1 1
sofia labropoulou guitar kanun duet vassilis ketentzoglou
butterfly
01 epistrophe 04’51
composed by V. Ketentzoglou
02 kanun improvisation 02’00 S. Labropoulou
03 bolero 06’45
composed by S. Labropoulou
04 mavra poulia 05’26 composed by V. Ketentzoglou
05 korakan 07’17
composed by S. Labropoulou
06 guitar improvisation 01’13 V. Ketentzoglou
07 arlin 04’08
composed by V. Ketentzoglou
08 tsakitzis 03’11
Greek/Turkish traditional song arranged by V. Ketentzoglou
09 neveser medley 06’24
1st (slow) part in 7/4 composed by V. Ketentzoglou, 2nd (fast) part in 10/8 composed by S. Labropoulou
10 prologos 06’23
composed by S. Labropoulou
2 2
Eng A classical guitar and a kanun: an unusual duet. On one hand, the guitar: a fretted, well-tempered, polyphonic ‘Western’ string instrument that, although it can play solo, when in an ensemble, it typically accompanies other monophonic solo instruments. On the other hand, the kanun: a zither-like ‘Eastern’ string instrument, capable of playing microtonal scales, that although it can play to a certain extent polyphonically, when in an ensemble, it typically acts as a monophonic solo instrument. Two distinct instruments, two distinct roles, two different musical worlds. What could such a duet play? We did not ask ourselves this question at all – we simply wanted to play together! And in order to achieve it, we had to ‘invent’ the repertory, go out of our instruments’ comfort zones and find a way to blend our musical worlds. Thus, the guitar sometimes becomes an ‘Eastern’ solo instrument, playing microtonal melodies and ornamenting just like Middle Eastern instruments do, and the kanun becomes a ‘Western’ instrument, playing chords or even contrapuntal melodies. Butterfly is our duet’s first CD and contains mainly our own compositions. The butterfly is a symbol of metamorphosis – transformation. When it is in its cocoon the only world that it knows is what is inside it, but outside lies a cosmos ready to be discovered. Full of different flowers, colours, scents and sounds – all equally important to make a contrasted but harmonious aggregate. Our pieces are different and carry our personal influences, but they share a common feeling and ethos – to the extent that each one of us feels the compositions of the other as his/her own. Our ‘Butterfly’ brings our instruments out of their ‘cocoon’, consciously avoiding any showy virtuosity, yet having the ambition to be a journey for the psyche to a ‘garden’ where the guitar and the kanun do not simply co-exist but blossom together as one. We will be honoured if you are our companions on this journey! Vassilis & Sofia
3 3
4 4
An atypical way to start a short biography, but... I am here, and alive! After surviving a seven-month life-threatening pregnancy in a tiny village (with no electricity) near the borders of Greece and Bulgaria, my mom gave birth to me in Athens in March 1979. I was raised on the island of Rhodes. As a kid, I was good at maths, computers and sports and, although I enjoyed listening to music, I had never shown any sign that I could be good at it. Actually, the worst marks I ever got in school were in music, which was a great pity for my parents who are great music-lovers! But when I was around 13½ years old, I suddenly asked my parents to take electric guitar lessons. My father immediately searched for a good teacher, but was told that it would be technically better for me if I started on classical guitar, and so it happened. For some reason, I progressed very quickly on the classical guitar and I lost my initial “thirstâ€? for the electric. Besides my formal training at the conservatory, I got interested in various traditional Greek and Middle Eastern instruments and musics, and I started to play, self-taught, the bouzouki, the saz (baglama), the oud and the sitar. Since the very beginning, I have loved to improvise and compose. After school, I continued my formal studies in London with a BMus at Royal Holloway and an MMus in Composition for Screen at the Royal College of Music. I also attended Berklee Jazz Clinics in Perugia (Italy) and had flamenco guitar lessons in Andalusia. By 21, I had finished studying formally, but I have never stopped being a self-taught student. I love to learn new things, be it different musical styles, sound engineering, music programmes, even programming languages. Studying in such a culturally rich and diverse place as London has influenced me a lot. Collaborating with musicians of various musical idioms, travelling and getting to know different cultures are some of the greatest things that music has to offer! I work mainly as a session guitarist and orchestrator and I have collaborated with some of the most distinguished Greek musicians and singers (such as G. Dalaras, N. Xydakis, E. Arvanitaki and many others), performing in concert venues in Greece and abroad (twelve European countries, Turkey, Israel, USA, Japan). I am also a member of various musical projects, including the Guitar Kanun Duet with Sofia Labropoulou and the Buzz Bastardz with Aggeliki Toubanaki. As a composer, there are only a few recordings of my works on various Greek CDs, but 99% of my output is unrecorded. Hopefully, sometime in the near future, I will start recording more of my compositions! Until then... I hope you enjoy the ones presented here. Vassilis Ketentzoglou 5 5
6 6
I was born in Athens. Soon, my family moved to a smaller city in Greece, called Kalamata. As soon as we moved (1986), a big earthquake hit the city. There was a lot of destruction and sorrow, but, in contrast, a great cultural experiment started happening, with the help of the local ministry, at the same time. Because of that, I had the chance to be in contact with all kinds of arts and to choose what I liked most. For those of us who chose music, we had the chance to be surrounded by literally the best Greek and foreign musicians living in Greece at the time. An extraordinary experience that, when you are a kid, you take for granted, but as time passes you value differently. My first instrument was the piano, and it was the first time that I had to show discipline in something. However, my teacher called my father and told him that I was wasting my time and was totally unprepared for lessons. If there was no improvement soon I should have to find another hobby. My father, who loved music but had no clue about it, tried to control my practice and would sit right by me while I was ‘practising’… Well, I didn’t like that at all, so I had to find a way to transform this situation into something else, more creative. So, while he was counting the notes from the score in front of me, I played exactly the right number of notes, for both right and left hands, but would play whichever pitches I wanted. And so my musical life started with improvisation. I first heard the sound of the kanun at the end of 1997, and I fell in love immediately. In 2003 I moved to Istanbul to study kanun and Ottoman music with masters such as Ahmet Meter and Ömer Erdogdular. In 2005 I came back to Athens, attending two workshops of African music with the kora player Ballaké Sissoko (in 2006 and 2007). I was so amazed by the musical ethos and calmness of this man that things started unlocking in my musical vocabulary. In 2010 I met with the wonderful John Psathas (composer), a friend for life; we worked together on his No Man’s Land project with which we toured New Zealand in 2016. The next important meeting was in 2013 with composer and legendary percussionist Robyn Schulkowsky, with whom we worked on a project called Sunday. After my meeting with her my conception of sound and music as a whole changed immensely and the meaning of the word ‘border’ had been totally eliminated. In 2015 I moved to Budapest. I have been blessed to travel to places I never imagined and to share the stage with some of the most extraordinary musicians, composers, directors and poets (John Psathas, Dominique Vellard, Márta Sebestyén, Kalman Balogh, Ballaké Sissoko, Robyn Schulkowsky, Efren López, Vassilis Ketentzoglou, Mamak Khadem, Niyazi Sayın, Derya Turkan, Luca Bigazzi, Andrea Segre, amongst many others). Since May 2018, I have been back in Athens. I am grateful. Sofia Labropoulou 7 7
01 Epistrophe (‘return’ in Greek)
06 Guitar improvisation
03 Bolero
08 Tsakitzis
composed by V. Ketentzoglou Improvised prelude for Arlin. A deep look within oneself may lead to a better understanding of what is 07 Arlin outside and return the soul to its initial state of calmness and equanimity... composed by V. Ketentzoglou 02 Kanun improvisation ‘Arlin’ does not refer to a girl’s name, but it means ‘sad/whining’ in the Improvised prelude for Bolero. Pontic Greek dialect. A desperate shout of loneliness and loss. composed by S. Labropoulou An instrumental tune that started as an idea to become a Saz Semâîsi in Sultânî Yegâh makam. ‘Saz Semâî’ is a very basic instrumental form of Ottoman classical music where its first four parts are in 10/8 and the last (fifth part) changes rhythm most often in 6/8. The idea didn’t turn out to come as expected but rather than that, this Bolero was born through this path.
04 Mavra Poulia (‘black birds’ in Greek) composed by V. Ketentzoglou Despite all our songs they didn’t go away, black birds came closer again in the air. (lyrics by Maria Charalampidi)
05 Korakan
composed by S. Labropoulou Kora - Kan(un). A piece combining elements from two different musical worlds. Those of the African harp (Kora) and the Middle Eastern harp (kanun). Dedicated to Ballaké Sissoko for sharing his musical heritage with such an open heart.
Greek/Turkish traditional song arranged by V. Ketentzoglou This is a traditional melody shared by both Greeks and Turks and exists in both languages. The original song lyrics talk about Çakırcalı Mehmet Efe (1872-1911), a legendary guerilla fighter leader who was like the Robin Hood of the west coast of the late Ottoman Empire.
09 Neveser medley
1st (slow) part in 7/4 composed by V. Ketentzoglou 2nd (fast) part in 10/8 composed by S. Labropoulou Neveser is the name of a ‘makam' (musical mode/scale). Both parts are written on this scale.
10 Prologos
composed by S. Labropoulou The first tune that was ever composed by S. Labropoulou back in 1997 and never played in public before the birth of the duet. A kind of introduction prelude to a musical trip that is about to start.
8 8
Ελλ Μια κλασική κιθάρα κι ένα κανονάκι: ένα ασυνήθιστο ντουέτο. Από την μια μεριά, η κιθάρα: ένα ένταστο, συγκερασμένο, πολυφωνικό “Δυτικό” έγχορδο το οποίο, αν και μπορεί να παίξει σόλο, όταν είναι μέλος ενός συνόλου τυπικά συνοδεύει άλλα μονοφωνικά σόλο όργανα. Από την άλλη, το κανονάκι: ένα “Ανατολίτικο” έγχορδο, που μπορεί να παίξει μικροτονικές κλίμακες, κι ενώ μπορεί να παίξει πολυφωνικά μέχρι ενός σημείου, όταν είναι μέλος ενός συνόλου τυπικά έχει το ρόλο μονοφωνικού σόλο οργάνου. Δύο διαφορετικά όργανα, δύο διαφορετικοί ρόλοι, δύο διαφορετικοί μουσικοί κόσμοι. Τι θα μπορούσε ένα τέτοιο ντουέτο να παίξει; Δεν θέσαμε στους εαυτούς μας καθόλου αυτή την ερώτηση – απλώς θέλαμε να παίξουμε μαζί! Και για να το πραγματοποιήσουμε, έπρεπε να “εφεύρουμε” το ρεπερτόριο, να υπερβούμε την ζώνη βολής των οργάνων μας και να βρούμε ένα τρόπο να συνδυάσουμε τους μουσικούς κόσμους μας. Έτσι, η κιθάρα μερικές φορές γίνεται “Ανατολίτικο” σόλο όργανο, παίζοντας μελωδίες με μικροτόνους και στολίζοντας τις μελωδίες όπως τα ανατολίτικα όργανα, ενώ το κανονάκι γίνεται “Δυτικό” όργανο, παίζοντας συγχορδίες ή αντιστικτικές μελωδίες. Το Butterfly (“Πεταλούδα”) είναι το πρώτο CD του ντουέτου μας και περιέχει κυρίως δικές μας συνθέσεις. Η πεταλούδα είναι ένα σύμβολο μεταμόρφωσης – μεταλλαγής. Όταν βρίσκεται στο κουκούλι της ο μόνος κόσμος που γνωρίζει είναι ό,τι βρίσκεται μέσα σε αυτό, αλλά έξω βρίσκεται ένας κόσμος έτοιμος να εξερευνηθεί. Γεμάτος από διαφορετικά άνθη, χρώματα, μυρωδιές και ήχους – όλα εξίσου σημαντικά για την ύπαρξη ενός γεμάτου αντιθέσεις, αλλά αρμονικού συνόλου. Τα κομμάτια μας είναι διαφορετικά και κουβαλούν τις προσωπικές μας επιρροές, αλλά έχουν ένα κοινό αίσθημα και ήθος – σε τέτοιο βαθμό που ο καθένας μας νιώθει τις συνθέσεις του άλλου σαν δικές του. Η “Πεταλούδα” μας βγάζει τα όργανά μας από το “κουκούλι” τους, συνειδητά αποφεύγοντας επιδεικτικές βιρτουοζιτέ, και φιλοδοξεί να είναι ένα ταξίδι για την ψυχή σε έναν “κήπο” όπου η κιθάρα και το κανονάκι δεν συνυπάρχουν απλώς, αλλά ανθίζουν μαζί ως ένα. Θα είναι τιμή μας εάν είστε οι σύντροφοί μας σε αυτό το ταξίδι! Βασίλης & Σοφία
9 9
Λίγο ασυνήθιστος τρόπος για να ξεκινήσει κανείς ένα σύντομο βιογραφικό σημείωμα, αλλά... είμαι εδώ, και ζωντανός! Έχοντας επιζήσει από μια επτάμηνη επαπειλούμενη εγκυμοσύνη σε ένα μικρό Πομάκικο χωριό (χωρίς ηλεκτρισμό) κοντά στα Ελληνοβουλγαρικά σύνορα, η μάνα μου με γέννησε στην Αθήνα τον Μάρτιο του 1979. Μεγάλωσα στην Ρόδο. Σαν παιδί, ήμουν καλός στα μαθηματικά, στους υπολογιστές και στα αθλήματα. Αν και μου άρεσε να ακούω μουσική, ποτέ δεν είχα δείξει κάποιο σημάδι ότι θα μπορούσα να ήμουν καλός σε αυτήν. Για την ακρίβεια, οι χειρότεροι βαθμοί που είχα ποτέ στο σχολείο ήταν στο μάθημα της Μουσικής, το οποίο ήταν κρίμα για τους γονείς μου που είναι μεγάλοι μουσικολάτρεις. Ωστόσο, γύρω στα 13½, ξαφνικά ζήτησα από τους γονείς μου να μάθω ηλεκτρική κιθάρα. Ο πατέρας μου έσπευσε να βρει κάποιον καλό δάσκαλο, αλλά τον πληροφόρησαν ότι θα ήταν τεχνικά καλύτερο αν ξεκινούσα με κλασική κιθάρα, κι έτσι έγινε. Για κάποιο λόγο, προόδευα πολύ γρήγορα στην κλασική κι έχασα την αρχική μου "δίψα" για την ηλεκτρική. Παράλληλα με την επίσημη σπουδή μου στο ωδείο, ενδιαφέρθηκα για διάφορα παραδοσιακά όργανα και μουσικές της Ελλάδας και της Ανατολής, και άρχισα να παίζω αυτοδίδακτα μπουζούκι, σάζι, ούτι και σιτάρ. Από την αρχή μου άρεσε να αυτοσχεδιάζω και να συνθέτω. Μετά το σχολείο συνέχισα τις επίσημες σπουδές μου στην μουσική στο Λονδίνο με πρώτο πτυχίο στο Royal Holloway και μάστερ στην Σύνθεση για Οθόνη στο Royal College of Music. Επίσης, παρακολούθησα τα Jazz Clinics του Berklee στην Perugia της Ιταλίας και μαθήματα φλαμένκο κιθάρας στην Ανδαλουσία. Στα 21 μου είχα τελειώσει τις επίσημες σπουδές μου, αλλά ποτέ δεν έχω πάψει να είμαι αυτοδίδακτος σπουδαστής. Μου αρέσει να μαθαίνω νέα πράγματα, όπως διάφορα μουσικά είδη, ηχοληψία, μουσικά προγράμματα στους υπολογιστές, ακόμα και γλώσσες προγραμματισμού. Σπουδάζοντας σε ένα τόσο πλούσιο πολιτισμικά μέρος, όπως το Λονδίνο, με επηρέασε πολύ. Η συνεργασία με μουσικούς διαφόρων μουσικών ιδιωμάτων, τα ταξίδια και η ευκαιρία να γνωρίσεις διαφορετικές κουλτούρες είναι κάποια από τα ωραιότερα που μου έχει προσφέρει η μουσική. Εργάζομαι ως κιθαρίστας και ενορχηστρωτής και έχω συνεργαστεί με αρκετούς διακεκριμένους Έλληνες μουσικούς και τραγουδιστές (όπως ο Γ. Νταλάρας, Ν. Ξυδάκης, Ε. Αρβανιτάκη κ.ά.), έχοντας παίξει σε συναυλιακούς χώρους στην Ελλάδα και στο εξωτερικό (σε 12 ευρωπαϊκές χώρες, Τουρκία, Ισραήλ, ΗΠΑ και Ιαπωνία). Είμαι επίσης μέλος σε διάφορα μουσικά "πρότζεκτ", όπως το Guitar Kanun Duet με την Σοφία Λαμπροπούλου, και οι Buzz Bastardz με την Αγγελική Τουμπανάκη. Σαν συνθέτης, υπάρχουν κάποιες ηχογραφήσεις συνθέσεών μου σε διάφορα ελληνικά CD, αλλά το 99% του έργου μου είναι μη-ηχογραφημένο. Ελπίζω κάποια στιγμή στο κοντινό μέλλον να ηχογραφήσω περισσότερες συνθέσεις μου. Μέχρι τότε... εύχομαι να χαρείτε αυτές που παρουσιάζονται εδώ. Βασίλης Κετεντζόγλου
10 10
Γεννήθηκα στην Αθήνα. Πολύ σύντομα μετακομίσαμε με την οικογένειά μου στην Καλαμάτα. Σχεδόν αμέσως μετά την εγκατάστασή μας (1986) η πόλη χτυπήθηκε από ένα πολύ μεγάλο σεισμό. Το αίσθημα της θλίψης και της καταστροφής ήταν διάχυτο, αλλά στον αντίποδα, από τους πρώτους κιόλας μήνες, ξεκίνησε ένα πολύ σημαντικό καλλιτεχνικό πείραμα με τη βοήθεια της τοπικης αυτοδιοίκησης. Εξαιτίας αυτού, είχα την ευκαιρία ως παιδί να έρθω σε επαφή με όλα τα είδη τέχνης και να επιλέξω αυτό που ήταν πιο κοντά στην ιδιοσυγκρασία μου. Για όλους εμάς που είχαμε την τύχη να επιλέξουμε τη μουσική, βρεθήκαμε περιτριγυρισμένοι στην κυριολεξία από τους καλύτερους έλληνες και ξένους μουσικούς που ζούσαν εκείνη την περίοδο στην Ελλάδα. Μια τόσο σημαντική εμπειρία που σου δίνεται έτσι απλόχερα, ως παιδί την θεωρείς δεδομένη και αυτονόητη. Μεγαλώνοντας όμως καταλαβαίνεις την ιδιαιτερη τυχη μιας τέτοιας εμπειρίας. Το πρώτο μου όργανο ήταν το πιάνο και ήταν η πρώτη φορά στη ζωή μου που έπρεπε να δείξω πραγματική πειθαρχία σε κάτι. Παρ’ ολ’ αυτά, η καθηγήτριά μου φώναξε τον πατέρα μου για να του πει ότι έχανα τον χρόνο μου και ότι αν συνέχιζα έτσι θα έπρεπε να βρώ κάποιο άλλο χόμπι. Όχι αδίκως... Ο πατέρας μου ο οποίος αγαπούσε πολύ τη μουσική, αλλά δεν είχε ιδιαίτερες γνώσεις επάνω στο αντικείμενο, προσπάθησε να ελέγξει την πρακτική μου. Καθόταν λοιπόν δίπλα μου ενώ "μελετούσα" και μετρούσε τις νότες που έπαιζα. Εμένα δε μου άρεσε καθόλου αυτό, οπότε έπρεπε να εφεύρω έναν τρόπο να τον ξεγελάσω και να μεταλλάξω τον θυμό μου σε κάτι πιο δημιουργικό. Ξεκίνησα λοιπόν να παίζω ακριβώς τον ίδιο αριθμό νοτών που έγραφε η παρτιτούρα, αλλά οι νότες δεν είχαν καμία σχέση με το κομμάτι που είχα μπροστά μου. Έτσι η μουσική μου ζωή ξεκινάει σχεδόν αμέσως με τον αυτοσχεδιασμό. Με το κανονάκι ήρθα σε επαφή στα τέλη του 1997 και αμέσως ερωτεύθηκα τον ήχο του. Το 2003 μετακόμισα στην Κωνσταντινούπολη όπου μαθήτευσα δίπλα σε μεγάλους δασκάλους τόσο του οργάνου όσο και της Οθωμανικής μουσικής γενικότερα, όπως οι Ahmet Meter και Ömer Erdoğdular: Το 2005 επιστρέφω στην Αθήνα. Την περίοδο 2006 και 2007 παρακολουθώ δύο σεμινάρια αφρικανικης μουσικής με τον υπεροχο Ballake Sissoko. Τόσο με συνεπήρε με το μουσικό του ήθος και την ηρεμία του που τόσο αυτονόητα και σχεδόν αυτόματα δημιουργειται ένα παράλληλο πλαίσιο το οποίο αρχίζει να « ξεκλειδώνει», να μεταλλάσει και να διευρύνει το μουσικό μου λεξιλόγιο. Το 2010 συνάντησα τον υπέροχο συνθέτη αλλά και φίλο ζωής John Psathas. Με αφορμή το project του No Man’s Land ταξιδεψα στη Νέα Ζηλανδία (2016) για την πρεμιέρα και την περιοδεία που ακολούθησε. Η αμέσως επόμενη σημαντική συνάντηση ήταν το 2013 με τη συνθέτη και θρυλική percussionist Robyn Schulkowsky με την οποία συνεργαστήκαμε στο πρότζεκτ Sunday στην Αθήνα. Μετά από αυτή τη συνεργασία η αντίληψή μου για τον ήχο και τη μουσική γενικότερα άλλαξε δραματικά και το νόημα της έννοιας "όριο" είχε σχεδόν εκμηδενιστεί. Το 2015 μετακομίζω στη Βουδαπέστη. Μεσω της μουσικής έχω την ευτυχία να ταξιδεύω σε ολα σχεδον τα μέρη που ονειρεύτηκα και να μοιραζομαι την ίδια σκηνή με εκπληκτικούς μουσικούς, συνθέτες, σκηνοθέτες και ποιητές (John Psathas, Dominique Vellard, Márta Sebestyén, Kalman Balogh, Ballaké Sissoko, Robyn Schulkowsky, Efren López, Βασίλης Κετεντζόγλου, Mamak Khadem, Niyazi Sayın, Derya Turkan, Luca Bigazzi, Andrea Segre, ανάμεσα σε πολλούς άλλους). Από τον Μάιο του 2018 ζω μόνιμα στην Αθήνα. Είμαι ευγνώμων για ό,τι έχει συμβεί και ο,τι προκειται να συμβεί στην πορεία. Σοφία Λαμπροπούλου 11 11
01 Επιστροφή
Σύνθεση: Β. Κετεντζόγλου Μια ματιά βαθιά μέσα μας μπορεί να οδηγήσει σε καλύτερη κατανόηση του τι βρίσκεται έξω και να επιστρέψει την ψυχή στην αρχική κατάσταση ηρεμίας και γαλήνης…
02 Αυτοσχεδιασμός στο Κανονάκι
Αυτοσχεδιαστική εισαγωγή για το Bolero.
03 Bolero
Σύνθεση: Σ. Λαμπροπούλου Ένα οργανικό κομμάτι που ξεκινάει ως συνθετική απόπειρα ενός Saz Semâîsi σε Μακάμ Sultânî Yegâh. Το "Saz Semâî" είναι από τις πιο βασικές οργανικές φόρμες της κλασικής οθωμανικής μουσικής. Αποτελείται από πέντε μέρη εκ των οποίων τα τέσσερα πρώτα είναι σε ρυθμό 10/8 ενώ το τελευταίο αλλάζει ρυθμό και γίνεται, συνήθως, 6/8. Η ιδέα δεν υλοποιήθηκε τελικά σύμφωνα με την αρχική σκέψη αλλά μέσα από αυτό το μονοπάτι γεννήθηκε αυτό το Bolero.
04 Μαύρα Πουλιά
Σύνθεση: Β. Κετεντζόγλου Παρ' όλα τα τραγούδια μας δε πήγαν παραπέρα μαύρα πουλιά ζυγώσανε ξανά μες στον αέρα. (Στίχοι: Μαρία Χαραλαμπίδη)
05 Kορακάν
Σύνθεση: Σ. Λαμπροπούλου 8 Κόρα-Καν(ονάκι). Ένα κομμάτι που συνθέτει στοιχεία από δύο διαφορετικούς μουσικούς κόσμους. Αυτόν της αφρικανικής άρπας (Kora) και αυτόν της άρπας της Μέσης Ανατολής (Κανονάκι). Αυτό το κομμάτι είναι αφιερωμένο στον υπέροχο Ballaké Sissoko που πάντα μοιράζεται τον μουσικό του πλούτο με τόση αγάπη.
06 Αυτοσχεδιασμός στην κιθάρα
Αυτοσχεδιαστική εισαγωγή στο κομμάτι Αrlin.
07 Arlin
Σύνθεση: Β. Κετεντζόγλου Το "Arlin" δεν είναι ένα γυναικείο όνομα όπως πολύ εύκολα μπορεί να σκεφτεί κάποιος, αλλά στην ποντιακή διάλεκτο σημαίνει στεναχωρημένο/παραπονιάρικο. Μια κραυγή μοναξιάς και απώλειας.
08 Τσακιτζής
Ελληνικό/ Τουρκικό λαϊκό τραγούδι - διασκευή: Β. Κετεντζόγλου Μια κοινή μελωδία για Έλληνες και Τούρκους με στίχους και στις δύο γλώσσες. Οι στίχοι του τραγουδιού αναφέρονται στον Çakırcalı Mehmet Efe (1872-1911), τον μυθικό ζεϊμπέκη αντάρτη, που υπήρξε ο “Ρομπέν των Δασών” των Μικρασιατικών παραλίων της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.
09 Νεβεσέρ ποτ-πουρί
Το 1° (αργό) μέρος σε ρυθμό 7/4 σύνθεση: Β. Κετεντζόγλου Το 2° (γρήγορο) μέρος σε ρυθμό 10/8 σύνθεση: Σ. Λαμπροπούλου Νεβεσέρ είναι το όνομα του Μακάμ (μουσικός τρόπος/ σκάλα/ κλίμακα). Και τα δύο μέρη είναι γραμμένα σε αυτό το μακάμ.
10 Πρόλογος
Σύνθεση: Σ. Λαμπροπούλου Η πρώτη σύνθετικη απόπειρα της Σοφίας Λαμπροπούλου (1997). Ένα κομμάτι που παίχτηκε δημόσια για πρώτη φορά με τη "γέννηση" του ντουέτου. Είναι ένα είδος εισαγωγής, προάγγελος ενός μουσικού ταξιδιού που είναι έτοιμο να ξεκινήσει.
12 12
Fra Une guitare classique et un kanoun : un duo insolite. D'un côté, la guitare : un instrument à cordes « occidental », fretté, polyphonique et bien tempéré qui, bien que pouvant jouer en solo, accompagne généralement dans le cadre d’un ensemble d'autres instruments solo monophoniques. De l’autre, le kanoun : un instrument à cordes « oriental » semblable à une cithare, capable de jouer des gammes microtonales, et bien que pouvant dans une certaine mesure jouer de manière polyphonique, se comporte généralement comme un instrument solo monophonique dans le cadre d’un ensemble. Deux instruments distincts, deux rôles distincts, deux univers musicaux différents. Que pourrait jouer un tel duo ? Nous ne nous sommes pas du tout posés cette question, nous souhaitions simplement jouer ensemble ! Et pour y parvenir, nous avons dû « inventer » notre répertoire, sortir des zones de confort de nos instruments et trouver un moyen de mélanger nos univers musicaux. Ainsi, la guitare devient parfois un instrument solo « oriental », jouant des mélodies microtonales et ornementales comme le font les instruments du Moyen-Orient, et le kanoun devient un instrument « occidental », jouant des accords ou même des mélodies contrapuntiques. Butterfly («Papillon») est le premier CD de notre duo et comporte principalement nos propres compositions. Le papillon est un symbole de métamorphose, de transformation. Dans son cocon, le seul monde qu'il connaisse est celui de l’intérieur, mais à l'extérieur se trouve un cosmos à découvrir : plein de fleurs, de couleurs, d’odeurs et de sons différents, tous aussi importants pour créer un agrégat contrasté mais harmonieux. Nos pièces sont différentes et portent nos influences personnelles, mais elles partagent une éthique et un sentiment communs – au point que chacun de nous ressent les compositions de l’autre comme étant les siennes. Notre « Papillon » sort nos instruments de leur « cocon », évitant consciemment toute virtuosité ostentatoire, tout en ayant l'ambition d'être un voyage pour l’esprit, vers un « jardin » où la guitare et le kanoun ne coexistent pas simplement mais s'épanouissent en communion. Nous serons comblés si vous devenez nos compagnons de route ! Vassilis & Sofia 13 13
14 14
Une façon atypique de commencer une courte biographie, mais ... je suis là, et vivant ! Après avoir survécu à une grossesse dangereuse de sept mois dans un petit village (sans électricité) près des frontières grecques et bulgares, ma mère m'a donné naissance à Athènes en mars 1979. J'ai grandi sur l'île de Rhodes. Enfant, j'étais bon en maths, en informatique et en sport et, bien qu’aimant écouter de la musique, je n'avais jamais montré de vocation particulière. En fait, mes plus mauvaises notes à l’école étaient en musique, ce qui était vraiment regrettable pour mes parents mélomanes ! Mais âgé d’environ 13 ans et demi, j'ai soudainement demandé à mes parents de suivre des cours de guitare électrique. Mon père a immédiatement cherché un bon professeur, mais on lui a dit qu’il serait techniquement mieux pour moi de commencer à jouer de la guitare classique. Pour une raison quelconque, j'ai progressé très rapidement sur la guitare classique et j'ai perdu mon goût initial pour l’électrique. En plus de ma formation au conservatoire, je me suis intéressé à divers instruments traditionnels grecs et moyen-orientaux et j'ai commencé à jouer, en autodidacte, le bouzouki, le saz (baglama), l’oud et le sitar. Dès le début, j'ai aimé improviser et composer. Après l'école, j'ai poursuivi mes études à Londres avec un BMus au Royal Holloway et un MMus en composition pour l’image au Royal College of Music. J'ai également suivi les Berklee Jazz Clinics à Pérouse (Italie) et suivi des cours de guitare flamenco en Andalousie. À 21 ans, j'avais fini d'étudier officiellement, mais je n'ai jamais cessé d'être un autodidacte. J'aime apprendre de nouvelles choses, que ce soit différents styles musicaux, l'ingénierie du son, l’informatique musicale, même les langages de programmation. Étudier dans un endroit aussi riche et diversifié que Londres sur le plan culturel m'a beaucoup influencé. Collaborer avec des musiciens de différents styles musicaux, voyager et découvrir différentes cultures comptent parmi les meilleures choses que la musique puisse offrir ! Je travaille principalement en tant que guitariste de session et orchestrateur et j'ai collaboré avec certains des plus éminents musiciens et chanteurs grecs (tels que G. Dalaras, N. Xydakis, E. Arvanitaki), pour des concerts en Grèce et à l'étranger (une douzaine de pays en Europe, Turquie, Israël, USA, Japon). Je suis également membre de divers projets musicaux, dont le Guitar Kanun Duet avec Sofia Labropoulou et les Buzz Bastardz avec Aggeliki Toubanaki. En tant que compositeur, il n’existe que peu d’enregistrements de mes œuvres sur divers CD grecs, mais 99% de ma production ne sont pas enregistrés. J'espère dans un avenir proche enregistrer davantage de mes compositions ! Jusque-là... j'espère que vous apprécierez ceux présentés ici. Vassilis Ketentzoglou 15 15
Je suis née à Athènes. Peu après, ma famille a déménagé dans une petite ville de grecque appelée Kalamata. Dès notre déménagement (1986), un grand tremblement de terre a frappé la ville. Il y eût beaucoup de destruction et de douleur, mais par contraste, une grande expérience culturelle a commencé, avec l'aide du ministère local. En conséquence, j'ai eu la chance d'être en contact avec toutes sortes d'arts et de choisir ce qui me plaisait le plus. Pour ceux d'entre nous qui ont choisi la musique, nous avons eu la chance de côtoyer les meilleurs musiciens grecs et étrangers vivant en Grèce à l'époque. Une expérience extraordinaire que, lorsque vous êtes enfant, vous tenez pour acquis, mais que vous appréciez davantage avec le temps. Mon premier instrument était le piano et ce fut la première fois que je dus faire preuve de discipline dans quelque chose. Cependant, mon professeur a appelé mon père pour lui dire que je perdais mon temps et que je n'étais pas du tout préparée aux cours. Faute d’amélioration rapide, je devais trouver un autre passe-temps. Mon père, qui aimait la musique mais n'y connaissait rien, s’efforça de contrôler ma pratique en s’asseyant à côté de moi pendant mes exercices… Et je n'aimais pas cela du tout, alors j'ai dû trouver un moyen de transformer cette situation en quelque chose de plus créatif. Ainsi, pendant qu'il comptait les notes de la partition devant moi, je jouais exactement le bon nombre de notes, pour les deux mains droite et gauche, mais je jouais les notes que je voulais. Et ainsi commencèrent mes premiers pas dans l'improvisation. J'ai entendu pour la première fois le son du kanoun fin 1997 et suis tombée immédiatement amoureuse. En 2003, j'ai déménagé à Istanbul pour étudier le kanoun et la musique ottomane avec des maîtres tels qu'Ahmet Meter et Ömer Erdogdular. En 2005, je suis revenue à Athènes pour assister à deux ateliers de musique africaine avec le joueur de kora Ballaké Sissoko (en 2006 et 2007). J'étais tellement émerveillée par l'éthique musicale et le calme de cet homme que les choses ont commencé à se déverrouiller dans mon vocabulaire musical. En 2010, j'ai rencontré le merveilleux John Psathas (compositeur), un ami pour la vie ; nous avons travaillé ensemble sur son projet No Man’s Land avec lequel nous avons tourné en NouvelleZélande en 2016. La prochaine réunion importante eut lieu en 2013 avec la légendaire compositrice et percussionniste Robyn Schulkowsky, avec qui nous avons travaillé sur un projet baptisé Sunday. Après ma rencontre avec elle, ma conception du son et de la musique dans son ensemble a fortement changé et le concept de « frontière » fut totalement éradiqué. En 2015, j'ai déménagé à Budapest. J'ai eu la chance de voyager dans des lieux que je n'avais jamais imaginés et de partager la scène avec certains des plus extraordinaires musiciens, compositeurs, réalisateurs et poètes (John Psathas, Dominique Vellard, Márta Sebestyén, Kalman Balogh, Ballaké Sissoko, Vassilis Ketentzoglou, Mamak Khadem, Niyazi Sayın, Derya Turkan, Luca Bigazzi, Andrea Segre, et bien d’autres). Depuis mai 2018, je suis de retour à Athènes… et infiniment reconnaissante. Sofia Labropoulou
16 16
13
17 17
01 Epistrophe (epistrophe = retour en grec)
06 Guitar improvisation
03 Bolero
08 Tsakitzis
Composé par V. Ketentzoglou Prélude improvisé à Arlin. Un profond regard introspectif peut conduire à une meilleure compréhension de ce qui est à l’extérieur et ramener l’âme à son état initial de calme et 07 Arlin sérénité… composé par V. Ketentzoglou « Arlin » ne fait pas référence au nom d’une fille, mais signifie « triste / 02 Kanoun improvisation larmoyant » dans le dialecte grec pontique. Un cri désespéré de solitude et Prélude improvisé à Bolero. de perte.
Composé par S. Labropoulou Un air instrumental qui a pris forme comme une idée pour devenir un Saz Semâîsi en makam Sultânî Yegâh. « Saz Semâî » est une forme instrumentale très basique de la musique classique ottomane où les quatre premières parties sont en 10/8 et la dernière (cinquième partie) change le plus souvent en 6/8. L'idée ne s'est pas déroulée comme prévu, mais c’est ainsi qu’est né ce Boléro.
04 Mavra Poulia (mavra poulia = oiseaux noirs en grec) composé par V. Ketentzoglou Malgré toutes nos chansons ils ne se sont pas envolés, les oiseaux noirs se sont rapprochés à nouveau dans les airs. (paroles de Maria Charalampidi)
05 Korakan
composé par S. Labropoulou Kora - Kan (un). Une pièce combinant des éléments de deux univers musicaux différents. Ceux de la harpe africaine (Kora) et de la harpe moyen-orientale (kanoun). Dédié à Ballaké Sissoko pour avoir partagé son héritage musical le cœur grand ouvert.
Chant folklorique grec / turc arrangé par V. Ketentzoglou Une mélodie traditionnelle partagée par les Grecs et les Turcs qui existe dans les deux langues. Les paroles de la chanson originale parlent de Çakırcalı Mehmet Efe (1872-1911), un rebelle légendaire qui était comme le Robin des Bois de la côte ouest de l’Empire Ottoman.
09 Neveser medley
1ère partie (lente) en 7/4 composée par V. Ketentzoglou 2ème partie (rapide) en 10/8 composée par S. Labropoulou Neveser est le nom d'un makam (mode/gamme musicale). Les deux parties sont écrites sur cette gamme.
10 Prologos (prologos = introduction en grec)
Composé par S. Labropoulou Le tout premier morceau composé par Sofia Labropoulou en 1997 et jamais joué en public avant la naissance du duo. Une sorte d'introduction - prélude à un voyage musical sur le point de commencer.
18 18
19 19
Recorded at Lizard Sound Studios, Athens 14 - 16 January 2017 Recording: Tasos Bakasietas Editing: Vassilis Ketentzoglou & Tasos Bakasietas Translations: Yannick Muet (French) Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε τους γονείς μας Μάκη & Νάντια Κετεντζόγλου, Δημήτρη & Έφη Λαμπροπούλου, την Νίκη Γλυκή, τον Σωτήρη Μπέκα, την Βιργινία Μιχαλαρέα, την Dalila Bouyakoub και τον Χρήστο Ζορμπά (Sierra Studios) για την πολύτιμη βοήθειά τους, όπως και τον ηχολήπτη μας Τάσο Μπακασιέτα, που χωρίς την συνδρομή του και την βοήθειά του, αυτός ο δίσκος δεν θα είχε ξεκινήσει.
Special thanks to our parents Makis and Nadia Ketentzoglou, Dimitris and Efi Labropoulou, Niki Glyki, Sotiris Bekas, Virginia Michalarea, Dalila Bouyakoub and Christos Zorbas (Sierra Studios) for their precious help; as well as to Tasos Bakasietas for his support and help without which we wouldn't have started working on the recording of this CD.
Photos: Tommaso Tuzj.com Videographer: Ivan Ziovas Editing: David Boos Art Director: Shin Yu Chen Executive Producer: Enrique Valverde Tenreiro www.ketentzoglou.gr www.sofialabropoulou.com www.odradek-records.com ℗ & © 2019 Odradek Records, LLC, Lawrence (KS) USA. All rights reserved. Unauthorized copying, hiring, lending, public performance, and broadcasting of this sound recording are strictly prohibited.
20 20