OPZIJ April Mei 2023 - blader

OPZI

FEMINISTISCH MAGAZINE • SINDS 1972

april/mei 2023 • 51ste jaargang • € 7,99

Redactieadres

Witte Singel 103 2313 AA Leiden redactie@opzij.nl

Hoofdredactie Marleen Hogendoorn en Noémi Prent

Art director Emmely Pardon

Medewerkers

Corbino, Janice Deul, Anne Havelaar, Annet Hogendoorn, Jill Heesbeen, Nina Klaassen, Alies Pegtel, Liesbeth Rasker, De Reismeiden, Sheila Sitalsing, Mickey Steijaert, Fieke Tissink, Etchica Voorn, Duco de Vries, Renate van der Zee, Tessel ten Zweege

Coverfoto: JGI/ Shawn Sweeney

Uitgever Hans van Brussel

Distributie Betapress

Druk HaboDaCosta

COPYRIGHT

Niets uit deze uitgave mag op welke wijze dan ook worden overgenomen zonder voorafgaande toestemming van de auteurs of rechthebbenden. De uitgever is niet aansprakelijk voor schade als gevolg van druk- en zetfouten. De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten van de illustraties volgens de wettelijke bepalingen te regelen. Zij die menen nog zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich wenden tot de uitgever.

ABONNEMENTEN

Een abonnement wordt tot wederopzegging aangegaan, tenzij anders vermeld. Opzeggingen kunnen UITSLUITEND schriftelijk worden doorgegeven per post naar OPZIJ B.V., Witte singel 103, 2313 AA Leiden. Of per email naar abonnementen@opzij.nl.

PERSOONSGEGEVENS

We maken u erop attent dat aan ons verstrekte persoonsgegevens zoals naam, (e-mail)adres en telefoonnummers worden opgenomen in het gegevensbestand van Opzij B.V.. Dit bestand is aangemeld bij het College bescherming persoonsgegevens door Opzij B.V., de verantwoordelijke voor uw gegevens. Uw persoonsgegevens worden gebruikt voor onze abonnement-enadministratie, voor de uitvoering van met ons gesloten overeenkomsten en om u op de hoogte te houden van interessante informatie en aanbiedingen van producten en diensten, eventueel ook na beëindiging van uw abonnement.

KLANTENSERVICE

Op opzij.nl/abonnementen kunt u zelf een abonnement nemen. Voor contact over abonnementen, bestellingen, wijzigingen en vragen kunt u mailen naar abonnementen@opzij.nl. Een jaarabonnement kost € 47,50 voor 6 nummers.

Achter de schermen

Marleen tijdens de Feminist March.

Niet meer stil zijn

Hoe gaat het met je? Dat vroeg ik Aïcha Marghadi een paar weken nadat zij haar verhaal deed in de Volkskrant over haar tijd bij NOS Sport. Ze werkte tussen 2010 en 2012 daar als presentator en maakte hele nare dingen mee. De sfeer was toxic, ze werd genegeerd door collega’s, gepest, tegengewerkt, een ‘excuus-Marokkaan’ genoemd en kreeg geregeld ongepaste opmerkingen naar haar hoofd geslingerd. De hoofdredactie, op de hoogte van de ontwikkelingen rondom Aïcha maar ook van andere medewerkers, deed niets. “Dit hoort erbij”, werd er gezegd. Haar contract werd uiteindelijk niet meer verlengd.

ik heel verdrietig dat zij het zagen en niks eraan deden.” Ze deed het voor haar kinderen. “Mijn dochter wil ook de media in, dat kan ik niet tegenhouden. Er moet echt wat veranderen in onze cultuur. Wij vrouwen zijn er klaar mee om opzij gezet te worden als ‘bijzaak’ op het gebied van discriminatie, racisme en ongelijkheid. Er wordt veel van ons verwacht, geef ons dan het respect en de ruimte hiervoor. Sterker nog, vrouwen horen verdorie op handen gedragen te worden.”

Ik wens andere vrouwen de kracht van Aïcha. Ik hoop dat dit inspireert om voor jezelf op te komen en niet meer stil te zijn. Geef aan als er iets gebeurt dat niet door de beugel

kan. Ik zou willen dat mijn jongere ik ook die kracht had.

Zoekplaatje!

Opzij gespot in het wild.

Noémi was te gast bij Rob Jetten op het ministerie van Economische Zaken en Klimaat.

Enfin, ik vond het zo moedig dat ze haar ervaringen in een krant vertelt en later ook bij BEAU. Ik zocht contact met haar. “Het was heftig”, vertelt Aïcha, “Ik kreeg heel veel reacties van vrouwen die ook zoiets hebben meegemaakt, dat geeft aan dat ik toch iets goeds heb gedaan. En ook veel negatieve reacties, zelfs een bedreiging. Maar niets dat ik niet kan handlen. Het gaat wel weer met me. Ik heb ook net een puppy gekocht, dat helpt ook”, lacht ze. Ze noemde dit hét moment om naar voren te stappen. “De journalisten van het artikel hoorden verschillende keren mijn naam van de mensen die ze spraken. Zo van: ga eens met Aïcha spreken, zij heeft ook het een en ander meegemaakt. Toen ik dat hoorde, moest ik zo huilen. Enerzijds omdat het bewees dat ik niet gek ben, maar anderzijds was

Nu heb ik die inmiddels wel. Onlangs had ik te maken met een vervelende ervaring: een column waarin ik werd beschuldigd van iets en waar mijn werk en zelfs mijn familie op een nare en onjuiste manier werden bijgehaald. Aan de stupide kwestie zal ik hier geen inkt verder verspillen, maar het bevestigde voor mij wederom hoe vrouwen worden aangevallen op hun vrouw-zijn. Ik was niet stil en laat de zaak nu onderzoeken op laster. Mijn verhaal valt echter totaal in het niet als je kijkt naar vrouwen in de politiek. Sigrid Kaag, Sylvana Simons en Kauthar Bouchallikht hebben te maken met zoveel haat online en offline. Ze spreken zich erover uit, en gaan door met hun werk. Er blijkt uit cijfers dat het aantal vrouwelijke politici stagneert vanwege de haat die ze krijgen. Een cultuurverandering is ook hier nodig.

Een andere inspirerende vrouw is natuurlijk Jane Goodall. Wow, wat ben ik trots dat Noémi de exclusieve mogelijkheid had om haar vragen te stellen. Ze luidt de noodklok over het klimaat. Net als Bregje Hofstede namens Extinction Rebellion. Er is – wederom – een cultuurverandering nodig, we zijn er te stil over. De media hebben een rol om meer te vertellen over de gevolgen van klimaatverandering en dan ook met name de impact op vrouwen. En hierbij nemen wij in ieder geval onze verantwoordelijkheid. O

‘Ik wens andere vrouwen de kracht van Aïcha Marghadi.’

U heeft een groot deel van uw leven besteed aan het observeren van chimpansees. Wat kunnen chimpansees ons leren over (gender)gelijkheid?

“Helaas zijn chimpansees een zeer door mannen gedomineerde samenleving. Vrouwtjes zijn altijd ondergeschikt aan mannetjes, die hun superieure kracht beginnen te tonen wanneer ze ongeveer twaalf jaar oud zijn - wanneer ze de adolescentie bereiken. Bonobo’s laten veel meer gendergelijkheid zien.”

Hoe versterkt een stichting zoals het Jane Goodall Instituut vrouwen?

“Ik heb veel mensen geïnspireerd en gesterkt door mijn verhaal. Ik heb veel bedankbrieven ontvangen met woorden als: ‘Ik heb geleerd dat omdat u het kan, ik het ook kan.’ Dit geeft erg veel voldoening. De belangrijkste boodschap van ons jongerenprogramma, Roots & Shoots, is dat elk individu elke dag het verschil maakt. Als we allemaal ethische keuzes maken in hoe we ons gedragen, elke dag, cumulatief, zullen we een groot verschil maken.

“We hebben veel meer meisjes dan jongens over de hele wereld. Op dit moment proberen we dus meer jongens aan te moedigen om mee te doen. Leden van beide geslachten zijn welkom bij Roots & Shoots.

“Het Jane Goodall Instituut weet dat als meisjes betere toegang hebben tot het onderwijs en gezondsheidszorg niet alleen hun welzijn verbetert, maar het ook goed is voor de omgeving. De druk op natuurlijke hulpbronnen vermindert en het helpt gemeenschappen om te bloeien. De programma’s van het Jane Goodall Instituut helpen meisjes op school te blijven door beurzen aan te bieden, hen te voorzien van sanitaire voorzieningen, een ondersteuningsnetwerk op te zetten en ervoor te zorgen dat meisjes toegang hebben tot informatie over hun gezondheid. Zodat ze de tools hebben om belangrijke beslissingen over hun leven zelf te nemen.”

Jane Goodall Instituut Nederland

Het Jane Goodall Instituut Nederland komt in actie voor een betere wereld voor mens, natuur en dier. Concreet gebeurt dat door het planten van bomen, actie tegen stropers en het helpen van de chimpansee. Samen met de lokale bevolking in Afrika. In Nederland stimuleert het instituut jongeren om zelf in actie te komen via het jongerenprogramma Roots & Shoots. Meer informatie via janegoodall.nl en rootsandshoots.nl.

‘Helaas zijn chimpansees een zeer door mannen gedomineerde samenleving.’

JEANNEKE PIS:

met een FEMALE GAZE door Brussel

Wat heeft Brussel te bieden als je meer wilt dan alleen Manneken Pis en het Atomium? We ontdekken een metropool die bruist van de creativiteit en vrouwelijke energie. De Reismeiden banen zich een feministische weg door Brussel en bezoeken onder meer de lekkerste female owned horecahotspots, winkelen bij vrouwelijke ondernemers, bekijken werk van vrouwelijke artiesten en meer.

DOOR DE REISMEIDEN

MENSTRUATIE in Nederland

28 mei is het Wereldmenstruatiedag. Misschien is het niet een dag die standaard in de agenda staat, maar gezien de 800 miljoen mensen die elke dag (!) menstrueren, is het misschien goed om eens stil te staan een urgent thema. Wereldmenstruatiedag is in 2013 in het leven geroepen met als doel om bewustzijn te creëren over menstruatiearmoede en menstruatieschaamte. Hoe menstruatievriendelijk is Nederland eigenlijk?

TEKST NINA KLAASSEN ILLUSTRATIES JILL HEESBEEN

DE GROENE REGEN BOOG MINISTER

Hij is de jongste minister van het kabinet Rutte IV. Het aanbod van D66-partijleider Sigrid Kaag om de klimaat- en energieportefeuille op zich te nemen, kon Rob Jetten (1987) met zijn groene hart niet afslaan. Opzij spreekt de minister over zijn ontnuchterende zusje, prestatiedruk, klimaatactivisme, de heksenjachten op zijn vrouwelijke collega’s en hoe zelf om te gaan met (homo-)haat: “Ik heb eelt op mijn ziel gekregen.”

DOOR NOÉMI PRENT BEELD CORBINO

Man over vrouw

WEG

met de pensioenkloof

De cijfers liegen er niet om: pensioengerechtigde vrouwen hebben gemiddeld vierhonderd euro minder in de portemonnee per maand dan mannen. Mannen bouwen gemiddeld meer pensioen op en daarom spreken we van een pensioenkloof. Nederland kent de op een na grootste pensioenkloof van Europa. Waar komt dat door en hoe kunnen we dit gapende gat dichten? Opzij praat met Suzan Steeman van WOMEN Inc. en Anna van Vliet, pensioencoach van Aegon Cappital.

STRAAT

VROUWEN OP STRAAT

Groot, groter, grootst: het is best spectaculair als als je binnenkomt bij Straat in Amsterdam-Noord. Een oude scheepsloods vol street art. Veel werk van mannen, maar nu extra aandacht voor vrouwen.

Vandaar dat Opzij er een kijkje neemt.

Ruim 160 reusachtig grote werken zijn hier te zien van meer dan 150 kunstenaars uit binnen- en buitenland. Vooral van mannen, maar ook van vrouwen. Bij de werken gemaakt door vrouwen is nu een sticker geplakt op het tekstbordje. Zo lopen wij van sticker naar sticker. En pikken zo af en toe een mannenwerkje mee. Straat bestaat nu een paar jaar, maar begon tijdens de pandemie waardoor het een slechte start had. Maar hoezo begin je eigenlijk een museum voor street art? Die kunst hoort immers op straat. En de kracht van street art is toch dat het illegaal is en niet voor de eeuwigheid? Of is dat aan het veranderen?

Buiten het museum, op de NDSMwerf, de vroegere scheepswerf, werd en wordt nog veel illegaal geschilderd door straatkunstenaars: graffiti en street art. Op een zeker moment haalde de beheerder van de hal die kunstenaars naar binnen en vroeg hen om binnen hun werk te vervaardigen. Zonder de Amsterdamse straatkunstscène was museum Straat wellicht nooit ontstaan en was het zeker niet wat het nu is. Nu worden kunstenaars overal vandaan, uitgenodigd om ter plekke hun kunst te maken. Het zijn kunstenaars die hun strepen op straat verdiend hebben. Ze zijn volledig vrij om te maken wat ze willen en het werk blijft eigendom van de kunstenaars. Straat maakt mogelijk en exposeert. Het museum wil absoluut niet commercieel worden, maar biedt een plek aan deze bijzondere kunstvorm. Zoals het museum zelf zegt: “Onze tentoonstelling is ontworpen als een stad. De straten, pleinen en kruisingen geven je de kans om een street art-tour rond de wereld te maken.” En dat allemaal binnen. Je kunt dus droog van de werken genieten, maar toen wij er waren was het wel erg koud: dikke jas aan doen dus.

Vrouwen

Samen met de nieuwe partner

ABN AMRO werkt Straat aan meer

diversiteit binnen de makers in het museum. Want dat zijn voornamelijk mannen. Ze zijn er wel, de vrouwen in de street art en graffiti scene, maar door ze naar voren te schuiven, worden ze nu beter zichtbaar. Ze krijgen extra aandacht. En die aandacht is nodig, want zo kunnen ze als rolmodel fungeren voor nieuwe generaties. Aandacht voor een gendergelijke verdeling en gelijke kansen is ook in deze vorm van kunst van wezenlijk belang. Daarom zet Straat momenteel de vrouwelijke straatkunstenaars in de schijnwerpers met de expositie Women in Street Art en nodigt ze uit om een werk te

Konijn, dat in Azië symbool staat voor een lang leven en voor succes. Bovendien, zo zegt Aiko zelf, denkt ze bij een konijn altijd aan ‘hoger springen, naar het volgende level.’ Na haar jeugd in Tokio, en na haar opleiding in graphic design en film, vertrekt Aiko in 1997 naar New York waar ze verder studeert en in aanraking komt met de graffiti en street art-wereld. Later ontmoet ze in Londen Banksy, met wie ze vervolgens een poos samenwerkt. In die tijd maakt ze ook haar eerste konijn, haar eerste ‘Bunny’. Het verhaal gaat dat toen ze Banksy in zijn studio in Londen bezocht ze een konijn op zijn

ZONDER DE AMSTERDAMSE STRAATKUNSTSCÈNE WAS MUSEUM STRAAT WELLICHT NOOIT ONTSTAAN EN WAS HET ZEKER NIET WAT HET NU IS.

komen maken in de grote loods. Laidy Aiko, Mick la Rock (Mickey) en Nina Valkhoff maakten speciaal werken voor deze tentoonstelling.

Lady Aiko

Het werk van lady aiko (1975) was al klaar toen wij kwamen kijken in Straat. Een enorm blauw konijn, omgeven door bloemen en vlinders, kijkt ons aan, met tussen de voorpootjes een spuitbus geklemd. Een vrolijk werk, zeker rond de paasdagen.

Lady Aiko is geboren en getogen in Tokio. In haar werk zie je de invloed van de Japanse kunst terug, in haar onderwerpkeuze en in haar techniek. Die techniek doet denken aan die van de Japanse houtsnedes, waarbij met verschillende houten blokken, verschillende kleuren gedrukt werden. Aiko werkt vooral met stencils, sjablonen, waarmee ze verschillende kleuren aanbrengt. Het onderwerp, het konijn, refereert ook aan haar geboorteland Japan. De kunstenaar werd geboren in het Jaar van het

badkamerdeur aanbracht.

Tegenwoordig werkt Aiko alleen, maakt haar eigen kunst, die gezien wordt als vrouwelijk en vernieuwend.

Haar Japanse identiteit speelt nog altijd een belangrijke rol in haar werk dat wereldwijd tentoongesteld wordt, en nu ook in Straat in Amsterdam.

Mick la Rock (MICKEY)

Mick la Rock wordt in 1970 in Groningen geboren als Aileen Esther Middel en staat bekend als een van de eerste vrouwelijke graffitischrijvers van Europa. Al als ze dertien is, begint ze met graffiti onder de naam MICKEY en komt ze in aanraking met de hiphopcultuur. Haar eerste piece – uitgewerkte, kleurige graffitiletters – zet ze in de fietsenkelder van haar middelbare school. In de jaren negentig werkt en woont ze zowel in Amsterdam als in New York, waar ze meewerkt aan grote muurschilderingen en met beroemde graffiti-crews samenwerkt. Overal plaatst ze haar naam MICKEY in kleurrijke letters

DOOR FIEKE TISSINK

Escape van Snik

De grote vraag is:

Kijken we weg of steunen we de Iraanse

vrouwen?

De Iraans-Nederlandse mensenrechtenactiviste Mardjan

Seighali volgde het nieuws uit Iran de afgelopen maanden op de voet. “Als een regime schoolmeisjes gaat vergiftigen, loopt het ten einde.”

VERENIGDE STATEN

Vijf vrouwen klagen de staat Texas aan. Ze zouden geen abortus kunnen krijgen, terwijl hun leven in gevaar was. Zoals bekend geldt in Texas een hele strenge abortuswet: artsen die een abortus uitvoeren, kunnen tot 99 jaar cel krijgen. De vrouwen pleiten voor meer duidelijkheid rondom de wet, voor zowel artsen als zwangere vrouwen. Artsen zijn bang voor boetes en gevangenisstraf, terwijl ze ook aan de gezondheid van zwangere vrouwen moeten denken.

AFGHANISTAN

Vrouwen en meisjes blijven nog steeds uitgesloten van onderwijs in Afghanistan. Het onderwijs ligt al sinds 2021 aan banden door het regime van de Taliban. De inspanningen van onder meer de EU in maart ten spijt: de Taliban houdt voet bij stuk. Mannen en jongens mogen daarentegen wel gewoon naar school.

NEDERLAND

Het stiekem afdoen van een condoom tijdens seks, wordt door het Openbaar Ministerie beschouwd als verkrachting. In een paar landen, zoals Zwitserland en Duitsland, bestaat er een wet over ‘stealthing’, in ons eigen land nog niet. Afgelopen maand waren er twee rechtszaken waarin twee mannen terechtstonden die uiteindelijk schuldig werden bevonden. Stealthing valt formeel niet onder verkrachting, maar is nu wel strafbaar.

IRAN

In Iran zijn meer dan honderd mensen gearresteerd voor het vergiftigen van schoolmeisjes. In november werden honderden leerlingen van tientallen scholen opeens ziek door een gas dat via het luchtventilatiesysteem is verspreid. De meisjes liepen klachten op als misselijkheid en problemen bij het ademhalen. Nu zijn de eerste verdachten gelukkig opgepakt voor deze afschuwelijke reeks vergiftigingen.

POLEN

ENGELAND

Sarina Wiegman is voor de derde maal door voetbalbond FIFA bekroond tot beste coach van het jaar van een vrouwenteam. Voordat ze de coach van Engeland werd, won Wiegman als coach van onze Leeuwinnen in 2017 het Europees Kampioenschap. Na de Olympische Spelen vertrok ze naar Engeland om daar de bondscoach te worden. En met succes: afgelopen zomer werd haar team Europees Kampioen. Wiegman wordt gezien als een van de pioniers van het vrouwenvoetbal.

EUROPA

De Europese Unie gaat sancties instellen tegen daders van seksueel geweld tegen vrouwen. Dat gaat ook om personen en organisaties die vrouwen bewust uitsluiten. Op de zwarte lijst staan nu instellingen uit onder meer Afghanistan, Iran, Rusland en (het bezette deel van) Oekraïne. Het Europese sanctiepakket moet zo een duidelijk signaal afgeven aan diegenen die zich schuldig maken aan seksueel geweld.

CHINA

De Poolse Justyna Wydrzyńska heeft acht maanden taakstraf gekregen voor het helpen van vrouwen met abortus. De mensenrechtenactivist en voorvechter van abortusrechten, hielp een vrouw uit haar land aan abortuspillen. In Polen is de wetgeving rondom abortus heel streng: het is alleen toegestaan bij incest, verkrachting of gevaar voor het leven van de moeder. En de vrouw zelf is bovendien niet strafbaar, maar wel degene die haar helpt. Daarom werd Justyna vervolgd. De zaak maakt veel los in Polen en daarbuiten.

Groenlinks-Kamerlid Corinne Ellemeet diende een initiatiefnota in om het voortaan mogelijk te maken om vanuit Nederland Poolse vrouwen beter te kunnen helpen bij een abortus.

Om de vergrijzing tegen te gaan mogen voortaan zowel ongetrouwde als getrouwde vrouwen zelf weten hoeveel kinderen ze willen krijgen. Sichuan is de eerste provincie in China die stopt met de regel van een maximaal aantal kinderen per vrouw. In Sichuan mochten vrouwen maximaal twee kinderen krijgen.

WE ZIJN GEEN MAN!

WE ZIJN GEEN MAN!

De missie van Mirjam Kaijer (1976): meer onderzoek naar gender-specifieke zorg. Want de geneeskunde is nog altijd a man’s world. Zelf maakte ze mee hoe ze van het kastje naar de muur werd gestuurd met vage gezondheidsklachten die uiteindelijk wezen op een goedaardige tumor. Inmiddels is ze een boek, een petitie, een meldpunt, een Vrouw in de Media Award en heel veel herkenning verder. “De overgang of psychische labels mogen niet het afvoerputje worden van alle onverklaarbare gezondheidsklachten bij vrouwen.”

Zo’n tien jaar geleden ging Mirjam Kaijer naar de internist met een sluimerende pijn in haar lijf en klachten als botontkalking, oorsuizen, gebitsklachten, haaruitval en spierpijn. Ze bleek alleen een licht verhoogd calciumgehalte in haar bloed te hebben, maar dat zou niet de oorzaak zijn van haar klachten. Achteraf onjuist. Ze werd daarna van de ene naar de andere arts gestuurd. Haar klachten werden afgedaan als onderdeel van de overgang, of als fibromyalgie. Er werd vaak gezegd: doe het wat rustiger aan. Het is vast de overgang. En zelfs: je hebt een lage pijngrens. Het voelde alsof het probleem bij haar werd neergelegd. Terwijl gebrek aan kennis over het vrouwenlichaam hier de oorzaak van was. Na een jarenlange zoektocht bleek uiteindelijk dat ze een goedaardige tumor in haar bijschildklier had. In 2020 werd ze geopereerd in de Verenigde Staten (vanwege de pandemie) en sindsdien is ze gelukkig weer gezond. Welkom in de wondere wereld van de onverklaarde gezondheidsklachten van de vrouw.

Waarom vrouwen vaker onverklaarbare klachten hebben dan mannen? Simpel: de geneeskunde is nog altijd a man’s world. Veel onderzoek en het testen van en medicijntesten zijn namelijk gebaseerd op het mannenlichaam. In de gezondheidszorg wordt er meestal van uitgegaan dat mannen en vrouwen, op hun voortplantingsorganen na, op dezelfde wijze gediagnosticeerd en behandeld kunnen worden. Appels

met peren vergelijken, noemt Mirjam dat: niet alleen afkomst en kleur spelen een belangijke rol, maar ook gender en geslacht. En daar moet ons medisch systeem beter op afgesteld zijn. Het vrouwenlijf wordt op een andere manier ziek. Vrouwen hebben bijvoorbeeld vaker auto-immuunziekten dan mannen (75 procent van deze patiënten is vrouw) en ze ervaren bij een hartinfarct zelden de klassieke pijn op de borst die mannen voelen. Recentelijk bleek ook dat vrouwen twee keer zoveel kans op bijwerkingen van de coronavaccins hadden als mannen. Door het gebrek aan kennis krijgen vrouwen verkeerde behandelingen, , soms onterechte diagnoses als depressie of burn-out, of worden klachten afgedaan als behorend bij de overgang, fibromyalgie of het chronisch vermoeidheidssyndroom. Ook krijgen vrouwen te horen: het zit tussen je oren. En dit terwijl er wel degelijk een lichamelijke oorzaak aan ten grondslag kan liggen.

Mirjam, zelf oud-verpleegkundige, is werkzaam als journalist. Ze schrijft columns voor het Noordhollands Dagblad en bundelde haar ervaring met onverklaarde gezondheidsklachten in een boek: Ik ben geen man Hierin interviewt ze artsen, wetenschappers en ervaringsdeskundigen. Haar boek neemt geen feministisch standpunt in. “Hilarisch genoeg is het een pleidooi voor ongelijke behandeling. Nog steeds ben ik geschokt. Hoe komt het dat heel veel vrouwen niet weten dat er onvoldoende onderzoek is gedaan?”

Veel vrouwen herkennen zich in de verhalen. “Ik had nooit gedacht dat het zo’n olievlek zou worden. Je weet immers nooit wat een boek losmaakt.” Ze kreeg veel reacties van vrouwen, maar ook van mannen. “Die vertelden met tranen in hun ogen dat dit het verhaal van hun overleden vrouw was. Er werd gedacht dat ze zich aanstelde, want dat zei de hulpverlener. Ze moest zogenaamd een schop onder haar kont krijgen. Als zo’n vrouw dan overlijdt overlijdt, heeft het hele gezin een schuldgevoel. Hoe eenzaam moet deze vrouw zich gevoeld hebben? Je bent ziek en wordt niet geloofd. Elk mens wil erkend worden in wie zij is en wat zij voelt. Een ander verhaal dat me is bijgebleven is dat van een vrouw die somber was na de zwangerschap. De huisarts opperde: misschien

‘MANNEN VERTELDEN MET TRANEN IN HUN

Ruim een jaar na de onthullingen van seksueel grensoverschrijdend gedrag bij The Voice of Holland verschijnt essaybundel Voorbij de Verbijstering. Een bundel waarin 24 auteurs zich buigen over de vraag: Hoe komen we voorbij de verbijstering over seksueel grensoverschrijdend gedrag, en gaan we over op structurele oplossingen? Voorbij de Verbijstering, samengesteld door Renée Römkens, Anja Meulenbelt en Tessel ten Zweege, verschijnt 8 mei bij Mazirel Pers.

komen we als maatschappij verder dan steeds maar die shock over dit structurele probleem?

Waarom blijft seksueel geweld het publiek toch zo verbazen?

Eerder dit jaar barstte de bom bij de NOS Sportredactie. Intimidatie, ongelijke machtsverhoudingen en seksuele grensoverschrijding zorgde jarenlang voor een onveilige werksfeer. Sinds #MeToo zijn er helaas veel meer gevallen van seksueel grensoverschrijdend gedrag in het nieuws gekomen. Elke keer reageert onze maatschappij geschrokken: dat kan toch niet waar zijn! Waarom blijft seksueel geweld het publiek zo verbijsteren? En hoe komen we verder of zelfs tot een oplossing?

Tessel ten Zweege (1998) bespreekt deze kwestie met Hedy D’Ancona (1937) en Jeanette Chedda (1983).

Ruim een jaar geleden was het grote publiek in rep en roer. BNNVARA’s webprogramma BOOS onthulde dat er grootschalig seksueel grensoverschrijdend gedrag zou zijn gepleegd bij The Voice of Holland Twee coaches, een regisseur en de bandleider werden door meerdere jonge vrouwen beschuldigd van aanranding, ongewenste dickpics en in enkele gevallen zelfs verkrachting. “Zouden ze er niet om gevraagd hebben?” “Wilden ze niet gewoon hogerop komen?” “Dat kan toch niet waar zijn?” Talpa-baas John de Mol stelde zelfs dat hij niet kon geloven dat zijn werknemers zoiets zouden doen.

Het was niet de eerste keer dat seksueel misbruik in het nieuws was. In 2017 barstte #MeToo los op Twitter en werd er later bericht over misbruik in de Nederlandse kunstwereld en op de Universiteit van Amsterdam, om maar een paar voorbeelden te noemen. Telkens kwam er eenzelfde, geschokte reactie. Waarom blijft seksueel geweld het publiek toch zo verbijsteren? Ik spreek twee activisten en schrijfsters over het afgelopen decennia aan feministische strijd tegen seksueel geweld. Hedy D’Ancona is voormalig politica, sociologe en feministe van het eerste uur. Jeanette Chedda, spreker, model, oprichter van Delft BIJ1 en is onderdeel van het collectief Feminist Against Ableism. Beiden schreven dit jaar mee aan Voorbij de Verbijstering, een bundel over seksueel grensoverschrijdend gedrag. Samen buigen wij ons over de vraag: Hoe

Jullie zijn beiden feminist en actief in de strijd tegen seksueel geweld. Waarom is er volgen jullie steeds zo’n geschokte reactie op onthullingen van seksueel geweld?

Jeanette: “Die verbijstering komt van gebrek aan collectieve zelfreflectie als Nederlandse samenleving. Bij meerdere sociale problemen zie je dit fenomeen. In dit geval is het de ondergeschikte positie van vrouwen waar mensen steeds maar verbijsterd over zijn, maar ook zwarte Nederlanders, Nederlanders van kleur en mensen met een handicap worden structureel gediscrimineerd en mensen willen dat gewoon niet zien. Ik mis het collectief besef en actie. Ik begrijp dat zelf echt niet: je leest toch elke dag wat in de krant over racisme of over seksisme, hoe kun je dan niet zien dat het een structureel probleem is? Het is een gebrek aan kennis of wil bij de gemiddelde witte Nederlander om het grotere plaatje in te zien. Die verbijstering maakt me echt boos. Sommige Nederlanders kunnen wegkijken van sociale problemen, omdat het ze zelf niet raakt, maar voor iemand zoals ik is het mijn realiteit.”

Hedy: “Veel mensen zien feminisme als een gestreden zaak en zien niet direct de urgentie. Als ik bij leerlingen maatschappijleer voor de klas kom staan, dan kijken ze me glazig aan met het idee ‘daar heb je die oude feminist weer’. Soms denken die kinderen dat het feminisme al achterhaald is, die hebben een werkende moeder en vinden het allemaal prima. Dan vraag ik de klas, steek je vinger op als je je ‘s avonds in het donker wel eens onveilig voelt op straat. Vrijwel alle meisjes steken hun hand op, een enkele jongen. Dan vraag ik hen om zich heen te kijken om het patroon te herkennen. Ik vraag ze dan, zien jullie nu dat mannen zich de publieke ruimte, die van iedereen is, toe-eigenen? Dat is buitengewoon onrechtvaardig en maakt me kwaad. Helaas zien veel mensen niet in hoe discriminerend en vernederend straatintimidatie is.”

Ik denk ook dat mensen het niet willen weten. Het is natuurlijk fijner om te leven in een wereld waar voor jouw gevoel niets aan de hand is, dan in een wereld waarin redelijk dichtbij zoveel geweld voorkomt. Dit fenomeen heet de just world theory. Dat betekent dat mensen zich veiliger en comfortabeler voelen als ze ervan uitgaan dat het leven rechtvaardig verloopt en dat mensen die nare dingen meemaken dat op de een of andere manier hebben verdiend. Zolang zij zich niet zo gedragen als het slachtoffer, zijn zij dus veilig voor die nare

mee, en ik zie zo langzaam maar zeker wel wat veranderen. Er is echt een verschil met dertig of vijftig jaar geleden als het gaat om sociale veiligheid en de positie van de vrouw.”

Jeanette: “Dat geloof ik, en daar probeer ik me aan vast te houden, maar voor mij is het echt moeilijk om optimistisch te zijn. En ook binnen het activisme tegen seksueel geweld, zijn er ook nog veel stappen te maken en moet het feminisme echt intersectioneler. Vrouwen met een handicap lopen veel meer risico om seksueel geweld mee te maken, omdat die veel vaker in a ankelijkheidsposities terecht komen bijvoorbeeld in de zorg of andersoortige hulp. Als een gehandicapt persoon zou samenwonen en/of trouwen, verliest die het recht op hulp of uitkering. Je wordt op die manier helemaal a ankelijk van je partner. Dat is geen wenselijke situatie en zeker niet wanneer je in een gewelddadige relatie zit. In mainstream feminisme wordt totaal niet gepraat met gehandicapte vrouwen over deze problemen. Daar mis ik nog wel solidariteit. Over Europese richtlijnen gesproken, er is een VN Verdrag Handicap, maar die wordt door de Nederlandse overheid niet goed genoeg nageleefd. De positie van mensen met een handicap is zelfs achteruitgegaan, en al helemaal sinds de coronapandemie. Daarom ben ik zo pessimistisch.”

Hedy: “Wat jij doet, is aandacht vragen voor een verwaarloosd probleem. Grensoverschrijdend gedrag is altijd verweven met macht. Mensen met een gemarginaliseerde positie of mensen die structureel a ankelijk zijn, zijn extra kwetsbaar, daar moeten we dus extra geluid voor maken. Als we het lang genoeg volhouden, dan kunnen we de wereld echt veranderen. Een paar jaar geleden werd een gehandicapt persoon, een ferme activist, tot een soort bewindspersoon voor gehandicapten benoemd. Stemt dat je positief?”

Jeanette: “Nou, er zijn wel meerdere politici die horen op te komen voor mensen met een handicap, maar vaak zijn dat witte niet-gehandicapte cis hetero personen met bijbehorende privileges. De ervaring als vrouw van kleur met een handicap is wel degelijk anders. Ik weet niet of ik op een wit persoon zonder handicap kan rekenen om ook op te komen voor vrouwen van kleur met een handicap. Ik zie namelijk helaas structureel het tegenovergestelde. Daarom is intersectionele politiek belangrijk. Dus kijken naar problemen met een intersectionele blik: en met oplossingen komen die ook voor mensen werken die vallen buiten de standaard van de witte niet-gehandicapte cis hetero persoon.”

Hedy: “Dat is waar. Maar ogen openen is het enige wat je kan doen met dit soort problemen, en mijn ogen heb je nu geopend. Als je een steentje in een vijver gooit, veroorzaak je altijd rimpelingen.”

Jeanette: “Ik waardeer dat u dat zegt, want soms voelt het als roepen in de leegte.”

Er zijn inderdaad een heleboel ogen geopend door #MeToo en de uitzending van BOOS, en door het aanhoudende activisme van mensen zoals jullie. Maar er is ook een hoop backlash. Wat vinden jullie ervan dat sommige mannen beweren dat #MeToo is ‘doorgeslagen’ en dat ze niet eens meer fatsoenlijk met vrouwen kunnen irten zonder beschuldigd te worden?

Jeanette: “Dat is privilege in de puurste vorm. Dit is dus precies een voorbeeld van dat gebrek aan zelfreflectie waar we het eerder over hadden. Hoe kom je erop om in een gesprek over geweld tegen vrouwen, het weer op jezelf te gaan betrekken? Als je bang bent om grenzen te overschrijden als je tegen vrouwen praat, dan zou ik inderdaad eerst eens even nieuwe omgangsvormen aanleren voordat je weer met vrouwen gaat praten.”

Hedy: “Mannen hebben zo bijzonder weinig kennis van vrouwelijke seksualiteit. Dat je tegenwoordig als vrouw rustig tijdens het ontbijt je mobiel opent om een foto van zo’n rimpelige worst te openen. Ik vind het belachelijk! Mannen hebben zo weinig kaas gegeten van wat vrouwen willen.”

Dus eigenlijk vinden we dat we binnen het feminisme beter naar elkaar moeten luisteren, om meer solidair te zijn met gehandicapte vrouwen en genderdiverse mensen die andere ervaringen hebben dan wij zelf. En evenzo moeten mannen beter luisteren naar de ervaringen van seksueel geweld, zodat ze niet steeds zo verbaasd reageren maar gewoon meewerken aan de oplossing.

Hedy: “Precies. Ik heb echt wat geleerd van dit gesprek, ik heb wat om over na te denken.”

Jeanette: “Dat is helemaal wederzijds. Bedankt voor alle jaren aan feministische strijd.”

Hedy: “Daar gaan we nu samen mee verder!” O

BOEK CADEAU

Saskia Noort - Hoe nu verder?

Over het boek

Over liefde, feminisme, single-zijn en andere ontboezemingen

Zeventien jaar lang schreef Saskia Noort columns over liefde, moederschap, daten en seks - maar ook over het kronkelige pad van het single-leven, ouder worden en seksisme. In haar columns neemt ze bored couples en single mannen van middelbare leeftijd op de hak en schrijft ze onder andere over feminisme en daten na het #MeToo-tijdperk. En natuurlijk spaart ze zichzelf ook niet.

‘Intelligent, scherp, gevat, open en eerlijk over onderwerpen die vaak in de taboesfeer zitten. Wat een dijk van een schrijfster. Genoten van elke column. Zowel tranen gelaten als regelmatig enorm hard gelachen.’

voor maar

‘In mainstream feminisme wordt totaal niet gepraat met gehandicapte vrouwen over deze problemen.’ OPZIJ

en overige informatie zijn opgenomen in het

WORD DONATEUR

Al ruim 60 jaar strijdt Dr. Jane Goodall voor mens, dier en natuur. Met hulp van de lokale bevolking in Afrika vangt het Jane Goodall Instituut chimpansees-in-nood op, pakken we stroperij aan en planten we miljoenen bomen. In Nederland stimuleren we jongeren om zelf de handen uit de mouwen te steken via Jane’s Roots & Shoots programma.

Doe mee en help het levenswerk van Jane Goodall voort te zetten. Word donateur via WWW.JANE GOODALL.NL

© JGI / Brice Ngomo