Aandrijven en Besturen 6 - 2023

‘AUS DEM ERZGEBIRGE’ Een ‘muzikale’ motorreductor ‘in der Weihnachtsbäckerei’

44

6 AANDRIJVEN & BESTUREN Jaargang 29 | december 2023

16

28

32

VAN TRADITIONEEL NAAR 'SMART’

WIE IS BANG VOOR DE AI-APOCALYPS?

'SAFETY’ MET EEN VIRTUELE PLC?

FHI Machinebouw-event op 12 december in den Bosch

Professor Stijn Derammelaere in elk geval niet

Met CODESYS Virtual Safe Control SL?

AB_Cover.indd 1

30-11-2023 08:48

ROTERO INTRODUCEERT ORIENTALMOTOR BLE-SERIE! BLE series BLDC motor & drive package BLDC motor range: 30, 60, 120, 200 & 300Watt ● Gearbox ratio’s: i= 5, 10, 15, 20, 30, 50, 100 & 200 ● Speed range 80-4000rpm, without gearbox ● IP66 standard / (IP67 ratings availible) ● CE/UL/UKCA certified ● Connector for cabling ● Holding torque: 50% of nominal torque ● Controller (230Vac) ● Digital setting ■ 16 programmable speeds ● Parallel motor operation ■ 20 motors at same speed with one potentiometer OFFERTE AANVRAGEN ● Analogue speed setting ■ Internal potmeter ■ External voltage 0-10Vdc Ons team staat voor u klaar! ● ●

AB_Advertenties.indd 2

30-11-2023 08:49

REDACTIONEEL editie 6 | december 2023

COLOFON Uitgave van MYbusinessmedia Holding bv Postbus 58, 7400 AB Deventer www.mybusinessmedia.nl t (0570) 50 43 00 AB biedt vakinformatie voor gebruikers en ontwerpers van aandrijfen besturingscomponenten/systemen en software. We streven ernaar lezers te inspireren en informeren zodat ze hun werk (nog) beter kunnen uitvoeren. Dit willen we bereiken door de combinatie van applicatieartikelen, bedrijfsreportages en interviews op het gebied van de ontwikkeling, modificatie en het onderhoud van machines, installaties en productielijnen en het vertalen van fundamentele informatie naar praktische toepasbaarheid en door inzicht te geven in ontwikkelingen op het gebied van techniek.

Redactie Robin Zander t +31 (0)6 22 20 80 34 e-mail: r.zander@mybusinessmedia.nl Vaste medewerkers Ad Spijkers, Marjolein de Wit-Blok Uitgever Arjan Stoeten e-mail: a.stoeten@mybusinessmedia.nl Advertenties Dennis Wielheesen, d.wielheesen@mybusinessmedia.nl, +31 (0)6 53 69 24 613 René Wibbelink, r.wibbelink@mybusinessmedia.nl, +31 (0)570 50 43 52 Publishing Services traffic@mybusinessmedia.nl Advertentieplaatsingen worden uitgevoerd overeenkomstig de ‘Regelen voor het advertentiewezen 1990’.

Vormgeving Bureau OMA, www.bureauoma.nl Druk Drukkerij Roelofs, Enschede Abonnementen Voor vragen over abonnementen, bezorging en of adreswijzigingen kunt u: Bellen met: + 31 (0)570 50 43 25 Mailen naar: klantenservice@mybusinessmedia.nl Schrijven naar: MYbusinessmedia Holding bv ab Postbus 58 7400 AB Deventer Abonnementstarieven Jaarabonnement Nederland € 215,00* Jaarabonnement Buitenland € 237,50* *Prijzen zijn excl. 9% BTW Jaarabonnement geldt tot wederopzegging.

Beëindiging van het abonnement kan schriftelijk, per e-mail of telefonisch geschieden, uiterlijk drie maanden voor het einde van de abonnementsperiode; nadien vindt automatisch verlenging plaats.

Reproductie Overname van artikelen, tekeningen en foto’s uit ab is slechts mogelijk na schriftelijke toestemming van de uitgever.

MYbusinessmedia Holding bv, 2023 ‘Het auteursrecht op de inhoud van dit tijdschrift wordt uitdrukkelijk voorbehouden’.

ISSN 1385-0091 MYbusinessmedia Holding bv legt uw gegevens vast voor de uitvoering van de (abonnements)overeenkomst. Uw gegevens kunnen door MYbusinessmedia Holding bv, of zorgvuldig geselecteerde derden, worden gebruikt om u te informeren over relevante producten en diensten. Indien u hiertegen bezwaar heeft, kunt u dit melden aan MYbusinessmedia Holding bv, t.a.v. Afdeling Relatiebeheer, postbus 58, 7400 AB Deventer.

Positief Het lijkt elk jaar weer tegen beter weten in. Maar tegen de tijd dat het jaar zo’n beetje aan zijn einde komt, sorry voor de woordkeus, hoop ik dat het volgend jaar beter wordt. De gebeurtenissen van de afgelopen maanden zijn niet om over naar huis te schrijven. Als je dat tenminste hebt, want dat is nationaal en internationaal gezien een beetje een ‘dingetje’.

En als je denkt dat het in de techniek goed ‘schuilen’ is, kan je toch geen andere conclusie trekken dat dit ook niet echt veel zekerheid biedt. Niet als los van alle andere programmapunten een politieke partij favoriet blijkt, die Nederland uit de EU wil hebben, lekker de gulden terug wil en de grenzen weer dicht. Voorspellen is lastig, vooral als het om de toekomst gaat, maar veelbelovend ziet het er voor ‘ons’ dan op economisch vlak ook niet uit.

Maar niet getreurd of van sombermans. Dan maar aan de nieuwe technologische wonderdokter A.I. ChatGPT gevraagd naar een paar redenen om vol vertrouwen uit te kijken naar 2024. Het algoritme heeft er duidelijk zin in: ‘Natuurlijk, hier zijn enkele redenen waarom je vol vertrouwen kunt uitkijken naar 2024:’. En dan volgt een opsomming met acht punten met – dat dan weer wel – technologische vooruitgang op 1: ‘De voortdurende vooruitgang in technologie biedt mogelijkheden voor innovatie en verbeteringen op verschillende gebieden. Denk aan doorbraken in kunstmatige intelligentie, geneeskunde, hernieuwbare energie en meer.’ Andere lichtpuntjes zijn bijvoorbeeld medische ontwikkelingen, cultuur en creativiteit, en mogelijkheden voor persoonlijke groei.

Ik heb wel wat minder fiducie in ‘Mogelijke oplossingen voor wereldproblemen’ op plek 3 en op plek 8 ‘Internationale samenwerking. Zou dat nu per ongeluk op de laatste plaats van dat lijstje staan? En uiteraard is er een 'disclaimer’.

Maar wel met een positieve draai: ‘Het is belangrijk op te merken dat de toekomst onzeker blijft, maar er zijn altijd redenen om hoopvol te zijn en actief bij te dragen aan een positieve ontwikkeling in de wereld.’ Alvast een goed 2024 gewenst!

ROBIN ZANDER H OOF DRE DAC T E U R R.Z ANDE R@ MY B U S INE SS ME DIA.NL

3

AB_Redactioneel-colofon.indd 3

30-11-2023 08:51

IN DIT NUMMER editie 6 | december 2023

10 LINEAIRE GELEIDINGEN Het internet als

16

oneindige vraagbaak? Ook pixels zijn geduldig.

MACHINEBOUW-EVENT

Machinebouw – van traditioneel naar smart.

Op 12 december in Den Bosch.

20

MACHINE-LEARNING Data is het nieuwe goud en er kan vaak veel meer dan je denkt.

28

BANG VOOR AI?

Stijn Derammelaere vreest niet voor een AI-Apocalyps

26

SLEEPKETTINGEN

Voor gebruik in een oxystaalfabriek heeft Maschinentechnik Roth GmbH & Co. KG een mobiele boorinstallatie ontwikkeld.

4

AB_Inhoud spread.indd 4

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U REN . N L | N R . 6 | 2023

30-11-2023 08:52

32

VIRTUELE VEILIGHEID?

Virtuele PLC's voor de besturing

40

van potentieel gevaarlijke machines en installaties?

NIEUWE WEGEN

Aan het ontwerp van rolstoelen valt nog het nodige te verbeteren. Dat bewijst de eenassige Hoss, die is ontwikkeld op basis van een Segway.

44 OP DE COVER Om de wereld een stukje veiliger te maken, hebben Aart van Ginkel (voor), Paul Hoogerkamp (middenachter) en Pouw Jongbloedrechts de afgelopen jaren geïnvesteerd in de vertaling van een briljant idee naar een marktrijp product. In een kast van Rittal. Daar is Fred te Pas (links) van. Meer over Remote-lototo op pagina 12 en verder.

‘MUZIKALE’ MOTORREDUCTOR Miniatuuraandrijvingen kan je overal tegenkomen. In de landbouw, de logistiek – of in 's werelds eerste elektronische muziekdoos.

& VERDER 03 06 12

POSITIEF Volgend jaar weer een nieuwe ronde met nieuwe kansen voor ons allemaal.

AANDRIJFNIEUWS Ken je die van de twaalf NL start-ups en de CES Innovation Awards?

REMOTE-LOTOTO De eerste systemen zijn geleverd; de opmaat richting opschaling?

22 36 48

A&C SOLUTIONS 15 JAAR Pas toen in 2012 ASML klant werd, begon het echt te lopen.

DOORMETSELEN Een mobiele metselapplicatie die op de bouwplaats meters kan maken.

PRODUCTNIEUWS Een kabelrups, een servoregelaar en nog acht nieuwtjes.

5

AB_Inhoud spread.indd 5

30-11-2023 08:52

A ANDRIJFNIEU WS Meer nieuws op www.aandrijvenenbesturen.nl

WAALF NEDERLANDSE STARTUPS ONDERSCHEIDEN Twaalf Nederlandse startups mogen pronken met de CES Innovation Award.

Daarmee behoren ze tot de internationaal beste ontwerpen, innovaties en producten die zich in januari volgend jaar op de Consumer Electronics Show in Las Vegas in de kijker willen spelen van potentiële klanten en investeerders.

De winnende Nederlandse startups zijn Axelera, Doser, Focus, Healthplus.ai, Ink Invent, LV Energy, Mantispectra, Naya, Sevvy, SlimDesign, Susphos en Whispp.

Het Nederlandse kabinet is van plan om de komende jaren extra stappen te nemen om het Nederlandse startup- en scale-up-ondernemingsklimaat verder te verbeteren. Minister Micky Adriaansens

(Economische Zaken en Klimaat): “In de afgelopen zeven jaar hebben Nederlandse startups georganiseerd deelgenomen aan de CES. Voor behoorlijk veel van deze groeibedrijven was dit hun doorbraak. Daarom moeten we het Nederlandse startup- en scale-up-klimaat blijven stimuleren en inzetten op goede samenwerking tussen ondernemers en onderzoekers, maar ook met het loskrijgen van meer durfinvesteringen.” In totaal gaan 70 Nederlandse startups naar de CES. Nederland neemt voor de achtste keer deel aan CES. (Foto: Consumer Technology Association) www.cestech

83

10

Toeleververstoringen houden 83 procent van de Nederlandse industriële bedrijven nog steeds in spanning.

Mkb-ers met een jaaromzet van minder dan 10 miljoen zijn steeds vaker doelwit van cybercrime.

‘TOELEVERSPANNING’

CYBERCRIME

Samenwerking Microsoft en Siemens ‘generative AI’ Microsoft en Siemens gaan samenwerken op het vlak van ‘generative AI’. Met de Siemens Industrial Copilot als eerste stap. Dit industriële hulpje op basis van ‘generative AI’ moet in de productie de samenwerking tussen mens en machine verbeteren. Met de ‘copiloot’ kunnen gebruikers snel complexe automatiseringscode genereren, optimaliseren en debuggen, en simulatietijden aanzienlijk verkorten – tot minuten wordt geclaimd.

De copiloot haalt automatiserings- en processimulatie-informatie van het Siemens Xcelerator-platform, en breidt die uit met Microsofts Azure OpenAI Service. Klanten behouden volledige controle over hun gegevens en deze worden niet gebruikt om onderliggende 6

AB_Aandrijfnieuws.indd 6

AI-modellen te trainen.

Schaeffler is als automotive-toeleverancier een van de eerste gebruiker van ‘generative AI’ in de auto-industrie. Ze genereren daarmee code voor het programmeren van industriële automatiseringssystemen zoals robots. Ze willen de Siemens Industrial Copilot integreren met hun productie om stilstand te verminderen.

Ook komt er een integratie tussen Siemens’ Teamcenter PLM-oplossing en Microsoft Teams. Teamcenter voor Microsoft Teams moet vanaf december 2023 beschikbaar komen, als stap richting ‘industrial metaverse’. www.microsoft.com www.siemens.com

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U REN . N L | N R . 6 | 2023

30-11-2023 08:53

PILOT MKB CYBERASSISTENTIE Cyber Weerbaarheidscentrum Brainport (CWB) start met de pilot MKB Cyberassistentie om kleine ondernemers beter bestand te maken tegen cyberincidenten. Vijftig ondernemers kunnen een beroep doen op hulp van cyberprofessionals en worden ook automatisch lid van het CWB waardoor ze gebruik kunnen maken van de dienstverlening van de stichting. De kosten voor deelname zijn zeer beperkt, minimaal 250 euro en maximaal 2.200 euro, dankzij financiële steun van onder andere de Europese Unie en het Ministerie van Economische Zaken.

Aanmelden kan tot 15 januari 2024. Met subsidiegelden schakelt het CWB cyberprofessionals in die de ondernemers helpen

tijdens de pilot. Het traject duurt zes tot twaalf maanden. In die periode krijgt elke deelnemer vijftig uur lang concrete hulp bij het verbeteren van hun cyberweerbaarheid. CWB-directeur Paul van Nunen: “Het doel van de pilot is tweeledig. In de eerste plaats willen we de cyberweerbaarheid vergroten van het mkb in de hightech maakindustrie en de toeleverende keten. In de tweede plaats willen we tot een praktisch voorbeeld komen hoe organisaties het mkb beter kunnen ondersteunen met hun cyberveiligheid wat door veel ondernemers als lastige materie wordt ervaren.” Aanmelden voor de pilot kan via CWB. cwbrainport.nl/mkbpilot

NOORWEGEN PARTNERLAND HANNOVER MESSE 2024 Noorwegen is volgend jaar partnerland op de Hannover Messe. Jan Christian Vestre, minister van Handel en Industrie van Noorwegen, en dr. Jochen Köckler, voorzitter van de Raad van Bestuur van Deutsche Messe AG hebben dat bekendgemaakt in Berlijn. De benoeming van Noorwegen als partnerland zet een ambitieus land in de schijnwerpers dat zich toelegt op het leveren en ontwikkelen van nieuwe oplossingen voor de groene industriële transitie.

Noorwegen heeft een rijke industriële geschiedenis en een rol als betrouwbare energieproducent. "Noorwegen is vereerd om partnerland te zijn op de Hannover Messe. Noorwegens hoogopgeleide werkkrachten, geavanceerde industrie en energietechnologie, evenals een hoge mate van vertrouwen en stabiliteit, maakt ons een belangrijke partner in de groene verschuiving en een van 's werelds meest aantrekkelijke landen voor het bedrijfsleven. We zijn

erg blij met deze kans om de Noorse manier van zakendoen en wat Noorwegen te bieden heeft onder de aandacht te brengen", aldus Vestre.

Het thema van het land voor 2024, ‘Noorwegen 2024: Pioneering the Green Industrial Transition’, benadrukt de ambities van Noorwegen voor de overgang naar een ‘koolstofarme’ samenleving en de sleutelrol in het ontwikkelen van oplossingen binnen sectoren zoals hernieuwbare energie, koolstofneutrale productie en toepassing van groene en digitale oplossingen. Het Noorse paviljoen is te vinden in hal 12. "De deelname van Noorwegen als partnerland versterkt de nauwe Europese samenwerking op het gebied van energie en klimaat. Samen kunnen we de decarbonisatie van de industrie bevorderen en de noodzakelijke koers uitzetten op de Hannover Messe," zegt Köckler. "Een voorbeeld hiervan is de Noors-Duitse Energieconferentie op de

tweede dag van de beurs, die zich richt op bedrijfsmodellen voor de waterstofeconomie die investeringszekerheid creëren voor infrastructuur, productie, transport, opslag en distributie."

(Bij de foto: (vlnr) Håkon Haugli (ceo van overheidsinstantie Innovation Norway), dr. Robert Habeck (bondsminister van Economie en Klimaat en tevens vicekanselier), Jan Christian Vestre en dr. Jochen Köckler (Foto: Deutsche Messe) www.hannovermesse.de

Driven by performance LM Systems levert standaard lineaire componenten uit voorraad en maatwerk op afroep.

www.lmsystems.nl

AB_Aandrijfnieuws.indd 7

30-11-2023 08:53

A ANDRIJFNIEU WS Meer nieuws op www.aandrijvenenbesturen.nl

CONCURRENTIE VOOR MAGNETISCHE EN OPTISCHE ENCODERS?

B&R KRIJGT OOSTENRIJKSE KLIMAATPRIJS B&R heeft uit handen van Leonore Gewessler, de Oostenrijkse minister van Klimaatbescherming, de klimaaktiv-prijs ontvangen. De Oostenrijkse automatiseerder krijgt de prijs voor het warmtepompsysteem in de printplatenfabriek in Eggelsberg.

Hiermee wordt 1 800 MWh aardgas per jaar bespaart – het verbruik van 150 tot 200 huishoudens – en dat scheelt weer 450 ton op de ‘carbon footprint’. Het warmteterugwinningssysteem gebruikt de afvalwarmte van het eigen proces van het bedrijf voor klimaatvriendelijke verwarming en koeling van de 15.500 vierkante meter productie- en kantoorruimte.

Eventueel benodigde extra elektriciteit is afkomstig van duurzame bronnen, maar voornamelijk van de eigen zonnepanelen op het hoofdkantoor in Eggelsberg. In 2030 wil B&R ook het hele wagenpark elektrisch hebben.

Op de foto overhandigt Leonore Gewessler, de Oostenrijkse minister van Klimaatbescherming de klimaaktiv-prijs aan Robert Perperschlager, B&R Global Operations Development-manager (links) en Franz Baischer, B&R Sustainability-specialist Health, Safety and Environment.

(Foto: Peter Griesser) www.br-automation.com

Renesas heeft een inductieve encoder ontwikkeld die – zo stellen de Japanners - kan concurreren met de dure magnetische en optische encoders die vaak worden gebruikt voor motorbesturingstoepassingen. Het bedrijf claimt dat zijn snelle inductieve positiesensor (IPS)-technologie nauwkeurig, robuust, betrouwbaar en concurrerend geprijsd is.

De gepatenteerde IPS-technologie maakt gebruik van detectie-elementen die bestaan uit koperen spoelen geëtst op een printplaat, die de positie van metalen doelen detecteren. De IPS-sensoren detecteren de motorpositie bij het opstarten en zijn toe te passen bij toerentallen tot 600.000 min-1. Ook autokalibratie en linearisatie zijn mogelijk met de technologie.

De technologie met dubbele spoel, gebaseerd op het Vernier-principe (nonius), ondersteunt een resolutie tot 19 bits en een nauwkeurigheid tot 14 bits. Volgens Renesas zijn de IPS-sensoren superieur aan vergelijkbare technologieën op de markt. De sensoren zijn volgens de makers minder foutgevoelig dan magnetische sensoren. Conventionele optische of magnetische encoders zijn bovendien zwaarder en duurder. www.renesas.com

LiDAR beveiligt installatie offshore Huisman Equipment heeft een windetectiesysteem ontwikkeld dat gebruikmaakt van LiDAR (Light Detection And Ranging / Laser Imaging Detection And Ranging). Het detectiesysteem luistert naar de naam Wind Gust Buster. Via het systeem krijgen kraanoperators en hijsopzichters tijdens het offshore installatieproces van turbinebladen informatie over de naderende wind(stoten).

De meting van de naderende wind wordt uitgevoerd door toepassing van een LiDAR-systeem op het uiteinde van de kraangiek. De sensor bovenop de giek scant het horizontale gebied en meet de snelheid van de naderende

wind en de windrichting tot op 10 km afstand.

De meetgegevens worden verwerkt door het automatiseringssysteem van de kraan en kunnen worden getoond aan de kraanoperator en andere betrokken partijen. www.huismanequipment.com

AANDRIJFTECHNIEK

VEILIGHEID IN ROTERENDE EN LINEAIRE REMMEN 8

AB_Aandrijfnieuws.indd 8

W W W. G R O N E M A N . N L

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U REN . N L | N R . 6 | 2023

30-11-2023 08:53

SPS 2023 op ‘ouderwets’ niveau

DELL, NOKIA EN KUKA OP CTRLX-PLATFORM Na WAGO haken nu ook Dell en Nokia aan bij Bosch Rexroths open besturingssysteem ctrlX OS. Steffen Winkler (Bosch Rexroth). Dell Technologies en Bosch Rexroth werken samen om ctrlX OS te integreren als een out-of-the-box softwaremodule voor Dell NativeEdge, een edge-operations softwareplatform voor toepassingen en services die nodig zijn om elk bedrijfsmiddel naadloos te bedienen - in verschillende sectoren, in cloudomgevingen en op wereldwijd verspreide locaties.

Bosch Rexroth en Dell helpen klanten bij het snel configureren, implementeren en schalen van ctrlX OS in hun omgevingen met Dell Validated Designs for Edge.

Nokia integreert het gevirtualiseerde ctrlX OS in zijn Nokia MX Industrial Edge (MXIE) on-premises operationele technologie (OT) edge-oplossing.

Deze draait verschillende applicaties en beschikt over private draadloze 5G-campusnetwerktechnologie. Dankzij deze integratie kunnen Nokia MXIE-klanten ctrlX OS eenvoudig installeren als een applicatie met een muisklik om hun bedrijfskritische use cases uit te voeren met verminderde vertraging (latency).

Na Fanuc heeft nu ook KUKA zich aangesloten bij ctrlXWorld Zo is er nu een KUKA-verbinding en -integratie, gebaseerd op de KUKA.PLC mxAutomation interface. Bosch Rexroth en KUKA zijn van plan om hun ecosystemen ctrlX World en Robotic Republic met elkaar te verbinden. www.boschrexroth.nl www.kuka.com www.kia.com

Ruim 50.000 bezoekers wisten ondanks en machinistenstaking en volle wegen hebben toch de SPS weten te bereiken die van 14 t/m 16 november in Neurenberg werd gehouden. Hiermee was de 32e editie van wat inmiddels voluit SPS - Smart Production Solutions heet een groot succes en terug op ‘ouderwetse’ hoogte van voor corona.

Vakbezoekers konden genieten van een breed en divers aanbod van producten, oplossingen en innovaties op het gebied van slimme en digitale automatisering in de 16 beurshallen met een totale oppervlakte van 128.000 m². Het gevarieerde programma van ondersteunende evenementen en het bijbehorende digitale platform ‘SPS on air’ werden opnieuw zeer goed ontvangen door de deelnemers.

De bezoekers wisselden van gedachten met de 'who's who' van de automatiseringsindustrie en konden zich informeren over een reeks onderwerpen zoals sensoren, de cloud, huidige mogelijkheden en de nieuwste trends en richtingen in slimme automatisering. 1.229 exposanten profiteerden van de beurs als platform om hun expertise te laten zien, maar ook als plek voor levendige discussies en inspiratie. Allemaal met het doel om hen in staat te stellen de uitdagingen van vandaag aan te gaan met de oplossingen van morgen. De SPS 2024 heeft plaats van 12 t/m 14 november 2024 in Neurenberg. (Foto: Mesago Messe Frankfurt GmbH / Arturo Rivas) spsmesago.com

MOTOR MOTO MOTO BREBR VEB EVE IE LVI E L GIIL G NIIG NS IG NSS GCSSH CSAK H CAK HEAK LEAAR LEAAR L AAR SSS MOTO MOTO M OTO R SRTAR SRTAR S TAR T ETRETR CEO R CM O CB M OIB NAT MIB NAT I NAT I E ISE ISE S SERIE SERIE SM SERIE SM SM • beschikbaar • beschikbaar • beschikbaar van 0,1 vantot 0,1 van 100A tot 0,1100A tot 100A • hoog • hoog kortsluitvermogen • hoog kortsluitvermogen kortsluitvermogen • bediening • bediening • bediening met met drukknop met drukknop drukknop of draaiknop of draaiknop of draaiknop

Calpe_185x30.indd 1

AB_Aandrijfnieuws.indd 9

• modulaire • modulaire • modulaire afmetingen afmetingen afmetingen • uitvoering • uitvoering • uitvoering tot 40A tot 40A breedte tot 40A breedte 45mm breedte 45mm 45mm • ruim • ruim assortiment • ruim assortiment assortiment accessoires accessoires accessoires • behuizing • behuizing • behuizing zowel zowel inbouw zowel inbouw als inbouw opbouw als opbouw als opbouw IP65 IP65 IP65

officieel officieel distributeur officieel distributeur distributeur

CALPE.NL CALPE.NL CALPE.NL

01-02-2023 11:26

30-11-2023 08:54

TECHNIEK Lineaire geleidingen

Verder waar de catalogus ophoudt LM Systems staat voor maatwerk Met het internet als oneindige vraagbaak, aangevuld met allerhande engineering apps, ben je als engineer eigenlijk al je eigen adviseur. Zou je wellicht denken. Maar net zoals papier dat is, zijn ook pixels geduldig. En zonder garantie. Robert Beijer en Léon Albers, respectievelijk technisch adviseur en productmanager bij LM Systems, zien dat de combinatie van factoren, de engineer in de praktijk nog weleens met onverwachte resultaten confronteren. En die zijn zeker niet altijd positief.

Kan de engineer met bijvoorbeeld momenten, koppels en massabelastingen prima uit de voeten, de werkelijkheid van een applicatie gaat de formules vaak te boven. Ook LM Systems geeft bijvoorbeeld van de verschillende series lineaire geleidingen de statische en dynamische draaggetallen en de verschillende toelaatbare momentbelastingen. “Je kan met de gegevens die je op internet kan vinden al een heel eind komen”, bevestigt Albers. “Als het bijvoorbeeld om een handverstelling gaat en de omgeving stelt ook geen speciale eisen, dan kan dat prima. Maar heel veel applicaties zijn net even wat specialer. En dan gaan allerlei bijkomende factoren een rol spelen. Denk bijvoorbeeld aan trillingen, stijfheid, temperatuur, een toepassing in een cleanroom- of een vacuümomgeving. Dan gaan specialistische details achter een product een rol spelen.”

Vaak onderschat Bij LM Systems maken ze voor het uitvoeren van de eerste calculaties gebruik van een rekenblad vertelt Albers. “We hebben invulblad voor het maken van calculaties en nemen we een aantal factoren op mee, zoals snelheid, versnelling, slaglengte, gewenste nauwkeurigheid, de belasting die op de loopwagen komt te staan en additionele krachten. Belangrijk is ook dat je weet waar de massa zich bevindt en hoe de bewegingscyclus eruit ziet. Heb je die gegevens dan heb je de basis voor een levensduurcalculatie, welke bouwgrootte en welk type geleiding je nodig hebt.

Nu kan een engineer aan de hand van de draaggetallen en de formule in de catalogus best een eerste berekening maken van de levensduur. Toch, zo stelt technisch adviseur Beijer, gaat het daar vaak al niet helemaal goed. “De belasting gaat over het algemeen 10

AB_ART_Techniek05.indd 10

wel goed. Maar de invloed van snelheid en versnelling en wat dit betekent voor de levensduur van een geleiding wordt vaak onderschat.”

Tot de derde macht Albers vult aan: “In de formule zit één belangrijke factor en dat is de belastingsfactor die moet worden meegenomen. Die factor is onder andere afhankelijk van de snelheid, maar ook van omgevingscondities zoals trillingen. Dat is een ervaringswaarde. Stel dat je een tabel hebt en bij een snelheid van 1 m/s staat een belastingsfactor van 1,5 vermeld. Maar stel, jouw toepassing heeft te maken met bijvoorbeeld veel versnellingen, vertragingen en trillingen dan moet die factor omhoog. Dat heeft een direct gevolg voor de levensduur want in de berekening gaat het tot de derde macht en heeft zo’n factor meteen een direct gevolg.”

Uit de droom Wie mocht denken dat dit een theoretisch verhaal is, wordt door Albers ut de droom gehaald. Hij haalt het voorbeeld aan van een applicatie die bewegingen van 5 m/s diende te maken met versnellingen van 70 m/s2.

Tel daar een redelijk moment bij op en een verkeerde inschatting van de belastingsfactor. Van de door de engineers zelf berekende levensduur bleef in de praktijk dan ook bar weinig van over. Beijer: “Nadat wij hier bij betrokken zijn geraakt, bleek in onze calculatie de theoretische levensduur waarbij 10 procent van de producten kan uitvallen onder een half jaar te liggen. En dat kwam ook overeen met de situatie in de praktijk.”

Die levensduur heeft LM Systems uiteindelijk weten te verhogen naar een jaar, door voor een heel ander type geleiding te kiezen dan de nieuwe klant zelf had gedaan. Dat klinkt wellicht niet in heel spectacu-

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U REN . N L | N R . 6 | 2023

30-11-2023 08:54

lair, maar wel als je van een levensduur van een tot twee maanden komt. Bovendien moet je wel bedenken dat het hier ging om al uitgeleverde machines in het veld. Dit betekent dat je te maken hebt met inbouwmaten die vanwege de constructie vast liggen. Na een compleet herontwerp van de machine – en de keuze voor geleidingen van LM Systems – is aan het vroeg- en voortijdig falen van de geleidingen wel een einde gekomen. Want de levensduur van een geleiding ligt bij LM Systems toch gemiddeld genomen wel rond de 10 jaar. En dat is dan de levensduurberekening. In de praktijk is het veelal een ondergrens.

Troef achter de hand De in Veenendaal gevestigde specialist in lineaire techniek ziet – niet verwonderlijk – in de praktijk meer uiteenlopende toepassingen dan de gemiddelde machinebouwer. Albers: “We zijn hier met veel mensen die al lang meelopen en hebben dus veel ervaring en kennis in huis.

En, vertelt Beijer, hebben ze altijd nog een troef achter de hand. “Mochten we nu ineens een heel specifieke vraag krijgen dan kunnen we altijd bij THK te rade gaan om daar mee van gedachten te wisselen.” Het Japanse THK – dat de kern van het lineaire leverprogramma van LM Systems vormt – heeft als fabrikant alle kennis in huis, die eventueel nog mocht ontbreken.

Albers: “Ik denk dat we in meer dan 95 procent van de gevallen zelf over adequate kennis beschikken om een vraagstuk op te lossen. . Zijn we minder

vertrouwd met een b.v. recent nieuwe geïntroduceerd product dan kennen wij de wegen bij THK. . Zo is er een paar maanden terug een nieuw type kruisrollenlager in het programma bijgekomen en prompt komt een klant met de wel heel specifieke vraag wat de wrijving is bij een bepaald toerental. Dan kunnen we vertrouwen op de technische know-how van THK.” Verder De keuze voor de juiste geleiding is van heel veel meer factoren afhankelijk dan in een standaard formule wat met een paar kentallen is te vangen. Voorspanning is al een zo’n aspect dat hier nog niet eens is genoemd.

Maar het heeft wel impact op het correct functioneren en de levensduur van een geleiding én dus de applicatie. Hoe de voorspanning weer van invloed is op de stijfheid, maar zelf ook weer afhankelijk is van bijvoorbeeld snelheid, is een hoofdstuk apart. En dan is ook het belang van een correcte montage nog niet genoemd. LM Systems gaat daarom zoals ze zelf zeggen verder waar de catalogus ophoudt.

Want niet alleen het complete leverprogramma is al groter dan het uitgebreide gamma dat online wordt gepresenteerd. Beijer heeft wat dat betreft nog wel een advies: “Je kan vast en zeker overal op internet een hele hoop informatie terugvinden. Maar je maakt het jezelf gewoon veel makkelijker door even contact op te nemen en de toepassing te bespreken. Dan heb je binnen een kwartier of een half uur gewoon veel meer in beeld welke richting je kan gaan.” • www.lmsystems.nl

Robert Beijer, technisch adviseur bij LM System: “..de invloed van snelheid en versnelling en wat dit betekent voor de levensduur van een geleiding wordt vaak onderschat.”

11

AB_ART_Techniek05.indd 11

30-11-2023 08:54

REPORTAGE Machineveiligheid

Remote-lototo bewijst zich in de praktijk De ‘Remote-lototo’- veiligheidsoplossing is een ‘remote’ oplossing voor het veiligstellen van machines en installaties voorafgaand aan het uitvoeren van onderhoud. Bij de introductie van het idee in 2016 deed de oplossing het nodige stof opwaaien in zowel de markt als bij normcommissies. Vastbesloten om hiermee de wereld een stukje veiliger te maken, hebben de geestelijk vaders Aart van Ginkel, Paul Hoogerkamp en Pouw Jongbloed de afgelopen jaren geïnvesteerd in de vertaling van een briljant idee naar een marktrijp product. De eerste systemen zijn inmiddels geleverd en vormen de eerste stap richting opschaling.

Marjolein de Wit-Blok

In het verleden werd voor gevaarlijke en ook niet-elektrische werkzaamheden aan machines of installaties een schakelaar toegepast om de volledige energie vrij te schakelen. De bekende ‘werkschakelaar’.

Ook werd wel gebruik gemaakt van een alternatief waarbij wordt geschakeld in de stuurstroom. Voor sommige toepassingen levert dit een veilige situatie op, maar meestal toont de verplichte risicoanalyse aan dat aanvullende maatregelen nodig zijn. Bijvoorbeeld het trekken van mespatronen in de betreffende voedingsleiding van de motor.

In de praktijk betekent dit dat er altijd een medewerkers aanwezig moet zijn met een elektrotechnische aanwijzing (in het kader van het Arbo-besluit). Oók wanneer het gaat om mechanisch onderhoud. In een tijd van personeelsschaarste is dit geen bijzonder wenselijke situatie en een belangrijke reden waarom het nalaten een specialist mee te sturen – met alle gevolgen van dien.

Remote-lototo Specifiek deze problematiek was voor de drie pioniers Aart van Ginkel, Paul 12

AB_ART_Reportage04.indd 12

Hoogerkamp en Pouw Jongbloed de reden om een nieuwe oplossing te ontwikkelen.

Met ieder zijn eigen specialisme, startten zij een kleine tien jaar geleden met de ontwikkeling van ‘Remote-lototo’ wat staat voor: Remote Lock Out, Tag Out, Try Out. Deze oplossing onderscheidt zich van

“..werkelijk íedere (on) denkbare fout die kan optreden bij het veilig af- en inschakelen van een installatie, is ondervangen” conventionele oplossingen door het feit dat hij schakelt, scheidt, controleert of de spanning afwezig is én vervolgens de scheiding en afschakeling continu bewaakt (SIL3 en PLe; geëvalueerd door de onafhankelijke keuringsinstantie DEKRA). Het eventueel falen van componenten, fouten of (net)storingen worden op deze manier tijdig gedetecteerd. Indien nodig wordt actie ondernomen zodat gevaarlijke situaties zijn te voorkomen. Detectie gebeurt onder meer op basis van een

uitgebreide test om de elektromagnetische immuniteit van deze stuurstroomkring te garanderen.

Ook voor ATEX-omgevingen Kenmerkend is verder dat de bediening op afstand gebeurt waarbij met een zeer lage stuurstroom wordt gewerkt. Dit maakt de oplossing ook geschikt voor gebruik in bijvoorbeeld ATEX-omgevingen. Op dit moment wordt hiervoor nog gebruik gemaakt van een koperkabel maar aan een oplossing met glasvezel wordt gewerkt.

Uiteraard is de machine of installatie na afloop van de werkzaamheden ook eenvoudig op dezelfde manier weer gecontroleerd veilig in te schakelen.

Minder dan 5 s Resumé: Met deze oplossing maakt de gebruiker via een eenvoudige werkschakelaar in de stuurstroom in minder dan 5 s een gecontroleerde en veilige scheiding mogelijk.

Dit zonder de noodzaak van specialistische elektrotechnische handelingen zoals het trekken van mespatronen en bovendien op afstand. Dit betekent dat iedereen – ook mensen met een niet-elektrotechnische

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U REN . N L | N R . 6 | 2023

30-11-2023 08:55

Voor de kast Aart van Ginkel en achter de kast Rittal-manager Fred te Pas (l), Paul Hoogerkamp (m) en Pouw Jongbloed (r).

(Foto: Rittal)

achtergrond – hiermee een machine of installatie verantwoord kan veiligstellen voor het uitvoeren van werkzaamheden; ook in een ATEX-omgeving.

Geheim van de smid Ondanks het eenvoudige gebruik van Remote-lototo is de achterliggende software dat allerminst. Hier ligt dan ook het spreekwoordelijke ‘geheim van de smid’ besloten. Aart van Ginkel is het brein achter de software en geeft aan: “De complexiteit ligt onder meer in het feit dat werkelijk íedere (on)denkbare fout die kan optreden bij het veilig af- en inschakelen van een installatie, is ondervangen.

Hiervoor is voortdurend de ‘wat-als’ vraag gesteld: áls er een fout optreedt, hoe weet

je dan zéker dat je deze op de juiste wijze detecteert en vervolgens naar de veilige toestand – safe state – komt? Welke fouten kunnen mogelijkerwijs optreden onder welke omstandigheden en leiden dan tot ongecontroleerde en dus gevaarlijke situaties?”

Om iedere Remote-lototo-oplossing nauwkeurig af te stemmen op de betreffende applicatie, wordt gebruik gemaakt van een interne database waarbij de benodigde varianten zijn in te stellen; bijvoorbeeld koppeling met stilstandsbewaking van een motor of een hekbewaking. Al deze informatie ligt veilig opgeslagen tot het tijdstip dat octrooi is verleend. Hij is uitsluitend bereikbaar door de eigenaren maar ook hun partners zodat de dooront-

wikkeling van het product ook bij calamiteiten is gewaarborgd.

Toepassing Remote-lototo is onder meer geschikt voor installaties waarbij de bediening van de werkschakelaar zich op relatief grote afstand van de elektrische bedrijfsruimte of het besturingspaneel bevindt. Hierbij valt te denken aan waterzuiveringen, gemalen en aan beweegbare bruggen of sluizen.

Maar ook bij installaties waar geen elektrotechnici beschikbaar zijn en voor werkschakelaars die zich in een ATEX-omgeving bevinden.

Naar de markt De ontwikkelaars zijn niet over één nacht 13

AB_ART_Reportage04.indd 13

30-11-2023 08:55

REPORTAGE Machineveiligheid

“Al eerder gaven we aan dat het met deze oplossing niet nodig is om met een E-deskundige ter plaatse te gaan om een installatie veilig af te schakelen. Dat scheelt manuren en reiskosten”

ijs gegaan om de veiligheidsoplossing als ‘geschikt voor de markt’ te bestempelen.

Toen het moment echter daar was (in coronatijd), was een volgende stap om het concept te vertalen naar een uiteindelijk fysiek product waarin de slimme software kan draaien. Daarbij gaat het dan niet alleen om een perfecte functionaliteit maar ook om produceerbaarheid, betaalbaarheid, installeerbaarheid (het liefst eenvoudig), ergonomie enzovoorts. Te veel aspecten om allemaal zelf in te vullen en derhalve een reden om met partners verder te gaan.

bewezen hoog is en zodanig standaard dat je ze in principe wereldwijd kunt verkrijgen. De componenten voldoen dan ook aan diverse standaarden waaronder UL, CSA en CE. Op het gebied van veiligheidscomponenten werken we onder meer met Pilz die als partner de nulspanningsdetector levert evenals het veiligheidsnetwerk en de bekende veiligheids-PLC. Een typisch standaard gecertificeerde component waarvan de interne opbouw voor de ontwikkelaars van Remotelototo geen enkel geheim meer heeft.”

Seriematig product Paul Hoogerkamp: “Uiteraard hebben we ons tijdens het ontwikkelingstraject niet alleen gericht op functionaliteit. Integendeel. Vanaf het begin zijn we uitgegaan van een seriematig product dat volledig wordt opgebouwd uit standaard componenten.

Uiteraard wel componenten waarvan de veiligheidsgerelateerde betrouwbaarheid

Omkasting Om een geschikte behuizing te vinden waarin de verschillende componenten moeten worden ondergebracht, werd specialist in besturingskasten Rittal benaderd. De keuze voor specifiek dit bedrijf heeft verschillende redenen. Ten eerste voldoen de Rittal kasten aan eisen die wereldwijd gelden. Dit betekent dat in de werkplaats in Gaanderen – waar de

eerste systemen zijn samengebouwd – geen testen en beproevingen meer nodig zijn om de kwaliteit van de kast en de inrichting aan te tonen. Tevens levert het bedrijf naar wens de bijbehorende bedieningspanelen in uiteenlopende typen met bijbehorende specificaties en bouwt deze naar wens in of aan. Pouw Jongbloed: “Minimaal zo belangrijk: Rittal heeft wereldwijd vertegenwoordigingen wat betekent dat alle kastgerelateerde vragen en eventuele problemen direct ter plaatse en in de eigen taal zijn op te lossen.

Wij profiteren met een werkplaats in Gaanderen overigens ook van het feit dat de Nederlandse Rittal-vestiging in Zevenaar praktisch letterlijk ‘om de hoek’ zit.”

Stukje veiliger Een ander voordeel is dat Rittal maximale ondersteuning biedt bij de realisatie van klantspecifieke oplossingen. Pouw Jongbloed: “Rittal heeft ons kasten beschikbaar gesteld en met ons meege-

Remoto-lototo schakelt, scheidt, controleert of de spanning afwezig is én bewaakt vervolgens continu de scheiding en afschakeling.

14

AB_ART_Reportage04.indd 14

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U REN . N L | N R . 6 | 2023

30-11-2023 08:55

dacht over het type kast en de inrichting ervan. Zij hebben immers de ervaring en kunnen het beste aangeven welke interieurbouw het meest geschikt is. Tevens zijn we door hen behoed voor het onnodig boren van gaten in de kastwanden. Ook hebben zij aangegeven op welke manier we het beste koppelingen tot stand kunnen brengen tussen het besturings- en vermogensdeel en hoe de kasten bijvoorbeeld ook in een ATEX-omgeving zijn toe te passen.

Een optimale samenwerking in een open verstandhouding heeft bijgedragen aan onze doelstelling om met deze modulaire opbouw de wereld een stukje veiliger te maken.”

Toekomst Op dit moment bestaat de oplossing uit een complete kast die inmiddels in serieproductie is genomen. Drie systemen zijn inmiddels geleverd, drie staan er op het punt van leveren en voor volgend jaar toont de orderportefeuille nogmaals een tiental systemen.

Deze systemen vormen echter nog niet het eindstation. Het streven is om de Remote-lototo-oplossing als losse unit aan te kunnen bieden die modulair is toe te voegen aan de besturingskast van de klant. Hiermee is het

eenvoudig om bestaande oplossingen te upgraden zonder de oorspronkelijke besturingskast te moeten wijzigen. Om dit te bereiken richten de ontwikkelaars zich onder meer op het compacter maken van de oplossing in samenwerking met de eerdergenoemde partners.

Parallel aan deze ontwikkeling wordt er ook gewerkt aan een variant die geschikt is voor de Noord-Amerikaanse markt (OSHA-compliant). En verder moet er voortdurend worden gereageerd op de introductie van nieuwe producten op de markt. Deze kunnen nieuwe risico’s introduceren die ook moeten worden ondervangen. Paul Hoogerkamp: “Wanneer straks de octrooiaanvraag is goedgekeurd, kunnen we ook andere partijen helpen om met het Remote-lototo-principe de veiligheid te verbeteren en mogelijk ook andere landen om hun norm- of wetgeving aan te passen.”

Financiële voordelen Tot slot worden er bewust stappen gezet om het nut en de noodzaak van Remote Lototo over te brengen. Paul Hoogerkamp: “Wanneer je op de hoogte bent van deze oplossing, verwacht je dat ‘iedereen’ deze wil implementeren. Helaas is de praktijk

weerbarstiger en blijkt het veiligheidsbewustzijn minder groot te zijn. Zeker bij bedrijven die tot nu toe geen problemen hebben ervaren en ook niet goed begrijpen waarom een standaard werkschakelaar niet voldoet.”

Om die reden wordt er ook steeds meer nadrukkelijk gewezen op de financiële voordelen die het veilig afschakelen met Remote-lototo oplevert. Paul Hoogerkamp: “Al eerder gaven we aan dat het met deze oplossing niet nodig is om met een E-deskundige ter plaatse te gaan om een installatie veilig af te schakelen. Dat scheelt manuren en reiskosten. Maar er is meer.

Omdat machines en installaties met Remote-lototo sneller zijn veilig te stellen, wordt het aantal uren stilstand gereduceerd. Hierdoor kun je bij productiemachines meer producten draaien. Gaat het over kunstwerken, dan levert een groter aantal auto’s over een brug de ‘BV Nederland’ geld op. Hetzelfde geldt voor het aantal schepen dat gebruik kan maken van een sluis. Aan de andere kant zijn eventuele boeteclausules te voorkomen of te beperken. Een goede combinatie met een veiliger wereld.” • www.remotelototo.nl www.rittal.nl

Veilig afschakelen met Remote-lototo verhoogt niet alleen de veiligheid, maar levert ook financieel het nodige op, stelt Paul Hoogerkamp.

(Foto: Rittal)

15

AB_ART_Reportage04.indd 15

30-11-2023 08:55

KENNISEVENT Machinebouw

Van traditioneel naar ‘smart’ Machinebouw-event, dinsdag 12 december 2023, ‘s-Hertogenbosch Het Machinebouw-event van branchevereniging FHI staat in het teken van netwerken, inspiratie opdoen en kennis delen. Onder de noemer Machinebouw – van traditioneel naar smart staat het event dit jaar in het teken van de praktische toepasbaarheid van Industrie 4.0, Big Data, Industrial Internet of Things (IIoT). Niet alleen voor de machinebouw maar ook voor hun (eind)klanten.

In totaal 43 exposanten (stand 24/11/2023) zijn aanwezig voor advies hoe je die stappen richting praktijk kan zetten. Kijk op de event-site voor het actuele overzicht en korte introducties van hun producten en diensten. Schrijf je meteen in. Toegang is gratis. Organisator FHI heeft bovendien een belangrijk deel van de partners in het kennisevent bereid gevonden hun visie op de noden van de

moderne machinebouwer en zijn klanten nader te belichten.

‘Kennistracks’ Daarvoor is een lezingprogramma opgetuigd dat drie ‘tracks’ kent: • Datagedreven werken – gebruik en visualisatie van data; • Verkorten van het ontwerp- en engineeringproces; • Energiebesparing.

Datagedreven werken staat bij veel machinebouwers nog in de kinderschoenen. Data geven je veel waarde en informatie waarmee je bedrijfsprocessen kunt verbeteren. Daarom delen negen bedrijven hun kennis van – en ervaring met – datagebruik en -visualisatie op het komende Machinebouw-event Hoe we meer werk kunnen doen in dezelfde tijd, is een trending topic in elke branche. Dus het verkorten van het ontwerp- en engineeringproces staat ook bij elke machinebouwer op he programma.

En over nut en noodzaak van energiebesparing hoef je het al helemaal niet meer te hebben. Denk maar eens aan het Europees productpaspoort van je eindklant die verantwoording over grondstof- en

16

AB_ART_Techniek06.indd 16

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U REN . N L | N R . 6 | 2023

30-11-2023 08:56

Kom 12 december je licht opsteken in 1931 Congrescentrum 's-Hertogenbosch op het kennisevent Machinebouw

energieverbruik moet gaan afleggen. En dan hebben we nog niet eens over de energiefactuur.

Innoveren Vanwege snelle veranderingen en continue technologische ontwikkelingen kom je als bedrijf voor flinke beslissingen te staan. Dat weet ook Matthijs Varwijk van machinebouwer AWL, uitgenodgd om als plenaire spreker de lezingentracks af te trappen met ‘Innoveren als machinebouwer in een nieuwe markt’.

Hij werkt sinds 2014 bij de machinebouwer die actief is op drie continenten en in vijf branches, nu in de functie van in projectmanager en business-developer.

In een wereld die voortdurend evolueert en wordt

beïnvloed door snelle veranderingen in technologie, inflatie en schaarste van middelen en personeel, staan bedrijven voor complexe beslissingen over hun marktstrategie. Terwijl het verleidelijk kan zijn om vast te houden aan de bekende markten om concurrerend te blijven, zijn er situaties waarin het betreden van een nieuwe markt de meest verstandige keuze kan zijn. AWL heeft dat met succes gedaan.

Aan de slag Varwijk: “Het is verleidelijk om vast te houden aan bekende markten, maar het betreden van een nieuwe markt kan zeker een verstandige keuze zijn. Behalve voor onze bestaande klanten in de automotive en de

TRACK ENERGIEBESPARING • Aandrijftechniek: De vermogensvraag verkleinen door energiebewust engineeren; SEW Eurodrive • Bi-directionele DC/DC-convertors als onmisbare schakel in batterij-gevoede aandrijftechniek; Epic Power Converters S.L. namens Elincom • Het belang van power quality voor energie-efficiency en lage onderhoudskosten; Fortop • Energie besparen en duurzaamheid verbeteren via het digitaliseren van machines en installaties; Schneider Electric • Smart pneumatics voor energie-efficiënt machineontwerp; Festo • Wat is het stappenplan om tot voorspellend onderhoud te komen; WAGO 17

AB_ART_Techniek06.indd 17

30-11-2023 08:56

KENNISEVENT Machinebouw

metaalverwerkingsindustrie innoveren we nu ook als machinebouwer op de logistieke markt.”

Zijn plenaire sessie richt zich op de sleutelvragen die zich voordoen wanneer je een nieuwe markt betreedt: • Hoe kun je succesvol zijn in een nieuwe omgeving?

• Hoe kun je je sterke punten benutten en je zwaktes minimaliseren?

• Hoe kun je innoveren in een nieuwe markt?

update voortkomt uit deze inzichten. Wanneer je die op afstand upload, krijg je via de verzamelde data meteen inzicht in de effectiviteit van de verbeteringen.

Win-win. Maar welke roadmap volg je en met welke regelgeving moet je rekening houden? En als je dan eenmaal data kunt binnenhalen, hoe gebruik je die dan op een hoger niveau? Steek je licht op bij de negen experts die hier over vertellen.

Hij deelt zijn eigen ervaringen als business-developer, en geeft praktische inzichten en ‘best practices’ voor diegenen die overwegen om een nieuwe markt te verkennen of zich aan te passen aan veranderende marktomstandigheden. “Ik wil mensen inspireren met mijn woorden, zodat ze zelf motivatie en ideeën krijgen om ermee aan de slag te gaan.”

Beste uit je machine Erwin Rodenburgh, productmarketing-specialist bij ABB, houdt in de track verkorten van het ontwerp- en engineeringproces de lezing ‘Engineer het beste uit je machine’. Hoe blijf je de concurrentie voor en draag je tegelijkertijd bij aan een duurzame wereld?

“Vandaag de dag zie je nog heel veel conventionele technologie binnen de machinebouw”, stelt Rodenburgh. Dit is voor een deel te verklaren omdat de overstap van conventionele machines naar meer geavanceerde modellen prijsgedreven is. De aanschafprijs van een machine is een belangrijke factor om de overstap te maken van conventioneel naar meer geavanceerde technologie. Maar naast aanschafprijs spelen ook wetgeving, vraag uit de markt en bijvoorbeeld veiligheidsvraagtukken een rol. Al deze verschillende factoren moeten meegenomen worden om een goede afweging te maken om te kiezen voor conventioneel of geavanceerd.

“Waar wellicht overheen wordt gekeken is personeel en kennis,” stelt hij en hij legt dit uit aan de hand van een fictief voorbeeld: “Een servicemonteur die puur door jarenlange ervaring op gehoor langs de machines loopt en ‘hoort’ of een machine goed loopt, is natuurlijk een uiterst waardevolle monteur. Maar op het moment dat deze monteur met pensioen gaat, lopen letterlijk je oren het pand uit. Personeel en kennis(verlies) zijn een factor waar je nu niet meer om heen kunt. Geavanceerde machines die met innovatieve digitale technologie de fabrikant of productieleider een seintje geven wanneer hij ‘niet zo lekker meer loopt,’ bieden een uitkomst in tijden van een krimpende arbeidsmarkt.”

Rodenburgh mist de ambitie bij bedrijven om de kennis die ze nu nog hebben vast te leggen met behulp van technologie en automatisering. “Op basis van het meten van trilling, temperatuur en elektrische parameters kunnen we, in samenwerking met de ervaren onderhoudsmonteur, logaritmen ontwikkelen waarmee we enorme stappen kunnen zetten.”

Datagedreven werken En aan de slag kan je op het Machinebouw-event, onder andere met het onderwerp datagedreven werken. Data geven je veel waarde en informatie waarmee je bedrijfsprocessen kunt verbeteren.

Wereldwijd worden bijvoorbeeld vanuit Nederland machines geïnstalleerd. Dat maakt het onderhoud ervan een stuk ingewikkelder én duurder. Vooral als je je medewerkers daarvoor de wereld over moet sturen.

De oplossing? Datagedreven werken. Dan zie je vanaf ‘een plek op afstand’ waar de problemen zitten en kun je die ook van daaruit oplossen. Ga je een trede hoger, dan kunnen machines het onderhoud voorspellen en bijvoorbeeld een manipulatie ontdekken. Bij onregelmatigheden in het proces helpen data om de oorzaak te vinden. Door middel van algoritmen ontdekt de machine zelf wat er aan de hand is en kan deze proactief sturing geven aan de uitvoering van een oplossing. De kans is groot dat er een nieuwe software

TRACK DATAGEDREVEN WERKEN • Niet langer blind – Een blik op de toekomst van de machinebouw; Advantech en Captic • Optimalisatie van industriële data visualisatie door toepassing van webtechnologie; Beijer Electronics • Manipulatie slim te voorkomen met Smart-Safety; Euchner • Use of machine data strengthens OEM machine builders and users in their market; Ranpak en Duranmatic • Van regelgeving naar praktijk – toekomstbestendige machine safety; HMS Networks • Realiseer je monitoring dashboard in 1 dag – een interactieve sessie; Datask • Van machinebouw naar operational Excellence!; Weidmüller en Kensan • Nieuwe business modellen: machinebouwers als serviceverleners; Post en Dekker namens IXON Cloud • Sensordata wordt informatie; Sick 18

AB_ART_Techniek06.indd 18

Toekomstbestendige machines “Een andere verklaring waarom machinebouwers neigen naar conventionele technieken en nog niet de stap zetten naar geavanceerde modellen, is dat de geavanceerde modellen voornamelijk voordeel opleveren voor de gebruiker, en niet zozeer voor de machinebouwer.” Rodenburgh vervolgt: “Je hebt een

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U REN . N L | N R . 6 | 2023

30-11-2023 08:56

“De digitaliseringsslag geeft de gebruiker veel extra inzicht” machine die je gewoon analoog aanstuurt. Wanneer je deze machine gaat digitaliseren, en hiermee dus data gaat produceren, dan kun je bijvoorbeeld gaan denken aan voorspellend onderhoud. Maar ook aan andere kostenmodellen over hoe je deze machine gaat vermarkten. De digitaliseringsslag geeft de gebruiker veel extra inzicht.”

‘Businessmodel herzien’ Maar dit extra inzicht is alleen voor de gebruiker. Voor de fabrikant, de machinebouwer, is conventioneel ‘eenvoudiger’, aldus Rodenburgh. ”Geavanceerde machines hebben geavanceerd onderhoud nodig, generen data die ergens heen moet worden gestuurd, waar mogelijk weer abonnementen aan vast zitten. De voordelen van een geavanceerde machine zijn bijvoorbeeld: hogere productie, minder uitval, minder stilval et cetera. Voor de fabrikant zitten aan deze voordelen risico’s verbonden. Een fabrikant moet, wanneer hij de overstap maakt van conventioneel naar geavanceerd, zijn gehele businessmodel herzien. En waar de fabrikant zich vervolgens zorgen om maakt is zijn concurrentiepositie: conventionele machines zijn goedkoper dan meer geavanceerde modellen.”

Tijdens het seminar Engineer het beste uit je machine geeft Rodenburgh voorbeelden hoe de machinebouwer direct aan de slag kan met het ontwerpen van toekomstbestendige machines.

Slimme oplossingen Hoe we meer werk kunnen doen in dezelfde tijd, is een ‘trending topic’ in elke branche. In de machinebouw zijn al veel vernieuwingen geïntroduceerd om het werk makkelijker te maken. Nieuwe software en automatisering leiden in de industrie tot meer efficiëntie. Volgens de exposanten ligt de sleutel zeker ook bij procesverbetering, waarbij samenwerken

centraal staat. De innovatie zit dan in de hardware, de uitdaging is de overdracht van softwarekennis.

Volgens onze exposanten is ook ‘de mens’ een belangrijk thema tijdens het Machinebouw-event. Want hoe kunnen we kennis beter delen en binnen de machinebouw ruimte maken voor creativiteit en samenwerking? Door het werk meer te standaardiseren, kunnen engineers met (en aan) elkaars programma’s werken. Partners kunnen daarbij helpen – en die zijn ruim voldoende aanwezig tijdens het event. fhi.nl/machinebouwevent

TRACK VERKORTEN VAN HET ONTWERPEN ENGINEERINGSPROCES • De kracht van Smart (engineering) data; EPLAN • Sla de brug tussen engineering en sales; PLM Xpert • Zonder roadmap geen succesvolle ontwerpoptimalisatie?; Eqraft names Yellax • Hoe kies je een juiste kabelrups voor je machine?; Helukabel Nederland • The right termination technology for the right application; Harting • Engineer het beste uit je machine; ABB • Van organische naar gestructureerde software; Hoe dan?; Brisq en Movexx • De volgende stap in het modulair en flexibel bouwen van machines; Murrelektronik • Efficiënter engineeringsproces door middel van modularisatie met Model Based Systems Engineering; VIRO • De kracht van een framework; Gain Automation Technology • Revolutionaire modulaire machinebouw, ontketen efficiëntie en flexibiliteit met decentrale automatisering; Turck • Een elektrische digital twin van je machine brengt je in polepositie; Smans en Vekon

Experts in industriële automatisering

b r isq brengt in beweging www.brisq.nl

19

AB_ART_Techniek06.indd 19

30-11-2023 08:56

MACHINE-LEARNING Industrial analytics & machine-learning

Machine-learning in de machinebouw Data is het nieuwe goud. Het kan je inzicht geven in de conditie van je ‘assets’ (productiemachines) en de kwaliteit van je processen. Vaak kan er al veel meer dan je zou denken, puur op basis van de bestaande machine- en procesdata. Wil je méér dan puur zicht op je meetwaarden en stappen zetten richting ‘predictive maintenance’ en ‘operational excellence’? Dan is ‘machine learning‘ de volgende stap, die behalve de eigen organisatie juist ook de eindklant ten goede komt.

Een productieomgeving biedt een schat aan data. Veel bedrijven laten zich verrassen door wat er al mogelijk is met die data. Soms is het nodig om bepaalde gegevens slimmer te ontsluiten, een extra sensor te plaatsen of data handig te combineren om over de meest waardevolle informatie te kunnen beschikken.

Met ‘industrial analytics’ krijg je vervolgens de mogelijkheid om op basis van data en algoritmes vroegtijdig fouten of verstoringen te signaleren in processen en systemen. Zelfs nog voordat ze optreden.

Machine-learning Dit gebeurt doorgaans ‘rule-based’: er wordt een probleem benoemd en daar worden bepaalde parameters en grenswaarden aan gekoppeld. Het nadeel van deze aanpak is dat je zelf altijd eerst moet wéten dat dit probleem kan optreden en bij welke waarden dat gebeurt. Maar door industrial analytics te combineren met machine-learning, wordt het mogelijk om nog preciezer en eerder de afwijkingen (anomalieën) te detecteren. Zelfs zonder vooraf een probleemstelling te definiëren. Hierdoor komen vaak ook onbekende (omgevings)factoren aan het licht die mogelijk invloed hebben op je proces- of productkwa-

ASSET HEALTH MONITOR Kensan BV, gespecialiseerd in Asset Management en Smart Industrie heeft onder andere met behulp van de Weidmüller AutoML-software voor geautomatiseerde machine-learning de Asset Health Monitor ontwikkeld.

Hiermee kunnen machinebouwers live inzicht krijgen in de toestand van hun assets/machines in het veld. De praktijk leert dat niet alleen de machinebeschikbaarheid (uptime) verbetert bij de eindklant, maar ook de proces- en productkwaliteit verbeteren aanzienlijk.

20

AB_ART_Techniek02.indd 20

liteit. Industrial Analytics en machine-learning stellen je als machinebouwer in staat om in de volle breedte voorspellend onderhoud toe te voegen aan het machineparkbeheer. Het is een traject van sensor, PLC, Industrial IoT en anomalie-detectie, gecombineerd met het meer traditionele onderhoud zoals dat ook in een onderhoudsbeheersysteem zit.

Zicht op toestand Technisch gezien is het met Industrial Analytics en machine learning nu al mogelijk om real-time, predictive en ‘any place, any device’ inzicht te krijgen in de toestand van je machinepark, de maximale levensduur van een machine tot service en de kwaliteit van het proces en de omgeving. Een dergelijke omgeving helpt niet alleen stilstand te minimaliseren, het biedt ook een gedegen basis voor verdere optimalisatie en innovatie van systemen en processen.

Zeker in de machinebouw geldt dat niet alleen voor de eigen systemen en processen, maar ook die van de klant. Met de juiste sensoren, connectiviteit en leermodellen, kun je ook de service richting je klanten naar een hoger niveau brengen én ze faciliteren in hun eigen stappen naar operationele verbeteringen.

Kensan BV, gespecialiseerd in Asset Management en Smart Industrie heeft onder andere met behulp van de Weidmüller AutoML-software voor geautomatiseerde machine learning de Asset Health Monitor ontwikkeld. Hiermee kunnen machinebouwers live inzicht krijgen in de toestand van hun assets/ machines in het veld. De praktijk leert dat niet alleen de machinebeschikbaarheid (uptime) verbetert bij de

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U REN . N L | N R . 6 | 2023

30-11-2023 08:57

03302023_A&B - Next Level Ad (90mm x 259mm).pdf 1 4/3/2023 2:38:18 PM

Next level hydraulic control RMC200 Standaard Tot 50-Assen

RMC200 Lite Tot 18-Assen

Door de combinatie van Industrial Analytics en machine-learning kan je als machinebouwer voorspellend onderhoud toevoegen aan het machineparkbeheer.

C

M

Y

eindklant, maar ook de proces- en productkwaliteit verbeteren aanzienlijk.

Domeinkennis Data is dan wel het nieuwe goud – de gouden bergen zijn niet zomaar bereikbaar. Waar de techniek de mogelijkheden biedt, is voor een oplossing die écht werkt gedegen domeinkennis nodig en diepgaand inzicht in de informatiebehoefte van de verschillende betrokkenen in de organisatie van bestuurskamer, tot servicemanager, tot operator. De investering in een gedegen vooronderzoek en inventarisatie loont en is een investering in de toekomst van de organisatie: de markt ontwikkelt zich razendsnel en de verwachtingen van klanten nemen in hetzelfde tempo toe. • www.kensan.nl www.weidmuller.nl

KOM IN CONTACT In de lezing ‘Van machinebouw naar operational excellence’ vertelt Wiek Wijnands, directeur van Kensan, meer over de Asset Health Monitor in theorie en praktijk. Hij doet dat samen met Marcel Tuit, business development manager Machinery bij Weidmüller. De lezing wordt gehouden op het gratis toegankelijke Machinebouw-event dat de FHI op dinsdag 12 december organiseert in 1931 Congrescentrum in Den Bosch. fhi.nl/machinebouwevent

RMC75 1 of 2-Assen

CM

MY

Snel, precies, gemakkelijk en elegant

CY

CMY

K

Over Delta Gebruik Delta RMC motion controllers en grafische RMC Tools software om complexe bewegingen te vereenvoudigen en te verbeteren.

Bezoek onze website voor video’s, referenties en specificaties.Vindt referenties uit uw branche en toepasbare applicaties.

Tot en met 50 assen gesynchroniseerde positie, snelheid, en krachtregeling.

tsb-bescom.nl +31 316 250 800

deltamotion.com +44(0)7594 000453

21

AB_ART_Techniek02.indd 21

30-11-2023 08:57

REPORTAGE Kabels & connectoren

‘ Van mainstream tot maatwerk’ A&C Solutions viert 15-jarig bestaan In de lente van 2008, vlak voor de financiële crisis, ziet Franky Vanlerberghe, elektronicaman in hart en nieren, een markt voor een niche-speler in de distributie van connectoren en kabelsets aan bedrijven in de industriële automatisering. Hij besloot om zijn kansen te wagen vanuit zijn zolder in Minderhout in de Belgische Kempen. Eerst als eenmanszaak en een jaar later trad voormalig collega en zwager Maarten Voermans toe en was de start van A&C Solutions een feit.

“De eerste jaren moesten we onze naam vestigen en het vertrouwen winnen van zowel leveranciers als klanten in de Benelux”, herinnert Franky zich. “Het was pas in 2012, toen wereldspeler in lithografietechnologie ASML klant werd bij A&C Solutions, dat het echt begon te lopen. We raakten steviger verankerd in de industriële automatiseringsindustrie en later ook in de LED-verlichtingsmarkt.”

Opkomst ‘e-mobility’ In 2014 ontmoette A&C Solutions Chinese fabrikant van e-bike connectoren Higo.

Twee specialisten met een passie voor connectoren ontdekten dat ze dezelfde filosofie deelden: het aanbieden van kwalitatieve, innovatieve connectoren op maat van elke klant. A&C Solutions stortte zich op de E-mobility markt en werd de exclusieve B2B-partner voor Higo-connectoren in Europa.

Op dat moment waren veel fabrikanten in de fietswereld nog wat onwetend als het ging over de succesvolle integratie van e-bike connectoren in hun nieuwe, afgelijnde fietsmodellen. “Het was een totaal andere wereld voor velen onder hen en het toeval wilde dat dit juist onze 22

AB_ART_Reportage01.indd 22

expertise was”, licht Kristof Van Wetering, productmanager bij A&C Solutions toe.

“De focus van Higo op continue innovatie van signaal-, batterij- en motorconnectoren voor het complete e-bike systeem samen met ons team van connectorspecialisten in Europa bleek een schot in de roos .”

we daardoor een volwaardigere rol als adviseur en leverancier spelen”, motiveert Jan de keuze. “Door de samenwerking met wereldspeler Delta met eindeloze power-supply-mogelijkheden van mainstream tot maatwerk en nichespeler Nextys ligt de markt aan onze voeten”.

Voedingen Naast marktuitbreiding kijkt A&C Solutions vanaf dan ook verder hoe ze binnen deze markten hun positie kunnen verstevigen bij klanten. Dit gebeurt in 2017 door het

Verschil gemaakt A&C Solutions viert dit jaar zijn 15e verjaardag en blikt terug op de weg die het heeft afgelegd om de internationale speler in connectoren en voedingen van nu te worden. “Natuurlijk was de connector-expertise van ons team het begin van ons succes. Maar door de jaren heen heb ik ook geleerd dat onze vertrouwde partnerships met klanten, dichtbij hun noden blijven staan en het kunnen ontwikkelen van oplossingen op maat met directe beschikbaarheid uit voorraad echt het verschil hebben gemaakt”, blikt Franky Vanlerberghe, ceo van A&C Solutions, terug.

“De connector-expertise van ons team [was] het begin van ons succes” productaanbod binnen de Electronics & Automation-markt te verruimen met elektrische voedingen, een specialisatie waar salesmanager Jan Van Dijck een ruime achtergrond in heeft. “Vooral bij nieuwe klanten werden we door de opname van voedingen in ons assortiment eerder betrokken in het design proces en konden

Duurzame uitbreiding Voor de toekomst wil A&C Solutions – inmiddels gevestigd in Turnhout – verder bouwen op deze vertrouwde partnerships en voorziet het bedrijf een nog grotere rol

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U REN . N L | N R . 6 | 2023

30-11-2023 08:58

Franky Vanlerberghe, ceo van A&C Solutions: “Het was pas in 2012, toen wereldspeler in lithografietechnologie ASML klant werd bij A&C Solutions, dat het echt begon te lopen.

als voorraadbeheerder. Daarom heeft het onlangs de magazijnfaciliteiten bijna verdubbeld tot 1000 m2. “Snel kunnen inspelen op de vraag in de markt van onze klanten is voor ons essentieel. Meer ruimte voor hardlopers en klantspecifieke voorraad stelt ons in staat om onze directe

verzendingen binnen 24 uur na ontvangst van de bestelling te vergroten”, legt Maarten Voermans, medezaakvoerder van A&C Solutions, uit.

Deze uitbreidingsplannen gaan hand in hand met de ambities van A&C Solutions om zich in te zetten voor een betere

toekomstige omgeving en om de toeleveringsketen transparanter te maken. Naast het duurzaam gebouwde pand heeft A&C Solutions ook het ISO 14001 EMS geïmplementeerd en neemt het deel aan het VCDO charter van VOKA om de SDG doelstellingen van de VN te integreren in het

INSERTS MET HOGE DICHTHEID De toenemende automatisering in de machinebouw zorgt ervoor dat er meer elektrische verbindingen nodig zijn. Maar dan wel graag een connectoroplossing die snel en gemakkelijk is aan te sluiten zijn binnen een kleine ruimte, zoals de AXYR-inserts van ILME. “Het unieke aan de ILME AXYR-inserts is dat ze werken met een zeer compacte veerklemaansluiting. Deze is gelijk aan krimpconnectoren met hoge dichtheid maar bij de ILME AXYR-inserts is er geen speciale krimptool nodig en blijft de elektrische verbinding zeer goed behouden”, legt accountmanager Jan Peeters van A&C Solutions uit.

ILME biedt een volledig assortiment inserts van 16 A: • CQY 05 – met PE-aansluiting, maat ‘21.21’, uitwisselbaar met de bijbehorende crimp CQ 05-inserts; • CQY 08E – met geïntegreerde PE-plaat voor verlijming op PE van CQA/MQA 08 maat ‘32.13’, compacte metalen behuizingen; • CX 06 CY en CX 08 CY – MIXO-modules, voor een geavanceerde modulariteit.

De bedieningsknoppen van de inserts zorgen voor een eenvoudige aansluiting en zijn geschikt voor elke type draad.

De veerklemverbinding is ook bestand tegen mechanische belasting en trillingen. Dat maakt dat de inserts de ideale oplossing is voor tal van industriele toepassingen zoals machinebouw, automatisering en transport en logistiek.

23

AB_ART_Reportage01.indd 23

30-11-2023 08:58

REPORTAGE Kabels & connectoren

“Als we doorheen de supply-chain samenwerken op vlak van duurzaamheid, [kunnen] we echt een verschil [..] maken”

dagelijkse beleid. Franky: “We zijn ervan overtuigd dat als we doorheen de supply-chain samenwerken op vlak van duurzaamheid, we echt een verschil kunnen maken. Deel uitmaken van het digitale supply chain-platform Sustainabill helpt ons en onze klanten om duidelijke inzichten te verkrijgen en ‘triggert’ ons elke keer om te zoeken naar manieren om onze duurzame initiatieven naar de toekomst te intensiveren.”

Digitalisering de toekomst Digitalisering is het volgende topic op de agenda van A&C Solutions. Jan: “We zijn ervan overtuigd dat we onze klanten in de toekomst nog beter van dienst kunnen zijn door ze direct en real-time inzicht te geven in bestellingen, statussen en beschikbare voorraad. Daarom zijn we van plan om in de nabije toekomst een digitaal platform te creëren met geïntegreerde webshop en klantenportaal.”

Op deze manier wil A&C Solutions de partner zijn die niet alleen connectoren en

Maarten Voermans (links), medezaakvoerder A&C Solutions: “Snel kunnen inspelen op de vraag in de markt van onze klanten is voor ons essentieel.”

power supply oplossingen afstemt op de noden van de klant, maar ook zijn werking volledig kan laten aansluiten op de operationele, dagelijkse business van de klant. “Daar gaan we de komende 15 jaar voor”, besluit Jan lachend. • www.ac-solutions.be

KOM IN CONTACT A&C Solutions is als exposant aanwezig op het komende Machinebouw-event dat FHI op dinsdag 12 december organiseert in 1931 Congrescentrum in Den Bosch. Meld je gratis aan op de event-site. fhi.nl/machinebouwevent

A&C Solutions, inmiddels gevestigd in Turnhout, heeft het onlangs de magazijnfaciliteiten bijna verdubbeld tot 1000 m2.

24

AB_ART_Reportage01.indd 24

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U REN . N L | N R . 6 | 2023

30-11-2023 08:58

Veiligheidstechniek voor de Machinebouw

w w w . e u c h n e r. n l

CES-C07 Veiligheidssensor met transpondercodering Bewaking van afschermingen Middel tegen manipulatie Combinatie met ESM-CB veiligheidsmodule Serieschakeling tot en met 20 sensoren Procesrelevante data via IO-Link Hoogste veiligheidsniveau Categorie 4 / PLe

EUCHNER (BENELUX) BV

I

P O S T B U S 11 9

I

N L- 3 3 5 0 A C P A P E N D R E C H T

I

+31 ( 0 )78 615 47 6 6

Aansluittechniek uit één hand

I

INFO@EUCHNER.NL

Deelnemer Machinebouw event FHI

Van individuele kabels tot kant-en-klare complete systemen, van standaardproducten tot speciale constructies: al meer dan 40 jaar zorgen HELUKABEL-oplossingen ervoor dat energie en gegevens aankomen waar ze nodig zijn, overal ter wereld.

Vertrouw op de expert!

Advertentie A&B Machinebouw event nr. 6 20112023.indd 1

AB_Advertenties.indd 25

20-11-2023 16:00

30-11-2023 08:49

TECHNIEK Energiekettingen

Sleepkettingen in een oxystaalfabriek Mobiele boorinstallatie uitgerust met energiekettingen EKD Systems Voor gebruik in een oxystaalfabriek heeft Maschinentechnik Roth GmbH & Co. KG een mobiele boorinstallatie ontwikkeld. Deze Kernloch-Bohr-, Setz- und Einschlämmanlage (KBSE) boort het tapgat in de staalconvertor om het vloeibare staal af te tappen en plaatst daarna ook weer nieuwe vuurvaste stenen. Dat de KBSE daarbij te maken krijgt met extreme vervuiling, blootstelling aan hitte en sterke trillingen tijdens de handelingen is duidelijk. Voor de sleepkettingen van de mobiele installatie heeft Maschinentechnik Roth een beroep gedaan op hun vertrouwde leverancier EKD Systems.

Sinds begin 2022 is EKD Systems – dat voor die tijd door het leven ging als EKD Gelenkrohr GmbH - onderdeel van Helukabel. Opgericht in 1970 door Ernst Klein en gevestigd in Erkrath bij Düsseldorf, is de ‘dochter’ gespecialiseerd in het ontwikkelen en vervaardigen van op maat gemaakte kabelrupsen van staal, rvs en kunststof. Het bedrijf richt zich op applicatie-specifieke systeemoplossingen in kleine tot middelgrote series. De rupsen worden in de eigen productie op maat gemaakt volgens de wensen van de klant.

gebruikt de producten van EKD Systems al jaren met succes. Vooral de robuustheid van de stalen kettingen wordt gewaardeerd.

De op maat gemaakte energiekettingen verhogen de levensduur van de apparatuur aanzienlijk, omdat ze bestand zijn tegen de zware omstandigheden in oxystaalfabrieken met zuurstof. De gesloten beschermende vorm van de energieketting beschermt hydraulische en waterslangen en elektrische kabels tegen beschadiging en verbetert de efficiëntie en veiligheid van het boor- en instelproces.

Belangrijke stap "We zijn erg blij dat we een opvolgingsplan hebben bereikt met HELUKABEL, dat de banen van ons team voor de lange termijn zal veiligstellen", zeiden de vorige eigenaren Ansgar en Holger Klein ten tijde van de overname. Voor HELUKABEL betekende de overname ‘een belangrijke stap om een leverancier van systemen en oplossingen te worden. HELUKABEL is momenteel het enige bedrijf ter wereld dat zowel kabels en draden als kabelrupsen produceert. Ons doel is om klanten niet alleen losse componenten te leveren, maar ook complete, voorgemonteerde en gebruiksklare assemblages. Hierdoor hebben de eindgebruikers minder werk te doen en kunnen zij bij één aanspreekpunt terecht voor al hun vragen op het gebied van aansluittechniek’.

Twee energiekettingen De mobiele KBSE zorgt ervoor dat hydraulische en waterslangen, evenals elektrische kabels, veilig naar de verbruiker worden geleid met behulp van de energiekettingen. EKD Systems leverde twee hoogwaardige energiekettingen van het type SLP: de SLP 525 en SLP 325. Eén energieketting is speciaal ontworpen voor het boorproces. de andere ketting ondersteunt het instelproces. de rijafstand van de kettingen bedraagt 2500 mm en de kettinglengtes zijn 3750 mm en 3300 mm.

De gesloten vorm van de stalen kettingen van EKD Systems bleek een cruciaal voordeel voor deze toepassing. Het voorkomt het binnendringen van vonken en andere deeltjes en beschermt kabels en slangen effectief tegen verdere schade en dit draagt ook bij aan de veiligheid. De aluminium afdeksegmenten, bekend onder de naam ‘SilberStar’, bieden uitzonderlijke bescherming tegen de zware omstandigheden in een staalfabriek, waaronder vonken, vuil

Verhoogde levensduur Maschinentechnik Roth, met meer dan een halve eeuw ervaring in de staalindustrie en in walserijen, 26

AB_ART_Techniek04.indd 26

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U REN . N L | N R . 6 | 2023

30-11-2023 08:59

Voor de sleepkettingen van de mobiele boorinstallatie heeft Maschinentechnik Roth een beroep gedaan op EKD Systems.

en hoge temperaturen bij het tapgat.

De SLA-energiekettingen zijn zeer hittebestendig en kunnen worden geleverd in staal, geharde versies en roestvast staal (staal (gegalvaniseerd): -40 °C-250 °C / rvs: -80 °C-600 °C). Hierdoor zijn ze bij uitstek geschikt voor grote niet-ondersteunde overspanningen, aanzienlijke kabelhoeveelheden en zware hydraulische slangen.

Mijlpaal Onlangs heeft EKD Systems een wel heel grote stalen sleepketting geleverd aan de machinebouw.

De ketting komt uit de GKA-serie met de grootste stalen kabeldragers. Met een lengte van bijna 8 m en een breedte van bijna 1 m, geharde nokken, een stabiele basisbalk en rijafstanden tot 11.000 mm

noemt het bedrijf dit indrukwekkende project een nieuwe mijlpaal. • www.ekd-systems.de www.helukabel.nl

KOM IN CONTACT Meer weten? Kom dan op 12 december naar het Machinebouw-event dat FHI op dinsdag 12 december organiseert in 1931 Congrescentrum in Den Bosch. Helukabel leidt de bezoeker door het proces van ontwerp van energieketting, bekabeling en montage en in bedrijfstelling. Meld je gratis aan op de event-site: fhi.nl/machinebouwevent 27

AB_ART_Techniek04.indd 27

30-11-2023 08:59

INTERVIEW Artificiële intelligentie

Wie is bang voor AI? ‘Iedereen kan de basisprincipes achter artificiële intelligentie begrijpen’

“Artificiële intelligentie heeft een aantal fundamentele begrenzingen, die ook al evolueert alles zeer snel inherent aanwezig blijven”

Stijn Derammelaere “In Silicon Valley is het nu een hype om iemand niet meer te vragen naar het weer of hoe het met de kindjes is, maar te vragen ‘Wat is volgens jou de probabiliteit dat AI het einde van de wereld betekent?’

Dus echt het typische doembeeld – AI wordt slimmer dan wij, krijgt een eigen wil en doet iets wat we totaal niet voorzien hadden en we hebben de Apocalyps. In heel veel films heb je een superheld die dit voorkomt. In Silicon Valley zijn heel veel mensen die zeggen 10 procent, 20 procent of zelfs 100 procent kans dat dit gebeurt. Dat vind ik totale onzin. Dat kans dat je een AI-Apocalyps hebt en we helemaal naar de verdoemenis gaan door AI – dat acht ik totale onzin.”

Robin Zander 28

AB_Interview.indd 28

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U REN . N L | N R . 6 | 2023

30-11-2023 09:00

Aldus Stijn Derammelaere, professor Mechatronica aan de Universiteit Antwerpen. Hij kijkt naar AI met oog voor technologie, maatschappij en economie. Dat het potentieel van artificiële intelligentie enorm is, acht hij evident. Maar de nuance is nog wel eens zoek. Tijd om ook als het gaat om machineveiligheid de verwachtingen wellicht wat te temperen.

“Heel veel berichten over AI maken het nog mythischer dan het al is – met heel extreme voorspellingen. Na het lezen van zo’n artikel weet de lezer meestal niet hoe het nu werkt en wordt de indruk ook gecreëerd dat je dat als lezer toch niet kan begrijpen.

Het is te moeilijk is en gaat ons petje te boven.

“Ik ben ervan overtuigd dat dit helemaal niet zo is. Iedereen kan de basisprincipes achter artificiële intelligentie begrijpen. Waar kan ik op rekenen bij AI en waarop niet? Als je weet wat er eigenlijk achter zit, dan kan je heel gemakkelijk beredeneren hoe betrouwbaar een toepassing is, zonder dat je zelf In de code duikt. Artificiële intelligentie heeft een aantal fundamentele begrenzingen, die – ook al evolueert alles zeer snel – inherent aanwezig blijven. Als je daar eventjes de tijd voor neemt dan kan dat eigenlijk heel makkelijk inzien. En met die beperkingen kan je de rol van nieuwe ontwikkelingen die nog op ons af komen ook evalueren.”

honderd of duizend cases of nog meer. Maar de garantie dat op die input altijd op die manier wordt gereageerd? Als je puur neurale netwerken gebruikt, dan heb je die niet.”

Bijleren

“Als je alle technologie weggooit en zegt dat als de deur open gaat de menselijke operator de robot moet afzetten, dan heb je natuurlijk ook geen 100 procent zekerheid. In de functionele veiligheid wil je zorgen dat je digitale technologie hebt die dat wel kan garanderen - met bijvoorbeeld een veiligheids-plc of veiligheidsrelais. Maar neurale netwerken zijn daar per definitie totaal tegengesteld aan. Dus dat zijn heel grote beperkingen.”

Derammeleare legt uit dat de ontwikkeling van neurale netwerken die bijleren van hun fouten wel aan de gang is. Het netwerk wordt dan wel accurater. Maar de 100 procent garantie dat het dan wel in alle gevallen goed gaat is volgens hem nog steeds niet te geven. “In een klassiek softwareprogramma zonder AI kan de programmeur zeggen ‘Dit werkt omdat ik hier die regel code heb geprogrammeerd’. En als het niet werkt, dan is die programmeur meestal ook in staat zijn om die fout te corrigeren. In neurale netwerken kan dat niet. Het netwerk leert wellicht bij om het beter te doen. Maar de garantie is er niet en dat heeft in de hardcore mechatronica en elektromechanica in machines wel grote gevolgen.”

Geen garanties Om dan maar meteen met de spreekwoordelijke deur in de machineafscherming in huis te vallen: “Heel belangrijk als het gaat Vreemd vlekje om safety is dat bijvoorbeeld als de deur opengaat de robot moet Niet alleen weet je bij AI nooit zeker of het geen fouten maakt, stilvallen. Dat is 100 procent waar. Het ene event zal altijd het maar je krijgt ook geen argumentatie hoe een beslissing tot stand andere tot gevolg moeten hebben. Is dat niet zo, dan is dit omdat er gekomen is. Vanuit de medische hoek kent iedereen wel de verhalen in de hardware iets fout loopt of in de software. Met de neurale hoe AI de experts verslaat. Hij haalt het welbekende voorbeeld aan netwerken die gebruikt worden voor artificiële intelligentie weet je van het beoordelen van medische foto’s. “Stel, je hebt een familielid dat niet. De inherente technologie is niet in staat om echt hard te die huidkanker heeft en dat is begonnen met een klein plekje. Het is maken ‘als dit gebeurt, zal dat altijd de ook iets genetisch, dus dat kan In de familie respons zijn’. Je kan het systeem trainen en zitten. Degene die dat hoort scant heel zijn “.. de garantie dat op die lichaam af en vindt dan gegarandeerd een 100 testcases aanbieden waarbij in alle input altijd op die manier vreemd vlekje waarvan hij denkt dat het gevallen de robots stilval als de deur open gaat. Maar ik kan niet garanderen dat als de daar eerst niet zat en nu ook groeit. Die wordt gereageerd?” deur de 101e keer opengaat, dat de robot persoon gaat snel naar de dermatoloog. Als ook de 101e zal stilvallen. Er zijn heel veel een dermatoloog alleen nog maar een foto toepassingen waarbij het oké is om 95 procent van de tijd juist te kan nemen en de software laten beslissen of het huidkanker is of zitten en 5 procent van de tijd fout. Als we op internet suggesties niet? De patiënt vraagt zich dan of hoe de dermatoloog dat weet en krijgen of je een product wil kopen op basis van eerder koopgedrag, gerust is? Want dat zat daar vroeger niet en is gegroeid, En de is dat geen probleem. Maar in machineveiligheid waar in 100 dokter kan dan alleen zeggen: ‘Ja, de software’.” procent van de gevallen de machine moet stilstaan op dat moment?”

In werkelijkheid van dit ‘succesverhaal’ ligt het toch wat genuanceerder, vertelt Derammelaere. “Het blijkt nu dat dit heel goed ‘Hard bedraad’? werkt op voorwaarde dat het medisch beeld het enige is dat ze De gebaande neuronenpaden zijn bij kunstmatige intelligentie dus tonen. Dan verslaat de software de radiologen. Maar als de radioloduidelijk minder ‘hard bedraad’ dan uit oogpunt van veiligheid goed gen ook weten hoe oud de patiënt is, de levensstijl en medische voor je is. Want improviseren als menselijk trekje zie je dan toch voorgeschiedenis – de dingen die niet in dat beeld te zien zijn – dan liever niet. “AI functioneert op basis van een neuraal netwerk dat is verslaan de radiologen wel nog altijd de software.” opgebouwd uit neuronen zoals dat ook in onze hersenen functioneert. Die neuronen krijgen informatie door en in een neuraal Beste van twee werelden netwerk zitten honderd, duizend, een miljoen of zelf miljarden Maar natuurlijk kan je wel gebruikmaken van het beste van twee neuronen. Zelfs van kleine neurale netwerken, maar zeker van grote werelden – de medisch specialist die de nieuwste software gebruikt. is een expert niet in staat om te zeggen: ‘Deur open heeft dat tot “Ik ga het liefst naar een menselijke medische specialist die de gevolg. Dat volgt altijd de paden van die neuronen en die leveren die nieuwste ‘tools’ gebruikt ter ondersteuning, zodanig dat als hij iets en die bijdrage. Dit is de input, dat is de output’. We leren dat zou missen dat de software vraagt of hij toch hier en hier wel aan neuraal netwerk om dit te interpreteren. Je kan het valideren op heeft gedacht. Maar ik leg toch mijn volledige vertrouwen liever 29

AB_Interview.indd 29

30-11-2023 09:00

INTERVIEW Artificiële intelligentie

niet in de software.”

Derammelaere ziet dermatoloog dus niet verdwijnen. De dermatoloog die zulke tools niet gebruikt die is, denkt hij binnen 20 jaar wel weg. “Maar goed, hoeveel professoren zijn er nog die alles op het bord schrijven en geen projectie meer gebruiken?”

“De ‘human-in the loop’ eruit halen is in heel veel gevallen bij AI geen goed idee”

Kanttekening Dus ja, zegt hij, we moeten die tools gebruiken en we moeten weten hoe ze werken. Heel veel mensen hoeven niet te vrezen voor hun baan, maar daar hoort wel een kanttekening bij. ”Ik zie beperkingen in AI en mijn boodschap is nuancerend. Het wordt niet de AI-Apocalyps, maar ik wil natuurlijk wel vermijden dat mensen zeggen ‘Stijn heeft gezegd we moeten ons geen zorgen maken’. Het heeft wel heel grote gevolgen. De boutade wat werkgelegenheid betreft is ‘Zal AI mijn werk overnemen?’ Neen, maar iemand die AI gebruikt zal misschien wel uw job overnemen, iemand die die tools op een slimme manier gebruikt.”

Dat is natuurlijk ook geen geheel onverwachte ontwikkeling. ”Vroeger bij de robotisering en automatisering dachten heel veel mensen dat iemand die iets met zijn handen doet die gaat zijn job verliezen, en iemand die met zijn hoofd iets doet niet. Nu is het net omgekeerd. Het onderscheid is niet tussen handenarbeid of denkwerk, maar tussen routinewerk en heel veel verschillende taken. Mensen die heel veel variatie hebben in hun werk hoeven zich minder zorgen te maken dan mensen die heel repetitief, heel vaak hetzelfde doen.”

Arbeidsmarkt “Ik weet niet hoe dat in Nederland is, maar in België bijvoorbeeld zijn er nog nooit zoveel niet-ingevulde vacatures geweest. De gedachte bij vee mensen is dan al snel dat het wel meevalt met die robotisering: ‘Er werd ons voorspeld dat Iedereen zijn job ging verliezen’. Maar kijk je naar de onderliggende cijfers in bijvoorbeeld in Vlaanderen, dan wordt het aantal vacatures voor middengeschoolden alsmaar kleiner wordt, het aantal vacatures voor hooggeschoolden toeneemt en voor laaggeschoolden blijft het constant. Er zijn meer poetshulpen dan vroeger, meer mensen werken in de horeca, maar dat zijn minder aantrekkelijke jobs natuurlijk.

“Iemand die vroeger in een ploegensysteem in een fabriek werkte, bij een vakbond was aangesloten en goede arbeidsomstandigheden had – als die job wordt geautomatiseerd en dan via een app ‘taakjes’ krijgt? De kans dat je er dan op achteruit gaat is reëel. Vooral in de Verenigde Staten is dat duidelijk zichtbaar in de werkgelegenheid.

De mensen hebben nog steeds werk. Maar mensen die vroeger in Detroit werkten in de autoassemblage met heel goede arbeidsomstandigheden hebben heel veel van die banen zien verdwijnen. Als je dan hoort dat je met een app maaltijden kan gaan bezorgen of taxichauffeur kan worden voor een app, dan heb je het over hele andere arbeidsomstandigheden.

“‘Zal AI mijn werk overnemen?’ Neen, maar iemand die AI gebruikt

“Het gevaar is dat wij als hooggeschoolden denken de werkgelegenheid is oké en wij hebben het zeker niet slechter dan vroeger.

Maar er is wel een categorie die de loonomstandigheden, zeker in de Verenigde Staten, jaar na jaar achteruit heeft zien gaan.

Omdat ze van werk hebben moeten veranderen en vrede hebben moeten met minder gunstige jobs.”

zal misschien wel uw job overnemen.”

30

AB_Interview.indd 30

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U REN . N L | N R . 6 | 2023

30-11-2023 09:00

Parallel Derammelaere ziet een parallel met de industriële revolutie.

“Mensen werkten in de landbouw en plotseling had je tractoren en machines die het werk op het land deden. De verwachting was dat ze massaal werkloos zouden worden. Mensen hadden thuis een handmatig weefgetouw en plotseling stond in een fabriek een groot weefgetouw dat 20 keer meer kon weven met een werknemer. Het gevolg is dat de welvaart enorm is gestegen op lange termijn. Maar het was ook geen pretje om in zo’n katoenspinnerij te werken. Dus zo’n enorme verschuiving doet op voor de totale werkgelegenheid misschien geen kwaad. Maar je moet dan misschien vrede nemen met een job die helemaal niet zo aantrekkelijk is. Het gevaar is dat dan beetje onder de waterlijn blijft en iedereen denkt ‘er zijn vacatures genoeg’.”

‘Human-in-the loop’ Maar AI en machineveiligheid? Wordt dat dan helemaal niks? Een gevalletje van ‘garantie tot de deur’? “De ‘human-in the loop’ eruit halen is in heel veel gevallen bij AI geen goed idee. En in het geval van machineveiligheid ook helemaal niet”, zegt Derammelaere. Dat het nooit wat wordt is dan toch ook net weer wat te stellig. “Heeft een neuraal netwerk als enige taak te herkennen of een deur opengaat en daar zit een contact, dan kan je dat trainen. Maar dat houdt geen steek. Je gaat een neuraal netwerk gebruiken bij applicaties waarbij heel veel informatie in heel korte tijd goed moeten worden verwerkt. Maar daarbij houd je het probleem dat garantie niet te geven is.”

Onvoorspelbaar Wel ziet hij mogelijkheden als het gaat om het inventariseren en evalueren van risico’s. “Een risicoanalyse bevat ook heel wat zaken als de ernst van een mogelijk incident. Daar is moeilijk een exact cijfer op te plakken. Iemand die de analyse maakt, maakt een eigen inschatting. AI zou iets kunnen betekenen bij het opstellen van een eerste versie van een risicoanalyse.”

Maar kort door de bocht – daar houdt het ook op. Uiteindelijk moet die analyse nog steeds worden gecontroleerd door de mens.

Bovendien heeft de adviseur wellicht ook nog wel achterliggende kennis over de toepassing die de AI bijvoorbeeld niet uit de beelden van de applicatie kan halen. denk bijvoorbeeld aan de veiligheidscultuur bij een bedrijf en het naleven van voorschriften.

Schiet je daar dan wel wat mee op – die AI? Jazeker. “Een adviseur kan wellicht tweemaal zo veel analyses uitvoeren in dezelfde tijd.

Dat is een perfecte toepassing van de huidige artificiële intelligentie.

Het versnelt je werk en het vergt minder manueel werk. Maar de finale controle en de finale handtekening – die moet volgens mij nog altijd door een mens gebeuren.”

Het betekent, zegt Derammelaere, dat de adviseurs niet bang hoeven te zijn voor hun baan. “Maar het zou wel kunnen dat als dit breed ingang vindt, je misschien maar de helft van de adviseurs nodig om hetzelfde werk te doen.” Leuker kan ook hij het niet maken. Gelukkig is niets zo onvoorspelbaar als de toekomst. • www.uantwerpen.be

Over Over Hof Hof Kabelfabriek Kabelfabriek Bij Hof kabelfabriek zijn wij sinds 1934 een onmisbare schakel voor professionals in zeer uiteenlopende industrieën over de hele wereld.

maatwerk oplossingen voor onze opdrachtgevers. Door onze open houding en de vlotte communicatie tussen opdrachtgever, accountmanager en productie verzorgen wij een soepel lopend proces van meesterschap, waar Bij Hof kabelfabriek zijn wij sinds 1934 een onmisbare schakel voor professionals in zeer uiteenlopende industrieën over de hele wereld.

Bij Hof kabelfabriek zijn wij sinds 1934 een onmisbare schakel voor professionals in zeer uiteenlopende industrieën over de hele wereld.

In iedere sector zijn wij aanwezig. Tegelijkertijd zijn we in iedere sector onze opdrachtgevers van profiteren.

In iedere sector zijn wij aanwezig. we in iedere onzichtbaar. Verborgen achter muren, plafonds en in apparatuur leveren onzichtbaar.

Verborgen achter muren,Tegelijkertijd plafonds en inzijn apparatuur leverensector wij In iedere sector zijn wij aanwezig. Tegelijkertijd zijn we in iedere sector onzichtbaar. Verborgen achter muren, plafonds en in apparatuur leveren wij connecties, verbindingen en oplossingen voor specialisten. dat juist datgene watdat je niet ziet extra aandacht verdient omfaciliteren. van connecties, verbindingen en oplossingen voor specialisten.

Wij gelovenWij datgeloven juist Onze ervaring leert ons wij voortdurend de gewenste oplossing wij connecties, verbindingen en oplossingen voor specialisten.

Wij geloven dat juist datgene wat je niet ziet extra aandacht verdient om van essentieel belang te zijn. datgene watbelang je niet ziet extra aandacht verdient om van essentieel belang te zijn. Wij zijn benaderbaar en staan open voor uw input en wensen. Met volledige essentieel te zijn. toewijding richten wij ons op de kwaliteit en duurzaamheid van onze kabels.

In ons familiebedrijf doen wij al decennialang datgene waar we goed in zijn. Namelijk; het leveren van kwalitatieve zwakstroomkabels. Dit In onsfamiliebedrijf familiebedrijf doen al decennialang datgene waar we in goed in zijn.

Namelijk; het leveren vande kwalitatieve zwakstroomkabels.

Dit In ons doen wijwij al decennialang datgene we goed Samen we op zoek naar gewenste connectie, verbindingDoor of oplossing doen we met gepaste trots en vakkundigheid.

Wij waar excelleren in het verzorgen vangaan maatwerk oplossingen voor onze opdrachtgevers. onze doen we methet gepaste trots en vakkundigheid.

Wij excelleren in het verzorgen van maatwerk oplossingen onze opdrachtgevers.

Door onze zijn. Namelijk; vancommunicatie kwalitatieve zwakstroomkabels.

Dit doen we zodat u kunt wat verzorgen u wenst tevoor bieden. bieden maatwerk oplossingen open houding enleveren de vlotte tussen opdrachtgever, accountmanager en bieden productie wij eenWij soepel lopend proces van open houding en de vlotte communicatie tussen opdrachtgever, accountmanager en productie verzorgen wij een soepel lopend proces van meesterschap, waar onze opdrachtgevers van profiteren. met gepaste trots en vakkundigheid. Wij excelleren in het verzorgen van die bedrijven verder helpen en innovaties mogelijk maken.

meesterschap, waar onze opdrachtgevers van profiteren.

Onze ervaring leert ons dat wij voortdurend de gewenste oplossing faciliteren. Wij zijn benaderbaar en staan open voor uw input en wensen.

Onze ervaring leert ons dat wij voortdurend de gewenste oplossing faciliteren. Wij zijn benaderbaar en staan open voor uw input en wensen.

Met volledige toewijding richten wij ons op de kwaliteit en duurzaamheid van onze kabels. Samen gaan we op zoek naar de gewenste connectie, Met volledige toewijding richten wij ons op de kwaliteit en duurzaamheid van onze kabels. Samen gaan we op zoek naar de gewenste connectie, verbinding of oplossing zodat u kunt bieden wat u wenst te bieden. Wij bieden maatwerk oplossingen die bedrijven verder helpen en innovaties 1 verbinding of 1oplossing zodat u kunt bieden wat u wenst te bieden. Wij bieden maatwerk oplossingen die bedrijven verder helpen en innovaties Hof Kabelfabriek.indd 22-11-2023 310:35 mogelijk maken. mogelijk maken.

AB_Interview.indd 31

30-11-2023 09:00

TECHNIEK Besturingen & machineveiligheid

Veilig met een virtuele PLC? In ‘Net als een echte PLC; Zijn virtuele besturingen het antwoord op leverproblemen?’ (pag. 20-23, Aandrijven en Besturen, nr. 2, april 2023) is de abstractie van ‘fysieke’ besturingen naar virtuele besturingen beschreven. Eén aspect is tot nu toe buiten beschouwing gebleven: de besturing van potentieel gevaarlijke machines en installaties. Kunnen virtuele PLC's hier ook voor worden gebruikt?

Roland Wagner, hoofd Product Marketing CODESYS Group

Door consequent gebruik te maken van besturingstechnologie kunnen machine- en installatiebouwers en exploitanten van dergelijke systemen aanzienlijke besparingen realiseren: Van aanschaf tot inbedrijfstelling, uitbreiding, onderhoud en buitenbedrijfstelling. Met virtuele besturingssystemen op basis van container- of hypervisor-technologieën bepaalt alleen de software de functie – de hardware zorgt voor de geabstraheerde substructuur. Dit maakt het eenvoudig om moderne besturingsarchitecturen te realiseren met security-by-design en dynamische microservices, omdat de afhankelijkheid van specifieke apparaten wordt doorbroken. Maar hoe zit het met functioneel veilige toepassingen?

Regelgeving Om mensen te beschermen, schrijven EU-voorschriften en nationale wetten voor dat machines met enig gevarenpotentieel gedurende de hele levenscyclus moeten worden beveiligd. Dit kan door ontwerpmaatregelen of veilige besturingstechnologie. Dit laatste in overeenstemming met de stand van de techniek zoals gedefinieerd in IEC 61508 (Functionele veiligheid van elektrische/elektronische/programmeerbare elektronische systemen verbandhoudend met veiligheid) met basistermen, ontwerpprincipes en algemene aspecten voor het gebruik van elektronische regelsystemen in machines en installaties.

De norm beschrijft ook de vereiste veiligheidsniveaus SIL (Safety Integrity Level) 1 tot 4, gebaseerd op de gevaarsituatie en onder andere de ernst en blootstellingsfrequentie. De wettelijke situatie verplicht fabrikanten van elke machine of elk systeem met een 32

AB_ART_Techniek03.indd 32

gevarenpotentieel om goedkeuring te verkrijgen van een geaccrediteerd instituut – inclusief alle componenten die worden gebruikt om het vereiste niveau te bereiken evenals de geïmplementeerde besturingstoepassing.

Beschermen tegen systeemfouten De meerkanaals mogelijkheid van controllers die worden gebruikt om te beschermen tegen systeemfouten, is al verplicht vanaf SIL2. En in elk geval voor SIL3, dat vereist is in veel industriële toepassingen, moet minstens één instance, meestal hardware, de correcte verwerking van de veiligheidsfunctie bewaken. Voor deze toepassing hebben CPU-fabrikanten speciale processors ontwikkeld met verschillende architecturen, zoals een lock-step CPU of een ‘safety island’ als bewakingslaag. Ze realiseren de tweekanaals mogelijkheid rechtstreeks ‘in het silicium’ en verminderen zo de hardware-opgave.

Tegelijkertijd wordt de afhankelijkheid van bepaalde componenten helaas enorm vergroot. In situaties met verstoorde toeleverketens en componententekorten kan een dergelijke afhankelijkheid tot ernstige problemen leiden; de genoemde processors zijn niet eenvoudig zijn te vervangen voor de vereiste certificering.

‘Diversified encoding’ Als er virtuele controllers worden gebruikt, vervalt de mogelijkheid om te vertrouwen op extra hardware om dual-channel mogelijkheden te realiseren vanwege de hardware-abstractie. Met ‘diversified encondig’ – gediversifieerde codering – kunnen dual-channel mogelijkheden softwarematig worden

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U REN . N L | N R . 6 | 2023

30-11-2023 09:01

Verwerking van de veiligheidstoepassing in twee afzonderlijke softwarekanalen met gecodeerde verwerking (coded processing).

gerealiseerd. De technologie is gebaseerd op ‘gecodeerde verwerking’ – al meer dan 30 jaar bekend.

Door redundant naar de besturingsinformatie te kijken, kan deze methode fouten in de gegevens- en besturingsstroom van programma's opsporen. Het verdeelt de verwerking van de toepassingssoftware in twee logische softwarekanalen, zonder speciale eisen aan de onderliggende hardware. Het eerste kanaal voert de gerealiseerde veiligheidstoepassing in het origineel uit. Het tweede kanaal gebruikt dezelfde toepassing, maar voert deze uit met de algoritmen van gecodeerde verwerking en kan dus zelf al fouten detecteren. Beide kanalen draaien achter elkaar in één proces op één CPU-kern. Ze worden permanent vergeleken, zoals ook gebeurt bij hardware-oplossingen voor functionele veiligheid. Hierdoor worden opgetreden fouten veel vaker gedetecteerd.

Gediversifieerde codering verdeelt veilige ingangen op dezelfde manier over beide kanalen en voegt omgekeerd de uitgangen van beide kanalen samen tot veilige uitgangen. Hieronder vallen datastromen die worden gegenereerd door veilige netwerk- of veldbusprotocollen. Een ander veiligheidscriterium is een aanvullende fijnmazige bewaking van de besturingsstroom in het gecodeerde kanaal tijdens runtime van de veiligheidstoepassing. Het veiligheidsconcept dat op deze manier is ontworpen door SIListra Systems GmbH is goedgekeurd door TÜV SÜD en de eerste productcertificeringen tot SIL3 zijn afgegeven.

Zachte veiligheidsoplossingen De vraag rijst waarom het 30 jaar oude proces nu pas wordt gebruikt? Hoewel de eerste producten met

coded processing aan het begin van de eeuwwisseling op de markt kwamen, leidde dat niet tot algemeen acceptatie. De rekenintensieve algoritmen uit die tijd leidden tot een runtime-verlenging die tot 1000 meer tijd vroeg. Met de toenmalige CPU's was code die op deze manier was gegenereerd simpelweg onbruikbaar voor echte toepassingen.

Inmiddels zijn niet alleen de processors aanzienlijk krachtiger, maar zijn ook de softwarealgoritmen achter gecodeerde verwerking fundamenteel geoptimaliseerd. De applicatiecode die wordt gegenereerd door gecodeerde verwerking samen met de noodzakelijke diagnosefuncties is nu slechts een factor 5 tot 15 langzamer dan de puur functionele code.

Tegelijkertijd zijn de synchronisatiepunten en CPUen geheugentests die nodig zijn voor discrete veiligheidscontrollers niet meer nodig, waardoor de CPU aanzienlijk minder wordt belast. Gezien de prestaties van moderne processors staat niets het gebruik van zachte veiligheidsoplossingen in industriële toepassingen meer in de weg.

Gecodeerde verwerking én virtuele bediening In plaats van het dual channel te creëren via redundante hardware, zoals voorheen het geval was, dienen zich nu de mogelijkheden van virtualisatie aan: beide kanalen draaien niet langer parallel op afzonderlijke fysieke systemen, maar sequentieel in een gevirtualiseerde machine, bijvoorbeeld in een container of hypervisor. Een van de twee kanalen wordt getransformeerd en uitgevoerd via gecodeerde verwerking. Gediversifieerde codering wordt gebruikt 33

AB_ART_Techniek03.indd 33

30-11-2023 09:01

TECHNIEK Besturingen & machineveiligheid

Screenshot van het Codesys Development System met SIL3-toepassing (rechts) op een virtuele veiligheidscontroller (links in de boom)

om de resultaten voor en na de uitvoering te vergelijken.

Dit biedt de gebruiker een gelijkwaardige oplossing zoals bekend van fysieke beveiligingscontroles. Maar nu met het enorme voordeel dat hij niet langer gebonden is aan specifieke hardware. Hij kan zelfs zo vaak of zo fijnmazig als hij wil functioneel veilige controles instellen en ze laten uitvoeren op de platforms die voor hem beschikbaar zijn – of dat nu industriële hardware in de schakelkast is of IT-hardware ergens in de serverruimte. Zoals besproken in het eerder genoemde artikel, kunnen I/O's in real-time worden aangesproken via gevirtualiseerde LAN-poorten. Dit geldt op dezelfde manier voor Industrial Ethernet-protocollen met goedkeuring voor veiligheidskritische toepassingen, zoals FSoE (Fail Safe over EtherCAT) of PROFIsafe (F-Host / F-Client).

Geen verschil Gebruikers van CODESYS implementeren of zetten hun controller op via de beschikbare hardware en beslissen of er functioneel veilige toepassingen moeten draaien. Als dit het geval is, maakt de tool een tweede parallelle container aan bij het uitrollen van de virtuele besturing. De applicatie in de veiligheidscontainer wordt ook verwerkt door gecodeerde verwerking. De gecodeerde en de oorspronkelijke toepassing controleren elkaar tijdens de werking en nemen onmiddellijk de veilige toestand aan als er fouten worden gedetecteerd.

Je maakt gebruik van het CODESYS Development System om de functionele en veilige toepassing te programmeren. De veilige toepassing wordt geconfigureerd met de gecertificeerde add-on module, die het puur functionele deel uitbreidt. Je maakt de code in de veilige IEC 61131-3 editor en laadt 34

AB_ART_Techniek03.indd 34

deze op de virtuele veiligheidscontroller met goedgekeurde procedures. Je merkt pas dat dit gevirtualiseerde apparaten zijn wanneer je de veiligheids-I/O-modules in de toepassing aansluit. In principe is de projectplanning van een veiligheidstoepassing complexer dan het puur functionele deel – in dit opzicht verschillen fysieke en virtuele veiligheidsbesturingen niet. Er zijn echter aanzienlijke verschillen in installatie, onderhoud, updates en andere aspecten.

Logische stap Of het nu gaat om virtueel beheer voor functionele of beveiligingstoepassingen – de opzet is identiek voor beide varianten. De enige verschillen zitten in de licentiekosten. De fabrikant van een machine of installatie met een gevirtualiseerde veiligheids-PLC bereidt de veiligheidsacceptatie op precies dezelfde manier voor als hij of zij zou hebben gedaan met specifieke apparaten. Met de gepatenteerde procedure van SIListra Systems in de virtuele veiligheidsbesturing CODESYS Virtual Safe Control SL wordt een goedkeuring van het volledige systeem volgens de Machinerichtlijn uitgevoerd zoals altijd, hoewel hiervoor nu geen gecertificeerde veiligheidshardware meer nodig is. De abstractie van de veiligheidsbesturing is dus de logische volgende stap.

Meer vrijheid Fabrikanten van apparatuur profiteren ook van de nieuwe abstractieoptie: door de technologie te integreren, kunnen ze nu veiligheidsbesturingen implementeren zonder een tweekanaals hardwarestructuur. Om een veiligheids-PLC te implementeren, moeten apparaatfabrikanten een geschikte computerarchitectuur met industriële eigenschappen leveren, evenals de hardware-abstractie via container

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U REN . N L | N R . 6 | 2023

30-11-2023 09:01

Screenshot van een visualisatie-interface met meetresultaten van vier virtuele veiligheidscontrollers en verschillende I/O-systemen

en optioneel een onderliggende hypervisor. De besparingen als het gaat om moeite en kosten die zo mogelijk zijn, komen iedereen ten goede. Natuurlijk zullen dergelijke gevirtualiseerde besturingen niet alle eerdere besturingsarchitecturen vervangen. Maar CODESYS Virtual Control SL biedt machine- en

installatiebouwers en vooral de operators van dergelijke systemen extra vrijheid – nu zelfs voor veiligheidskritische toepassingen. • www.codesys.com www.extendedsmartcoding.nl

PLM Xpert, PRO.FILE Competence Center in de Benelux, is al meer dan 25 jaar PLM Xpert, PRO.FILE Competence Center in dePLM/PDM Benelux, is meer dan 25 jaar dé specialist in datamanagement enalDMS dé specialist in datamanagement PLM/PDM en DMStec Persoonlijke service met impact Persoonlijke service met impact Maximale efficiency in ontwikkeling en productie Gegarandeerde kwaliteit van informatie en processen Stroomlijnen van productdata en documentstromen gedurende de gehele levenscyclus Data wordt kennis - de juiste informatie op het juiste moment op de juiste plaats

PLM Xpert.indd 1

AB_ART_Techniek03.indd 35

20-11-2023 10:06

30-11-2023 09:01

REPORTAGE Besturingstechniek

PAX metselt door Direct aansturen vanuit de Sigmatek plc versnelt automatisering Welke kant gaan we op als onderneming? Duiken we de 3Dprintwereld in of bouwen we een geavanceerde mobiele metselrobot? Voor ROPAX uit Hedel (NL) lag de keuze voor de hand; met een oplopend huizentekort en een alsmaar toenemend gebrek aan metselaars koos zij voor het laatste. Tijd voor een interessante mobiele applicatie – genaamd PAX – die qua metselwerk op de bouwplaats de nodige meters kan maken.

Astin de Zeeuw, SigmaControl

Voor de ruige omgeving waar metaal- en houtstof je om de oren vliegt werd deze machine in nog geen drie jaar tijd gebouwd met servomotoren van Kollmorgen en hard- en software van het Oostenrijkse Sigmatek dat in Nederland wordt vertegenwoordigd en ondersteund door SigmaControl. Voor de engineering werd gebruik gemaakt van het All-In-One objectgeoriënteerde programmeerpakket LASAL. Graag gemetselde gevels We spreken Jelle Overtoom, die samen met Jeroen-Bas Menschaar het bedrijf heeft opgericht. Colin Gort, commercieel manager schuift aan, samen hebben ze met dit project de afgelopen jaren de nodige ontwikkelingen doorgemaakt. Vooral Jelle kijkt als engineer behoorlijk trots terug op de keus die destijds gemaakt is: “Toen ik deze richting op wilde gaan, speelde het woninggebrek minder dan nu. Maar men had wel door dat er meer metselaars met pensioen gingen dan er nieuwe bij kwamen. En dat we in Nederland toch wel heel graag in een stulpje met gemetselde gevels willen wonen”, zegt hij lachend. Na gedegen vooronderzoeken en signalen uit de markt kwam het besef nog meer. “De oplossing zit hem in een combinatie van specialismen, waarin we de kennis van de vakman zoveel mogelijk moeten benutten.”

36

AB_ART_Reportage03.indd 36

Ontwikkeling Het verleden leert dat er genoeg initiatieven zijn geweest een dergelijke machine te ontwikkelen, gesneuveld op technisch vlak of door gebrek aan investering. Wat maakt deze applicatie wel succesvol? Colin Gort, commercieel manager: “Een duidelijk concept: een karretje met robotarm die zelfstandig een muurtje op een statische plek kan metselen.”

Het klinkt simpel, maar het heeft de

“We willen in Nederland toch wel heel graag in een stulpje met gemetselde gevels wonen” nodige testopstellingen en hoofdbrekens gekost. Colin: “Als we allemaal in een bungalow willen wonen is het eenvoudig, maar de praktijk is anders; ten eerste wil iedereen zijn eigen ontwerp en ten tweede is het ontwerp per bouwplaats ook weer anders. Er zijn altijd zaken die niet kloppen. We merken dat bouwers nu wel heel blij zijn, dat we ons kunnen aanpassen aan de bouwplaats in plaats van andersom.

Het illustreert tevens de vrijheid die je hebt met bakstenen.“

‘Launching customer’ Jelle: ”Het idee van stenen leggen hadden we al vrij snel getest, echter moest daar nog een verbindingsstof bij. De specie moest verpompbaar zijn, een lage weerstand hebben, stabiel zijn en een verlengde verwerkbaarheid hebben.”

Daarnaast moet er heel goed rekening worden gehouden met factoren op de bouwplaats. “Eén daarvan is dat je altijd een waterpas nodig hebt en je lichaam relatief positioneert ten opzichte van wat je gaat doen”, zegt Jelle. Een robot heeft instructies nodig die hij moet uitvoeren.

Hoe bepaal je de relatieve positie ten opzicht van een muur en hoe zorg je dat een robotarm op die plek komt? Losse bouwblokken die eerst onderzocht moesten worden met een prototype.

Colin: ”Vanaf het moment dat Ballast Nedam-dochters Heddes Bouw & Ontwikkeling en Laudy Bouw & Ontwikkeling als launching customer waren ingestapt, ging de ontwikkeling behoorlijk snel. Het is nu zo dat de PAX direct ingezet kan worden; inmeten, een stenenpatroon genereren en leggen maar..” Jelle vult aan: “Wij hebben gepoogd binnen het bestaande concept en systematiek een oplossing te vinden om geautomatiseerd te metselen. Dan komen tolerantie en maatverschillen om de hoek kijken waar je de machine rekening mee

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U REN . N L | N R . 6 | 2023

30-11-2023 09:02

Jelle Overtoom (links) en Colin Gort bij de PAX met servomotoren van Kollmorgen en besturingshard- en software van Sigmatek.

De servomotor van Kollmorgen voor de mortelpomp maakt de

Aan de rechterzijde van de machine worden de bakstenen ingevoerd,

mortelstroom beter regelbaar.

rechtsonder kunnen gezaagde stenen worden uitgenomen.

37

AB_ART_Reportage03.indd 37

30-11-2023 09:02

REPORTAGE Besturingstechniek

Inkijkje in de machine; linksonder de zaaginstallatie, daarnaast de robot die zowel stenen legt als mortel aanbrengt, rechts cementpomp installatie en mortel aanvoerslang

moet laten houden, terwijl het menselijk oog zich daar juist op aanpast.”

Uitdagingen op de bouwplaats Voor een buitenstaander lijkt het eenvoudig; een machine neer zetten die het werk uitvoert. Maar wat een specialist op de bouwplaats aan werkzaamheden uitvoert vertalen naar een geautomatiseerd proces blijft een uitdaging. Een metselaar werkt

met zijn ogen en hulplatjes en schat in hoe hij uitkomt, dergelijke inschattingen in de machine moeten juist van te voren bepaald worden. En uiteindelijk moet dat softwarematig verwerkt worden. Volgens Jelle werkelijk een eindeloze lijst van factoren; regen, wind, condens op de oogjes, sensor met andere invalshoek, positie van de gevel, verschil in ondergrond. “Het gaat om het automatiseren van een repeterende

De besturingsconsole met RFID voor toegangsbeveiliging.

38

AB_ART_Reportage03.indd 38

handeling, maar dat is lastig als de omstandigheden continu veranderen.

Neem zoiets eenvoudigs als een steen en denk aan hardheid, verschil in vorm of ineens met uithollingen (frogs) zodat er meer mortel in de muur verwerkt moet worden.”

Alles vanuit de plc Maar hoe complex is de mobiele metselmachine nu eigenlijk? Volgens Jelle fungeert de Sigmatek-besturing als het hart van een systeem waarin modulaire sensoren en actuatoren (vaak met andere platformen en protocollen) geïntegreerd zijn. Wat we tegenkomen in de machine: een robotarm die via een VARAN-koppelmodule (VBC 121) direct instructies krijgt vanuit de plc, een cementpomp, de stenenaanvoer, de zaagmachine, het neuswiel, een wifi-verbinding (RAR 2415) en een afzonderlijke laser-positioneerunit.

Jelle: ”De landmeetsensor is essentieel omdat je bij verplaatsing van een object altijd de actuele positie nodig hebt. Komt bij dat deze tool zijn robuustheid al bewezen heeft in de bouw.“ Qua besturing herbergt de de PAX veel hardware van Sigmatek: S-Dias modules, van processor, interface, I/O tot safety en een multi-touch besturingspaneel. Qua software wordt gebruik gemaakt van het All-In-One engineeringpakket LASAL.

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U REN . N L | N R . 6 | 2023

30-11-2023 09:02

De kop van de PAX heeft een tweeledige functie: mortel aanbrengen en stenen leggen. Voor het in verband leggen worden de stenen in de machine voorgezaagd.

‘Echt waanzinnig’ “Wat fijn is aan Sigmatek is dat er voor elk soort sensor of apparaat wel een interface bedacht is”, zegt Jelle. “Zowel vanuit de bibliotheken als hardware-matig, aansluiten en uitlezen is zo gebeurd. We hebben een sensor, die maakt verbinding met de RAR via wifi, daar hoefde ik niets voor te doen, enkel een IP-adres ingeven. Modulair, dus heel comfortabel, robotarm met Ethercat, met de VARAN-Ethercat buscoupler vanuit LASAL eenvoudig te configureren. Dat vind ik echt waanzinnig!”

Daaruit blijkt ook maar weer dat de machinebouwer volledige controle heeft over de engineering; alle classes in de software zijn te overschrijven. Een

alarmbuffer die overschreven wordt kan direct middels MQTT naar een database gestuurd worden. Volgens Jelle kan het werken met pointers vanuit de software de snelheid van de machine enorm bevorderen, enkel de benodigde data en direct adressen heen en weer sturen.

Toekomst Zoals met de meeste applicaties, stopt het doorontwikkelen niet. En omdat de meeste bouwprojecten vaak drie jaar van te voren worden bedacht, is het voor bedrijven een aardige puzzel om uit pluizen waar ze de robot kunnen gaan inzetten. Hierdoor komt ook meer tijd vrij voor speciaal metselwerk. Laat het recht toe recht aan

Tot 30 % minder montagetijd tijdens installatie op locatie maakt efficiënte apparatuurwissel mogelijk.

Han® Push-In expands the largest variety of termination technologies for industrial connectors.

■ Tot en met 30 % minder montagetijd door de geleider direct in de contactkamer te steken ■ Gemakkelijke hantering vanwege aansluiting zonder gereedschap ■ Kostenbesparingen in vergelijking met optionele aansluittechnologieën ■ Maximale flexibiliteit - geschikt voor ferrules, getwijnde draden en massieve geleiders

werk maar over aan de robot!”

Jelle: “ In Amsterdam staan gebouwen van 400 jaar oud waar mensen van over heel de wereld naar komen kijken. De baksteen is tijdloos, als je er maar een mooie vorm van maakt. Het is werkelijk verbazingwekkend hoe simpel huizen tegenwoordig worden gemaakt om maar kosten te besparen en de massa te halen. Mijn meest idealistische beeld zou dan zijn om dat met een robot te doen. Zo kan de metselaar zijn expertise weer kwijt in mooie projecten. Dan kan er wel weer geïnvesteerd worden in mooi metselwerk wat wederom tijdloos is.“ • www.ropax.eu www.sigmacontrol.eu

G VAN ONT TIS A R JE G K EBOO

One Range. No Limits: www.HARTING.com/push-in

39

AB_ART_Reportage03.indd 39

30-11-2023 09:02

REPORTAGE Ontwerp & innovatie

Nieuwe wegen inslaan Eenassige rolstoel Hoss comfortabel met TUBUS-structuurdempers Aan het ontwerp van rolstoelen valt nog het nodige te verbeteren. Dat bewijst de eenassige Hoss, die is ontwikkeld op basis van een Segway. De elektrische rolstoel van het Oostenrijkse Hoss Mobility GmbH is wendbaar en geschikt voor alle terreinen. TUBUS-structuurdempers van ACE garanderen de gebruiker comfort op elke ondergrond.

Tekst: Robert Timmerberg | Beeld: Hoss Mobility GmbH

Op het eerste gezicht lijkt het paradoxaal om Segways te gebruiken als basis voor de rolstoelen van de toekomst. Want om te voorkomen dat ze omvallen of ongelukken krijgen ook mensen zonder een beperking instructie voordat ze het voertuig voor het eerst gebruiken. Voor mensen die zijn aangewezen op een rolstoel om zich te verplaatsen en de gebaande paden eens willen verlaten is veiligheid nog belangrijker.

De innovatie van het team van Lukas Rigler, die bij toeval op het idee van de rolstoel kwam, is bedoeld voor precies deze mensen. "Toen ik afstand deed van mijn eigen Segway, was ik verrast dat de koper een rolstoelgebruiker was. Hij wilde hem ombouwen tot een nieuw type rolstoel. Pas toen realiseerde ik me de toegevoegde waarde van enkelassige technologie."

Revolutionair In de rolstoelwereld zijn het rijgedrag en de intuïtieve bediening van een Segway inderdaad revolutionair, en niet alleen voor ontwerpers als Lukas Rigler. Het ontwerp, dat hij samen met aandrijftechnicus Dominik Lorenz perfectioneerde en inmiddels al meer dan 200 keer verkocht, maakt het voor het eerst mogelijk om zittend in een rolstoel ter plekke te draaien, over oneffen terrein te rijden en 40

AB_ART_Reportage06.indd 40

zelfs om veilig door de sneeuw te rijden – en dat allemaal met compacte afmetingen.

Ook de grotere wielen zijn een voordeel.

Dit werd duidelijk toen hij de koper van zijn oude Segway hielp om de ombouw te realiseren en het prototype van de Hoss-rolstoel te ontwikkelen.

Dynamische stabilisatie Het bijzondere aan de nieuwe rolstoel Hoss en de sleutel tot zijn intuïtieve rijgedrag is het vermogen van het eenassige voertuig om zichzelf dynamisch te stabiliseren.

“..bijna geen enkele rolstoelgebruiker [heeft] de kwestie van betere demping [..] aangekaart” Lukas Rigler vergelijkt dit met de meest bekende intuïtieve manier van voortbewegen, ons lichaam: "Als iemand voorover leunt zonder zijn benen te bewegen, zou hij op zijn neus vallen. Om te voorkomen dat je valt, vertellen je hersenen je om op dat moment één been naar voren te zetten.

Dus als je naar voren leunt, beweeg je onvermijdelijk naar voren, stap voor stap.

Onze Hoss doet hetzelfde, maar dan met

wielen in plaats van benen. Krachtige processors en elektromotoren nemen de functie van de hersenen en spieren in ons voertuig over. En bewegings- en kantelsensoren voorkomen dat hij omvalt."

De sensoren hebben de taak om voortdurend het rijgedrag te analyseren, waarbij een onafhankelijk mechanisch ondersteuningssysteem met wielen aan de voor- en achterkant de rolstoel indien nodig stabiliseert. Een vouwmechanisme klapt onmiddellijk uit als het systeem uitvalt en brengt de Hoss tot stilstand. Terwijl een conventionele elektrische rolstoel normaal gesproken een snelheid van circa 6 km/u haalt, bereikt de Hoss snelheden van 15 km/u op droog asfalt en heeft een actieradius van maximaal 60 km op één acculading.

Kwestie van demping Een van de uitdagingen waar het team mee te maken kreeg, was de relatief hoge snelheid die een Hoss op een vlakke weg kan bereiken. Op de lange termijn vormt deze een grote belasting voor de anatomie van de gebruiker, vooral op ruw terrein.

Ook dat ontdekte Lukas Rigler tijdens de ontwikkeling bij toeval: "Het interessante is dat tijdens onze research, bijvoorbeeld op beursstands, bijna geen enkele rolstoelgebruiker de kwestie van betere demping bij mij heeft aangekaart. De indruk was eerder

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U REN . N L | N R . 6 | 2023

30-11-2023 09:02

In de bergen en de sneeuw veilig met een rolstoel rijden kan met de eenassige Hoss Mobility.

Een vouwmechanisme klapt onmiddellijk uit als het systeem uitvalt en

Een rolstoel zonder voorwielen zakt niet alleen minder snel weg

brengt de rolstoel tot stilstand. Een Hoss Mobility heeft in totaal vier

in sneeuw, zand of aarde, maar is ook aanzienlijk compacter dan

motoren: één voor elk hoofdwiel en twee voor beide steunen.

conventionele rolstoelen.

41

AB_ART_Reportage06.indd 41

30-11-2023 09:02

REPORTAGE Ontwerp & innovatie

Alle TUBUS-dempers, gemaakt van co-polyester elastomeer, zijn duurzaam met tot 1 miljoen slagen. De TR-types hebben een dynamische krachtabCompact ontwerp met zachte vertraging:

sorptie van 218 N tot

voor lange, zachte remprocessen met

7.500 N en een

radiale demping worden de TR structuur-

energiereductie van 25

dempers geleverd met een speciale schroef

tot 45 procent. (ACE

voor snelle installatie. (ACE Stoßdämpfer)

Stoßdämpfer)

dat rolstoelen nu eenmaal zijn zoals ze zijn en dat je daar gewoon aan moet wennen.

Pas toen een potentiële klant op bezoek kwam, werd ik me bewust van de demping.

Meneer had een handbewogen rolstoel die eruitzag alsof Angus MacGyver eraan had

gesleuteld, en een belangrijke aanpassing die de gebruiker zelf had gedaan, was de demping."

Pasende onderdelen Terwijl Lukas Rigler had nagedacht over

afzonderlijke wielophangingen, stootdempers en gasveren, bracht de man hem op het idee om van de zitting in zijn geheel een dempings- en comfortzone te maken.

De online zoektocht naar passende onderdelen begon. Zijn oog viel al snel op

Hoss-oprichter Lukas Rigler (rechts): “Nadat we voor ACE hadden gekozen, hebben we nooit naar alternatieven gezocht omdat we weten dat we goed worden geholpen." Links cto Dominik Lorenz.

42

AB_ART_Reportage06.indd 42

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U REN . N L | N R . 6 | 2023

30-11-2023 09:02

ACE Stoßdämpfer GmbH. Hoewel de engineer een praktische oplossing met hydraulische componenten had bedacht, verraste verantwoordelijke salesengineer Hans-Jürgen Greindl hem met een eigen onderzoek en een veel voordeliger alternatief. "Mijn contactpersoon bij ACE stelde dempers uit één stuk voor als een intelligente keuze voor het dempen van de stoel. De structuurdempers die hij in gedachten had, zijn minder gevoelig voor vuil, hebben geen geleiders of andere gevoelige onderdelen en zijn daarom vrijwel onverwoestbaar. Na een paar rijtesten was ik overtuigd," blikt Lukas Rigler terug.

TUBUS-dempers Voor de specialisten van ACE stond het buiten kijf dat de TUBUS-dempers deze klus zouden klaren. Niet in de laatste plaats omdat de engineers uit het Duitse Langenfeld ook al ervaring hadden met een andere toepassing. Zo is de TUBUS al gebruikt om de rijeigenschappen van elektrische steps voor bestuurders met een uiteenlopend lichaamsgewicht te

optimaliseren. Bij deze maatwerkoplossingen maakten de engineers van ACE gebruik van verschillende structuurdempers voor uiteenlopende gewichtsklassen.

maakt TUBUS indruk met een levensduur van meer dan 1 miljoen lastwissels, waardoor ze geschikt zijn voor continu off-roadgebruik.

Zachte vertraging en compact Hoss Mobility koos uit een groot aantal van meer dan 150 individuele standaardoplossingen voor de TR-productfamilie van ACE. Deze wordt gekenmerkt door een zachte vertraging. Om de voordelen van de uiterst wendbare rolstoelen zo goed mogelijk te kunnen benutten, zijn de compacte afmetingen van deze dempers doorslaggevend. De TR-types zijn speciaal ontwikkeld voor een maximale slag tussen 12 en 60 mm, waarbij de energieopname per slag varieert van 1,2 Nm tot 146 Nm. De dempers zijn leverbaar in formaten met een diameter van 29 mm tot 100 mm. Al deze onderhoudsvrije, inbouwklare elementen zijn gemaakt van co-polyester elastomeer, dat slechts licht opwarmt en daardoor een gelijkmatige demping garandeert. In vergelijking met bijvoorbeeld rubberen dempers of stalen veren

Snel en eenvoudig In deze toepassing is gebruikgemaakt van dempers van het type TR63-43. Het eerste getal staat voor de diameter van het onderdeel, het tweede voor de maximale slag. Dit type kan 12,0 Nm/slag opnemen; in noodgevallen zelfs 17,0 Nm/slag. Behalve in deze rolstoel met één as, zijn TUBUS-dempers uit deze serie geschikt als eindpositiedemping in lineaire assen, in de werktuigbouw en werktuigmachines, in hydraulische en pneumatische machines, handlingapparatuur en andere toepassingen. Omdat ze met een speciale schroef snel en eenvoudig onder de zitting van elke Hoss kunnen worden gemonteerd, profiteren veel mensen met een handicap nu al van een aanzienlijke verbetering van hun kwaliteit van leven. • www.ace-ace.nl www.hoss-mobility.com

Meld u nu aan voor de gratis nieuwsbrief!

U ontvangt 2x per week de gratis e-nieuwsbrief En u blijft op de hoogte van: • Productinnovaties

• Nieuws

• Leveranciers

• Vacatures

Ga naar aandrijvenenbesturen.nl/nieuwsbrief aandrijvenenbesturen.nl/nieuwsbrief

AB_ART_Reportage06.indd 43

30-11-2023 09:02

REPORTAGE Elektrische aandrijftechniek

'Muzikale’ motorreductor DC-motorreductor voor elektronische muziekdoos Miniatuuraandrijvingen kan je tegenkomen in de woestijn, in de ruimte en op de zeebodem. Ze zorgen ook voor beweging in een breed scala aan toepassingen, of het nu gaat om medische technologie, logistiek, productie of landbouw. En steeds weer duiken de aandrijvingen op interessante toepassingen. Ook op terreinen waar je ze eigenlijk niet zou verwachten. Bijvoorbeeld in 's werelds eerste elektronische muziekdoos.

Jens-Uwe Henke, sales-engineer Faulhaber en Dipl.-Ing. Nora Crocoll, redactiebureau Stutensee

Het is een klein ambacht met een lange traditie in het Ertsgebergte, in het oosten van Saksen op de grens met Tjechië. Bijna iedereen kent de houten muziekdoosjes, fijne miniaturen, piramides of kaarsenbogen die ‘Kleinkunst aus dem Erzgebirge’ Mueller GmbH uit Seiffen al sinds 1889 produceert. Tot op de dag van vandaag worden kleine en grote houten schatten liefdevol met de hand gemaakt in het familiebedrijf volgens de hoogste normen op het gebied van design en kwaliteit.

waarvoor dan GEMA-vergoedingen, GEMA is de Duitse BUMA/STEMRA, verschuldigd zouden zijn. De daaruit voortvloeiende kosten zijn echter economisch niet haalbaar vanwege de kleine hoeveelheden waarin de muziekdoosjes worden geproduceerd.

Speeldoos ontmoet Bluetooth Ringo Müller is een meester in het maken van houten speelgoed en vierde generatie directeur van het familiebedrijf. Hij legt uit: "De traditionele speeldoos heeft een mechanisch mechanisme dat één enkel muziekstuk kan afspelen. Op beurzen en markten bleven eindklanten ons vragen of er meer keuze was en of ze hun eigen muziekstukjes konden afspelen. We hadden ervaring met muziekelektronica vanuit onze kaarsenbogen, dus het was logisch om hierop voort te bouwen."

De implementatie bleek echter lastig vanuit licentieoogpunt. Als er een interface zou worden gebruikt waarmee eenvoudig MP3-bestanden kunnen worden geladen, zou de muziekdoos een muziekspeler worden,

“Er is heel weinig ruimte in de behuizing van de speeldoos, dus we hadden een heel kleine aandrijving nodig”

44

AB_ART_Reportage02.indd 44

.song-bestandsformaat De oplossing was een zelfontwikkeld muziekbestandsformaat voor GEMA-vrije muziekstukken. Hiervoor zochten de ambachtslieden samenwerking met de

Technische Universiteit Chemnitz. Professor Wolfram Hardt van de afdeling Computertechniek ontwikkelde samen met enkele promovendi niet alleen het .song-bestandsformaat, maar ook de software om 's werelds eerste elektronische speeldoos aan te sturen.

Vandaag de dag zijn honderden liedjes en melodieën gratis beschikbaar op de website van het bedrijf. Onder andere de wereldbe-

roemde trompetvirtuoos uit Dresden, Ludwig Güttler, heeft speciaal voor de Müller-speeldoos stukken opgenomen met een blazersensemble.

Bluetooth Maar kopers van de speeldoos kunnen ook zelf stukken of teksten opnemen. De opname wordt dan naar het bedrijf Müller gestuurd, waar het wordt omgezet in .song formaat en teruggestuurd naar de gebruiker. Via de Bluetooth-interface kun je het dan van je smartphone of pc overzetten naar de geheugenchip van je eigen muziekdoosje.

Variatie speelt ook een belangrijke rol in de muziekdoos zelf. Er worden tal van verschillende motiefplatforms aangeboden voor de elektronische muziekdoos, zodat deze kan worden aangepast aan het seizoen door ze gewoon te verwisselen. Een speciale barcode aan de onderkant van het betreffende motiefplatform zorgt ervoor dat het muziekdoosje de melodie afspeelt die bij het motief past.

Stille aandrijving Met het verlaten van het mechanische muziekmechanisme was ook een elektronische aandrijving nodig. Ringo Müller herinnert zich: "In 2009, toen de ontwikke-

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U REN . N L | N R . 6 | 2023

30-11-2023 09:03

Het motiefplatform van de elektronische speeldoos kan worden uitgewisseld.

Muziek kan via Bluetooth in het interne geheugen worden gezet.

‘KLEINKUNST AUS DEM ERZGEBIRGE’

Directeur Ringo Müller (midden): "We zochten een compacte motor met genoeg vermogen om de motiefschijf te laten draaien. Langzaam, soepel en stil, zodat de muziek niet wordt verstoord."

Het ambachtelijk vakmanschap van Müller uit het ‘Erzgebirge gaat terug tot 1899. Het familiebedrijf werd meer dan 120 jaar geleden opgericht door Edmund Oswald Müller in Seiffen. De ambachtelijke productie was zeer gevarieerd: van kinderspeelgoed en de typische Seiffense miniaturen in luciferdoosjes tot complete poppenmeubels in de stijl van die tijd. Eind jaren 1950 werd het assortiment uitgebreid met ‘piramides’ en sindsdien is het gestaag gegroeid. Sinds 2000 worden de ateliers geleid door de vierde generatie – Ringo Müller. Of het nu gaat om speeldoosjes, fijne miniaturen of kaarsenbogen, de houten voorwerpen uit het familiebedrijf hebben geholpen om speelgoeddorp Seiffen populair te maken.

45

AB_ART_Reportage02.indd 45

30-11-2023 09:03

Your Global Automation Partner

Modulaire intralogistiek

www.turck.nl/mi

©kras99, ©ag visuell - Fotolia

Met IP67 oplossingen kunt u de intralogistiek direct aan de transportband besturen – en de time-to-market voor nieuwe installaties verkorten.

MEER WETEN

Wij kunnen er voor zorgen dat mens en machine veilig samen kunnen werken! _ Safety in 58mm behuizing _ SIL 3 gecertificeerd. _ Beschikbaar in Profinet/Profisafe, Ethernet IP/CIP Safety, Powerlink/Open Safety en binnenkort ook in CANopen Safety!

www.tr-electronic.nl

AB_Advertenties.indd 46

30-11-2023 08:50

REPORTAGE Elektrische aandrijftechiek

Een gelijkstroomreductormotor uit de serie 2619...SR met een diameter van 26 mm en een lengte van slechts 19,2 mm zorgt voor synchronisatie in de speeldoos zonder hoorbaar geluid.

Een speciale barcode aan de onderkant van het betreffende motiefplatform zorgt ervoor dat de speeldoos de melodie afspeelt die bij het motief past. (Foto: Müller GmbH)

ling van het concept voor de elektronische speeldoos al ver gevorderd was, zochten we op internet naar een geschikte motor en kwamen we bij Faulhaber terecht. Er is heel weinig ruimte in de behuizing van de speeldoos, dus we hadden een heel kleine aandrijving nodig die toch genoeg kracht moest leveren om de – niet zo lichte – motiefschijf in een soepele, langzame rotatie te zetten. Dit moest soepel en zo stil mogelijk gebeuren om de muziekweergave niet te verstoren."

firmware wordt daarentegen voortdurend verder ontwikkeld in samenwerking met partners van de Technische Universiteit Chemnitz. Versie 4.0 zou in 2023 klaar

moeten zijn. De bibliotheek met beschikbare muziekstukken van talloze artiesten groeit ook voortdurend. Hiertoe behoren ook werken van de bekende kinderliedjesschrijver Rolf Zuckowski. "Onze samenwerking begon met zijn lied 'In der Weihnachtsbäckerei', dat uitstekend past bij onze traditie," herinnert Ringo Müller zich. "In de tussentijd hebben we veel andere liedjes toegevoegd en vier motiefschijven die we hebben ontworpen op basis van zijn ideeën." • www.mueller.com www.faulhaber.com

DC-motorreductor De verantwoordelijke verkoopingenieur adviseerde een DC- motorreductor uit de 2619...SR serie met edelmetalen commutatie. Met een diameter van 26 mm is hij slechts 19,2 mm lang – inclusief het geïntegreerde tandwiel. Dankzij de hoge vermogensdichtheid en het minimale traagheidsmoment zorgt de 207:1 verhouding voor een langzame synchronisatie zonder hoorbaar geluid. Een hoge efficiëntie was ook belangrijk voor de vakmensen, aangezien de muziekdoos zijn energie uit batterijen haalt en de elektronica slechts een lage spanning aan de motor kan leveren.

'In der Weihnachtsbäckerei' De mechanische basis van de speeldoos is nu al meer dan tien jaar beproefd zonder noemenswaardige wijzigingen. De

Elincom.indd 1 AB_ART_Reportage02.indd 47

01-11-2023 11:22 30-11-2023 09:04

PRODUCTNIEU WS Bekijk meer op www.aandrijvenenbesturen.nl

INCREMENTELE ENCODER

Met een diameter van slechts 8 mm is de lichtgewicht incrementele encoder IEP3 van Faulhaber compact en biedt toch een resolutie van tot 10.000 impulsen per omwenteling. In de standaard uitvoering kan de resolutie vrij worden geprogrammeerd tot 1 tot 4096 impulsen per omwenteling. De gebruikte chiptechnologie garandeert bovendien een hoge positionele nauwkeurigheid van nominaal 0,3°m en een hoge herhaalnauwkeurigheid van nominaal 0,05°m, . De IEP3 kan worden gevoed met voedingsspanningen van 5 V en 3,3 V. Hierdoor is de De ON-as-encoder met tweepolige sensormagneet ook geschikt voor toepassingen op batterijen, die vaak met 3,3 V werken. Ook het grote temperatuurbereik van -40 tot 125 °C ondersteunt vele mogelijke toepassingen. De nieuwe encoder kan worden gecombineerd met DC-motoren uit de series 0816SR, 1016SR en 1024SR en met stappenmotoren uit de series AM0820, AM1020 en AM1524. Er zijn meerdere opties voor de elektrische aansluiting van de encoder. www.faulhaber.com

LINEAIRE EENHEID

Oscilloscoop De SDS7000A-oscilloscoop van Siglent heeft 4 analoge en 16 digitale kanalen, met bandbreedtes van 3 GHz en 4 GHz. De maximale sampling rate is 20 GSa/s, de verticale resolutie is 12-bit (hardwarematig), de standaard acquisition memory depth is 500 Mpts per kanaal en is uitbreidbaar naar 1 Gpts/ch. Het ruisniveau is 220 �Vrms bij een bandbreedte van 4 GHz. De waveform capture rate kan oplopen tot 1 miljoen wfm/s, waardoor abnormale gebeurtenissen snel kunnen worden vastgelegd. De oscilloscoop heeft een 15,6-inch high-definition touchscreen om verschillende signalen tegelijkertijd te analyseren.

Gebruikers hebben de mogelijkheid om de testparameters aan te passen, terwijl de software de oscilloscoop aanstuurt en de test volautomatisch uitvoert. De testresultaten van het signaal (Goed/Fout) worden automatisch gegenereerd na vergelijking met de vastgestelde referentienormen. www.tooltronics.nl 48

AB_Productnieuws.indd 48

De CTL van UniMOtion is een lineaire eenheid met een geïntegreerde lineaire motor. De CTL heeft de hoogste acceleratie van alle lineair units van dit fabrikaat. De maximale snelheid bedraagt 5 m/s. Volgens vertegenwoordiger Tevel zijn de units dankzij de lineaire motor spelingsvrij. Ze kunnen worden voorzien van verschillende incrementele en absolute encoders; de geanodiseerde aluminium behuizing heeft zijsleuven voor bevestiging en sensoren. De units met een herhaalnauwkeurigheid tot 0,001 mm zijn verkrijgbaar in drie formaten (145, 200, 250), elk met lange of korte slede. De slaglengte gaat tot 5970 mm. De continu-kracht loopt tot 1125 N met een piekkracht tot 2475 N. Een corrosiebestendige afschermstrip beschermt tegen vuil en stof. De slede heeft aan beide zijden een centraal smeerpunt en toegang reiniging en onderhoud. De CTL kan optioneel woorden voorzien van een geruisloze high-speed kabelrups met rvs geleiderail. www.tevel.nl

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U REN . N L | N R . 6 | 2023

30-11-2023 09:04

Snelle connectormontage

Na de komst van modulaire push-in inserts, breidt Harting uit met een eerste monoblock-variant voor de Han-Compact-behuizing. Dankzij de push-in-technologie is volgens de makers met het nieuwe Han Q 8/0-inzetstuk een tot 30 procent snellere montage van connectoren in het veld mogelijk. Ook is een speciaal gereedschap beschikbaar voor een snelle demontage. Met adereindhulzen zijn verbindingen volledig gereedschapsloos door ze rechtstreeks in de contactkamers te steken. Een inwendige klemveer klikt dicht wanneer de huls de bodem van de kamer bereikt, waardoor de treksterkte wordt gegarandeerd. Bij toepassingen met gestripte gevlochten draden (zonder huls) is de druk van een schroevendraaier op de oranje actuator voldoende om de kooiklem open te houden. De Han Q met push-in-technologie kan vermogen en signalen tot 16 A / 500 V overgedragen. Voor de aardleiding (PE) is een contactkamer beschikbaar. www.harting.com

EMI-AFSCHERMING

CHO-SEAL 6750 met nikkel-grafiet gevulde fluorosiliconen is een EMI-afschermingsmateriaal voor gebruik bij hoge temperaturen (tot 200 °C continu) en een hoge chemische bestendigheid. Dankzij de mechanische en fysieke eigenschappen van het fluorosiliconen (FVMQ)-bindmiddel is het bestand tegen agressieve vloeistoffen en chemicaliën, waaronder koelvloeistoffen, hydraulische vloeistoffen, minerale oliën en verschillende brandstoffen. Als elektrisch geleidend fluorosiliconen elastomeer biedt het nieuwe materiaal een consistente EMI-afscherming over een breed frequentiespectrum en is geschikt voor elke toepassing met elektronische apparaten. CHOSEAL 6750 is verkrijgbaar in verschillende gegoten, plaat- en gestanste/waterstraalgesneden (niet-schurende waterstraal) uitvoeringen. Gegoten uitvoeringen omvatten O-ringen, D-ringen en aangepaste vormen. www.parker.com

CLEANROOMKABELRUPS Igus heeft een ESD-variant speciaal voor zeer gevoelige cleanrooms toegevoegd aan haar e-skin flat serie.

Het nieuwe materiaal van de modulaire lintkabel voorkomt dat de kabelrups elektrostatisch wordt geladen en zorgt ervoor dat deze bijna geen deeltjes genereert, zelfs niet tijdens zeer snelle bewegingen. ‘Single pod’-profielen zorgen voor een snelle en eenvoudige installatie van de e-skin flat. Een zip-lock-systeem maakt eenvoudige kabelvervanging mogelijk. Voor de e-skin flat heeft Igus CFCLEAN-kabeladers voor de overdracht van energie-, motorbesturings-, bus- en ethernetsignalen. Voor langere rijwegen tot 5 m kan een steunkabelrups eenvoudig in de pods worden geïntegreerd. Afstandhouders, verbindingselementen uit de e-skin flat serie en de i.Cee EC.S ultrasone conditiebewakingssensor zijn ook compatibel met de nieuwe ESD-kabelrups. www.igus.nl

Servoregelaar

De ‘extra lage-spanning’- servoregelaar CMMT-ST-MP met een voedingsspanning van 24 of 48 VDC is geschikt voor positioneertoepassingen in zowel een gesloten als open regelkring – met of zonder encoder. De regelaar zit beneden de vermogensklasse (300 W nominaal) van de standaard Festo-serie CMMT-AS servoaandrijvingen; beide typen aandrijvingen kunnen binnen één systeem worden gecombineerd. De regelaar heeft een geïntegreerde webserver voor vereenvoudigde data-overdracht en kan worden aangestuurd met Profinet, EtherCAT, EtherNet IP en Modbus, instelbaar met DIP-schakelaars of vanuit de gratis beschikbare software. De regelaar (144 mm (h) x 88 mm (d) x 27 mm (b)) kan een nominale stroom van 8 A aan, en gedurende maximaal 3 s tot 20 A piek. De CMMT-ST-MP ondersteunt zowel Safe Torque Off (STO) als Safe Stop 1 (SS1-t) www.festo.com 49

AB_Productnieuws.indd 49

30-11-2023 09:04

PRODUCTNIEU WS Bekijk meer op www.aandrijvenenbesturen.nl

OFF-HIGHWAY TELEMATICA-UNITS Met de nieuwe RCU Series 20 modellen kan je volgens Bosch Rexroth snel end-to-end connectivity-oplossingen opzetten, inclusief over-the-air beheer. Instapmodel RCU Lite wordt eind 2023 op de markt gebracht. De nieuwe serie heeft een 1600 MHz Quadcore processor en 2 GB DDR RAM, evenals 1 GB NAND en 8 GB eMMC flashgeheugen. Met maximaal vier snelle CAN-FD- bussen en een Automotive Ethernet interface T1 kan de nieuwe RCU in korte tijd grote hoeveelheden gegevens in het voertuig verzamelen en voorbewerken. Deze gegevens worden versleuteld voordat ze naar de cloud worden verzonden. De RCU beschikt over diverse beveiligings- en gegevensbeschermingsfuncties zoals Secure Boot en TPM. www.boschrexroth.nl

Actuator met geïntegreerde controller

De nieuwe EQ-serie elektrische actuatoren met volledig geïntegreerde controller zijn beschikbaar in slede- of stangversies. Met de bijbehorende pc-software kan je de actuatoren via één scherm in drie stappen een functionaliteit geven. Eerst kies je de ‘Set Operation Mode’, vervolgens geef je de exacte stopposities in (maximaal drie) en tot slot bepaal je de maximale waarden voor snelheid, versnelling en vertraging. De absolute encoder maakt het ‘homen’ overbodig. De elektrische actuator en controller zijn samengevoegd in één behuizing. Om modificaties te vereenvoudigen, heeft de EQ-serie in zowel slede- als stangversie dezelfde montagematen als de bestaande elektrische actuatoren van SMC. Vervanging verloopt daardoor snel en efficiënt. Aansluiten met de M12-connectoren is eenvoudig, eventueel met gebruik van prefab-kabels. www.smc.nl

VOEDINGEN

De TE-serie industriële voedingen maakt gebruik van onder andere galliumnitride halfgeleiders met brede bandbreedte, hoogfrequente vlakke transformatoren en verbeterde flyback topologie. De serie bestaat uit een 45W- (TECS/TEPS45F) en een 65W-versie (TECS/TEPS65F) die passen in footprint van 1x2,3 (TEPS) of 1x3 (TECS) inch. De 12V- en 24V-uitgangsversies kunnen 140 procent vermogen leveren om piekbelastingen te ondersteunen met een rendement tot 93,5 procent. Er zijn twee versies met verschillende connectoren. Standaard worden de producten geleverd als een open frame, hoewel een optionele behuizing verkrijgbaar is. De TE-serie is ontworpen voor wereldwijde toepassingen, heeft een ingangsspanningsbereik van 85VAC tot 264VAC enkelfase en voldoet aan de veiligheidsnormen bij een ingangsspanningsbereik van 100-240VAC (50/60Hz). De units zijn ontworpen om te werken van -10 tot +70 graden Celsius en kunnen in elke oriëntatie worden gemonteerd, hoewel afhankelijk van de 50

AB_Productnieuws.indd 50

omgevingstemperatuur en omgeving een derating van toepassing kan zijn. www.coseleurope.eu

WWW.AANDRIJV E NE NB E ST U REN . N L | N R . 6 | 2023

30-11-2023 09:04

Progress in emotion

Bezoek ons in Delft

4848199_Q-FESTO_Adv210x297_BezoekDelft-eXpCentre.indd 1 AB_Advertenties.indd 51

29-09-2022 08:50 09:38 30-11-2023

Tel: 015 - 251 18 31 info@tempcontrol.nl tempcontrol.nl

Temperatuur is ons specialisme Temperatuur is een belangrijke parameter in veel processen, systemen en machines. Tem pe ratuurvariaties, drift of ongewenste temperatuurverschillen kunnen het proces en de prestaties ongewenst beïnvloeden. Het goed kunnen meten en regelen van temperatuur zorgt voor minder uitval en heeft een positief effect op de levensduur van machines.

Productie, cleanroom, kalibratielab Wij beschikken over een eigen productieafdeling, cleanroom en kalibratie- en researchlab waar we o.a. kunnen meten, optimaliseren, kalibreren en stabiliseren.

Ook (lange termijn) testen, responsietijdmeting en onderzoek van temperatuursensoren en onderdelen behoort tot de mogelijkheden.

Klantspecifieke temperatuursensoren Tempcontrol ontwikkelt en produceert temperatuursensoren op klantspecificatie en in standaard uitvoering. Met ruim 45 jaar ervaring is het ons specialisme om voor elke specifieke toepassing de juiste oplossing te vinden. Bijna alles behoort tot de mogelijkheden: een snelle responsietijd, hoge nauwkeurigheid, lange termijnstabiliteit, bestand tegen hoge of juist lage temperaturen.

Instrumentatie een breed scala instrumenten voor het meten, regelen en registreren van temperatuur, vocht en dauwpunt. Ook is vaak maatwerk mogelijk voor een klantspecifiek eindproduct.

Vraag ons naar de mogelijkheden.

Temperatuursensoren in vele uitvoeringsvormen Transmitters, isolators, regelaars Precisie meetapparatuur

Handheld apparatuur

Klimaatkamers, kalibratiebaden

Indicators

Tempcontrol levert aan bijna alle industrieën waar temperatuur een kritische factor is: medische en voedingsmiddelenindustrie, lucht-, ruimte- en scheepvaart, halfgeleider-, kunststoffenindustrie en defensie, pharma- en petrochemie, machine- en apparatenbouw, installatie bedrijven en laboratoria etc. Bezoek tempcontrol.nl voor ons volledige productportfolio.

AB_Advertenties.indd 52

30-11-2023 08:50