცეცხლის შეწყვეტის შეთანხმებით აღებული ვალდებულებები. ჩვენ, ასევე, ძალზე ვაფასებთ ლიეტუვის სეიმის საგარეო საქმეთა და ევროპულ საქმეთა კომიტეტების მიერ შემუშავებულ, 2017-2020 წლების სამოქმედო გეგმას საქართველოს მხარდაჭერის შესახებ, რომელიც მთელ რიგ მიმართულებებს მოიცავს საქართველოს ევროპული და ევროატლანტიკური ინტეგრაციის, რეფორმების მხარდაჭერისა და ხელშეწყობის კუთხით. ამდენად, ვფიქრობ, ეს წლები წარმატებული იყო ჩვენი ქვეყნების ურთიერთობებში. გულწრფელად მახარებს ის ფაქტი, რომ მქონდა საშუალება, ვყოფილიყავი ამ უმნიშვნელოვანეს პროცესებში უშუალოდ ჩართული. თქვენი მისიის პერიოდში განხორციელდა არაერთი მაღალი რანგის ვიზიტი ორივე მხრიდან. რამდენად კმაყოფილი ხართ ამ ვიზიტებით და როგორ ხედავთ საქართველო-ლიეტუვის პოლიტიკური პარტნიორობის განვითარებას? როგორც გითხარით, მაღალი დონის პოლიტიკური დიალოგი

24 DIPLOMAT

opportunity to express gratitude for this step, and the name of Lithuania in Georgian language, sounds the same as in Lithuanian language. It is worth mentioning that Lithuania is a traditionally distinguished supporter of Georgia’s sovereignty and territorial integrity, European and Euro-Atlantic integration, and Lithuania also continues to support Georgia’s ongoing reforms through various projects and development cooperation programs. I think in all these areas, we have had more dynamics in recent years. It was very important to set sanctions by the Republic of Lithuania on “Otkhozoria-Tatunashvili’s list.” I think that by this step Lithuania once again expressed a very clear position on the support of our country’s territorial integrity and Lithuania emphasized that the situation in occupied territories is categorically unacceptable in the directions of security, humanitarian, and human rights. In addition, in the summer of 2018, a unanimous resolution was adopted by the Lithuania Seimas on the occasion of the tenth anniversary of the Russian aggression and, this underlines the strong support of Georgia’s sovereignty and territorial integrity and it speaks boldly to authority again that Russia has not yet fulfilled its obligations under the 2008 ceasefire agreement. We also appreciate the 2017-2020 Action Plan developed by the Foreign and European Affairs Committees of the Seimas, which provides a range of directions for supporting and promoting Georgia’s European and Euro-Atlantic integration and reforms. I strongly believe that these years were successful in the relations of our countries. I sincerely admire the fact that I had been directly involved in these very important processes. During your mission, many high-level visits were embarked upon from both sides. How satisfied are you with these visits and, how do you see the development of Georgia-Lithuania’s political partnership? As I said before, the high level of political dialogue be-

ჩვენს ქვეყნებს შორის ყოველთვის იყო გამორჩეულად აქტიური. ჩემი საქმიანობის პერიოდში, საქართველოსა და ლიეტუვას შორის განხორციელდა 6 საპრეზიდენტო ვიზიტი და ორივე ქვეყნის პრემიერ-მინისტრების 6 ვიზიტი, ასევე არაერთი მნიშვნელოვანი მაღალი დონის ვიზიტი მინისტრების, საპარლამენტო დელეგაციების დონეზე. ასევე ინტენსიურად მიმდინარეობდა ვიზიტების ურთიერთგაცვლა დარგობრივ უწყებებს შორის. ასე რომ, ჩვენ სახეზე გვაქვს მრავალგანზომილებიანი თანამშრომლობა საქართველოსა და ლიეტუვას შორის. ამ მხრივ გამორჩეული იყო გასული 2018 წელი, როდესაც ორივე ქვეყანამ საზეიმოდ აღნიშნა დამოუკიდებლობის აღდგენის ასი წლისთავი. ამ ფარგლებში განხორციელდა ურთიერთვიზიტები უმაღლეს დონეზე. ხაზგასმით მინდა, აღვნიშნო ძალზე სასარგებლო და მნიშვნელოვანი ფორმატი საქართველო-ლიეტუვის ევროპული და ევროატლანტიკური ინტეგრაციის კომისიის სახით, რომელიც, ყოველწლიურად, მონაცვლეობით იმართება თბილისსა და ვილნიუსში, საგარეო საქმეთა მინისტრების თავმჯდომარეობით. ეს გახლავთ უპრეცედენტო ფორმატი, რომელიც ჩვენ გვეხმარება მოვახდინოთ, როგორც ორმხრივი თანამშრომლობის ყველა მნიშვნელოვანი საკითხის მაღალ დონეზე განხილვა, ასევე, ხაზგასმული ყურადღება დავუთმოთ საქართველოს საგარეო პოლიტიკურ პრიორიტეტებს, როგორიცაა ნატოსა და ევროკავშირში ინტეგრაცია. მინდა აღვნიშნო, რომ ჩემი ელჩად მუშაობისას ერთ-ერთი მთავარი პრიორიტეტი რეგიონებთან თანამშრომლობაა, დღეისათვის, ლიეტუვასა და საქართველოს 30-მდე მუნიციპალიტეტი და ქალაქია დაძმობილებული და თანამშრომლობის ეს ფორმატი მართლაც სანიმუშოა. მინდა, გითხრათ, რომ მიმდინარე 2019 წელიც ძალზე დატვირთულია იქნება მაღალი დონის ვიზიტებით და საზეიმო თარიღებით. წელს ჩვენ აღვნიშნავთ დიპლომატიური ურთიერთობების დამყარების 25-ე წლისთავს. ვფიქრობ, ეს მნიშვნელოვანი თარიღი კიდევ ერთი შესაძლებლობა იქნება ჩვენს ქვეყნებს შორის არსებული მჭიდრო

tween our countries has always been exceptionally active. During my mission, Georgia and Lithuania shared six presidential visits and six visits between the Prime Ministers of both countries, as well as a number of high-level visits at ministerial levels and parliamentary delegations. The exchange of visits between the sectoral agencies was also intensive. So, as a result, we had a multi-dimensional cooperation between Georgia and Lithuania. This is why 2018 was distinguished when both two countries celebrated the anniversary of the restoration of independence. In this framework, visits were also embarked upon at the highest levels. I would like to emphasize a very useful and important format of Georgia-Lithuania European and Euro-Atlantic Integration Commission, a commission which sits annually in Tbilisi and Vilnius chaired by Foreign Ministers. This is an unprecedented format that helps us to discuss all the important issues of bilateral cooperation and to emphasize the foreign policy priorities of Georgia, such as NATO and the EU integration. I would like to note that one of the main priorities of my mission is cooperation with regions. Up to 30 municipalities of Lithuania and Georgia are twin towns and this format of cooperation is exemplary. I want to tell you that the current year 2019, will witness very high-profile visits and celebrations. This year, we will celebrate the 25th anniversary of the establishment of diplomatic relations between Georgia and Lithuania. I think this important date will be another opportunity for us to deepen ties between our countries. Lithuania is a distinguished friend and partner of Georgia, how do you explain the close relations, and

DIPLOMAT 25

კავშირების გაღრმავებისათვის. ლიეტუვა საქართველოს გამორჩეული მეგობარი და პარტნიორია. რით არის განპირობებული აღნიშნული დამოკიდებულება, რამდენად იმოქმედებს სამთავრობო ცვლილება ორი ქვეყნის ურთიერთობებზე? გადაჭარბების გარეშე შეიძლება, ითქვას, რომ ურთიერთმხარდაჭერის ძლიერი მუხტი ლიეტუვასა და საქართველოს შორის დღეს არ ჩამოყალიბებულა და მას ხანგრძლივი ისტორია გააჩნია. ჩვენს ქვეყნებსა და ხალხებს ყოველთვის აკავშირებდა სოლიდარობა და თანადგომა თავისუფლებისათვის ბრძოლაში, რაც ალბათ ასევე განაპირობებს განსაკუთრებულ დამოკიდებულებას ერთმანეთისადმი. გარდა ამისა, ჩვენ ასევე გვაერთიანებს საერთო ღირებულებები და მისწრაფებები. ამდენად, ურთიერთობებს მყარი საფუძველი გააჩნია და ცვლილებებიც მხოლოდ პოზიტიური შეიძლება, იყოს, რაც კიდევ მეტად დაგვაახლოებს. ბალტიის ქვეყნებიდან ცალკე აღნიშვნის ღირსია ლიეტუვა-საქართველოს სავაჭრო ურთიერთობები, განსაკუთრებით მაღალია საქარველოდან ექსპორტი ლიეტუვაში, ლატვია, ესტონეთთან შედარებით. როგორ ფიქრობთ, რისი დამსახურებაა ასეთი თანამშრომლობა და რომელ სფეროში ხედავთ მეტ პოტენციალს ეკონომიკური პარტნიორობის გაღრმავების კუთხით? ჩვენი ეკონომიკური თანამშრომლობა აქტიურია და ორმხრივი ვაჭრობაც ყოველწლიურად იზრდება. ლიეტუვაში სულ უფრო პოპულარული ხდება ქართული ღვინო, გაზიანი სასმელები. ცხადია, ჩვენი სავაჭრო ურთიერთობების გაღრმავებას მნიშვნელოვნად უწყობს ხელს ევროკაშირთან თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმება, რომელმაც მთელი რიგი შესაძლებლობები შექმნა ევროკავშირის ბაზრებზე ქართული პროდუქციის უკეთ წარმოჩენისა და ექსპორტის გაზრდისათვის. ამასთან, ვფიქრობ, ჩვენ უნდა განვაგრძოთ ჩვენი ეკონომიკური ურთიერთობების შემდგომი განვითარება და ორმხრივი ვაჭრობის დივერსიფიცირება. ამ მხრივ, მნიშვნელოვანია, რომ რამდენიმე წლის წინ დავაფუძნეთ საქართველო-ლიეტუვის სამთავრობათაშორისო ეკონომიკური კომისია, რომლის ფარგლებშიც განიხილება ეკონომიკური თანამშრომლობის ყველა პრიორიტეტული მიმართულება. გარდა ამისა, მნიშვნელოვანად მესახება ბიზნეს-ფორუმების გამართვა ორი ქვეყნის საქმიანი წრეების წარმომადგენელთა მონაწილეობით, რაც ახალ შესაძლებლობებს შექმნის ჩვენს ეკონომიკურ თანამშრომლობაში. ასევე დიდ პოტენციალს ვხედავ ტურიზმის სფეროში. უკანასკნელმა წლებმა გვიჩვენა, რომ ლიეტუველი ტურისტები სულ უფრო მეტად ინტერესდებიან საქართველოთი, რასაც ხელს უწყობს პირდაპირი ავიამიმოსვლის არსებობა. ვფიქრობ, ამ მიმართებით შეგვიძლია, გავაღრმაოთ დინამიკა, რაც ასევე ხელს შეუწყობს ხალხთაშორისი კავშირების კიდევ მეტად განმტკიცებას.

2013-2019 წლების შეჯამებისას, სტატისტიკა ერთობ თვალსაჩინოა: სტუდენტების რიცხვი: 2013 – 50-მდე სტუდენტი; 2018 – 250-ზე მეტი სტუდენტი ტურისტების რიცხვი: 2013 - 4,964 ვიზიტორი; 2018 - 18,693 ვიზიტორი ორმხრივი ვაჭრობის ბრუნვა: 2013 წელი – 55,311ათასი აშშ დოლარი; 2018 წელი 79,997 ათასი აშშ დოლარი საქართველოში ფუნქციონირებს ლიეტუვური ენის ცენტრი, რომელიც ძალიან კარგი პლატფორმაა ქართველი ახალგაზრდებისთვის სწავლის ლიეტუვაში გასაგრძელებლად, ვილნიუსის 26 DIPLOMAT

do you think the results of forthcoming elections in Lithuania could affect the relationship between the two countries? The strong connections between Lithuania and Georgia did not start today; it has a long history. Our countries and people have always been associated with solidarity and support for freedom. This is also a particular attribute which, we share amongst each other. In addition, we also share common values and aspirations. Thus, our relationships have a solid basis and changes can only be positive as both countries relationship continue to flourish. Among Baltic states, it is particularly worthy to mention Lithuania-Georgia trade relations. Exports from Georgia are higher in Lithuania than in Latvia or Estonia. What do you think is the reason for those higher figures, and in which area do you see more potential for economic partnership? Our economic cooperation is active and bilateral trade is growing annually. Georgian wine and carbonated drinks are becoming increasingly popular in Lithuania. Obviously, the deepening of our trade relations is boosted by the free trade agreement with the European Union, which has created a range of possibilities for the promotion and export of Georgian products to the EU markets. In addition, I think we should continue to develop our economic relations and diversify bilateral trade. In this regard, it is important to continue working in the format of intergovernmental economic commission of Georgia-Lithuania in which, all priority directions of economic cooperation would be tabled. Besides, I think business forums can be created with the participation of the business circles of the two countries. This is very important to create new opportunities for our economic cooperation. I see great potential in tourism. Recent years have shown that Lithuanian tourists are more interested in Georgia, and this draws heavy contribution from the availability of direct flights. I think we can deepen the dynamics in this regard which, will also contribute to strengthening people-to people connections.

In 2013-2019 years, the statistics are obvious: Number of students: 2013 - Up to 50 students; 2018 - more than 250 students Number of tourists: 2013 - 4,964 visitors; 2018 - 18,693 visitors

უნივერსიტეტში კი საელჩოს ძალისხმევით და ხელშეწყობით ისწავლება ქართული ენა. რა მნიშვნელობის მატარებელია ასეთი თანამშრომლობა და რა პერსპექტივა გააჩნია მას სამომავლოდ? საქართველოში არსებული ლიეტუვური ენისა და კულტურის ცენტრი, ასევე, ვილნიუსის უნივერსიტეტთან არსებული, ქართული ენისა და კულტურის კურსები უმნიშვნელოვანეს როლს ასრულებს ორი ქვეყნის კულტურათა წარმოჩენის თვალსაზრისით. სულ უფრო მეტი ქართველი ახალგაზრდა ეუფლება ლიეტუვურ ენას და შემდეგ განაგრძობს სწავლას ლიეტუვის უმაღლეს სასწავლებლებში. თავის მხრივ, ლიეტუველებიც დიდ ინტერესს იჩენენ ქართული ენისადმი, რაზეც მეტყველებს ვილნიუსის უნივერსიტეტთან არსებული, ქართული ენის კურსების მონაწილეთა მზარდი რაოდენობა. აღნიშნულ კურსზე, ყოველწლიურად, ქართულ ენას ეუფლება და ქართულ კულტურას ეცნობა ლიეტუვის, დაახლოებით, 30 მოქალაქე, მათ შორის, ვილნიუსის უნივერსიტეტის მკვლევარები და პროფესორები. მნიშვნელოვანია, რომ 2018-2019 სასწავლო წლიდან, ქართული ენა უკვე ჩართულია ვილნიუსის უნივერსიტეტის ოფიციალურ სასწავლო პროგრამაში და ფილოლოგიის ფაკულტეტის სტუდენტებისათვის ის წარმოადგენს არჩევით საგანს შესაბამისი კრედიტით. ამასთან, აღნიშნულის ბაზაზე, ვილნიუსის უნივერსიტეტს გააჩნია ქართველოლოგიის კათედრის ჩამოყალიბების მზაობა. აღსანიშნავია, რომ ვილნიუსის უნივერსიტეტი მიიჩნევა აღმოსავლეთ ევროპის უძველეს უნივერსიტეტად, ფუნქციონირებს მე-16 საუკუნიდან და ევროპაში ცნობილია თავისი ისტორიითა და მდიდარი ტრადიციებით. ამ მიმართებით, ჩვენ უკვე ვმუშაობთ ლიეტუვის სხვა უმაღლეს სასწავლო დაწესებულებებთანაც. კერძოდ, გასულ წელს ქ. კაუნასის ვიტაუტას მაგნუსის სახელობის უნივერსიტეტში, რომელიც ლიეტუვაში ერთ-ერთი უმსხვილესი უმაღლესი სასწავლო დაწესებულებაა, დავაფუძნეთ შოთა რუსთაველის სახელობის აუდიტორია. ამასთან, მიღწეულია შეთანხმება ქართული ენის შემსწავლელი კურსების გახსნისა და უნივერსიტეტის სასწავლო პროგრამაში მის ჩართვასთან დაკავშირებით. რაც შეეხება სამომავლო პერსპექტივას, განვლილმა წლებმა გვიჩვენა, რომ ინტერესი ორივე მხრიდან მზარდია, შესაბამისად, მოველი, რომ ჩვენს ქვეყნებში კიდევ უფრო გავაფართოებთ ლიეტუვური და ქართული ენის შესწავლას. ვფიქრობ, ჩვენ კიდევ უფრო უნდა გავაფართოოთ თანამშრომლობის ფორმატები. ერთობლივი პროექტების განხორციელების დროს განსაკუთრებით საჭიროა ახალგაზრდებში არსებული პოტენციალის ათვისება, პირველ რიგში იმ ახალგაზრდების, რომლებიც სწავლობენ ქართულ და ლიეტუვურ ენებს. ამით უფრო გავაძლიერებთ იმ საძირკველს, რაზეც საქართველოსა და ლიეტუვის კავშირი დგას. ლიეტუვადან წასვლისას რა შთაბეჭდილებებით ბრუნდებით საქართველოში ამ ქვეყნიდან? შეძელით, ამ დროში, ნამდვილი ლიეტუველი მეგობრების შეძენა? ზოგადად, რას ნიშნავს თქვენთვის ვილნიუსი და რომელია თქვენი საყვარელი ადგილები ამ ქალაქში? ცხადია, 6 წელი საკმაოდ დიდი დროა იმისთვის, რათა გაიცნო ქვეყანა, მისი ტრადიციები, კულტურა და ისტორია, ასევე შეიძინო მეგობრები. ამ წლების განმავლობაში, როგორც საქმიანი, ასევე მეგობრული ურთიერთობა ჩამომიყალიბდა არაერთ ადამიანთან, მქონდა შესაძლებლობა, გამეცნო ბევრი ღირსეული და საინტერესო პიროვნება, რომლებთანაც ყოველთვის შევინარჩუნებ კავშირს. ვილნიუსი კი ჩემთვის იქცა უაღრესად ახლობელ ქალაქად, სადაც გავატარე ჩემი ცხოვრების ერთ-ერთი ყველაზე საინტერესო პერიოდი. ასე რომ, ეს ქალაქი და, განსაკუთრებით, მისი ძველი, ისტორიული ნაწილი, სამუდამოდ დარჩა ჩემს გულში.

Bilateral trade turnover: 2013 - 55,311 thousand USD; 2018 - 79,997 thousand USD

In Georgia, there is a Lithuanian Language Center, which is a very good platform for Georgian youths to continue learning in Lithuania. At the Vilnius University, Georgian classes are being offered through your initiative. What is the importance of such cooperation and what perspectives do you think are open to be explored in this direction in the future? The Center for Lithuanian Language and Culture operates in Georgia, and we have the Georgian language and culture courses at Vilnius University. This plays an important role in the representation of the cultures of the two countries. There are more Georgians learning Lithuanian language and then, they continue to study in higher education institutions in Lithuania. In turn, the Lithuanians also show great interest in the Georgian language, which indicates the growing number of Georgian language courses at Vilnius University. About 30 Georgian citizens in Lithuania, including Vilnius University researchers and professors, become familiar with Georgian language and Georgian culture annually. It is important that from the 2018-2019 session, the Georgian language is already included in the official study program of Vilnius University and, for students of the Faculty of Philology, it is an optional subject with relevant credits. At the same time, the Vilnius University expresses readiness to establish the Kartvelology Centre. It should be noted that Vilnius University is considered as the oldest university in Eastern Europe. It was established in the 16th century and, in Europe it is known for its history and rich traditions. As for the future perspectives, through the years, we have shown that the interest on both sides is growing, so we expect that in our countries, we will further expand Lithuanian and Georgian language courses. I think we should further expand cooperation formats. While implementing joint projects, it is necessary to use the potential of young people. First of all, those young people studying Georgian and Lithuanian languages. This will further strengthen the foundation on which Georgia and Lithuania ties are standing. What impressions are you taking back to Georgia when you leave this country? Have you been able to gain true Lithuanian friends in this time? What does Vilnius mean to you and what are your favorite spots in this city? Of course, 6 years is a long time to get to know the country, its traditions, culture and history, as well as to gain friends. During these years, I had both business and friendly relations with many people and, I have had the opportunity to get acquainted with a lot of worthy and interesting persons with whom I always keep in touch. Vilnius became a very close city for me, and it became where I spent one of my life’s most exciting times. This city, especially its old historical part remains forever in my heart.

DIPLOMAT 27

სასტუმრო „რადისონ ქოლექშენ, წინანდლის მამული“ დაუვიწყარი შთაბეჭდილება საქართველოს შუაგულში პრემიუმ კლასის ბრენდი „რადისონ ქოლექშენი“ სასტუმროებისთვის მხოლოდ გამორჩეული ისტორიისა და მნიშვნელობის მქონე ადგილებს არჩევს. საქართველოში ახალი სასტუმროსთვის ბრენდმა არჩევანი ღვინის რეგიონზე - კახეთზე, კერძოდ კი, წინანდალზე შეაჩერა. „რადისონ ქოლექშენი“ სტუმრებს ყოველთვის განსაკუთრებულ და დაუვიწყარ შთაბეჭდილებებს სთავაზობს. ასეა კახეთის შემთხვევაშიც. ეს ღვინის ისტორიული მხარეა და „რადისონ ქოლექშენი, წინანდლის მამული“ სტუმრებს საშუალებას აძლევს, წინანდლის მამულის უნიკალური ვენახი და ისტორიული მარანი მოინახულონ. ამასთან, სტუმრების განკარგულებაშია მეხუთე სართულზე განთავსებული სპა-ცენტრი და ღია საცურაო აუზი კავკასიონის მთების შთამბეჭდავი ხედით.

28 DIPLOMAT

“RADISSON COLLECTION HOTEL, TSINANDALI ESTATE” – EXCEPTIONAL EXPERIENCE IN THE HEART OF GEORGIA The newest addition to the group’s premium lifestyle collection – reserved for its most outstanding properties – Radisson Collection Hotel, Tsinandali Estate is set in the heart of the country’s most popular wine district, ‘Kakheti’, and offers a truly unique Georgian guest experience. The property features an on-site wine yard and its own historical winery, whilst additional features include a spa on the top floor and an outside swimming pool with breath-taking views of the Caucasus Mountains.

DIPLOMAT 29

სასტუმრო „რადისონ ქოლექშენი, წინანდლის მამული“ 141 სხვადასხვა კატეგორიის ნომერს აერთიანებს. ნომრების დახვეწილი სტილი შესანიშნავად შეესაბამება სასტუმროს გამორჩეულ ადგილმდებარეობას. სტუმრების განსაკუთრებული კომფორტისთვის „რადისონ ქოლექშენში“ პრემიუმ კლასის ნომრებიცაა. თანამედროვე დიზაინის მქონე სასტუმრო ქართული ტრადიციების, კულტურისა და არქიტექტურული სტილის ინსპირაციით შეიქმნა. სასტუმროში „რადისონ ქოლექშენ, წინანდლის მამული“ სტუმრებს მრავალფეროვანი არჩევანი დახვდებათ გასტრონომიული კუთხითაც. დამსვენებლებს საშუალება აქვთ დააგემოვნონ სხვადასხვა ქვეყნის სამზარეულო, იქნება ეს ფრანგული, საერთაშორისო თუ ქართული ტრადიციული. მათთვის, ვისაც სასადილოდ უფრო მყუდრო გარემო ურჩევნია, იდეალურია „ლურჯი ოთახი“. ასევე, სტუმრებს შეუძლიათ სასტუმროში განთავსებულ სამ ბარში ქართული ტრადიციული ღვინო და სპეციალურად მათთვის შექმნილი კოქტეილებიც დააგემოვნონ. კომპლექსის ბოლო სართული სარელაქსაციო სივრცეს ეთმობა. აქ სტუმრებს დახვდებათ ფიტნეს ოთახი, საუნა, ჯაკუზი, სპა და, რა თქმა უნდა, ღია აუზი კავკასიონის მთების შთამბეჭდავი ხედით.

30 DIPLOMAT

„რადისონ ქოლექშენ, წინანდლის მამული“ საუკეთესო ადგილია შეხვედრებისა და ღონისძიებების ჩასატარებლად. ამისთვის კომპლექსში ჯამში 2350 კვადრატული მეტრის ფართობის სივრცეა გამოყოფილი. განსაკუთრებული ღონისძიებებისთვის ზედგამოჭრილია ღია ამფითეატრი, რომელიც 1200 ადამიანს იტევს, დიზაინი კი ცნობილ ხელოვანს, ხავიერ ფაბრეს ეკუთვნის. ამ სივრცეში შესაძლებელია კონცერტების, ქორწილების, გალავახშმების, სპექტაკლებისა და სხვა მსგავსი ღონისძიებების გამართვა. „რადისონ ქოლექშენ, წინანდლის მამულის“ პროექტზე ცნობილმა არქიტექტორებმა იმუშავეს. სასტუმროს დიზაინი კი, მსოფლიოში სახელგანთქმულმა ინდუსტრიულმა დიზაინერმა, ინგო მაურერმა ქართველ მოქანდაკესთან, თამარ კვესიტაძესთან ერთად შექმნა. სასტუმრომ „რადისონ ქოლექშენი, წინანდლის მამული“ ოფიციალურ გახსნას უკვე უმასპინძლა. პროექტი განხორციელა "სილქ როუდ ჯგუფმა" , "საპარტნიორო ფონდი"-ს ფინანსური მხარდაჭერით.

A Radisson Collection Hotel, Tsinandali Estate features 141 stylish rooms and suits and a range of exceptional hotel facilities. Every room features the elegance to perfectly complement the hotel’s stunning location. The concept is incorporated into the winery and the stunning result is a seamless blend of Georgian style with modern elegance, and rooms that form the ultimate template for contemporary living. Radisson Collection Hotel, Tsinandali Estate offers a number of outstanding gastronomy experiences. Its three restaurants range from Prince Alexander, an all-day, internationally-influenced option with a courtyard terrace, French Le Bistro to Kakheti Restaurant with its authentic Georgian cuisine, planned to be opened soon. For those inclined towards a more intimate experience, the Blue Room offers a private dining options, whilst three bars provides guests with magnetic social spaces in which to sample local Georgian wines and thoughtfully-crafted cocktails. In addition, a wellness floor allows guests to take a break from the various immersive experiences on offer. Complete

with a fitness room, sauna, jacuzzi, a full spa service area and an outdoor infinity pool with breath-taking views of the Caucasus Mountains, it truly is a space for total relaxation. The hotel is also the ideal place for meetings and events, boasting private facilities that total over 2350 square meters. The signature area is an open amphitheater designed by Xavier Fabre. Featuring a retractable roof, it can accommodate up to 1,200 people, providing a flexible space that can host concerts, weddings, gala dinners, theatres and fashion shows. Internationally well-known architects worked on the project. Hotel features stunning interior design by world-renowned industrial designer Ingo Maurer and Georgian artist and sculptor Tamara Kvesitadze. “Radisson Collection, Tsinandali Estate” has already hosted the official opening ceremony. The project is developed by Silk Road Group with a financial support of Partnership Fund.

DIPLOMAT 31

Kai Kaarelson: Strengthening Civil Society Will Make Georgia More Successful ნინო შარაშიძე NINO SHARASHIDZE სტონეთის ელჩმა საქართველოში, კაი კაარელსონმა „დიპლომატთან“ ისაუბრა მისი ქვეყნის და საქართველოს სტრატეგიულ, ისტორიულ კავშირზე. ელჩმა გამოავლინა სექტორული თანამშრომლობის მნიშვნელოვანი დეტალები და გაამახვილა ყურადღება ესტონეთის ძალისხმევაზე, საქართველოს პოლიტიკური და ეკონომიკური სტაბილურობის უზრუნველსაყოფად.

ე

უკვე ორი წელია, რაც საქართველოში ესტონეთის დიპლომატიური მისიის ხელმძღვანელი ხართ. როგორ აღწერდით საქართველოს და როგორ მოგწონთ აქ ყოფნა? უფრო და უფრო მიყვარდება ეს ქვეყანა. საქართველო ემოციური 32 DIPLOMAT

he Ambassador of Estonia to the Republic of Georgia, Ms. Kai Kaarelson, spoke with us at Diplomat about her country’s strategic history with Georgia. In her capacity as Ambassador, Ms. Kaarelson identified important collaboration spots and she shared appreciable insights into the many efforts being channeled to ensure that Georgia stands strong in terms of her political and economic stability.

It’s been more than two years since you took charge as the head of Estonia’s Diplomatic Mission in Georgia. How would you describe Georgia and, do you like being

ადგილია და ძნელია, ის გულგრილმა დატოვო. ეს არ არის მხოლოდ სტუმართმოყვარეობის, ხალხის, სამზარეულოს, ღვინის ან, თუნდაც, ლამაზი ლანდშაფტის გამო - აქ არის გარკვეული ენერგია, რომელიც ქართველებსა და ესტონელებს შორის ურთიერთქმედებისგან წარმოიქმნება. ჩვენ ვართ პატარა ქვეყნები, რომლებიც საერთო ისტორიის ნაწილს იზიარებენ და იმედია - საერთო მომავალსაც. ჩემი საქმე, როგორც ესტონეთის ელჩის, საკმაოდ მარტივია: არ მიწევს ბევრი მუშაობა ჩემი ქვეყნის პოპულარიზაციისთვის. ესტონეთს საქართველოში კარგად იცნობენ. ესტონეთიდან ჩამოსული ტურისტების რაოდენობა ყოველწლიურად იზრდება. გქონდათ თუ არა დრო საქართველოში სამოგზაუროდ და რას ურჩევდით ესტონელებს, რომლებიც ემზადებიან აქ პირველად სტუმრობისთვის? მე, პირადად, ძალიან მომწონს ბუნებაში მოგზაურობა. ვურჩევდი, ენახათ ისტორიული, კლდეში ნაკვეთი სამონასტრო კომპლექსები დავით გარეჯსა და ვარძიაში, ენახათ უფლისციხეც, სათაფლიის და პრომეთეს მღვიმეები, ასევე, ვურჩევდი, გუდაურს სათხილამუროდ და ბორჯომის ტყეში მინერალურ წყლებს. ლამაზი ადგილების ჩამონათვალი უსასრულოა. ეს რაც პირველად გამახსენდა. პირდაპირი ავიარეისი, ქუთაისი-ტალინის მიმართულებით, 2019 წლის აგვისტოდან დაიწყება, რაც გააადვილებს მგზავრობას. რომლებია ის მნიშვნელოვანი პროექტები, რომლებიც, თქვენი ჩართულობით, ბოლო წლებში, საქართველოში განხორციელდა? განათლება არის ნებისმიერი ქვეყნის მდგრადი ეკონომიკური ზრდის ქვაკუთხედი. ერთ-ერთი ყველაზე დიდი პროექტი, რომელიც, ბოლო წლების განმავლობაში, საქართველოში გაეროს ბავშვთა ფონდის ოფისთან და საქართველოს განათლების, მეცნიერების, კულტურისა და სპორტის სამინისტროსთან მჭიდრო თანამშრომლობით ვახორციელებდით, არის საქართველოს ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლებში სასწავლო პროგრამების მოდერნიზება. არსებობს 15 საპილოტე სკოლა, რომლებშიც სწავლების კურიკულუმები განახლდა

here? I am falling deeper and deeper in love with this country. Georgia is an emotional place and it is very difficult for any visitor to remain indifferent. It is not only about the hospitality, the people, the food, wine or even the dramatically beautiful landscape - it is also about some sort of energy that emerges from the interaction between Georgians and Estonians. We are both small countries, that share a part of common history, and hopefully also future. My job as an Estonian Ambassador here is quite easy - I do not need to make my country more visible. Estonia is known here in Georgia. The number of tourists coming to Georgia from Estonia is increasing yearly. Have you had time to explore this country and, what would you recommend to Estonians who are preparing to visit Georgia for the first time? I personally enjoy most trips to natural sites. I would suggest visits to the historic cave monastery complexes in David Gareja and Vardzia, cave town in Uplitsikhe; Zataplia, Prometeus caves but also skiing in Gudauri and a mineral bath in Borjomi forest. The list of beautiful places is infinite. Those just come to my find first. There will soon be direct flights between Kutaisi-Tallinn from August 2019 and, that will ease travel in both directions. What are some major projects that have been implemented with your involvement in Georgia in recent years? Education is the cornerstone of sustainable economic growth in any country. One of the biggest projects that we’ve been implementing in Georgia during the recent years in close cooperation with the local UNICEF office and Ministry

DIPLOMAT 33

ესტონეთის გამოცდილების საფუძველზე, გახდა უფრო შემოქმედებითი და ინტერაქციული, ასევე, ინფორმაციული ტექნოლოგიების გადაწყვეტილებების გამოყენებით. გასულ კვირას, პროექტის პარტნიორებთან ერთად, ვეწვიე ერთ-ერთ სკოლას და ვნახე მოსწავლეების, მასწავლებლების და დირექციის ანთებული თვალები. ეს ჩემი საქმის ყველაზე სასიამოვნო ნაწილია - დაინახო, რომ ის, რასაც აკეთებ, ახდენს რეალურ ცვლილებას. ასევე აქტიურად ვმონაწილეობთ საქართველოში ქალთა უფლებების მხარდასაჭერად; მხარს ვუჭერთ ელექტრონული მმართველობის დანერგვას ცენტრალური და ადგილობრივი ხელისუფლების დონეზე, უბრალოდ, მოვიყვან რამდენიმე მაგალითს. საქართველო, უკრაინასთან ერთად, არის ესტონეთის განვითარების თანამშრომლობის პრიორიტეტული ქვეყანა, რაც იმას ნიშნავს, რომ ძალიან სერიოზულად ვუდგებით ჩვენი ამოცანის შესრულებას, რათა დავეხმაროთ თქვენს ქვეყანას უკეთესი მომავლის შენებაში. ბალტიისპირეთის სხვა ქვეყნებთან შედარებით, ესტონეთს აქვს ყველაზე დაბალი სავაჭრო ბრუნვა საქართველოსთან. რით შეიძლება, ეს აიხსნას? როგორ გესახებათ ორ ქვეყანას შორის ეკონომიკური კავშირების გაძლიერება? რომელ სექტორში ხედავთ უფრო მეტ პოტენციალს? ჩვენი სავაჭრო ბრუნვა აბსოლუტურ რიცხვებში, რა თქმა უნდა, მცირეა, ვიდრე დანარჩენი, ბალტიის ქვეყნებიდან, რადგან ესტონეთის მოსახლეობა და ბაზარი უფრო პატარაა. თუმცა, არსებობს მუდმივი ინტერესი ორივე მხრიდან, რომ გაიზარდოს ეს მაჩვენებელი. ესტონურ ბაზარზე ქართული ღვინისთვის კიდევ უფრო მეტი ადგილია. ქართული ღვინო კარგად არის ცნობილი ესტონეთში, მაგრამ არჩევანი, სამწუხაროდ, მაინც საკმაოდ შეზღუდულია. ტურისტების ზრდა ყოველთვის ორმხრივად სასარგებლოა ეკონომიკურად, შესაბამისად, ამ სექტორსაც მოვიაზრებ; ინფორმაციული ტექნოლოგიების სფეროში

34 DIPLOMAT

of Education, Science, Culture and Sports of Georgia, is modernizing Georgian secondary schools teaching curriculums. There are 15 pilot schools in which teaching curriculums are updated on the bases of Estonian experience, to be more creative and interactive, also by using IT solutions. I just visited one of those schools last week together with the other project partners and saw the shining eyes of the children, their principal and teachers. This is the most rewarding part of my job – to see that something that you are doing is making a real difference. We are also active in supporting women’s rights in Georgia; we have been assisting in building the e-governance on central and local government level, just to give you a few examples. Georgia together with Ukraine is a development cooperation priority country for Estonia which means that we are taking very seriously our task of helping you to build a better future for your country. In comparison with other Baltic States, Estonia has the lowest trade turnover with Georgia, how would you explain that? How do you think the Economic ties between the two countries could be strengthened? Which sectors do you think have more potential? Our trade turnover in absolute numbers is of course smaller than that of the other two Baltic countries because Estonia’s population and market is smaller. However, there is a constant interest from both sides to increase those numbers. There’s definitely more room for Georgian wine on the Estonian market. The wine is well known in Estonia but the selection is unfortunately still quite limited. The increase in

უფრო მჭიდრო თანამშრომლობა ორივე ქვეყნის ეკონომიკაზე დადებითად აისახებოდა. ესტონეთს აქვს რამდენიმე მსხვილი ინვესტიცია საქართველოში და იმედია, ჩვენი ინვესტორების კარგი გამოცდილება კიდევ უფრო გაზრდის დაინტერესებას. ესტონეთის ამჟამინდელი პრეზიდენტიც და მისი წინამორბედიც ყოველთვის ახსენებდნენ საქართველოს საერთაშორისო ტრიბუნებიდან. როგორ შეაფასებდით ასეთ დამოკიდებულებას თქვენი ლიდერების მხრიდან, როდესაც ჩვენი პარტნიორი ქვეყნების სხვა ლიდერებს ურჩევნიათ, უფრო მორიდებით ისაუბრონ საქართველოზე და რუსეთის აგრესიაზე? ესტონელებს საერთოდ არ აქვთ ილუზია რუსეთის შესახებ. ალბათ, ჩვენ უკეთესად ვართ აღჭურვილნი, ვიდრე სხვა ერები ჩვენს ისტორიაში, რათა გავიგოთ თქვენი სიტუაცია, რომლის დროსაც თქვენი ტერიტორიული მთლიანობა სერიოზულად ირღვევა გარე ძალის მიერ. ესტონეთს, როგორც პატარა ქვეყანას, მტკიცედ სჯერა საერთაშორისო სამართლისა და წესრიგის, რომელიც 21-ე საუკუნეში პირველად დადგა სერიოზული გამოწვევის წინაშე რუსეთის 2008 წლის ქმედების შედეგად საქართველოში. თქვენს მოსაზრებით ნაშრომებში, გამოქვეყნებული თავდაცვისა და უსაფრთხოების საერთაშორისო ცენტრის მიერ, გააანალიზეთ სხვადასხვა პოტენციური საფრთხე, და მიხვედით დასკვნამდე, რომ ესტონეთის უსაფრთხოების ყველაზე დიდი გამოწვევები არა მის საზღვრებს გარეთ, არამედ ქვეყნის შიგნით უნდა ვეძებოთ. როგორ შეაფასებდით ამჟამინდელ საფრთხეებს საქართველოში და როგორ შეიძლება მათი გადაწყვეტა? ნამდვილად მჯერა, რომ შიდა ძალა - გამძლეობა არის ნებისმიერი ქვეყნის უსაფრთხოების გარანტია, არა მხოლოდ ესტონეთი ან საქართველო. ჩანს, რომ საქართველოს პოლიტიკური კულტურა პოლარიზებულია. ეს ეხება პოლიტიკურ პარტიებს, მაგრამ, გარკვეულწილად, ასევე - უწყებათაშორის თანამშრომლობას. ვფიქრობ, ერთი მიზეზი შეიძლება, იყოს, რომ ქართული საზოგადოების ბირთვი არის ოჯახი, გაფართოებული ოჯახი, უახლოესი მეგობრები, ეთნიკური ქვეჯგუფები. მიუხედავად იმისა, რომ ქართველები, როგორც ჩანს, ძალიან ძლიერად არიან დაკავშირებულნი საკუთარ ეროვნებასთან, ოჯახის გარდა საზოგადოებას აღიქვამენ, როგორც „ისინი“ და არა, როგორც - „ჩვენ“. იმისთვის, რომ საქართველო უფრო წარმატებული იყოს, ალბათ, ის უნდა გაიზარდოს, როგორც სამოქალაქო საზოგადოება. რაც შეეხება გარე საფრთხეებს, ალბათ, თანამშრომლობა თანამოაზრე ქვეყნებთან საუკეთესო საშუალებაა. და რაც მთავარია, საქართველო მჭიდროდ თანამშრომლობს ევროკავშირთან და ნატოსთან. ბოლოს, გთხოვთ, გვითხრათ, რა გეგმები და მიზნები გაქვთ, მომავალი წლების განმავლობაში, როგორც ელჩს საქართველოში? როცა ვფიქრობ, სად შეიძლება, ესტონეთი კიდევ უფრო გამოადგეს საქართველოს, არ მოვიაზრებ სამთავრობო სექტორს - ისინი ისედაც საკმაოდ წარმატებულნი არიან იმ რეფორმებში, რომლებსაც ახორციელებენ; მაგრამ ჩვენ შეგვიძლია, წვლილი შევიტანოთ საზოგადოების განვითარებაში. ჩვენი გამოცდილების საფუძველზე, შეგვიძლია, ხალხს დავეხმაროთ, გახდნენ უფრო ინფორმირებულნი და ჩართული მოქალაქეები. დავეხმაროთ მათ ცოდნით, როგორ დაიწყონ ბიზნესი; როგორ უნდა განვითარდეს მათი ადგილობრივი საზოგადოებები; რა არის ევროკავშირი და ნატო? როგორ შევინარჩუნოთ გარემოს სისუფთავე; როგორ ფლობდნენ საკუთარ სახელმწიფოს კიდევ უფრო უკეთ. მტკიცედ მჯერა, რომ უკეთესი ცხოვრება იწყება მაშინ, როცა შენი თავის და შენი ქვეყნის ბედის განმსაზღვრელი თავად ხარ, მიუხედავად ისტორიული ტვირთისა და გეოპოლიტიკისა.

tourism numbers is always mutually beneficial economically. Our private IT sectors could cooperate more, to create value added to both economies. Estonia has a couple of big investments in Georgia and hopefully the good experience of our investors will bring more interest. The current President of Estonia and her predecessor always mentioned Georgia in their speeches especially in international tribune. How do you assess this attitude from your leaders, when other leaders of our partner States prefer to shy away from addressing the issue of Georgia and Russian aggression? Estonians generally have no illusions about Russia. Perhaps we are better equipped than some other nations by our history to understand your situation, whereby your territorial integrity has been seriously compromised by an outside force. Estonia as a small country strongly believes in international rule of law and order that was first seriously challenged in this 21st century in Georgia by Russia in 2008. In your opinion pieces published by the International Centre for Defence and Security, you analyzed some potential threats which led to the thought that the biggest security threat to Estonia today is not located outside its borders, but it is a matter of internal security. How do you assess the current security threats that face Georgia and, how do you think they could be resolved? I truly believe that the internal strength - resilience is the strongest security guarantee of any country, not only Estonia or Georgia. It is visible that Georgia’s political culture is polarized. It applies to political parties but to some extent also to inter-institutional cooperation. I guess one of the reasons could be that the nucleus of Georgian society is family, extended family, closest friends, ethnic subgroups. Although Georgians seem to identify very strongly with their nationality, on societal level other than the family are considered rather as “they” not as “we”. In order to be more successful as a country Georgia probably needs to grow as a society. What comes to external threats, probably cooperation with likeminded countries is the best remedy. And Georgia is closely cooperating with the European Union and NATO. Finally, please tell us, what are your plans and objectives for the coming years as an Ambassador in Georgia? Where I think Estonia can contribute most, is not even helping the government to perform better - they are already quite successful in implementing reforms; but we can contribute to the development of the society. On the basis of our own experience, we can help people to become more aware and participative citizens; to assist them with knowledge, how to start a business; how to develop their local societies; what are the EU and NATO really about; how to keep the environment clean; how to take better ownership of one’s own country. I strongly believe that better life starts with realization, how to be a better master of one’s own personal fate and of the fate of one’s country regardless of the historical baggage and geopolitics.

DIPLOMAT 35

Estonia’s Belief and Support for Georgia – a Relationship Cemented in History ნინო შარაშიძე NINO SHARASHIDZE სტონეთის რესპუბლიკაში საქართველოს საგანგებო და სრულუფლებიანმა ელჩმა, თეა ახვლედიანმა ისაუბრა ესტონეთის რესპუბლიკასთან ხანგრძლივი ურთიერთობების შესახებ - საერთო გამოწვევებიდან ევროპულ მისწრაფებებამდე. ელჩი აღნიშნავს, რომ ესტონეთსა და საქართველოს შორის ურთიერთობა ძლიერია, რომელმაც ორივე ქვეყნისთვის მნიშვნელოვანი შედეგები გამოიღო რამდენიმე მიმართულებით და მომავალშიც ასე გაგრძელდება.

ე

2014 წლიდან თქვენ ხელმძღვანელობთ საქართველოს დიპლომატიურ მისიას ესტონეთში. რა არის ამ ორი ქვეყნის ურთიერთობებში განსაკუთრებული? ჩემთვის პატივია, წარმოვადგენდე საქართველოს - მრავალსაუკუნოვანი ისტორიის მქონე, ევროპულ, პროგრესულ სახელმწიფოს

36 DIPLOMAT

he Ambassador of Georgia to the Republic of Estonia, Tea Akhvelidani, spoke extensively about Georgia’s long-term relationship with Estonia - from their background of common challenges, to the European participation and aspirations. Ambassador notes that the relationship between Estonia and Georgia is a strong one that has yielded a lot of significant results for both countries and, will continue to do so with several directions being pursued by both countries.

In 2014, you became the head of the Diplomatic Mission of Georgia to Estonia. How would you describe the special relations between these two countries? It is an honor for me to represent Georgia - European,

სწორედ ესტონეთში, ევროკავშირის და ნატოს წევრ სახელმწიფოში, რომლის ძალისხმევა და მიღწევები ძლიერი, დემოკრატიული და წარმატებული ქვეყნის მშენებლობაში აღსანიშნავია. პრაგმატული და შედეგზე ორიენტირებული მიდგომით, ესტონეთმა სწრაფად და ეფექტიანად განახორციელა ტრანსფორმაცია საბჭოთა კავშირიდან ევროკავშირამდე და სახელი მოიხვეჭა, როგორც წარმატებულმა რეფორმატორმა და საინფორმაციო ტექნოლოგიების განვითარების დარგში ერთ-ერთმა ლიდერმა. ერთმანეთის შთაგონებითა და გამხნევებით, ჩვენ ერთად ვიბრძოდით თავისუფლებისა და დამოუკიდებლობისთვის; ვიზიარებთ საერთო ევროპულ ფასეულობებს, ისევე, როგორც სამომავლო ხედვას ჩვენი ქვეყნების განვითარებასთან დაკავშირებით. სავარაუდოდ, ძირითადად ეს განაპირობებს ჩვენს მჭიდრო მეგობრობას და ესტონეთის მტკიცე მხარდაჭერას საერთაშორისოდ აღიარებულ საზღვრებში საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენის, ევროკავშირისა და ნატოსკენ მიმავალ გზაზე. აქვე ხაზგასასმელია, რომ ქართულ-ესტონური მეგობრობის და მჭიდრო ურთიერთობების ისტორია საუკენეზე მეტს ითვლის. ცნობილია, რომ მე-19 საუკუნის დასასრულს საქართველოს აფხაზეთის რეგიონში ესტონელები დასახლდნენ, რომლებიც ასწლეულის განმავლობაში ქართულ-ესტონური კულტურის და ტრადიციის შერწყმით ცხოვრობდნენ ჩვენი ქვეყნის ტერიტორიაზე. სწორედ ამ საკითხს შეეხება უკვე ფართოდ ცნობილი ფილმი „მანდარინები“. ამ კონტექსტში, ასევე, აღვნიშნავდი ტარტუს უნივერსიტეტის როლს, რომლის მიმართ ინტერესი საკმაოდ მაღალი იყო მე-19 საუკუნის დასასრულსა და მე-20 საუკუნის დასაწყისში. ამ პერიოდში ქ. ტარტუში, ევროპის ერთ-ერთ უძველეს უნივერსიტეტში, როგორც ჩემთვის ცნობილია, ოთხასამდე ქართველი სტუდენტი ირიცხებოდა. მათ შორის იყვნენ გამოჩენილი ქართველი ხელოვანები, მეცნიერები, საზოგადო მოღვაწეები - ისეთი სახელოვანი ქართველები, ვისი მიღწევებითაც დღევანდელი საქართველო სამართლიანად ამაყობს (ვახტანგ კოტეტიშვილი (ლიტერატურათმცოდნე), კოტე ფოცხვერაშვილი (კომპოზიტორი), გრიგოლ რობაქიძე (მწერალი, საზოგადო მოღვაწე), სეით დევდარიანი (ფილოსოფოსი), პეტრე ჭაბუკიანი (მხარეთმცოდნე, მის სახელს უკავშირდება სათაფლიას ნაკრძალში მღვიმეების აღმოჩენა), კონსტანტინე ერისთავი (ექიმი, მეცნიერი), სიმონ კანდელაკი (მეცნიერი), აკაკი პაპავა (მწერალი, ჟურნალისტი) და სხვა. ვფიქრობ, ამ ფაქტორებმა მნიშვნელოვანი როლი შეასრულა და დადებითი გავლენა მოახდინა, ქართველ და ესტონელ ხალხთა შორის დამოკიდებულებაზე და ორ ქვეყანას შორის ამგვარი მეგობრული ურთიერთობების ჩამოყალიბებაზე. როგორ შეაფასებდით ესტონეთ-საქართველოს ურთიერთობებს დღეს? დღესდღეობით, ორ ქვეყანას შორის ურთიერთობები ნამდვილად უაღრესად დინამიური, წარმატებული და ღრმაა თანამშრომლობის ყველა არსებული მიმართულებით; პოლიტიკურ საკითხებთან ერთად, ეს ისეთ სფეროებს შეეხება, როგორიცაა - თავდაცვა, ეკონომიკა, განათლება, სოფლის მეურნეობა, გარემოს დაცვა, ჯანდაცვა, ტურიზმი, კულტურა, სპორტი, სამოქალაქო საზოგადოება, საინფორმაციო და კომუნიკაციების ტექნოლოგიები, კიბერ-უსაფრთხოება, კრეატიული ინდუსტრიები და სხვა. კიდევ უფრო განვითარდა ხალხთა შორის კავშირებიც. დარგობრივი თანამშრომლობის განვითარების კუთხით, ამ წლების განმავლობაში, საელჩოს პრიორიტეტი იყო და რჩება მისი წარმართვა საქართველო-ევროკავშირის ასოცირების შესახებ შეთანხმების, ღრმა და ყოვლისმომცველი თავისუფალი ვაჭრობის სივრცის ჩათვლით,

progressive State with the centuries-long history - to Estonia, which nowadays is a successful and developed State – a member of the EU and NATO; the efforts, determination and achievements of Estonia in building a strong, democratic and successful country are noteworthy - through pragmatic and result-oriented approach, Estonia rapidly and efficiently transformed itself from its background of Soviet Union to the membership of the European Union, and gained reputation as one of the most successful reformer, as well as - the leader in the field information technologies and innovations. Georgia’s relationship with Estonia is one cemented on the pillars of inspiration and encouragement; our ties are strong and really exciting, largely based on: centuries-long friendship between the people of Georgia and Estonia; comprehensive and excellent bilateral relations between the two countries; common past of our strive for freedom and independence; as well as the same vision and aspirations for the future. The most important, I think, are the common values that we share and promote in a wider European context, and build our friendship and partnership upon. These common grounds have largely strengthened our close ties and friendship over times; throughout the years we enjoy strong support of Estonia especially when it comes to the priorities of national interest of Georgia – sovereignty and territorial integrity, within its internationally recognized borders, integration into the European Union and membership to NATO. It should be emphasized that the history of Georgian-Estonian friendship and relations is more than one hundred years old. At the end of the 19th century, Estonians settled in the Abkhazian region of Georgia, and lived together with the people of Georgia, by sharing each other’s traditions, culture and lifestyle, exchanging thoughts and ideas, as well as strengthening links between the two nations. This is viv-

DIPLOMAT 37

მიზნების მიხედვით და მათი სათანადო აღსრულების ხელშეწყობის კონტექსტში; გავიზიაროთ ესტონური საუკეთესო პრაქტიკა და გამოცდილება, რაშიც, ბუნებრივია ესტონეთი დიდი ენთუზიაზმით გვეხმარება. მაღალია ყველა დონეზე (ექსპერტულიდან უმაღლესამდე) ორმხრივი ვიზიტების ურთიერთგაცვლის დინამიკაც, და მეტად ნაყოფიერი ურთიერთობები - მრავალმხრივი თანამშრომლობის ფორმატებში. თქვენი დიპლომატიური მისია ესტონეთში დასასრულს უახლოვდება, რა იყო ამ 5-წლიანი პერიოდის ყველაზე მთავარი მოვლენები? მთავარი მოვლენების თვალსაზრისით, ესტონეთში გატარებულ აღნიშნულ 5-წლიან პერიოდს მართლაც უკავშირდება რამდენიმე ისტორიული და ღირშესანიშნავი განვითარება, რაზეც მოკლედ მოგახსენებთ და რამდენიმეს გამოვყოფ; ეს პერიოდი უკავშირდება საქართველო-ესტონეთის ურთიერთობებში ისეთი მნიშვნელოვანი თარიღების აღნიშვნას, როგორიცაა: ორ ქვეყანას შორის დიპლომატიური ურთიერთობების დამყარების 25 წლისთავი (ერთობლივ დეკლარაციას მოეწერა ხელი ორი ქვეყნის პრეზიდენტების მიერ 2017 წლის 31 ოქტომბერს); ორი ქვეყნის დამოუკიდებლობის აღდგენის 25 წლის იუბილე; საქართველოს პირველი დემოკრატიული რესპუბლიკის დაარსებიდან და ესტონეთის დამოუკიდებლობის მოპოვებიდან 100 წლის საზეიმო თარიღი. ეს მნიშვნელოვანი ისტორიული მოვლენები ჩვენი სპეციალური, წინასწარ შემუშავებული პროგრამით მასშტაბურად და თემატურად აღვნიშნეთ. ხაზგასასმელია 100 წლის საიუბილეო პროგრამა, რომლის ფარგლებშიც მთელი წლის განმავლობაში სხვადასხვა თემატური მრავალი ღონისძიებით ტალინსა და ესტონეთის სხვა ქალაქებში წარმოვაჩინეთ საქართველოს ისტორიის, ეროვნული ფასეულობებისა და პრინციპების, კულტურის, ხელოვნების, ტრადიციების მნიშვნელოვანი ასპექტები; ამავდროულად, ტალინის ერთ-ერთ ცენტრალურ სკვერში, რომელშიც ახლო მომავალში ქართული სტილის ბაღი გაშენდება, გავხსენით ესტონეთში საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის პირველი დიპლომატიური წარმომადგენლობისადმი მიძღვნილი მემორიალური დაფა. მოვლენების მხრივ ისიც აღსანიშნავია, რომ სწორედ ამ პერიოდში ორივე ქვეყნის სახელმწიფო მეთაურად პირველად იქნა არჩეული ქალბატონი პრეზიდენტები

38 DIPLOMAT

idly demonstrated in the internationally well-known movie “Tangerines”. I would also like to underline the significant role of the Tartu University: Georgian interest towards this one of the oldest universities in Europe was very high in late 19th and early 20th centuries, where, to my best knowledge, about four hundred Georgian students were enrolled. Among them were distinguished Georgian writers, artists, scholars and public figures - famous Georgians, whose achievements left significant trace in Georgian literature, science and many other fields. I am talking about Vakhtang Kotetishvili (literary critic), Kote Potskhverashvili (composer), Grigol Robakidze (writer, public figure), Seith Devdariani (philosopher), Petre Chabukiani (Geographer, his name is associated to the discovery of the Sataplia caves), Konstantine Eristavi (doctor, scholar), Simon Kandelaki (scientist), Akaki Papava (writer, journalist), and many others. I think these factors played important role and positively influenced the attitude of Georgian and Estonian people. How would you evaluate Estonia-Georgia relations today? Nowadays, the relations between the two countries - vibrant and successful in all spheres of our cooperation, are strengthened indeed. Along with intensified dialogue on foreign policy, security and defense issues, cooperation has tangibly developed in the fields of economic cooperation and tourism, education and environment, culture and sports, finance, justice and home affairs, e-governance and ICT, innovations and startup ecosystem, cyber-security, civil society, creative industries etc.. People to people connections between both countries have also become more evolved. With respect of further developing of the sectoral cooperation, the priority of the Embassy throughout these years has been its implementation mainly along with the principles and goals defined by the EU-Georgia Association Agreement, including the Deep and Comprehensive Free Trade Area (DCFTA), through sharing existing best practices and experience of Estonia. The dynamic is high in terms of mutual exchange of bilateral visits across all levels (from the expert to the highest), as well as the two countries enjoy productive cooperation in multilateral formats. Your diplomatic mission is gradually coming to an end in Estonia. What were the main events of this 5-year period? In regards of main events, my 5 years long term in Estonia has been coincided with and linked, I would say, to some historical and remarkable developments. First of all, this period is related to the significant dates for Georgia and Estonia, such as: the 25th anniversary of re-establishment of diplomatic relations between the two countries (a joint declaration was signed by the Presidents of Georgia and Estonia on the 31st of October 2017); the 25th anniversary since restoration of independence of the two States; the 100th anniversary of foundation of the First Democratic Republic of Georgia, and the Independence of Estonia. These major historical jubilees have been highlighted by large-scale chain of thematic events within the

(ესტონეთი 2016, საქართველო 2018); 2017 წლის მეორე ნახევარში ესტონეთი პირველად გახდა ევროკავშირის საბჭოს თავმჯდომარე ქვეყანა, რომლის ერთ-ერთ უმთავრეს პრიორიტეტს „აღმოსავლეთ პარტნიორობა“ წარმოადგენდა და საქართველოს ევროინტეგრაციის მიზნებიდან გამომდინარე, მეტად მნიშვნელოვან დატვირთვას ატარებდა საელჩოს საქმიანობაში; 2014 წელს საქართველომ ხელი მოაწერა ევროკავშირთან ასოცირების შესახებ შეთანხმებას, 2017 წელს კი ძალაში შევიდა ევროკავშირთან უვიზო რეჟიმი. რაც შეეხება მიღწეულ მთავარ შედეგებს? ესტონეთში ჩემი საქმიანობის პერიოდში 2014 წლის აპრილიდან დღემდე, მხარეთა შორის მიღწეული უკლებლივ ყველა შედეგი (მეტად თუ შედარებით ნაკლებად აღსანიშნავი) და განხორციელებული თითოეული ღონისძიება ჩემთვის განსაკუთრებულია და უაღრესად მნიშვნელოვანი. შედეგების ჩამოთვლა და გამოყოფა უფრო გამიჭირდება ალბათ, მაგრამ აღვნიშნავდი მაინც პოლიტიკური დიალოგის და ორმხრივი ვიზიტების დინამიკას, ასევე რამდენიმე კულტურულ ღონისძიებას და ეკონომიკურ თანამშრომლობას: 2014 წლის აპრილიდან დღემდე საქართველოსა და ესტონეთში პრეზიდენტის დონეზე 5 ვიზიტი განხორციელდა, მათგან ერთ-ერთი - კერსტი კალიულაიდის სახელმწიფო ვიზიტი საქართველოში; პრემიერ-მინისტრის დონეზე ორივე ქვეყანაში 4 ვიზიტი შედგა; ესტონეთის და საქართველოს საგარეო საქმეთა მინისტრებმა მრავალი შეხვედრა გამართეს როგორც თბილისსა და ტალინში, ასევე სხვა შესაბამის ქვეყნებში გამართული ვიზიტების და ღონისძიებების ფარგლებში; ორი ქვეყნის ყველა დარგობრივი სამინისტროს ხელმძღვანელობამ და შესაბამისმა წარმომადგენლებმა განახორციელეს საქართველოსა და ესტონეთში სამუშაო ვიზიტები, დაამყარეს ურთიერთობები და გააღრმავეს თანამშრომლობა; თანამშრომლობა და ვიზიტების დინამიკა მაღალი იყო საპარლამენტო განზომილებითაც, ორი ქვეყნის საკანონმდებლო ორგანოს სპიკერების დონის ვიზიტების ჩათვლით; ოფიციალური პირების, საჯარო მოხელებიის, ექსპერტების, სამოქალაქო საზოგადოების, აკადემიური თუ მედიის წრეების წარმომადგენლების სხვადასხვა შინაარსობრივი დატვირთვის, მრავალი სამუშაო ვიზიტი განხორციელდა საქართველოსა და ესტონეთში, ორმხრივი თანამშრომლობის გაღრმავების თუ გამოცდილების გაზიარების მიზნის ჩათვლით. ყოველივე ზემოაღნიშნულმა მნიშვნელოვნად გაზარდა ჩვენი თანამშრომლობის დინამიკა, კიდევ უფრო გააღრმავა პოლიტიკური კავშირები და გააფართოვა ურთიერთობების სამართლებრივი ბაზა, შესაბამისი ორმხრივი შეთანხმებების, მემორანდუმების თუ თანამშრომლობის სამოქმედო გეგმების ხელმოწერის/გაფორმების თვალსაზრისით/ გზით. აღსანიშნავია, ესტონეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს „განვითარების თანამშრომლობის“ ფარგლებში დაფინანსებული ორმხრივი პროექტები, რომლებიც ემსახურებოდა განსაკუთრებით საქართველოს ევროინტეგრაციის პრიორიტეტების მიხედვით გამოცდილების გაზიარებას. კინო უდავოდ ერთ-ერთი სფეროა, რომელიც განსაკუთრებულად და შესანიშნავად ასახავს ქართულ-ესტონურ წარმატებულ თანამშრომლობას და მჭიდრო კავშირებს. ხაზგასასმელია, რომ სწორედ საელჩოს ძალისხმევით, 2015 წელს საქართველო გახდა „ტალინის ბნელი ღამეების“ ა-კლასის კინოფესტივალის ფოკუს-ქვეყანა. ასევე, განსაკუთრებით აღსანიშნავია კინოფილმი „მანდარინების“ მსოფლიო აღიარების შემდეგ, კიდევ ორი ქართულ-ესტონური ფილმის შექმნის ისტორია - ზაზა ურუშაძის „აღსარება“ და ანა ურუშაძის „საშიში დედა“, რომელთა ესტონური პრემიერები, საელჩომ ესტონური პარტნიორი კომპანია „ოლ-ფილმსა“ და ცნობილ ესტონელ პრო-

Embassy’s special action plan. In this context, Centennial celebration program should be underlined. Implementation of its concept, through various thematic events held in Tallinn and other cities of Estonia, was aimed at highlighting and introducing to the Estonian and International Society important aspects of the Georgian history, national values and principles, culture, art and traditions (Among those, I would like to note that the Memorial Board in commemoration of functioning of the first official representation of the Republic of Georgia to the Republic of Estonia (years 1920-1921) has been unveiled in one of the centrally located green areas in Tallinn, which is planned to be transformed into the Georgian Corner – a beautiful Georgian-styled square/garden which will create and bring to Tallinn a Georgian flavor). It is noteworthy that within the same period, both countries first time ever elected lady Presidents (2016 in Estonia and – 2018 in Georgia); In the second half of 2017, Estonia held its first Presidency of the Council of the European Union, defining the Eastern Partnership among its priorities; earlier in 2014, Georgia signed the Association Agreement with the European Union, and in 2017 visa-free regime with the EU was enforced - which, stemming from Georgia’s European Integration aspirations bore particular importance and largely defined the agenda in Embassy’s activities. What about the main achievements? All achievements reached by the two sides and each result gained from the Embassy’s events and efforts (might they be more or less remarkable) accomplished during my Ambassadorial term in Estonia - from April 2014 till now, are very important and special for me. Though, maybe I’ll try to summarize and highlight some features regarding the political dialogue and bilateral visits, as well as major aspects in our cultural and economic cooperation: between April 2014 and April 2019 - 5 visits on President’s level were held in Georgia and Estonia, one out of which was the State Visit paid on November 2017 to Georgia, by the President Kersti Kaljulaid; 4 visits on Prime Minister’s level were held respectively in Georgia and Estonia; there were several meetings and visits held by Foreign Ministers of both countries and almost all line ministers of Georgia and Estonia have visited and met each other; cooperation and dynamics of visits were intensive on Parliamentary dimension as well; on numerous and different occasions delegations of other respective officials, public servants, experts, representatives of academic, cultural sectors and media, were visiting Estonia and Georgia to deepen bilateral cooperation in various fields, including sharing and exchanging experience. – All the above-mentioned have significantly changed/increased dynamics of our relations, strengthened political ties and widened the legal bases of our cooperation by concluding respective bilateral agreements, memorandums and action plans for cooperation. Experience-sharing process, mainly on EU Integration priority areas, was significantly supported by the projects financed by the Development Cooperation of the Estonian MFA.

DIPLOMAT 39

დიუსერ ივო ფელტთან თანამშრომლობით გამართა. ამრიგად, ქართულ ფოლკლორსა და კლასიკურ მუსიკასთან, ოპერასა და ბალეტს, ხელოვნებასა და თეატრთან ერთად, რაც ესტონეთში არაერთხელ წარმოჩინდა დიდი წარმატებით, კინოინდუსტრია ქართულ-ესტონური კულტურული თანამშრომლობის ნამდვილად ყველაზე თვალსაჩინოდ წარმატებული სფეროა. აქვე გამოვყოფდი ტალინის მიკელის მუზეუმში ნიკო ფიროსმანის ნამუშევრების გამოფენის გახსნის ღონისძიებას (2019 წლის 22 მარტი), რომელიც მიმაჩნია ესტონეთში კულტურის სფეროში განხორციელებულ ერთ-ერთ გამორჩეულ, მნიშვნელოვან და მასშტაბურ პროექტად. გამოფენა ტალინში 2019 წლის 11 აგვისტომდე დარჩება. საელჩოს ძალისხმევითა და მხარდაჭერით, მისი ორგანიზება საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის ეროვნული სააგენტოსა და ესტონეთის ხელოვნების მუზეუმის მიერ განხორციელდა, საქართველოს ხელოვნების ეროვნულ მუზეუმთან თანამშრომლობით - რაც, უნდა აღინიშნოს, სააგენტოს გენერალური დირექტორის ნიკოლოზ ანთიძის გარეშე არ იქნებოდა შესაძლებელი. ბოლო 4-5 წლის განმავლობაში ასევე მნიშვნელოვნად განვითარდა ეკონომიკური თანამშრომლობა, ტურიზმი და ბიზნესკავშირები - შედგა 4 მასშტაბური ბიზნესფორუმი; გაიზარდა ესტონური ინვესტიციები; მნიშვნელოვანი ზრდა დაფიქსირდა ესტონეთიდან საქართველოში ვიზიტორთა რაოდენობის თვალსაზრისით (გასულ წელს ეს მაჩვენებელი 80%-ით გაიზარდა); ტურიზმის ზრდასთან ერთად, დაიწყო პირდაპირი ავიამიმოსვლა საქართველოსა და ესტონეთს შორის - 2019 წლის 27 ივნისიდან სეზონური ჩარტერული ფრენები განხორციელდება ტალინიდან ბათუმის მიმართულებით; ასევე 2019 წლის აგვისტოდან დაინიშნა პირდაპირი რეისი ტალინი-ქუთაისის მიმართულებით; ბოლო პერიოდში, საქართველოში განხორციელდა რამდენიმე რეფორმა ესტონური მოდელის მიხედვით, მათ შორის, რეინვესტირებული კორპორატიული მოგების საგადასახადო სისტემის და ელ-მოქალაქეობის სფეროში; მნიშვნელოვნად იქნა გაზიარებული ესტონური გამოცდილება სტარტაპ ეკოსისტემის და კრეატიული ინდუსტრიების განვითარების მიმართულებით, ამ უკანასკნელის კონტექსტში კი, საქართველოში ესტონელ პარტნიორებთან ერთად უკვე რამდენიმე პროექტის განხორციელებაზე დაიწყო მუშაობა, მათ შორის აღსანიშნავია ენგურჰესზე მიმდინარე მასშტაბური პროექტი, რომელიც ესტონურ გამოცდილებაზე დაყრდნობით, ქართული ინდუსტრიული მემკვიდრეობის ძეგლისთვის ტურისტული განვითა-

40 DIPLOMAT

Georgian-Estonian cooperation in cinema fieled and film-making industry should be singled-out - in November 2015, Georgia became the focus country of the Tallinn Black Nights Film Festival, which then acquired the status of an A-class festival. It was one of the most successful accomplishments in the area culture. Though, I would like to underline that we witnessed two more successful Georgian-Estonian film co-productions after the famous “Tangerins”: in cooperation with All Films and well-known Estonian producer Ivo Felt the Embassy of Georgia organized Estonian premiere screenings of Ana Urushadze’s “Scary Mother” and Zaza Urushadze’s “The Confession”. Therefore, along with the folk and classic music, opera and ballet, art and theatre, cinema is definitely one of the most successful and vocal field of our cultural cooperation. Opening of the exhibition of masterpieces of the famous Georgian painter Niko Pirosmani in Mikkel Museum in Tallinn is worth of underlining (March 22, 2019), since I deem it as one of the most significant and large-scale projects implemented in Estonia in the sector of cultural. Exhibition will stay in Tallinn until August 11, 2019. With the efforts and support of the Embassy, exhibition was organized by the National Agency of Cultural Preservation of Georgia and Estonian Art Museum, in cooperation with the National Art Museum of Georgia – without the Director General of the National Agency Nikoloz Antidze it won’t be possible. Economic cooperation, including in tourism sector, business projects and ties have been further successfully enhanced – 4 business-forums have been held; investments, as well as number of visitors to Georgia from Estonia have been substantially raised (number of visitors from Estonia increased by 80% in 2018). Along with intensified tourist flows, seasonal charter flights from Tallinn to Batumi start to operate from June 2019, as well as direct regular flights from Tallinn to Kutaisi will begin from August 2019. It should also be underlined that several reforms were conducted in Georgia according to the Estonian model, among those in corporate tax system and in e-residency areas. We also work

რების პერსპექტივის შექმნას და მისთვის მულტიფუნქციური, მათ შორის, შემეცნებითი ფუნქციის მინიჭებას ისახავს მიზნად. ესტონეთის პრეზიდენტზე მინდა, გკითხოთ, საერთაშორისო ტრიბუნებიდან ხშირად ვისმენთ მის მიერ გაკეთებულ მტკიცე მხარდამჭერ განცხადებებს საქართველოს მისამართით. როგორ ფიქრობთ, ეს არის მისი პერსონალური პოზიცია, თუ, ამ მხრივ, ესტონეთის მთავრობა ერთსულოვანია? ზოგადად, როგორი განწყობაა ესტონეთის პოლიტიკურ წრეებში საქართველოს მიმართ, არის თუ არა რამე ცვლილება მოსალოდნელი, ესტონეთის საპარლამენტო არჩევნების შემდგომ? ნამდვილად ასეა - ესტონეთის ხელისუფლება, ცალსახად, საქართველოს მტკიცე და ძლიერი მხარდამჭერია; არაერთხელ, სხვადასხვა ესტონელი პოლიტიკოსის და ლიდერის მხრიდან ხაზგასმულა, რომ როდესაც საკითხი საქართველოს ეროვნულ ინტერესებს შეეხება, ესტონეთის ხელისუფლება, ოპოზიციური პარტიების ჩათვლით, ერთსულოვანია. ამდენად, ამ მიდგომის ცვლილებას არც 2019 წლის საპარლამენტო არჩევნების შემდეგ ველოდები. ქვეყნის მხარდამჭერ პოზიციასთან ერთად, აღსანიშნავია ლიდერთა ძალისხმევა - ამ მხრივ, ცალსახად გამოვყოფდი ესტონეთის რესპუბლიკის პრეზიდენტს კერსტი კალიულაიდს, რომელიც ორმხრივი და მრავალმხრივი თანამშრომლობის ფორმატების, თუ საგარეო პოლიტიკის და უსაფრთხოების საკითხებზე სხვადასხვა საერთაშორისო ფორუმსა და პლატფორმაზე სიტყვით გამოსვლისას, ყველა შესაბამის შესაძლებლობას იყენებს, საქართველოს პრიორიტეტების მიმართ - ტერიტორიული მთლიანობა, ქვეყნის ევროინტეგრაცია და ნატოში გაწევრიანება, რეფორმების პროცესის გაგრძელება - მტკიცე მხარდაჭერის გამოხატვისა და ძლიერი გზავნილების გაჟღერების მიზნით. სიამოვნებით ვრცლად განვიხილავდი საქართველოს შესახებ მის ყოველ განცხადებას, ისევე, როგორც საერთაშორისო საზოგადოების მიმართ, ჩვენი ქვეყნის დეოკუპაციისა და ევროპული პერსპექტივის გახსნისკენ მიმართულ მოწოდებებს. ასევე უაღრესად დასაფასებელია ესტონეთში საქართველოს საელჩოს საქმიანობის მიმართ ესტონეთის პრეზიდენტის თანადგომა და ღიაობა. ასევე, ყველას გვახსოვს ესტონეთის ყოფილი პრეზიდენტი, ტოომას ჰენდრიკ ილვესი, რომელიც 2008 წლის აგვისტოში, ჩვენი სხვა მეგობარი ქვეყნების ლიდერებთან ერთად, მყისვე, გვერდით დაუდგა ქართველ ხალხს რუსეთ-საქართველოს ომის დროს, რითიც უდიდესი მხარდაჭერა გამოხატა. რა პერსპექტივას ხედავთ ამ ორი ქვეყნის ურთიერთობების გაღრმავების კუთხით? ყოველივე ზემოაღნიშნული და დღემდე მიღწეული შედეგები ცხადყოფს ორ ქვეყანას შორის არსებულ მტკიცე და წარმატებულ თანამშრომლობას, ხალხს შორის მჭიდრო მეგობრობას და ესტონეთის მხრიდან საქართველოს ურყევ მხარდაჭერას, რაც - რწმენას გამოვთქვამ, სამომავლოდ შენარჩუნდება და კიდევ უფრო გაღრმავდება. საქართველოს და ესტონეთს შორის ურთიერთობის განვითარებაში არსებული პოტენციალი ზოგჯერ ამოუწურავიც მგონია; აქვე გამოვყოფდი ორ სფეროს, სადაც ალბათ ყოველთვის იარსებებს თანამშრომლობის განვითარების მეტი სურვილი და შესაძლებლობა - ეს არის ვაჭრობა და ბიზნესურთიერთობები, რასაც მნიშვნელოვნად უნდა შეუწყოს ხელი საქართველო-ესტონეთს შორის პირდაპირი ავიამიმოსვლის დაწყებამაც 2019 წლის ზაფხულიდან; ასევე, მეორე მიმართულება - ესტონეთის პროგრესთან ერთად, თანამშრომლობის შემდგომი განვითარება ისეთ სექტორში, რაც ესტონეთის შემთხვევაში შედარებით უპირატესობას წარმოადგენს - ელექტრონული მმართველობა, საინფორმაციო და საკომუნიკაციო ტექნოლოგიები.

together and successfully implement the projects with relevant Estonian experts and architects in the field of creative industries, among others in Enguri, Georgia. I would like to ask you about the Estonian President and the frequent statements she has made in international tribunals about Georgia. What do you think is her personal position on issues related to Georgia or is her position the same as that of the Estonian government? What are the general attitudes towards Georgia in Estonia’s political circles? Is there any change expected after the Estonian parliamentary elections? That is true – throughout the years, the Estonian authorities has been strong supporter of Georgia. On many occasions, various Estonian politicians and leaders have emphasized that when it concerns the issues related to the Georgian national interests, Estonian position, including the one of the opposition parties, is unanimous. Therefore, I do not expect any changes in this approach after 2019 Parliamentary elections. Along with the strongly supportive position of Estonia towards Georgia, efforts and personal contribution of respected Leaders have to be specifically mentioned. In this regard, it is my honor to speak about the President of the Republic of Estonia H.E. Kersti Kaljulaid, who spares no effort within all relevant bilateral and multilateral, as well public formats on foreign policy and security issues, to voice strong statements in support of Georgia’s territorial integrity, European Integration, NATO membership and reform process. It is with an immense appreciation I would like to mention about Estonian President’s support and openness towards the respective activities/events of Embassy of Georgia in Estonia. We all remember the former President of Estonia H.E. Toomas Hendrik Ilves as well – in August 2008 the President Ilves promptly decided to stand by the people of Georgia in the middle of Tbilisi during the hardest days of Russian-Georgia war, expressing solid support to our country together with other leaders of the partner States. What are your viable perspectives in terms of deepening relations between Georgia and Estonia? All the above mentioned and achievements up to date prove the existence of strong and successful cooperation between the two countries, close friendship between our people, and Estonia’s unwavering support for Georgia, which, I believe, will be maintained and further deepened. Sometimes, it seems to me that the potential of developing relations between Georgia and Estonia is inexhaustible. Here, I would define two areas where there will always be a desire, as well as more opportunities to develop cooperation – these are trade and business relations, which to my expectation should be facilitated by opening direct flights between Georgia and Estonia starting from summer 2019. Since Estonia keeps progressing rapidly in the ICT field, which represents its comparative advantage, I think the other direction of deepening our cooperation should be the e-governance, along with developing technologies and supporting innovations.

DIPLOMAT 41

ლუიზა ვინტონი: საქართველო ჩემი ოცნება იყო გაეროს მუდმივი კოორდინატორი საქართველოში გენდერულ თანასწორობასა და “ზრუნვის ეკონომიკის” ბენეფიტებზე

Louisa Vinton: Georgia Was My Dream Assignment The UN Resident Coordinator on Gender Equality and Benefits of a “Care Economy” ნინო შარაშიძე NINO SHARASHIDZE მარტს, ქალთა საერთაშორისო დღეს, ჩვენ გვქონდა განსაკუთრებული შესაძლებლობა, გავსაუბრებოდით გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის მუდმივ კოორდინატორსა და გაეროს განვითარების პროგრამის წარმომადგენელს საქართველოში, ლუიზა ვინტონს. ამ ფართო დისკუსიაში, ლუიზა ვინტონმა სიღრმისეულად მიმოიხილა საქართველოში მისი საქმიანობა და განსაზღვრა ძირითადი სფეროები, სადაც საქართველოს მთავრობამ უნდა გაამახვილოს ყურადღება და დანერგოს შესაბამისი პროგრამები და პოლიტიკა.

42 DIPLOMAT

n March 8, 2019, International Women’s Day we had the incredible opportunity to discuss with Louisa Vinton, the United Nations Resident Coordinator and UN Development Programme Resident Representative to Georgia gender equality issues. In this explosive discussion, Louisa Vinton shared deep insights into her work in Georgia and she identified key areas where the government of Georgia should focus its programmes and policies.

მოკლედ გვითხარით საკუთარ თავზე და რატომ გადაწყვიტეთ გაეროში მუშაობა? ხშირად ვამბობ, რომ მაქვს საუკეთესო სამუშაო, თუმცა, გაეროში შემთხვევით მოვხვდი. ჩემი კარიერა ყოველთვის ორიენტირებული იყო აღმოსავლეთ ევროპაზე, მინდოდა, მეზრუნა რეგიონზე, რომელიც მიყვარს. ჩემი პირველი სამუშაო იყო მიუნხენში „რადიო თავისუფალი ევროპა“/„რადიო თავისუფლების“ ოფისში ვმუშაობდი პოლონეთის პოლიტიკის ანალიტიკოსად, სადაც გამიმართლა და ვაშუქებდი კომუნიზმის დაშლასა და ახალი დემოკრატიისა და საბაზრო ეკონომიკის ჩამოყალიბებას 1988-1994 წლებში. ასევე, ვმუშაობდი რედაქტორად და ბიზნეს ჟურნალისტად Economist Intelligence Unit-ისთვის (EIU) ვენაში, სადაც ვხელმძღვანელობდი ყოველკვირეული საინფორმაციო ბიულეტენის, Business Eastern Europe-ს გამოცემას. როცა ჩემი შვილი დაიბადა, გადავედი ნიუ-იორკში EIU-ის გამომცემლობაში და იქიდან, 2004 წელს, საქმიანობა განვაგრძე გაეროს განვითარების პროგრამაში (UNDP), სადაც ჩემი პირველი სამუშაო იყო, მიმეხედა ჩვენი განვითარების პროგრამისთვის ყოფილი საბჭოთა კავშირის შვიდ ქვეყანაში, მათ შორის, საქართველოში. სათავო ოფისში ექვსწლიანი მუშაობის შემდეგ, გამიმართლა და ვხელმძღვანელობდი გაეროს ოფისებს, პირველად, ხორვატიაში და შემდეგ - ჩრდილოეთ მაკედონიაში. და ახლა მოუთმენლად ველით საინტერესო ხუთ წელიწადს საქართველოში. UNDP-ში მუშაობა ყველაზე მეტად იმის გამო მიყვარს, რომ ჩვენი პროგრამების განხორციელებას შეუძლია, ხალხისთვის, რომელთაც ვემსახურებით, რეალური ცვლილება მოიტანოს. „განვითარება მარათონია, არა - სპრინტი.“ - მითხრა უფროსმა კოლეგამ, როცა შევუერთდი UNDP-ს. ეს მართალია, მაგრამ, ხანდახან, პროექტების დაგეგმვის, დაფინანსებისა და სამუშაოების შესრულებაზე მრავალწლიანი კონცენტრირებული მუშაობის წყალობით ვახერხებთ ტრანსფორმაციული შედეგების მიწოდებას, მაგალითად, როცა ვიცავთ მაღალი რისკის მქონე თემებს დატბორვისგან. კმაყოფილების კიდევ ერთი, უზარმაზარი წყაროა, მუშაობდე ორგანიზაციაში, რომლის ყოველდღიური საქმეა, მყარად იდგეს ღირებულებების და იდეალების სადარაჯოზე, ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაციის ერთ-ერთი მუხლის შესაბამისად: „ყველა ადამიანი იბადება თავისუფალი და თანასწორი თავისი ღირსებითა და უფლებებით“, რაც არის მძლავრი გზავნილი და ის ეხება ყველა საქმეს, რომელსაც გაერო აკეთებს. სანამ ამ თანამდებობაზე დაინიშნებოდით, შეგხვდათ თუ არა სირთულეები მხოლოდ იმიტომ, რომ ქალი ხართ? ჩემთვის რთული იყო ამ თანამდებობის მიღება, მაგრამ არა ჩემი გენდერის გამო. გაერო ქალთათვის ერთ-ერთი ყველაზე მეგობრული დამსაქმებელია და ნიჭიერი ქალების გაწევრიანების ძალისხმევის წყალობით, ჩვენ მივაღწიეთ პარიტეტს მენეჯმენტის უმაღლეს დონეზე, 2018 წელს. გაეროს განვითარების პროგრამის მუდმივი წარმომადგენლები, მსოფლიო მასშტაბით, ამჟამად, 62 ქალი და 60 მამაკაცი გახლავთ. მაგრამ ჯერ კიდევ არსებობს ხარვეზები, და, ნამდვილად, გულის ამაჩუყებელი იქნება ქალის ხილვა გაეროს გენერალური მდივნის პოსტზე. რა ფიქრებმა გაგიელვათ გონებაში, როცა გაიგეთ, რომ საქართველოში იმუშავებდით? საქართველო ჩემი ოცნება იყო. პირველად ვეწვიე საქართველოს 1979 წელს, როდესაც ერთი სემესტრით ვცხოვრობდი მაშინდელ ლენინგრადში და გავდიოდი რუსული ენის კურსს. თბილისი მაშინ იყო ისეთი სასიამოვნო კონტრასტი ჩრდილოეთთან და ეს იყო მაშინ,

Tell us briefly about yourself, and why you decided to work with the UN? I often tell people I have the perfect job, but I arrived at the UN almost by accident. My career has always focused on Eastern Europe and meandering around a region I love. My first job was as an analyst of Polish politics for Radio Free Europe/Radio Liberty in Munich, where I had the good fortune to cover the collapse of communism and the framing of a new democracy and market economy between 1988 and 1994. Then I worked as a business journalist and editor for the Economist Intelligence Unit (EIU) in Vienna, where I managed a weekly newsletter called Business Eastern Europe. After my son was born I moved to New York to head a division of the EIU devoted to custom publishing, and from there I landed at UNDP in 2004, where my first job was to look after our development work in seven countries of the former Soviet Union, including Georgia. After a six-year stint at headquarters, I had the good luck to head UN offices first in Croatia and then in North Macedonia, and am now looking forward to an exciting five years in Georgia. What I love about working for UNDP is that our programs can make a real difference in the lives of the people we strive to serve. “Development is a marathon, not a sprint,” a senior colleague told me when I joined UNDP. This is true, but sometimes, after years of concentrated work devoted to project planning, securing funding and actually doing the work, we manage to deliver transformative results, for example in protecting high-risk communities from flooding. Another huge source of satisfaction is working in an organization that makes it its everyday business to take a firm stand for values and ideals, in line with Article One of the Universal Declaration of Human Rights: “All human beings are born free and equal in dignity and rights.” This is a powerful message, and it provides a touchstone for all of the work the UN does. Were there difficulties you experienced simply because you were female before you attained this position? It was hard for me to get this position, but not because of my gender. The UN is one of the world’s most friendly employers for women, and, thanks to a concerted effort to recruit talented women, we achieved parity at the highest levels of management in 2018. Among UNDP Resident Representatives worldwide, there are now 62 women and 60 men. But there are still gaps, and it would be heartening to see a woman reach the top post of UN Secretary-General. What are the thoughts that crossed your mind when you heard that you would work in Georgia? Georgia was my dream assignment. I first visited Georgia in 1979, when I was on a semester-long Russian language course in what was then called Leningrad. Tbilisi at that time was such a welcome contrast to the frigid north, and it was the first time I ever saw a pomegranate. I got to know Georgia a lot better in my first assignment in UNDP, when

DIPLOMAT 43

როცა ცხოვრებაში პირველად ვნახე ბროწეული. საქართველო უკეთ გავიცანი ჩემი პირველი მისიის დროს გაეროს განვითარების პროგრამაში, როცა ჩვენი საქმე იყო, დავხმარებოდით დემოკრატიულ და პროსაბაზრო რეფორმებს, რომლებიც განხორციელდა „ვარდების რევოლუციის“ შემდგომ. ქვეყნის რეფორმისტული ენერგია და ფერადი მოგონებები იმ ადრეული ვიზიტებიდან - ხინკალი და ჩურჩხელა, თამადა, ძლიერი ცეკვები დანებითა და ცხვირსახოცებით, და, რა თქმა უნდა, ღვინო, დამზადებული იმ ხალხის მიერ, რომელმაც ღვინო გამოიგონა! - ყოველთვის მიბიძგებდა აქ დაბრუნებისკენ. რა არის თქვენი მისია აქ და რა არის თქვენი ძირითადი, მიმდინარე პროექტები? UNDP-ში ჩვენი მისიაა, დავეხმაროთ საქართველოს, გახდეს უფრო წარმატებული და სტაბილური ქვეყანა, ძლიერი და სტაბილური დემოკრატიული ინსტიტუტებითა და თანაბარი შესაძლებლობებით ყველა მდგრადი განვითარების მიზნის შესაბამისად: „რომ არავინ დავტოვოთ მიღმა“. გვაქვს ფართო სპექტრის პროექტები, რომელთა ღირებულება, წელიწადში, 20 მლნ. აშშ დოლარს შეადგენს. მათი მთავარი მიზანია, დაეხმაროს ქვეყანას, მიაწოდოს მაღალი ხარისხის საჯარო სერვისები ყველა მოქალაქეს, მათ შორის, მაღალმთიანი და მიუვალი რეგიონების მცხოვრებლებს; გახადოს ადგილობრივი ხელისუფლება უფრო ეფექტიანი; დაიცვას საქართველოს ულამაზესი ბუნებრივი გარემო და უზრუნველყოს მოსახლეობის დაცვა წყალდიდობისგან და სხვა სტიქიური უბედურებისგან, რომლებიც კლიმატის ცვლილების შედეგია; შექმნას სამუშაო ადგილები სოფლად; შეაკავშიროს კონფლიქტების შედეგად გაყოფილი ადამიანები და თემები. თქვენი აზრით, რატომ არის გენდერული უთანასწორობა საქართველოში კვლავ გავრცელებული? თანაბარი უფლებების კონსტიტუციური გარანტიის მიუხედავად, საქართველოში გრძელდება გენდერული უთანასწორობა იმავე მიზეზების გამო, რაც ხელს უშლის ქალთა პერსპექტივას მთელ მსოფლიოში. მიუხედავად იმისა, რომ ქალები უფრო მეტად განათლებულნი არიან, ვიდრე - მამაკაცები, მძლავრი სხვადასხვა სტერეოტიპი და ცრურწმენა მათი კარიერის ვარიანტებს ავიწროებს. მაგალითად, მეცნიერების, ტექნოლოგიებისა და საინჟინრო სფეროში მომუშავეთა მხოლოდ 12%-ია ქალი. მაღალი ხარისხის, ბავშვთა მოვლის და სხვა მზრუნველობის სამსახურების ნაკლებობა და ტრადიციული გენდერული როლი სახლში იმას ნიშნავს, რომ ქალები უფრო მეტ ტვირთს ზიდავენ არაანაზღაურებადი მზრუნველობის სამუშაოზე და უფრო ნაკლები თავისუფალი დრო აქვთ, ვიდრე - მამაკაცებს. 36%-იანი სხვაობა ხელფასში გენდერული ნიშნით ნიშნავს იმას, რომ ქალებმა უფრო მეტი და უფრო ხანგრძლივად უნდა იმუშაონ, რომ გამოიმუშაონ იმავე რაოდენობის შემოსავალი. ახლახან, ქვეყნის პირველი ქალი პრეზიდენტის არჩევის მიუხედავად, ხელმძღვანელ თანამდებობებზე პოლიტიკასა და ბიზნესში დომინირებენ მამაკაცები. ამ თვალსაზრისით, საქართველოს ბევრ სხვა ქვეყანასთან ბევრი საერთო აქვს. მაგრამ, სხვა შემთხვევებისგან განსხვავებით, აქ კვალიფიციური და ნიჭიერი ქალების დეფიციტი არ არის. მათი თანაბარი შესაძლებლობებით უზრუნველსაყოფად, საჭიროა არა მხოლოდ კანონმდებლობის რეფორმირება, არამედ - ხალხის და44 DIPLOMAT

our work was focused on supporting the democratic and pro-market reforms undertaken after the “Rose Revolution.” The country’s reformist energy combined with the colorful memories of those early visits – khinkali and churchkhela, the tamada, vigorous dances with knives and handkerchiefs, and of course wine made by the nation that invented wine! – made me always want to come back. What is your mission here, and what are your current main projects? At UNDP, our mission is to assist our national partners in making Georgia a more prosperous and resilient country, with strong and stable democratic institutions and equal opportunities for all, in line with the overarching aim of the Sustainable Development Goals: “to leave no one behind.” We have a wide range of projects that are worth around USD 20 million per year. Their main aims are to help the country provide high-quality public services to all citizens, including those living in remote and mountainous areas; make local government more effective; protect Georgia’s beautiful natural environment and ensure that the population is protected from floods and other natural disasters that are consequences of climate change; generate job opportunities in rural areas; and bridge the divide between people and communities separated by conflicts. In your opinion, why is gender inequality still prevalent in Georgia? Despite constitutional guarantees of equal rights, gender inequality persists in Georgia for many of the same reasons that it impedes women’s prospects all over the world. Although women tend to be better educated than men, powerful stereotypes and prejudices narrow their career options. For example, only 12 percent of those working in the field of science, technology and engineering are women. A lack of high-quality childcare and other caring services and traditional gender roles in the home mean that women shoulder most of the burden of unpaid care work and have far less free time than men. A gender wage gap of 36 percent means that women have to work harder and longer to earn the same income. Despite the recent election of the country’s first woman President, political and business leadership roles tend to be dominated by men. In this respect, Georgia has a lot in common with many other countries. But, as is the case elsewhere, there is no shortage of skilled and talented women. To ensure that they enjoy equal opportunities, we need not just to reform legislation but also to change people’s attitudes. You do not think that this is partly due to the fact that we have few women in the government? The marginal role of women in government is both a symptom and a cause. Girls (and boys) need role models to help them imagine a future in which women play a leading role in political decision-making. Participation is also key to ensuring that policies (and, crucially, budgets) reflect the needs of all groups in society. Hearing women’s voices is crucial, for instance, in tailoring public services to meet their needs – for example, the quest for affordable childcare.

მოკიდებულების შეცვლა. არ ფიქრობთ, რომ ეს, ნაწილობრივ, არის იმის გამო, რომ ხელისუფლებაში ცოტა ქალი გვყავს? ქალების მარგინალური როლი მთავრობაში არის, როგორც სიმპტომი, ისე - მიზეზი. გოგონებს (და ბიჭებს) სჭირდებათ როლური მოდელები, რათა ეს დაეხმაროს მათ, წარმოიდგინონ მომავალი, სადაც ქალებს წამყვანი როლი აქვთ პოლიტიკურ გადაწყვეტილებებში. მონაწილეობის მიღება ასევე მნიშვნელოვანია, რომ პოლიტიკის (და, უმნიშვნელოვანესი, ბიუჯეტის) უზრუნველსაყოფად, საზოგადოების ყველა ჯგუფის საჭიროება აისახოს. მაგალითად, ქალთა ხმების მოსმენა მნიშვნელოვანია, მაგალითად, საჯარო სერვისებით მათი მოთხოვნილებების დასაკმაყოფილებლად - მაგალითად, ბავშვთა ზრუნვის სერვისებზე ხელმისაწვდომობა. რა მსოფლიო პრაქტიკას იცნობთ, რომელიც საქართველომ უნდა დანერგოს? რეკომენდაციას გავუწევდი „ზრუნვის ეკონომიკის“ შექმნას. თურქეთში, გაეროს განვითარების პროგრამისა და გაეროს ქალთა ორგანიზაციის მიერ ჩატარებული კვლევის თანახმად, საზოგადოებრივი ინვესტიცია ზრუნვის სამსახურში - ბავშვებზე ზრუნვა, ხანდაზმულების მოვლა და შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირების მოვლა-პატრონობა ორჯერ მეტ სამუშაო ადგილს ქმნის, ვიდრე - იმავე თანხის დახარჯვა ფიზიკურ ინფრასტრუქტურაზე. და ამ ახალი სამუშაო ადგილების უმრავლესობა ქალებისკენ მიდის. ეს მიდგომა რევოლუციურია, რომელიც უდგება მომსახურების სფეროს, როგორც ინვესტიციას და არა - ხარჯს. და სარგებელი აშკარაა: არა მხოლოდ მეტი ქალი საქმდება, არამედ, ამ მომსახურებების უზრუნველყოფა ასევე აძლევს საშუალებას ბევრ სხვა ქალს, რომლებიც სახლში არაანაზღაურებად სამუშაოს ეწეოდნენ, გავიდნენ დასაქმების ბაზარზე. მაგრამ არსებობს სხვა კარგი მაგალითებიც. მამაკაცების წახალისება, რომ ისარგებლონ დეკრეტული შვებულებით (როგორც ავსტრიაშია), ამით ოჯახში სირთულეების გათანაბრებაა შესაძლებელი, ხოლო მამაკაცებს საშუალება ეძლევათ, რომ გაიზიარონ ბავშვის მოვლის სიხარული. ბევრი წარმატებული პროგრამა შეიქმნა, რათა მეწარმე ქალებმა საკუთარი ბიზნესი აწარმოონ, და ხელი შეეწყოთ გოგონებს, აიწყონ მაღალანაზღაურებადი, მაგრამ არატრადიციული კარიერა. იურიდიული ქმედებით შესაძლებელია, დაისაჯონ დამსაქმებლები იმისთვის, რომ ქალებს უხდიან მამაკაცებზე ცოტას იმავე სამუშაოსთვის. სექსუალური შევიწროების მიმართ არატოლერანტული პოლიტიკის გააქტიურებას შეუძლია სამუშაო ადგილებზე მეტი ქალის მოზიდვა. რას ურჩევდით, გენდერულ თანასწორობასთან დაკავშირებით, საქართველოს მთავრობასა და კომპანიებს? გენდერული თანასწორობა არა მხოლოდ სწორია, ასევე არის ძლიერი რეცეპტი ეკონომიკური ზრდისა და მომგებიანი ბიზნესისთვის. მრავალი კვლევით დადასტურდა, რომ ქალთა მონაწილეობის გაზრდა დასაქმების ბაზარზე, უზარმაზარ დივიდენდს იძლევა. საერთაშორისო სავალუტო ფონდის ხელმძღვანელმა, ქრისტინ ლაგარდმა ცოტა ხნის წინ აღნიშნა, რომ შრომით სფეროში გენდერული ხარვეზების აღმოფხვრამ ქვეყანას შესაძლოა, მოუტანოს მთლიანი შიდა პროდუქტის 35-პროცენტიანი ზრდა. ბიზნესლიდერებმა უნდა იცოდნენ, რომ უფრო მრავალფეროვანი სამუშაო ადგილი უფრო მომგებიანი სამუშაო ადგილია. უფრო სწორად, იმ დროს, როცა ჩვენ ვდგავართ ასეთი ეგზისტენციალური გამოწვევების წინაშე, რომელი საღი აზროვნების ადამიანი ამჯობინებს, რომ უარი თქვას მსოფლიოს იმ გონებრივ შესაძლებლობებსა და ენერგიაზე, რომელთაც ქალები ფლობენ?!

What examples in world practice do you think Georgia should adopt? I would advocate for the creation of a “care economy.” Research in Turkey conducted by UNDP and UN Women showed that public investment in care services – child care, elder care and care for persons with disabilities – generates more than twice as many jobs as spending the same amount of money on physical infrastructure. And most of these new jobs go to women. This approach is revolutionary in viewing care services as investments rather than costs. And the benefits are obvious: not only do more women gain jobs, but the services these jobs provide also enable many other women providing unpaid care services at home to enter the job market. But there are a host of other good examples to follow. Providing incentives for men to take paternity leave (as is the case now in Austria) can help to equalize burdens in the home, while also giving men an opportunity they often miss to experience the joys of childcare. Many successful programs have been established to help women entrepreneurs create their own businesses and encourage girls to pursue high-paying but non-traditional careers. Legal action can punish employers for paying women less than men for the same work. Enforcing no-tolerance policies for sexual harassment can make workplaces more inviting to women. What would be your recommendation to the Government and to companies in Georgia as regards gender equality? Gender equality is not just the right thing to do. It is also a powerful recipe for economic growth and profitable business. Study after study has shown that expanding women’s participation in the work force delivers huge dividends. IMF head Christine Lagarde noted recently that closing gender gaps in the labor force could add as much as 35 percent to a country’s GDP. Business leaders should know already that a more diverse workplace is a more profitable workplace. Put more simply, at a time when we’re facing such existential challenges, who in their right mind would choose simply to disregard the half of world’s brains and energy that belongs to women?

DIPLOMAT 45

ბალტიის ზღვის რეგიონი ნატოს შეკავების პოლიტიკის წინა ხაზზე

Baltic Region on the Frontline of NATO’s Deterrence Policy

OP-ED ნინო ლეჟავა NINO LEZHAVA

2019

წელი ნატოს საიუბილეო წელია, ალიანსი 70 წლის ხდება; ამავე დროს, 15 წელი სრულდება, რაც ნატოს ქოლგის ქვეშ ბალტიის ზღვის რეგიონის ქვეყნები გაერთიანდნენ. ეს იყო ალიანსის ბოლო დიდი გაფართოება, მას შემდეგ, ნატომ მხოლოდ 3 ახალი წევრი მიიღო. „ჩვენ გვაქვს ზეიმის მიზეზი, მაგრამ, ამავე დროს, თავს თვითკმაყოფილების უფლებას ვერ მივცემთ, ვინაიდან, მსოფლიო გაცილებით რთული და არაპროგნოზირებადია დღეს, ვიდრე - ოდესმე. ერთადერთი გზა არაპროგნოზირებად სამყაროსთან გასამკლავებლად ალიანსის სიძლიერეში, ერთიანობასა და გარემოსთან მუდმივ ადაპტაციაშია.“ - განაცხადა ნატოს გენერალურმა მდივანმა, იენს სტოლტენბერგმა 28 თებერვალს, სლოვაკეთში, „ბუქარესტის ცხრიანის“ შეხვედრაზე. სტოლტენბერგმა, სლოვაკეთში ვიზიტისას, თანამედროვე უსაფრთხოების სისტემაში მიმდინარე ცვლილებებზე ისაუბრა, მათ შორის, რუსეთის აგრესიაზე უკრაინასა და საქართველოში. „ჩვენ არ გვინდა ახალი ცივი ომი და რეალურად გვსურს რუსეთთან დიალოგი, რადგან რუსეთი არის ჩვენი მეზობელი; თუმცა, ამავე დროს, დარწმუნებულები უნდა ვიყოთ, რომ უზრუნველვყოფთ საიმედო შეკავებას და თავდაცვას.“ - აღნიშნა ნატოს გენერალურმა მდივანმა. ბოლო დროს განვითარებული მოვლენებიდან გამომდინარე, აშკარაა, რომ ნატოსა და რუსეთს შორის დაძაბულობის დონემ პიკს მიაღწია, ეპიცენტრში კი ნატოს აღმოსავლეთი ფლანგი - ბალტიისპირეთი იმყოფება. ალიანსის შეშფოთების საწყისი მიზეზი, 2014 წელს, უკრაინაში რუსეთის მიერ გათამაშებული აბსურდული სცენარი გახდა, რომლის მიხედვით, მოსკოვმა შევიწროებისგან დაიცვა სხვა ქვეყნის ტერიტორიაზე მცხოვრები ეთნიკურად რუსი მოსახლეობა, რეალურად კი დამოუკიდებელი სახელმწიფოს ტერიტორიების ანექსია განახო-

46 DIPLOMAT

2019

is a remarkable year for NATO as it marks the organization’s 70th anniversary. It is also significant for the Baltic States because it occasions the fifteenth anniversary of their NATO membership. It was the biggest enlargement in the history of Alliance and since that time, NATO has only accepted three more members. “We have cause for celebration. But at the same time, we cannot afford to be complacent. The world is more complex and unpredictable than ever before. The only way to deal with a more unpredictable world is to stay strong, stay united, and keep adapting.” – NATO Secretary General, Mr. Stoltenberg said, on 28th of February during the Bucharest-9 meeting. During his visit to Slovakia, Stoltenberg discussed the ongoing challenges associated with the modern security system, including Russia’s aggression in Ukraine and Georgia. “We don’t want a new Cold War. We actually want dialogue with Russia, because Russia is our neighbor, Russia is here to stay. But at the same time, we need to make sure that we continue to deliver credible deterrence and defence.” Considering the latest security developments, it is evident that the level of tension between NATO and Russia has reached its peak and the Eastern Flank of NATO appears to be at its center. NATO’s concern began after Russia’s absurd and widely-critisized scenario played out in 2014 in Ukraine, under the guise of protecting ethnic Russian citizens living on another country’s territory, while implementing the annexation of the

რციელა. ყირიმში განვითარებულმა მოვლენებმა ბალტიისპირეთში განგაში გამოიწვია, რადგან რეგიონის ყოფილ საბჭოთა ქვეყნებში, განსაკუთრებით, ესტონეთსა და ლატვიაში, უკრაინის მსგავსად, ასევე დიდი რაოდენობით არიან წარმოდგენილნი რუსულენოვანი უმცირესობები, რაც მოსკოვს, მისი აგრესიული პოლიტიკის გათვალისწინებით, საბაბს აძლევს რეგიონის დესტაბილიზაციისთვის. რუსეთის მიერ არჩევნის შეჩერება მომიჯნავე, პოსტსაბჭოთა ქვეყნებზე სიახლე ნამდვილად არ ყოფილა, თუმცა, საკითხისა და მოვლენების მკვეთრმა გააქტიურებამ ბალტიისპირეთი თავისთავად მოაქცია ალიანსის განსაკუთრებული ყურადღების ქვეშ. უკრაინის შემდეგ, რუსეთმა არაერთი პროვოკაციული ნაბიჯი გადადგა ბალტიისპირეთში გავლენის გაფართოებისთვის, როგორც საზღვრებთან კონვენციური ძალების კონცენტრირებით, ისე - ჰიბრიდული ბრძოლის მეთოდების გამოყენებით. 2014 წლიდან, რუსული საჰაერო ხომალდები არაერთხელ შეიჭრნენ ლატვიის, ლიეტუვისა და ესტონეთის საჰაერო სივრცეში, პროვოკაციული სცენარით გამოირჩეოდა მოსკოვის მიერ ჩატარებული ფართომასშტაბიანი სამხედრო სწავლებებიც, რომელთა სიხშირემ პიკს 2014 წელს მიაღწია. 2015 წელს, მოსკოვმა განაახლა საზღვაო დოქტრინა, რომლის თანახმად, ბალტიის ზღვის ფლოტი აღიჭურვა სხვადასხვა ტიპის მოდერნიზებული კორვეტებითა და საზღვაო ხომალდებით, დაიხვეწა მისი მართვისა და კონტროლის მექანიზმი და შტაბ-ბინაში დამატებით განთავსდა სანაპირო დაცვის სარაკეტო სისტემები. რუსეთის აგრესიული რიტორიკისა და გამალებული შეიარაღების ფონზე, 2015 წლის მაისში, ბალტიისპირეთის ქვეყნებმა ერთხმად მიმართეს ნატოს, რათა რეგიონში „ბერლინის ბრიგადის“ მსგავსი, მრავალეროვნული ქვედანაყოფები განთავსებულიყვნენ, რაც, უარყოფითი სცენარის განვითარების შემთხვევაში, ალიანსის კონფლიქტში ავტომატურად ჩართვას უზრუნველყოფდა. აღნიშნულ ინიციატივამდე, ნატოს აღმოსავლეთ ფლანგის განმტკიცების პრაქტიკული მექანიზმი RAP-ის სახით უკვე დამტკიცებული იყო. ის მოიცავდა ბალტიისპირეთში საჰაერო და საზღვაო პატრულირებას და უზრუნველყოფდა მოკავშირეების სამხედრო ძალის როტაციით, მაგრამ უწყვეტად ყოფნას. 2015 წლიდან, რეგიონში ასევე განთავსებულნი იყვნენ ნატოს ძალების ინტეგრაციის ქვედანაყოფები (NFIUs), თუმცა, ყოველივე ეს, არ აღმოჩნდა საკმარისი მოსკოვის შეკავებისთვის. მეტიც, რუსეთის საპასუხო რეაქციამ არ დააყოვნა და 2016 წლის ოქტომბერში, მოსკოვმა ბირთვული პოტენციალის მქონე, ისკანდერის ტიპის სარაკეტო კომპლექსები განათავსა კალინინგრადში. მოვლენების აგრესიულმა განვითარებამ ცხადყო, რომ ალიანსს, უსაფრთხოების გამოწვევებთან სწრაფი ადაპტაციისთვის, მეტი ქმედითი ნაბიჯის გადადგმა სჭირდებოდა, ამიტომ, ბალტიისპირეთი, მისი მოწყვლადი მახასიათებლიდან გამომდინარე, ნატოს შეკავების პოლიტიკის ფრონტად იქცა. ვარშავის 2016 წლის სამიტზე, ალიანსმა ისტორიული გადაწყვეტილება მიიღო, რომლის თანახმად, 2017 წლიდან დაარსდა სამხედრო მისია „NATO Enhanced Forward Presence“ (eFP) და ბალტიის ზღვის რეგიონსა და პოლონეთში მუდმივად განთავსდა ნატოს მრავალეროვნული საბრძოლო ქვედანაყოფები. მისიას თავდაცვითი ხასიათი აქვს; ნატოს გენერალური მდივნის განცხადებით, ის ემსახურება არა კონფლიქტის პროვოცირებას, არამედ - მშვიდობის შენარჩუნებას რეგიონში. ამჟამად, ბატალიონებს ა. შ. შ.-ის, დიდი ბრიტანეთის, საფრანგეთის, კანადის, გერმანიის და სხვა მოკავშირეების სამხედრო მოსამსახურეები ხელმძღვანელობენ. ქვედანაყოფები დაკომპლექტე-

sovereign State alongside. The ongoing situation in Crimea was a cause for alarm, for the Baltic States similar to Ukraine where, there are large number of Russian minorities represented in the former Soviet republics, especially in Estonia and Latvia. Their concerns are further exacerbated due to Moscow’s aggressive policy, which could encourage Russia to destabilize the Baltic region for the same minority reasons. Russia’s choice of bordering post-soviet countries was not a surprise, however, the activation of the security issue and the intensification of the aggressive actions, naturally drew NATO’s focus on the Baltic States. After Ukraine, Russia made many provocative steps to enlarge its influence over the Baltics by accumulating conventional forces near borders and using Hybrid Warfare methods also. Since 2014, Russian military aircraft have illegally maneuvered numerous times through Lithuanian, Latvian, and Estonian airspace. Moreover, provocative scenarios were the key characteristics of the military exercises conducted by Russia, which reached a maximum level of frequency in 2014. In 2015, Moscow renewed its “Maritime Doctrine,” and this triggered modernization and re-equipment of the Baltic Fleet with anti-submarine warfare corvettes and warships. In addition to this, Moscow also improved it’s command and control mechanisms, and established coastal missile systems in it’s Baltic Fleet HQ. Considering Russia’s aggressive rhetoric and arms race, in May 2015, the Baltic States approached NATO, with a request to mobilize brigade-sized multinational forces across the Baltics, similar in design to NATO’s old Berlin Brigade. This would automatically involve the Alliance in the conflict, in the event of an adverse scenario. Before this initiative the practical mechanism, the Readiness Action Plan (RAP), was already approved by NATO to further enforce its Eastern Flank. RAP included air-policing and maritime patrols, and it provided the presence of Allies in the Baltics on a rotational basis. Since 2015, NATO has also deployed Force Integration Units NFIUs to the Baltics. However, these mechanisms have not been enough to deter Moscow. Moreover, Russia has quickly responded to NATO’s buildup on the Eastern Flank and in October 2016, Moscow initialized it’s nuclear-capable Iskander missile systems in Kaliningrad. This aggressive flow of the events revealed that the Alliance required more active steps to adequately respond to the given security challenges. Hence, considering the vulnerable characteristics of NATO’s Eastern Flank, the Baltics became a front for the Alliance’s deterrence policy. In 2016 at the NATO-Warsaw Summit, the Alliance made an historic decision to deploy permanent multinational battalion size combat units in the entire Baltic Region and Poland as well under the “NATO Enhanced Forward Presence” (eFP) mission. “The mission aims not to provoke a conflict, but to preserve the peace”- Stoltenberg pointed out. Nowadays, multinational brigades are led by military personnel representing the US, the UK, France, Canada and other Allies’ defence forces. The combat units are also

DIPLOMAT 47

ბულია სპეციალური ჯავშანტექნიკით, დაზვერვისა და ლოჯისტიკური მხარდაჭერის ელემენტებით, მობილური საინჟინრო ჯგუფებით. „ეს ძალიან მნიშვნელოვანია, რადგან ჩვენ დარწმუნებულები უნდა ვიყოთ, რომ ის, რაც ვნახეთ საქართველოში 2008 წელს ან თუნდაც - ყირიმსა და დონბასში, როცა რუსეთმა ძალა გამოიყენა, არ განმეორდეს ნატოს რომელიმე მოკავშირე ქვეყანაში. ამიტომ, განვათავსეთ ბალტიისპირეთში 4 საბრძოლო ქვედანაყოფი, სადაც 5 000-მდე კარგად გაწვრთნილი და შეირაღებული სამხედროა, ეს არ არის დიდი რიცხვი, მაგრამ მთავარია, რომ ისინი წარმოადგენენ მთელ ალიანსს. ჩვენ ასევე გვყავს ქვედანაყოფები, ბალტიის ქვეყნების თავდაცვის ძალების სახით და გვაქვს შესაძლებლობა, სწრაფად გავაძლიეროთ მოკავშირეები.“ - განაცხადა სტოლტენბერგმა. აღნიშნული ინიციატივით, ნატომ კიდევ ერთხელ დაარწმუნა ბალტიისპირეთი უპირობო თანადგომაში და უზრუნველყო ალიანსის მიერ V მუხლის დეკლარირება. თუმცა, რამდენად ეფექტიანად იმოქმედებს ნატოს შეკავების მექანიზმი რეალური კონფლიქტის დროს, განპირობებულია მრავალეროვნულ ბატალიონებში მოკავშირე ძალის ინტეგრაციის ხარისხით, ალიანსის გადაწყვეტილების მიღების მექანიზმის

48 DIPLOMAT

fully equipped with special armored vehicles, intelligence and logistic support elements, and mobile groups. “This is very important because we have to make sure that nothing like what we have seen in Georgia, where Russia used force against Georgia in 2008, or like we have seen, for instance, in Crimea or Donbass, can happen to any NATO Ally. And to just make sure that there is no doubt about that, we have deployed these four battle groups, roughly a thousand in each of them, a bit more, so the total is close to five thousand soldiers. I agree that a thousand soldiers are not that much. Well, they’re well-trained, well-equipped, but second, they represent the whole Alliance. And we have the battle groups, we have, of course, the national forces of the different Baltic countries, and then we have the ability to reinforce.”- Stoltenberg, NATO’s Secretary General, explained the motivation behind the Alliance’s defence forces. Based on the eFP, NATO has assured the Baltics States, of the Alliance’s unwavering support and therefore declared Article 5 again. Despite this fact, the effectiveness of NATO’s

მოქნილობით და მოკავშირეების მზაობით, საჭიროების შემთხვევაში, ბალტიისპირეთში დამატებითი ძალის გადასროლასთან მიმართებით. უსაფრთხოების სფეროს მკვლევარები ამბობენ, რომ ჯერ კიდევ არ არსებობს აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებით, მოკავშირეების ერთსულოვნება. მათი ნაწილი ფიქრობს, რომ საჭიროა ბალტიისპირეთში კონვენციური ძალების გაძლიერება, ხოლო ნაწილი თვლის, რომ დამატებით ზომების მიღება კიდევ უფრო დაძაბავს სიტუაციას. ამ ყველაფრის პარალელურად, გასულ თვეში, ესტონეთმა, ლატვიამ და დანიამ ხელი მოაწერეს თანამშრომლობის მემორანდუმს, რომლის მიხედვით, ლატვიაში დაფუძნდა ნატოს ჩრდილოეთის მრავალეროვნული ქვედანაყოფის შტაბ-ბინა. 2018 წელს, საერთაშორისო მშვიდობისათვის კარნეგის ფონდმა (Carnagie Endowment For International Peace) ჩაატარა კვლევა, რომლის თანახმად, ბალტიისპირეთი წარმოადგენს იმ ერთადერთ რეგიონს, სადაც სამხედრო ბალანსი ნატოსა და რუსეთს შორის რუსეთის სასარგებლოდაა დარღვეული, რასაც განაპირობებს: რეგიონის გეოგრაფიული მდებარეობა, სამხედრო ძალის რიცხოვნობა და შეიარაღება. ბალტიისპირეთის მდებარეობა ნამდვილად ხელსაყრელ პირობებს ქმნის მოსკოვისთვის, ვინაიდან მისი კონტროლის ქვეშ არის კალინინგრადის ოლქი, რომელიც პოლონეთსა და ლიეტუვას შორის მდებარეობს. კალინინგრადიდან ბელარუსიამდე მანძილი „სუვალკის კორიდორის“ სახით მხოლოდ სამოცდაათი კილომეტრია. სუვალკი ასევე აკავშირებს ლიეტუვასა და პოლონეთს და მასზე რუსეთის კონტროლის დამყარება პირდაპირ გამოიწვევს ალიანსის დანარჩენი წევრებისგან მოკვეთას. რუსეთისთვის ბუნებრივი სარგებელი აქვს ბალტიის ზღვასაც, რომლის საშუალო სიღრმე (50 მ.), ფართომასშტაბიანი გადასროლის შემთხვევაში, ნატოს მანევრისა და მომარაგების კუთხით შეზღუდავს. რაც შეეხება ძალების რიცხოვნობასა და შეიარაღებას, კალინინგრადის ოლქის ჩათვლით, რუსეთს დასავლეთის მიმართულებით 25 კარგად აღჭურვილი სამანევრო ბატალიონი ჰყავს, რაც რეგიონში ნატოს ძალების (eFP) რაოდენობას აღემატება. ასევე, რუსეთის უპირატესობას განსაზღვრავს მის მიერ „წვდომისა და მანევრის შეზღუდვისა და აკრძალვის“ (A2/AD) სისტემების განვითარება, რაც მოიცავს ბალისტიკურ სარაკეტო კომპლექსებს (Tochka-U, S-400, Iskander-M), რომლებიც სრულად ფარავენ ლიეტუვის, ლატვიის, ესტონეთისა და პოლონეთის ტერიტორიებს. ამ ყველაფრის გამოყენებით, რუსეთი მარტივად უზრუნველყოფს ნატოს დამატებითი ძალების გადასროლის შეფერხებას და ალიანსის ნებისმიერი მცდელობა, განახორციელოს ბალტიის ზღვის გარშემო სახმელეთო, საზღვაო ან საჰაერო მოქმედებები, რუსეთის სარაკეტო სისტემების ნეიტრალიზების გარეშე წარუმატებელი იქნება. აღნიშნული უპირატესობის ფონზე, რუსეთი კვლავ განაგრძობს ფართომასშტაბიანი, პროვოკაციული სწავლებების ჩატარებას. მაგალითად, 2017 წელს, სწავლება „Запад“-ის სცენარი მოიცავდა ბალტიისპირეთის ქვეყნების წინააღმდეგ სამხედრო მოქმედებებს. საპასუხო წვრთნები ჩაატარა ალიანსმაც, ცივი ომის შემდგომ სწავლება „Trident Juncture“ ალიანსის ყველაზე მასშტაბურ სწავლებად დასახელდა. არსებული სიტუაციით შეშფოთებული, ბალტიის ზღვის რეგიონის სახელმწიფოები, ნატოსგან დამოუკიდებლად, დამატებით ცდილობენ პოზიციების გამაგრებას, ვინაიდან რეგიონში დაძაბულობა იზრდება. მიმდინარე თვის დასაწყისში, ლიეტუვისა და პოლონეთის სახელმწიფო ლიდერები შეთანხმდნენ საჰაერო სადაზვერვო მონაცემების გაცვლისა და საბრძოლო ბრიგადების მჭიდრო თანამშრომლობის თაობაზე. ასევე, კონკრეტულად „სუვალკის კორიდორთან“ დაკავში-

deterrence elements on the ground is suspect, as they are determined by the quality of Allied Battlegroup interoperobility, the flexibility of NATO’s decision-making system, and the readiness of the Allies, to further enforce the eFP. Security analysts presume that NATO members have different views on Russia’s intentions toward the alliance and how to respond to them. Some Allies urge the Alliance to enforce conventional forces in the Baltics; others are rather skeptical that Moscow presents an immediate military threat and caution against unnecessarily raising tensions further. Alongside this, in February 2019, Estonia, Latvia, and Denmark signed a Memorandum of Understanding (MoU) to establish a new headquarters for NATO’s Multinational Division North. It is worth highlighting that in 2018, the Carnegie Endowment For International Peace conducted a research, which presented the NATO Eastern Flank as the only region where the balance of power between the Alliance and Russia favors Russia. This was determined by examining the geographical location, number of troops and armament. As noted, the geographic location of the Baltic region gives an advantage to Moscow as it controls the Kaliningrad enclave, which is situated between Poland and Lithuania. The distance between Kaliningrad and Belarus is only 70 KM and it’s called the Suwalki corridor, which also connects Poland and Lithuania and Russia’s control over this corridor will cut off the Alliance from it’s Baltic allies. The unique topography of the Baltic Sea also poses a significant strategic advantage to Russia. With an average depth of approximately 50 metres, a large-scale NATO deployment to the region would face severe limitations in terms of maneuver and delivery of forces. Beyond the scope of this challenge, any potential NATO action to address Russian aggression around the Baltic (be it by air, land or sea) would require the neutralization of the Anti-Access/Area Denial (A2/ AD) corridor in Kaliningrad. As for the number of troops and the armament, which includes the Kaliningrad enclave, Russia possesses 25 wellequipped maneuver battalions on its western flank, and this alone exceeds the number of NATO’s military forces in the region. In addition, Russia’s most significant advantage is its A2/AD system, which includes Russia’s Ballistic Missile Systems (Tochka-U, S-400, Iskander-M) and covers the entire territories of Lithuania, Latvia, Estonia, and Poland. By using the A2/AD systems, Russia is capable of disrupting any trial of NATO enforcement around the Baltic Sea, by air, sea and land routes. In other words, this won’t be possible for the Alliance without first neutralizing the A2/AD system. Considering the above-listed advantages, Russia firmly continues conducting provocative large-scale exercises. For instance, in 2017, Moscow conducted the exercise ZAPAD 2017 which was based on a scenario that included military aggression against the Baltic States. In response, NATO also conducted exercise “Trident Juncture” which was named as the largest scale exercise since the Cold War. As tensions continue to grow, the Baltic States have become deeply concerned with the existing situation and have

DIPLOMAT 49

რებით უზრუნველყვეს სამხედრო თანამშრომლობის ფორმალიზება. ლიდერების განცხადებების გათვალისწინებით, შესამჩნევია, რომ მოკავშირეები, ნატოს მხარდაჭერის მიუხედავად, თავს უსაფრთხოდ ვერ გრძნობენ და თვლიან, რომ საჭიროა, ბალტიისპირეთში გაიზარდოს ნატოს საბრძოლო მზადყოფნისა და მობილურობის დონე, გამარტივდეს ალიანსის გადაწყვეტილების მიღების პროცედურები და გაძლიერდეს საზღვრისპირა ინფრასტრუქტურა და საჰაერო თავდაცვის მექანიზმები. რაც შეეხება ჰიბრიდული ბრძოლის მეთოდებს, საინფორმაციო ომისა და კიბერშეტევების სახით, რუსეთი ასევე ხშირად იყენებს მათ ბალტიისპირეთის წინააღმდეგ და ცდილობს, მოკავშირეების დემოკრატიული ინსტიტუტების შერყევას. თუმცა, ლატვიასა და ესტონეთში განთავსებული, ნატოს სტრატეგიული კომუნიკაციების (NATO Strategic Communication Centre of Excellence) და კიბერთავდაცვის (CCDCOE), სასწავლო ცენტრების დახმარებით, მოკავშირეები მუდმივ რეჟიმში ებრძვიან დეზინფორმაციის გავრცელებასა და მავნე პროპაგანდას. „ნატო ეწინააღმდეგება დეზინფორმაციას, როდესაც ჩვენ ვხედავთ მას - ვირტუალურ, ბეჭდურ, ტელე-რადიო თუ სხვადასხვა მედია პლატფორმაში. ვფიქრობ, რომ საუკეთესო საშუალება დეზინფორმაციის, პროპაგანდის და სოციალური მედიის ბოროტად გამოყენების წინააღმდეგ არის თავისუფალი, დამოუკიდებელი პრესა, ჟურნალისტები და მედია, რომლებსაც შეუძლიათ, დასვან კრიტიკული შეკითხვები და წყარო გადაამოწმონ.“ - აღნიშნავს სტოლტენბერგი. როგორც ჩანს, იმისთვის, რომ რუსეთმა მძლავრი გავლენა იქონიოს ბალტიის ზღვის რეგიონზე, ის მაქსიმალურად იყენებს მის ხელთ არსებულ მექანიზმებს, რაც აერთიანებს, როგორც კონვენციური ბრძოლის მეთოდებს, ისე - არაკინეტიკურ ელემენტებს. ალიანსის გადაწყვეტილება ბალტიის ზღვის რეგიონში შეკავების პოლიტიკის გაძლიერების მიმართულებით მართლაც რომ უპრეცედენტოა, თუმცა, ფაქტია, რომ, რუსეთის აგრესიული პოლიტიკიდან გამომდინარე, ის გაძლიერებას მაინც მოითხოვს. სასურველია, ალიანსმა, რეგიონის წევრ ქვეყნებთან ერთად, კომპლექსური მიდგომით, პრაქტიკულ დონეზე მეტად გააძლიეროს მისი სამხედრო შესაძლებლობები და, ასევე, ყურადღება გაამახვილოს ჰიბრიდული ბრძოლის მეთოდებით შეკავების პოლიტიკაზე.

50 DIPLOMAT

also been independently trying to enforce their positions. At the beginning of March 2019, the leaders of Poland and Lithuania agreed to exchange air surveillance information and intensify cooperation between their combat brigades. In addition, they specifically formalized their military cooperation with regard to the Suwalki corridor. To put a light on the statements made by the Polish and Lithuanian leaders, one would agree that despite NATO’s support, the Baltic States still do not feel safe. Moreover, they consider that NATO should increase the level of combat readiness and mobility, simplify its decision-making procedures, and enforce coastal infrastructure and air defence mechanisms within the Baltics region. As for Hybrid Warfare, such as the Information War and cyber attacks, Russia is frequently employing these methods to weaken the Baltic States democratic institutions. In this regard, the Allies are constantly fighting against spreading disinformation and propaganda with the support of NATO’s Strategic Communication Centre of Excellence located in Latvia, and the NATO Cooperative Cyber Defence Centre of Excellence in Estonia. As reiterated by Secretary General, Stoltenberg “NATO helps to counter that in different ways, partly by, you know, countering disinformation when we see it – online, on paper, in the air, in different media platforms. I think the best way to deal with disinformation, propaganda, misuse of social media, is to have a free, independent press. To have journalists that asks the difficult questions. Journalists and media, which are able to check their sources.” It would appear, that Russia is using all of the tools it possesses to exert significant influence over the Baltic States, combining both conventional and non-conventional warfare elements. NATO’s decision to deploy multinational combat units within the Baltics is truly unprecedented. However, facts speak louder than words, considering Russia’s aggressive politics, NATO’s credible deterrence and assurance policy needs to be reinforced by a complex approach, strengthening military capabilities and focusing on the use of Hybrid Warfare elements.

A Game of Tug of War: Placating the Russian Agenda in the Baltics OP-ED ნინი გიგანი NINI GIGANI

მერიკის შეერთებული შტატების საპრეზიდენტო არჩევნებში რუსეთის ჩარევის ბრალდებისა და დიდ ბრიტანეთში ყოფილი რუსი ჯაშუშის, სკრიპალის, მოწამვლის შემდეგ, ევროპაში ჰიბრიდული ომის საფრთხეების განხილვამ წინა პლანზე წამოიწია. თუმცა, მას შემდეგ, რაც ბალტიისპირეთის ქვეყნებმა 1990-1991 წლებში დამოუკიდებლობა გამოაცხადეს, მათთვის რუსული საინფორმაციო ომი მუდმივი შეშფოთების საგანი გახდა. ეს ომი არ გულისხმობს კრემლის მიმართ სიმპათიით განწყობილი ჟურნალისტების ჩახუტების ტრადიციულ აქტს - ეს არის სტრატეგიულად მართული კამპანია განგებ ბალტიისპირეთში, რომელიც მიზნად ისახავს მისი ხალხის გონების დაპყრობას. ეს განსაკუთრებით თვალსაჩინო გახდა უკრაინაში სამხედრო ინტერვენციის შემდეგ, 2014 წელს.

ა

ollowing the claims of Russian meddling in US presidential elections, and the poisoning of the former Russian spy Skripal in the UK, the issue of Russian interference in European matters has been brought to the forefront. However, for the Baltics, this has been an ongoing concern. The Russian information war has been an undeniable part of the Baltic media sphere since the three countries declared their independence in 1990-1991. This war does not consist of a simple barrage of buzzwords spewed by Kremlin-directed sensationalist journalists – it is a strategically administered foray into the Baltic conscious, aimed at capturing the minds of its people. This became especially apparent since the Russian military intervention in Ukraine in 2014.

DIPLOMAT 51

ბალტიის ქვეყნების აქილევსის ქუსლი რუსეთის სამიზნე რუსული პროპაგანდისტული მედია მიმართულია ორი ჯგუფისაკენ, რომელთა ექპლუატირება შედარებით მარტივია. ესენი არიან რუსულენოვანი ეთნიკური უმცირესობები, მაგალითად უკრაინელები, ბელარუსები ან პოლონელები, და ხანდაზმული, რუსულენოვანი ადგილობრივები. მიუხედავად იმისა, რომ ლატვიის მოსახლეობის 35% და ესტონელთა 29% არის რუსულად მოლაპარაკე, ეს ლიტვის მხოლოდ 6%-ს შეადგენს. საერთო ჯამში, მოსახლეობის 14-16% რუსული პროპაგანდის ზეგავლენის ქვეშ მოხვედრის განსაკუთრებული რისკის ქვეშაა. არ არის გასაკვირი, რომ ბალტიისპირეთის ქვეყნები ფრთხილნი არიან კრემლის ამ პოლიტიკის მიმართ, რომელიც საბჭოთა ნოსტალგიის გაღვივებაზეა ორიენტირებული. „დიპლომატთან“ ინტერვიუს დროს, ლიეტუვის რადიოსა და ტელევიზიის კომისიის წევრმა (LRTK), დოქტორმა ვინსენტას ვობოლევიჩიუსმა დაადასტურა, რომ: „ლიეტუვის მთავრობას აქვს შიში, რომ ლიეტუვის მოსახლეობის ნაწილი, რომელიც რუსულ არხებს უყურებს, გაუცხოვდება და „პატარა, მწვანე კაცების“ სავარაუდო მოკავშირედ იქცეოდა რუსეთისა და ბალტიისპირეთის დაპირისპირების შემთხვევაში.“ მართლაც, როგორც ჩანს, რუსეთის პროპაგანდა მიმართულია საზოგადოების ყველაზე მოწყვლადი ფენებისკენ.

BARKING UP THE RIGHT TREE There are two main target groups that the Russian propagandistic media aims to exploit. These are ethnic minorities that speak Russian, be it Ukrainians, Belarussians, or Poles, and the older Russian-speaking locals. While 35% of the Latvian population and 29% of Estonians are Russophones, this is true for only 6% of Lithuanians. Overall, the percentage of those susceptible to Russian propaganda is estimated at 14–16%. It comes as no surprise then that the Baltic states are cautious of the Kremlin playing on the grievances of the aforementioned minorities, juxtaposing the West with Russia, only to enkindle soviet nostalgia. During the interview with Diplomat, Dr Vincentas Vobolevičius, a member of the Radio and Television Commission of Lithuania (RTCL), affirms that “there is fear among some of the Lithuanian decision-makers that segments of the Lithuanian population that watch Russian channels are going to be alienated and are going to become a likely ally of the “little green men”, who will then aid in any possible altercation that the Baltics may face regarding Russia.” Indeed, it seems that Russian propaganda cunningly takes aim at the most vulnerable groups of society.

ბალტიისპირეთის პასუხი წლების განმავლობაში, სამმა ქვეყანამ შეიმუშავა ტაქტიკა, როგორ იბრძოლონ ამ ომში - ზოგი უფრო წარმატებული აღმოჩნდა, ვიდრე სხვები. საინტერესოა, რომ რუსული საინფორმაციო ომის მთავარი პლატფორმა ტელევიზიაა, რადგან ტელევიზია რეგიონში ყველაზე პოპულარული საინფორმაციო წყაროა. მაგალითად, LRTK მოქმედებს „საჯარო ინფორმაციის შესახებ“ კანონის შესაბამისად, რომელიც, თავისი ბუნებით, არის უნიკალური - „ჩვენ დინების საწინააღმდეგოდ

52 DIPLOMAT

THE BALTIC RETALIATION Over the years, the three countries have developed tactics to fight this war – some more successful than others. Interestingly, the main platform of the Russian information war is television, as it is the most popular source of information in the region. For example, the RTCL acts in accordance with the Law on Public Information, which is unique in its nature compared to the other two Baltic countries – “we are going against the grain”, remarks Dr Vobolevičius. As such, Lithuania has so far been the most effective among the Baltic states in squashing Russian media that directly violates the law. In 2015, the RTCL blocked the channel RTR Planeta from broadcasting on the grounds of inciting hatred over Ukraine following the 2014 annexation of Crimea, together with three other Russian-language channels in Lithuania. Another exemplification of the invocation of the Lithuanian law is the case of Vladimir Solovyov’s talk show “Duel”, during which Vladimir Zhirinovsky, a member of the State Duma and a six-time presidential candidate said: Our response is to cool down those who are planning an attack on our country. […] nothing will remain of Romania either. And in the Czech Republic […], and in Poland and the Baltic countries, if American tanks come to our borders, […] [They] will burn with all of their crew. The likes of such conspicuous statements are only treated with retaliation by the RTCL that regarded Zhirinovsky’s statement as incitement to war and ethnic hatred, and encouragement of the use of violence against the USA, Romania, Czechia, Poland, and the Baltic countries. Additional methods employed by the RTCL are obtaining and broadcasting Polish and Russian programmes, such as that produced by Radio Free Europe/Radio Liberty and

ვცურავთ,“ - აღნიშნავს დოქტორი ვობოლევიჩიუსი. ამდენად, ლიეტუვა, ჯერჯერობით, ბალტიისპირეთის ქვეყნებს შორის, ყველაზე ქმედითუნარიანი აღმოჩნდა ისეთი რუსული პროპაგანდის წინააღმდეგ ბრძოლაში, რომელიც პირდაპირ არღვევს კანონს. 2015 წელს, LRTK-ამ არხ „RTR-პლანეტას“, სხვა სამ რუსულენოვან არხთან ერთად, გაუუქმა მაუწყებლობა უკრაინის მიმართ სიძულვილის გაღვივების მიზეზით. ეს მოხდა 2014 წლის ყირიმის ანექსიის ფონზე. ლიეტუვის კანონის ეფექტიანობის კიდევ ერთი მაგალითია ვლადიმერ სოლოვიოვის ტოქშოუ „დუელი“, რომლის დროსაც, რუსეთის პარლამენტის წევრმა და ექვსგზის საპრეზიდენტო კანდიდატმა, ვლადიმირ ჟირინოვსკიმ, თქვა: „ჩვენი პასუხი არის ის, რომ გავანადგუროთ ისინი, ვინც ჩვენს ქვეყანაზე თავდასხმას გეგმავს. [...] არაფერი დარჩება რუმინეთისგან. და ჩეხეთის რესპუბლიკისგან [...], პოლონეთისა და ბალტიისპირეთის ქვეყნებისგან, თუ ამერიკული ტანკები ჩვენს საზღვრებთან მოვლენ, [...] [ისინი] მთელ თავიანთ ბრიგადასთან ერთად დაიწვებიან“. LRTK მსგავს თვალსაჩინო განცხადებებს მხოლოდდამხოლოდ რეპრესალიით ხვდება. კომისია ჟირინოვსკის ამ განცხადებას მიიჩნევს, როგორც ომისა და ეთნიკური სიძულვილის წაქეზებას და აშშ-ის, რუმინეთის, ჩეხეთის, პოლონეთისა და ბალტიის ქვეყნების წინააღმდეგ აგრესიის წახალისებას. LRTK ასევე იყენებს სხვა მეთოდებს რუსული დეზინფორმაციის წინააღმდეგ საბრძოლველად. კომისიამ ეთერში გაუშვა ისეთი პოლონური და რუსული პროგრამები, როგორიცაა „ნამდვილი დრო“ და რომელთაც აწარმოებენ რადიო „თავისუფალი ევროპა“/„რადიო თავისუფლება“ და „ამერიკის ხმა“. ლიეტუვის ხელისუფლებამ აღნიშნული სიუჟეტებისთვის უფასო სიხშირეები და დრო გასცა უმცირესობებისთვის ალტერნატიული საინფორმაციო წყაროების ხელმისაწვდომობის უზრუნველსაყოფად. იყო წრეზე სიარული - ახლა გზა ხსნილია მიუხედავად ყველაფრისა, პრობლემები წარმოიქმნება, როდესაც რუსი მაუწყებლები არიან დე იურედ რეგისტრირებულნი ევროკავშირის ტერიტორიაზე. დოქტორი ვინსენტას ვობოლევიჩიუსი ამბობს: „ჩვენ გვიწევს ევროპული პროვაიდერების დაბლოკვაც მაშინ, როდესაც ისინი დე ფაქტო რუსული შინაარსის მატარებლები არიან. შესაბამისად, მათ შეუძლიათ, მიმართონ ევროპულ სასამართლოს“. ამ დროს მოქმედებს ევროპული კონვენცია ტრანსსასაზღვრო ტელევიზიისა და აუდიოვიზუალური მედიის სერვისების დირექტივაზე, რომელიც ყველაზე უფრო ანგარიშგასაწევი ევროპული კანონია. თუმცა, დოქტორი ვობოლევიჩიუსი აღნიშნავს, რომ „ლიეტუვამ ევროკომისიისგან მიიღო ნებართვა [...], მისგან დამოუკიდებლად მიიღოს არხის დახურვაზე გადაწყვეტილება საკუთარი მაუწყებლობის დასაცავად. [...] ჯერჯერობით, ჩვენს არცერთ გადაწყვეტილებაზე არ მიგვიღია [ევროკომისიისგან] შენიშვნა.“ ეს იმის მაჩვენებელია, თუ რამდენად ეფექტიანი რეაგირება აქვს ლიეტუვას მედიაში რუსული აგრესიის საპასუხოდ. მეორე მხრივ, ლატვიასა და ესტონეთს ასეთი მკაცრი კანონები არ აქვთ. თუმცა, აღსანიშნავია, რომ, ამ შემთხვევაში, პრობლემა მრავალმხრივია. უპირველეს ყოვლისა, ლატვიაში რუსული უმცირესობა საკმარისად დიდია იმისათვის, რომ მთავრობა ფრთხილობდეს რუსეთის მედიაპლატფორმებზე შეზღუდვების დაწესებას ამ ქმედების პოტენციური შედეგებიდან გამომდინარე. აღსანიშნავია, რომ ესტონეთმა განახორციელა ინვესტიცია და შექმნა მთლიანად რუსულენოვანი არხი. სამწუხაროდ, ეს არხი ესტონეთის რუსულენოვან მოსახლეობაში იმდენად არაპოპულარული აღმოჩნდა, რომ მას უფრო მეტი ესტონელი მაყურებელი ჰყავდა, ვიდრე - რუსული უმცირესობა.

Voice of America called “Nastoyashchee Vremya”. Lithuanian authorities gave free frequencies and time slots to the aforementioned news programmes, while simultaneously ensuring alternative sources of information are available to the minorities.

CHASING YOUR OWN TAIL? GROW ANOTHER ONE. Nevertheless, problems arise when Russian broadcasters are de jure registered within the territory of the EU. Dr Vincentas Vobolevičius avers: “we end up blocking content to EU providers even though it is de facto Russian content; therefore, they can appeal to the European Court of Justice”. Under these circumstances, the European Convention on Transfrontier Television and the Audiovisual Media Services Directive are the most invoked European laws. However, Dr Vobolevičius adds that “Lithuania has received permission […] from the European Commission to carry out closures in defence of its broadcasting market. […]. So far, we have never been reprimanded [by the European Commission].” This goes to show how efficacious Lithuania has been in responding to Russian aggression in the media. In contrast, Latvia and Estonia do not have such strict laws. Yet, the issues here are multifaceted. First of all, in Latvia, the Russian minority is significantly large for the authorities to fear the potential consequences of imposing restrictions on Russian media platforms. On the other hand, Estonia invested in creating a channel entirely in Russian. Unfortunately, the channel was found to be so unpopular among the Russian-speaking population of Estonia that more Estonians were watching the channel than Russian minorities.

DECLARING WAR AGAINST CYBER PROPAGANDA: ELVES VS. TROLLS Virtual space is one of the most prominent areas where Russian propaganda is saturated. However, a common solution exists for all three Baltic states when it comes to Russia propaganda promulgated online – inasmuch as the law weeds out Russian propaganda that incites war, violence, and ethnic hatred, so too does active citizenship play an important role in maintaining the cyberspace free of trolls and fake news. Once again, Lithuania stands out. Started as a grassroots movement after the annexation of Crimea, the internet resistance movement now counts over 5 000 members that call themselves “elves”. The Lithuanian Elves are, indeed, at the heart of the anti-disinformation architecture, exposing fake accounts and pro-Russian trolls. Especially now, when the pressure on Facebook to remove fake news is at its peak, the work of the vigilante Elves is becoming easier. Furthermore, in order to go above and beyond patrolling Facebook, an online tool Demaskuok.lt, also known as Debunk.eu, was created. Demaskuok is funded jointly by the Google Digital Innovation Fund and the Baltic media outlet Delfi. Scanning an estimated 20 000 articles a day, it auto-

DIPLOMAT 53

ომი კიბერპროპაგანდის წინააღმდეგ „ელფები“ „ტროლების“ წინააღმდეგ ვირტუალური სივრცე განსაკუთრებით გაჯერებულია რუსული პროპაგანდით. თუმცა, არსებობს საერთო გამოსავალი ბალტიისპირეთის სამივე ქვეყნისთვის - რამდენადაც კანონი ებრძვის რუსულ პროპაგანდას, რომელიც აქეზებს ომს, ძალადობასა და ეთნიკურ სიძულვილს, იმდენადაც მნიშნვნელოვანია აქტიური მოქალაქეების როლი კიბერსივრცის ე. წ. „ტროლებისა“ და ყალბი ამბებისგან დასაცავად. ლიეტუვა ამ მხრივაც გამოირჩევა. მოძრაობა, რომელიც ყირიმის ანექსიის შემდეგ დაიწყო, უკვე 5 000-ზე მეტ წევრს ითვლის; ისინი საკუთარ თავს „ელფებს“ უწოდებენ. ლიეტუველი „ელფები“ მართლაც რომ ანტიდეზინფორმაციული არქიტექტურის ეპიცენტრში არიან. ისინი ყალბი ანგარიშებისა და პრორუსული „ტროლების“ გამოვლენას ახდენენ, რაც დღესდღეობით უფრო და უფრო ადვილი ხდება „ფეისბუკზე“ არსებული ზეწოლის გამო. ამასთანავე, დეზინფორმაციის წინააღმდეგ ბრძოლა „ფეისბუკზე“ პატრულირებას სცდება. ლიეტუვაში შეიქმნა ონლაინ ინსტრუმენტი Demaskuok.lt, ასევე ცნობილი, როგორც Debunk.eu. Demaskuok ერთობლივად ფინანსდება Google-ის ციფრული ინოვაციური ფონდისა და ბალტიისპირეთის მედიასაშუალების, „დელფის“, მიერ. ყოველდღიურად, დაახლოებით, 20 000 სტატიის სკანირება ხდება, რომელიც ავტომატურად აჩვენებს იმ სტატიებს, რომლებიც კანონთან წინააღმდეგობაში მოდიან. ორი უმსხვილესი ონლაინ პლატფორმა, რომლებიც თავს კრემლის იდეოლოგიის მატარებლად მიიჩნევენ, არის „სპუტნიკი“ და „ბალტნიუსი“. ეს სააგენტოები არ ერიდებიან რუსოფობიური დასავლეთის ცალმხრივი ნარატივის გაშუქებას. საბედნიეროდ, „სპუტნიკს“ არც კი მიეცა საშუალება, რომ [ლიეტუვაში] დამკვიდრებულიყო,“ - აღნიშნავს დოქტორი ვობოლევიჩიუსი, ხოლო, კომისიის ბრძანებით, „ბალტნიუსი“ რამდენჯერმე დაჯარიმდა და დროებით დაიხურა. საქართველო რუსული პროპაგანდის კვალდაკვალ საქართველო დიდი დროა, რაც რუსეთის პროპაგანდის მსხვერპლია. ტერიტორიულ მთლიანობასთან დაკავშირებული კონფლიქტის გათვალისწინებით, არ არის გასაკვირი, რომ საქართველო დეზინფორმაციული კამპანიების სამიზნეა. თუმცა, ბალტიის ქვეყნებისგან განსხვავებით, საქართველოში რუსი მოსახლეობა არ არის მნიშვნელოვნად დიდი. მიუხედავად ამისა, მოსახლეობის საკმაოდ დიდი ნაწილი არის რუსულენოვანი. საქართველოში არსებული რუსული პროპაგანდა, ძირითადად, რელიგიური თემების უტრირებით ცდილობს მოსახლეობის აყოლიებას. საერთო რწმენაზე ყურადღების გამახვილებით კი, რუსული მედია დასავლეთს გარყვნილებისა და ამორალურობის ბუდედ ხატავს. კრემლის პროპაგანდისტული პოლიტიკის უდიდესი გამოვლინება მედიაში შეიმჩნევა. ეროვნულ-დემოკრატიულმა ინსტიტუტმა (NDI) ჩაატარა კვლევა, რომელიც 3 000-ზე მეტი ადამიანის მოსაზრებას ეყრდნობა. ამ კვლევის თანახმად, გამოკითხულთა 30% მიიჩნევს, რომ საქართველოში მართლაც არსებობს რუსული პროპაგანდა. იკვეთება ორი ტიპის წყარო, რომლებიც რუსეთის მთავრობის დაფინანსებით აწარმოებენ დეზინფორმაციის კამპანიებს. ესენი არიან რუსული ტელეარხები და ქართული ონლაინ საინფორმაციო პლატფორმები. NDI-ის მონაცემებით, მოსახლეობის 18% არაქართულენოვან საინფორმაციო არხებს უყურებს. მათ შორის ყველაზე პოპულარულია რუსეთის პირველი არხი, RTR და Russia 1. საყურადღებოა, რომ სამივე რუსეთის

54 DIPLOMAT

matically flags content that it identifies as violating the law. The two largest online platforms that overtly associate themselves with Kremlin’s vision are Sputnik and Baltnews. With the onslaught of blatant slander of the European Union and NATO, these news outlets do not shy away from perpetuating the one-sided narrative of a Russophobe West. Luckily, “Sputnik was nipped in the bud even before it appeared [in Lithuania]”, notes Dr Vobolevičius, while Baltnews suffered several fines and closures imposed by the Lithuanian watchdog.

GEORGIA AND ITS UPHILL BATTLE Georgia has long been a victim of an infestation of Russian propaganda, considering its issues with territorial integrity. It comes as no surprise that Georgia is susceptible to disinformation campaigns, but in a different way from the Baltics, since there is no sizeable Russian minority, even though there is a substantial Russian-speaking population. Russian propaganda mostly plays the religious card when it comes to Georgia, accentuating and reiterating the common denominator that is the Christian Orthodox church; in contrast, the West is portrayed as depraved and nefarious. The largest manifestation of Kremlin’s propaganda is observed in the media. According to the most recent public opinion survey of over 3 000 people conducted by the National Democratic Institute (NDI), 30% of the interviewees believe that there indeed exists Russian propaganda in Georgia. There are two main types of sources that pursue Russian-funded disinformation campaigns: Russian TV channels, and Georgian online news platforms. As reported by the NDI, 18% of the population watches non-Georgian news channels, the most popular of which are: Channel One Russia, RTR, and Russia 1. Conspicuously, all three are Russian state-owned channels, and, therefore are in line with the vision of the Russian Federation. On the other hand, online Georgian media sources found to have ties with the Russian state are plenty. First is the aforementioned online website “Sputnik” that failed to launch in the Baltics. “Sputnik” is remarkably popular among the Georgian readership – not only is its content presented both in Georgian and Abkhazian, but it also masks its more obvious propagandistic news articles by chopping and changing from reporting true or mostly true news to manipulating facts and numbers. In November 2014, “Sputnik” started illegal radio broadcast in Georgia using a frequency that belonged to another radio, as a result of which the Georgian National Communications Commission issued a fine. Thereafter, “Sputnik” converted to cyberspace. Suspiciously, its office was formerly owned by the Russian state-owned “Ria Novosti”, and was used for hosting press conferences for the Antifascist Coalition of Multinational Georgia. Second is the internet portal and newspaper “Georgia and the World”. Dubiously, the founding of this news outlet was warmly welcomed by the former Russian president Dmitry Medvedev in 2009. Moreover, a member of the social council of “Historical Heritage” - which owns “Georgia and the

სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული არხია და, ამრიგად, შეესაბამება სახელმწიფო იდეოლოგიასა და პოლიტიკას. აგრეთვე, ჭარბობენ ონლაინ მედიასაშუალებები, რომელთაც რუსეთის სახელმწიფოსთან პირდაპირი კავშირი აქვთ. ამისი პირველი მაგალითი არის ზემოხსენებული ინტერნეტგვერდი „სპუტნიკი“, რომელმაც ვერ შეძლო ბალტიისპირეთში ოპერირება. „სპუტნიკი“განსაკუთრებული პოპულარულობით სარგებლობს ქართველ მკითხველებს შორის. ის ინფორმაციას აქვეყნებს როგორც ქართულ, ასევე აფხაზურ ენაზე და, ამავდროულად, ნიღბავს ყალბ ამბებს მართალი და ცრუ ინფორმაციის ჟონგლირებითა და კონტექსტის შეცვლით. 2014 წლის ნოემბერში, „სპუტნიკმა“ საქართველოში რადიომაუწყებლობა უკანონოდ დაიწყო. ის იმ რადიოსიხშირეს იყენებდა, რომელიც სხვას ეკუთვნოდა, რის შედეგადაც, საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნულმა კომისიამ „სპუტნიკისთვის“ ჯარიმა გამოსცა. ამის შემდეგ, მედიასაშუალებამ კიბერსივრცეში გადაინაცვლა. ასევე საეჭვოა ის გარემოება, რომ „სპუტნიკის“ ამჟამინდელი ოფისი მანამდე რუსეთის სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული „რია-ნოვოსტის“ მფლობელობაში იყო. უფრო მეტიც, ამ ოფისმა მრავალჯერ უმასპინძლა ისეთ ღონისძიებებს, როგორიცაა „მრავალეროვანი საქართველოს ანტიფაშისტური კოალიციის“ პრესკონფერენცია. რუსეთთან დაკავშირებული მედიასაშუალების მორიგი მაგალითია ინტერნეტპორტალი და გაზეთი „საქართველო და მსოფლიო“. 2009 წელს, ამ სააგენტოს დაფუძნებას რუსეთის ფედერაციის პრეზიდენტი, დიმიტრი მედვედევი, ხელგაშლილი შეეგება. გარდა ამისა, „ისტორიული მემკვიდრეობის“ სოციალური საბჭოს წევრი და „საქართველო და მსოფლიოს“ მფლობელი არის ალექსანდრე ჭაჭია, რომელიც პირადად მედვედევმა დააჯილდოვა რუსეთის ფედერაციის განვითარებაში შეტანილი წვლილისთვის. ასევე გამოირჩება ვებგვერდი Sakinformi.ge მისი ღიად პრორუსული სარედაქციო პოლიტიკით. ის ხელს უწყობს დეზინფორმაციის გავრცელებას ისეთ რუსულ მედიასაშუალებებზე დაყრდნობით, როგორიცაა REGNUM, RT, warfiles.ru, Nakanune.RU, Rossiyskaya Gazeta და სხვა. ამასთან ერთად, damoukidebloba.com-მა დაადგინა, რომ „საქინფორმის“ დომენი რეგისტრირებულია პრორუსული „ისტორიული მემკვიდრეობის“ ლიდერის, ტარას გაგნიძის სახელზე. დაბოლოს, რუსული მედიაპროპაგანდის კიდევ ერთი წყარო ქართულ მედიაში არის Politicano. სხვებისგან განსხვავებით, Politicano-ს პლატფორმა არის „ფეისბუკი“. ეს საინფორმაციო გამოშვება უკავშირდება ევგენი პრიმაკოვის ქართულ-რუსულ საზოგადოებრივ ცენტრს, რომელიც დაარსდა რუსეთის პრეზიდენტის ბრძანებით და ემსახურება რუსული პოლიტიკის გატარებას. ამ ყველაფრიდან გამომდინარე, ჩანს, თუ რამდენად ბევრი შეცდომაში შემყვანი საინფორმაციო წყაროსთვის მიუწვდება ხელი ქართველ მკითხველს ონლაინ სივრცეში. როცა საქმე ტელევიზიას ეხება, მსგავსი წყაროები, ძირითადად, რუსული არხებით შემოიფარგლება. თუმცა, აღსანიშნავია, რომ 2010 წელს დაარსდა პრორუსული მედიაკავშირი „ობიექტივი“ ირმა ინაშვილის მიერ, რომელიც პარლამენტში ყველაზე პრორუსული პარტიის ლიდერია. არხი განსაკუთრებული პოპულარობით სარგებლობს უფროსი ასაკის ადამიანებში, 55 წლიდან და ზემოთ. მედიის განვითარების ფონდის ცნობით, სხვა მედიაწყაროებთან შედარებით, თურქოფობია და ისლამოფობია ყველაზე ხშირად „ობიექტივის“ მიერ არის ტირაჟირებული. უფრო მეტიც, არხის ეთერით ანტიდასავლური პროპაგანდა ხორციელდება კომერციული რუსული ფილმების საფარქვეშ. საქართველოს გააჩნია რამდენიმე მექანიზმი, რომლითაც იგი ცდილობს, დაძლიოს ჰიბრიდული ომი. ასეთი საშუალებების მაგალითებია

World” – is Aleksandre Chachia, who was once awarded by Medvedev for his contributions to the Russian Federation. Third, the website Sakinformi.ge with its openly pro-Russian editorial policy. It engages in spreading disinformation based on Russian media sources, such as REGNUM, RT, warfiles.ru, Nakanune.RU, Rossiyskaya Gazeta, and others. Further, damoukidebloba.com found that the domain of Sakinformi is registered under Taras Gagnidze – the leader of the aforementioned pro-Russian “Historical Heritage”. Lastly, another source of Russian propaganda in the Georgian media space is Politicano. Unlike the others, Politicano is a Facebook page; the news outlet is associated with the Yevgeny Primakov Georgian-Russian Public Center, which was established per the order of the President of Russia. As can be seen, there is a myriad of news sources that the Georgian readership is exposed to online. Although, when it comes to television, such sources are mostly limited to Russian channels. It is worth mentioning, however, that in 2010, a pro-Russian media union “Obiektivi” was founded by Irma Inashvili – the leader of the most pro-Russian party in the Parliament. The channel is especially popular among the older generation from age 55 and above. According to the Media Development Fund, among media sources, Turkophobia and Islamophobia are most frequently incited by “Obiektivi”. Moreover, the channel airs anti-Western propaganda under the guise of run-of-the-mill Russian films. Some of the ways in which Georgia attempts to tackle the hybrid war is by the establishment of media channels, such

DIPLOMAT 55

Factcheck, Mediachecker და Mediameter. სამივე ინტერნეტგვერდი ემსახურება ინტერნეტსა და სატელევიზიო გადაცემებში გაჟღერებული სიცრუის გაშუქებას. კონკრეტულად, Factcheck.ge აქცენტს აკეთებს მთავრობის ოფიციალურ პირთა განცხადებების ფაქტობრივ სიზუსტეზე, Mediachecker.ge აანალიზებს და ამოწმებს ახალ ამბებში გადმოცემული ინფორმაციის ჭეშმარიტებას, ხოლო Mediameter.ge მიზნად ისახავს მედიასაშუალებებზე არსებული ანგარიშებისა და კვლევების თავმოყრას, რაც საერთო მონაცემთა ბაზის შექმნას გულისხმობს. გარდა ამისა, საქართველოს საზოგადოებრივი მაუწყებლის ფარგლებში შესაძლებელია ინფორმაციის მიღება ყველა, საქართველოში არსებული უმცირესობის ენაზე. მიუხედავად იმისა, რომ ბალტიისპირეთისგან განსხვავებით, საქართველოში ეთნიკური უმცირესობები არ გამოირჩევიან მასშტაბურობით, საქართველოს შემთხვევაში, ერთ-ერთი უმთავრესი საკითხია ოკუპირებული ტერიტორიები. აფხაზეთისა და ცხინვალის მოსახლეობას, საზოგადოებრივი მაუწყებლის ფარგლებში, შეუძლია გაეცნოს საინფორმაციო გამოშვებებს აფხაზურ და ოსურ ენებზე. პირველი არხი ასევე უზრუნველყოფს მაუწყებლობას სომხურ, აზერბაიჯანულ და რუსულ ენებზე. მიუხედავად ამისა, ესტონეთის მიერ დაარსებული ალტერნატიული საინფორმაციო არხის ანალოგიურად, პირველი არხიც ნაკლებად პოპულარულია და, ამდენად, არ არის საკმარისი დეზინფორმაციის წინააღმდეგ ბრძოლაში. რაც შეეხება კანონმდებლობას, ლიეტუვის კანონის მსგავსად, საქართველოს კანონმდებლობაც აწესებს კონკრეტულ შეზღუდვებს რუსულ პროპაგანდაზე. „მაუწყებლობის შესახებ“ საქართველოს კანონის 56-ე მუხლი კრძალავს ომისა და ძალადობის წაქეზებასა და დისკრიმინაციის გამოხატვას. მიუხედავად ამისა, პრობლემა გამოიხატება ამ კანონის არასათანადო და არასისტემატური აღსრულებით. დასკვნა ევროპას ბევრი აქვს სასწავლი ბალტიისპირეთის ქვეყნებისგან - განსაკუთრებით კი ლიეტუვასგან - რუსული დეზინფორმაციის წინააღმდეგ ბრძოლის შესახებ. რა თქმა უნდა, ზემოგანხილული კანონები პირდაპირ არ კრძალავენ პროპაგანდას, თუმცა, ისინი ებრძვიან აგრესიის აშკარა გამოხატულებებს. ამრიგად, იმისათვის, რომ მოხდეს რუსეთის მიერ გაჩაღებული ჰიბრიდული ომის კონტროლირება და თავიდან ავიცილოთ საქართველოს დასავლური კურსის ცვლილება, საგანგაშოდ აუცილებელია შესაბამისი ზომების მიღება - იქნება ეს ცნობიერების ასამაღლებელი კამპანიები, კანონის სათანადო აღსრულება, თუ ონლაინ მექანიზმები და სადარაჯოზე მყოფი ონლაინ ჯგუფები - რათა თავიდან ავაცილოთ კიდევ უფრო მეტი ზარალი ევროპის მშვიდობასა და სტაბილურობას.

56 DIPLOMAT

as Factcheck, Mediachecker, and Mediameter. All three are online websites that report on falsehoods detected online or on television broadcasts. While Factcheck.ge focuses on rating the factual accuracy of statements made by government officials, Mediachecker.ge analyses and fact-checks news. At the same time, Mediameter.ge aims to consolidate reports and analyses on media outlets, thus creating a common database. Furthermore, steps towards making information available in all languages have been taken by 1TV, the Georgian television channel owned and operated by Georgian Public Broadcasting. Although ethnic minorities are not an issue in Georgia in a similar way as in the Baltics, the breakaway regions are. The Abkhazian and Tskhinvalian populations have the option to view the news in Abkhazian and Ossetian, among other available languages, such as Armenian, Azerbaijanian, and Russian, as per the biggest minority groups in the country. Nevertheless, inasmuch as the alternative news channel was unsuccessful in Estonia, so too is 1TVs suffering from lack of popularity from all over the country, and thus, is not sufficient in battling disinformation. Similarly to Lithuania’s laws that work against Russian propaganda, Georgian law is also limited in its scope, though offers comparable legislation. Article 56 of the Georgian Law on Broadcasting does prohibit propagation of war and incitement of violence and discrimination, but the law does not seem to be properly enforced.

CONCLUSION All in all, Europe has much to learn from the Baltics – especially Lithuania – about how to fight the Russian disinformation war. Certainly, the laws do not prohibit propaganda, per se, but they do tackle the more blatant manifestations of aggression. As such, in order to neutralise the influence methods used by Russia with the aim of changing the Western course of Georgia, it is not only desirable, but of the utmost urgency, to instate adequate measures, be it awareness-raising campaigns, proper enforcement of the law, or online tools and vigilante groups, in order to prevent further damage to the peace and stability of Europe.

ე-ესტონეთი: ციფრული ლიდერის გასაოცარი ისტორია

e-Estonia: The Incredible Story of a Digital Frontrunner OP-ED გიგი ორმოცაძე GIGI ORMOTSADZE აბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ, მრავალმა პატარა ქვეყანამ დაიბრუნა დამოუკიდებლობა, მათ შორის, საქართველომ და ესტონეთმა. დამოუკიდებლობის გზა საინტერესო, მაგრამ რთული და მრავალი გამოცდით დატვირთული აღმოჩნდა. 28 წლის შემდეგ, გასავლელი გზა ჯერ კვლავ რთულია, ხოლო მსოფლიო რუკაზე პოზიციონირება ჯერ კიდევ რჩება ერთ-ერთ მნიშვნელოვან გამოწვევად. მწირი შანსების მიუხედავად, ესტონეთმა მოახერხა, გამორჩეულიყო სხვა დანარჩენი ქვეყნებისგან, და მსოფლიო რუკაზე განსაკუთრებული ნიშა და პოზიცია დაიკავა. აკადემიურ და ინტერნეტ სტატიებში, ესტონეთს ხშირად ახასიათებენ, როგორც „პირველ ციფრულ ქვეყნად“, „მომავლის ხალხად“ ან „მოწინავე ციფრულ საზოგადოებად“. საქართველოს შემთხვევაში, გარემოებები განსხვავებული იყო და ციფრული განვითარების შესახებ დისკუსიებსა და მიმოხილვებში საქართველოს იშვიათად იხსენიებენ. „ჩვენ ავაშენეთ ციფრული საზოგადოება და ეს შენც შეგიძლია.“ - ნათქვამია ე-ესტონეთის საინფორმაციო ცენტრის ოფიციალურ ვებგვერდზე.

ს

ollowing the collapse of the Soviet Union, many small states such as Georgia and Estonia regained independence. Independence however turned out to be an interesting bumpy ride for these nations. Twenty-eight years on, the road is still not fully patched, and the struggle for positioning on the world map remains as a challenge for post-Soviet States. Despite the odds, Estonia has however managed to stand out and position itself on the world map by carving a niche that makes it different and recognizable. There are internet pieces scattered about with each one describing Estonia as “the first digital country,” “nation of the future” or “advanced digital society”. The situation is however not the same for Georgia as she is hardly in the discussions or in circles of digital development.

DIPLOMAT 57

თუმცა, იმისთვის, რომ სწორად გავიგოთ, რას ნიშნავს ციფრული საზოგადოება ან კიდევ რას გვთავაზობს ე-ესტონეთი, პირველ რიგში, უნდა გვესმოდეს, თუ რა ეტაპები გაიარა ესტონეთის მთავრობამ და საზოგადოებამ ციფრული განვითარების გზაზე. პროცესის გასააზრებლად უნდა გავეცნოთ პირველ ნაბიჯებს ელექტრონული მმართველობის, არჩევნებისა და რეზიდენტობის პროექტებში. ესტონეთის ტრანზიცია ციფრული განვითარებისკენ საკმაოდ რთული და, ამავე დროს, იღბლიანი პროცესიც იყო. ესტონეთს არ შეუმუშავებია ოფიციალური სტრატეგია ელექტრონული მმართველობისათვის, და ინფორმატიკულ სექტორში კანონმდებლობაც ძალიან მწირი იყო, მსგავსად სხვა ყველა საჯარო სექტორისა. თუმცა, პრაქტიკული დამოკიდებულებით, ესტონეთმა თავი აარიდა ნაკლებმნიშვნელოვანი დოკუმენტების წერასა და დამატებითი ბიუროკრატიული ბარიერის შექმნას, შედეგად კი მოახერხა, მეტ-ნაკლებად წარმატებულად დაენერგა ელექტრონული მმართველობა. იმ დადებით ფაქტორებს შორის, რომლებმაც ხელი შეუწყო ესტონეთს და სასწორი მის მხარეს გადასწია, შეგვიძლია, გამოვყოთ შემდეგი: ლიდერობა და საჯარო სექტორის ინფორმატიულობა, ადეკვატური დაფინანსება, საკანონმდებლო და რეგულაციური მხარდაჭერა, საინფორმაციო ტექნოლოგიების ინფრასტრუქტურის განვითარება, საჯარო-კერძო სექტორების პარტნიორობა, და კერძო სექტორის კომპეტენტურობა. რაც შეეხება საქართველოს, ის მე-8 ადგილს იკავებს მსოფლიო კიბერუსაფრთხოების ინდექსით, აქვს რამდენიმე, ბლოკჩეინ ტექნოლოგიაზე დაფუძნებული გამორჩეულად წარმატებული და ხმამაღალი პროექტი და კარგად განვითარებული ინფრასტრუქტურა ელექტრონული სერვისებისთვის. მიუხედავად ამისა, მას იშვიათად მოიხსენიებენ და აღიარებენ ციფრული ინოვაციებისა და ელექტრონული მმართველობის წრეებში. ამ ფენომენის ასახსნელად, აუცილებელია, განვიხილოთ ესტონეთის ციფრული განვითარების მარშრუტი და მასზე არსებული საკვანძო მოვლენები საქართველოსთან შედარების ჭრილში: იქს-როუდ (X-Road 2000) - ციფრული ტექნოლოგიების დანერგვის ორ უმთავრეს პრობლემას წარმოადგენს უსაფრთხოება და რწმენის ნაკლებობა უსაფრთხოების არსებობაში. იქს-როუდი არის ერთ-ერთი განსაკუთრებული მიღწევა ესტონეთის ციფრული განვითარების გზაზე. დაცული, ინტერნეტზე დამყარებული ინფორმაციის გაცვლის სივრცე, რომელიც მასში ჩართულ აქტორებს უადვილებს წვდომას ინფორმაციაზე და, ამავდროულად, იცავს მას არაავტორიზებული თავდასხმებისგან. დეცენტრალიზებულ საინფორმაციო სისტემაში, ინფორმაციის უკანონოდ მითვისების შესაძლებლობა თითქმის არ არსებობს. ხოლო ე-ესტონეთის ოფიციალური მონაცემების მიხედვით, იქს-როუდი წელიწადში 1 400 სამუშაო საათს ზოგავს. საქართველოში, მსგავსი მასშტაბის დეცენტრალიზებული ინფორმაციის გაცვლის სივრცე ჯერ კიდევ არ არსებობს; თუმცა, „იუსტიციის სახლი“ და „საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტო“ ძალიან კარგი პრეცედენტებია ბლოკჩეინ ტექნოლოგიაზე დაფუძნებული პროექტებისა. დეცენტრალიზებულ ინფორმაციაზე წვდომა ყველა, ბლოკჩეინში ჩართული აქტორისთვის არის შესაძლებელი, რაც მნიშვნელოვნად ამცირებს ინფორმაციის გაზიარებასა და კომუნიკაციაზე დახარჯულ დროსა და ენერგიას. ინფორმაციის გაზიარების ჭრილში, ზემოაღნიშნულ პროექტებსა და იქს-როუდს შორის ფუნდამენტური მსგავსებაა, თუმცა, მასშტაბით ისინი ერთმანეთისგან საგრძნობლად განსხვავდებიან. თუ იქს-როუდი აერთიანებს ყველა სამინისტროს, პარლამენტს, სააგენტოებსა და სხვა კერძო აქტორებს, ჩართულებს საჯარო საქმიანობაში, ქართული ასლი ბევრად უფრო ვიწრო და სპეციფიკურია. აქედან გამომდინარე, შეიძლება, ითქვას, რომ საქართველოს საჯარო სექტორის ციფრული განვითარება არათანაბრადაა სექტორების მიხედვით გადანაწილებული და, მიუხედავად იმისა, რომ რიგ სექტორებში ციფრული განვითარების დონე შეიძლება, უფრო მაღალი იყოს, ვიდრე ესტონეთში, საერთო ციფრული განვითარების დონით ჯერ კიდევ დიდი გზა გვაქვს გასავლელი. ამის გამოსწორება კი ყველა სექტორის თანაბარი განვითარების გარეშე შეუძლებელია.

58 DIPLOMAT

“We have built a digital society and so can you,” the e-Estonia Briefing Center’s official web-page urges. However, to fully grasp the pure definition of the digital society and what e-Estonia does offer, one must first understand the path the Estonian government and society pursued on its way towards digitalization. This should of course start with the initial steps taken to introduce e-Governance, I-voting, and e-Residency. These processes were harshly complicated and had some elements of luck to some extent. Estonia did not implement an official strategy for e-government, and the lawmaking in the area of IT was quite minimal as in many other areas of the public sector However, with their hands-on attitude, Estonia steered clear of creating extra layers of bureaucracy, with allowed the country to successfully introduce and implement an e-government. Some of the oddly favorable conditions which shifted scale on the Estonian side were: the leadership and public sector proficiencies, adequate funding, legislative and regulatory support, development of information technology infrastructure, public-private partnership, and private sector competencies. In Georgia’s case, the nation is ranked 8th in the Global Cybersecurity Index (GCI), with her exceptionally successful and laudable blockchain projects, and well-developed e-service infrastructure. This is surprisingly rarely mentioned or recognized in circles of digital innovation and e-governance. To explain this phenomenon, let’s discuss some of the milestones on Estonia’s pathway to digitalization and draw comparisons between these milestones and the achievements of their Georgian counterparts: X-Road (2000) – Digital technologies are majorly centered around overcoming the challenges of security and trust in the security infrastructure. These challenges form the major motives for countries investing in digital technology. X-road was one of the exceptional achievements for Estonia on its path towards becoming the digital state. A secure internet-data based exchange layer that enables state’s different information systems to communicate and exchange data with each other, while keeping the data protected on many layers. It also showed that without a centralized or master database, it becomes almost impossible for unauthorized actors to get full access to the data. According to e-Estonia, X-road saves around 1400 years of working hours annually. Georgia has not yet adopted such information exchange layer on the same scale as X-road. However, her Public Service Hall, and her National Agency of Public Registry are great examples of blockchain based services. With blockchain technology, decentralized data has been made accessible for all the actors, with the time spent for sharing the information being drastically reduced as a result. The structure of these projects is quite similar to X-road in the sense of data exchange, but the scale is different. If X-road includes all the ministries, parliament, agencies, and other private actors involved in public service, the Georgian approach is way narrower and more specific. Hence, one can argue that the digital development of the Georgian public sector is unbalanced. So, even if some areas are more

პირადობის ელექტრონული მოწმობა (Digital-ID 2001) - პირადობის ელექტრონულ მოწმობაში აღარაფერია ახალი, მაგრამ მან ესტონეთის ციფრული განვითარების გზაზე ფუნდამენტურად მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა. ელექტრონული პირადობა საშუალებას აძლევს ადამიანებს, თვითიდენტიფიცირება მოახდინონ ციფრულ სამყაროში, შემდეგ კი ისარგებლონ მთელი რიგი ელექტრონული სერვისებით და გამოიყენონ ელექტრონული ხელმოწერა. უწინდელთან შედარებით, ელექტრონული პირადობის გამოყენება მნიშვნელოვნად ამცირებს დახარჯულ დროს იდენტური საქმიანობის შესასრულებლად. ესტონეთის მოსახლეობის 99% ფლობს პირადობის ელექტრონულ მოწმობას და მათგან 67% მას ყოველდღიურ საქმიანობაში იყენებს. ოფიციალური მონაცემების მიხედვით, ხუთას მილიონ დოკუმენტზე მეტს მოაწერეს ხელი ელექტრონული პირადობის გამოყენებით. საქართველომ ელექტრონული პირადობების პრაქტიკაში შემოტანა დააგვიანა, და პირველი მოწმობა მხოლოდ 2011 წლის აგვისტოში გაიცა. საქართველოს მოქალაქეები უფრო ნაკლებად იყენებენ პირადობის ელექტრონულ მოწმობებს, შესაბამისად, ისეთ ბენეფიტებსაც, როგორებიც არის ციფრული ხელმოწერა და იდენტიფიკაცია, ძალიან დაბალი გამოყენების მაჩვენებელი აქვს. ეს ფენომენი შემდეგი ფაქტორებით შეიძლება, აიხსნას: საქართველოში ინტერნეტის გამოყენების უფრო დაბალი მაჩვენებელია, ვიდრე ესტონეთში (საქ. - 68%; ესტ. - 88%), ინფორმაციული ტექნოლოგიების განვითარების მაჩვენებელიც უფრო საგრძნობლად დაბალია ესტონეთთან შედარებით (საქ. - 5,79; ესტ. - 8,14), და ბოლოს, სხვა თუ არაფერი, ქართველებს ელექტრონული მოწმობებით სარგებლობის ათი წლით ნაკლები გამოცდილება აქვთ. ელექტრონული არჩევნები (I-Voting 2005) - ესტონეთი პირველი ქვეყანაა, სადაც შესაძლებელია ხმის მიცემა ელექტრონულად. ყოველწლიურად, მოსახლეობის წილი, რომელიც ხმას ელექტრონულად აძლევს არჩევნებში, იზრდება, უკანასკნელ საპარლამენტო არჩევნებში კი ამ რიცხვმა ამომრჩეველთა 42%-ს მიაღწია. აუცილებელია, ხაზი გაესვას იმასაც, რომ ელექტრონული არჩევნები არის სწორედ ყველაზე გამორჩეული ციფრული სერვისი, რომელსაც ესტონეთი მის მოქალაქეებს სთავაზობს. ელექტრონულ არჩევნებს დადებითი გავლენა აქვს არა მხოლოდ თავად საარჩევნო პროცესზე, არამედ - მას პოზიტიური ეფექტი აქვს ეკონომიკასა და გარემოს დაცვაზე. მიუხედავად ამ ყველაფრისა, ნაწილი პოლიტიკოსების, აკადემიკოსების და, უბრალოდ, ამომრჩევლისა ეჭვის თვალით აფასებს ელექტრონულ არჩევნებს და მას ახასიათებს, როგორც გასაყალბებლად უფრო იოლსა და დაუცველს. ელექტრონული არჩევნების მხარდამჭერები კი, ძირითად, ორ კონტრარგუმენტს ემყარებიან: 1. განურჩევლად იმისა, კენჭისყრა ქაღალდის ბიულეტენებით ხდება, თუ ელექტრონული ხმის მიცემით, საბოლოოდ, მონაცემები მაინც კომპიუტერში ხვდება, რომლის გაყალბებაც ისეთივე რთულია, როგორც - თავად ელექტრონული ხმის მიცემის პროცესის; 2. ელექტრონული ხმის მიცემა იცავს საარჩევნო პროცესს კლასიკური გაყალბების მეთოდებისგან, როგორებიც არის დანიშნული ბიულეტენები, ხმის მრავალჯერადი მიცემა და პარტიული სიები. ელექტრონული არჩევნები ჯერ არც კი განუხილავს ქართულ პოლიტიკურ ელიტას და იმის შესაძლებლობაც, რომ უახლოეს მომავალში ველოდოთ, ამ მიმართულებით, რამე განვითარებას, ძალიან მწირია. ელექტორატის რწმენა და ინტერესი არის ყველაზე მნიშვნელოვანი ფაქტორი ელექტრონული არჩევნებისთვის. დაბალი ნდობა დემოკრატიის, არჩევნების და ხელისუფლების ინსტიტუტებისადმი ელექტრონული არჩევნების პოტენციალს წარმოუდგენლად ასუსტებს და შესაძლებლობას იმისა, რომ ქართველი ამომრჩეველი „ძვირფას“, ქაღალდის ბიულეტენებს ელექტრონულ ასლში გაცვლის, თითქმის ფანტაზიის სფეროდ აქცევს. ელექტრონული რეზიდენტობა (E-Residency 2014) - ეს არის უახლესი ელექტრონული სერვისი, რომელიც ესტონეთის მთავრობამ შემოგვთავაზა. ელექტრონული რეზიდენტობა არის ტრანსნაციონალური ციფრული იდენტობა, რომელიც, ადგილმდებარეობისა და ეროვნების მიუხედავად,

digitalized than in the case of Estonia, it would be hard to compete with the level of overall digitalization, without the balanced distribution of digitalization across all sectors. Digital-ID (2001) – There is nothing special about operating a digital ID anymore. However, it has been an essential piece on the path of the Estonian society’s digitalization. Digital-ID enables people to identify self and use e-services as well as sign documents digitally. This significantly reduces the time and effort that would have otherwise been spent to achieve this. Moreover, since the launch of digital-IDs in Estonia, 99% of her citizens have obtained them, and 67% of them are using digital-IDs on an everyday basis. According to Estonian official sources, more than 500 million documents have since been signed digitally. Georgia was late to adopt digital-IDs. The first one was issued in August of 2011, ten years after Estonia had made its mark. Lower Internet Usage index (GEO-68%; EST-88%), lower Information and Technology Development index (GEO5.79; EST-8.14), and just less experience of using digital-ID cards makes Georgians less eager to sign digital documents or use any other perks associated to the ID cards. I-Voting (2005) – Estonia is the first nation to offer internet voting in a nationwide election. With each year, the share of the population using I-Voting has grown. The latest Parliamentary elections recorded the highest number of I-voters ever with 42% of votes cast digitally. It should be noted that I-voting is precisely the most outstanding e-service offered by the Estonian government. The positive impact of I-voting is diverse: it impacts positively on the turnout of voters and it has a positive economic and environmental impact. However, some scholars and politicians still perceive internet voting as fragile and less safe from corruption, as against traditional ballot papers. While the supporters of I-voting strongly rely

DIPLOMAT 59

აძლევს შესაძლებლობას ნებისმიერ მსურველს, ელექტრონულად დაარეგისტრიროს და წარმართოს მისი საქმიანობა ესტონეთში. მარტივად, 100 € სარეგისტრაციო ღირებულების გადახდით, შესაძლებელია ელექტრონული რეზიდენტობის მიღება და ესტონეთში რეგისტრირებული კომპანიის მართვა მსოფლიოს ნებისმიერი წერტილიდან. ესტონეთი მიმზიდველია ბიზნესისა და სტარტაპებისათვის (მსოფლიო ბანკის მიხედვით მე-16): მოქნილი საგადასახადო სისტემითა და განვითარებული ელექტრონული სერვისებით, რომლებიც ყველა საჭირო მოქმედების შესრულების საშუალებას იძლევა ინტერნეტის დახმარებით. ესტონეთი იზიდავს ანტერპრენერებს მსოფლიოს სხვადასხვა კუთხიდან, ელექტრონული რეზიდენტის პროექტის ჩაშვების შემდეგ კი უკვე ორმოცდაათი ათას კანდიდატზე მეტი დარეგისტრირდა მასში მონაწილეობისთვის. საქართველოში მსგავსი სერვისი ჯერ არ არსებობს; თუმცა, აუცილებელია, აღინიშნოს, რომ თითქმის ყველა საჭირო კონდიცია იმისთვის, რათა საერთაშორისო მეწარმეებს მსგავსი სერვისი შევთავაზოთ, ადგილზეა. ბიზნესის კეთების სიმარტივით, საქართველო მე-8 ადგილზეა, ხოლო DCFTA მთელ რიგ უპირატესობებს ანიჭებს საქართველოში დაარსებულ კომპანიებს. ელექტრონული სერვისები გადასახადების, რეგისტრაციისა და კომუნიკაციისთვის უკვე ადგილზეა, მთავარი ინგრედიენტი კი, რაც ჯერ კიდევ არ ჩანს, არის სურვილი მსგავსი პროდუქტის შესაქმნელად. მნიშვნელოვანია, აღინიშნოს, რომ ელექტრონული რეზიდენტობის პოტენციური პროექტის სამომავლო კვლევა აუცილებელია, რათა ადეკვატურად შეფასდეს მისი პოტენციური გავლენა საქართველოზე, მაგრამ ისიც ნათელია, რომ მსგავსი სერვისის შეთავაზება უცხოელი ანტერპრენერების მოსაზიდად, იქნებოდა წინ გადადგმული ნაბიჯი მსოფლიოს ციფრულ რუკაზე.

შევაჯამოთ: „მომავლის საზოგადოებას“ არ სჭირდება ფანტასტიკის სფეროდან მოტანილი ტექნოლოგიები იმისთვის, რომ მსოფლიო აღიარება მოიპოვოს. ამ გზაზე ყველაზე მნიშვნელოვანი ფაქტორები არის სწრაფვა ცვლილებებისკენ და ინოვატორული უშიშრობა. ესტონეთი, 2000-იანების დასაწყისიდან დღემდე, სწორედ ამ ორ თვისებას ამჟღავნებდა, ამ დროს კი, საქართველო ფრთხილობდა და მნიშვნელოვან ცვლილებებს ერიდებოდა. თუმცა, ჯერ კიდევ გვიან არ არის, რომ დავეწიოთ ესტონეთს და, სულაც, „მომავლის საზოგადოების“ სტატუსშიც შევეზიაროთ. მაგრამ ჯერ უნდა ვაღიაროთ, რომ ჩვენი ბალტიისპირელი მეგობარი არის ქვეყანა, რომელიც საკუთარ მოსახლეობას აძლევს შესაძლებლობას, მიიღოს მაქსიმალური სარგებელი ციფრული ტექნოლოგიით, და ამას მნიშვნელოვანი ტექნოლოგიური უპირატესობის გარეშე ახერხებს.

60 DIPLOMAT

on two main counter-arguments: first, even the paper ballots end up in computers and hacking them is as hard/easy as e-votes. Secondly, I-voting protects election from classical methods of rigging the casting process, with marked ballots, multiple casting of votes and electoral lists. E-Voting has not yet been proposed or discussed by the Georgian political elite and neither is it expected to be implemented in the near future. Electorates will and trust in e-voting is the essential condition, and it has more impact on potential of the digital voting than the secure election infrastructure or well developed e-services. With less faith in democracy, elections, and the government - it is unimaginable that the Georgian society will consider e-Voting as an option for casting their “precious” ballots. E-Residency (2014) – this is the newest e-service offered by the Estonian government. E-Residency is a transnational digital identity that can provide anyone, anywhere, with the opportunity to register and run their business in Estonia. By simply paying the cost of 100 € for application, one can obtain the e-residency and manage their company entirely online from anywhere in the world. Estonia is one of the favored places for doing business (16th according to the World Bank) and this is further strengthened by the digital nature and the possibility to handle everything online. Entrepreneurs from around the world are attracted to start their companies in Estonia and since the initiation of the project, it has already attracted more than 50 000 candidates for e-Residency from around the world. There is nothing similar to the e-residency in Georgia. However, we must note that all the conditions are in place to create a similar service for international entrepreneurs. Georgia ranks 8th for ease of doing business and the DCFTA grants Georgia based companies some trade advantages. The e-services related to online registration, taxation, and communication are already in place. In other words, the settings and structure are already present and the only missing ingredient is the will. We must however note that further research is needed to analyze the pros and cons associated to the potential e-residency, but it is clear that the project could be an exciting starting point for the promotion of Georgia’s digital image on the global scale.

TO WRAP UP: A “Nation of the future” does not require technological breakthroughs or alien machinery to gain global acknowledgement. The most important conditions are the will to change and courage to innovate. Estonia has done it from the early 2000s till today, while Georgia has been more cautious. Even if there were many conditions for Georgians to be prudent towards changes, it is not yet late to catch up with Estonia, and maybe in the future share the status of “nation of the future” from their Baltic friend. Meanwhile, we should recognize, Estonia as a State enabling its society to maximize the benefits of digitalization even without outstanding technical innovations and try to keep up with it.

Tourism Perspective of Georgian Industrial Heritage - an Ambitious Project Based on Estonian Experience გიორგი თედიაშვილი GIORGI TEDIASHVILI აქართველო და ესტონეთი, სხვადასხვა სფეროში, წლებია, წარმატებით თანამშრომლობენ, სწორედ ამ კოლაბორაციის შედეგად შესაძლებელი გახდა ქვეყნის ინდუსტრიული მემკვიდრეობის გაცოცხლება და მისი უნიკალური როლის წარმოჩენა მსოფლიო მასშტაბით. ამის ნათელი მაგალითია ენგურჰესზე მიმდინარე პროექტი, რომელიც ნაგებობას, ტურისტულ ზონად განვითარების პერსპექტივას უქმნის. ენგურჰესი, დასავლეთ საქართველოში, მდინარე ენგურზე გაშენებული ჰიდროელექტროსადგურია, ის ელექტროენერგიით ამარაგებს საქართველოს, მათ შორის, რუსეთის მიერ ოკუპირებული აფხაზეთის ტერიტორიას. ჰესი მსოფლიოს თაღოვან კაშხლებს შორის სიგანით პირველ ადგილზეა, სიმაღლით მეორე ადგილს იკავებს, ზოგადად, მსოფლიოში არსებულ კაშხლებს შორის კი სიმაღლით მეექვსეა. ამიერკავკასიაში ყველაზე დიდი ჰიდროელექტროსადგურის შექმნის

ს

he nations of Georgia and Estonia have successfully cooperated in various spheres that have proved instrumental for the resuscitation of Georgia’s industrial heritage, as well as represent its unique role throughout the world. A clear example of this is the ongoing Enguri hydroelectric power plant project, which creates prospects for the development of a tourist zone. The Enguri Dam is a hydropower plant on the Enguri river in western Georgia, from which, electricity is supplied to Georgia and Russia’s occupied territory of Abkhazia. The Enguri Dam is one of the highest concrete arch dams in the world with an approximate height of 271.5 metres (891 ft). The idea that led to the construction of the largest hydropower plant in Transcaucasia was a brainchild of Georgian

DIPLOMAT 61

იდეა ქართველ პოლიტიკურ და საზოგადო მოღვაწეს, ნიკო ნიკოლაძეს (1843-1928) ეკუთვნის, თუმცა, საბოლოოდ, პროექტის განხორციელება მე-20 საუკუნის 60-70-იან წლებში გახდა შესაძლებელი. 2015 წელს, ენგურჰესის თაღოვან კაშხალს კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის ეროვნულმა სააგენტომ ინდუსტრიული მემკვიდრეობის ძეგლის სტატუსი მიანიჭა, მთავრობამ კი მას ეროვნული სტატუსი განუსაზღვრა. უახლოეს მომავალში, ინდუსტრიული ძეგლი ყველაზე მულტიფუნქციური, ტურისტული ატრაქციის სტატუსსაც შეიძენს. საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის ეროვნული სააგენტოს მიერ, ენერგეტიკის სამინისტროსთან, ენერგეტიკის განვითარების ფონდთან და ესტონელ კონსულტანტებთან ერთად შემუშავებული კონცეფციის თანახმად, ენგურჰესზე იგეგმება უპრეცედენტო ტურისტული სივრცის შექმნა, რომელიც ვიზიტორებს შესთავაზებს გასართობ ატრაქციებს, რეგიონში ყველაზე გრძელ ე. წ. „ზიპ-ლაინს“, ასევე - მინის, გადასახედ მოედნებსა და საბაგიროებს, რაც ხედით ტკბობის შესაძლებლობას იძლევა. გარდა ამისა, შეიქმნება სამეცნიერო და აღმოჩენათა ცენტრი, რომელიც გასართობ-შემეცნებით ფუნქციას შეიძენს. კაშხალზე დაგეგმილია მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე მაღალი ლიფტის (181 მ.) დამონტაჟება, მუსიკალური და გასართობი ღონისძიებების ჩასატარებლად კი - არაორდინალური კონცეფციის სცენის აშენება. ტერიტორიაზე ასევე იგეგმება სანაოსნო ინფრასტრუქტურის მოწყობა. „მულტიფუნქციური დატვირთვიდან გამომდინარე, ენგურჰესის ტურისტული ზონა, მსოფლიოს ინდუსტრიული მემკვიდრეობის ძეგლებზე არსებულ ატრაქციებს შორის, მსგავსი ტიპის ერთადერთი ანალოგი

62 DIPLOMAT

political and public figure, Niko Nikoladze (1843-1928). The project, however, did not see the light of day until it was implemented in the 60/70s of the 20th century. In 2015, the National Archaeological Agency for Cultural Heritage Preservation granted the status of an industrial heritage monument as defined by the government to the Enguri Dam. In the nearest future, the Enguri Dam’s status as an industrial monument will boost the dam’s status as the most multifunctional tourist attraction in Georgia. According to the concept developed by the National Agency for Cultural Heritage Preservation, the Ministry of Energy, Energy Development Foundation and Estonian Consultants, the Enguri dam is planned to create a unique tourist area which will offer visitors the most entertaining attractions in the region. The longest “Zip Line,” glass view squares, and ropes, will altogether allow tourists to enjoy the fantastic view. Also, the Center for Science and Discovery will be created to provide entertainment and cognitive function. The Enguri dam will also house one of the world’s highest elevators (181 m) and an extraordinary concept stage for conducting musical and other entertaining events. An incredible navigation infrastructure is also in the works. “According to the multifunctional load, the Enguri HPP tourism zone will be the only analog with such kind of attraction among world industrial heritage monuments, and it will

იქნება, რომელიც, წინასწარი გათვლით, წელიწადში, დაახლოებით, მილიონი დოლარის მოგებას მოიტანს.“ - განაცხადა, ჩვენთან საუბრისას, საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის ეროვნული სააგენტოს ხელმძღვანელმა, ნიკოლოზ ანთიძემ, რომელიც, ამავდროულად, პროექტის იდეის ავტორია. მისი თქმით, პროექტის იდეა 2015 წელს მოუვიდა, როდესაც სვანეთიდან თბილისში მომავალმა, იუნესკოს საერთაშორისო მრჩეველი ორგანიზაციის, „იკრომის“ პრეზიდენტი, ფილიპ დე კარო დაუგეგმავად წაიყვანა ჰესის დასათვალიერებლად. ჰესის ტურისტული კონცეფციის ინსპირაცია კი ესტონეთში ნანახი რამდენიმე მუზეუმი გახდა: „დაახლოებით, მსგავსი კონცეფციის პროექტები ესტონეთში მანამდე მინახავს. მახსოვს, იქ არსებულმა საზღვაო მუზეუმმა ჩემზე წარუშლელი შთაბეჭდილება დატოვა და ბავშვივით აღმაფრთოვანა. რა თქმა უნდა, ეს გამოცდილება არ დამვიწყებია და ენგურჰესის იდეაზე მუშაობისას შევეცადეთ ესტონეთში იმ ადამიანებთან დაკავშირება, რომლებიც ამ პროექტზე მუშაობდნენ.“ რაშიც, პროექტის ავტორს საქართველოს ელჩი ესტონეთში, თეა ახვლედიანი დაეხმარა. მან დააკავშირა საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის ეროვნული სააგენტო კომპანია „კოკო არქიტექსთან“, ეს სწორედ ის კომპანიაა, რომლის დამსახურებით, ესტონეთის არაერთი ინდუსტრიული ღირსშესანიშნაობა აღიჭურვა თანამედროვე ტექნოლოგიით. „კომპანიის წარმომადგენლები მოვიწვიეთ საქართველოში, შევაფასებინეთ ძეგლის მდგომარეობა და მათი დახმარებით შევიმუშავეთ პროექტის პირველადი კონცეფცია“ - აღნიშნა ანთიძემ. კომპანიამ, რომლის მიერ განხორციელებული, ტალინის საზღვაო მუზეუმის პროექტი „ევროპა ნოსტრას“ მედლით არის დაჯილდოებული და რომელიც, ამავდროულად, საქართველოში გრაკლიანის არქეოლოგიური მუზეუმისა და ფუნიკულიორის განვითარების კონცეფციების ავტორია, მონდომება არც ენგურჰესის პროექტზე მუშაობისას დაიშურა და შედეგად, 2015 წელს, საქართველოს მთავრობამ ის მოიწონა და დაამტკიცა. ამჟამად კი უცხოელ ექსპერტებთან ერთად, მისი სოციალური და ეკონომიკური ანალიზი და ძეგლის იუნესკოს ნუსხაში მოხვედრის პოტენციალის დადგენის პროცესი მიმდინარეობს. თავისი მნიშვნელობიდან გამომდინარე, პროექტმა უკვე შეძლო სფეროში მომუშავე პროფესიონალების დაინტერესება. ცოტა ხნის წინ, ენგურჰესისა და ამერიკის ჰუვერის კაშხლის წარმომადგენლებს შორის თანამშრომლობის ხელშეკრულებაც გაფორმდა. გადაწყდა, რომ ენგურჰესის პროექტზე მომუშავე გუნდს, სწორედ ამერიკელი კოლეგები დაეხმარებიან ვიზიტორების მართვის გეგმისა და უსაფრთხოების სისტემების შემუშავებაში, პრაქტიკული თვალსაზრისით. ამასთან ერთად, ჰუვერის კაშხალი, რომელსაც წელიწადში 8 მლნ-ი დამთვალიერებელი სტუმრობს, ტურისტებს ენგურჰესის ატრაქციაზე ინფორმაციას მიაწვდის, ამოქმედების შემდეგ კი, თავის მხრივ, ენგურჰესიც გაუწევს საინფორმაციო მხარდაჭერას პარტნიორ კაშხალს. უცხოელი სპეციალისტების დადებითი რეკომენდაციების პარალელურად, როგორც ჩანს, პროექტის წარმატებაში ეჭვი არც აფხაზებს ეპარებათ, მათ ენგურჰესის ტურისტული პოტენციალის მიმართ ინტერესი ქართული მხარის კვალდაკვალ გამოიჩინეს. 2015 წელს, საქართველოს მთავრობის მხრიდან ენგურჰესისთვის ეროვნული სტატუსის მინიჭების შემდეგ, ჰესის აფხაზეთის ტერიტორიაზე მოქცეულ ნაწილთან დაკავშირებით იგივე ნაბიჯი გადადგა აფხაზეთის მარიონეტულმა ხელისუფლებამაც. ნიკოლოზ ანთიძე დარწმუნებულია, რომ აფხაზი კოლეგები გულდასმით ადევნებენ თვალს ენგურჰესის ტურისტული ზონის პროექტის მიმდინარეობას და თუ გავითვალისწინებთ საბელიოში არსებული ჰესის მეორე მხარეს არსებული არქიტექტურის მასშტაბურობასა და

bring millions of dollars annually according to the preliminary estimates,” - Nikoloz Antidze, Head of National Agency for Cultural Heritage Preservation of Georgia said. Antidze also doubles as a forerunner of the project’s idea. According to him, the idea of the project was birthed in 2015 when he traveled from Svaneti to Tbilisi with Stefano De Caro, UNESCO’s international adviser, Director General of ICCROM. It was on this trip Antidze took an unplanned visit to the Enguri Dam. Mr. Antidze’s inspiration for the HPP’s tourist concept led to the development of a few museums in Estonia: “I have already seen similar concept projects in Estonia. I remember that the marine museum left a lasting impression on me and fascinated me like a child. Of course, I have not forgotten this experience, and when I tried to work on the idea of Enguri HPP, I had to contact those people who worked on this project.” The ambassador of Georgia to Estonia, Tea Akhvlediani, assisted Nikoloz Antidze on this project. Akhvlediani connected the National Agency of Cultural Heritage Preservation of Georgia with KOKO Architects, a company that has equipped many of the industrial sights of Estonia with modern technology. “We invited representatives of the company to assess the status of the monument, and with their help, we developed the first concept of the project,” Antidze remarked. KOKO architects were in charge of the Estonian Maritime Museum, which was awarded the award of Europa Nostra. Similarly, they developed the concept of the Grakliani Archeology Museum and the development of the Funicular Complex in Georgia. In 2015, the Georgian government signified interest in the Enguri Dam project and approved it. Alongside other foreign experts, Antidze is working on the Enguri dam’s social and economic analysis, and the process of determining the potential of entering the UNESCO list is also underway. Depending on its significance, the project has already been able to gain the interest of professionals in the field. Recently, an agreement on cooperation between the Enguri HPP and the US Hoover dam was signed. It was decided that the team working on the Enguri dam project will be assisted by the American colleagues to develop their management plans and security systems in practical terms. In addition to this, the Hoover Dam, which receives 8 million visitors annually, will provide tourists with information about the Enguri Dam, and the Enguri Dam will provide information support to the partner dam. The positive recommendations of the foreign specialists have been greeted with optimism by Abkhazians who do not doubt the success of the project, and the heightened interest in the tourism potential of the Enguri HPP. In 2015, after the Georgian government granted national status to the Enguri hydropower plant, the de-facto government of Abkhazia also took the same step regarding the part of the HPP within the territory of Abkhazia. Nikoloz Antidze is convinced that the colleagues on the Abkhazian side are closely monitoring the process of the

DIPLOMAT 63

გრანდიოზულობას, ბუნებრივია, რომ, პროექტთან დაკავშირებით, მათაც უჩნდებათ გარკვეული ინტერესი ტურიზმის მიმართულებით. „საქართველო წინ ბევრი მიმართულებით დგამს ნაბიჯებს, ის ევროპის თითქმის სრულფასოვანი წევრია და ახლა უკვე უერთდება ინდუსტრიულ მემკვიდრეობას. აფხაზეთის შემთხვევაში კი ეჭვი მეპარება, რომ ამ მიმართულებაზე ფიქრი თავად დაეწყოთ. რა თქმა უნდა, ისინი გვიყურებდნენ... ჩვენი მხრიდან არის გარკვეული მინიშნებებით, რომ შესაძლებელია, ვიმსჯელოთ მათი ტურისტული ინტერესის გათვალისწინებაზეც, ამიტომ შესაძლოა, ენგურჰესმა გადამწყვეტი როლი ითამაშოს აფხაზეთთან კულტურის მიმართულებით გარკვეული ურთიერთობის დაწყებაშიც.“ - აღნიშნა ანთიძემ. პროექტი, რომლის შესახებაც დიდი მოლოდინი გაჩნდა, ახლა გაანალიზების ბოლო ეტაპზეა, მისი მშენებლობა წელსვე დაიწყება და, სავარაუდოდ, სამ წელიწადში დასრულდება. მანამ, სანამ ენგურჰესის ტურისტული ზონა პირველ დამთვალიერებლებს მიიღებს და აფხაზეთთან ურთიერთობის აღდგენის მიმართულებით ერთგვარი ლაკმუსის ქაღალდის როლს შეასრულებს, საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის ეროვნული სააგენტო ქვეყანაში არსებული ინდუსტრიული მემკვიდრეობის პოტენციალს სწავლობს, უახლოეს მომავალში კი კიდევ ერთი გრანდიოზული პროექტის კონცეფციას წარადგენს. „ჩვენს ქვეყანაში ტურიზმი სწრაფი ტემპით იზრდება და ამიტომ ჩვენ მას უნდა დავახვედროთ არა მარტო კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლები, არამედ - ინდუსტრიული მემკვიდრეობაც, რომელიც მსოფლიოში ფეხს ახლა იდგამს. არ უნდა ჩამოვრჩეთ მსოფლიოს, ამ მიმართულებით; სწორედ ამიტომ, ენგურის ტურისტული ზონის განვითარების შემდეგ, მუშაობას დავიწყებთ ჭიათურაზე და მის მთელ ინდუსტრიულ ხაზზე. ახლა მისი ღირებულების შეფასების ეტაპზე ვართ.“ - განაცხადა ნიკოლოზ ანთიძემ ჩვენთან საუბრისას. ცნობილია, რომ ჭიათურის ინდუსტრიული მემკვიდრეობის პროექტის კონცეფციაც ესტონური გამოცდილების საფუძველზე შეიქმნება და, ენგურჰესის მსგავსად, სამუშაოებს აქაც კომპანია „კოკო არქიტექსი“ შეასრულებს.

64 DIPLOMAT

Enguri HPP tourism project and taking into account the scale and grand architecture existing on the Georgian side of the HPP. With the range of development, it is natural for Abkhazia to develop some interest in the tourism potential of the plant. “Georgia is moving forward in many directions, it is almost a full member of Europe, and now, it has joined the industrial heritage. In the case of Abkhazia, I doubt that they have started to think in this direction on their own. Of course, they looked at us and were able to pick some indication that it is possible to consider their tourist interests. The Enguri Dam will play a decisive role in starting a relationship with Abkhazia in the direction of culture. “- Antidze further explained. The project holds high expectations and is now at the last stage of the analysis. Its construction will start this year and is expected to be completed in three years. The National Agency for Cultural Heritage studies has also established its commitment to the country’s industrial heritage potential and will put in much work in that direction pending the acceptance of visitors to the Enguri dam and its establishment as a tourist zone. This project will equally serve as a litmus test in the relations with Abkhazians and, for the near future, it will present another huge project concept. “Tourism in our country is growing at a rapid pace, so we must not only meet the cultural heritage monuments, but we must also grow with the industrial heritage that is now gaining popularity in the world. That’s why, after the development of the Enguri tourist zone, we will start working on Chiatura and its entire industrial line. We are currently at the stage of its value evaluation, “Nikoloz Antidze said to us. It is well established that the concept surrounding the Industrial Heritage project of Chiatura will be created from the Estonian experience and, as with Enguri Hydro, the project will be handled by KOKO Architects.

Georgia-Estonia Co-Operation: a Success Story Made Out of Lights, Cameras and Action გვანცა აბაშიძე GVANTSA ABASHIDZE ართველებისა და ესტონელების კავშირი ახალ ჭრილში, ზაზა ურუშაძის „მანდარინებით“ დაიწყო; კავშირმა გაამართლა და ფილმი ერთ-ერთ ყველაზე წარმატებულ პროდუქტად ითვლება. ქართველი რეჟისორისა და ესტონელი პროდიუსერის თანამშრომლობა ამით არ დასრულებულა და ორმხრივმა ურთიერთობებმა კიდევ ბევრი წარმატებული შედეგი გამოიღო. გაგრძელდება თუ არა ეს პროცესი და რას აპირებს, მომავალში, რეჟისორი, ამ საკითხებზე თავად ზაზა ურუშაძეს გავესაუბრეთ:

ქ

როგორ დაუკავშირეთ თქვენი საქმიანობა ესტონეთს? როგორ დაიწყო ეს თანამშრომლობა? 2008 წელს, ტალინში მოეწყო ქართული ფილმების რეტროსპექტივა, რომელიც გაიხსნა ჩემი ფილმით: „სამი სახლი“. იქ გავიცანი ქართული კინოს დღეების პროდიუსერი და ორგანიზატორი, რომელმაც შემომთავაზა, გადაგვეღო ფილმი ესტონელებზე, რომლებიც მე-19 საუკუნიდან ცხოვრობდნენ აფხაზეთში. 1992-1993 წლებში, აფხაზეთის ომის დროს, ესტონეთმა მათ ისტორიულ სამშობლოში დაბრუნება შესთავაზა და გაუგზავნა თვითმფრინავები. ძალიან უცნაურია, რომ, ფაქტობრივად, ყველა დაბრუნდა , მხოლოდ რამდენიმე ადამიანი დარჩა და ამაში მდგომარეობდა იდეაც, რომ ამ თემაზე გაგვეკეთებინა ფილმი. ეს იყო იდეის დონეზე, თავიდან ასე უცებ ვერ წარმოვიდგინე, რა უნდა ყოფილიყო საინტერესო ამაში. მერე, რომ ჩამოვედი საქართველოში, უცბად რაღაცნაირად მომივიდა აზრად ეს სიუჟეტი, მტრები ერთ სახლში და ასე შემდეგ, ანუ მთავარი რაცაა ფილმში, და ძალიან უცბად დავწერე სცენარი. ისე მოხდა, რომ საქართველოს კინოცენტრმა გამოაცხადა კონკურსი და მოვიგე თანხის ნაწილი, თუმცა, პროდიუსერმა, რომე-

aza Urushadze’s Tangerines movie has been an important focal point for the new ties being established among Georgians and Estonians. Beyond the established links, the film is considered as one of the most successful products to ever come out of Georgia in recent times and, it took the co-operation of the Georgian filmmaker and Estonian producer to deliver such outstanding piece of work. This co-operation has not ended and the bilateral relations looks promising to produce many more successful results. To determine whether this process will continue and to know what the future holds, we spoke to Zaza Urushadze, the director of the movie Tangerines on these issues:

How did you connect your work with Estonia? How did this collaboration start? In 2008, a retrospective reel of Georgian films was opened in Tallinn and, it opened with my film, Three Houses. There, I met a producer and organizer of Georgian cinema, who proposed making a film about Estonians who lived in the 19th century within the Georgian region of Abkhazia. It was in 1992-1993, during the war in Abkhazia, that Estonia sent airplanes and offered these people a chance to return to their historical homeland. It is very strange that, in fact, all returned, and only a few people remained. This was the idea behind that film project proposition at that time. It was

DIPLOMAT 65

ლმაც ეს იდეა შემომთავაზა, ვერ შეძლო პროექტზე მუშაობა და ამაში ჩაერთო ახლა უკვე ჩემი ძალიან ახლო მეგობარი და ფილმის მთავარი პროდიუსერი, ივო ფელტი. შემდგომ უკვე მოვიპოვე დაფინანსება ესტონეთის კინოცენტრიდან, ფონდებიდან და ასე შევაგროვეთ თანხა და გადავიღეთ ფილმი საქართველოში. თქვენ, როგორ შეაფასებდით ამ თანამშრომლობას? რომ ვილაპარაკო შედეგიდან გამომდინარე, ცხადია, დიდი წარმატება მოიტანა, თუმცა, ჩემთვის უფრო არაჩვეულებრივი იყო ის ურთიერთობა, რომელიც ამ პროცესში განვითარდა, იმიტომ, რომ შევიძინე ძალიან ახლო მეგობრები, პირველ რიგში, ივო ფელტი, რომელთან ერთადაც კიდევ ერთი ფილმი გადავიღეთ: „აღსარება“. და კიდევ ვაპირებთ, განვაგრძოთ თანამშრომლობა, იმიტომ, რომ ძალიან დავახლოვდით ერთმანეთთან, თანამოაზრეები ვართ, თვითონ სუპერპროფესიონალია, როგორც პროდიუსერი, და დიდი კომფორტია მასთან მუშაობა. ძალიან კარგია, ეს კოპროდუქცია რომ შედგა. „მანდარინები“ იყო მართლა ნამდვილი კოპროდუქცია. მაგალითს მოგიყვანთ და მიხვდებით, რაზე ვსაუბრობ: კომპოზიტორმა ნიაზ დიასამიძემ ფილმის მუსიკაც რომ დაწერა (ირაკლი ჩარკვიანის სიმღერა არის ბოლოს, მაგრამ საუნდტრეკი ხომ ნიაზისია), ესტონური ფოლკლორიდან აიღო მთავარი მელოდია და დაუკრა ქართულ ინსტრუმენტზე. ამიტომაც ვთქვი, რომ მუსიკაც კი მასეა შექმნილი... და ყველაზე საინტერესო ისაა,

66 DIPLOMAT

at that point that I started to conceive the idea but I could not immediately imagine what was interesting about the idea. Then, when I came back to Georgia, the story came to my mind, and I thought I could center it around enemies in one house, and I combined this with other elements to maintain the main idea of the film. Thereafter, I wrote a script. It happened that the Georgian film center announced a contest and I got part financing for the movie. Unfortunately, the producer who proposed this idea was not able to continue working on the project and so, Ivo Felt who would later become my close friend, became the main producer of the film. Then, I received more funding from the Estonian Film Center, some Estonian foundations and, this allowed us put money together and we made a film in Georgia. How would you assess this cooperation? If you look at the results we achieved, it’s obviously a great success. However, the most wonderful thing was the process, because I gained very close friends, including Ivo Felt, with whom I produced another film: The Confession. We’re going to continue to cooperate this way because we are very close to each other. Ivo is a super-professional and as a producer, it was of great comfort to work with him. It’s good that this co-production has taken place. I have to let you know that Tangerines was really a true co-production exercise. I will give you an example for you to understand what I’m talking about: Composer Niaz Diasamidze wrote the music of the film (Irakli Charkviani’s song is at the end, but the soundtrack is Niaz’s music). He actually derived the main melody from Estonian folklore and he played the music on Georgian instrument. That is why I said that even music was created as a co-production. The most interesting thing is that if you ask the Estonian people, they think this is an Estonian film and, if you ask Georgians, they would also say it is Georgian. It is Georgian .... (Laughs) This is absolutely nothing but a true co-production. This is not a formal co-production, because I as the director and screenwriter, I am Georgian and half of the group consisted of Georgians, but from the other side a very serious composition was presented. Georgians held major creative positions but a real co-production was made and it brought great success to Estonia in the first place and then to Georgia. Estonia presented the film to The Oscars and subsequently, it received nominations for The Oscars and The Golden Globe. I want to ask you about the success of the Tangerines. Was it due to the joint production contributions from Estonia and Georgia? Or are there other factors too? No, many co-productions are usually created all the time, but not all turn out successful. There are millions of factors involved. First, all components are of great importance, starting from music to the operators, and so on. That is, all things brought together determines the success of any film. However, I still believe that the success of Tangerines is due to the fact that a very powerful human message is/ was delivered through the film.

რომ ესტონელებს რომ ჰკითხო, ესაა ესტონური ფილმი და ქართველებს რომ ჰკითხო, ესაა ქართული... ესაა ქართული.... (იცინის) ჰოდა, აი, აბსოლუტურად ნამდვილი კოპროდუქციაა. ეს არ არის ფორმალური კოპროდუქცია, იმიტომ, რომ გასაგებია, მე რეჟისორი და სცენარისტი ქართველი ვარ და ნახევარი ჯგუფი შედგებოდა ქართველებისგან, მაგრამ იქიდანაც ძალიან სერიოზული შემადგენლობა იყო წარმოდგენილი, მთავარი შემოქმედებითი პოზიცია შესაძლოა, ქართველებს ჰქონდათ, მაგრამ, ყოველ შემთხვევაში, ნამდვილი კოპროდუქცია შედგა და ძალიან დიდი წარმატება მოუტანა შემდგომ, პირველ რიგში, ესტონეთს და საქართველოსაც, მაგრამ ესტონეთმა წარადგინა ოსკარზე და, შემდგომ, ნომინაციაც მიიღო „ოსკარზეც“ და „ოქროს გლობუსზეც“. სწორედ აქედან გამომდინარე, მინდა, გკითხოთ, რამ განაპირობა „მანდარინების“ ასეთი წარმატება? მხოლოდ ესტონეთის და საქართველოს თანამშრომლობა იყო, თუ არის სხვა ფაქტორებიც? არა, უამრავი კოპროდუქცია იქმნება, მაგრამ ყველა არ არის წარმატებული. არის მილიონი ფაქტორი. ყველა კომპონენტს ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს, მუსიკიდან დაწყებული, ოპერატორით დამთავრებული, და ასე შემდეგ. ანუ, ყველაფერმა ერთად განაპირობა. თუმცა, მე მაინც ვთვლი, რომ „მანდარინების“ წარმატება განპირობებულია იმით, რომ ძალიან ძლიერი ჰუმანური მესიჯია გადმოცემული. 2017 წელს, თქვენი ახალი ნამუშევარი გამოვიდა ეკრანზე: „აღსარება“. როგორია ამ ფილმის თქვენეული ხედვა? ესეც ხომ ესტონეთთან ურთიერთობის შედეგად შეიქმნა და ამ ფილმზეც მაინტერესებს თქვენი აზრი... ჰო, ეს აბსოლუტურად სხვა თემაა... იცით, მინდოდა, „მანდარინებისგან“ ძალიან განსხვავებული თემატიკა გამეკეთებინა. მე, საერთოდ, ძალიან მიყვარს, როცა ვიღებ სხვადასხვა ტიპის ფილმს. აბსოლუტურად განსხვავებულს. ესაა ჩემთვის ძალიან საინტერესო. როცა ამბობენ ხოლმე, რომ აი, ერთი ფილმი მეორეს საერთოდ არ ჰგავს, ძალიან მიხარია, იმიტომ, რომ ეს უფრო საინტერესოა ჩემთვის. არსებობენ ძალიან კარგი რეჟისორები, რომელთა ფილმებიც ძალიან ჰგავს ერთმანეთს... ჩემს შემთხვევაში, სუბიექტურად, ძალიან მომწონს ის, რომ ყველა ჩემი ფილმი სხვადასხვაა. „სამი სახლი“ საერთოდ არ ჰგავს „მანდარინებს“, „მანდარინები“ საერთოდ არ ჰგავს „ბოლო გასეირნებას“, ეს არ ჰგავს „აღსარებას“ და ასე შემდეგ... ანუ ეს იყო თემა, რომელიც მე, ერთ დროს, ძალიან მაინტერესებდა და თან მინდოდა, აბსოლუტურად განსხვავებული ყოფილიყო „მანდარინებისგან“. და ბოლოს, ესტონეთთან თუ აპირებთ თანამშრომლობის გაგრძელებას ამ კუთხით? როდის ვიხილავთ ახალ კოპროდუქციას? კი ჩვენ ახალ პროექტს ვაკეთებთ ახლა და დიდი იმედი მაქვს, რომ ერთად ვიმუშავებთ, იმიტომ, რომ ძალიან ახლო მეგობრები ვართ და ჩემთვის, პირადად, ერთი სიამოვნებაა ივო ფელტთან მუშაობა. პირველ რიგში, როგორც მეგობართან და მეორე რიგში, როგორც მაღალი დონის პროფესიონალთან. და თან ძალიან შემიყვარდა თვითონ ეს ქვეყანა, ძალიან დაკავშირებულია ამხელა წარმატებასთან, ჩემთან, და ასე შემდეგ. ვწერ ახლა სცენარს და ვფიქრობთ, რომ კიდევ ერთად გავაკეთოთ. ალბათ, ესეც სრულიად განსხვავებული იქნება... (იცინის) ესეც სრულიად განსხვავებული იქნება, რა თქმა უნდა. (იცინის) იმედი მაქვს... ძალიან კარგი. დიდი მადლობა, კიდევ უფრო დიდ წარმატებას გისურვებთ ამ ახალ პროექტზე მუშაობისას. ძალიან დიდი მადლობა თქვენ...

In 2017, your new work, The Confession, graced our screens. What are your views about this movie? This is also a co-production with Estonia and that is why I am interested in this film ... Yes, this is absolutely another topic. I wanted to make a very different theme from what we did in Tangerines. I love it very much when I produce a different type of film from what I have already produced in the past. I wanted something absolutely different. It turned out to be very interesting for me. When you say that one of my films is not like the other at all, it gives me joy because it only makes the situation more interesting for me. There are very good directors, whose films are very similar to each other. In my case, subjectively, I like the fact that all of my movies are different. Tangerines is not similar to Three Houses likewise; The Guardian is different from Tangerines. The Confession is different from the Guardian and so on. That was the theme that I was very much interested in and, wanted to make something absolutely different from Tangerines. Finally, are you going to continue to cooperate with Estonia in this regard? When are we going to see new co-productions? We have a new project in the works now and, I hope we will work more together, because we have developed very close friendships and, it has become a pleasure for me to work with Ivo Felt, as a friend first, and as a high-level professional. I very much fell in love with this country, because it is connected with such success, and so on. I’m writing a script now and I think we’ll do it together again. This will be quite different too? (Laughs) This will be completely different, of course. (Laughs) I hope ... Great! Wish you more success in this new project. Thank you. Thank you very much ...

DIPLOMAT 67

The Creative Space of Georgia Needs More Government Support to Achieve More Ground-Breaking Results ნინო შარაშიძე NINO SHARASHIDZE

ამდენი რამის თქმა შეიძლება ფილმ „მანდარინებზე“, თუმცა, ყველაზე განსაკუთრებული, ალბათ, ქართველებისა და ესტონელების უნიკალური თანამშრომლობაა, რომელმაც ფილმს დიდი წარმატება მოუტანა. „დიპლომატი“ ესაუბრა ფილმის პროდიუსერს, ივო ფელტს, ფილმის რეჟისორთან, ზაზა ურუშაძესთან საქმიან ურთიერთობაზე; საუბარი ასევე შეეხო პროდიუსერის ხედვას ძირითად საკითხებზე ქართულ და ესტონურ კინოინდუსტრიაში.

რ

68 DIPLOMAT

here are so many interesting things about the movie, Tangerines but none has stood out than the unique combination of Georgians and Estonians to make the movie a huge success today. Tangerines presented a rare opportunity where a story resonates with people from both sides of the divide accurately. Diplomat spoke to Ivo Felt, Tangerine’s Producer about his working relationship with Zaza Urushadze, Tangerine’s director, and

როგორ დაიწყეთ თანამშრომლობა ქართველ რეჟისორთან? ზაზა ურუშაძე ჩამოვიდა ესტონეთის დედაქალაქ ტალინში, როცა იმართებოდა მისი ერთ-ერთი ფილმის ჩვენება, ქართული კინოს დღეების ფარგლებში, ტალინში. ჩვენების შემდეგ, ღონისძიების ესტონელ ორგანიზატორთან ერთად, განვიხილეთ და შევთანხმდით, რომ გაგვეკეთებინა ერთობლივი პროექტი, რადგან იმ დროს არ არსებობდა თანამშრომლობა ქართველ და ესტონელ კინემატოგრაფებს შორის. ერთად დაგვებადა იდეა, ზაზამ დაწერა სცენარი და, ოდნავ მოგვიანებით, მეც შევუერთდი. ფილმი გადაიღეს და აშკარად აღმოჩნდა საკმაოდ წარმატებული პროექტი. ასე რომ, ძირითადი ფაქტორი იყო ურთიერთქმედება კინემატოგრაფისტებს შორის, ღიაობა და კეთილგანწყობა. რამ განაპირობა თანამშრომლობის წარმატება? „მანდარინები“ არის კარგი კოპროდუქციის კლასიკური მაგალითი, როცა ერთი ქვეყნიდან არის რეჟისორი, შემოქმედებითი გუნდის ნაწილი და მსახიობების ნაწილი, და მეორე ქვეყნიდან არის კინემატოგრაფისტი, პროდიუსერი, შემოქმედებითი ჯგუფის მეორე ნაწილი და სხვა მსახიობები. ასევე, სიუჟეტის მიხედვით, ვითარება ხდება საქართველოს ტერიტორიაზე, მაგრამ იმის გამო, რომ ესტონელები ცხოვრობენ ამ ტერიტორიებზე, ეს არის ძალიან ჭეშმარიტი და ლოგიკური გადაწყვეტილება. მთავარი ელემენტია ნიჭიერი ქართველი რეჟისორი, ზაზა ურუშაძე. ჩვენ შეგვიძლია, ვივარაუდოთ, რომ ესტონეთის ზოგიერთი შემოქმედებითი, ფინანსური და მარკეტინგული უნარ-ჩვევა დაეხმარა ფილმს, მაგრამ ნიჭიერი რეჟისორის გარეშე ვერაფერს მივაღწევდით. გახსნილი გონება, რეალურად, ხელს უწყობს ხელოვნების სფეროს და ფილმის მომზადებას. ელოდით „მანდარინების“ ოსკარზე წარდგენას და როგორია თქვენი შთაბეჭდილება ფილმის შესახებ? კინემატოგრაფისტები, ხშირად, ძალიან კრიტიკულად აფასებენ საკუთარ ნაშრომს, და ასე იყო „მანდარინების“ შემთხვევაშიც. ასეთი მოლოდინი საერთოდ არ გვქონია, და ზაზასთან ერთად ვხუმრობდით კიდეც, რომ, ალბათ, ამ ფილმის პრემიერა შედგებოდა რუსეთის რომელიღაც პატარა ფესტივალზე და დარჩებოდა საერთოდ უყურადღებოდ. ძნელია, განსაჯო ის ფილმი, რომელიც შენ მოამზადე. მაინც შემიძლია, ვთქვა, რომ, ჩემი აზრით, არსებობს გარკვეული ნიუანსები, რომლებიც შეიძლება, განსხვავებული ყოფილიყო - ეს არის ძალიან ჩვეულებრივი, გარკვეული წარმატებების შემდეგაც კი, რადგან ხელოვნებაში არ არსებობს აბსოლუტური ჭეშმარიტება. როგორ შეაფასებთ ქართულ კინოს ინდუსტრიას? რით განსხვავდება ესტონეთისგან და რას ურჩევდით თქვენს ქართველ კოლეგებს? პატარა ქვეყნის პირობაზე, ქართული კინოინდუსტრია საკმაოდ ძლიერი და კარგად დამკვიდრებულია საერთაშორისო დონეზე. ის ემყარება ორ მყარ საფუძველს - პირველ რიგში, შემოქმედებითობა, რადგან ქართველი რეჟისორები განსაკუთრებულნი არიან; ბევრ მათგანს აქვს იშვიათი უნარი, ჩართოს აუდიტორია, ამოგზაურონ, ითამაშონ მათთან ერთად, გააღიმონ და ამავდროულად დაასევდიანონ მაყურებლები. ძალიან უნიკალურია, რომ ამდენი ნიჭიერი კინემატოგრაფისტია ასეთ პატარა ქვეყანაში. მეორე - კრეატიულობას მხარს უჭერს კინოცენტრი, ორგანიზაცია, რომელსაც ხელმძღვანელობდა თამარა ტატიშვილი და დღეს მას ხელმძღვანელობს ზურაბ მაღალაშვილი. კინოცენტრმა ბევრი გააკეთა და კვლავაც ბევრს აკეთებს კინოინდუსტრიის განვითა-

his perception about several topical issues centered around the Georgian and Estonian film industries. How did you start your cooperation with Georgian directors? Zaza Urushadze came to Tallinn, Estonia, with one of his previous films and presented it at the Georgian Film Days in Tallinn. After the screening with the Estonian organizer of the event, we discussed and agreed upon the idea to make something together, as there was no co-operation among filmmakers from Georgia and Estonia prior to that time. Together, the idea was born, Zaza wrote the script and I joined slightly later. The film got made and apparently turned to be a pretty successful project. So, the key factor was the interaction between film makers, openness, and goodwill. What made this cooperation successful? Tangerines is a classic example of a good co-production film project with the Director, part of the creative crew and some actors from one country and the Cinematographer, Producer, another part of the creative crew and some actors from another country. Also, story-wise, it takes setting in Georgian territory but because Estonians used to live in these areas, it is somehow a very genuine and logical setting. The key element is a very talented Georgian director Zaza Urushadze. We can guess that some creative, financial and marketing skills from Estonia helped the film a lot but without a talented director, we would have achieved anything at all. Open minds actually help a lot in art and film making. Did you expect Tangerines to be nominated at the Oscars and what is your impression about the movie? Filmmakers are often very critical about their work and, it was the same with Tangerines. We did not have any expectations at all, and we even joked with Zaza that probably we will premiere the film at some very small festival in Russia and remain without any attention at all. It is very hard to judge the film you have made. I can still see that there are some details in my opinion which, could be slightly different - this is very common, as even after certain successes, there is no absolute truth in art. How do you assess the Georgian movie industry? What is different in Estonia and what would be your suggestions to your Georgian colleagues? For a small country, the Georgian film industry is pretty powerful and well noticed internationally. It stands on two solid pillars - first of all creativity, as Georgian directors are very special; many of them have this rare skill to engage the audience and involve them on a journey, play with them, make them smile and feel sorrow at the same time. It is very unique that there are so many talented filmmakers from such a small country. Secondly - the creativity is supported by GNFC, since the organization was managed by Tamara Tatishvili and today, led by Zurab Magalashvili. The Film Center has done and is doing a lot to develop the film industry in Georgia. In spite of this, I need to say from a perspective of someone outside of Georgia, that the government’s support for Georgian film should be much higher than it is today. It is

DIPLOMAT 69

რებისთვის საქართველოში. მიუხედავად ამისა, უნდა ვთქვა, საქართველოს გარეთ მცხოვრები ადამიანის გადმოსახედიდან, რომ ქართული მხარის მხარდაჭერა უნდა იყოს უფრო მაღალი, ვიდრე - დღეს. გასაკვირია, თუ რამდენი კარგი ფილმი შეიძინა ქვეყანამ ბოლო ათწლეულის განმავლობაში, მცირე ბიუჯეტის მიუხედავად, მაგრამ ეს არ გაგრძელდება იმ შემთხვევაში, თუ სახელმწიფო მხარდაჭერა დარჩება ამ დონეზე. ამან შეიძლება, გამოიწვიოს ტალანტების გადინება ქვეყნიდან და ეს არის ყველაზე ცუდი სცენარი ამაყი ქართველი კინემატოგრაფისტებისათვის. რას ფიქრობთ პროექტზე „გადაიღე საქართველოში“? „გადაიღე საქართველოში“ არის ძირითადი საშუალება, რომ მოხდეს უცხოელი კინემატოგრაფების საქართველოში ჩამოყვანა, იმისთვის, რომ გადაიღონ ფილმები საქართველოში. თითქმის ყველა ქვეყანას სურს, რომ იხილოს უცხოელი კინემატოგრაფები, რომლებიც ჩამოდიან და იყენებენ მათ ობიექტებსა და ეკიპაჟებს, მაგრამ საქართველოს ბევრი რამ აქვს, რომ მათ შესთავაზოს - ლამაზი ბუნება, ნიჭიერი კინემატოგრაფისტები და „ქეშ რიბეითი“ უცხოური კინომწარმოებლებისთვის. და ბოლოს, მაგრამ მაინც - ძალიან თბილი და სტუმართმოყვარე ხალხი. თუ გეგმავთ სხვა ქართველ რეჟისორებთან მუშაობას? „მანდარინების“ შემდეგ, ბევრ ქართველ კინემატოგრაფისტთან ვითანამშრომლე და ამავეს სიამოვნებით განვაგრძობ, დარწმუნებული ვარ. ამ ეტაპზე, ზაზა ურუშაძესთან ერთად ვმუშაობთ ახალ სცენარზე, მაგრამ ასევე ვეცნობი სხვა რეჟისორების სამუშაოებს. ზოგადად, როგორია თქვენი აზრი საქართველოსა და ქართველი ხელოვანების შესახებ? მიყვარს საქართველო, მიყვარს ქართული ხელოვნება და კინოწარმოება, მიყვარს ქართველები. მეტი რა შეიძლება, ვთქვა...

70 DIPLOMAT

surprising to know how many good films the country has been able to make during the last decade with little budgets, but this will not last long if the state support remains at the level it is currently. This can lead into situation where talents will leave the country and that is the worst scenario for proud Georgian film makers. What do you think about the Project Film in Georgia? Film in Georgia is an essential tool to bring film crews from abroad to make their films in Georgia. Almost every country is willing to see foreign film makers coming to use their facilities and crews but Georgia has a lot to offer - beautiful nature, skillful film crews, and cash rebate for foreign productions. And last but not least - very warm and welcoming people. Do you plan to work with other Georgian directors? Since Tangerines, I have worked with many Georgian film makers and I would love to continue - I am pretty sure, I will! We are writing another script with Zaza Urushadze at the moment but I am also reading/following other directors works. What is your overall opinion about Georgia and Georgian artists? I love Georgia, I love Georgian art, and film making, I love Georgians, what else can I say... What are the projects that you are currently working on with Georgians? Please also share your expectations and future plans. I´ll leave this for another interview, as it is too early to talk about any specific project at the moment.

როგორ მოხდა ლიეტუვურ ენაში საქართველოს ავთენტური დასახელების დამკვიდრება Georgia and Lithuanians Friendship Has Been Further Strengthened by the Legitimization of SAKARTVELO ნინო შარაშიძე NINO SHARASHIDZE იეტუვის ენის სახელმწიფო კომისიის თავმჯდომარე, აუდრის ანტანაიტისი გვესაუბრა, როგორ შეუწყო ხელი ლიეტუვურ ენაში საქართველოს ავთენტური დასახელების დამკვიდრებას და ხაზი გაუსვა ამ ნაბიჯის მნიშვნელობას ორ ქვეყანას შორის ისტორიული მეგობრობის განმტკიცებაში.

ლ

როგორ მიიღეთ გადაწყვეტილება ლიეტუვურ ენაში საქართველოს ავთენტური დასახელების დამკვიდრების შესახებ? ლიეტუვაში აქტიურად განიხილებოდა საქართველოს სახელთან დაკავშირებული პრობლემა, დაახლოებით, 10 წლით ადრე, სანამ ეს საკითხი გადაწყდებოდა. ლიეტუვა ყოველთვის იყო და დღესდღეობითაც რჩება საქართველოს ახლო მოკავშირედ, ამიტომ მივხვდით, თუ რა მნიშვნელობა ჰქონდა თქვენი ქვეყნის ნამდვილი სახელის აღდგენას საერთაშორისო სივრცეში. გადავწყვიტეთ, რომ პირველებს გაგვერღვია ყინული და დაგვემკვიდრებინა ქვეყნის ქართული სახელწოდება, ვიდრე - რუსული ან ინგლისური. ლიეტუვის რესპუბლიკაში, ლიეტუვის რესპუბლიკის სეიმის ქვეშ, ლიეტუვის ენის სახელმწიფო კომისია უფლებამოსილია, დაამტკიცოს

n this interview with Diplomat magazine, Audrys Antanaitis – Head of the Lithuanian Language State Commission; talked about how he actively contributed to the process of establishing Georgia’s authentic name “Sakartvelo” in Lithuanian language. Antanaitis further highlighted how the move to legitimize Georgia’s authentic name has further strengthened the history and friendship between both nations.

How did you arrive at the decision to change Georgia’s official name in Lithuanian language to its authentic name - Sakartvelo? The problem related to the name of Sakartvelo had been actively discussed in Lithuania for almost ten years before we implemented it. Lithuania always was, and is at present a close ally of Sakartvelo, so we understood the importance of restoring the authentic name of your State in the international space. We resolved to offer the first icebreaker by opting for

DIPLOMAT 71

სახელმწიფოთა ოფიციალური სახელები. ამრიგად, საქართველოს საგანგებო და სრულუფლებიანი ელჩის, ქალბატონ ხათუნა სალუქვაძის ინიციატივით, განვიხილეთ ამ საკითხის ნიუანსები, ჩვენი შეხვედრების დროს, და დავიწყე კონსულტაცია, რომელიც გაგრძელდა ოთხი თვის განმავლობაში. ამ საკითხში დიდი დახმარება გაგვიწიეს საქართველოს საგანგებო და სრულუფლებიანმა ელჩმა, ხათუნა სალუქვაძემ და ლიეტუვის ენისა და კულტურის ცენტრის ხელმძღვანელმა, ვიდას კავალიაუსკასმა. გარდა ამისა, პრობლემის გადაჭრაში დაგვეხმარნენ ლიეტუვის ენათმეცნიერები და ლიეტუვის საგარეო საქმეთა სამინისტრო. და ბოლოს, რამდენიმე ხანგრძლივი განხილვის შემდეგ, ლიეტუვის ენის კომისიამ, 2018 წლის 3 მაისს, მიიღო გადაწყვეტილება, რომ დაემკვიდრებინა საქართველოს ავთენტური სახელი ლიეტუვურ ენაში. რა იყო მთავარი გამოწვევები ამ ინიციატივის განხორციელებისას? გვქონდა რამდენიმე გამოწვევა. უპირველეს ყოვლისა, იძულებულნი ვიყავით, განგვემარტა ლიეტუვის საზოგადოების მნიშვნელოვანი ნაწილისთვის, თუ რატომ გვინდოდა საქართველოს ავთენტური სახელწოდების ლეგიტიმაცია; რადგან, სახელის რუსულენოვანი ვერსია საუკუნეების განმავლობაში გამოიყენებოდა ლიეტუვაში და მას უარყოფითი დატვირთვა არასოდეს ჰქონია. მეორეც, ძალიან ძნელი იყო პოლიტიკურად და გრამატიკულად სწორი ვერსიის პოვნა. გრამატიკულ ასპექტში, „ქართველია“ ლიეტუველებისთვის უფრო მისაღები იქნებოდა; თუმცა, ელჩთან კონსულტაციების შემდეგ, გვესმოდა, რომ აღნიშნული სახელი, პოლიტიკური თვალსაზრისით, ზუსტი არ იყო. აქედან გამომდინარე, გადავწყვიტეთ, აგვერჩია ქართველური სახელწოდება „საქართველო“, თუმცა, გრამატიკულად, ცოტა უცნაურად ჟღერს ლიეტუველებისთვის. რა მნიშვნელობა აქვს ავთენტური სახელწოდებების დამკვიდრებას ორმხრივი ურთიერთობებისთვის და თუ გქონიათ მსგავსი გარემოება სხვა ქვეყნების შემთხვევაში ? ჩვენს ისტორიაში მსგავსი შემთხვევა არ ყოფილა. შეგვიცვლია სახელმწიფოთა ოფიციალური სახელები, როდესაც აღნიშნული ქვეყნები თავად ცვლიდნენ სახელებს. მაგალითად, სვაზილენდი გადაიქცა ესვატინად, ყოფილი იუგოსლავიის რესპუბლიკა მაკედონია - ჩრდილოეთ მაკედონიად, და ასე შემდეგ. თუმცა, საქართველო განსაკუთრებული შემთხვევაა. გადაწყვეტილება განისაზღვრა ორ სახელმწიფოს შორის განსაკუთრებით მჭიდრო და მეგობრული ურთიერთობით. გვინდოდა, დაგვენახვებინა პოზიტიური მაგალითი მსოფლიოსთვის და გვებიძგა თავისუფალი სახელმწიფოებისთვის, რომ აერჩიათ მათი ავთენტური, ისტორიული სახელები, რაც ნამდვილად კარგია. ვიმედოვნებთ, საქართველო იქნება პირველი რობინი და ამ პროცესის სიმბოლო. მოხარულნი ვართ, რომ საქართველომ, ამ ჟესტის საპასუხოდ, თავადაც დაამკვიდრა ლიეტუვის ავთენტური სახელწოდება. ამრიგად, ძველ კულტურათა და ისტორიის მქონე ორმა ქვეყანამ მხოლოდ გააძლიერეს მათი ხანგრძლივი მეგობრობა. 72 DIPLOMAT

the Kartvelian version of the name of the state, and not the Russian or the English one. In Lithuania, the State Commission of Lithuanian Language under the Seimas of the Republic of Lithuania is authorized to approve official names of States. So, on the initiative of the Extraordinary and Plenipotentiary Ambassador of Sakartvelo, Ms. Khatuna Salukvadze, we discussed about the nuances of the matter during our meetings with her and began arranging consultations that continued for four months. We were provided considerable assistance by the Extraordinary and Plenipotentiary Ambassador of Sakartvelo, Ms. Khatuna Salukvadze and the Head of the Centre of Lithuanian Culture in Tbilisi, Vidas Kavaliauskas. In addition, many linguists from Lithuania and the Ministry of Foreign Affairs of Lithuania helped to solve the problem. Finally, after several long-lasting discussions, the Commission of Lithuanian Language on 03 May 2018, passed a resolution to validate SAKARTVELO as the official name of the State alongside Georgia. What were the main challenges you faced while implementing this initiative? We faced several challenges. First of all, we were forced to explain to a considerable part of the Lithuanian society why we want to legitimize the name of Sakartvelo. The name “Georgia” has been used in Lithuania for centuries and it never held any negative meaning. Secondly, it was very difficult to find a politically and grammatically correct version of the name. In the grammatical aspect, the name “Kartvelia” would be more acceptable for Lithuanians; however, after the consultations with the Ambassador, we understood that the said name was not precise in the political aspect. Therefore, we decided to choose the Kartvelian name SAKARTVELO, although grammatically, it sounds somehow unusual for Lithuanians. What is the importance of calling countries by their authentic names? Have you had similar cases with other countries before? There has not been any similar case in the history of our State. We change the official names of states, when the said states change their names. For example, Swaziland turned into Eswatini, Former Yugoslav Republic of Macedonia – into North Macedonia and so on. However, Sakartvelo is a special case. The decision was predetermined by the particularly close and friendly relations between the two States involved. In our opinion, we wanted to show a positive example to the world and encourage free States to choose their authentic historical names which, is a really good thing to do. We hope Sakartvelo will be the first robin and the symbol of this process. We are glad to know that Sakartvelo in return has legitimized the authentic name of Lithuania. So, two countries with old culture and history with excellent languages have only strengthened their long years of friendship.

"Oxford Academy" გთავაზობთ სხვადასხვა სასერტიფიკატო პროგრამებს:

ინგლისური ენა ზოგადი მენეჯმენტი საოფისე პროგრამები გაძლიერებული ექსელი ოქრო-ვერცხლის ექსპერტ-შემფასებელთა კურსი ბუღალტერიის თეორიული და პრაქტიკული კურსი კურსის დასრულების შემდეგ გაიცემა საერთაშორისო სტანდარტების ორენოვანი სერტიფიკატი. ასევე შესაძლებლობა გეძლევათ, კურსის გავლის გარეშე ჩააბაროთ გამოცდა და მიიღოთ საერთაშორისო სტანდარტების ორენოვანი სერტიფიკატი ინგლისურ ენაში. „ოქსფორდის აკადემია წარმატებული კარიერის დასაწყისი!“

დამატებითი ინფორმაციისათვის ეწვიეთ ვებ-გვერდს: www.oxfordacademy.ge ტელ. 596 30 60 40

DIPLOMAT 73

Lithuanian Professor Strengthens People-ToPeople Relations and Cultural Ties with Georgia ნინო შარაშიძე NINO SHARASHIDZE აქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის ლიეტუვური ენისა და კულტურის ცენტრის პროფესორი, ვიდას კავალიაუსკასი გვესაუბრა ქართულ ენასა და კულტურაზე და ქართველი სტუდენტების პერსპექტივაზე ლიეტუვურ უმაღლეს სასწავლებლებში.

ს

როდის ჩამოხვედით საქართველოში და როგორი შთაბეჭდილება დაგრჩათ ამ ქვეყანაზე? საქართველოში პირველად ჩამოსვლამდე ცოტაოდენი რამ ვიცოდი თქვენი ქვეყნის შესახებ. ჯერ კიდევ მოსწავლეობის დროს წავიკითხე შოთა რუსთაველის პოემა „ვეფხისტყაოსანი“, ასევე წაკითხული მქონდა ლიეტუველი მწერლის ანტანას ვიენუოლისის „კავკასიური ლეგენდები“ (აღნიშნული მწერალი 2 წელი ცხოვრობდა თბილისში XX საუკუნის დასაწყისში). მოგვიანებით, უკვე უნივერსიტეტში სწავლისას, უფრო მეტი შევიტყვე საქართველოს შესახებ. განსაკუთრებით

74 DIPLOMAT

rofessor Vidas Kavaliauskas, head of the Center for Lithuanian Language and Culture at the Georgian Technical University spoke extensively with Diplomat about the Georgian language and culture, and the prospects of having Georgian students in Lithuanian Universities.

When did you arrive in Georgia and what was your first impression about this country? Prior to the time I visited Georgia for the first time, I had little knowledge about the country. I had read Shota Rustaveli’s poem, “The Knight in the Panther’s Skin,” when I was a pupil, and I’ve read several Caucasian folk legends by acclaimed 20th century Lithuanian Prosaist, Antanas Vienuolis (the writer lived in Tbilisi for 2 years). Later, while

შევნიშნე, თუ რაოდენ ბევრი შესანიშნავი მოჭადრაკე და მრავალგზის მსოფლიო ჩემპიონია ასეთ პატარა ქვეყანაში, თუ როგორი კარგია საკალათბურთო კლუბი თბილისის ,,დინამო“, როგორი გამორჩეული და საინტერესოა ქართული კინო-ფილმები. მოგვიანებით გავიგე, რომ საქართველო - უძველესი ცივილიზაციის მქონე ქვეყანაა, ერთ-ერთი პირველი ქრისტიანული სახელმწიფო მსოფლიოში. 2012 წლის სექტემბრის თვეში ჩამოვედი საქართველოში, ვიმოგზაურე მთელს ქვეყანაში, ვიყავი თითქმის ყველა მუნიციპალიტეტში. ჩემთვის განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი იყო მომენახულებინა ლიეტუვური კულტურის ნაკვალევებთან დაკავშირებული ადგილები თბილისში, მცხეთაში, ბორჯომში, ანაკლიაში, სტეფანწმინდაში. ყველაფერი, რაც ბავშვობაში წავიკითხე თქვენს შესახებ, გამართლდა - საქართველო აღმოჩნდა გასაოცარი მთიანი ქვეყანა უზომოდ მეგობრული ხალხით. რთულია გამოვყო, თუ რომელი მხარეა საქართველოში ყველაზე ლამაზი იმიტომ, რომ თვითოეული მათგანი ერთმანეთისგან განსხვავდება. თუმცა, ალბათ, გამოვყოფდი სვანეთსა და თუშეთს, რომლებიც ძალიან გამორჩეულები არიან თავიანთი განსაცვიფრებელი ბუნებითა და იქ მცხოვრები ხალხით, რომელთაც ცივილიზაცია ნაკლებად შეხებიათ. და კიდევ, ქართული სამზარეულო ალბათ საუკეთესოა მსოფლიოში, ხოლო ხალხი - გასაოცარი, ძალზედ მეგობრულები, რომლებიც ამაყობენ საკუთარი ქვეყნით და უყვართ არა მხოლოდ სამშობლო, არამედ თავისუფლებაც. იმ 6 წლის განმავლობაში, რაც მე საქართველოში გავატარე, შემიყვარდა თქვენი ქვეყანა და საქართველო ჩემი მეორე სამშობლო გახდა. თქვენ ხელმძღვანელობთ ლიეტუვური ენისა და კულტურის ცენტრს თბილისში, გვიამბეთ თქვენს საქმიანობაზე. ლიეტუვური ენისა და კულტურის ცენტრი დაარსდა 2012 წლის ოქტომბრის თვეში ლიეტუვის რესპუბლიკის განათლების, მეცნიერების და სპორტის სამინისტროსა და საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის ერთობლივი ძალისხმევით. ესაა პირველი ლიტუანისტიკის ცენტრი ლიეტუვისა და სამხრეთ კავკასიის ქვეყნების ისტორიაში (სომხეთსა და აზერბაიჯანში ანალოგიური ცენტრები არ არსებობს). დღესდღეობით ცენტრში სრულიად უფასოდ სწავლობს 70 სხვადასხვა სპეციალობის მქონე სტუდენტი თბილისის 6 უნივერსიტეტიდან, თუმცა უმეტესი მათგანი საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის სტუდენტები არიან. ლიეტუვური ენის შესწავლა დაფუძნებულია უცხო ენის შესწავლის თანამედროვე მეთოდებზე - ხდება არა მხოლოდ გრამატიკის, ფონეტიკის, ლექსიკის სწავლება, არამედ ლიეტუვის ისტორიის, კულტურის, ტრადიციების გაცნობა. ასეთი გზით სწავლების პროცესი ხდება უფრო საინტერესო, რაც უჩენს სტუდენტებს სწავლისადმი უფრო მეტ მოტივაციას. ცენტრს ასევე აქვს ლიეტუვური კულტურის გავრცელების მისია საქართველოში, ის წარმოადგენს ლიეტუვას. ცენტრი ყოველ მეორე წელს ორგანიზებას უწევს დიდ საერთაშორისო ლიეტუვურ და ქართულ პოეზიის ფესტივალს „პოეზიის გაზაფხულს“, რომელშიც მონაწილეობას იღებენ როგორც პოეტები ლიეტუვიდან და საქართველოდან, ასევე ცენტრის სტუდენტები. ფესტივალის ორგანიზება ხდება არა მხოლოდ თბილისში, არამედ საქართველოს სხვადასხვა მუნიციპალიტეტებშიც. მინდა შემთხვევით ვისარგებლო და მადლობა გადავუხადო დუშეთის, ქობულეთის, ამბროლაურის, თიანეთის, მესტიის, ბორჯომის მუნიციპალიტეტების ხელმძღვანელობას მეგობრობისა და ურთიერთთანამშრომლობისთვის. ცენტრის სტუდენტთა ინიციატივით ერთმანეთს დაუმეგობრდა ლიეტუვისა და საქართველოს 3 მუნიციპალიტეტი, მათ ხელი მოაწერეს მეგობრობისა და ურთიერთთანამშრომლობის მემორანდუმს, რითაც გახდნენ დაძმობილებული რაიონები

studying at the university, I learned more about Georgia. I noticed that this small country had great chess players some of which were world champions. Georgia also had a good basketball club, Dinamo Tbilisi Basketball Club, and there were several interesting Georgian films. I later learned that Georgia is a country with ancient civilization, and one of the first Christian countries in the world. In September 2012, I arrived in Georgia and I traveled across the country; I visited almost every municipality. It was especially important for me to find places where I could relate with the Lithuanian culture in Tbilisi, Mtskheta, Borjomi, Anaklia, and Stepantsminda. Everything that I read about my childhood was justified - Georgia is an amazing country filled with mountains and largely friendly people. It is difficult to determine which region is the most beautiful in Georgia because each of them is quite unique and beautiful. However, I would like to highlight Svaneti and Tusheti, for the stunning nature and the people living there, who are less susceptible to civilization. Georgian cuisine is probably the best in the world, and the people are amazing, very friendly, are proud of their country, they love their homeland and they very much enjoy freedom. During the 6 years that I spent in Georgia, I fell in love with the country and Georgia became my second home. You are the head of the Center for Lithuanian Language and Culture in Tbilisi, tell us about the mission and the activities of the center? The Center for Lithuanian Language and Culture was founded in October 2012, by the joint efforts of the Ministry of Education, Science and Sport of the Republic of Lithuania, and the Technical University of Georgia. This is the first Lithuanian center in the history of Lithuanian and South Caucasus nations (there are no similar centers in Armenia and Azerbaijan). Currently, we have 70 students with different specialty from the University of Tbilisi studying for free in the center, but most of them are students registered under the Georgian Technical University. The study of the Lithuanian language is based on modern methods of learning foreign language. The focus is not only on grammar, phonetics, and vocabulary training, but we also acquaint students with literature, history, culture and traditions. The learning process becomes more interesting, and this gives students more motivation to learn. The center also has a mission to promote Lithuanian culture in Georgia. Every year the Center organizes a well-celebrated international festival of Lithuanian and Georgian poetry tagged “Poetry Spring.” This festival features poets from Lithuania and Georgia as well as students of the Center. The festival is organized not only in Tbilisi but also in various municipalities of Georgia. I would like to use this opportunity to thank the leadership of Dusheti, Kobuleti, Ambrolauri, Tianeti, Mestia and Borjomi municipalities for their friendship and cooperation. With this initiative, our students, from three municipalities of Georgia and Lithuania became twin towns,

DIPLOMAT 75

(დუშეთი და შაკიაი, მესტია და ტელშიაი, ამბროლაური და ლაზდიაი). ცენტრში იმართება შეხვედრები ლიეტუველ და ქართველ ცნობილ ადამიანებთან: პოლიტიკოსებთან, მწერლებთან, სპორტსმენებთან, მხატვრებთან, მომღერლებთან. ცენტრში ნამყოფია ლიეტუვის რესპუბლიკის პრეზიდენტი დალია გრიბაუსკაიტე, ლიეტუვის რესპუბლიკის პარლამენტის თავმჯდომარე ვიქტორას ფრანცკიეტისი. სტუდენტებთან ერთად აღვნიშნავთ ლიეტუვურ დღესასწაულებს ლიეტუვური ტრადიციების მიხედვით (მაგალითად: შობის აღნიშვნა ლიეტუვურად და სხვ.). ცენტრში ჩამოყალიბებულია სტუდენტთა ორი აქტიური ჯგუფი: მუსიკალური და თეატრალური. ქართველი სტუდენტები ძალზედ მუსიკალურები არიან, შესანიშნავი ხმები აქვთ. მათ იციან დაახლოებით 15 ლიეტუვური სიმღერა. სიმღერების სწავლის დროს სტუდენტები, ასევე სწავლობენ ლიეტუვურ ენას - იღრმავებენ ლექსიკას, იწყებენ უფრო რთული სინტაქსური კონსტრუქციების გამოყენებას საუბრისას. ლიეტუვის განათლების, მეცნიერებისა და სპორტის სამინისტროს მიერ ორგანიზებული ბალტისტიკის საგანმანათლებლო პროექტების ფარგლებში, ჩვენ ბევრჯერ ვართ ნამყოფი ლიეტუვაში. სტუდენტებმა მონაწილეობა მიიღეს ლიეტუვაში ჩატარებულ საერთაშორისო ფოლკლორულ ფესტივალებში, რომლის დროსაც მღეროდნენ ლიეტუვურ და ქართულ ხალხურ სიმღერებს, ცეკვავდნენ ქართულ ცეკვებს. 2016 წელს, ქართველ სტუდენტებთან ერთად დავდგით ლიეტუვური სპექტაკლი ,,სიზმარი“, რომელიც წარვადგინეთ საერთაშორისო სამოყვარულო თეატრალურ ფესტივალზე ლიეტუვაში. ცენტრში ასევე ორგანიზებას ვუწევთ საერთაშორისო სამეცნიერო კონფერენციებს, სამეცნიერო სემინარებს, რომლებიც ეძღვნება ლიეტუვასა და საქართველოს შორის კავშირებს. მათში მონაწილეობას იღებენ როგორც ლიეტუველი და ქართველი მეცნიერები, ისე ცენტრის ქართველი სტუდენტები. ცენტრი ასევე ეხმარება ლიეტუვისა და საქართველოს უმაღლეს სასწავლებლებს კავშირების დამყარებაში, ხელს უწყობს სტუდენტთა და პროფესორთა გაცვლას. მხოლოდ საქართველოს ტექნიკურ უნივერსიტეტს აქვს დადებული საერთაშორისო ურთიერთთანამშრომლობის ხელშეკრულება ლიეტუვის 6 უმაღლეს სასწავლებელთან. ლიტუანისტიკის ცენტრი უზომოდ მადლიერია საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის ხელმძღვანელობის, განსაკუთრებით კი რექტორის, აკადემიკოს არჩილ ფრანგიშვილის, რომლის მხარდაჭერას ყოველთვის ვგრძნობთ. ასევე მინდა სიხარულით ვახსენო ჩემი აქტიური ქართველი სტუდენტები, რომელთაგან ათი სტუდენტი დაჯილდოვებულია ლიეტუვის რესპუბლიკის პარლამენტის თავმჯდომარისა და ლიეტუვის განათლების, მეცნიერების და სპორტის სამინისტროს სამადლობელო წერილებით. აღსანიშნავია ისიც, რომ ამ ცენტრში 2 თვე ლიეტუვურ ენას სტუდენტებთან ერთად სწავლობდა (სანამ ელჩი გახდებოდა) საქართველოს მოქმედი საგანგებო და სრულუფლებიანი ელჩი ლიეტუვის რესპუბლიკაში ქალბატონი ხათუნა სალუქვაძე. როგორია სტატისტიკური მონაცემები, რამდენმა ქართველმა სტუდენტმა ისარგებლა ამ ცენტრის მომსახურებით და რა არის მათი მოტივაცია, რომ ისწავლონ ლიეტუვური? ლიეტუვის უმაღლეს სასწავლებლებში ყოველწლიურად იზრდება ქართველ სტუდენტთა რიცხვი. ამის პირველი მიზეზი ის მეგობრული ურთიერთობაა, რაც ლიეტუვასა და საქართველოს შორის არსებობს. სტუდენტები ამას გრძნობენ, ისინი ყოველთვის ჰყვებიან ისტორიებს, თუ როგორ თბილად იღებენ ლიეტუველები სტუდენტებს საქართველოდან. თუკი ვსაუბრობთ საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის ლიეტუვური ენისა და კულტურის ცენტრის სტუდენტების შესახებ, მათ შემთხვევაში დიდ როლს თამაშობს ის ფაქტი, რომ ისინი შეისწა76 DIPLOMAT

and they have signed an agreement of Friendship and Cooperation, to cement their relationship as sister cities (Dusheti and Šakiai, Mestia and Telšiai, Ambrolauri and Lazdijai). The Center also organizes meetings with famous Lithuanians and Georgians in several focus areas such as: politicians, writers, athletes, artists and singers. The President of the Republic of Lithuania Dalia Grybauskaite, Speaker of the Lithuanian Seimas, Viktoras Pranckietis have also paid visits to the Center. We usually observe Lithuanian celebrations with our students, according to Lithuanian traditions (e.g. Christmas, etc.) The center has two active groups of students in the areas of music and theatre. Georgian students are mostly involved on the music program and they sure do sound great. They know about 15 Lithuanian songs and through the songs, our students also learn the Lithuanian language because the songs are enriched with vocabulary, and they carry more complex syntactic constructions. Within the framework of the Baltic Studies Education Projects organized by the Ministry of Education, Science and Sport of Lithuania, we have had several visits to Lithuania. The students took part in the international folk festivals held in Lithuania, during which they performed Georgian and Lithuanian folk songs and performed Georgian dances. In 2016, together with Georgian students, we performed a lively play titled “Dream,” which we presented at the International Amateur Theater Festival in Lithuania. The Center also organizes international scientific conferences, and scientific seminars dedicated to establish links between Lithuania and Georgia. The scientific conferences usually host Lithuanian and Georgian Scientists, as well as Georgian students of the Center. The Center also helps in establishing links between Lithuanian and Georgian higher education institutions and through this medium, the center facilitates exchange programs for students and professors. The Georgian Technical University alone through this medium, has signed an international mutual agreement with six higher education institutions of Lithuania. The Lithuanian Center is very grateful to the leadership of the Georgian Technical University, especially the Rector, Archil Prangishvili, whose support we have always had. I would also like to express my joy to our active Georgian students, especially the ten students who were recipients of an award by the Speaker of the Parliament of the Republic of Lithuania, and received letters of gratitude and commendation from the Ministry of Education, Science and Sports of Lithuania. It is also noteworthy that for two months, H.E. Khatuna Salukvadze, Georgian Ambassador to Lithuania also took language lessons with us (before becoming ambassador). What are the statistics? How many Georgian students have benefited from this Center and how would you measure their motivation to study in Lithuania? The number of Georgian students has always increased

ვლიან ლიეტუვურ ენას, რაც ხელს უწყობს მათ თავი კომფორტულად იგრძნონ ლიეტუვაში. ლიეტუვური ენისა და კულტურის ცენტრი ჩართულია ორ დიდ პროექტში, რომელთა საშუალებითაც ცენტრის სტუდენტებს შეუძლიათ გაემგზავრონ ლიეტუვაში და მიიღონ სტიპენდიები. ერთ პროექტს აფინანსებს ევროკავშირი, ხოლო მეორეს განათლების გაცვლითი პროგრამების მხარდამჭერი ფონდი, რომელიც ეკუთვნის ლიეტუვის განათლების, მეცნიერების და სპორტის სამინისტროს. ამ პროექტების ფარგლებში სტუდენტები მონაწილეობას იღებენ ლიეტუვური ენის საზაფხულო ან ზამთრის კურსებზე (თითოეული მონაწილისთვის გამოიყოფა 570 ევროს ოდენობის სტიპენდია), საგანმანათლებლო ბანაკებში ლიეტუვაში, სტუდენტებს აქვთ შესაძლებლობა აირჩიონ ლიეტუვური ენის ერთ სემესტრიანი სწავლება ლიეტუვის უნივერსიტეტებში (თითოეული მონაწილისთვის გამოიყოფა 570 ევროს ოდენობის სტიპენდია). ეს პროგრამები ძალიან კარგია იმით, რომ სტუდენტებს, რომლებმაც გარკვეულწილად შეისწავლეს ლიეტუვური ენა თბილისში, შეუძლიათ უფრო გაიღრმავონ და განივითარონ საკუთარი ენის ცოდნა ლიეტუვაში, იმ სივრცეში მოხვედრით, სადაც ყველგან ლიეტუვური ენა ჟღერს. ლიეტუვაში მოგზაურობის დროს ისინი არა მხოლოდ სწავლობენ ლიეტუვურ ენას, არამედ ეცნობიან ლიეტუვის ქალაქებს, ბუნებას, ხალხს, სოციალურ და კულტურულ რეალობას. ეს ყველაფერი კი უფრო მეტად აყალიბებს სტუდენტთა მოტივაციას რომ ისწავლონ. მხოლოდ 2018 წელს, ცენტრის 50 სტუდენტზე მეტმა მიიღო ზემოხსენებულ პროგრამებზე მონაწილეობა ლიეტუვაში. ამ პროგრამებს შორის საუკეთსო კი, ჩემი აზრით, არის მაგისტრატურის უფასო სწავლება ლიეტუვის უნივერსიტეტებში. ლიეტუვის რესპუბლიკა აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებისთვის (საქართველო, უკრაინა და მოლდოვა) გამოყოფს განსაზღვრული ოდენობის უფასო ადგილებს მაგისტრატურაზე სასწავლებლად. სტუდენტებს შეუძლიათ აირჩიონ სწავლება ლიეტუვურ ან ინგლისურ ენაზე. ასევე, ისინი მაგისტრატურაზე სწავლის პერიოდში იღებენ

annually in the higher education institutions of Lithuania. This is due to a friendly relationship between Lithuania and Georgia. The students feel this vibrant relationship and they always tell stories about how they are warmly welcomed in Lithuania. If we talk about the students of the Center for Lithuanian Language and Culture of the Technological University, our center plays a great role because they get to learn the Lithuanian language, and this encourages them to feel comfortable in Lithuania. The Lithuanian Language and Culture Center is currently involved in two major projects, which allows students to visit Lithuania and get scholarships. One project is financed by the European Union, and the other is financed by the Education Exchanges Support Foundation, which is owned by the Ministry of Education, Science and Sport of Lithuania. Within the framework of these projects, students participate in summer or winter language courses (€570 scholarship for each participant), in educational camps in Lithuania. Students also have the opportunity to choose Lithuanian language for one semester at Lithuanian universities (€570 scholarship for each participant). These programs are very good for students, who have studied Lithuanian language in Tbilisi, as they can learn more and develop their ability to speak the Lithuanian language in an environment where the Lithuanian language is used primarily for communication. Traveling within Lithuania does not only expose them to studying the Lithuanian language, but also gets them acquainted with the cities, nature, people, and socio-cultural reality. All of these creates more motivation for students to learn. In 2018 alone, more than 50 students of the Center took part in the

DIPLOMAT 77

ყოველთვიურ სტიპენდიას. საქართველოსთვის ყოველწლიურად გამოყოფილია 8-10 უფასო ადგილი მაგისტრატურაზე სასწავლებლად ლიეტუვაში და ცენტრის სტუდენტები ყოველ წელს იყენებენ ამ შესაძლებლობას. 2014 წელს, მაგისტრატურაზე ჩააბარა ცენტრის პირველმა სტუდენტმა, რომელმაც ლიეტუვური ენა შეისწავლა - გიორგი კობახიძემ. მაგისტრატურის დასრულების შემდეგ იგი მიიწვიეს საქართველოს საელჩოში სამუშაოდ, ვილნიუსში, ხოლო 2018 წელს, მან კონკურენცია გაუწია ლიეტუველებს და წარმატებით ჩააბარა დოქტორანტურაზე კაუნასის ვიტაუტას მაგნუსის უნივერსიტეტში. სწორედ გიორგი კობახიძესთან ერთად დავასრულეთ ლიეტუვისა და საქართველოს ისტორიაში პირველი ლიეტუვურ - ქართული და ქართულ - ლიეტუვური სასწავლო ლექსიკონის შექმნა. 2015 წელს, ლიეტუვაში მაგისტრატურის გაგრძელება გადაწყვიტა ცენტრის ორმა სტუდენტმა, რომელთაც შეისწავლეს ლიეტუვური ენა. 2016 წელს, ლიეტუვაში მაგისტრატურის ჩაბარების მსურველთა ოდენობა იყო - 1, 2017 წელს - 7, 2018 წელს - 4, ხოლო წელს ლიეტუვაში მაგისტრატურაზე (ლიეტუვურ ენაზე) სწავლა სურს ცენტრის 5-6 სტუდენტს. ცენტრის ყოფილი სტუდენტი, ალექსანდრე ლომთაძე, რომელმაც დაამთავრა მაგისტრატურა ვილნიუსის გედიმინასის სახელობის ტექნიკურ უნივერსიტეტში, გეოდეზიისა და კარტოგრაფიის ფაკულტეტზე, დაბრუნდა საქართველოში და წარმატებით დასაქმდა გეოდეზიის ფირმაში, თავის მშობლიურ სენაკში. მე ხშირად მაოცებს თუ როგორი გულის წადილითა და ენთუზიაზმით სწავლობენ ქართველი სტუდენტები ლიეტუვურ ენას. ძალიან ბევრი ნიჭიერი სტუდენტი და შესანიშნავი ახალგაზრდა გყავთ ქართველებს. ორ მაგალითს მოვიყვან: 1) ლიეტუვური ენისა და კულტურის ცენტრის სტუდენტთა პრეზიდენტს ირაკლი დუდაურს, რომელმაც ლიეტუვური ენა თავისუფლად სასაუბრო დონეზე 1,5 წელში შეისწავლა და დაამყარა ცენტრის სტუდენტთა შორის აბსოლუტური რეკორდი (ირაკლი მუშაობს დუშეთის მუნიციპალიტეტის მერიაში და დამატებით სწავლობს ლიეტუვურ ენას), ერთი კვირის წინ მან მიიღო ლიეტუვური ენის ცოდნის დამადასტურებელი B2 დონის სერტიფიკატი; 2) ცენტრის სტუდენტთა ვიცე-პრეზიდენტს

78 DIPLOMAT

programs in Lithuania. Among the best of these programs, I think there is a free course for Master’s education at Lithuanian Universities. Lithuania for Eastern Partnership countries (Georgia, Ukraine and Moldova) allocates a set of free slots for master’s degree. Students can choose to study in Lithuanian or in English and they will receive a monthly scholarship during the course of study. Every year, 8-10 free seats are allocated for Georgian students in Lithuania and the Center students use this opportunity each year. In 2014, the first student of the Center, Giorgi Kobakhidze, enrolled for a Master’s program in a Lithuanian University to study Lithuanian language. After completing his master’s degree program, he was invited to work at the Embassy of Georgia in Vilnius, and in 2018, he enrolled alongside other Lithuanians and successfully finished the Doctorate program at the Vytautas Magnus University. Together with Giorgi Kobakhidze, we created the first Lithuanian-Georgian and Georgian-Lithuanian dictionary in the history of Lithuania and Georgia. In 2015, two students of the Center decided to continue their master’s degree program on the Lithuanian language in Lithuania. In 2016, the number of applicants for Masters in Lithuania was one. In 2017, there were seven applicants and in 2018, there were four applicants. This year, we have five to six students of the center who are willing to enroll for the Masters in Lithuanian language, in Lithuania. Alexander Lomtadze, a former student of the Center, graduated from the Faculty of Geodesy and Cartography of the Vilnius Gediminas Technical University. He returned to Georgia and was successfully employed at the Geodesy Firm in his native city of Senaki. I am always surprised by the enthusiasm of the Georgian students when studying Lithuanian language. There are many talented students in

სოფიო ტაბატაძეს (მე-4 წელია რაც სწავლობს ლიეტუვურ ენას), რომელიც ცენტრის პირველი სტუდენტი გახდა, ვინც მიიღო ლიეტუვური ენის ცოდნის დამადასტურებელი C1 დონის სერტიფიკატი (წელს ის ამთავრებს ბაკალავრიატს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში და გეგმავს მაგისტრატურის გაგრძელებას ვილნიუსის უნივერსიტეტში). ამავდროულად, ერასმუსის პროგრამებით საქართველოში ჩამოდიან ლიეტუველი სტუდენტებიც. აგრეთვე, უნივერსიტეტთაშორისი გაცვლითი პროგრამების მეშვეობით, ხდება ორივე ქვეყნის ლექტორებისა და სტუდენტების გაცვლა. თითოეული ეს პროგრამა ძალიან მნიშვნელოვანია ახალგაზრდა ადამიანებისთვის - ისინი იწყებენ სხვა კულტურის გაცნობას, უმეგობრდებიან სხვა ეროვნების ხალხს და ეცნობიან სხვა ქვეყნის განათლებისა და მეცნიერების სამყაროს. საკმაოდ ხშირად, ახალგაზრდა ადამიანები განსაკუთრებით ახლო ურთიერთობებს ამყარებენ და ოჯახებსაც კი ქმნიან. ამ 6 წლის განმავლობაში, რაც ლიეტუვური ენისა და კულტურის ცენტრი არსებობს თბილისში, შეიქმნა 5 შერეული ოჯახი: 3 ქართველი ცენტრის სტუდენტი გათხოვდა ლიეტუველზე და 2-მა ცენტრის სტუდენტმა მოიყვანა ცოლად ლიეტუველი. რა გამოწვევებს აწყდებით საქართველოში მუშაობისას და როგორია თქვენი წარმატების ისტორია? ლიეტუვას და საქართველოს გააჩნიათ როგორც მსგავსება, ისე განსხვავებაც. ეს ქვეყნები ერთმანეთს ჰგვანან მსგავსი ისტორიით, თავისუფლების სიყვარულითა და ამ თავისუფლებისთვის ბრძოლით. ჰგვანან იმითაც, რომ როგორც ლიეტუვური, ისე ქართული ენა მიიჩნევა ერთ-ერთ უძველეს და ურთულეს ენად. ორივე ქვეყანას აერთიანებს ერთმანეთისადმი სიმპათია და მეგობრობა. ლიეტუველებს ხანდახან უწოდებენ ბალტიისპირეთის ქართველებს, რადგან ისინი ბალტიისპირეთის სამ ქვეყანას შორის უფრო მეტი ემოციურობითა და სითბოთი გამოირჩევიან. ამიტომაც, საქართველოში ცხოვრებასა და მუშაობასთან მიჩვევა ჩემთვის სირთულეს არ წარმოადგენდა. მე თავს ძალიან კარგად ვგრძნობ საქართველოში, ხანდახან ვატყობ, რომ უკვე გავქართველდი კიდეც. თუმცა, ლიეტუვურ და ქართულ მენტალიტეტში ბევრი განსხვავებაა. ყველაზე რთული იყო იმასთან შეგუება, რომ აქ, საქართველოში, დაგვიანება პრობლემას არ წარმოდგენს. ჩვენ ლიეტუველები, პუნქტუალური ხალხი ვართ და არ ვაგვიანებთ, ასევე, ალბათ, უფრო მეტად კონკრეტიკის მოყვარული და ნაკლებად ემოციური ხალხი ვართ. მსგავსმა განსხვავებებმა მენტალიტეტში თავდაპირველად სირთულეები შემიქმნა. ლიეტუვური ენისა და კულტურის სწავლების დროს ვთხოვდი ჩემს ქართველ სტუდენტებს არ დაეგვიანათ და დაეფასებინათ სხვა ადამიანის დრო, მოვითხოვდი მათგან დისციპლინას. შემიძლია გავიხარო იმით, რომ მოვახერხეთ შესანიშნავ ქართველ სტუდენტთა კოლექტივის შექმნა, რომლებიც სწავლობენ ლიეტუვურ ენას. მივაღწიეთ იმას, რომ ისინი ცენტრს აღიქვამენ როგორც მეგობრულ ოჯახს, ცდილობენ დაეხმარონ ერთმანეთს, ერთი მეორეს და-ძმად და ნამდვილ მეგობრებად მიიჩნევენ. ის ატმოსფერო, რომელიც ჩამოყალიბდა ცენტრში, ძალზედ მეგობრულია. მე ძალიან მიყვარს და ვაფასებ ჩემს ქართველ სტუდენტებს, ყოველთვის ვცდილობ მათ დავეხმარო და სასარგებლო რჩევები მივცე. ყოველთვის ყველას ვეუბნებოდი და ვეტყვი, რომ ჩემი ქართველი სტუდენტები საუკეთესოები, ყველაზე საინტერესოები და ყოჩაღები არიან. მე ყოველთვის ხაზს ვუსვამ მათთან საუბრისას, რომ არასდროს ჩამოუშვან ხელები, არასდროს დანებდნენ, რადგან მათ შეუძლიათ ყველაფერს მიაღწიონ, უნდა იარონ მხოლოდ წინ, განიცადონ პროგრესი და არასდროს დაავიწყდეთ საკუთარი ფესვები, რომ არიან ერთ-ერთი უძველესი ცივილიზაციის წარმომადგენლები მსოფლიოში. ამ მრავალკულტურულ მსოფლიოში ძალიან მნიშვნე-

Georgia and you have a wonderful crop of youths. I will cite two examples: 1) Irakli Dudauri, President of Students at the Lithuanian Language and Culture Center, who learned Lithuanian language and was able to speak freely within one and half years. He went ahead to further establish an absolute record among students of the center (Irakli is currently working in the Dusheti municipal town hall and additionally studying Lithuanian language). A week ago, he received a B2 level certificate in Lithuanian Language. 2) Sophio Tabatadze, the Vice-President of the Center’s Students (spent four years studying Lithuanian language) became the first student of the Center who received the C1 level certificate for his knowledge of Lithuanian Language (this year she will graduate from the Tbilisi State University, and plans to continue her MA at the Vilnius University). Alongside these two examples, we have Lithuanian students who come to Georgia on Erasmus programs. Also, the exchange of lecturers and students among both countries through various intergovernmental exchange programs is encouraging. Each of these programs is very important for young people because it allows them get acquainted with other cultures, people of other nationalities, and it allows them get acquainted with the broad world of education and science as practiced in another country. Very often, young people establish close relationships and even make families. In the last six years, five mixed families have been created: three of our female students got married to Lithuanians, and two male students got married to Lithuanians. What are the challenges you face while working in Georgia, and what defines your success story? Lithuania and Georgia are quite similar even as they exhibit a lot of difference. These countries are similar to each other in terms of history, love for freedom, and the fight for this freedom. Lithuanian and Georgian languages are also considered as one of the oldest and most difficult languages. Both countries feel sympathy and share friendships among each other. Lithuanians are sometimes called the Baltic Georgians because they are warmer and more emotional than the three Baltic states and, this is why it’s not difficult for me to live and work in Georgia. I feel very well in Georgia, and sometimes I see that I have become acclimatized to several Georgian practices. However, there are many differences in the Lithuanian and Georgian mentality. It was difficult to adapt that here, in Georgia, especially because being late is not a problem. We in Lithuania are punctual people and we abhor lateness. Although we are probably keener to clarity and we are a less emotional people. The differences in the mentality posed initially difficulties for me. When teaching the Lithuanian language and culture, I asked my Georgian students not to be late and to appreciate the time of the other person, and I requested discipline from them. Above all, I enjoy the fact that we managed to create a wonderful Georgian student team, who learnt Lithuanian language. We have achieved this incredible result and I

DIPLOMAT 79

ლოვანია მივიღოთ სხვა კულტურა, ვიყოთ ტოლერანტულები, თუმცა საჭიროა შევინარჩუნოთ საკუთარი ზნე-ჩვეულებები და ტრადიციები, რათა არ მოხდეს კულტურათა ასიმილირება. საქართველო-ლიეტუვის კულტურული კავშირების გამყარებაში შეტანილი წვლილისთვის საქართველოს პრეზიდენტმა ღირსების ორდენით დაგაჯილდოვათ, როგორ ფიქრობთ რა საერთო აქვთ ამ ორ ერს და როგორ შეიძლება მათი ურთიერთობების კიდევ უფრო გაღრმავება? საქართველოს პრეზიდენტის მიერ გადმოცემული ორდენი ჩემთვის სრულიად მოულოდნელი იყო. ეს ორდენი - არა მხოლოდ დიდი ღირსების, არამედ პასუხისმგებლობის მატარებელიცაა. ესაა სტიმული კვლავ ხელი შევუწყო ლიეტუვის და საქართველოს უნივერსიტეტებსა და პროფესორებს შორის კავშირების გაღრმავებას, აქტიურად ჩავერთო აკადემიური და საგანმანათლებლო პროექტების განხორციელებაში, გავაძლიერო ლიეტუვასა და საქართველოს შორის კულტურული კავშირები. ორდენის გადმოცემის დროს მე აღვნიშნე, რომ ამ ორდენს მე ვიყოფ ჩემს ქართველ სტუდენტებთან ერთად, რომლებიც ამას ასევე იმსახურებდნენ. სასიამოვნო იყო ის ფაქტიც, რომ ორდენი გადმომცეს 26 მაისს, როდესაც საქართველო აღნიშნავდა სახელმწიფოებრიობის აღდგენის 100 წლისთავს, დამოუკიდებლობის დღეს. ჩემთვის ძალზედ სასიამოვნოა აღვნიშნო, რომ ვარ ლიეტუვური ენის სახელმწიფო კომისიის ექსპერტი და წილად მხვდა პატივი და პასუხისმგებლობა ვყოფილიყავი ოფიციალური ექსპერტი საკითხში, რომელიც ეხებოდა ლიეტუვურ ენაში თქვენი ქვეყნის ავთენტური სახელწოდების დამკვიდრებას. სასიამოვნო იყო წვლილის შეტანა იმ ფაქტში, რომ დღეს ლიეტუვა თქვენს ქვეყანას უწოდებს არა მხოლოდ მის ძველ სახელწოდებას ,,გრუზიას“, არამედ ავთენტურ სახელსაც - ,,საქართველოს“. ლიეტუვა გახდა მსოფლიოში პირველი სახელმწიფო, რომელმაც თავის ენაში ოფიციალურად დაამკვიდრა საქართველოს ავთენტური დასახელება. არანაკლებ სასიამოვნოა ის ფაქტიც, რომ საქართველომაც თავის ენაში დაამკვიდრა ჩემი მშობლიური ქვეყნის ავთენტური დასახელება და დღეს სიტყვა ,,ლიტვასთან“ ერთად უკვე იხმარება ავთენტური სახელწოდება ,,ლიეტუვა“. სწორედ ასეთი გასაოცარი სიმბოლური საჩუქრით, ერთმანეთის ავთენტური სახელწოდებების საკუთარ ენებში დამკვიდრებით, დაასაჩუქრეს ერთმანეთი ორმა მოძმე ქვეყნამ სახელმწიფოებრიობის აღდგენის 100 წლის თავზე. ალბათ, მსოფლიოს სახელმწიფოთა ისტორიაში მსგავსი ფაქტი პირველად დაფიქსირდა. ვუსურვებ წარმატებასა და კეთილდღეობას. დაე ღმერთმა დაიფაროს ეს სილამაზით გამორჩეული და ამაყი, თავისუფალი ხალხის ქვეყანა. ლიეტუვასა და საქართველოს გაუმარჯოს.

80 DIPLOMAT

particularly loved the fact that everyone sees the center as a friendly family, trying to help each other, with regards for one another amidst true friendships. The atmosphere, which we have formed in the center is very friendly. I love and appreciate my Georgian students, and I always try to help them and give useful advice. I always tell everyone and I would always say that my Georgian students are the best, the most interesting and, the smartest. I always tell them that they should never give up, because they can achieve everything, and they must push forward for progress always without forgetting their roots as one of the oldest civilizations in the world. In this multicultural world, it is very important to accept another culture and be tolerant, but it is necessary to keep your own customs and traditions also, in order to allow cultural assimilation. You received the award for Order of Excellence from the President of Georgia for your outstanding contribution to Georgian-Lithuanian cultural ties. What do you think these two people have in common, and how do you think these cultural ties can be strengthened? The award and order issued by the President of Georgia was absolutely unexpected by me. This Order is not only a great honor but also a responsibility. It came with the stimulus to further strengthen the links between the universities and professors of Lithuania and Georgia, and to actively engage in the implementation of academic and educational projects, and to enhance cultural connections between Lithuania and Georgia. At the award ceremony, I mentioned that I share the Georgian Order I received with my Georgian students who made me deserving of it, and are equally deserving of it. It was even more pleasant that the Order was delivered on May 26, when Georgia celebrated the 100th anniversary of her Statehood and Independence. It is very pleasant to know that I am recognized as an expert in the State Commission of Lithuanian language, and to receive the honor, and be charged with the responsibility of being an official expert on the issue of establishing the authentic title of your country in Lithuanian language. It was pleasant to contribute to the fact that today, many Lithuanians call your country, not only by its old name, “Gruzia”, but also by its authentic name “Sakartvelo”. Lithuania became the first state in the world to officially establish Georgia’s authentic name in its language. It is no less pleasant to say that Georgia has also established my native country’s authentic name, and today, the word “Lithuania”, is recognized by its authentic name as “Lieutva”. With such astonishing symbolic gifts, each of the authentic names of both countries have been enshrined in their languages by two fraternal countries at the 100 years celebration of the restoration of statehood. It is highly likely that this is been observed for the first time in the history of world States. I wish success and prosperity to both nations. May God bless the country, keep her beauty, and honor the proud and free people.

ქართული ენისა და კულტურის სწავლების პერსპექტივა ლიეტუვაში

Georgian Language and Culture Holds Attractive Prospects Among Many Lithuanians ნინო შარაშიძე NINO SHARASHIDZE აქართველოს საელჩოს ხელშეწყობით ქართული ენა ლიეტუვაში დღითიდღე უფრო პოპულარული ხდება. ვილნიუსის უნივერსიტეტში ქართული ენის კურსის კოორდინატორი, თბილისში ლიეტუვური ენისა და კულტურის ცენტრის კურსდამთავრებული, გიორგი კობახიძე გვესაუბრა ლიეტუველების დამოკიდებულებაზე ქართული ენისა და კულტურისადმი და კურსის სამომავლო პერსპექტივებზე.

ს

n this interview with Giorgi Kobakhidze – a graduate of the Lithuanian Language and Culture Center in Tbilisi, and Coordinator of the Georgian Language and Culture Courses at the Vilnius University, he shed insights into his journey as a Georgian student in Lithuania and he identified several factors that influenced his decision and the Georgian embassy’s role in promoting Georgian language and culture among Lithuanians.

DIPLOMAT 81

რატომ გადაწყვიტეთ ლიეტუვური ენის შესწავლა და ლიეტუვაში განათლების მიღება? პროფესია, რომელიც სკოლის დამთავრების შემდეგ ავირჩიე, იყო საერთაშორისო ურთიერთობები და შესაბამისი მიმართულებით დასაქმებისთვისაც ვფიქრობდი, რომ მნიშვნელოვანი იქნებოდა უცხო ენების შესწავლა. მიუხედავად იმისა, რომ სხვა უცხო ენების შესწავლის მცდელობაც მქონდა, ლიეტუვური ენის სწავლა ყველაზე თანმიმდევრული და საფუძვლიანი გამოდგა. ამის ძირითადი მიზეზი, ვფიქრობ, საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის ლიეტუვური ენისა და კულტურის ცენტრის აქტიური საქმიანობა და აღნიშნული

82 DIPLOMAT

What formed your decision to get education in Lithuania and study the Lithuanian language? I wanted to pursue International Relations after school and since I had my eye set on employment in that direction, I realized that it would be important to study foreign languages. Of all the foreign languages that I had tried to study, the Lithuanian language was the most consistent and thorough for me. This is due to the active works of the Center for Lithuanian Language and Culture at The Georgian Technical University, and the professionalism of Professor Vidas

ცენტრის ლიეტუველი პროფესორის, ვიდას კავალიაუსკასის პროფესიონალიზმია. ლიეტუვაში განათლების მისაღებად გამგზავრების შესახებ გადაწყვეტილებაზეც სწორედ აღნიშნულმა ცენტრმა იქონია გავლენა, რადგან, ცენტრში სწავლების პერიოდში, პროფესორი ვიდას კავალიაუსკასის ხელმძღვანელობით საშუალება მქონდა, ძირეულად შემესწავლა ლიეტუვური ენა და ახლოს გავცნობოდი ლიეტუვურ კულტურას, ამასთან, შესაძლებლობა მქონდა, ლიეტუვის განათლების სამინისტროს მიერ დაფინანსებული, მოკლევადიანი, საგანმანათლებლო პროგრამების ფარგლებში, ადგილზე გავცნობოდი ლიეტუვის უმაღლესი საგანმანათლებლო დაწესებულებების სამაგისტრო პროგრამებსა და სასწავლო გარემოს. რამდენად გაგიმართლათ მოლოდინი ლიეტუვამ და როგორ მოხდა, რომ ლიეტუველებს ქართულს სწორედ თქვენ ასწავლით, ფაქტობრივად, ისეა, რომ რაც მიიღეთ, უკან უბრუნებთ. მოლოდინმა ნამდვილად გაამართლა. ვფიქრობ, პირველ რიგში, გამიმართლა იმიტომ, რომ მაგისტრატურაზე სწავლის პერიოდში, საქართველოს ელჩი გახლდათ ქალბატონი ხათუნა სალუქვაძე, რომელიც ქართველი სტუდენტებისადმი განსაკუთრებულ ყურადღებას იჩენდა და შესაძლებლობას აძლევდა მათ, ჩართულიყვნენ საელჩოს მიერ ორგანიზებულ სხვადასხვა, კულტურულ ღონისძიებაში, ამასთან, სხვა მრავალ სტუდენტთან ერთად, მეც ვიყავი ერთ-ერთი, ვისაც შესაძლებლობა ჰქონდა, სწავლის პარალელურად, სტაჟირება გაევლო საქართველოს საელჩოში. სტაჟირების დამთავრების შემდეგ, მალევე დავიწყე მუშაობა საელჩოში და, აღნიშნულის პარალელურად, შესაძლებლობა მომეცა, ვილნიუსის უნივერსიტეტში გავძღოლოდი ქართული ენის კურსებს, რომელიც მეხუთე წელია, საელჩოს მხარდაჭერით ფუნქციონირებს და გაიხსნა, უშუალოდ, ქალბატონი ხათუნა სალუქვაძის ინიციატივით, ამასთან, აღსანიშნავია, რომ სწორედ მისი მიზანმიმართული და დაუღალავი მუშაობის შედეგად, მიმდინარე წელს, ვილნიუსის უნივერსიტეტმა ქართული ენა ოფიციალურ სასწავლო პროგრამაში ჩასვა და შესაბამისი კრედიტებიც მიანიჭა. ასე რომ, მას შემდეგ, რაც გამოვიყენე ლიეტუვური ენის ცოდნა და დავამთავრე სწავლა საგანმანათლებლო დაწესებულებათა მართვისა და ადმინისტრირების სამაგისტრო პროგრამაზე (ლიეტუვის სახელმწიფო სტიპენდიით), მომეცა საშუალება, უკვე, ლიეტუველებისთვის მესწავლებინა მშობლიური ენა და მათში გამეღვიძებინა საქართველოში გამგზავრებისა და განათლების მიღების სურვილი. რამდენად მაღალია ქართული ენის მიმართ ინტერესი და რა განაპირობებს ლიეტუველი ახალგაზრდების ინტერესს საქართველოსა და ქართული კულტურისადმი? ქართული ენის შემსწავლელთა რაოდენობა ყოველწლიურად მატულობს, კერძოდ, მიმდინარე სასწავლო წლის დასაწყისში, კურსებზე დარეგისტრირდა ორმოცამდე ლიეტუველი ახალგაზრდა. ამგვარ ინტერესს ალბათ განაპირობებს საქართველოს მდიდარი კულტურა, ულამაზესი ბუნება და ქართული ენის უნიკალურობა და, რა თქმა უნდა, ამ ყველაფრის შესახებ მათთვის ინფორმაციის სწორად მიწოდება, რაშიც საელჩო ძალიან დიდ როლს ასრულებს. ასევე ძალიან მნიშვნელოვანია ის განსაკუთრებული და თბილი კავშირი, რომელიც ჩამოყალიბებულია ქართველ და ლიეტუველ ხალხს შორის.

Kavaliauskas. The decision to study in Lithuania was also influenced by the Center because, I had the opportunity to thoroughly learn Lithuanian language and gain knowledge of the Lithuanian culture under the supervision of Professor Vidas Kavaliauskas. In addition, I had opportunities although in the short-term, to access educational programs funded by the Ministry of Education of Lithuania which, enabled me to visit different institutions and to understand the details surrounding their master programs and the learning environment in place. How much of your expectations were met in Lithuania? And how did it turn out that you are now teaching Georgian language to Lithuanians? Is this giving back what you have received? My expectations were fully met. I think, first of all, I was lucky because, when I was running my Masters’ degree, the Ambassador of Georgia to Lithuania at that time was Ms. Khatuna Salukvadze, who paid special attention to Georgian students and enabled our participation in a variety of cultural events organized by the embassy. At that time, like many other students, I had the opportunity of undergoing the internship at the embassy. After the internship, I immediately began to work at the embassy and simultaneously, I had the opportunity to lead Georgian language courses at the Vilnius University. The program is in its fifth year of operation by the way and, it was opened with the support of the Embassy under Khatuna Salukvadze’s initiative. It should be noted, that with her tireless work and targeted results, this year, the Vilnius University have included Georgian language in its official curriculum, and credits are being granted to students who take the course. So, after I had studied the Lithuanian language, and I graduated from my Master’s Program in Management and Administration of Educational Institutions (Lithuanian State Scholarship), I had the opportunity to teach classes on my native language and to awaken the willingness among people to visit Georgia and to get education there. How high is the interest in Georgian language? And what would you say is responsible for the increased interest in Georgian language and Georgian culture among young Lithuanians? The number of Georgian language learners has witnessed an annual increase. At the beginning of the current academic year in particular, up to 40 Lithuanian youths were registered. This kind of interest only lends credence to the rich culture of Georgia, its beautiful nature, and the uniqueness of the Georgian language. I would not rule out the availability of correct information which is an area the Georgian embassy plays a big role. This I feel is also very important for those special and warm connections that have been established between Georgian and Lithuanian people.

DIPLOMAT 83

უცხო ენების ცოდნა ხელს უწყობს ქვეყნებს შორის მეგობრობის გაღრმავებას

The Knowledge of Foreign Languages Strengthens Friendship Among Nations ვიქტორია ვალენტაიტე - ვილნიუსის უნივერსიტეტში ქართული ენისა და კულტურის კურსის სტუდენტი

VIKTORIJA VALENTAITĖ – Lithuanian student, graduate of the Georgian Language and Culture Courses at the Vilnius University talked to us about the things that kindled her interest in the Georgian language

ართულმა ენამ ძალიან უცებ დამაინტერესა - უბრალოდ, მოვისმინე ერთი სიმღერა და ძალიან მომეწონა ქართული ენის ჟღერადობა. მაშინ გადავწყვიტე, რომ აუცილებლად უნდა მესწავლა ეს ულამაზესი ენა. საქართველოსთან არ მაქვს რამე „სისხლითი კავშირი“, ჩემი მთელი ოჯახი ლიეტუველია, თუმცა, ყველაზე დიდი კავშირი, სწორედ, საქართველოს სიყვარულია. ვცდილობ, რაც შეიძლება ბევრჯერ ჩავიდე საქართველოში, ჩემი სიამოვნებისთვის ვთარგმნი პოეზიას ქართული ენიდან. ჩემი აზრით, ქართული ენის გაკვეთილებს აქ, ლიეტუვაში, აქვს უდიდესი მნიშვნელობა - ეს არის კიდევ ერთი ხიდი ჩვენს ხალხს შორის. არის ასეთი გამოთქმა: „როცა ესაუბრები ადამიანს უცხო ენაზე, სიტყვები მისი გონებისკენ მიემართება, მაგრამ როცა ესაუბრები მას თავის ენაზე - სიტყვები მის გულს უკავშირდება“. მგონია, რომ ერთმანეთის ენების ცოდნა კიდევ უფრო აღრმავებს მეგობრობას ჩვენს ერებს შორის და ამიტომ, ძალიან კარგი იქნება, თუ ქართული ენის გაკვეთილები კაუნასშიც ჩატარდება. ლიეტუველების ინტერესი ქართული ენის მიმართ არის ძალიან დიდი. დედაჩემი არის ლიეტუვური ენისა და ლიტერატურის მასწავლებელი კაუნასის ერთ-ერთ სკოლაში და მისი ბევრი მოსწავლე უკვე დაინტერესებულია საქართველოთი და ქართული ენით. ისინი ძალიან ბევრ პროექტს ახორციელებენ საქართველოსთან დაკავშირებით. შარშან, საქართველოს, დამოუკიდებლობის ასი წლისთავი მიულოცეს, რისთვისაც ისწავლეს და იმღერეს საქართველოს ჰიმნი. ინტერესი ნამდვილად არის ძალიან დიდი და იმედი მაქვს, რომ ქართული ენისა და კულტურის ცოდნა უფრო და უფრო ადვილად იპოვის გზას ლიეტუველი ხალხის გულებში.

quickly picked up interest in the Georgian Language when I heard one song in the Georgian language. I immediately loved the Georgian language then, I decided that I must learn this beautiful language. I do not have any “blood related connection” with Georgia, because my whole family is Lithuanian, but the biggest connection is my love for Georgia. I try to come to Georgia as many times as possible, and for my pleasure, I translate poetry often from Georgian language. In my opinion, the lessons of the Georgian language here, in Lithuania, have the greatest significance because it serves as another bridge between our people. It is true that “When you speak to a person in a foreign language, the words go to his mind, but when you speak to him in his own language, the words reach to his heart.” I believe that the knowledge of each other’s languages deepens the friendship between our nations and, therefore, it will be very good if the lessons of the Georgian language are conducted in Kaunas. Lithuanians have very great interests in Georgian language. My mother is a teacher of the Lithuanian language and literature in one of the schools of Kaunas, and many of her pupils are already interested in Georgia and Georgian language. They carry out a lot of projects in connection with Georgia. Last year, Georgia celebrated the hundredth anniversary of independence, for which the pupils learned and sang the Georgian anthem. The interest is really great and I hope that the knowledge of Georgian language and culture will come with more ease to the

ქ

84 DIPLOMAT

hearts of the Lithuanian people.

17 Ioane Shavteli Street Tel.: +995 591 540 753

DIPLOMAT 85

86 DIPLOMAT

Diplomat March 2019

Articles inside

Latvia: A Good Friend and Supporter to Georgia’s European and Euro-Atlantic Aspirations

ლატვია: კარგი მეგობარი და მხარდამჭერი საქართველოს ევროპულ და ევროატლანტიკურ მისწრაფებებში