JULI/AUG 2022 €7,95
NIEUWS • MAGAZINES • BOEKEN • RECEPTEN
VOOR DE NEDERLANDS-INDISCHE GEMEENSCHAP
‘DINGEN’ IN HUIS
de ‘jappendeken’, het kookschriftje, de kris & het kruidnagelbootje KOKEN!
10 RECEPTEN op basis van het In gesprek met
DE EERSTE, TWEEDE & DERDE GENERATIE ISTORI KITA Een bloemlezing uit Simone Bergers
klassieke boek
Indonesisch Kookboek
Selamat Makan
...EN NOG VEEL MEER!
INDO’S OP SOCIAL MEDIA Instagram, Facebook & TikTok REISREPORTAGE
JAVA
En de beklimming van de Merapi! De columnisten
Gail Meijer • Han Go • Maureen Welscher • Pay-Uun Hiu • Philip Dröge • Roel Schenk • Judith Limahelu
EDITORIAL
Zo mooi is INDAH*
K
wam ik vroeger als klein meisje met mijn oma bij toko Ramee, tegenover de Albert Cuypmarkt, tegenwoordig loop ik naar toko Indah, op het Victorieplein in de Amsterdamse rivierenbuurt waar ik woon. Toko Indah is een soort symbool van vroeger en nu. Het bestaat nog niet zo lang en het is dus nieuw maar de vrouwen (ouder en wat jonger) van Toko Indah bereiden de gerechten met dezelfde passie als je gewend bent van een Indo kok. Het is heerlijk eten en het winkeltje is mooi. Toepasselijk omdat INDAH* mooi betekent in het Maleis: de voertaal van de kokkinnen van Toko Indah. Al drie jaar timmeren we met succes aan de weg om PINDAH Magazine op de kaart te zetten. Een magazine voor, door en met Indo’s, Molukkers, peranakan Chinezen en alle andere voormalige bewoners van Nederlands-Indië. Het is ook bedoeld voor hun kinderen, kleinkinderen, achterkleinkinderen. Na alle successen van PINDAH* Magazine is het tijd om een nieuwe stap te nemen met INDAH*. MOOI!. De formule van INDAH* Magazine is helder. Elk nummer zal het cover-interview een vraaggesprek zijn met verschillende generaties van een familie. Elk nummer wordt een lid van de Eerste, Tweede en Derde generatie apart geportretteerd om te laten zien hoe de Indische erfenis en de Indische genen doorwerken in gezinnen, om te laten zien hoe mooi het is om Pinda te zijn (ik hoop dat ik niemand beledig). Ook zullen in elk nummer vaste rubrieken staan: de socials, kunst & cultuur, het ding in huis, de foto (welk verhaal vertelt deze oude foto?) alsmede columns van bekende en van minder bekende Indo’s.
Voor een groot deel van de columnisten staat dit keer de 15 augustus Indië Herdenking in Den Haag centraal. Op 15 augustus 1945 gaf Japan zich over aan de gealieerden en waren de Nederlanders overzee vrij. Of niet? journalist Roel Schenk (67): ‘15 augustus is voor Indischen en Molukkers een gedenkdag, geen feest. Voor hen begon na die dag de ellendige Bersiaptijd, met onbeheersbare volkswoede en moordpartijen.’ Fotograaf Gail Meijer (29): ‘De emoties die bij mij naar boven komen bij de herdenking zijn trots, verdriet en tegelijkertijd ook blijdschap.’ Redacteur Maureen Welscher (56): ‘Opeens greep het me bij mijn strot: elk Indisch gezin heeft mannen, broers en zonen verloren. Geen enkele Indische familie is ongeschonden uit die oorlog gekomen.’ INDAH* Magazine zal u inspireren, tot nadenken stemmen en zal u nog meer verrassen. Simon Jacobus, hoofdredacteur
* INDAH*
3
36
26 03 06
Actueel EDITORIAL DE SOCIALS Indo’s op Insta, TikTok en FB
22
‘De gedwongen bekering bracht mijn islamitische oma in ernstige psychische problemen’
21
59
33 47 57 69 83 98
70
Droomreis: de Merapati
34
De Nieuw Amsterdam: De slachtoffers van de mazelen epidemie in 1946 krijgen een gedenkteken in Bronbeek
Columns Fotograaf Gail Meijer: ‘De herdenking heeft te maken met identiteit.’ Han Go van Go-Tan beseft dat de liefde voor eten te maken kan hebben met de omgeving en de opvoeding Systeem en trauma therapeut Judith Limahelu memoreert de migratie van haar Molukse familie uit Tanjung Priok INDAH*-redacteur Maureen Welscher: ‘Geen enkele Indische familie is ongeschonden uit die oorlog gekomen.’ Auteur Philip Dröge van de bestseller Moederstad gaat op zoek naar de Indo identiteit Kookjournalist Pay-Uun Hiu: ‘Gerechten zijn net als mensen. Ze hebben lange reizen gemaakt.’ Media specialist Roel Schenk citeert zijn vader: ‘De Hollanders hebben weinig te maken gehad met onze bevrijding.’
Cultuur enzo Indische batikonderneemsters in de kolonie hun tijd ver vooruit
36
INTERVIEW
38
BOEKEN
40
Theodor Holman
Maurice Swirc, schrijver van de Indische Doofpot: ‘Er bestaat geen hiërachie van leed.’ ‘Ben ik hier niet in Bandoeng?’
Voorpublicatie van zijn magistrale boek Het blijft nog steeds familie 4
Emancipatie in de kolonie: Batikonderneemsters
86
INHOUD 12
Culinair FUSION VAN RECEPTEN Van nasi goreng Balikpapan (gebakken rijst uit Balikpapan) tot sambal goreng panas hati (gekruide garnalen) en sambal goreng broccoli (gekruide broccoli)
16
Interviews DE EERSTE GENERATIE
Shirley Oostveen (82): ‘Mijn ouders wilden nooit terug naar Indië. Ze hebben daar in en na de oorlog zo ontzettend veel narigheid en verdriet ondervonden.’
26
HET DRIEGESPREK
62
DE TWEEDE GENERATIE
78
DE DERDE GENERATIE
12
48
Moeder Linda Kwist (73) en dochter Denise Boomkens (47) voelen zich allebei Indo, op een eigen manier. Het Indische verleden leeft door in hun huidige leven.
Broer en zus Rob (69) en Ingrid (71) Jongbloed zijn heel Indisch opgevoed: ‘Dit zag je met name terug in de gastvrijheid, onze houding richting ouderen, met respect voor anderen.’
Jade Roberts (29) voelt altijd een connectie met andere Indo’s: ‘Ik vind Indische mensen ontzettend lieve mensen met een groot hart. Iedereen is welkom.’
Features
Fusion party
HET DING IN HUIS
De paardendeken van haar Indische grootvader is voor theatermaakster Elsbeth Vernout een tastbare lijn met het verleden. De kris die ze van haar Japanse vader kreeg symboliseert voor Joyce Cornfield erkenning: ‘Het betekent emotioneel veel voor me.’ Ilona Brook is trots op het kookschrift van haar grootmoeder, de beroemde Lin Scholte. Een bijzonder cadeau van een Chinese patiënt.
ISTORI KITA
86
Ónze moeder bracht mensen bijeen met eten’
62
Schrijfster Simone Berger leidt je de weg naar je jeugdherinneringen
59
DE FOTO Het trieste levenslot van een njai
70
OP REIS Beroemd: de beklimming van de Merapi op Java INDAH*
5
COLOFON
INDAH* Concept: Hans van Brussel Hoofdredactie: Simon Jacobus Art direction: Emmely Pardon Eindredactie: Max@Media BV Redactie: Simone Berger, Demi van Hutten, Harold Pereira, Maureen Welscher Aan dit nummer werkten mee: Irene Berbee, Philip Dröge, Anne Elzinga, Han Go, Theodor Holman, Gail Meijer, Judith Limahelu, Kees de Ruiter, Roel Schenk, Flip Stoltenborgh, Pay-Uun Hiu, Achsa Vissel Covershoot: Harold Pereira Uitgever: Hans van Brussel Redactie: redactie@pindah-magazine.nl Drukker: HaboDaCosta Distributeur: Betapress
Waar vind je INDAH* Magazine? INDAH* Magazine is verkrijgbaar op 4000 verkooppunten. Ook kun u zich op het magazine abonneren. INDAH* Magazine verschijnt zes maal per jaar.
WWW.PINDAH-MAGAZINE.NL
INDAH* Magazine is een uitgave van MIMM BV.
INDAH*
7
Wat doen Indo’s op Insta, FB en Tiktok? Heel veel! Elk nummer van INDAH* belichten we fissa highlights! door de redactie
PROUD 2 BE INDO
#indo #nederland #dutch #indisch
8
Illustraties Irene Berbee
Jappendeken De paardendeken van haar Indische grootvader is voor theatermaakster Elsbeth Vernout een tastbare lijn met het verleden van haar familie. Ze verwerkte deze deken in de voorstelling La Lawaai over Miss Riboet, een legendarische artieste uit Nederlands-Indië.
Theatermaakster Elsbeth Vernout (51): ‘Als kind picknickten mijn zus en ik altijd op dit kleed. Het was een oude paardendeken vol gaten die bij ons ergens in de schuur lag. Toen ik iets ouder werd vertelde mijn vader dat die deken van mijn Indische opa was geweest. Mijn opa moest tijdens de Japanse bezetting van Nederlands-Indië in de Tweede Wereldoorlog dwangarbeid verrichten aan de Birma-Siam spoorlijn. Waarschijnlijk behoorde die deken tot de vaste uitzet van de dienstplichtige soldaten destijds, samen met de plunjezak waar zijn naam op stond. Na de Japanse bezetting werd hij herenigd met zijn gezin. Mijn opa en oma kwamen in 1950 op de Castel Bianco met hun kinderen, mijn oom en mijn vader naar Nederland.’
waren de verhalen een inspiratiebron voor mijn theatervoorstellingen. Mijn opa overleed in 1974 en heeft nooit gesproken over wat hij als krijgsgevangene heeft meegemaakt. Mijn oma heeft me wel verteld dat mijn opa vaak schreeuwend wakker werd. Via de deken, die thuis bij ons altijd de ‘Jappendeken’ werd genoemd, komen de verhalen alsnog tot leven.’ ‘Toen ik de deken bij mijn ouders in de schuur zag liggen, wist ik al snel dat ik daar iets mee wilde doen. Hij zat vol motten en mijn moeder zei griezelend: ‘Gooi dat vieze ding toch weg!’ Ik heb hem toen heel voorzichtig met anti-mottenspul behandeld. Wassen durfde ik niet, bang dat hij uit elkaar zou vallen.’
‘De deken reisde mee, waarom weet ik niet. Ik kan me zo voorstellen dat die deken een bron van troost en warmte was voor mijn opa tijdens de ontberingen die hij meemaakte in Birma, en dat het een emotionele waarde voor hem had. Maar waarschijnlijk zat er een veel praktischer reden achter. Zovan: dan heb ik in ieder geval iets om me warm te houden in dat koude Nederland.’
‘Deze paardendeken symboliseert voor mij het tastbare lijntje naar het verleden van die koloniale geschiedenis. Niet alleen de geschiedenis van mijn opa maar ook die van mijn oma. Die organiseerde na de oorlog als theaterliefhebber cabaretvoorstellingen in haar achtertuin, voor en door de hele buurt. Deze deken hing dan aan een lijn met wasknijpers bij wijze van achterdoek. Nu gebruik ik hem in mijn voorstelling La Lawaai, over de legendarische artieste uit NederlandsIndië, Miss Riboet. Een artieste die mijn grootouders ook gekend schijnen te hebben. Het voelt heel bijzonder dat ik als kleindochter deze deken nu voor mijn eigen voorstellingen gebruik.’ (MW)
‘Pas veel later ging ik me verdiepen in mijn Indische geschiedenis en
Kijk voor de speellijst van La Lawaai op lalawaai.com
12
*
Naam: Shirley Oostveen-Weise Geboortedatum: 27-02-1940 Geboren in: Meester Cornelis. Heet nu: Jatinegara, West - Java Lievelingseten: Rendang, sajoer lodeh en saté Favoriet muziekgenre: Oude Jazz
INDAH* - mooi zijn de verhalen die de eerste generatie met zich draagt. Shirley Oostveen-Weise herinnert zich haar leven in Indië heel goed evenals haar komst naar Nederland met haar ouders en broers. ‘We zijn in 1948 met de Willem Ruys naar Nederland gevaren. De reis duurde 21 dagen. Wij hebben genoten van die bootreis.’ door Demi van Hutten
Roots
‘Mijn vader is geboren in Cimahi, Java, en mijn moeder komt uit Malang, Java. Mijn moeder heeft een lastige jeugd gehad. Haar ouders zijn gescheiden toen zij vrij jong was en zij en haar broertje bleven achter bij haar vader. Na een tijd kreeg ze een stiefmoeder die erg lelijk deed en niet goed zorgde voor mijn moeder en haar broertje. Mijn moeder probeerde als negenjarige zo goed mogelijk voor haar broertje te zorgen. Helaas werd hij ziek. Hij kreeg een longontsteking en door nalatigheid van die stiefmoeder is hij overleden.’ ‘Ze is mede door deze situatie erg snel volwassen geworden. Dit was ook de reden waarom zij al op negentienjarige leeftijd trouwde 16
met mijn vader. Mijn vader werkte bij de Staats Spoorwegen. Mijn vader was ook voetballer bij het Nederlands-Indisch Bondselftal. Hij is in 1927 met een groep Indische voetballers naar Europa gestuurd om een jaar te gaan voetballen tegen verschillende clubs. In 1934 is hij getrouwd met mijn moeder.’ ‘Omdat mijn vader bij de Staats Spoorwegen werkte had hij geen vaste standplaats. Hij werkte ook op Sumatra en Celebes. Nadat ik geboren ben is hij niet meer van standplaats veranderd en stationschef geworden in Meester Cornelis (Jatinegara).’ ‘In Indië woonden we in een straat waar ook allemaal personeel van de Staats Spoorwegen (SS) woonde. Ze noemden het ook wel
ACTUEEL
De Nieuw Amsterdam (decor)
Gedenkteken
voor gestorven kinderen ‘Nieuw Amsterdam’ De Nieuw Amsterdam was het eerste repatrieringsschip dat op 8 december 1945 vanuit Indië naar Nederland vertrok. Het liep uit op een drama: er brak een mazelenepidemie uit. Een groot aantal kinderen overleed na aankomst van de repatrianten in Southampton en Amsterdam. Voor hen komt een gedenkteken in Bronbeek.
D
door Maureen Welscher
e Nieuw Amsterdam was het eerste schip dat repatrianten naar Nederland vervoerde. Na de gruwelijkheden van de Japanse interneringskampen in de Tweede Wereldoorlog waren de kampoverlevenden opgelucht dat ze Indië konden verlaten. 3.840 repatrianten gingen aan boord onder wie zo’n twaalfhonderd kinderen. Het schip vertrok op 8 december 1945 vanuit verzamelplaats Singapore. Door de zware tijd in de
kampen waren de meeste voormalige geïnterneerden vermagerd, verzwakt en hadden daardoor een sterk verminderde weerstand. Henriette van Raalte-Geel (82), die als vijfjarig meisje samen met haar twee zusjes en moeder de interneringskampen had overleefd, ging ook aan boord. Een week na de afvaart uit Singapore werd ze als een van de eerste kinderen ziek. Ze kreeg koorts en had rode vlekjes. Het bleek de mazelen te zijn. Gelukkig herstelde ze snel maar veel kinderen waren ondertussen ook ziek geworden. INDAH*
23
26
HET DRIEGESPREK
MOEDER LINDA EN DOCHTER DENISE:
INDISCHE
verbondenheid Als je mensen zou kunnen indelen op een schaakbord, dan zouden Linda Kwist (73) en Denise Boomkens (47) ieder aan de andere kant van het bord terecht komen. Moeder Linda zou op de zwarte vakjes staan; dochter Denise op de witte. Beide koninginnen maar de een heeft een kleurtje, bruine ogen en donker haar; de ander heeft een lichte huid, blond haar en blauwe ogen. En toch voelen ze zich allebei Indo en leeft het Indische verleden door in hun huidige leven. door Anne Elzinga fotografie Harold Pereira
INDAH*
27
Het blijft nog Schrijver en journalist Theodor Holman beschrijft in zijn boek Het blijft nog steeds familie de roots en de geschiedenis van het gezin waarin hij opgroeide. INDAH* publiceert elk nummer een aantal pagina’s uit dit prachtige en eerlijke boek. door Theodor Holman
40
De prilste jeugdherinneringen Een absolute bestseller. Geschreven door Simone Berger die door auteur Adriaan van Dis een herinneringskunstenaar wordt genoemd omdat ze oud en jong aanspoort hun Indische verleden te verkennen. ‘Ze port ons geheugen op voorbeeldige en aanstekelijke wijze op. Geuren en smaken komen weer terug als je haar leest. Aan de slag met Istori Kita!’, aldus Adriaan van Dis. door Simone Berger
48
ISTORI KITA
H
et was in 1958 dat wij vanuit Tandjoeng Priok op de Zuiderkruis wegvoeren. Ik was 6 jaar en ik herinner mij mijn oma op de kade tot we haar uit het oog verloren. Het was de laatste keer dat ik haar zag. Maar ik koester de fijne herinneringen aan mijn liefdevolle en zorgzame oma. En ik beschouw dit schilderij als een eerbetoon aan mijn oma en alle oma’s die noodgedwongen achterbleven… Wat is je mooiste jeugdherinnering? Was het iets ontroerends, ondeugends of iets volkomen onverwachts? Misschien was het een bepaald verhaal dat telkens weer opnieuw werd verteld door je vader of moeder of een voorval dat indruk op je heeft gemaakt. Heb je een foto van die gebeurtenis?
Amalia Riota van Kronenburg als peuter op de arm van haar oma. Hetty Ansing (Haarlem, 1949).
* Wat is je allereerste herinnering aan je kinderjaren? * Hoe oud was je ongeveer? * Wat beschouw je als fijne jeugdherinneringen? * Welke geur hoort bij je jeugd? * Is er iets in je jeugd gebeurd dat grote indruk op jou heeft gemaakt? INDAH*
49
INDAH*
53
Collectie Martijn F. Le Coultre, Laren. *Jan Lavies. Pictoright Amsterdam
NEEM NU EEN ABONNEMENT
10 edities, elke twee maanden + VOOR MÉÉR DAN € 40,- AAN CADEAUS
voor € 74,95
* het boek De Derde Generatie * het kookboek en agenda in één
* gratis toegang tot ons culinaire YouTubekanaal met meer dan 50 kookvideo’s U ontvangt de welkomstcadeaus binnen 10 werkdagen.
GA NAAR PINDAH-MAGAZINE.NL 58
DE FOTO
De oma van Tineke Croese was een njai, een inheemse vrouw die samenleefde met een witte man: de opa van Tineke. Pas veel later besefte Tineke hoe triest het levenslot van haar grootmoeder was: de vrouw van de foto. door Maureen Welscher
INDAH*
59
‘Onze moeder bracht mensen samen
DOOR ETEN’
62
REIZEN
De Merapi op! Java is het kloppend hart van Indonesië. De hoofdstad Jakarta telt, inclusief de buitenwijken, net zoveel inwoners als Nederland, ongeveer zeventien miljoen. Maar natuurliefhebbers komen op het eiland ook aan hun trekken. Met beklimming van de Merapi. door Flip Stoltenborgh fotografie Kereta Api Indonesia
INDAH*
71
Naam: Jade Robert Geboortedatum: 17/08/2000 Geboren in: Delft Lievelingseten: Nasi Favoriet muziekgenre: R&B
‘MENSEN KENNEN HET
VERSCHIL NIET
tussen Indonesisch en Indisch’
Journalist Demi van Hutten heeft een boek geschreven over de Derde Generatie Indo’s en Molukkers. Elke INDAH* zal er een groot interview worden gepubliceerd met een lid van deze bijzondere groep. Dit keer: Jade Robert. door Demi van Hutten
Roots
Cultuur en identiteit
Mijn moeder zei vroeger altijd dat ze absoluut geen Indische vriend wilde. Ze had alleen maar relaties met Hollandse jongens. Mijn vader had een goede vriendin die toevallig werkte met mijn moeder. Die vriendin heeft hen aan elkaar gekoppeld.’
‘Op de middelbare school kreeg ik vriendinnen en kwam ik ook bij die meiden thuis. Toen zag ik dat het er bij mijn Nederlandse
‘De ouders van mijn moeder zijn in Nederlands-Indië geboren. Mijn opa (moederskant) is geboren in Solo, Java. De ,oeder van mijn moeder is geboren in Batavia, Java. Zij hebben elkaar in Nederland leren kennen. Het was liefde op het eerste gezicht. Mijn opa (vaderskant) is geboren in Surabaya, Java. Mijn oma (vaderskant) is in Nederland geboren. Ook zij hebben elkaar pas in Nederland ontmoet.
78
‘Mijn basisschool was redelijk gemixed dus ik begreep niet dat ik ‘anders’ was. Ik had het echt niet door. Op de middelbare school begon ik dit wel door te krijgen. Daar werd ook vaker de vraag aan mij gesteld welke afkomst ik heb. Ik herinner mij goed een moment op school dat ik bij mijn locker stond en er twee meisjes naar mij toe kwamen lopen. ‘Oh wat heb jij een mooie huidskleur, ik wil ook zo’n huidskleur’, zei een van die meiden. Ik vond het een heel lief compliment en daardoor realiseerde ik mij dat mijn huidskleur een soort van ‘anders’ was.’
‘Ik voel altijd een connectie als ik samen met een andere Indo ben’ Opa en oma (moederskant) dansend op een feest
INDAH*
81
NEEM NU EEN ABONNEMENT
10 edities, elke twee maanden + VOOR MÉÉR DAN € 40,- AAN CADEAUS
voor € 74,95
* het boek De Tweede Generatie * het boek De Derde Generatie
* gratis toegang tot ons culinaire YouTubekanaal met meer dan 50 kookvideo’s U ontvangt de welkomstcadeaus binnen 10 werkdagen.
GA NAAR PINDAH-MAGAZINE.NL 84
KOKEN! In elke editie van INDAH* zullen we zo’n tien recepten publiceren, met foto’s, van gerechten waarbij we ons laten inspireren door het standaardwerk INDONESISCH KOOKBOEK SELAMAT MAKAN. Deze werd samengesteld door W.F.P.H. Rademakers en is oorspronkelijk uitgegeven door de Koninklijke Marine.
FUSION VAN RECEPTEN 86
KOKEN!
In de Indonesische keuken gebruiken we veel kruiden, daardoor zien we veel meer variatie dan in de Europese keuken. Door het koloniale verleden zijn er ook nog eens variaties op variaties ontstaan. Het modieuze woord ‘fusion’ is in feite al heel lang van toepassing op wat wij in ons land zien. Beide culturen inspireerden elkaar met de Indonesische als de dominante factor: namen als sambal en atjar zijn inmiddels helemaal ingeburgerd, niemand hoeft ze te vertalen. Trassi, tempeh en tahoe zijn onvertaalbaar, die gebruiken we dan ook gewoon in de recepten. Lombok en santen kunnen we wel als chilipeper en kokosmelk vertalen maar zelfs dat is vaak niet meer nodig. U zult zien dat we de in de recepten kiezen voor duidelijke namen, althans voor degenen die onze keuken al tenminste een beetje kennen.We wensen u heel veel succes bij het koken: lekker zal het altijd worden. door de redactie fotografie Harold Pereira
INDAH*
87
NASI GORENG BALIKPAPAN (GEBAKKEN RIJST UIT BALIKPAPAN)
gram rijst * 500 tenen knoflook, fijngehakt * 21 eetlepel * 2 eetlepelsolieketjap manis * ½ komkommer in schijfjes * 1 mespunt kentjoer * gebakken uitjes, atjar * zout, peper, nootmuskaat * 2 grote uien, fijngesneden * 1 stukje trassi * 1 theelepel sambal oelek * 1 stukje prei, fijngesneden * 100 gram ontbijtspek * 250 gram kip, in stukjes * wat selderie, fijngehakt *
Fruit in wat olie de trassi, knoflook en de ui tot dat de ui bruin is. Doe dan de kip (vlees van hamlappen of garnalen of gecombineerd kan ook) erbij. Maak het af met de overige kruiden. Is het vlees bruin, dan het spek toevoegen totdat het gaar is. Voeg dan beetje bij beetje de rijst toe en blijf goed omroeren totdat de rijstekorrels los zijn. Giet er wat ketjap over en de sambal naar smaak. Het geheel weer goed omscheppen. De prei en selderie als laatste er doorheen mengen. Opdienen in een diepe schaal. Garneer het geheel met een gebakken spiegelei, plakjes komkommer en gebakken uitjes. Geef er kroepoek, zoute vis en zelfgemaakte atjar bij.
88
COLUMN
‘Vlaggen zijn het begin van alle ellende’ door Roel Schenk
B
ijna drie jaar geleden was ik lid van een werkgroep waarin ook de voorzitter zat van het comité 75 Jaar Bevrijding Limburg. Ik moest hem er toen aan herinneren dat voor veel Nederlanders de Tweede Wereldoorlog niet eindigde op 5 mei maar pas op 15 augustus. Op die dag herdenken de Indische en de Molukse gemeenschap in Nederland samen met de rest van de wereld het officiële einde van de Tweede Wereldoorlog. Toen capituleerde de wrede en halsstarrige Japanse keizer Hirohito eindelijk, na de nucleaire verschrikkingen in Hiroshima en Nagasaki.
Roel Schenk (Surabaya 1955) heeft bij
15 augustus is voor Indischen en Molukkers een gedenkdag, geen feest. Voor hen begon na die dag de ellendige bersiaptijd*, met onbeheersbare volkswoede en moordpartijen, politieke chaos, valse vooruitzichten en uiteindelijk repatriëring naar een thuisland waar je niet welkom was.
Siam. Met de Engelse bevrijders kwam hij in Surabaya. Lang na de capitulatie droeg hij nog steeds een Engels uniform. Zonder dat uniform had hij als lichtbruine indo in de kampong de bersiap nooit overleefd, zei hij. Het zou nog bijna vijftien jaar duren voordat er een eind kwam aan de onzekerheid. NieuwGuinea bood even hoop maar met nieuw bloedvergieten in het verschiet werd gekozen voor de overtocht naar Nederland. (Betalen uit eigen zak!).
diverse media als redacteur gewerkt. Tegenwoordig is hij communicatieadviseur en freelance journalist. Zijn vader zei altijd: ‘De Hollanders hebben weinig te maken gehad met onze bevrijding.’
Op 15 augustus kijken wij naar onze ouders die een groot deel van hun pubertijd in kampen doorbrachten. Mijn eigen moeder met haar moeder en zussen in een vrouwenkamp. History untold. Sudah! Maar de gruwelen zijn bekend. Vader in een jongenskamp waar hij door het hek eten kreeg van een Javaanse buurvrouw, eten dat hij stiekem doorgaf aan zijn moeder en zijn zus in het vrouwenkamp. Zij overleefden, de beide opa’s kwamen om. De één van de honger en ontberingen van het kampleven, de ander door stralingsziekte als gevolg van zijn Japanse krijgsgevangenschap. In Nederland fietste mijn moeder altijd op 15 augustus naar de Gerarduskapel in Wittem en later naar de Kapel in ’t Zand in Roermond om een kaarsje op te steken voor haar familie, in Nederland en Indonesië. En voor ons, in de hoop dat al hun ellende ons bespaard zou blijven. Op 15 augustus zullen weer veel Nederlanders verbaasd zijn als hier en daar de vlaggen in top gaan. Voor mijn vader hoefde het gevlag niet. Hij heeft zijn portie oorlog gehad. In 1944 was hij zestien jaar, weggelopen uit het kamp, geronseld voor Engelse dienst, opgeleid in Malakka en
98
De laatste jaren voor zijn overlijden zaten we op 15 augustus altijd voor de televisie naar de herdenking te kijken. Gemengde gevoelens bij het hijsen van de rood-wit-blauwe vlag. Dat moeten de Stars en Stripes zijn, zei mijn vader dan, of de Union Jack of de Gurkhavlag. ‘De Hollanders hebben weinig te maken gehad met onze bevrijding.’ Hijzelf vlagde daarom nooit, niet op koniginnedag of 5 mei noch op 15 augustus. ‘Vlaggen zijn het begin van alle ellende’, vond hij.
*
*bersiap – geweldadige periode van oktober van 1945 tot november 1947 in Indonesië.
NEEM NU EEN ABONNEMENT
10 edities, elke twee maanden + VOOR MÉÉR DAN € 40,- AAN CADEAUS
voor € 74,95
* het boek Het blijft nog steeds familie van Theodor Holman
* gratis toegang tot ons culinaire YouTubekanaal met meer dan 50 kookvideo’s U ontvangt de welkomstcadeaus binnen 10 werkdagen.
GA NAAR PINDAH-MAGAZINE.NL