DE GROENE REGEN BOOG MINISTER
Hij is de jongste minister van het kabinet Rutte IV. Het aanbod van D66-partijleider Sigrid Kaag om de klimaat- en energieportefeuille op zich te nemen, kon Rob Jetten (1987) met zijn groene hart niet afslaan. Opzij spreekt de minister over zijn ontnuchterende zusje, prestatiedruk, klimaatactivisme, de heksenjachten op zijn vrouwelijke collega’s en hoe zelf om te gaan met (homo-)haat: “Ik heb eelt op mijn ziel gekregen.”
DOOR NOÉMI PRENT BEELD CORBINO
Man over vrouw Man over vrouw
“Ik kom uit een grote Brabantse katholieke familie. Mijn oma’s en opa’s hadden veel kinderen. We gingen vaak met zijn allen op vakantie. Mijn beide oma’s waren belangrijk voor mij toen ik klein was. Mijn vader en moeder werkten fulltime, dus tussen de middag kwam ik altijd bij mijn opa en oma over de vloer.
“Dat mijn moeder werkte, was niet per se de norm in het katholieke milieu waar ik opgroeide. Als ik bij vrienden en vriendinnen over de vloer kwam, zag ik dat lang niet alle moeders fulltime werkten – al ben je ook aan het werk als je fulltime het huishouden runt. Maar hierdoor was het voor mij wel de gewoonste zaak van de wereld dat vrouwen fulltime konden werken.
“Mijn laatste oma is vlak voor covid uitbrak overleden. Dat vond ik heel moeilijk; zij was de matriarch van de familie. Ik heb gewaakt aan haar bed. Het was heel emotioneel voor mij. Als iemand vroeger aan mij vroeg wat ik wilde worden, dan was zij mijn voorbeeld. Direct na de oorlog werd ze zelfstandig ondernemer in de horeca. Mijn oma had een belangrijke voorbeeldrol in de familie, vooral voor de jongere vrouwen. Zij hebben zich daaraan opgetrokken. Niet alleen de generatie van mijn moeder en tantes, maar zeker ook die van mijn zusje en nichtjes. Zij hebben gedacht: ik moet
voor mezelf kunnen zorgen. Die financiële onafhankelijkheid van vrouwen werd in onze familie benadrukt. Toen mijn oma wegviel, was dat wel een momentje.”
Zusje
“Mijn zusje en ik zijn totaal verschillend. Ik ben een soort van getrouwd met mijn werk. Mijn zusje is een echt familiemens; zij zorgt ervoor dat we bij elkaar blijven. Ze volgt me op de voet en we zijn trots op elkaar. Het is duidelijk dat zij later de matriarch van de familie wordt. Zij waakt over iedereen en is een soort spiegel voor mij: ‘Heel leuk dat je aan het werk bent als minister, maar…’
“Mijn oma’s sterven overlijden, een paar jaar geleden, was een wake-up call. Op dat moment ging ik helemaal op in mijn werk, maar er was iets belangrijkers gaande. Het is heel makkelijk om te zeggen dat het als minister niet mogelijk is om een goede balans te vinden in je privéleven. Om te zeggen: ik ben te druk. Maar dat is ook een keuze. Ik heb geen kinderen, ik ben single. Ik heb dus geen handrem thuis die zegt: ga eens op de bank zitten. Dan heb ik anderen zoals mijn zusje nodig die dat soms voor mij doen.”
Prestatiedruk
“Prestatiedruk is zeker iets van mijn generatie. De generatie onder mij heeft er ook last van en we hebben nog geen nieuwe balans gevonden. Vanuit de politiek kunnen we daar een rol in spelen met bijvoorbeeld betere beloningen. En ook met het goed regelen van kinderopvang, zodat mensen hun werk en privéleven beter kunnen combineren. Er rust een taboe op dit onderwerp, maar ik zie de impact van prestatiedruk ervan ook in mijn eigen vriendengroep. Hoeveel mensen daar al niet een half jaar een sabbatical moesten nemen omdat ze het anders niet gebolwerkt krijgen.
“Ik zie dit probleem zowel bij mannen als vrouwen, en bij mensen die zowel in de private als in de publieke sector werken. Het raakt ook aan mijn inhoudelijke portefeuille. Jarenlang ging de economie om groei, om geld verdienen. Maar ik denk dat onze generatie en de generatie onder mij nu ziet: dit is niet wat ons drijft. We ontwikkelen andere waarden, halen voldoening uit andere zaken dan geld.”
Politieke heksenjachten
“Bizar, hoe ver dit gaat. Zoals bijvoorbeeld bij Sigrid Kaag. Het is een kleine groep die het doet, maar wel heel extreme en luidruchtige groep. We zien het ook op straat. De negativiteit op Twitter wordt een gemeengoed. Alsof je dat
‘MIJN OMA HAD EEN BELANGRIJKE VOORBEELDROL IN DE FAMILIE, VOORAL VOOR DE JONGE VROUWEN.’
‘MIJN ZUSJE EN IK ZIJN TOTAAL VERSCHILLEND. IK BEN EEN SOORT VAN GETROUWD MET MIJN WERK.’
ook in het publieke domein, op straat, kunt uiten. Ik maak me ook kwaad om de foute symboliek die erbij gebruikt wordt, zoals de man met de fakkels.
“Ik was vorige week bij een Statenlid voor D66. Haar moeder zei: ‘Mijn dochter is dertig, ze wil de politiek in, maar waarom? Straks overkomt haar hetzelfde als Sigrid Kaag.’ Ik vind het heel erg dat je daar anno 2023 een gesprek over moet hebben.Ik zie steeds vaker dat de omgeving van aanstormende politici bezorgd is. Dan kun je als politica zelf gedreven en gepassioneerd zijn, maar het levert de mensen om je heen ook veel zorg op. Dat mag trouwens geen reden zijn om níét de politiek in te gaan.
Het begint en eindigt bij mannen. Het zijn simpelweg vaker mannen die misogynie uiten. Het moeten mannen zijn die tegen mannen opstaan. Educate yourself and your children.”
Homofobie
“Ik krijg zelf ook onwijs veel homofobie over me heen. Online, maar ook op straat tijdens het flyeren. Mensen denken dat dat allemaal maar kan.
Misogynie, homofobie, islamofobie: het komt wat mij betreft op hetzelfde neer. Ik heb eelt op mijn ziel gekregen.
Ik gebruik mijn eigen socialkanalen om te laten zien: dit gebeurt. Laten we onszelf vooral niet aanpraten dat de lhbtiq+-emancipatie klaar is. De haat raakt mij persoonlijk steeds minder. Ik word er strijdbaar van. Maar het mag
HEEFT IN NEDERLAND EEN NEGATIEVE LADING.
HET ZIJN GEWOON MENSEN DIE BEZORGD ZIJN OVER HUN EIGEN VOORTBESTAAN.’
niet iets geaccepteerds worden. Of het nou gaat om scheldpartijen online of iemand die met een fakkel over straat loopt, het is onacceptabel.
“Socialemediaplatforms kunnen daar veel meer tegen optreden en de haat er uitfilteren. Ik denk ook dat we vanuit wetgeving moeten nadenken. Hoe organiseer je online een politiek debat? In de Kamer hebben we spelregels, maar die ontbreken op dergelijke platforms. Daar kunnen we wat aan doen. Ik heb ook gastlessen gegeven bij mbo’s over sociale media. Ik merk dat jongeren behoefte hebben om hier met elkaar over te praten. Samen nieuwe normen te ontwikkelen. Er ligt ook een rol bij het onderwijs. Ik weet dat we al veel van het onderwijs vragen, maar digitale vaardigheden gaan tegenwoordig verder dan alleen praktische vaardigheden.
“Een tijdje geleden was ik op mijn eigen oude middelbare school in Uden. Toen ik daar nog op school zat, kwam het niet in me op om uit de kast te komen. Er zaten nu vijfendertig jongeren in het GSA-netwerk (Gender and Sexuality Alliance, red.) van die middelbare school die letterlijk en figuurlijk zichzelf waren. Die hardop durfden te zeggen hoe ze zich identificeerden. Ik raakte er geëmotioneerd van. Dat kon ik me twintig jaar geleden niet voorstellen. In bijvoorbeeld soapseries zie ik ook een veel betere representatie van dit soort jongeren dan in mijn tijd. Ik ben hoopvol voor de nieuwe generatie.”
Vrouwen & klimaat
“In het Nederlandse klimaatdebat staat genderimpact nog in de kinderschoenen. Het is deels zo dat genderongelijkheid door klimaatverandering nu nog vooral in armere landen plaatsvindt. Het zijn inheemse volkeren die het hardst geraakt worden. Dat heeft verschillende oorzaken. Zij wonen in de gebieden waar klimaatverandering het eerst voelbaar is. Door de droogte op het platteland trekken mannen naar de stad om te werken. Vrouwen blijven achter, met weinig financiële middelen, en worden bijvoorbeeld slachtoffer van overstromingen. Vrouwen worden daardoor onevenredig hard geraakt. Een ander punt is: veel vrouwen op deze plekken koken op hout en gebruiken vervuilende oliën. Als je mensen in deze gebieden kunt voorzien van elektriciteit, zodat ze schoner kunnen koken, is dat niet alleen goed voor het klimaat, maar ook voor de volksgezondheid.
“In het ontwikkelingssamenwerkingsbeleid kun je veel vliegen in een klap slaan. Vanwege de energiecrisis ben ik op zoek naar samenwerkingen met andere landen om duurzame energie op te wekken en die naar Nederland te verschepen. Ontwikkelingssamenwerking kun je combineren met de Sustainable Development Goals.
“Het is lastig om oog te hebben voor al deze problematiek tegelijkertijd. We hebben maar een paar jaar de tijd om de klimaatdoelen te halen en de energiecrisis heeft alles overhoopgegooid. Daar kan ik al twee werkweken per week aan besteden. Maar we maken nu fundamentele keuzes en juist daarom is het belangrijk om gender mee te nemen.
“Het is ook heel effectief gebleken als vrouwen in deze gebieden direct betrokken worden bij de ontwikkelingssamenwerking. Bijvoorbeeld door microfinanciering. Vrouwen die financieel zelfstandig worden, zijn beter in staat om te dealen met de negatieve effecten van klimaatverandering. Vrouwen zijn vaak de sleutel tot succes.”
Kenniskloof
“Storytelling is heel belangrijk als het gaat om bewustwording van de impact van het klimaat op vrouwen. Bij de afgelopen klimaattop hadden sommige landen ook vrouwen naar voren geschoven om hun verhaal te delen. De Pakistaanse klimaatminister kwam vertellen over de overstromingen en de impact die het op haar had. Er spraken ook klimaatactivisten. Dat vind ik trouwens een lelijk woord. Het woord ‘klimaatactivist’ heeft in Nederland een negatieve lading. Het zijn gewoon mensen die bezorgd zijn over hun eigen voortbestaan. Als iemand een beter woord heeft, dan hoor ik het graag.
“Er zijn veel verhalen van vrouwen die lang niet altijd bekend zijn. Vrouwelijke voorvechters van inheemse stammen uit Latijns-Amerika, die vertellen hoe hun eigen bestaan op de tocht staat. Of vrouwen uit Madagaskar die vertellen dat daar nooit meer regen valt. Dat soort verhalen blijven altijd hangen na de klimaattoppen, maar die verhalen moeten ook in Nederland gedeeld worden.”
John Kerry
“Om genderimpact in het klimaatbeleid te vertegenwoordigen is het belangrijk dat er meer vrouwen aan tafel zitten. Het zijn nu vaak mannen aan de klimaattafel. En vooral mannen die de fossiele belangen vertegenwoordigen. Dat soort mannen met fossiele belangen zijn vaak in shock dat ik op mijn vijfendertigste al minister voor Klimaat en Energie ben.
“Vorig jaar was ik bij de G20 in Bali. De Amerikaans klimaatgezant John Kerry had een mooie speech, om iedereen weer in de actiestand te krijgen. Hij sloot af met: ‘Als we dit niet doen, als klimaatministers, dan zal de volgende generatie ons verdoemen.’ Daarna mocht ik speechen. Ik zei: ‘De volgende generatie zit al aan tafel.’ Hij moest er wel om lachen: hij was de oudste aan tafel en ik de jongste. Daarna hebben we nog ideeën uitgewisseld.”
Groene vrouwen
“Er zijn zo veel vrouwen die actief zijn op dit onderwerp en impact maken. Greta Thunberg is natuurlijk het makkelijkste voorbeeld. Maar ook Mia Mottley (minister-president van Barbados, red.) zou ik niet willen vergeten. Vanuit de Caribische regio is zij de meest uitgesproken stem wat betreft klimaatimpact op kleine eilanden. Ze heeft goed onderbouwde, felle en bevlogen speeches. Je kunt er niet om heen. Het is het type speech dat aandacht krijgt bij de VN-top.
“Ik vind het ook leuk om te kijken naar vrouwen dichter bij huis. Bijvoorbeeld Marjolein Demmers van stichting Natuur & Milieu. Zij probeert een brug te slaan tussen de activistische groene hoek en het bedrijfsleven, heel belangrijk. Een ander voorbeeld is Naz Kawan, een Iraakse vluchtelinge die naar Nederland is gekomen toen ze jong was. Ze is daarna opgegroeid in de Achterhoek. Zij heeft een heel mooi kledingbedrijf in Nederland waarbij duurzaamheid centraal staat. Ze gebruikt alleen circulaire grondstoffen.
“Een betere wereld begint bij jezelf, die slogan moeten we niet meer gebruiken. De overheid moet het goede voorbeeld geven. Grote bedrijven zijn deels de oorzaak van de klimaatcrisis en moeten dus de grootste inspanning leveren. We weten van klimaatwetenschappers: gedragsverandering is een cruciaal
onderdeel voor het behalen van de klimaatdoelen. Veel mensen willen iets betekenen, maar hebben die tools simpelweg niet. De overheid moet hier leidend in zijn in plaats van dat we belerend gaan doen dat een betere wereld bij jezelf begint.”
Vrouwenquotum
“In de top van het bedrijfsleven heeft het quotum effect gehad. We zien dat het langzaam de goede kant op gaat. De vraag is nu: hoe ga je dit laten doorsijpelen? Dat begint bijvoorbeeld met gelijke beloningen en de kinderopvang beter organiseren. Dat kan ervoor zorgen dat je niet alleen in de top, maar in alle lagen van bedrijven en overheden een betere balans krijgt.
Ik zie wel dat mensen die eerder tegen quota waren, er nu milder in staan omdat we hebben bewezen dat het kan werken.
“Ik schrok wel van hoe weinig vrouwen er kandidaat zijn bij de Provinciale Statenverkiezingen. Ik geloof niet in quota bij kandidatenlijsten. Maar politieke partijen kunnen meer doen om mensen te scouten en over de drempel te helpen. Ook op EU-niveau loopt de discussie over quota en of deze niet omhoog moeten.”
Activisme
“We mogen niet achteroverleunen als het gaat om klimaat. We moeten blijven knokken. Ik ben ervan overtuigd dat we daar verschillende invalshoeken voor nodig hebben. Juist ook die van de mensen die echt de straat op gaan. Het was een wake-up call voor de politiek toen de straten hier in Den Haag volstonden met klimaatdemonstranten. De druk op de ketel houden is belangrijk.
“Als minister moet ik me aan de regels houden. Tegelijkertijd zijn wij hier ook hard aan het werk met sectoren om resultaten te boeken. Dat doen we op Europees niveau. We hebben nog maar een paar jaar de tijd om de klimaatdoelen te behalen. Uit onderzoek weten we gelukkig dat 65 procent in Nederland wil dat er meer klimaatactie komt.” O
‘HET WOORD ‘KLIMAATACTIVIST’