Jaarverslag 2019
Inhoudsopgave Inleiding 4 Leeswijzer 6 Hoofdstuk 1 | Samenvatting: het jaar 2019 in het kort 7 Wijze Raad (tijdelijke tentoonstelling) 16 Hoofdstuk 2 | Educatie 19 100 jaar vrijeschool (tijdelijke presentatie) 26 Hoofdstuk 3 | Randprogrammering 28 Stap in de wereld van De Bosatlas (tijdelijk tentoonstelling) 32 Hoofdstuk 4 | Marketing en Communicatie 35 In Perspectief (tijdelijke tentoonstelling) 44 Hoofdstuk 5 | Collectie, onderzoek en internationale samenwerking 49 Semi-permanente tentoonstellingen en tentoonstellingen op locatie 54 Hoofdstuk 6 | Verdienvermogen Onderwijsmuseum 57 Sanne’s Synode (project) 60 Hoofdstuk 7 | Organisatie en gebouw 63 boom roos vis (in voorbereiding) 67 Nazipropaganda voor de jeugd, 1933-1945 (in voorbereiding) 68 Verkorte jaarrekening 2019 70 Begroting 2020 71
Inleiding “Voor het Nationaal Onderwijsmuseum was 2019 een jaar vol uitdagingen” was de beginzin van de oorspronkelijke inleiding van dit jaarverslag. Toen wisten we nog niet dat 2020 een zo mogelijk nóg uitdagender jaar zou worden, doordat het coronavirus de complete Nederlandse economie inclusief de cultuursector, plat zou leggen. Nu, in mei 2020, ziet het er naar uit dat het Nationaal Onderwijsmuseum vanaf juni zijn deuren weer opent. Hoe de rest van het jaar verloopt blijft nog ongewis, de ‘anderhalve meter economie’ zal voor ons allemaal aanpassingen vragen. Volgend jaar rond deze tijd maken we de balans op over 2020. In dit jaarverslag doen we dat over 2019. Een jaar met mooie, nieuwe tentoonstellingen en projecten, maar ook een jaar waarin we afscheid namen van drie gewaardeerde collega’s. Een sterk en hecht team van betrokken en deskundige medewerkers bleek desondanks in staat de ontwikkeling die we de afgelopen jaren hebben ingezet, door te kunnen trekken. Zo openden we drie interessante tentoonstellingen (over 100 jaar Onderwijsraad, de vrije school en over de rol van de Bosatlas op school), waarbij vooral de tentoonstelling Stap in de wereld van de Bosatlas op enthousiasme van bezoekers en de pers mocht rekenen. Voor onze tentoonstelling die in voorbereiding is, Nazipropaganda voor de jeugd, ontvingen we van verschillende partners een
aanzienlijk subsidiebedrag, wat het mogelijk maakt om een stevig educatief aanbod bij de tentoonstelling te organiseren. Op gebied van educatie was 2019 een succesvol jaar; ruim 7400 bezoekers volgden de educatieve programma’s van het museum. Met het bijgestelde, huidige aanbod en een breed opgezet nieuw aanbod, aansluitend bij de vraag van bezoekers en maatschappelijke ontwikkelingen, lagen de verwachtingen voor 2020 hoog. De coronarichtlijnen maken echter ook op het gebied van ons educatieve aanbod aanpassingen noodzakelijk. De omvangrijke collectie van het museum werd ook dit jaar weer wat verder op orde gebracht, geregistreerd en ontsloten. Daarnaast ontvingen we een aantal waardevolle schenkingen. Dit jaarverslag laat zien wat er, ondanks tegenslagen, gerealiseerd is in 2019. Niet alleen door onszelf, maar ook in samenwerking met veel partners in de regio en landelijk. De positieve reacties van deze partners, maar ook van de bezoekers, zijn voor ons een belangrijke graadmeter en een belangrijke drijfveer om onze activiteiten voort te zetten en door te ontwikkelen. Petra Reijnhoudt, directeur
Leeswijzer Hoofdstuk 1 Dit jaarverslag begint met een samenvatting: ‘Het jaar 2019 in het kort’, een puntsgewijs overzicht van onze voornemens voor 2019 met daaronder het behaalde resultaat. Zo kunt u in vogelvlucht kennisnemen van onze plannen voor 2019. Hoofdstuk 2 t/m 7 Wilt u meer weten over de manier waarop wij deze resultaten hebben bereikt, dan verwijzen wij u naar de hoofdstukken 2 t/m 7. Daarin bieden wij een meer gedetailleerd overzicht van de belangrijkste ontwikkelingen met betrekking tot achtereenvolgens educatie, randprogrammering, marketing en communicatie, collectie en onderzoek, verdienvermogen en organisatie en gebouw. Tussendoor Tussen deze inhoudelijke hoofdstukken door leest u over de verschillende tentoonstellingen die door de medewerkers van het Nationaal Onderwijsmuseum in Dordrecht (en soms daarbuiten) zijn gerealiseerd. Afsluitend Afsluitend treft u de verkorte jaarrekening van 2019 en de begroting voor 2020 aan.
6
hoofdstuk
Samenvatting: het jaar 2019 in het kort In cursief onze plannen voor 2019, daaronder het daadwerkelijk behaalde resultaat.
Presentatie 4 tentoonstellingen in huis, waarvan 3 eerder of later ook elders te zien zijn In huis werden de tentoonstellingen Wijze Raad, 100 jaar vrijeschoolpedagogiek en Stap in de wereld van De Bosatlas geopend. In Perspectief, de tentoonstelling die we eind 2018 openden, was daarnaast nog een groot deel van het jaar te zien. De tentoonstellingen ‘Dit heilzaam Toezigt’ en ‘Wijze Raad’ waren ook buiten de muren van het museum te bezichtigen. De geplande tentoonstelling ‘De gedwongen blik/Nazipropaganda voor de jeugd 1933-1945’ is verschoven naar 2020. De geplande herinrichting van MOOI is in verband hiermee vervallen (daarvoor in de plaats komt ‘Nazipropaganda voor de jeugd, 1933-1945’). 1 tentoonstelling in het Comeniusmuseum Vanwege afwezigheid van de directeur van het Comeniusmuseum is deze tentoonstelling niet doorgegaan. Voor 2020 zijn nieuwe afspraken gemaakt over samenwerking tussen de twee musea. 1 project in het kader van de Dordtse synode In 2019 vierde Dordrecht dat 400 jaar geleden de Eerste Dordtse synode werd gehouden. De Dordtse jeugd werd in 2019 betrokken bij de inhoud en waarde van deze belangrijke Dordtse mijlpaal met het project ‘Sanne’s Synode’. In samenwerking met een groot aantal freelancers werden er een animatiefilm (januari),
1
educatief programma voor het basisonderwijs (t/m de zomer), een kindersynode, een app en een project voor het voortgezet onderwijs uitmondend in een tijdelijke expositie, georganiseerd. In het bijzonder het educatieve project voor het basisonderwijs kon rekenen op grote belangstelling van de Dordtse scholen. 2 doorlopende tentoonstellingen In 2019 waren ‘Onderwijs - over vroeger, voor later, van nu’ en ‘Mooi- gemaakt voor het onderwijs’ te zien. Publiek Totaal bereik van 53.000 mensen: 33.000 bezoekers in huis en 20.000 bezoekers buitenshuis In 2019 ontving het museum in totaal 29.100 bezoekers, zowel in het museum (23.768) als op externe locaties waar tentoonstellingen van het museum te zien waren (5.332). Educatie 500 groepen die een educatief programma volgen In 2019 hebben 450 groepen een educatief programma geboekt. 3 nieuwe educatieve projecten In 2019 zijn zes nieuwe educatieve projecten ontwikkeld. Vervolg van het project Mijn School Is Uniek Het project ‘Mijn School Is Uniek’ heeft door capaciteitsgebrek geen actieve opvolging gekregen. Nieuwe bezoekersgids De nieuwe bezoekersgids is uitgesteld doordat de komst van de nieuwe tentoonstelling ‘Nazipropaganda voor de jeugd, 1933 1945’ ook gevolgen heeft voor één van de semipermanente tentoonstellingen.
8
Toevoeging van interactieve module voor kinderen tussen 10 en 12 jaar Door persoonlijke omstandigheden heeft de producent de interactieve module voor kinderen van 10 tot 12 jaar nog niet geïmplementeerd. Introductie Engelstalige multimedia tour Door persoonlijke omstandigheden heeft de producent van onze Engelstalige audiotour deze tour nog niet geïmplementeerd. Tijdens alle vakantieweken vakantieactiviteiten voor de jeugd en BSO’s uit de regio. Er zijn tijdens alle vakanties (familie-) activiteiten georganiseerd. Monitoring educatie: • Evaluatie bestaande educatieve programma’s, • Verbeteren programma’s op basis van evaluatie; • Gerichte acquisitie om meer Dordtse schoolgroepen in huis te krijgen In 2019 werden de educatieve programma’s scherp gemonitord door inzet van o.m. een team van vier vrijwilligers dat nauw contact onderhield met de basisscholen in de regio Drechtsteden (en daarbuiten). Platform en evenementen Deelname aan alle specifiek Dordtse evenementen die passen bij het Onderwijsmuseum In 2019 heeft het Nationaal Onderwijsmuseum o.m. deelgenomen aan Sanne’s Synode (over 400 jaar Dordtse Synode), de Dordtse boekenmarkt, de Dordtse Cultuurnacht, de Cultuursafari en Open Monumentendag.
Het hosten van workshops, debatten, studiebijeenkomsten, lezingen, symposia, prijs- en diploma-uitreikingen, boekpresentaties door derden en in samenwerking met derden. Het museum verwacht dit jaar 80 bijeenkomsten in het museum te kunnen hosten. In 2019 hostten we 75 bijeenkomsten. Daarnaast werden de verschillende ruimtes van het museum incidenteel om niet gebruikt door Dordtse partijen zonder budget (niet vastgelegd). 12 maal per jaar een lezing of presentatie over een actueel onderwerp of onderwijs-historisch onderwerp Er werd 8 keer op de eerste woensdag van de maand een lezing georganiseerd over een aan het onderwijs of de jeugdcultuur gerelateerd onderwerp. Daarnaast verzorgde historicus Jacques Dane, hoofd Collectie en Onderzoek, een keer per maand een lezing of gastcollege. 4 maal per jaar een symposium of conferentie, gelieerd aan het onderwijs of de onderwijshistorie Zelf organiseerden we in 2019 geen symposia. Marketing en communicatie Beurspresentatie op de Nationale Onderwijs Tentoonstelling (NOT) Het Nationaal Onderwijsmuseum was met een stand aanwezig op de NOT Gerichte enquĂŞte onder potentiĂŤle bezoekers om onze naamsbekendheid te meten Niet uitgevoerd door gebrek aan personele bezetting. Inventarisatie naar een geschikt CRM-systeem voor het museum Niet uitgevoerd door gebrek aan personele bezetting.
11
In 2019 een gemiddeld waarderingscijfer van 8 in het doorlopende bezoekersonderzoek en een 4,3 sterren waardering via Google reviews Het museum wordt gewaardeerd met een 7,6. De waardering op Google ligt op 4,2. Het herhaalbezoek gaat naar 23% Alleen van museumkaarthouders is te achterhalen of ze het museum vaker bezoeken. Slechts 234 van de 7.069 Museumkaarthouders brachten in 2019 een herhalingsbezoek. De doelstelling van 22% werd niet behaald, maar is alleen gebaseerd op de informatie van de museumkaart. De online nieuwsbrief wordt verstuurd naar 2.600 ontvangers; In 2019 werd de nieuwsbrief verstuurd aan 1664 personen. 1.800 volgers via Facebook, 6.000 volgers via Twitter en 400 volgers via Instagram In 2019 hadden we achtereenvolgens 1865 (Facebook), 5320 (Twitter) en 522 (instagram) volgers. Ook is een doorstart gemaakt op LinkedIn. Een vriendenvereniging met 270 landelijke leden De Vriendenvereniging heeft 254 leden. Gemiddeld 3.400 unieke bezoekers per maand aan de website van het museum In 2019 is de site 90.694 keer bezocht; gemiddeld waren dat 7.557Â unieke bezoeken per maand. Maandelijks redactionele aandacht bij de regionale schrijvende pers en radio en televisie, 4 maal per jaar redactionele aandacht in de landelijke schrijvende pers en 3 maal per jaar redactionele aandacht bij landelijke radio of televisie. 48 x in het nieuws, waarvan 5x landelijk, 5x regionaal en 18x radio
12
en televisie. Aantal artikelen vak- bladen en vermeldingen op vakspecifieke websites 30x. Collectie, collectiemobiliteit en -beheer In 2019 worden 10.000 voorwerpen gedigitaliseerd toegankelijk gemaakt Het aantal ingevoerde objecten is met 7.548 iets onder het halverwege 2019 bijgestelde aantal van 8.000. Aan 15 instellingen worden bruiklenen gegeven In 2019 is 19 x een bruikleen verstrekt aan musea, scholen, bibliotheken en historische verenigingen. Er worden ruim 500 aanbiedingen van schenkingen afgehandeld en verwerkt (ruim 3.000 objecten) Het museum ontving in 2019 ruim dertien schenkingen per week, bijna 700 over heel 2019. Organisatie, organisatiedoelen en gebouw In 2019 heeft het museum een organisatieomvang van 8,7 fte Eind 2019 bedroeg het aantal fte’s in vaste dienst 7,8 fte. In 2019 worden de werkprocessen ‘in the cloud’ ingericht In 2019 is een begin gemaakt met het overzetten van werkprocessen naar ‘the cloud’. In 2019 zullen de dan eindigende sponsorovereenkomsten herijkt en idealiter verlengd worden en zal ingezet worden op de werving van twee nieuwe partners voor het museum. Eén van de bestaande sponsorovereenkomsten is herijkt. Met een aantal andere partners zijn tegenprestaties in natura afgesproken.
In 2019 zullen op kleine schaal activiteiten worden georganiseerd in het museumcafĂŠ, zoals bijvoorbeeld (huiskamer-) concerten of arrangementen. Dit voornemen is wegens capaciteitsgebrek pas vanaf 2020 in uitvoering genomen. De drie zalen van het museum worden regelmatig gebruikt door zakelijke gasten. In 2019 zal gewerkt worden aan de professionalisering van de zakelijke verhuur; er worden professionele brochures gedrukt en het aanbod aan arrangementen zal verder uitgebreid worden. De drie zalen in het museum zijn in 2019 in totaal 75x verhuurd. Er is nog geen nieuwe brochure voor zaalverhuur en arrangementen. De museumshop van het museum is ook toegankelijk zonder een kaartje voor het museum te kopen. In 2019 zal de inrichting vernieuwd worden, zullen er meer samenhangende productgroepen worden gecreĂŤerd en zal een begin gemaakt worden met de ontwikkeling van aparte communicatiemiddelen voor de shop. Wegens capaciteitsgebrek is het gebleven bij het vernieuwen en aanpassen van het assortiment. Groep vrijwilligers uitbreiden naar 110 Ultimo 2019 waren er 89 vrijwilligers betrokken bij het museum (gezamenlijk 10,6 fte). Stage- en afstudeerplekken voor minimaal 16 jongeren; In 2019 waren er negentien stagiaires en studenten werkzaam in het Onderwijsmuseum.
15
WIJZE RAAD Wat:
Tentoonstelling ‘Wijze Raad’ (van 22 februari tot 28 juni 2019)
Waarom:
De Onderwijsraad vierde in 2019 haar 100e verjaardag.
Relevantie: De tentoonstelling ‘De Wijze Raad’ liet het belang en de geschiedenis van de Onderwijsraad binnen het onderwijsbestel zien. Desondanks is deze raad voor veel Nederlanders een onbekende entiteit. De tentoonstelling ‘Wijze Raad’ schetste het belang van de raad aan de hand van inhoudelijke thema’s. Samenwerkingspartners: Onderwijsraad, Ministerie van OC&W. Bijzonder:
• De tentoonstelling ‘Wijze Raad’ werd op 22 februari
2019 in het Onderwijsmuseum geopend door de voorzitter van de Onderwijsraad, mevrouw Hooge. Ruim 200 gasten, waaronder mevrouw Van Engelshoven, minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen en veel oud-raadsleden, waren daarbij aanwezig. Tevens werd op deze dag afscheid genomen van mevrouw Maassen van den Brink, voormalig voorzitter van de Onderwijsraad.
tijdelijke tentoonstellingen
1
hoofdstuk
Educatie Inleiding De afdeling Educatie kijkt terug op een succesvol 2019. We verzorgden 450 programma’s voor 7.499 deelnemers. We ontvingen 4.910 leerlingen in huis, variërend van BSO’s tot pabo’s, bezochten verzorgingscentra met een gastles voor dementerende ouderen, hadden het grootste plezier op Jeugdvakantieland en wisten leerlingen te verwonderen en inspireren met vernieuwende programma’s. Ook in 2019 hebben we de kwaliteit van onze diensten weten te verhogen door goed te luitsteren naar de feedback van zowel deelnemers als museumdocenten. Evaluatie activiteitenplan •
•
•
•
In 2019 zijn zes nieuwe educatieve projecten ontwikkeld en zijn er tijdens alle vakanties (familie-) activiteiten georganiseerd. Daarnaast monitoren we onze programma’s scherp en voeren we gerichte acquisitie in de regio om onze bekendheid te vergroten en het aantal boekingen te verhogen. Niet alle doelstellingen uit het activiteitenplan voor 2019 zijn behaald. Zo heeft het project ‘Mijn School Is Uniek’ door capaciteitsgebrek geen actieve opvolging gekregen. De nieuwe bezoekersgids is uitgesteld doordat de komst van de nieuwe tentoonstelling ‘Nazipropaganda voor de jeugd, 1933 - 1945’ ook gevolgen heeft voor één van de semipermanente tentoonstellingen. Door persoonlijke omstandigheden heeft de producent van onze Engelstalige audiotour deze tour nog niet geïmplementeerd. Hetzelfde geldt voor een vaste interactieve module voor kinderen van tien tot twaalf jaar.
2
2019 In cijfers en grafieken Het jaar 2019 was een succesvol jaar voor de afdeling Educatie met een record aantal deelnemers. Dat was vooral te danken aan projecten zoals de Kindersynode, die het mogelijk maakte aan 23Â klassen gratis workshops te geven. Ook in het najaar gaven we ten behoeve van het goede doel enkele gratis workshops weg. Dit stimuleert uiteraard het bezoek en daarmee de aantallen.
Het zwaartepunt van geboekte programma’s ligt in de eerste helft van het jaar. De zomermaanden zijn gewoonlijk rustig. Tijdens dit evenement bezoeken honderden Dordtse middelbare scholieren roulerend verschillende culturele instellingen in de stad om zo kennis te maken met al het moois dat Dordrechtse instellingen te bieden hebben.
Doelgroepen •
•
•
Veruit de meeste educatieve programma’s werden geboekt door het primair onderwijs. In totaal 264 maal, met als meest populaire programma’s ‘Jeugdjournaal 2.0’ (77 keer geboekt) en ‘School is van alle tijden’ (64 keer geboekt). Volwassen groepen boekten 76 maal een programma, waarvan 58 keer de rondleiding ‘Topstukken’. Later in het jaar zijn ook nieuwe programma’s voor het VO en voor volwassen groepen getest en geïntroduceerd. Met deze nieuwe programma’s en de in 2020 te verschijnen programmering rondom de tentoonstelling ‘Nazipropaganda voor de jeugd, 1933 - 1945’ hopen we zowel vanuit voortgezet onderwijs, hoger onderwijs als volwassen groepen meer deelnemers te ontvangen. De afdeling Educatie verzorgt ook instaprondleidingen in het weekend, tijdens feestdagen en andere speciale gelegenheden, zoals bijvoorbeeld de Open Monumentendagen. In 2019 bedroeg het totale aantal 115 rondleidingen waaraan 448 bezoekers deelnamen.
Educatief aanbod Onze educatieve programma’s volgen een doorlopende leerlijn, gekoppeld aan de kerndoelen met de focus op de onderwijsgeschiedenis. Deze leerlijn is bij het primair onderwijs nog steeds populair, maar er zijn in 2019 wel aanpassingen doorgevoerd: • Het BSO-programma ‘Hoera, met beer naar het museum!’ en ‘Jeugdjournaal 2.0’ zijn vertaald naar het Engels, zodat een internationale BSO van een passende programmering voorzien kon worden. • De rondleiding ‘School is van alle tijden’ voor het basisonderwijs is voor groep drie en vier interactiever gemaakt, om de beleving te versterken.
21
•
•
Het programma ‘Duurzaam spelen’ uit 2018 sluit als ‘Duurzaam’ aan bij de vaste collectie en wordt nu gepresenteerd als dagdeel vullend programma over duurzaamheid voor brugklassen van het voortgezet onderwijs. De twee BSO-programma’s ‘Uitvinders gezocht’ en ‘Zoals de monniken schreven’ sloten inhoudelijk niet langer aan bij het overige aanbod en zijn verwijderd.
Het afgelopen jaar is ons aanbod educatieve programma’s verrijkt. In enkele gevallen op tijdelijke basis, in andere gevallen als nieuw, vast onderdeel. In het najaar is het merendeel van deze programma’s geïntroduceerd; in 2020 zullen we hopelijk de vruchten van de diverse ontwikkeltrajecten plukken. Heel Holland Exposeert Voor de Cultuursafari 2019 werd een nieuw programma ontwikkeld: ‘Heel Holland Exposeert’. Deelnemers streden in groepen tegen elkaar om met authentieke onderwijshistorische-objecten een kleine, thematische tentoonstelling te creëren. Er werd gelet op inhoud, vormgeving en presentatie. Dit programma werd dusdanig enthousiast ontvangen dat we hebben besloten dit programma in ons vaste aanbod op te nemen voor zowel middelbare scholieren als volwassen groepen.
Voor hetzelfde geld Uit een partnerschap met ATOS RTV, de lokale regio-omroep voor Zwijndrecht en Hendrik-Ido Ambacht, is het programma ‘Voor hetzelfde geld’ voortgekomen, een onderwijsprogramma over de waarde van geld en de gevolgen van armoede. Leerlingen stappen in de schoenen van een aanstaand middelbare scholier en moeten diverse items aanschaffen. Deze interactieve maatschappelijke rekenles, vol met discussie en nieuwe inzichten, werd enthousiast ontvangen en gaat vanaf 2020 onderdeel van het vaste aanbod voor groep zes tot en met acht uitmaken. Schoolmusical aap-noot-mies Op twaalf juli 2019 trad groep acht van bassischool De Horizon op met de eerste versie van onze schoolmusical ‘Aap-Noot-Mies’. In de vijf maanden daaraan voorafgaand is actief gerepeteerd in het museum, waarmee waardevolle inzichten zijn verworven ten aanzien van de opzet en structuur van de musical. Aan de hand van deze ervaringen wordt nu een uitgebreid musicalpakket samengesteld, dat in 2020 in de markt gezet zal worden. Hierbij zal ook een speciale aap-noot-mies gastles worden ontwikkeld, die de onderwijsgeschiedenis combineert met thema’s uit de schoolmusical als afscheid, dromen, pesten en acceptatie. Dictee In 2019 ontvingen we meermaals van scholen en groepen volwassenen de vraag om ‘samen te schrijven, zoals vroeger’. Hier is het idee ontstaan om de werkvorm van een dictee te hanteren. Prachtige volzinnen grammaticaal correct schrijven met kroontjespen en inkt, nu als vast onderdeel in ons aanbod. Een leuke en luchtige toevoeging aan een rondleiding of regulier museumbezoek.
Pubquiz In 2019 kregen we ook vaak de vraag om ‘iets leuks’ als aanvulling op een groepsbezoek aan het museum. Iets luchtigs, iets gezelligs én niet duur in aanvulling op een lunch of rondleiding. Hiervoor is de ‘Pubquiz’ geïntroduceerd. Een activiteit van een uur, geschikt voor tien tot tachtig deelnemers. In groepen moeten deelnemers het juiste antwoord vinden op ruim twintig vragen over de onderwijsgeschiedenis. Acquisitie In 2019 is er stevig werk gemaakt van acquisitie. Op dit moment werkt een team van vier vrijwilligers aan het benaderen van basisscholen in de regio Drechtsteden (en daarbuiten). Systematisch houden ze hun contacten bij, benaderen ze scholen per telefoon én maken ze afspraken voor bezoek. Tijdens deze bezoeken wordt informatie over de onderwijsprogramma’s gegeven. Persoonlijk contact geeft niet alleen gelegenheid tot het stellen van vragen, maar ook tot het inventariseren van interesses en mogelijke knelpunten. Als vervoer bijvoorbeeld een obstakel voor bezoek aan het museum is, dan brengen wij onze gastlessen onder de aandacht. Het acquisitieteam werkt gestaag voort aan het verder bekend maken van het Onderwijsmuseum in de regio. In 2020 starten zij met het nabellen van de scholen.
25
2
tijdelijke tentoonstellingen
100 JAAR VRIJESCHOOLPEDAGOGIEK Wat:
Presentatie ‘100 jaar vrijeschoolpedagogiek’ (van 25 september 2019 tot 4 januari 2020).
Waarom:
In 2019 bestond het vrijeschool onderwijs 100 jaar en vierde de Dordtse vrijeschool haar 40-jarig bestaan.
Relevantie: Het vrijeschool onderwijs is de snelst groeiende vorm van onderwijs in Nederland. Deze presentatie voldoet aan de groeiende behoefte onder bezoekers van het Onderwijsmuseum naar meer informatie over deze bijzondere vorm van onderwijs. Samenwerkingspartners: Dordtse Vrijeschool, Vereniging van Vrijescholen. Bijzonder:
• Het 100-jarig bestaan van het vrijeschool onderwijs werd gevierd tijdens de ‘Waldorf 100 jubileumdag’ in Maarssen. Tijdens deze dag, die bezocht werd door zo’n 3000 bezoekers, was de presentatie te bekijken. Tevens konden de bezoekers luisteren naar een lezing door Jacques Dane, hoofd Collectie en Onderzoek van het Nationaal Onderwijsmuseum, over de vrijeschoolpedagogiek in historisch perspectief. • Woensdag 25 september openden we de presentatie over vrijeschoolpedagogiek. In aanwezigheid van ruim 100 gasten verrichtte mevrouw Van Dam, voorzitter van de Vereniging van vrijescholen, de openingshandeling. De presentatie kwam tot stand in
nauwe samenwerking met de Dordtse Vrije School die met deze presentatie haar 40-jarig bestaan vierde. • Van verschillende vrijescholen in Nederland kregen we een aantal mooie vrijeschool objecten geschonken. Na afloop van de presentatie heeft een deel van objecten een plek gekregen in de vaste opstelling van het Onderwijsmuseum.
Marketing: De opening van deze presentatie werd zeer druk bezocht. Het persbericht werd goed opgepikt in zowel de lokale Dordtse media, als landelijk door de Nederlandse Vereniging van Vrijeschoolonderwijs. Tijdens de opening zijn door RTV Dordrecht filmopnames gemaakt. Door de beperkte omvang van de presentatie is afgezien van verdere marketingacties.
3
hoofdstuk
Randprogrammering Naast de tentoonstellingen organiseert het museum alleen, of in samenwerking met anderen, ’s avonds of in het weekend regelmatig activiteiten voor diverse doelgroepen. Deze hebben over het algemeen een meer ‘recreatief’ karakter; op laagdrempelige wijze proberen we nieuwe en terugkerende bezoekers kennis laten te maken met museumbezoek, onderwijsgeschiedenis en/of creatieve werkvormen. Lezingen •
•
•
Elke eerste woensdag van de maand organiseert het museum bij voldoende belangstelling een lezing over een aan het onderwijs of jeugdcultuur gerelateerd onderwerp. In 2019 werden er 8 lezingen in huis georganiseerd, met onder andere sprekers als Jan Bransen (Gevormd of vervormd? Een pleidooi voor ander onderwijs) en Pieter Slaman (over 100 jaar vrijheid in onderwijs). Het succes van een lezing is slecht te voorspellen en hangt af van de aantrekkelijkheid van het onderwerp, de bekendheid van de spreker en de periode waarin de lezing gehouden wordt. Daarnaast verzorgt historicus Jacques Dane, hoofd Collectie en onderzoek, ongeveer één keer per maand een lezing of gastcollege voor bijvoorbeeld pabo’s, onderwijsorganisaties en historisch geïnteresseerde groepen. In 2019 deed hij dat onder meer voor de pabo’s van Dordrecht en Leiden, voor de bezoekers van het Waldorf 100 festival en voor de Nederlandse Boekhistorische Vereniging. Het beoogde aantal van twaalf lezingen in 2019 is daarmee ruimschoots gehaald.
Lezingen voor de jeugd: MuseumJeugdUniversiteit •
•
In 2019 organiseerden we in het kader van MuseumJeugdUniversiteit (MJU) twee collegereeksen in het Onderwijsmuseum: ‘Tekenen, tekenen, tekenen II: Animatie, videogames, mode en industrieel ontwerpen’ (bij de tentoonstelling ‘In Perspectief’) en ‘Op ontdekkingsreis naar een nieuwe wereld: vind jij je weg?’ (bij de tentoonstelling ‘Stap in de wereld van De Bosatlas’). Uit een rondvraag onder de deelnemers bleek dat kinderen vooral de praktische workshops van de tekencolleges waardeerden. De theoretische invalshoek van de Bosatlasreeks bleek minder populair. In de toekomst kijken we naar een gezonde mix tussen theorie en praktijk-colleges.
Vakantieactiviteiten Tijdens elke van de vijf schoolvakanties in de regio Midden organiseert het museum activiteiten voor de leeftijdsgroep tussen de 4 en 12 jaar en hun (groot-)ouders om het museumbezoek extra aantrekkelijk te maken. In totaal ontvingen we ruim 800 kinderen met hun (groot-)ouders voor één van de vakantieactiviteiten. • In de voorjaarsvakantie namen 151 kinderen deel aan een uitdagende Escape Room. • In de meivakantie schilderden 94 kinderen botanische kunstwerken in de museumtuin. • De zomervakantie was extra technisch: 229 kinderen maakten een tekenrobot met behulp van een elektromotor, papieren bekers en viltstiften. • In de herfstvakantie kregen 139 kinderen demonstraties met een manshoge verfslinger om de essentie van action painting over te brengen, waarna zij zelf een kleine variant konden maken. • In de kerstvakantie maakten ruim tweehonderd kinderen Wolvriendjes om mee op reis te nemen.
29
Het museum experimenteerde dit jaar met onbegeleide programma’s om kosten te drukken, afhankelijk van de inhoud van de programmering. Mits er goede (video-)instructies zijn, blijken bezoekers prima zelfstandig in staat om bepaalde activiteiten te ondernemen. Diversen •
Tijdens de taxatiemiddag is de conservator/collectiebeheerder van het museum aanwezig om bezoekers met vragen over hun objecten te woord te staan. Het gaat bij deze gesprekken meestal niet over de reële (financiële) waarde van het object, maar meer over de functie ervan. In een enkel geval wordt het getaxeerde object aan ons museum geschonken. In 2019 werden vier taxatiemiddagen georganiseerd.
•
De traditionele maandelijkse themamaaltijd was ook in 2019 onverminderd populair en was de meeste keren binnen een week vol geboekt. Tussen de 60 en 70 buurtbewoners, vrienden van het museum, vaste en vrijwillige collega’s schuiven aan bij deze maaltijden, waarbij ook altijd een licht educatief element ingevoegd wordt, bijvoorbeeld in de vorm van een quiz of workshop.
De zomervakantie-activiteit ‘Maak een tekenrobot’ deed het goed bij de jeugd.
Positieve reactie op de herfstvakantieworkshop.
STAP IN DE WERELD VAN DE BOSATLAS Wat:
Tentoonstelling ‘Stap in de wereld van De Bosatlas’ (vanaf 8 november 2019).
Waarom:
De Bosatlas blijft onverminderd populair als leermiddel en heeft in de loop van de jaren zijn arsenaal aan uitgaven enorm vergroot. In 2019 was de tijd rijp voor een mooie samenwerking tussen verschillende instellingen.
Relevantie: Generaties Nederlandse kinderen zijn opgegroeid met de Bosatlas. De naamsbekendheid van de Bosatlas is enorm en reikt tot ver buiten de muren van de school. Hoe kan het dat dit lesboek zich al bijna 150 jaar weet te handhaven? Samenwerkingspartners: GRID Grafisch Museum Groningen, Noordhoff BV. Bijzonder:
In samenwerking met GRID Grafisch Museum Groningen en Noordhoff Uitgeverij is in 2019 een tentoonstelling ontwikkeld rondom de Bosatlas. Deze was vanaf mei in Groningen te zien (onder de titel De kunst van het
tijdelijke tentoonstellingen
weglaten) en opende in november in ons museum. Waar in Groningen de nadruk werd gelegd op de vernieuwende grafische aspecten van de Bosatlas, wordt in het Onderwijsmuseum de nadruk gelegd op de manier waarop de Bosatlas in de klas gebruikt werd en wordt, de concurrenten en de verdere leermiddelen die bij het vak aardrijkskunde gebruikt worden. De tentoonstelling toont ook werk van kunstenaars die zich hebben laten inspireren door De Bosatlas. De tentoonstelling is nog tot eind 2020 te zien. Educatie:
Speciaal voor deze tentoonstelling is een bijzondere rondleiding ontwikkeld: ‘de Boswandeling’. Voor individuele kinderen is een speurtochtposter en een doe-boekje gemaakt.
Randprogrammering: ‘Op ontdekkingsreis naar een nieuwe wereld: vind jij je weg?’ was de titel van onze MuseumJeugdUniversiteit collegereeks die zijn inspiratie vond in de tentoonstelling ‘Stap in de wereld van De Bosatlas’. De reeks had 25 inschrijvingen. Marketing: Voor de tentoonstelling ‘Stap in de wereld van De Bosatlas’ werd in samenwerking met Dordrecht Marketing gekozen voor buitenreclame in de vorm van banieren bij het station en het museum ten tijde van de opening. • Ook is geïnvesteerd in een buitenreclamecampagne (displays in de gemeente Dordrecht). • Met een presentatie op de beurs van het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap heeft het Onderwijsmuseum veel aardrijkskunde docenten geïnformeerd over de tentoonstelling. • Voorafgaand aan de opening van de tentoonstelling hebben het Nederlands Dagblad en het AD ruim aandacht geschonken aan de nieuwe tentoonstelling. Van de opening is ook verslag gedaan door RTV Dordrecht.
3
hoofdstuk
Marketing en communicatie In 2019 is naast de marketing en communicatie rond tentoonstellingen ruim aandacht besteed aan tijdelijke exposities en uiteenlopende activiteiten in het museum rondom de tentoonstellingen. De randprogrammering met onder meer lezingen, workshops en evenementen, gaf het museum daarbij de gelegenheid om specifieke doelgroepen naar het museum te trekken en de betrokkenheid van bezoekers te verhogen. 2019 betekende ook het afscheid van Annemieke van Hees als medewerker Marketing en Communicatie. Haar afscheid, in combinatie met het werven en inwerken van de nieuwe collega, betekende, ondanks de inzet van alle betrokken partijen, een cesuur in de voortgang van een aantal activiteiten. Bezoekersaantallen •
•
In 2019 ontving het museum in totaal 29.100 bezoekers, zowel in het museum als op externe locaties waar tentoonstellingen van het museum te zien waren. In het museum zelf ontvingen we 23.768 bezoekers en op locatie 5.332. Al met al is dit aanzienlijk minder dan de 53.000 bezoekers die we hoopten te verwelkomen. Van de bezoekers in huis waren er ruim 16.000 individuele bezoekers: dit waren veelal (groot-) ouders met kinderen, veel senioren, maar ook veel groepen docenten en mensen die geĂŻnteresseerd zijn in het gebouw. Ruim 48% kwam met een museumkaart binnen en ruim 6% was in het bezit van een Rotterdampas.
35
4
•
Van de bijna 50% bezoekers die het museum bezochten met een museumkaart, beschikken we over de volgende gegevens:
Verhouding man/vrouw:
De verdeling over de verschillende leeftijdscategorieĂŤn:
Uit de bezoekersgegevens van de museumkaart blijkt dat veruit de meeste bezoekers van het museum uit de regio Zuid-Holland afkomstig zijn:
•
•
•
Positief is de toename van het aantal leerlingen en studenten dat het museum in 2019 bezocht voor een educatief programma. Het gaat hierbij om alle niveaus van het onderwijs, van primair onderwijs tot en met de pabo’s en lerarenopleidingen. Dat bewijst dat onze bekendheid in de regio stijgt. Ook het aantal bezoekers dat het museum bezoekt in het kader van specifieke activiteiten zoals lezingen, workshops en studiedagen zag in 2019 een lichte stijging. Het grootste verschil met 2018 is echter gelegen in de externe tentoonstellingen. In 2019 zijn er geen tentoonstellingen op externe locaties gemaakt in samenwerking met andere partijen. Om serieus aan de ambitie te werken om elk jaar ook een groot deel van het bezoek buiten de regio kennis te laten maken met onze collectie en daarvoor samen te werken met andere musea en tentoonstellingslocaties is meer capaciteit nodig dan nu beschikbaar is. Het museum leent wel aan gelijksoortige erfgoedmusea ruimhartig collectieobjecten uit, ondersteunt bij specifieke vragen rondom deze objecten en fungeert vaak als ‘tegenlezer’ voor teksten over het onderwijs.
Aantal bezoekers:
A A B C D
B
C
individueel bezoek museum educatie / schoolgroepen (ook op locatie) lezingen / activiteiten / zaalverhuur (in huis) externe tentoonstellingen
D
Bezoekersonderzoek •
•
•
38
Het museum doet op verschillende manieren onderzoek naar welke bezoekers het museum bezoeken, onder andere door analyse van de museumkaartwebsite, door bezoekers te vragen deel te nemen aan een continu bezoekersonderzoek, door mensen te vragen een reactie achter te laten in het receptieboek en door bezoekers zo nu en dan te vragen wat ze van het museum vinden. Het blijft lastig om uit deze versnipperde en soms summiere informatie voldoende data te halen om echt valide uitspraken te doen over type bezoeker, opleiding, woonplaats, voorkeuren etc. Uit een digitale enquête die na afloop van groepsbezoeken wordt verstuurd, blijkt dat het museum veelal ‘goed’ wordt beoordeeld, waarbij 97.4% van de respondenten aangaf het museum graag opnieuw te bezoeken. Deze enquête geeft tevens waardevolle inzichten in de kwaliteit van onze (educatieve) programma’s en service. Dit helpt ons onze (educatieve) programma’s tijdig bij te stellen en onze dienstverlening op bepaalde facetten beter bij te sturen. Bovenstaande enquête meet de groepsbezoeken, maar individuele bezoeken zijn voor de afdeling educatie even belangrijk. Eén maatstaf hiervoor is Museumkids, waar kinderen tot en met 12 jaar digitaal hun beoordeling kunnen achterlaten. In 2019 vulden 46 respondenten een beoordeling in, waaruit het museum een beoordeling behaalde van een 8,1. Daarnaast gaf 67% van de kinderen aan nog eens terug te willen naar het museum!
Naast het geven van cijfers laten de kinderen ook anoniem reacties achter. Wat vonden ze nu echt leuk?
“Ik vond het leuk dat je met een echte kroontjespen mocht schrijven en met een lei en griffel. Er waren veel leuke dingen om te bekijken zoals oude bureautjes en schoolspullen.”
Enthousiasme na deelname aan de Museummatch.
“Dat we muziek konden maken, met belletjes. Eén ding in het museum lijkt een beetje op een laptop, maar daar kun je muziek op maken. In de kelder waren ook opdrachten om zelf te tekenen.”
“Ik vond de tekenopdrachten heel leuk. En je kon je verkleden als vroeger en dan in een echt schoolbankje zitten. Het was leuk dat er veel verschillende dingen waren om te kijken en te doen.”
Samenwerking regionaal en landelijk Het Nationaal Onderwijsmuseum is meer dan een tentoonstellingslocatie. Het museum organiseert daartoe alleen of in samenwerking met anderen, activiteiten voor diverse doelgroepen. Ook in 2019 was het Onderwijsmuseum betrokken bij grote en kleine evenementen: • Uiteraard sluit het museum zich aan bij door de Museumvereniging georganiseerde activiteiten zoals de Nationale Museumweek in april en in 2019 bij de MuseumMatch. • In juni is het Onderwijsmuseum één van de locaties van de door ‘Rond Uit Dordrecht’ georganiseerde fietsvierdaagse.
•
•
•
Het museum is door de deelnemers tegen een aantrekkelijke korting te bezoeken; In september doet het Onderwijsmuseum mee aan de Open Monumentendagen in Dordrecht en is dan het gehele weekend gratis toegankelijk. In 2019 ontving het Onderwijsmuseum op die dag 470 bezoekers. In oktober werd de Dordtse Cultuurnacht georganiseerd, voorafgegaan door een grote campagne waarin het aanbod van alle Dordtse culturele instellingen onder de aandacht werd gebracht van de inwoners van de regio Dordrecht. Via een gezamenlijke website en met flyers, posters en een social mediacampagne werd aandacht gevraagd voor dit evenement. Ditmaal met een bijzondere rol voor het Onderwijsmuseum: wij verzorgden om 20.00 uur de aftrap met een spetterend optreden van Xing Rocks! Het evenement zorgde voor veel belangstelling in de lokale schrijvende en filmende pers. Een recordaantal van 667 bezoekers genoot van een uiteenlopende programmering. Op 5 december onthulde de directeur van de VOO het nieuwe beeldmerk van de VOO in het Onderwijsmuseum. Het oude, iconische beeld van Dick Bruna werd opgenomen in ons archief. Van de bijeenkomst werd verslag gedaan door RTV Dordrecht en het persbericht verscheen in de lokale pers.
In de media Het Onderwijsmuseum is het afgelopen jaar frequent in de media verschenen. Naast publicaties over de tentoonstellingen en activiteiten, deelde het museum zijn kennis over de collectie, gekoppeld aan actuele maatschappelijke en onderwijs gerelateerde thema’s. Bijdragen aan televisie- en radioprogramma’s met een landelijk bereik bleven iets achter bij 2018. Er werd medewerking verleend aan het programma Smaakmakers op Radio 1, het programma ‘Verborgen verleden - Andel’ (Blazofski), topografisch onderwijs
(RTV Rijnmond) en berichtgeving over de NOT (ITV). Publicaties in landelijke kranten (onder meer Algemeen Dagblad, Nederlands Dagblad, Reformatorisch Dagblad en de NRC) en regionale kranten (o.m. AD De Dordtenaar) bedienden het lezerspubliek. Het Onderwijsmuseum verscheen regelmatig in verschillende onderwijsvakbladen, waaronder Aob Naar School!, Vantwaalftotachttien, Pedagogiek in Praktijk, een special van Didactief en Het Onderwijsblad. Daarnaast werd medewerking verleend aan artikelen in uiteenlopende tijdschriften zoals Het Historisch Nieuwsblad, Plus Magazine en het blad van ATOS. Veruit de meeste plaatsingen vonden online plaats op websites van (onder veel meer) eropuitmetkinderen.nl, kidsproof.nl, de StemvanDordt.nl, onderwijsraad.nl, Refo500.nl, Dordtcentraal.nl, museumkaart.nl en museumkids.nl. Website en social media Het Onderwijsmuseum maakt gebruik van de Google Ad Grants-regeling, wat het mogelijk maakt om heel gericht online marketingcampagnes uit te voeren en de effecten ervan te monitoren. Het museum maakt daarvoor gebruik van de diensten van INTK. Sinds 2017 stijgt het bezoek aan de website jaarlijks, in 2019 was er stijging van 11% ten opzichte van 2018. In de tweede helft van 2019 heeft het museum fors geĂŻnvesteerd in de zichtbaarheid op Facebook; per week worden rond de vijf berichten geplaatst. Daarbij wordt het museum in de volle breedte onder de aandacht gebracht (van tentoonstellingen en lezingen tot culinaire avonden en de mogelijkheid van zaalverhuur). Dat heeft geresulteerd in veel traffic en betrokkenheid, maar ook in een (bescheiden) toename van het aantal volgers. De berichten op Facebook worden doorgeplaatst naar Twitter. Tenslotte is ook het aantal volgers op Instagram toegenomen van 350 naar 522.
Communicatie - tijdschriften en publicaties •
•
• •
•
Ook in 2019 gaf het museum twee keer het eigen museumblad LESSEN uit, het eerste nummer over 100 jaar Onderwijsraad (in verhoogde oplage met gegarandeerde afname) en het tweede nummer dat aansloot bij de begin november geopende tentoonstelling ‘Stap in de wereld van De Bosatlas’ en het afscheid van oud-directeur Tijs van Ruiten. De redactie van LESSEN is in handen van een klein team vaste en vrijwillige medewerkers. Vanuit de afdeling Collectie en Onderzoek worden daarnaast regelmatig namens het museum wetenschappelijke artikelen in vaktijdschriften geschreven. Vanuit het Onderwijsmuseum is er voor de Commissie Geweld Jeugdzorg 1945-heden (voorzitter prof. Micha de Winter) archiefonderzoek gecoördineerd en verricht en zijn deelrapporten geschreven. Zie: www.commissiegeweldjeugdzorg.nl/eindrapport Tweemaandelijkse pagina voor het tijdschrift Pedagogiek in Praktijk. Artikel over thema “zelfbevlekking en pedagogiek” t.b.v. bundel Genot en Gebod (over protestanten en seksualiteit). Redactie John Exalto (VU en David Bos (UvA). Artikel NRC n.a.v. staking leerkrachten: www.nrc.nl
Resultaten 2019 •
•
Het museum streefde in 2019 naar een gemiddeld waarderingscijfer van 8 in het doorlopende bezoekersonderzoek van Hendrik Beerda. Doelstelling net niet behaald, het museum wordt gewaardeerd met een 7,6. De waardering op Google ligt op 4,2 (van de 5). Veel nieuwe bezoekers weten het museum te vinden. Alleen voor museumkaarthouders is te achterhalen of ze het museum vaker bezoeken. 7.069 Museumkaarthouders brachten in 2019 een eerste bezoek, maar slechts 234 kwamen op
•
•
•
•
•
herhalingsbezoek. De doelstelling van 22% herhalingsbezoek werd dus bij lange na niet behaald, maar is alleen gebaseerd op de informatie van de museumkaart. De online nieuwsbrief werd door de wisseling in de wacht na medio 2019 niet meer verstuurd. Het aantal ontvangers is heel licht gestegen ten opzichte van 2018 (1664). De doelstelling voor 2019 was 1800 volgers via Facebook en 6000 volgers via Twitter. Deze doelstelling is deels behaald (Facebook: 1865 volgers, Twitter: 5320 volgers), er is sprake van een gestage toename in de tweede helft van het jaar. Op het nieuwe social media-platform Instagram meldden zich in 2019 een mooie 522 volgers. Het Twitteraccount wordt niet meer actief bijgehouden. Doelstelling voor 2019 was een vriendenvereniging met 270 landelijke leden. Doelstelling bijna behaald, de Vriendenvereniging heeft 254 leden. De Vereniging zelf voert geen actief beleid op het werven van nieuwe Vrienden. Ten opzichte van 2018 is het aantal bezoeken aan de website wederom toegenomen. De doelstelling van gemiddeld 3.400 bezoeken per maand wordt ruimschoots behaald. In 2019 is de site 90.694 keer bezocht; gemiddeld waren dat 7.557 unieke bezoeken per maand. Maandelijks redactionele aandacht bij de regionale schrijvende pers en radio en televisie. Daarbij viermaal per jaar redactionele aandacht in de landelijke schrijvende pers en tweemaal per jaar redactionele aandacht bij landelijke radio of televisie. Doelstellingen ruimschoots behaald met 58x in het nieuws, waarvan 5x landelijk, 5x regionaal en 18x radio en televisie. Aantal artikelen vak- bladen en vermeldingen op vakspecifieke websites 30x.
43
4
tijdelijke tentoonstellingen
IN PERSPECTIEF - DE MOOISTE TEKENINGEN UIT DE COLLECTIE Wat:
Tentoonstelling ‘In Perspectief, de mooiste tekeningen uit de collectie’ (november 2018 - november 2019).
Waarom:
Aan de hand van 800 tekeningen van leerlingen toont het Onderwijsmuseum de ontwikkeling van het schoolvak ‘tekenen’.
Bijzonder:
• In samenwerking met verschillende scholen uit de regio werd ieder kwartaal nieuw werk van leerlingen aan de tentoonstelling toegevoegd. Leerlingen van het Dalton Lyceum Barendrecht (t/m 17 februari), de VrijeSchool Dordrecht (t/m 7 juli) en studenten van kunstacademies (t/m 27 oktober) exposeerden hun tekenwerk. • Ook werden bij de tentoonstellingen workshops voor volwassenen en leerlingen en vakantieactiviteiten georganiseerd. De tentoonstelling was te zien tot eind oktober 2019.
Randprogrammering: • ‘Tekenen, tekenen, tekenen II: Animatie, videogames, mode en industrieel ontwerpen’ was de titel van de MuseumJeugdUniversiteit collegereeks die aansloot op de tentoonstelling ‘In Perspectief’. De reeks had 60 inschrijvingen. • Gedurende het jaar organiseerden we workshops voor volwassenen. Voor de organisatie van de workshops zochten we de samenwerking met verschillende professionals. In 2019 stond er – met uitzondering
van de zomermaanden – maandelijks een creatieve workshop op de planning, waarin deelnemers hun tekenvaardigheden konden ontwikkelen. Hiervoor zijn diverse nieuwe partners gevonden. Kunstenaar Lodewijk Thijssen verzorgde bijvoorbeeld een tweetal colleges: model- en portrettekenen, botanisch tekenaar Jenny Post was tweemaal te gast om een workshop botanisch tekenen te verzorgen. Daarnaast namen bezoekers deel aan workshops linosnijden (Diana van Hal) en water color (Margriet van den Berg). Marketing: Voor de tentoonstelling ‘In Perspectief’ (opening in november 2018) is reclame gemaakt met banieren, posters, ansichtkaarten en radiospots (Ster en Cultuur). Bezoekersaantallen: Bezoekers van de tentoonstelling waren enthousiast over de kwaliteit en diversiteit van de tentoonstelling. Helaas bleef het bezoek in 2019 sterk achter bij de verwachting. Mogelijk dat het onderwerp of de ondertitel ‘de mooiste tekeningen uit de collectie’ nieuwe bezoekers te weinig aansprak? Het feit dat rondom de opening van deze tentoonstelling minder aan marketing en communicatie is gedaan vanwege capaciteitsgebrek, heeft waarschijnlijk ook meegespeeld.
hoofdstuk
Collectie, onderzoek en internationale samenwerking Collectie Digitalisering • De collectie van het Onderwijsmuseum wordt gedigitaliseerd door een trouwe groep van ruim 30 vrijwilligers, onder begeleiding van een vaste medewerker van het museum. Daardoor blijft de kwaliteit van digitalisering gewaarborgd. • Het aantal ingevoerde objecten zit met 7.548 iets onder het halverwege 2019 bijgestelde aantal van 8.000 (prognose begin 2019 was 10.000 objecten). Een aantal collecties was bewerkelijker dan vooraf gedacht doordat er vooraf veel uitzoekwerk moest gebeuren. • Het percentage geregistreerde objecten is hierdoor ook lager dan beoogd (42% van de in totaal 316.000 objecten). Dit wordt versterkt door het feit dat onze totale collectie bij hertellingen groter blijkt dan voorspeld. Al met al ligt de invoer van collectieobjecten in het museumregistratiesysteem TMS goed op schema. • Sinds eind december staat de database van TMS overigens niet meer op onze eigen servers, maar wordt gehost door Cit. Dit was ook een goede aanleiding voor een upgrade van TMS naar de meest recente versie. Collectie - actualiseren van de collectie • Drie vrijwilligers werkten in 2019 aan de opwaardering van de collectie audiovisuele hulpmiddelen. Twee van hen hielden zich bezig met digitalisering van educatieve diaseries en filmstroken en de ander zorgde voor de beschrijving van de educatieve kaders in TMS. Bij een aantal beschrijvingen bleek deze context
49
5
•
•
niet goed weergegeven. Reeds gemaakte beschrijvingen werden daarom waar nodig aangepast. Ook in technisch opzicht werden er verbeteringen aangebracht. Om ons te oriënteren op nieuwe scanapparatuur werd er een afspraak gemaakt met het Gelders Archief, omdat zij een goed geoutilleerde archiefinstelling zijn. Tevens werd er uit ons schoolfilmarchief een compilatie samengesteld met als titel ‘100 jaar veranderingen in het onderwijs’. Deze film werd vertoond tijdens het onderwijscongres van het 100-jarige Christelijk College Nassau-Veluwe (op 19 februari 2020) maar is uiteraard ook breder te gebruiken.
Bruiklenen Collectiemobiliteit staat bij het museum hoog in het vaandel. Daarom hanteren wij een ruimhartig bruikleenbeleid. Musea, maar ook scholen, bibliotheken en historische verenigingen kunnen een aanvraag doen. In 2019 gebeurde dit 19 keer. Onder andere het Teylers Museum in Haarlem (voor de tentoonstelling Jong in de negentiende eeuw), Stadsmuseum Tilburg en Noordelijk Scheepvaartmuseum in Groningen leenden objecten uit onze collectie. Daarnaast richtten wij op het Stadskantoor van Dordrecht de kamer van de wethouder Onderwijs in met mooie objecten uit de collectie. Depotbeheer Elke dinsdag werd door een vaste en een aantal vrijwillige medewerkers van het museum in de depots van het museum per deelcollectie onderzocht of de objecten op de juiste manier opgeslagen zijn. Tevens werd gekeken of de objecten al geregistreerd en gedigitaliseerd zijn of dat ze misschien een andere bestemming moeten krijgen. In 2019 is hard gewerkt aan de deelcollecties tekenen, lezen, rekenen en de prenten. Collectie - schenkingen • Ook in 2019 is het aantal aangeboden objecten toegenomen. Doordat dit aantal blijft groeien en wij een beperkte depotruimte
•
•
•
•
hebben, hebben wij bij het aannemen van schenkingen het afgelopen jaar nog kritischer gekeken of er een persoonlijk verhaal achter een object schuilgaat. Regelmatig plaatsen we zo’n bijzonder verhaal op onze website, zoals bijvoorbeeld het verhaal van mevrouw Van Hest, wiens moeder fungeerde als model voor één van de schoolplaten die in het Onderwijsmuseum te zien zijn: www.onderwijsmuseum.nl Gemiddeld kreeg het museum per week ca. dertien schenkingen aangeboden (variërend van een enkel object tot omvangrijke collecties). De objecten werden zowel telefonisch, via de infobox en de website als aan de balie aangeboden. Om beter inzicht te krijgen in het aanbod van de aangeboden objecten, is het vanaf september alleen mogelijk om via een schenkingsformulier op onze website een object aan te bieden. Hiervoor is het schenkingsformulier uitgebreid. Het is nu ook mogelijk om foto’s van de objecten via de website te uploaden. Daarnaast wordt altijd de mogelijk geboden om op onze taxatiemiddagen objecten als schenking aan te bieden. In september 2019 heeft het museum een belangrijke schenking waardevolle schoolprenten- en boeken ontvangen van prof. Dr. J. Thijssen. Medio 2019 is het schilderij ‘Schooltje in New York’ van H.M. Krabbé, al eerder geschonken door Vereniging Rembrandt, daadwerkelijk naar ons museum gekomen. Het Bijbels Museum heeft een omvangrijk deel van haar collectie afgestoten. Uit deze collectie heeft het Onderwijsmuseum o.a. schoolplaten, flanelbordfiguren en maquettes van Otto de Waal opgenomen in haar collectie.
Collectie - vraagbaakfunctie • Wekelijks komen er vragen over de collectie. Veel vragen komen van wetenschappers en journalisten. Maar ook studenten weten ons museum goed te vinden. • Over de historische collectie van schooluitgever Malmberg (eerder aan het museum overgedragen) krijgen we relatief
•
veel vragen. De vragen zijn heel verschillend van aard. Vragen voor wetenschappelijke publicaties. Scholen die specifiek op zoek waren naar een bepaalde methode die niet meer wordt uitgegeven. En mensen die herinneringen hebben aan een bepaalde uitgave, bijvoorbeeld de Taptoe of de Okki, en deze uitgave graag wilden inkijken. De meeste vragen die gesteld worden per mail of telefoon hebben wij het afgelopen jaar direct beantwoord. Zoals de vraag of een houten schooltas echt in het onderwijs werd gebruik of dat het een miniatuur was. In een enkel geval wilden geĂŻnteresseerden de collectie in komen zien op de studiezaal. Hier zijn voor de bezoekers geen kosten aan verbonden.
Onderzoek De omvangrijke collectie van het Nationaal Onderwijsmuseum biedt voor studenten, universitaire onderzoekers, journalisten en middelbare scholieren aanknopingspunten en bronnen voor artikelen, dissertaties, profielwerkstukken, tentoonstellingen in andere musea, bachelor- en masterscripties. Hoofd Collectie en Onderzoek Jacques Dane begeleidde in 2019 enige tientallen verzoeken op dit gebied. Daarnaast droeg hij bij aan de ontwikkeling van de Canon van het Speciaal Onderwijs (in de maak). Schoolboekenproject Samen met de EUR en het Huygens Instituut werd in 2019 een aanvraag voorbereid voor de financiering van een grootschalig schoolboekenonderzoek (vakken geschiedenis, aardrijkskunde en Nederlands primair onderwijs) en burgerschap in de periode circa 1850-1980. Wanneer deze vooraanvraag door de selectie komt, dan wordt in juni 2020 een definitieve aanvraag ingediend. Rol van het Onderwijsmuseum: advisering, ontsluiting collectie, financiering digitalisering schoolboeken.
52
Universitaire werkzaamheden • Jacques Dane was als copromotor verbonden aan een onderzoek over de geschiedenis van het schoolhoofd (Tilburg University: onderzoeker Chris van der Velden; promotor: prof. dr. Marc Vermeulen). • Ook was hij copromotor van dr. Tina van der Vlies aan de Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR) op een onderzoek naar geschiedenismethoden in Nederland en Engeland: Echoing Events. The perpetuation of national narratives in English and Dutch history textbooks, 1920 - 2010. Promotores: prof. dr. Maria Grever en prof. dr. Hester Dibbets. • Op 18 september was Jacques Dane lid van de corona van Marieke Smit (Tilburg University, promotor professor A.J. Bijsterveld), vraag n.a.v. dissertatie In deugd en wijsheid groeien. Drie door zusters geleide meisjeslycea. 1914-1968. Biografie W.G. Van der Hulst In 2019 werkte Jacques Dane aan de biografie van de Utrechtse pedagoog, hoofdonderwijzer en internationaal bekende kinderboekenauteur W.G. Van der Hulst (1879-1963). Dit onderzoek wordt gefinancierd door het Letterenfonds. Internationalisering Het Onderwijsmuseum onderhoudt nauwe contacten met haar buitenlandse collega’s. Samen met het Deutsches Institut für Internationale Pädagogische Forschung (DIPF) te Berlijn en de Pedagogische Bibliotheek van de Royal Danish Library te Kopenhagen ontwikkelt het museum een website over de geschiedenis van het aardrijkskundeonderwijs in Europa. In navolging van de internationale website over historische schoolplaten- staat op deze website de wijze waarop het schoolvak aardrijkskunde in de loop der tijd aanschouwelijk werd gemaakt. Dit betreft een langjarige samenwerking.
1-2
semi-permanente tentoonstellingen
(semi-) permanente tentoonstellingen De vaste presentatie ‘Onderwijs – over vroeger, voor morgen, van nu’ vertelt het verhaal van de geschiedenis en de ontwikkeling van het onderwijs in Nederland. De objecten in deze tentoonstelling roepen herinneringen op en zijn aanleiding voor interactie tussen jong en oud. Bij de tentoonstelling is een bezoekersgids en een audiotour beschikbaar. Ook in de semi-permanente tentoonstelling ‘MOOI – voor het onderwijs’ gemaakt laat bijzondere en unieke objecten uit onze onderwijscollectie zien. Deze tentoonstelling maakt in 2020 plaats voor de nieuwe tentoonstelling ‘Nazipropaganda voor de jeugd, 1933 – 1945’. Reden om in 2019 niet verder in deze tentoonstelling te investeren.
Tentoonstelling op locatie Samen met de Inspectie van het Onderwijs maakte het Onderwijsmuseum in 2017 de tentoonstelling ‘Dit heilzaam Toezigt, 200 jaar onderwijsverslag’. De tentoonstelling was tot en met 3 maart 2019 te zien in de hal van de Tweede Kamer in Den Haag.
hoofdstuk
Verdienvermogen onderwijsmuseum Partners en sponsoren Het Onderwijsmuseum onderhoudt een warme band met haar partners. Naast het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en de gemeente Dordrecht, die het museum met een jaarlijkse subsidie ondersteunen bij de uitvoering van haar kerntaken, heeft het museum een aantal grotere en kleinere partners, die het museum steunen met een jaarlijkse bijdrage (al dan niet in natura) en in ruil daarvoor een aantal tegenprestaties ontvangen. De belangrijkste tegenprestatie is over het algemeen het beschikbaar stellen van ruimten in het museum, het bieden van inhoudelijke ondersteuning bij de organisatie van studiedagen, toegangskaarten voor relaties, vermeldingen in communicatieuitingen en uitnodigingen voor speciale ontvangsten. • Ook in 2019 was Noordhoff onze grootste partner en maakte dus regelmatig gebruik van het museum voor de organisatie van bijvoorbeeld auteurs- of relatiedagen. • Daarnaast is in 2019 schoolmeubelenfabrikant Presikhaaf een trouwe partner geweest en heeft ons twee mooie, multifunctionele opslagkasten voor onze educatieve- en knutselmaterialen geschonken. • Ook Groeneweg en Instondo zijn vaste sponsoren van het museum. • Blij zijn we ook met het nieuwe behang in onze educatieve ruimte; een uitvergrote print van Jetses’ schoolplaat ‘In sloot en plas’ siert nu de voorheen zo witte ruimte. Met dank aan partner Unlimited Originals. • Voor het schoorsteenproject is in 2019 Van Leeuwen Buizen benaderd en bereid gevonden tot het leveren van een bijdrage
57
6
•
•
in natura. Ook een aantal andere bedrijven, die betrokken waren bij de renovatie van het museum, hebben toegezegd werkzaamheden om niet of voor een lager tarief uit te voeren. Toegezegd, maar nog niet geeffectueerd is een bijdrage van het Historisch Platform Dordrecht voor realisatie van binnenzonwering voor de commissarissenkamer. Als laatste maar zeker niet minste is ook de Vereniging van Vrienden van het museum een langjarige partner van het museum. De Vereniging draagt jaarlijks bij aan de uitgave van het museumtijdschrift LESSEN.
Zakelijke verhuur •
•
De drie zalen van het Onderwijsmuseum worden regelmatig verhuurd of ter beschikking gesteld aan partners van het museum. In 2019 gebeurde dat 75 keer en dat leverde een positieve bijdrage aan het verdienvermogen van het museum. De gasten en bijeenkomsten waren in 2019 hoofdzakelijk afkomstig uit de hoek van het onderwijs en de culturele sector, maar ook regionale overheden en een aantal zakelijke partijen wisten de gastvrijheid en de culturele ambiance op waarde te schatten. Ook in 2019 bleek dat we er goed in zijn om zakelijke gasten aan ons te verbinden; ongeveer de helft van de opdrachtgevers waren terugkerende klanten.
Museumcafé Het museumcafé van het Onderwijsmuseum is ook toegankelijk voor publiek, zonder dat men een kaartje voor het museum hoeft te kopen. Alhoewel het niet geheel te controleren is, maakt ongeveer 75% van de bezoekers ook gebruik van het museumcafé, met een gemiddelde besteding van € 4,50 per bezoeker (uitgaand van het aantal bezoekers in huis). Ook dat leverde in 2019 een positieve bijdrage aan het verdienvermogen van het museum.
58
Museumshop •
•
•
De museumshop van het museum biedt een bescheiden aanbod van producten die aansluiten bij de doelgroepen en tentoonstellingen van het Onderwijsmuseum. In 2019 stond op de planning om een aantal ingrijpende verbeteringen door te voeren op gebied van productgroepen en de uitstraling van de museumshop. Wegens capaciteitsgebrek is het gebleven bij het vernieuwen en aanpassen van het assortiment om beter aan te sluiten bij de wisseltentoonstelling over de Bosatlas. De omzet van de museumshop viel in 2019 tegen; naast het feit dat de tentoonstelling In Perspectief minder publiek trok, was dit publiek ook duidelijk minder kooplustig.
1
projecten
SANNE’S SYNODE DE KINDERSYNODE Wat:
Sanne’s Synode
Waarom:
T.g.v. 400 jaar Dordtse synode werd de Dordtse jeugd betrokken bij de inhoud en waarde van deze belangrijke Dordtse mijlpaal.
Relevantie: De inhoud en waarde van de Dordtse synode spreekt ook nu nog mensen aan. Rondom deze mijlpaal organiseerde het Onderwijsmuseum het enige programma dat specifiek op jongeren gericht was. Samenwerking: Groot aantal freelancers, basisscholen Bijzonder:
• In 2019 vond het project Sanne’s Synode plaats in het museum. In samenwerking met een groot aantal freelancers werden er een animatiefilm (januari),
Educatie:
educatief programma voor het basisonderwijs (t/m de zomer), een kindersynode, een app en een project voor het voortgezet onderwijs, uitmondend in een tijdelijke expositie, georganiseerd. • Alle onderdelen samen zorgden ervoor dat ook de Dordtse jeugd meer te weten kwam en nadacht over de inhoud en waarde van deze belangrijke Dordtse mijlpaal. • In het bijzonder het educatieve project voor het basisonderwijs kon rekenen op grote belangstelling van de Dordtse scholen. In het kader van het Synodejaar 2019 maakten in het voorjaar 23 basisschoolgroepen uit Dordrecht gebruik van ons gratis onderwijsprogramma ‘Sanne’s Synode’. In het programma stond de discussie centraal, met respect en geduld naar elkaar luisteren, begrip hebben én met onderbouwde argumenten discussiëren.
hoofdstuk
Organisatie en gebouw Personeel: vast, vrijwillig, tijdelijk Personeel • In 2019 vonden er, net als in 2018, een aantal wisselingen onder het vaste personeel plaats. Rond de zomer van 2019 kondigden zowel de vrijwilligerscoördinator, de tijdelijke medewerker zakelijke verhuur als de projectmedewerker marketing en communicatie hun vertrek aan. De eerste twee functies zijn vanaf eind augustus weer ingevuld, de laatste per november 2019. Er is één medewerker langdurig ziek. Eind 2019 bedroeg het aantal fte’s in vaste dienst 7,8. • De personeelswissels hebben er in 2019 toe bijgedragen dat onder andere de doelstellingen die we op gebied van marketing en communicatie en zakelijke verhuur hadden, niet geheel zijn gerealiseerd. Museumdocenten • Het museum heeft een groep van zestien museumdocenten die op ZZP-basis de educatieve programma’s voor het museum verzorgt. In 2019 werden meerdere bijeenkomsten voor museumdocenten georganiseerd. Ook werd aan museumdocenten regelmatig gevraagd inhoudelijk bij te dragen aan onze programmering. • Acht nieuwe museumdocenten zijn in 2019 aangenomen, verschillend in leeftijd, soort opleiding en etnische achtergrond. Als ambassadeurs van ons museum hechten wij grote waarde aan dit diverse, enthousiaste en professionele team. Vrijwilligers • Zonder de grote poule aan enthousiaste vrijwilligers kan het museum zijn taken niet uitvoeren op het niveau waarop we dat wensen.
7
•
•
•
•
Ook in 2019 werd er daarom ingezet op de werving van vrijwilligers voor de verschillende afdelingen van het museum. Ultimo 2019 waren er 89 vrijwilligers betrokken bij het museum die samen ongeveer 10,6 fte aan werk verzetten. Vrijwilligers waren onder andere verantwoordelijk voor het verwerken van de educatieve boekingen en inroostering van museumdocenten, voor de acquisitie bij scholen en voor de bemensing van museumcafé en ontvangstbalie van het museum. Daarnaast hebben we een sterk team van drie technische vrijwilligers, ongeveer 30 vrijwilligers die collectieonderzoek doen, objecten registreren en digitaliseren en een klein clubje mensen dat de tuin van het museum onderhoudt. Voor 2020 wordt ingezet op het vinden van vrijwilligers die als officemanager/administratief medewerker/directe-assistent ingezet kunnen worden. Het blijft lastig om een optimum te vinden in het aantal vrijwilligers; zonder hen kunnen we niet, maar te veel betrokken vrijwilligers vraagt een te grote belasting van het vaste personeel op gebied van begeleiding en is derhalve ook niet wenselijk.
Tijdelijk: stagiaires, afstudeerders • Ook 2019 was wederom een goed stagejaar. Eén doelstelling van het museum is om het onderwijs van nu naar binnen te halen en ermee in contact te blijven. Daarom hechten we eraan om jaarlijks aan studenten van verschillende opleidingen een stageplek te bieden, variërend van één week tot een heel schooljaar. • Daarnaast bieden we ook altijd leerlingen uit het voorgezet onderwijs een maatschappelijke stage. • Het Onderwijsmuseum is een erkend leerbedrijf voor een breed scala aan beroepsopleidingen. Zo was er de voortzetting van de vaste samenwerkingsovereenkomst met het ROC DaVinci College. Daarbij liep onder begeleiding van een docent
64
• •
wekelijks een groep van acht studenten van de opleiding Leisure en Recreatie/Facilitair in het museum stage (in totaal 16 studenten). Bovendien hadden we ook diverse stagiairs op individuele basis in het museumcafé (opleiding Facilitair, twee studenten). Op hbo-niveau hadden we één student die bij de afdeling educatie ingezet werd. Wederom twee leerlingen uit het voorgezet onderwijs deden bij ons hun maatschappelijke stage.
Raad van Toezicht onderwijsmuseum De Raad van Toezicht van het Onderwijsmuseum kwam in 2019 vijf keer bij elkaar. Bij haar afwegingen hanteert en onderschrijft de Raad van Toezicht de Governance Code Cultuur. Deze biedt een normatief kader voor goed bestuur en toezicht in culturele organisaties. In 2019 bestond de Raad van Toezicht in ongewijzigde samenstelling uit: • Toine Maes, algemeen directeur/ bestuurder Kennisnet (voorzitter per 8 september 2016). • Bert Boer, algemeen directeur/ bestuurder Maritiem Museum. • Annet Kil, voorzitter College van Bestuur Gooise Scholen Federatie. • Fauzia Mahomed Radja, directeur en oprichter van FM Consultancy, adviesbureau op het gebied van strategisch management en bestuurslid bij VNO-NCW West VrouwenNetwerk. • Léon Peeters, arbeidsrecht- en pensioenadvocaat bij Ten Holter/ Noordam advocaten. • Peter Vrancken, voorzitter van het College van Bestuur van het ROC Da Vinci College. Onderwerpen die in 2019 bij de Raad van Toezicht op de agenda stonden waren, naast de behandeling van de jaarstukken en het jaarplan, de invulling van de functie van directeur/bestuurder van het museum en de toekomst en financiële positie van het museum.
Directeur/bestuurder van het Onderwijsmuseum was in 2019 Petra Reijnhoudt. Tot 1 april als waarnemend directeur en vanaf die datum benoemd als opvolger van voormalig directeur Van Ruiten. In maart 2019 is feestelijk afscheid genomen van de heer Van Ruiten. Gebouw De Holland Inmiddels is het museum ruim vijf jaar gevestigd in het monumentale gebouw De Holland en zijn bijna alle punten die nog afgerond moesten worden na de heropening gerealiseerd. • Begin 2019 werd buitenverlichting aangebracht. Dagelijks worden nu de entree, de beeldengroep boven de ingang en de commissarissenkamer aangelicht tussen schemer en 23.00 uur. • Het enige ontbrekende element is de schoorsteen op het gebouw. Weliswaar is de realisatie ook in 2019 weer een stapje verder gekomen door het vinden van nieuwe partners, maar ook in dit project is te zien dat de bouw weer aantrekt, want het blijkt lastig om partners te vinden die het laswerk kunnen uitvoeren.
66
(nog) niet gerealiseerd en in voorbereiding
BOOM, ROOS, VIS (WERKTITEL) Wat:
boom roos vis (werktitel)
Waarom:
Een tentoonstelling over leesonderwijs om aandacht te vragen voor de ‘ontlezing’ in Nederland en op onderzoek te gaan naar manieren om leesmotivatie aan te wakkeren.
Relevantie: • In 2019 is begonnen met de eerste verkenningen voor de wisseltentoonstelling die in 2021 in de plaats moet komen van de tentoonstelling ‘Stap in de wereld van de Bosatlas’. • De ‘ontlezing’ neemt in Nederland verder toe, PISAcijfers over de leesvaardigheid van 15-jarigen laten een neerwaartse trend zien. In een grote wisseltentoonstelling met als rode draad de meest gebruikte leesmethode Veilig Leren Lezen, gaan we op zoek naar de oorzaken hiervan. We duiken in de didactische achtergronden van deze en andere methoden, bespreken hoe je leesmotivatie van jongs af aan kunt ontwikkelen en vasthouden en zetten inspirerende initiatieven om leesplezier te vergroten op een rijtje. Samenwerking: Uitgeverij Zwijsen
1-2
(nog) niet gerealiseerd en in voorbereiding
DE GEDWONGEN BLIK | NAZIPROPAGANDA VOOR DE JEUGD, 1933 - 1945 Wat:
Nazipropaganda voor de jeugd, 1933 - 1945.
Waarom:
Tentoonstelling in het kader van 75 jaar vrijheid.
Relevantie: Bezoekers, leerlingen en studenten bewust maken van de kracht van beeldpropaganda, ook vandaag of juist vandaag. Samenwerking: Gerard Groeneveld, Universität Würzburg, Schulmuseum Bremen, diverse particuliere bruikleengevers. Bijzonder:
• Voor 2019 stond de opening van de tentoonstelling ‘De gedwongen blik’ gepland. Omdat het museum (mede ivm de fondsenwerving) graag aan wilde sluiten bij de viering van 75 jaar vrijheid in 2020 is de opening verschoven naar 2020. • De nieuwe titel is ‘Nazipropaganda voor de jeugd, 1933-1945’. De tentoonstelling is dan te zien op de plek waar tot voor kort de semipermanente opstelling ‘MOOI’ te zien was.
1-2
Verkorte jaarrekening 2019 Baten Lasten Opbrengst museum
Besteed aan activiteiten
Entreegelden
€ 102.412,00
Presentatie
€ 45.760,00
Opbrengst horeca
€
107.094,00
Collectie
€
5.928,00
Opbrengst zaalverhuur
€
19.462,00
Educatie
€
41.818,00
Opbrengst museumshop
€
13.773,00
Marketing en communicatie €
27.371,00
Donaties
€ 17.972,00
Overige opbrengsten
€
Subtotaal
€ 277.491,00
Subtotaal
€ 120.877,00
16.778,00 Uitvoeringskosten
Personeelskosten
€ 473.250,00
Subsidies van overheden
Afschrijvingen
€ 35.351,00 € 393.944,00
Ministerie van OCW Correctie Ministerie van
€ 550.000,00 Huisvestingskosten € -18.762,00
OCW voorgaande jaren Gemeente Dordrecht
€ 309.750,00
Algemene uitvoeringskosten €
94.037,00
Subtotaal
€ 840.988,00
Subtotaal
€ 56.211,00 € 1.052.793,00
Sponsoring en partners Totale baten
€ 16.000,00 € 1.134.479,00
Totale lasten
€ 1.173.670,00
Resultaat
€
Inkopen
-39.191,00
Resultaatbestemming Onttrekking algemene reserve
€ -3.637,00
Bestemmingsreserve onttrekking
-
Bestemmingsreserve tentoonstellingen - onttrekking Onttrekking egalisatie reserve
€ €
-22.773,00
€
-39.191,00
-12.781,00
Begroting 2020 Inkomsten: Subsidies Ministerie van OCW
€
550.000,00
Gemeente Dordrecht
€
315.415,00
€ 865.415,00
Entreegelden ex. BTW
€
65.000,00
Entreegelden Museumkaart
€
50.000,00
Museumcafé, inclusief catering zakelijke verhuur
€
75.000,00
Museumshop
€ 10.000,00
Sponsoring
€ 16.000,00
Zakelijke verhuur
€
Bruiklenen
€ 3.000,00
Giften
€
750,00
Overige inkomsten
€
1.000,00
Bijdrage Vrienden
€
4.000,00
Fondsenwerving
€ 65.000,00
€ 309.750,00
€ 1.175.165,00
20.000,00
Uitgaven: Personeelskosten
€ 496.000,00
Huisvestingskosten
€ 414.000,00
Algemene kosten
€
83.000,00
Kosten accountant en salarisadministratie
€
18.500,00
Afschrijvingen inventaris en hardware
€
9.000,00
Afschrijving museale bouwkundige inrichting en presentaties
€
26.500,00
Collectie en bibliotheek
€
6.000,00
Marketing en communicatie
€
40.665,00
Presentaties
€ 51.500,00
Educatie
€ 30.000,00
€ 1.175.165,00
Overschot/Tekort
€ 0
Š Nationaal Onderwijsmuseum, mei 2020 tekst: medewerkers van het Nationaal Onderwijsmuseum eindredactie: afdeling Marketing en Communicatie Nationaal Onderwijsmuseum fotografie: Jan Tito, Jan Koorneef, Jozef Rutte, Anton Houtappels, Gerard van Lanen, Liene Jouwsma vormgeving: Liene Jouwsma www.onderwijsmuseum.nl