Rik Felderhof – Schrijvers liegen de waarheid

‘Schrijvers liegen allemaal de waarheid’

Tanzania is het land waar Rik Felderhof een huis op de heuvel liet bouwen en waar hij een aantal maanden per jaar doorbrengt. Om te schrijven. Het derde deel van zijn Vliegenvanger-trilogie verscheen in mei 2017 en speelt zich voor een groot deel af in Tanzania. Tijd dus voor een goed gesprek over De schoonheid van de leugen onder de bladeren van de bananenpalmen met uitzicht op Mount Meru.

De schoonheid van de leugen speelt zich voor een groot deel af in Tanzania. Hier groeit Olivia, de hoofdrolspeelster van het derde deel van de trilogie op onder de beschermende vleugels van Mzee Amoz en de excentrieke Duitse barones Helga von Bissacker die in de buurt van Arusha een lodge runt. Neem ons mee naar jouw fascinatie voor dit land en haar bewoners. En wat we daarvan terugvinden in het boek.

‘Ik ben vooral verbonden met Tanzania doordat ik er woon. En dan is het heerlijk om het te beschrijven. De geuren, de houtvuurtjes, de langzaam draaiende ventilatoren aan het plafond. Het is een andere wereld, een wereld die mij fascineert. Ik heb in Afrika heel veel geleerd. Ook doordat ik dagelijks optrek met lokale bevolking en de mensen met wie ik samenwerk. Een van hen is Andreas. Hij is opgegroeid bij de Mbulustam, was als jongetje schaapsherder, ging naar school en leerde voor safarigids. Tijdens de ritten die we maken, praten we over de wijsheden die hij heeft overgenomen van zijn stam, over zijn kijk op de natuur. Hij gaat steevast met zijn bijbel op stap, ik met m’n fles wijn en sigaar.’

Dat klinkt als een perfecte combinatie. Wijn, de bijbel en wijsheid. Het leven in een notendop. Waren dat ook de ingrediënten voor Olivia’s jeugd in Tanzania?

‘Ik heb Andreas in het boek opgevoerd als Amoz. Hij begeleidt dat meisje dat vanuit Italië als kind in Afrika terechtkomt. Ze komt met haar vader die als arts voor Flying Doctors gaat werken in de omgeving van Arusha terecht. Ze wordt overdonderd door de aanwezigheid van een paar personen die in haar jonge leven een belangrijke rol gaan spelen. Na aankomst worden ze welkom geheten op het bordes van een lodge door een barones, die daar de scepter zwaait en haar buurvrouw wordt. Daar ziet ze ook die prachtige zwarte man staan met een wandelstok. Voor haar een soort wijze koning uit Afrika die heel nauw betrokken raakt bij haar opvoeding. Haar naar school brengt, leert tellen in het Swahili, haar op de raadselen en schoonheid van de natuur wijst.’

In de verte beklommen drie giraffen de helling van een heuvel en daarboven zweefden twee adelaars gedragen door de thermiek in de ijle lucht. Zwijgend lieten ze hun blik over het landschap glijden; een geelgroene vlakte met daarboven een strakblauwe hemel met een paar witte wolken die langzaam voorbijdreven. ‘Zie je die wolken?’, verbrak Amoz de stilte. Olivia knikte. ‘Dat zijn de taxi’s van de hemel.’ ‘O, misschien zit mijn moeder dan wel in zo’n wolk.’ ‘Denk je weleens aan je moeder?’ ‘Vanmorgen nog onder de douche. Maar verder niet zo vaak.’ ‘Het is ook al lang geleden.’ ‘Misschien moet ik vaker aan haar denken.’ ‘Elk moment is goed.’ ‘Hebt u een leuke moeder, Amoz?’ ‘Ze is ook overleden.’ ‘Jammer.’ ‘Het leven is vaak jammer, daar moet je rekening mee houden. Maar het is belangrijk hoe je ermee omgaat. Elke dag is een bladzijde die je kunt omslaan. Onthoud dat goed.’

Even terug naar de excentrieke Duitse barones die een lodge runt en die Olivia laat kennismaken met alles wat groeit en bloeit. Zij heeft haar heil in Tanzania gezocht en gevonden na een niet zo leuke jeugd, waarin ze zelfs even de kapster van Hitler was. Het valt me op dat je in elk van de drie delen van De Vliegenvanger een belangrijke rol hebt ingeruimd voor een of meer vrouwen ‘op leeftijd’.

‘Ik denk dat dat niet voor niets is. Ik ken veel oudere vrouwen, vind hun gezelschap vaak bijzonder plezierig en boeiend. Ze hebben een heel leven achter de rug, ze hebben de ervaring en het karakter om zichzelf en het leven te relativeren. Dat spreekt mij enorm aan. Ook deze Helga von Bissacker is een bijzondere vrouw. Voor haar karakter heb ik mijn inspiratie gevonden in een vrouw die hier bij mij in de omgeving woonde en daar een eigen lodge had. Een gekke vrouw, die toen ze jong was, hoedjes maakte van de dieren die ze schoot. In het boek zijn haar ouders bevriend met de ouders van Hitler. Adolf was een regelmatige gast van de familie. Als meisje speelde Helga graag kapster en zo mocht ze ook Hitler kappen »

en ontwikkelde op een mooie dag zijn bijzondere kapsel. Als ik zo’n scène aan het schrijven ben, dan heb ik enorm veel plezier. Het kan zo geweest zijn. Helga laat zich zonder schroom op veel dingen voorstaan: haar vruchtenbowl waarmee ze iedereen onder tafel krijgt en haar tuin die in de vijftiger jaren de inspiratie vormde, zoals ze zelf zegt, voor de Afrikaanse lijn Fleurs d’Afrique van Coco Chanel.’

We kunnen niet om een andere, bijzondere vrouw in Tanzania heen. Mama Twiga.

‘Nee, dat is ook niet de minste. Die komt galopperend het verhaal binnen. Een bijzondere vrouw die veel heeft betekend voor Tanzania en prachtige natuurfilms heeft geproduceerd samen met de vermaarde Hugo van Lawick. Ik heb haar in het boek een verhouding met Peter Linders ofwel de Vliegenvanger toebedeeld. Een korte liaison in Venetië. Mama Twiga is zo leuk om mee op pad te gaan. Ze is de schaamte voorbij, heeft een enorm gevoel voor humor en kan zonder enige gêne de boel totaal in het honderd laten lopen.’

Gezamenlijk observeren ze de ranke vrouw die een handkus werpt naar de kolonel, die op zijn beurt het glas naar haar heft. Ze heeft om haar hoofd een sjaal van giraffeprint geknoopt die ruim over haar schouders valt. Daaronder draagt ze een suède hesje en een vooroorlogse bruine rijbroek, zoals Meryl Streep in de film Out of Africa. ‘Mama Twiga presenteert zichzelf graag als de hedendaagse Karen Blixen,’ vertelt Helga. De vrouw heeft een mager figuur met extreem lange benen, waarmee ze statige passen maakt. Daaraan dankt ze haar bijnaam, die de lokale bevolking haar al snel gaf. Mama Twiga dat betekent in het Swahili “mevrouw Giraffe” en past in meerdere opzichten bij deze van oorsprong Hollandse telg uit een rijke patriciërsfamilie. ‘Ze kan drinken als een tempelier,’ vervolgt Helga. ‘Zelfs mijn vruchtenbowl komt bij haar pas tot ontploffing als de meeste mannen al gevloerd zijn.’

Maar de hoofdpersonen zijn twee jonge vrouwen. Olivia Ravelli heeft als jong meisje een duidelijk omschreven droom. Ze wil schrijfster, piloot én gelukkig worden.

‘En het lukt haar, alleen met dat gelukkig worden worstelt ze. Ze is de kleindochter van de Vliegenvanger en haar liefdespad is bijna net zo’n rollercoaster als dat van haar vermaarde grootvader. Maar ze schrijft een bestseller, De Vliegenvanger, en wordt samen met haar hartsvriendin, de Joodse Deborah met een H op het eind, gevechtsvlieger. Samen voeren ze missies uit in oorlogsgebieden. Tijdens een van die missies gaat het mis en wordt hun vriendschap ernstig op de proef gesteld. Dan komt ook barones Helga weer in beeld. De Joodse piloot en Duitse kapster van Hitler redden, gekleed in boerka’s, samen hun vriendin Olivia die in handen is gevallen van een Somalische rebellengroep. Het boek gaat dus om vriendschap en hoe loyaal je daarin bent. Hoe ver ben je bereid te gaan voor je vrienden?’

En natuurlijk is liefde ook een thema. Want Olivia heeft zich ook voorgenomen om gelukkig te worden.

‘Ja, een prachtig voornemen, maar de liefde laat zich niet dicteren, dat wordt de twee vriendinnen als snel duidelijk. Voor mij blijft de liefde een interessant onderwerp. Er is geen liefde zonder pijn, geen liefde zonder tranen, maar zolang de balans in een relatie doorslaat naar geluk, passie en geborgenheid blijft de liefde de moeite van het proberen meer dan waard.’

Je zegt in het boek op een gegeven moment dat Olivia lijdt aan geluksangst. Wat bedoel je daarmee?

‘Geluksangst is ook een herkenbaar thema in deel 3 van De Vliegenvanger. Ik bedoel ermee de angst om te verliezen wat je lief is. Als alles goed gaat, gezondheid, carrière, de liefde, dan kan die angst toeslaan. Wanneer stort het geluk in elkaar? Het kan niet allemaal alleen maar goed gaan. Er komt een moment dat tegenslag, verdriet en pijn zich presenteren. En de angst daarvoor noemt Olivia geluksangst.’

Is het moeilijk om je als man in de huid van een vrouw te verplaatsen?

‘Eh, dat lijkt moeilijk. Maar dat doe je ook als je vrouwen interviewt, dan verplaats je je ook in hun gedachten. Het is in de literatuur natuurlijk al veel vaker gebeurd. Madame de Bovary, Eline Vere, Terug tot Ina Damman van Vestdijk, Een schitterend gebrek van Arthur Japin, Twee Vrouwen van Harry Mulisch … Mannelijke auteurs zijn denk ik nogal onder de indruk van het mysterie van de vrouw. Ik kruip graag in het hoofd van vrouwen, ze fascineren me. Vrouwen zijn vechtlustig. Ze worden gedreven door woede en wraak als het gaat om vergelding. Als hun kinderen, hun geliefde, hun familie wordt getroffen door geweld, verkrachting, moord of vernedering, dan komt er in een vrouw een vulkaan tot uitbarsting, een vulkaan die vuur zal spuwen en met kokende lava het kwaad zal wegbranden. Nee, don’t fuck with women!’ »

En dan gebeurt er waar ze op gehoopt hebben: een kudde olifanten komt naar de waterplaats

Het huis op de heuvels

Op het eind van De schoonheid van de leugen komt de legendarische Vliegenvanger weer op de proppen als de oude broeder Petrus, een van zijn vele aliassen, net als graaf Ravelli. Gedurende de trilogie is de naam Ravelli in ieder geval door twee mannen gestolen …

‘Ook door mij. Het eerste deel, Verzamelaar van verboden liefdes, is geschreven onder de naam Ravelli omdat Peter Linders die naam gebruikt in zijn dagboeken die de basis vormden voor De Vliegenvanger. Het tweede deel, Echo van een verzwegen verleden, heb ik zelf geschreven, maar ik vond het verstandig om de naam Ravelli als schrijversnaam te handhaven. Ik voel me als auteur prettiger met die naam dan dat ik m’n eigen naam gebruik die verbonden is aan televisie. Het maakt mij vrijer en het boek wordt beoordeeld om wat het is en niet gekoppeld aan een loopbaan die voltooid is. De naam Ravelli is overigens niet alleen door mannen gestolen, ook door een oudere dame – ja, daar is ze weer – die vertelt dat haar naam Ravelli in de Tweede Wereldoorlog gebruikt is door mensen die Joodse onderduikers hielpen. Die naam heeft veel mensen gered. De leugen van die naam eigenlijk.’

Dat brengt ons bij de bijzondere titel. Schoonheid en leugen zijn twee begrippen die lijken te schuren.

‘Schrijvers liegen natuurlijk allemaal de waarheid. Ik bedoel ermee dat de leugen niet altijd negatief hoeft te zijn, maar ook góed gebruikt kan worden. Er wordt veel gelogen, ook in de samenleving. Adriaan van Dis zei: “de leugen is de smeerolie van de samenleving”. Wetenschappelijk onderzoek wijst uit dat we 2,17 keer per dag liegen, mannen overigens drie keer zoveel als vrouwen. We liegen elke dag, soms zijn het lieve leugens, in het Engels zo mooi sweet lies genoemd, leugens om bestwil. Als we voor het altaar staan beloven we elkaar eeuwige trouw, maar hoe lang is eeuwig? Die belofte blijkt dan een leugen te zijn. Wat denk je van sprookjes … We worden opgevoed met leugens. Sinterklaas krijgen we voor onze kiezen, bomen die kunnen praten ... Alles is de waarheid ontwijkend waardoor de wereld eigenlijk veel kleurrijker wordt, spannender en daarom heb ik voor deze titel gekozen. Ik ben zelf geboren uit een leugen. Mijn moeder heeft in de Tweede Wereldoorlog een valse naam aangenomen en heeft standvastig twee jaar lang gelogen. Door die leugen heeft ze de oorlog overleefd en door die leugen heeft ze mij het leven geschonken.’

Niks mooier dus dan de leugen. Als je de drie delen bekijkt, lijkt het centrale thema dat de leugen zegeviert.

‘De Vliegenvanger heeft zich door het leven gelogen. Maar het bijzondere is dat de grootste leugenaar wordt gestraft met een leugen. Hij wordt als het ware teruggelogen. Hij weet niet dat hij een zoon heeft en z’n kleindochter maakt zich niet bekend. Niemand gunt hem zijn nakomelingen. Maar de leugen wordt ook gebruikt om anderen te beschermen en te helpen. Als je het over de leugen hebt, moet je het meteen ook hebben over de waarheid. Wat is de waarheid? Iedereen heeft een eigen versie van de waarheid. Dat maakt hem rekbaar. Wat voor jou de waarheid is, is dat voor mij misschien helemaal niet. Ik kan iemand een held noemen die misschien aan de andere kant van de grens als een moordenaar wordt gezien. De kwaliteit van de waarheid wordt zwaar overschat, er is geen absolute waarheid.’

Behalve dan de waarheid dat dit uitzicht op Mount Meru fantastisch is?

‘Ja, dat wil ik wel als waarheid bestempelen. Althans onze versie van de waarheid.’ ˙

Pure Passie uit Zuid-Afrika!

KUNST

Op hun eerste reis door dit prachtige land in 2018 werd het echtpaar Van Ginkel geraakt door het vele mooie werk dat ze zagen van vaak jonge kunstenaars. Na jaren actief geweest te zijn als verzamelaars van hedendaagse (Europese) kunst en design besloten ze zich te verdiepen in de Zuid-Afrikaanse contemporary art scene wat resulteerde in de start van gallery ArtChemistry in Amersfoort.

Wim van Ginkel: ‘Op het thema VIA SA (Variety In Art from South Africa) willen we zoveel mogelijk Nederlandse en Europese art lovers in contact brengen met het werk van een keur aan Zuid-Afrikaanse kunstenaars die wij vertegenwoordigen. Een daarvan is Bambolwami Sibiya die in eigen land zijn naam al heeft gevestigd en dat zonder twijfel ook buiten ZuidAfrika zal gaan doen.

Bambolwami groeide op in een arm gezin met een aan alcohol verslaafde vader die zijn gezin in de steek liet. Hij was vastberaden om niet zoals zijn vader te worden en volgde verschillende opleidingen in Art & Design. Hij begon zijn eigen bedrijf en specialiseerde zich in het maken van linoprints. Vanuit deze specialisatie werkte hij met en voor verschillende kunstenaars waaronder de wereldberoemde William Kentridge. En met Colbert Mashile, door Bambolwami als zijn leermeester beschouwd en die ook deel uitmaakt van onze portfolio. De armoede uit zijn jeugd had en heeft nog steeds grote invloed op zijn werk. In zijn huidige schilderijen figureren voornamelijk mijnwerkers uit de townships. Hij fotografeert hen prachtig aangekleed en maakt op basis daarvan kleurige schilderijen waarin de mijnwerkers met kracht, trots en zelfvertrouwen worden uitgebeeld. Soms met een attribuut dat het beroep weergeeft dat ze eigenlijk hadden willen uitoefenen. De realistische manier van schilderen met acrylverf en houtskool en de linoprint-achtige motieven maken zijn werk tot een oogstrelende combinatie waar de passie vanaf spat. Kortom een veelbelovende kunstenaar die in zijn studio in August House in Doornfontein, Johannesburg samen met zo’n vijftig andere kunstenaars elke dag een bijdrage probeert te leveren aan een (nog) mooier en beter Zuid-Afrika.’ Haal jij Zuid-Afrika in huis? Je bent altijd welkom op afspraak in de gallery in Amersfoort en ‘experience the chemistry yourself.’ Of bezoek de website (www.artchemistry.nl) met daarop de handige Virtual Interior Art tool waarmee je kunt zien of een bepaald werk in jouw interieur past.

Om even te ontspannen en inspiratie op te doen neemt Bambolwami regelmatig een bad in het midden van zijn studio The Yellow Artwork

Bambolwami Sibiya en Wim van Ginkel (ArtChemistry) in zijn studio in Johannesburg

86

lezen &

kijken

Boeken en film die het (meer dan) waard zijn om gelezen en gezien te worden

De vissers van Tanji

In dit nieuwe reisboek reizen Ada en Jan Rosman af naar The Gambia, het kleinste land van Afrika. Ze bezoeken er de culturele en historische bezienswaardigheden, maar duiken ook diep het oerwoud in. Een hoogtepunt is hun bezoek aan Tanji waar de vissers tegen het eind van de dag terugkeren met hun verse vangst. Volgens de auteurs is The Gambia alleszins een heerlijke vakantiebestemming. Veilig, redelijk dichtbij en prachtig. Het is zoals alle boeken van Ada uit het hart beschreven. Hun enthousiasme sleurt je mee Afrika in. Als je fruit eet van een grote boom, vergeet dan niet de wind te bedanken. De vissers van Tanji, met reisbelevenissen, tips, prachtige kleurenfoto’s, een duidelijke landkaart en literatuurlijst in de serie kleintje Wombat is te bestellen via www.adarosman.nl

Ada Rosman-Kleinjan | De vissers van Tanji – Op reis in The Gambia | paperback | 104 pagina’s | € 9,50 excl. portokosten | ISBN 978-37-412-3851-2

Fantoomregen

What’s wrong with my life that I must get drunk every night? Deze regels van de Fine Young Cannibals vormen de motto van dit boek. Aan de voet van de Berg van God, de Ol Doinyo Lengai in Tanzania woont de hoofdpersoon van dit verhaal. Een plek waar geen mens voor zijn lol woont. Het goed geschreven boek biedt regelmatig mooie vondsten, herkenbaar voor iedereen die in Afrika is geweest. Met vlakke hand geeft de Afrikaanse ochtend me een klap in het gezicht. Fantoomregen beschrijft de eerste confrontatie van de ik-persoon, mr. Peter van Vriesland, met het land dat voor even zijn toekomst wordt. Met een humoristisch cynisme worden soms ongrijpbare gebeurtenissen beschreven. Het komt overeen met wat wellicht menigeen heeft ervaren; de behulpzame chaos, de onwrikbare logica. In deze roman word je bij kop en kont gepakt en middenin een roadtrip door Tanzania geplant. Op zoek naar muskietennetten, gefabriceerd met Europees geld. Beter te laat in deze wereld dan te vroeg in de volgende, leest mr Pita op een sticker in de bus die hem van Dar es Salaam diep het binnenland in brengt. Overal loopt hij vertraging en tegenslag op. Europeanen hebben te weinig tijd, Afrikanen een gebrek aan gebeurtenissen, dat verbindt ze tot (h)eerlijke gesprekspartners. We leren ook dat de Masai de eerste Europeanen in Tanzania iloridaa enjekat noemden, ‘zij die hun scheten opsluiten’, een verwijzing naar de broeken die ze droegen. In Fantoomregen is niets wat het lijkt en alles zou waar kunnen zijn. Per verkocht boek gaat € 1 naar een gezin in Tanzania.

Onno-Sven Tromp | Fantoomregen | Godijn Publishing | paperback | 192 pagina’s | € 15,95 | ISBN 978-94-92115-33-1

Op hoge hakken in Afrika

Een cover waardoor je meteen geïntrigeerd raakt. Luis Vuitton schoenen en de grote Afrikaanse leegte. Zindering in de lucht, een belofte van een schurende werkelijkheid. Een inspirerend, bloedeerlijk en persoonlijk verhaal over schaamte. Misbruik. Ambitie. De trots van Afrika. En de arrogantie van Nederland. Een boek dat Chantal schreef met de intentie om het verhaal van de meisjes en vrouwen in Kenia te delen. Taboedoorbrekend van het hoopvolle begin tot het bittere eind. Zonder iets terug te houden vertelt ze van haar jeugd waarin ze psychisch beschadigd raakte. Haar kinderdroom om als Florence Nightingale mensen te gaan helpen in dat verre Afrika. Een droom die weer tot haar komt als ze constateert dat ze in haar yuppenbestaan ver is afgedwaald van haar idealen. Ze kiest in eerste instantie voor zichzelf en later, als ze de liefde weer omarmd heeft, voor Kenia. Daar waar het leven zich in alle rauwheid aan haar openbaart. Waar een misbruikt meisje een gesloten luikje naar haar hart openpeutert. Waar ze als gelouterde

zakenvrouw die vooral goed wil doen, tegen een wereld en een waarheid op loopt die sterker is dan zij. Of toch niet? Met haar bedrijf I-Care voorziet ze tienduizenden meisjes en vrouwen van uitwasbaar maandverband en geeft ze een beter gevoel over zichzelf. Ze ontdekt de (veer)kracht in de vrouwen en uiteindelijk ook in zichzelf. Daarover schrijft ze in Op hoge hakken in Afrika. ‘Ik heb het nog nooit gedaan dus ik denk wel dat ik het kan’ is een inzicht om nog lang over na te denken en net als Chantal te dromen, durven en vooral doen. Als je het boek koopt via www. ophogehakkeninafrika.nl gaat er € 1 naar de I-Care Foundation die meisjes en vrouwen in Kenia ondersteunt.

Chantal Heutink | Op hoge hakken in Afrika | London Books |paperback | 252 pagina’s | € 19,95 | ISBN 978-94-92179-61-6

Als de wind draait

1844, Schuilhoek. Vrijheid en Magriet kijken uit over het wuivende veld dat zich tussen de bergen bij Potchefstroom en de Vaalrivier voor hen uitstrekt. Het lange gras buigt biddend in de zachte bries. Hier ligt hun toekomst samen, hier, op deze nog ongetemde nieuwe plek. De twee jonge geliefden weten nog niet dat de grootste hindernissen op de weg naar hun hart gelegen zijn in hun eigen bloed. Als de wind draait volgt het spoor van de eerste Voortrekkers op hun weg naar het onbekende, en vertelt een verhaal dat als een wilde bessenstruik opbloeit uit de harde grond van Zuid-Afrika. Een prachtig geschreven verhaal dat ontroert.

Hans du Plessis | Als de wind draait | Oorspronkelijke titel As die wind kom draai | Vertaald door Bert Aquarius | Uitgeverij Mozaïek | paperback | 286 pagina’s | € 18,90 | ISBN 978-90-239-9691-0

De meisjes uit Chibok

Het verhaal achter de ontvoering door Boko Haram neemt ons mee naar Nigeria en het plaatsje Chibok waar in 2014 276 meisjes uit de middelbare school werden ontvoerd. Begin mei 2017 werden 82 meisjes vrijgelaten. Nog altijd zijn ruim honderd meisjes in handen van de terreurorganisatie. De Nigeriaanse romanschrijver Helon Habila die inmiddels in de Verenigde Staten woont, groeide niet ver van Chibok op en besloot twee jaar na de ontvoering terug te gaan naar zijn vaderland om contact te zoeken met de families en de ontvoerde meisjes die al meteen wisten te ontsnappen. Door de ogen van de auteur leren we meer over de strijd die er tussen de Nigeriaanse regering en Boko Haram en haar leiders woedt en welke culturele en religieuze dynamiek ten grondslag ligt aan de conflicten die de regio tot op de dag van vandaag teisteren. Een mooie passage: De sfeer [in Chibok] was deprimerend en er hing een tastbaar verdriet in de hete, roerloze lucht. Dat kwam natuurlijk vooral omdat je Chibok als vanzelf in verband bracht met het lot van de ontvoerde meisjes: het was alsof je in Hamelen kwam en de afwezigheid voelde van de jongens die door de rattenvanger waren meegevoerd. Een boeiend essay over een gruwelijke werkelijkheid.

Helon Habila | De meisjes uit Chibok | Oorspronkelijke titel The Chibok Girls | Vertaald door Paul van der Lecq | Nieuw Amsterdam Uitgevers | paperback | 144 pagina’s | € 16,99 | ISBN 978-90-468-2188-6

Waar zijn je kinderen?

In ruim acht maanden, 45.000 kilometer en 22 landen van Marokko, dwars door Afrika, naar Zuid-Afrika met als eindpunt Tanzania. Een roman met een zeer praktische en uitvoerige reisgids met tips voor campings, visa en grensposten. Ik ben al verkocht als ik de inleiding lees waarin met verve en humor een aantal Nederlandse (voor)oordelen over Afrika wordt geponeerd. De vragen die de auteur in haar boek wil beantwoorden zijn veelomvattend; wij en zij. Westerse wereld en Afrika. We zijn anders, totaal anders. Maar waarin nou precies en wat kunnen we van elkaar leren? En wat voor vooroordelen hebben zij over ons? De reis wordt gemaakt met Hilly, een omgebouwde Toyota Hilux uit 2004. De vegetarische, Amsterdamse yuppen Tom en Veron vertrekken op het moment dat IS de oorlog verklaart aan alle verrotte westerlingen en de ebolaepidemie om zich heen grijpt. Hun vaste grap op hun reis naar de vrijheid: ‘Moet jij maandag werken?’ ‘Nee, jij?’ ‘Nee, ik ook niet. Volgende week maandag dan?’ ‘Nee.’ ‘O lekker.’ Makkelijk leesbaar en met humor geschreven worden de avonturen gepresenteerd: het Mauritaanse Rosso, de hel op aarde voor passanten op weg naar Senegal. De liefde in Ghana, het eveneens helse verkeer in Togo (kijk in je spiegel, mongool), Hilly die er in Nigeria eventjes de brui aan geeft. Kerst tussen de drillapen in Nigeria, een knuffel van Afrika in Kameroen. In Angola beleven ze als de nieuwe Adam en Eva een »

paar prachtige dagen op een verlaten strand. In Namibië ontdekken ze de dualiteit van de Afrikaanse moraal, een intern conflict voor waarschijnlijk elke Europeaan. Ze doorkruisen het paradijs dat Botswana heet. Thuis is er als antwoord op de vraag ‘Waar zijn jullie kinderen’ inmiddels de kleine Teun. Tom en Veron hebben hun droom geleefd. Te doen zo’n avontuur? Ja zeker. Het ook willen, hm, dat weet ik nog niet …

Veron van Heumen-Janssen | Waar zijn je kinderen? Een reis vanuit Amsterdam dwars door Afrika | Uitgeverij Boekscout.nl | paperback | 298 pagina’s met foto’s | € 21,99 | ISBN 978-94-022-3213-4

The Namib Desert

Met een ongewoon goed oog voor kleuren en texturen geeft Jürgen Wettke zijn weergave van de fameuze woestijnen van Namibië. Er wordt vaak gezegd dat foto’s meer vertellen dan 1000 woorden. In dit prachtig verzorgde fotoboek is dat ook zo.

Jürgen Wettke | The Namib Desert | tekst in Engels en Duits | Uitgeverij Teneues | hardcover | 208 pagina’s | 140 kleurenfoto’s | € 59,50 | ISBN 978-3-8327-3514-2

Dromen van water

In Nederland heet ze Wiljo, in Afrika wordt ze Woodi genoemd. Dromen van water – Het woestijnwerk van een Nederlandse vrouw in Afrika, is haar derde boek. In een wervelende, soms wat chaotische caleidoscoop van belevenissen vertelt Wiljo over de obstakels die ze op haar pad vindt wanneer ze samen met haar man Hammadi, een Peulh met een belangrijke maatschappelijke positie in Mauritanië, de droom van water in de woestijn wil waarmaken. En een school waar doven kunnen leren. Behalve de confrontatie met de starre tradities waarnaar ze zich in dit land in de Sahara moet voegen, krijgt ze te maken met verstikkende bureaucratie, gebrek aan geld, tegenwerking van de autoriteiten, onenigheid in de eigen gelederen, de dreiging van extremistische groeperingen. Maar ze laat in haar verhaal ook zien hoe een onverwoestbaar doorzettingsvermogen en geloof in eigen kunnen tot verbetering van die samenleving kunnen leiden. Silent Work heet de organisatie waarmee Wiljo het leven van vooral de ‘vergeten kinderen’ beter probeert te maken. www.silentwork.org Haar ervaringen geven vooral een kijkje in het leven van een bevolkingsgroep waar ik nog nooit van had gehoord, maar die mij na de volgende beschrijving is gaan fascineren: ‘De Peulh zijn een merkwaardig mengsel. Ze zijn een witte rivier in de landen van het zwarte water en een zwarte rivier in de landen van het witte water. Ze zijn een raadselachtig volk dat door wispelturige wervelwinden is meegenomen uit het land waar de zon opkomt en dat van Oost tot West is verspreid.’ Haast is een keuze, is in dit boek mijn leermoment.

Wiljo Oosterom | Dromen van water | Wereldbibliotheek| paperback | 224 pagina’s | € 19,99 | ISBN 978 90 284 2684 9

Goede Hoop

Er is veel te doen geweest om de expositie Goede Hoop in het Rijksmuseum. Door velen werd deze gezien als een geschiedenisles vanuit het gezichtspunt van de blanken, de koloniale onderdrukkers. Goede Hoop. Zuid-Afrika en Nederland vanaf 1600 vertelt in woord en beeld wat er is gebeurd tussen de landing van Van Riebeeck in 1652 (‘Alle problemen van dit land zijn begonnen met de komst van Jan van Riebeeck’, aldus president Zuma in 2015) en Mandela’s bezoek aan Amsterdam in 1990. Zuid-Afrika is sinds de komst van de Nederlanders een land op drift geweest. Grenzen schoven op en volken trokken weg, verdwenen of gingen in elkaar op. De gevolgen hiervan zijn nog steeds zichtbaar. De VOC bracht slavernij en de islam naar de Kaap. Maar Nederland is net zo goed veranderd door Zuid-Afrika – denk aan de Boerengekte rond 1900, de bloei van de Amsterdamse diamantindustrie, Afrikanerstraten en Krugerpleinen en de felle antiapartheidsstrijd. Goede Hoop is een ongelooflijk indrukwekkend en compleet boek. De illustraties, foto’s, brieven, schilderijen en tekeningen nemen je mee langs 400 jaar geschiedenis van Nederland in Zuid-Afrika. De teksten zijn toegankelijk, zeer informatief. Want wisten wij bijvoorbeeld dat Jan van Riebeeck eigenlijk helemaal niet zo graag in de Kaap woonde? Hij vroeg herhaaldelijk overplaatsing aan naar Batavia. En Kasteel Goede Hoop zoals wij dat kennen was niet van Van Riebeeck, maar werd gebouwd door zijn opvolger Ysbrant Godske. Prachtig. Gedegen. Een sieraad in de boekenkast!

Martine Gosselink, Maria Holtrop & Robert Ross | Goede Hoop Zuid-Afrika en Nederland vanaf 1600 | Uitgeverij Vantilt | gebonden | geïllustreerd in kleur | 384 pagina’s | € 34,50 | ISBN 978-94-600-4312-3

Weg naar huis

De twee halfzussen Effia en Esi groeien apart van elkaar op in het achttiende-eeuwse Ghana. Effia wordt uitgehuwelijkt aan een Engelsman, om vervolgens in weelde te leven. Esi wordt gevangengenomen, verkocht als slaaf en op de boot naar Amerika gezet. Weg naar huis vertelt over de levens van hun nakomelingen in de daaropvolgende driehonderd jaar. Van de stammenstrijd en slavernij in Ghana tot de Burgeroorlog in Amerika, en van de kolenmijnen in het zuiden van de Verenigde Staten tot de volksverhuizingen naar Manhattan in de twintigste eeuw. Een werkelijk prachtig geschreven en zeer knap vertaalde roman, waarbij elke zin, zeker in het Afrikaanse deel, uitnodigt om er even van te proeven, de woorden in je hoofd te laten rollen.

Yaa Gyasi | Weg naar huis | Oorspronkelijke titel Homegoing | Vertaling: Nicolette Hoekmeijer | De Bezige Bij | paperback 400 pagina’s | € 19,99 | ook verkrijgbaar als e-book | ISBN 978-90-234-9995-4

Liefdesverdriet

Niels Posthumus is sinds 2012 correspondent in zuidelijk Afrika voor Trouw en BNR Nieuwsradio. Hij kent Zuid-Afrika op zijn duimpje. Dat maakt dit boek met deze indringende cover tot een belangrijk boek met liefde en de vaak moeizame relaties die ZuidAfrikaanse mannen ten opzichte van vrouwen en seks hebben als centraal thema. En de vraag of apartheid invloed heeft op de relaties van nu. Slechts een op de drie Zuid-Afrikanen voert regelmatig een goed gesprek met iemand met een andere huidskleur. Een kwart van de Zuid-Afrikaanse mannen geeft toe ooit een vrouw te hebben verkracht. Eén op de acht Zuid-Afrikanen is besmet met hiv. Het zijn onthutsende gegevens. Niels Posthumus voelt de verwarring als hij met een zwarte vriendin verschijnt, de blanken vinden het ‘ranzig’, de zwarten menen dat ‘zij’ het goed voor elkaar heeft. Een gewone, lekkere, onbezorgde zwart-wit verliefdheid; het blijkt niet zomaar mogelijk, nog altijd niet in het Zuid-Afrika van nu. Het boek is niet alleen een zoektocht naar (on)mogelijke liefdes, maar geeft ook een gedegen kijkje in de raciale geschiedenis van Zuid-Afrika. Verkrachting, racisme, hiv/aids, homoseksualiteit, de machocultuur, het zijn geen thema’s die achteloos aan je voorbijgaan. Liefdesverdriet is een goed gedocumenteerd boek, maar best lastig te verteren.

Niels Posthumus | Liefdesverdriet | Uitgeverij Spectrum | paperback | 192 pagina’s | € 19,99 | ISBN 978-90-00-35481-8 | ook verkrijgbaar als e-Book

Bram Fischer

De film is gebaseerd op het boek The State versus Nelson Mandela van Joel Joffe. In het Zuid-Afrika van 1963, waar de onvrede tegen de ongelijkheid groeit, worden op een middag in het dorpje Rivonia bij een inval de kopstukken van het ANC opgepakt. Aan deze groep wordt een negende lid, dat al eerder gevangengenomen was toegevoegd: Nelson Mandela. Een van de andere gevangenen is de onlangs overleden Ahmed Kathrada. Er is het blanke regime veel aan gelegen om de groep als voorbeeld te stellen en tot de doodstraf veroordeeld te krijgen. Gerespecteerd advocaat Bram Fischer neemt hun verdediging op zich. Wat het regime niet weet is dat Fischer eigenlijk de tiende verdachte had moeten zijn. Dat is de start van een proces waarin Bram Fischer heikele paden bewandelt. Wanneer de geheime politie gaandeweg zijn dubbelrol ontdekt, komt Fischer voor een moreel dilemma te staan: verkiest hij de verdediging van zijn cliënten boven zijn eigen veiligheid en die van zijn gezin? Een intrigerende film over een verhaal dat velen menen te kennen en waarvan weinigen de werkelijke toedracht weten.

Bram Fischer | Jean van de Velde (Wit Licht en Hoe duur was de suiker) met in de hoofdrollen Peter Paul Muller (bekend van Gooische Vrouwen), Sello Motloung die Nelson Mandela vertolkt en Antoinette Louw | Bekijk de trailer: https://youtu.be/uRNEaoX-SKQ | De dvd is verkrijgbaar vanaf 23 augustus | Een interview met regisseur Jean van de Velde is te lezen op https://www.oogvoorafrika.nl/

interview-jean-velde-regisseur-nieuwe-film-bram-fischer/

90

lezen &

kijken

Een selectie van boeken die wij het waard vinden om gelezen te worden

Geweldenaar die alle grenzen overschrijdt

Coenraad de Buys stond eind achttiende eeuw bekend als de gevaarlijkste man in de Kaapkolonie. Hij was een reus, een legende en een grensbreker. Hij was een Afrikaner die veelwijverij pleegde zonder zich ook maar iets aan te trekken van huidskleur, rang of stand; een oplichter en opschepper die een belangrijke rol speelde in de grenspolitiek met de Xhosa; een vertrouweling van de Nederlandse zendeling Johannes van der Kemp, maar ook van Xhosa-opperhoofd Ngqika; en bovenal was hij een man die in opstand kwam tegen alles en iedereen: Zuid-Afrika’s eerste en beste anarchist. Buys speelt zich af rond 1800 en vertelt de geschiedenis van de vorming van de Kaapkolonie. Dit keer niet belicht vanuit de bovenlaag – de steeds wisselende VOC-ambtenaren – maar vanuit het perspectief van de inwoners van de kolonie: de vryburgers en de inheemse bevolking. Schrijver Willem Anker is een van de opwindendste nieuwe stemmen in de Afrikaanse literatuur.

Willem Anker, Buys | Vertaling: Karina van Santen en Rob van der Veer | Podium, 2017 | ISBN 9789057598418 | 514 pagina’s | € 25,-

Deon Meyer waagt en wint

Deon Meyer is wereldberoemd geworden met bloedstollende politiethrillers als Duivelspiek, 7 dagen en 13 uur. Met zijn nieuwste roman maakt hij een uitstapje naar een ander genre. Koorts speelt zich af in de nabije toekomst, nadat een verwoestende koortsepidemie 90 procent van de wereldbevolking heeft weggevaagd. Voor de overlevenden zit er niets anders op dan van voren af aan te beginnen. In Zuid-Afrika vormt Willem Storm een nieuwe gemeenschap waar iedereen die het goede met elkaar en met de wereld voor heeft, welkom is. De nieuwe nederzetting wordt echter steeds weer aangevallen door een motorbende die door heel wat minder nobele gedachten wordt gedreven. En zoals dat in elke maatschappij gaat, zijn er ook in het dorp zelf mensen die tweedracht zaaien. Maar de grootste bedreiging komt uit onverwachte hoek. Koorts is een grimmige roman vol geweld, maar ook een roman met diepe inzichten over de mens en de wereld waarin we leven. Daarbij weet Meyer, net als in zijn speurverhalen, ook hier handig gebruik te maken van het schitterende ZuidAfrikaanse landschap en de culturele diversiteit van de bevolking. Het vertelplezier spat van de pagina’s!

Deon Meyer, Koorts. De memoires van Nicolaas Storm, over het onderzoek naar de moord op zijn vader | Vertaling: Martine Vosmaer en Karina van Santen. [z.p.:] | Bruna, 2017 | ISBN: 9789400508262 | 480 pagina’s | € 22,50

Wat moet je met zo’n beest?

Dit boekje ziet er met zijn knaloranje omslag niet alleen leuk uit, het is ook leuk! Schrijver Reinier Spreen houdt een pleidooi voor de quagga, een soort zebra die voorkwam op de uitgestrekte savannes van zuidelijk Afrika. Volgens Spreen is de quagga ten onder gegaan aan ‘totale verwarring’: ‘De quagga had de botte pech vooral op andere dieren te lijken. Daardoor hebben we nooit geweten wat we met hem aan moesten.’ Toen Jan van Riebeeck in 1652 zijn verversingspost aan de Kaap stichtte, liepen er in het binnenland nog tienduizenden quagga’s rond. De kolonisten maakten echter genadeloos jacht op het dier en in 1878 was de soort in het wild uitgestorven. Er waren er nog een paar over in dierentuinen, ook in Amsterdam. Maar de onzekerheid over wat een quagga nou precies was (een wild paard, een vrouwtjesezel of tóch een mislukte zebra), maakte dat niemand besefte wat er aan de hand was toen in 1883 in Artis de allerlaatste quagga het loodje legde. Spreen heeft allerlei quagga-wijsheden van ontdekkingsreizigers en natuuronderzoekers uit de 17e, 18e en 19e eeuw op een rij gezet. Daaruit blijkt dat de geleerde heren elkaar soms naschreven en daardoor misverstanden

in stand hielden; óf ze hadden nog een rekening te vereffenen, en de eerste die daar het slachtoffer van werd, was de quagga. In de 20e eeuw maakte het dier echter een spectaculaire comeback.

Reinier Spreen, Monument voor de quagga. Schlemiel van de uitgestorven dieren. [z.p.:] | Fusilli, 2016 | ISBN 9789082591408 | 208 pagina’s | € 19,90

Romantweeluik smaakt naar meer

Chanette Paul is de koningin van het Afrikaanse lekkerleesboek. Haar liefdesverhalen en psychologische thrillers halen steevast binnen no-time de top van de Zuid-Afrikaanse bestsellerlijst. In 2015 konden Nederlandse en Vlaamse lezers voor het eerst met haar kennismaken via Offerlam, een meeslepende politieke thriller die zich deels in Zuid-Afrika, deels in België afspeelde. Wat vooral indruk maakte was hoe Paul het verhaal over de Zuid-Afrikaanse Caz, die te horen krijgt dat de vrouw die haar heeft opgevoed níet haar biologische moeder is en die haar onschuld moet bewijzen als haar pleegmoeder en haar pleegzus kort na elkaar in België worden vermoord, verweefde met de koloniale geschiedenis van België en de onafhankelijkheidsstrijd van Belgisch Congo (nu de DRC). Bloeddiamanten, Afrikaanse toverkunst en een syndicaat dat de laatste blanken van het Afrikaanse continent wilde verdrijven, voerden de spanning nog verder op. En natuurlijk mocht een ontluikende liefde niet ontbreken. In Offerande, het laatste deel van dit tweeluik, wordt het verhaal voortgezet. Wie zit er achter de ontvoering van Caz’ dochter Lilah, een internationaal beroemd fotomodel? En zal Caz erin slagen de diamanten die ze van haar echte moeder heeft geërfd, vanuit Zuid-Afrika naar België te smokkelen om de vloek die er op haar familie rust, te doorbreken? Offerlam trof de lezer als een vuist tussen de ogen. Helaas heeft Offerande niet hetzelfde effect. Wie Offerlam niet gelezen heeft, zullen al die namen in Offerande wel gaan duizelen. Het spel van de geheime afkomst – familiebanden die bij elk volgend hoofdstuk toch weer nét even anders blijken te liggen – wordt te ver doorgevoerd. En het boek mist de diepte die het eerste deel, met zijn verwijzing naar de Congoleze geschiedenis en specifiek de moord op Mobutu, wél had. Toch maken deze boeken nieuwsgierig naar het verdere oeuvre van deze uiterst productieve schrijfster. Daar móeten meer pageturners bij zitten.

Chanette Paul, Offerande | Vertaling: Elke van den Bergh | Lannoo, 2017 | ISBN 978401442268 | 512 pagina’s | € 22,50

Hendrik Witbooi, een vergeten held

Tussen 1904 en 1908 werden in Duits Zuidwest-Afrika, het huidige Namibië, tienduizenden Nama en Herero door Duitse soldaten vermoord. Het was de eerste genocide van de twintigste eeuw. De chief van de Nama, in die tijd, was Hendrik Witbooi. Tot twee keer toe neemt hij zijn volk mee op een ware exodus om aan het koloniale gezag te ontkomen. Onderweg vechten ze niet alleen tegen de Duitsers, maar ook tegen de Herero én tegen de droogte van de woestijn. Witbooi is een briljant strateeg en zijn guerrillatactiek levert soms hilarische situaties op. Maar uiteindelijk moeten de Nama – een vredelievend volk dat geen landbezit en geen geldeconomie kent – het afleggen tegen de wrede generaal Von Trotha. Conny Braam baseert haar boek op brieven en dagboeken van Hendrik Witbooi zelf, geschreven in het Kaaps-Hollands van zijn tijd. Het verhaal is uiterst actueel. In 2016 bleek dat Duitsland en Namibië werkten aan een gezamenlijke verklaring met het woord ‘volkerenmoord’ of ‘genocide’ erin. Inmiddels hebben afstammelingen van de Herero, die zich niet vertegenwoordigd voelen door de Namibische regering, bij een rechtbank in New York echter ook een schadeclaim tegen de Duitse staat ingediend. Wordt die goedgekeurd, dan moet Duitsland mogelijk miljarden ophoesten. En wordt de deur geopend voor andere oud-koloniën om ook een eis tegen hun voormalige onderdrukker in te dienen.

Conny Braam, Ik ben Hendrik Witbooi | Atlas Contact, 2016 | ISBN 9789025447182 | 384 pagina’s | € 19,99

Met melktert en tamatiebredie de misdaad te lijf

Buitengewoon vermakelijk zijn de zogenaamde ‘Tannie Maria Mysteries’ van de Engelstalige Zuid-Afrikaanse schrijfster Sally Andrew. Onder de titel Recepten voor liefde & moord is het eerste deel van deze reeks nu in Nederlandse vertaling verschenen bij Orlando, een uitgeverij die zich vooral toelegt op boeken van vrouwelijke auteurs met ‘eten’ als thema. Eerder verscheen hier »

bijvoorbeeld ook Koud opgediend van die andere Zuid-Afrikaanse schrijfster, Marita van der Vyver. Tannie Maria heeft jarenlang een receptenrubriek gehad in het plaatselijke sufferdje van Ladysmith, de Klein Karoo Gazette. Maar dan besluit de uitgever dat haar recepten moeten plaatsmaken voor een adviesrubriek. Tannie Maria beantwoordt de problemen van haar brievenschrijvers op de enige manier die ze kent: met vertroostende of bemoedigende recepten. Als een van haar correspondenten vermoord wordt, gaat Tannie Maria op onderzoek uit. Is de dader een bekende van het slachtoffer, of staan er grotere belangen op het spel? En zal Tannie Maria erin slagen om de knappe rechercheur met haar kookkunsten voor zich te winnen? Dit boek is zó zintuiglijk geschreven dat je er vanzelf trek van krijgt. Gelukkig staan achterin alle recepten.

Sally Andrew, Recepten voor moord & liefde | Vertaling: Barbara Lampe | Orlando, 2017 | ISBN 978942086396 | 416 pagina’s | € 19,95

Dikke Van Dis bevat weinig nieuws

Schrijver en programmamaker Adriaan van Dis speelde begin dit jaar een prominente rol als ambassadeur van de ‘Goede Hoop’tentoonstelling in het Rijksmuseum. Aanleiding voor uitgeverij Atlas Contact om zijn boeken over Zuid-Afrika nog eens opnieuw uit te brengen in een compacte verzamelbundel. Voor lezers die Van Dis door de jaren heen gevolgd hebben, bevat het boek weinig nieuws. De reportages Het beloofde land (1990) en In Afrika (1991) en de roman Tikkop (2010) worden gecombineerd met enkele verspreide opstellen die al eerder werden herdrukt in de briljante essaybundel Leeftocht (2007). Het essay ‘De vergiftigde prins’ is de enige tekst die hier voor het eerst in druk verschijnt. Hierin legt Van Dis opnieuw rekenschap af van zijn liefde voor het Afrikaans en de Afrikaanstalige literatuur die ontstond in een tijd toen Zuid-Afrika vanwege de apartheidspolitiek in Nederland taboe was. Hij vertelt over zijn (beperkte) deelname aan de ondergrondse strijd tegen de apartheid en zijn vriendschap met Breyten Breytenbach. En hij filosofeert hardop over de toekomst van het Afrikaans, een taal die voor haar voortbestaan volgens hem afhankelijk is van de bruine Afrikaanssprekende gemeenschap. Een aardig artikel van zo’n 25 pagina’s. Maar of dat nou de 500 overige bladzijden in deze uitgave rechtvaardigt?

Adriaan van Dis, De Zuid-Afrikaboeken | Atlas Contact, 2017 | ISBN 9789025449292 | 528 pagina’s | € 17,50

Wij waren hier eerst

Kinderboeken over Afrikaanse dieren zijn er genoeg, maar Wij waren hier eerst is het eerste dat gaat over het veelbesproken human wildlife conflict - de botsing tussen mens en dier. Geen enkele diersoort eist zoveel ruimte voor zichzelf op als de mens en wilde dieren komen daardoor steeds meer in de verdrukking. Het is namelijk lastig vol te houden dat de Afrikaanse savanne één groot dierenparadijs is als je weet dat neushoorns worden gedood voor hun hoorn, dat leeuwen worden gefokt voor de trophy hunting industry, en dat de mens op zijn beurt last heeft van bavianen die zonder uitkijken de weg oversteken. Journalist en schrijver Joukje Akveld doorkruiste Afrika op zoek naar die schurende confrontaties tussen mens en dier, en om vast te leggen hoe sommige mensen proberen een oplossing te vinden voor bedreigde en verweesde dieren. De prachtige illustraties zijn van de Zuid-Afrikaan Piet Grobler, die voor zijn werk talloze prijzen heeft ontvangen. Elk hoofdstuk is rijk geïllustreerd met kleurrijke foto’s en tekeningen en bevat een citaat, bijzondere weetjes en safaritips. Met woordenlijst en bronvermelding. Een indringend en baanbrekend boek over mens-dierconflicten in Zuid-Afrika dat niemand onberoerd zal laten.

Joukje Akveld, Wij waren hier eerst met illustraties van Piet Grobler | Gottmer, 2017 | ISBN 9789025766498 | 208 pagina’s | € 24,99

Materiaal voor de Nobelprijs

Ooit kondigde de Zuid-Afrikaanse dichter Breyten Breytenbach aan dat hij nooit meer een gedicht in zijn moedertaal, het Afrikaans, zou schrijven. Dat was een uiting van zijn haat-liefdeverhouding met zijn volk, de Afrikaners, en het Afrikaans, in de apartheidsjaren beschouwd als ‘de taal van de onderdrukker’. Breytenbach zelf bracht in die donkere periode van de Zuid-Afrikaanse geschiedenis zeven jaar in de gevangenis door vanwege zijn betrokkenheid bij de strijd tegen het apartheidsregime. Maar zijn liefde voor de taal liet

zich niet beteugelen en sindsdien heeft Breytenbach alweer de ene dichtbundel na de andere het licht laten zien. De zingende hand is een bloemlezing van gedichten die hij de afgelopen tien jaar heeft geschreven. De gedichten zijn lyrisch, diepzinnig, geëngageerd en speels, met een typische parlando-stijl en prachtige nieuw gecreëerde woorden. Alle teksten in deze omvangrijke bundel worden zowel in het Afrikaans als in het Nederlands afgedrukt; de vertalingen zijn van Breytenbachs vriend en voormalig uitgever Laurens van Krevelen.

Breyten Breytenbach, De zingende hand | Vertaling: Laurens van Krevelen | Podium, 2017 | ISBN 9789057598470 | 256 pagina’s | € 25,-

Bruid op bestelling

In 1688 vertrok een groep Rotterdamse weesmeisjes naar Kaap de Goede Hoop, waar een tekort aan huwbare vrouwen heerste. Ariaan is een van hen. Ze is niet bang om de handen uit de mouwen te steken, ze is een goede verpleegster en interesseert zich voor geneeskrachtige kruiden. Eigenschappen die haar in het lege en onherbergzame land goed van pas komen. Maar niet iedereen is haar even vriendelijk gezind. Een roman over hoop en de hang naar avontuur, over schuldgevoel en verraad, loyaliteit en liefde, gebaseerd op historische feiten.

Pauline Vijverberg, Het suikervogeltje | Conserve, 2017 | 292 pagina’s | € 19,99

Reisgids annex geschiedenisboek

Ook zo genoten van de documentaire televisieserie Goede Hoop van Hans Goedkoop? Nu kunt u alles wat daar verteld werd, en meer, nog eens rustig nalezen in het bijbehorende boek, geschreven door historicus Bas Kromhout. Net als bij de tentoonstelling in het Rijksmuseum en de tv-serie vormt de relatie tussen Zuid-Afrika en Nederland het uitgangspunt. Dat zorgt voor een specifieke invalshoek; sommige onderwerpen die u in een reisgids of geschiedenisboek over Zuid-Afrika zou verwachten, komen niet of nauwelijks aan bod. Maar het gekozen perspectief leidt ook tot herkenning. En de geschiedenis, schrijft Hans Goedkoop in het voorwoord, is de enige manier om iets van dit complexe land te snappen. Het boek volgt ruwweg dezelfde opzet als de tv-serie. Vanuit de Kaap, waar Jan van Riebeeck in 1652 de eerste Hollandse nederzetting vestigde, volgt Kromhout de ontdekkingsreizigers en de Voortrekkers verder het binnenland in. Voortdurend schiet hij heen en weer tussen toen en nu; hij verklaart, evalueert en laat zien hoe het verleden in het heden doorwerkt. Hij beschrijft de musea en bezienswaardigheden die de toerist onderweg tegenkomt en geeft tips voor bijzondere, historische gastehuise. Ook staat hij zo nu en dan stil bij bezienswaardigheden in Nederland die aan de band met Zuid-Afrika herinneren, zoals het Jan van Riebeeckhuis in Culemborg, het Zuid-Afrikahuis in Amsterdam of het Nelson Mandela-standbeeld in Den Haag. Een rijk en veelzijdig kijk- en bladerboek voor op reis of thuis.

Bas Kromhout, Goede Hoop. 400 Jaar Nederland en Zuid-Afrika. [z.p.:] | NTR/Walburg Pers, 2017 | ISBN 9789462491809 | 160 pagina’s geïllustreerd | € 24,95

Hart van een clown

In het Engels heet deze autobiografie van Trevor Noah, de ZuidAfrikaanse stand-up comedian die wereldberoemd werd als presentator van The Daily Show, Born A Crime. Daarmee verwijst hij naar de Immoraliteitswet, die bepaalde dat in Zuid-Afrika een blanke man en een zwarte vrouw onder de apartheid geen seks met elkaar mochten hebben. Dat maakte baby Trevor, als kind van een Xhosa moeder en een Zwitserse vader, bij zijn geboorte in 1984 al een ‘misdaad’. Door die gemengde afkomst hoort Trevor nergens thuis. Hij voelt zich nog het meest op zijn gemak bij zijn zwarte familie in Soweto. Maar als de armoede hem dreigt mee te zuigen, beseft hij dat hij dankzij zijn lichte huidskleur en de opvoeding die zijn sterke moeder hem heeft gegeven, kansen heeft die de andere jongens uit de township nooit zullen krijgen. Zoals we van Noah mogen verwachten, is dit een boek vol humor, maar ook met wijsheid en deernis geschreven.

Trevor Noah, Kleurenblind | Vertaling: Annoesjka Oostindiër en Ineke van Bronswijk | Bruna, 2017 | ISBN 9789400507975 | 319 pagina’s | € 19,99