Opzij September / Oktober 2018

OPZIJ FEMINISTISCH MAGAZINE 4.0

NR .6 • s e pt /o kt 2 0 1 8 • 4 6 s t e JA A RG A NG • € 6,99

IER S S O D TOO E M # • Onderonsje voor mannen in NL • Stormy vs Trump • Hoe zit het in de popmuziek?

MICROSOFT LANGS DE MEETLAT

KNAPPE KOP EVELINE CRONE PUBERBREIN 2 GLENN CLOSE ÉINDELIJK THE GOOD WIFE

Happily

ever after

SOFIE VAN DEN ENK TIJ

N

T N

TOPVROUW MARRY DE GAAY FORTMAN VERDRINKT GEEN DOOIE EENDEN MEER OPTIMIST L N IJ ZINGEND HET LAND IN

N

W W W. S J E N K E L S . N L I N S TA G R A M : S J E N K E L S K A P P E R S FA C E B O O K : S J E N K E L S K A P P E R S

E i g e n t i j d s e v o r m g e v i n g i n e e n o p e n r u i m t e m e t v e e l s f e e r, d a t i s d e s t i j l v a n S j e n k e l s . Pa s s i e v o o r h e t v a k , d e d i c a t e d p r o f e s s i o n a l s e n k w a l i t e i t t o t i n d e p u n t j e s .

In deze inspirerende omgeving word je vriendelijk ontvangen en kan je er op vertrouwen dat je haar in goede handen is. Sjenkels heeft in totaal elf filialen waar jij je haar kunt laten verwennen: Amsterdam, Delft, Rotterdam, Leiden, D e n H a a g , Vo o r b u rg , Z o e t e r m e e r, G o u d a , H a a r l e m , A r n h e m e n Le e u w a rd e n .

OPZI

COLOFON/UITGELICHT

FE M I N I S T I S C H M AG A Z I N E 4 . 0

N R .6 • s e p t /o kt 2 0 1 8 • 4 6 s t e j a a rg a n g • € 6 ,9 9

KLANTENSERVICE Op opzij.nl/abonnementen kunt u zelf een abonnement nemen.

Voor contact over abonnementen, bestellingen, wijzigingen en vragen kunt u mailen naar abonnementen@opzij.nl.

Een jaarabonnement kost € 42,75 voor 6 nummers.

COLOFON Redactieadres Witte Singel 103 2313 AA Leiden redactie@opzij.nl

UITGELICHT

Hoofdredacteur Marianne Verhoeven Chef Redactie Marleen Hogendoorn Art Director Emmely Pardon Medewerkers Irene Berbee, Emmi van den Boom, Saskia Bosch, Asha ten Broeke, Sofie van den Enk, Carin Gaemers, Ingrid Houtkooper, Karlijn van Houwelingen, Felix Huygen, Nina Klaassen, Annemarie Oster, Sander Pardon, Lize Prins, De Reismeiden, Sheila Sitalsing, Else Tilman, Fieke Tissink, Paul Tolenaar, Anne Vollaard, Lisa Verdegaal, Etchica Voorn, Renate van der Zee Directeur/uitgever Hans van Brussel Distributie Aldipress Druk HaboDaCosta COPYRIGHT Niets uit deze uitgave mag op welke wijze dan ook worden overgenomen zonder voorafgaande toestemming van de auteurs of rechthebbenden.

De uitgever is niet aansprakelijk voor schade als gevolg van druk- en zetfouten. De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten van de illustraties volgens de wettelijke bepalingen te regelen. Zij die menen nog zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich wenden tot de uitgever.

ABONNEMENTEN Een abonnement wordt tot wederopzegging aangegaan, tenzij anders vermeld. Opzeggingen kunnen UITSLUITEND schriftelijk worden doorgegeven, per post Perfect Groep B.V., Inzake OPZIJ, Karel Doormanweg 41, 3115 JD Schiedam. Of per email naar abonnementen@opzij.nl.

PERSOONSGEGEVENS We maken u erop attent dat aan ons verstrekte persoonsgegevens zoals naam, (e-mail)adres en telefoonnummers worden opgenomen in het gegevensbestand van Opzij B.V.. Dit bestand is aangemeld bij het College bescherming persoonsgegevens door Opzij B.V., de verantwoordelijke voor uw gegevens. Uw persoonsgegevens worden gebruikt voor onze abonnementenadministratie, voor de uitvoering van met ons gesloten overeenkomsten en om u op de hoogte te houden van interessante informatie en aanbiedingen van producten en diensten, eventueel ook na beëindiging van uw abonnement.

ANNEMARIE OSTER Sinds het afgelopen nummer schrijft Annemarie Oster een column voor OPZIJ. Waar zij haar inspiratie hiervoor vandaan haalt? “Ik schrijf om het (dagelijks) leven het hoofd te bieden. Daarnaast schep ik er behagen in gebeurtenissen, zieleroerselen en andermans zowel als eigen gedrag zo adequaat mogelijk onder woorden te brengen.”

ETCHICA VOORN Ook Etchica Voorn is onze nieuwe columnist. Je weet wel: ze won de OPZIJ Literatuurprijs 2018 met haar debuut Dubbelbloed. “Of ik vaste columniste wilde worden voor OPZIJ? Are you kidding? Een eigen column is een droom die uitkomt. Vanuit mijn Surinaams Nederlandse mix deel ik in mijn column mijn zoektocht en ervaringen. Wat betekent kleur in onze witte maatschappij en bij wie hoor ik?”

OPZIJ 2018 NR. 6

3

#METOO TIJDLIJN

DOOR ELSE TILMAN

1949

ENG 1736

In The History of the Pleas of the Crown, van grote invloed op de Engelse en Amerikaanse strafwet, schrijft jurist Sir Matthew Hale: “For the husband cannot be guilty of a rape committed by himself upon his lawful wife for by their mutual matrimonial consent and contract the wife hath given up herself in this kind unto her husband which she cannot retract.” Oftewel: een man kan niet schuldig zijn aan de verkrachting van zijn wettige vrouw.

ENG 1792

In A Vindication of the Rights of Woman schrijft Mary Wollstonecraft dat vrouwen dezelfde grondrechten verdienen als mannen.

1700

1800

In het verdrag van Genève betreffende de bescherming van burgers in oorlogstijd staat dat vrouwen moeten worden beschermd tegen verkrachting, gedwongen prostitutie en iedere andere aanranding van de eerbaarheid.

NL 1968

Met de oprichting van de feministische actiegroep Man Vrouw Maatschappij deed de tweede feministische golf haar intrede in Nederland. De strijd om gelijkheid strekt zich uit over verschillende maatschappelijke gebieden, waarbij ook vermindering van (seksueel) geweld een belangrijk thema is.

BIH 1992-1996

Tijdens de Bosnische burgeroorlog worden naar schatting tussen de 12.000 en 50.000 vrouwen verkracht, veelal door soldaten.

VS 1993

Verkrachting binnen het huwelijk wordt in alle staten strafbaar.

VN 1993

De Verenigde Naties nemen The Declaration on the Elimination of Violence Against Women aan, een verklaring die geweld tegen vrouwen moet tegengaan, waarin staat dat vrouwenrechten mensenrechten zijn die actief beschermd moeten worden.

1900

1969 NL

De Dolle Mina-beweging wordt opgericht en voert op ludieke wijze actie voor meer gelijkheid, bijvoorbeeld door urinoirs dicht te maken en mannen na te fluiten op straat.

1974 NL

In Amsterdam opent het eerste Blijf-van-mijn-lijfhuis zijn deuren, waar vrouwen terechtkunnen die zijn mishandeld door hun man of vriend.

1975 NL

De groep Vrouwen Tegen Verkrachting wordt opgericht om hulpverlening te organiseren voor vrouwen die te maken hebben met mishandeling en verkrachting.

1983 NL

Stichting Tegen Haar Wil wordt opgericht, die zich bezighoudt met hulpverlening, actievoeren, voorlichting en het bestrijden van taboes, mythes en vooroordelen rond seksueel misbruik.

1994 RWA

Tijdens de Rwandese genocide worden naar schatting honderdduizenden vrouwen en kinderen verkracht, seksueel verminkt en vermoord.

1998 NL

Verkrachting wordt voor het eerst op een internationaal gerechtshof, bij het Joegoslaviëtribunaal, een oorlogsmisdaad en misdaad tegen de menselijkheid genoemd.

1998 TZA

Op het Rwanda-tribunaal wordt oorlogsmisdadiger Jean-Paul Akayesu veroordeeld voor genocide en misdaden tegen de menselijkheid, waarbij hij de eerste ter wereld is die wordt veroordeeld voor het gebruik van verkrachting als oorlogswapen.

1990 IRL, CAN, VS, AUS

Er komt steeds meer aandacht voor seksueel misbruik binnen de RoomsKatholieke Kerk, beginnende met berichten in Ierland, Canada, de VS en Australië.

1991 NL

Een herziening van de zedelijkheidswetgeving treedt in werking. Vanaf nu kan elke vorm van seksueel binnendringen onder dwang worden bestraft als verkrachting en ook verkrachting binnen het huwelijk wordt strafbaar.

Ga verder op pagina 47 4

EDITORIAL MARIANNE VERHOEVEN

A AIBA AR

M

onique was een hele goede vriendin van me, met wie ik onbedaarlijk kon lachen. Ze overleed alweer een paar jaar geleden, maar ik moet nog vaak aan haar denken.

Zeker ook rond de vakantieperiode.

Monique was namelijk echtscheidingsadvocaat en mediator, en vertelde me jaren geleden al over de enorme hausse aan nieuwe cliënten net voor of direct na de vakantie. Voor de vakantie als er kinderen in het spel waren – duidelijkheid over een voogdijregeling en wie welke weken weg kan – en na de vakantie omdat ‘dit echt de laatste keer is dat ik drie weken met die eikel op stap ben geweest, dit nooit meer!’.

Overigens besloot Monique, toen ze wist dat genezing voor haar geen zekere uitkomst was, om geen echtscheidingszaken meer te doen: ‘Ik kan het niet meer opbrengen, dat vaak egoïstische gedrag. Ik heb meer zin om ze met de koppen tegen elkaar te slaan. Laten ze eens naar hun kinderen kijken in plaats van hun

zijn wanneer zij ondanks alle weerstand als eerste vrouw het stokje van haar vader kan overnemen? Een klein stukje verderop ligt het mooie Lombok, waar door de zware aardbeving begin augustus en diverse heftige naschokken al meer dan 460 doden zijn gevallen. Ik begreep dat er in Nederland al diverse hulpinitiatieven zijn gestart; daar zijn we doorgaans goed in. Maar ik zou ook een oproep willen doen aan toevallige vakantiegangers in die buurt: geef ter plekke gul, het hoeft niet via de omweg van een NGO. Over slachtoffers gesproken: in juli leefde de hele wereld mee met de twaalf voetballertjes die in een ondergelopen grot in Thailand geen kant meer op konden. Het leek wel een live-soap, met onverwachte wendingen en personages die probeerden ook een beetje airtime te veroveren. Het liep gelukkig goed af.

Maar iets verder, in Japan, moesten 1,6 miljoen mensen worden geëvacueerd en overleden – tot nu toe – 176 mensen als gevolg van ‘historisch’ zware regenval. De

ook mee in de verslaggeving rond #MeToo. Harvey Weinstein, niet moeders mooiste en met een uitstraling die in een maffia-film niet zou misstaan, werd onmiddellijk en zonder proces door ons allemaal schuldig verklaard. Bij Morgan Freeman, die door acht vrouwen is beschuldigd van misbruik en onbetamelijk gedrag, merkte ik in mijn omgeving toch een zekere weigerachtigheid om het te geloven.

Zijn buitengewoon sympathieke uitstraling en de filmrollen waarbij hij nagenoeg altijd de good guy speelt, spelen in de verslaggeving ook een rol. Google maar eens.

Maar sowieso is de discussie rond #MeToo in Nederland een bijzondere kant op gegaan. Zoals Renate van der Zee in haar essay schrijft: #MeToo is in Nederland een mannenonderonsje geworden. En dat kan niet de

Het leek wel een live-soap, met onverwachte wendingen en personages die probeerden ook een beetje airtime te veroveren. eigen wensenpakket.’

Sofie van den Enk diepte dit onderwerp voor ons uit in een vouwcaravan op een gezellige camping midden in het land.

Over vakantie gesproken: voor onze rubriek Reizen zijn we ditmaal op Java geweest – prachtig eiland, meer dan de moeite waard – en we blijven de strijd van de dochter van de sultan zeker volgen. Want hoe mooi zou het

overstromingen vaagden wegen en spoorwegen weg en hele delen van Japan werden overspoeld door modderlawines. Natuurlijk werd er door journaals en kranten aandacht aan besteed. Maar het stond niet in verhouding tot de twaalf voetballertjes. Aaibaarheid is kennelijk nog steeds een criterium dat het nieuws mede bepaalt.

Die aaibaarheid als criterium speelt

bedoeling zijn. #MeToo is een hele persoonlijke aangelegenheid en we moeten voorkomen dat door afleidende manoeuvres de kern van de boodschap niet meer zichtbaar is.

En dat is het empoweren van vrouwen die in ongewilde situaties terechtkomen en het duidelijk maken aan mannen hoe je te gedragen.

Zoals de overleden Aretha Franklin al zong: R.E.S.P.E.C.T. O OPZIJ 2018 NR. 6

5

INHOUD

14

40

64

26 30

Maatschappij & Wetenschap 04/47/52/62/70 #METOO TIJDLIJN 08

SAY WHAT?

09

KOPSTOOT

10

ONZE WERELD Opmerkelijk nieuws

36

48 54 58 64

10

REPORTAGE BUITENLAND Fukushima, verder na de ramp

Mensen

DOSSIER #METOO Een onderonsje voor mannen in NL STORMY VS TRUMP Hoe zit het in de popmuziek?

14

OPEN DOEK RENSKE VAN DER VEER

18

LANGS DE FEMINISTISCHE MEETLAT Microsoft Nederland

26

ZUSTERSCHAP MASIH ALINEJAD

30

VAKVROUW MARRY DE GAAY FORTMAN

INTERVIEW EVELINE CRONE Week van de Wetenschap

9

Eind score 7

6

5

4

48

40

94

6

COVERINTERVIEW Happily ever after SOFIE VAN DEN ENK, CATRIN FINKENAUER EN CONCHITA VAN ROOIJ MAN OVER VROUWÂ CHARLES GROENHUIJSEN

3

2

1

INHOUD

72

84

36

88

Kunst & Cultuur 72

INTERVIEW GLENN CLOSE

76

BOEKEN

80

FILM & TV

81

PODIUM

83

TENTOONSTELLING

84

VAN OPZIJ MATROESJKA

88

OP REIS Java

94

Columns 05

EDITORIAL

13

SHEILA SITALSING

25

ANNEMARIE OSTER

35

ASHA TEN BROEKE

63

ETCHICA VOORN

69

LISA VERDEGAAL

98

CARIN GAEMERS

Service 03 12

COLOFON ABONNEE WORDEN OPZIJ 2018 NR. 6

7

SAY WHAT

#PAARSE tuinbroek Op social media wordt veel gereageerd. Vaak waardevol en leerzaam. Soms zo zuur, dat we er de slappe lach van krijgen. Daarom de rubriek: #paarsetuinbroek. Hierbij de opvallendste oprisping van de afgelopen maand.

SAY

WHAT? Trophy wife BARBIE

Trophy Wife Barbie is gescheiden van Ken, lekt weleens door, heeft cellulitis en love handles en geeft borstvoeding in het openbaar. Het alter ego van Barbie dus. Het account is bedacht door de ZuidAfrikaanse Annelies Hofmeyr.

Ze startte met Trophy Wife Barbie om taboes te doorbreken, want: “It is often easier to talk about difficult topics using humour and something as non-threatening as a doll.”

8

Vrouwen uit EUROPA

Wat maakt je gelukkig? Wat is je grootste wens? En wat voor advies zou je andere vrouwen willen geven? De Nederlandse Mariska Vermeulen reist langs alle Europese hoofdsteden om in elke stad zeven vrouwen hierover te spreken. Zoals de excentrieke zeventigjarige Dominique uit Parijs en de vijftienjarige Amelia uit Warschau. Verschillende vrouwen met elk hun eigen verhaal. Vermeulen heeft nu vier steden bezocht en moet er 47. Leuk om te lezen, want wie weet kunnen we wat van elkaars verhalen leren. Zie: WomenofEurope.eu

Actievoeren heeft ZIN! De commotie over het thema van de Boekenweek 2019 (De moeder de vrouw) én de keuze voor twee mannelijke auteurs die over dit thema een Boekenweekgeschenk en -essay mogen schrijven, hebben we nauwgezet gevolgd. Het leidde tot publieke discussies en ook een petitie van mensen in het boekenvak. De CPNB ging vervolgens in gesprek met een afvaardiging van de initiatiefnemers van de petitie. Het werd een gesprek dat zich concentreerde op de rol en positie van vrouwen in de literaire wereld. Als belangrijkste wens formuleerde de afvaardiging dat de CPNB zich sterk zou moeten maken voor een gelijkwaardige man/vrouwverdeling in de keuze voor de schrijvers van Boekenweekgeschenk en -essay. En ja hoor, het actievoeren bleek zinvol, want de CPNB beloofde dat de komende jaren het aantal vrouwelijke en mannelijke schrijvers gelijk zal zijn.