OPZIJ FEMINISTISCH MAGAZINE 4.0
NR .9 • fe b /mr t 2 0 1 9 • 4 6st e JAARGANG • € 6,99
ZEVENTIG JAAR NA DE BEAUVOIRS DE TWEEDE SEKSE
de vrouw als
lustobject
IN DIT NUMMER Susan Smit, Janice Deul, Milou Deelen, Ellen Laan, Ricky Koole, Leo Blokhuis, Petra Stienen, Lakshmi, Rahaf Mohammed, koele Mutti Merkel en nog veel meer JULIA WOUTERS
GEEN VROUWENPARTIJ, GEWOON SAMENWERKEN
OPROEP De vrouwenbibliotheek van wijlen mijn levensmaatje Nanny de Vries bevatte 750 delen, Engelstalige standaardwerken over feminisme en vrouwengeschiedenis, talrijke kleine pocketboeken, Engelstalige feministische en lesbische tijdschriften, groot en klein, in opslag 15 hoge verhuisdozen met boeken en tijdschriften in totaal. Die verbleven 2 volle jaren in de opslag van Editions Rodopi in Amsterdam en nog geen half jaar in die van Uitgeverij Aspekt in Soesterberg totdat een schenkingsbestemming gevonden werd, en wel de nog lege bibliotheken van de op 2 september 2014 gestichte algemene Akademya Mezopotamya te Qamishlo en de daarmee nauw verbonden feministische Yekitya Star Akademya in Rimelan (district Jazira van het Koerdische Rojava in Noord-Syrië). In de laatste week van december 2014 werd in Qamishlo een overeenkomst gesloten dat in totaal 1000 boeken in containers naar beide bibliotheken zouden worden verstuurd vanuit Nederland door het comité Koerdistan vrij!. Tot nu toe kon aan deze verplichting worden voldaan met drie achtereenvolgende zendingen van respectievelijk 110, 160 en 150 boeken en tijdschriftenafleveringen. Helaas bleken evenwel in januari 2015 de 15 dozen met 750 delen uit Nanny’s vrouwenbibliotheek uit de opslag verdwenen te zijn, verduisterd heet dat in juridische termen heb ik begrepen van politie, recherche en Openbaar Ministerie. Als gastdocent aan beide academies doe ik hierbij een dringende oproep aan allen die in het bezit zijn van tweedehands Engelse, Duitse en Franse boeken en tijdschriften op het gebied van de archeologie, (vrouwen)geschiedenis, sociologie en subtropische landbouw (de onderwijsterreinen van onze twee academies) om deze in de achterbak van hun auto te laden en af te leveren aan mijn adres Prins Hendriklaan 9B te Baarn. Mijn telefoonnummer voor het maken van een afspraak is 0652645062. Op de volgende zendingen wordt in Qamishlo en Rimelan met smart gewacht: Dear Dr. Best, I hope you are alright, I am speaking for Akademya Mezopotamya. It is very kind of you to help us, in this very hard situation, we appreciate it deeply. What we want to say is that about two hundred books we received from you but upon what you said it is about one thousand books. So we want to be sure that books have not got lost. Please let us know about the rest of the books. We are looking forward to hear from you. Please accept our deep respect. Sincerely Yours, AKADEMYA MEZOPOTAMYA Team.
Literatuur: Thomas Schmidinger, Krieg und Revolution in Syrisch-Kurdistan – Analysen und Stimmen aus Rojava, 3. Auflage, mandelbaum kritik & utopie, wien 2015
OPZI
Colofon/Uitgelicht
FE M I N I S T I S C H M AG A Z I N E 4 . 0
NR .9 • feb 201 9 • 4 6 ste j aargan g • € 6 ,9 9
KLANTENSERVICE Op opzij.nl/abonnementen kunt u zelf een abonnement nemen. Voor contact over abonnementen, bestellingen, wijzigingen en vragen kunt u mailen naar abonnementen@opzij.nl. Een jaarabonnement kost € 42,75 voor 6 nummers. COLOFON Redactieadres Witte Singel 103 2313 AA Leiden redactie@opzij.nl Hoofdredacteur Marianne Verhoeven Eindredacteur Noémi Prent Art Director Emmely Pardon
Medewerkers Julie Blik, Stephanie Borgers, Asha ten Broeke, Burbie, Cole Burston/ANP, Corbino, Merlijn Doomernik, Carin Gaemers, Marleen Hoogendoorn, Felix Huygen, Annemarie Oster, Sander Pardon, Alies Pegtel, Matteo Perini, Lize Prins, Robin de Puy, De Reismeiden, Irene Schoenmacker, Sheila Sitalsing, Fieke Tissink, Paul Tolenaar, Marjolijn Uitzinger, Etchica Voorn, Julia Wouters, Renate van der Zee. Directeur/uitgever Hans van Brussel Distributie Aldipress Druk HaboDaCosta COPYRIGHT Niets uit deze uitgave mag op welke wijze dan ook worden overgenomen zonder voorafgaande toestemming van de auteurs of rechthebbenden. De uitgever is niet aansprakelijk voor schade als gevolg van druk- en zetfouten. De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten van de illustraties volgens de wettelijke bepalingen te regelen. Zij die menen nog zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich wenden tot de uitgever. ABONNEMENTEN Een abonnement wordt tot wederopzegging aangegaan, tenzij anders vermeld. Opzeggingen kunnen UITSLUITEND schriftelijk worden doorgegeven, per post Perfect Groep B.V., Inzake OPZIJ, Karel Doormanweg 41, 3115 JD Schiedam. Of per email naar abonnementen@opzij.nl. PERSOONSGEGEVENS We maken u erop attent dat aan ons verstrekte persoonsgegevens zoals naam, (e-mail)adres en telefoonnummers worden opgenomen in het gegevensbestand van Opzij B.V.. Dit bestand is aangemeld bij het College bescherming persoonsgegevens door Opzij B.V., de verantwoordelijke voor uw gegevens. Uw persoonsgegevens worden gebruikt voor onze abonnementenadministratie, voor de uitvoering van met ons gesloten overeenkomsten en om u op de hoogte te houden van interessante informatie en aanbiedingen van producten en diensten, eventueel ook na beëindiging van uw abonnement.
UITGELICHT NOÉMI PRENT Eindredacteur Marleen Hogendoorn geeft het stokje door aan Noémi. Marleen blijft gelukkig nog wel schrijven voor OPZIJ. Noémi is inmiddels gesetteld op de redactie in Leiden. Wanneer ze niet in de weer is voor OPZIJ, houdt ze zich waarschijnlijk bezig met het eten van kaas, het maken van (verre) reizen of speelt ze gitaar met haar – geheel uit vrouwen bestaande – hobbybandje.
IRENE SCHOENMACKER “Irene Schoenmacker (1988) is journalist en schrijft onder meer voor NRC, Trouw en NU.nl. Ze studeerde Cultuurwetenschappen in Nijmegen, waar Simone de Beauvoir een van de behandelde denkers was. Verfrissend, in een curriculum dat toch grotendeels uit mannen bestond. Haar ideeën, haar positie als schrijfster en haar vermogen een eigen identiteit te behouden waren radicaal anders dan gebruikelijk in die tijd en maken haar een fascinerend persoon. Die bewondering overstijgt decennia en haar standpunten over de vrouw als tweede sekse zijn ook nu, zeventig jaar later en in het licht van #metoo, actueler dan ooit.” OPZIJ 2019 NR. 9
3
MIJN VERHAAL IS DE BETOVERENDE EN OPENHARTIGE AUTOBIOGRAFIE VAN EEN VAN DE MEEST INSPIRERENDE VROUWEN VAN NU. OVER EEN DOODGEWONE VROUW DIE EEN BUITENGEWONE REIS HEEFT MEEGEMAAKT. KLEURRIJK, EERLIJK EN INTIEM.
‘HET BOEK SNIJDT DOOR DE ZIEL.’
• • • • NRC HANDELSBLAD w w w. h o l l a n d s d i e p. n l
Editorial Marianne Verhoeven
KENT U DIE UITDRUKKING?
Z
eventig jaar geleden, in 1949 publiceerde Simone de Beauvoir haar inmiddels wereldberoemde essay De tweede sekse. Met als belangrijkste boodschap: een vrouw is niet autonoom, maar wordt gezien in verhouding tot de man. Ze is hierdoor altijd de andere sekse: de tweede. Dat Simone zo’n beetje altijd in één adem genoemd wordt met Jean-Paul Sartre, bewijst zeker haar toenmalige gelijk. Dit jaar zullen we voor elk nummer een rondetafelgesprek organiseren over de belangrijkste thema’s uit haar boek en we onderzoeken hoe actueel haar stellingen nog zijn. We trappen af met
Milou Deelen, Susan Smit, Janice Deul en Ellen Laan die over ‘De vrouw als object’ een bijzondere middag met elkaar hadden, zie niet alleen het schriftelijke verslag maar ook de prachtige foto’s die Paul Tolenaar van hun samenzijn maakte. Hierna volgen nog onder andere de thema’s werk, ouderdom en politiek. Ouders die kinderen de schuld geven van de slechte opvoeding die ze zelf hebben gegeven. Kent u die uitdrukking nog? Daar moest ik afgelopen tijd steeds aan denken in de discussie rond de verruiming van het kinderpardon. En wel als tegenstanders hiervan het hadden over het traineren en jarenlang rekken door middel van beroepsprocedures, waarbij ouders en – nieuw! – ook opeens de advocaten de schuld kregen en de onbetrouwbaarheidskaart kregen toegespeeld. Het is niet bepaald de eerste keer dat we erover schrijven in ons blad en ook op onze website hebben we er regelmatig over geschreven; hoe mooi zou het zijn als er nu
daadwerkelijk na twintig jaar inderdaad een enorme verkorting van de procedure voor verblijfsvergunningen komt. En dat er een beetje vaart gemaakt wordt, want anders hebben we over een paar jaar weer een nieuwe groep kinderen, die hier zo geworteld en vertrouwd is, dat een nieuw ‘talkshow-pardon’ nodig is. Ook alweer zo’n nieuw begrip. En waarbij
Ouders die kinderen de schuld geven van de slechte opvoeding die ze zelf hebben gegeven de media de schuld krijgen van de politiek. Omdat we aandacht besteden aan een misstand die door diezelfde politiek is veroorzaakt? Misschien zou dit topic een plaats kunnen krijgen op een partijoverstijgende agenda, die die door vrouwen voor de volgende verkiezingen moet worden opgesteld. Naar het voorbeeld van het Kamerbreed Vrouwen Overleg, dat begin jaren tachtig goede zaken deed. Julia Wouters houdt hiervoor een warm pleidooi in dit nummer; want weet u hoe vaak het woord ‘vrouw’ voorkomt in het hoofdstuk over emancipatie in het huidige regeerakkoord? Nul keer! Dus laten we dat eens oppakken. O OPZIJ 2019 NR. 9
5
14 18
72
64
50
Maatschappij & Wetenschap
38
12
08
SAY WHAT?! NL
09
KOPSTOOT
10
SAY WHAT?! WERELD Opmerkelijk nieuws
12
OPEN DOEK Bureau Clara Wichmann - Anniek de Ruijter
30
POLITIEKE VUIST
42
REPORTAGE BUITENLAND Spanje - Vrouwenvissers
64 56
REPORTAGE BUITENLAND Saoedi-Arabië - Rahaf Mohammed BOARDROOM Willemijn Maas en Bercan Günel
10
9
Eind score 7
30
Mensen 18 38
RONDETAFELGESPREK De vrouw als lustobject
5
ZUSTERSCHAP Petra Stienen
4
50
LANGS DE FEMINISTISCHE MEETLAT Aegon 3
58
PORTRET Angela Merkel
2
MAN OVER VROUW Leo Blokhuis
1
94
6
6
58
42
84
56
94
Kunst & Cultuur 72
INTERVIEW Ricky Koole
76
BOEKEN
80
FILM
82
TENTOONSTELLING
84
VAN OPZIJ Lakshmi
88
OP REIS Vietnam
Columns 05 17 29 37 49 98
EDITORIAL SHEILA SITALSING ETCHICA VOORN ASHA TEN BROEKE ANNEMARIE OSTER CARIN GAEMERS
88
82
Service 03 35
COLOFON ABONNEE WORDEN OPZIJ 2019 NR. 9
7
SAY WHAT?! #Paarse tuinbroek Ronald Molendijk wierp ons allemaal even honderd jaar terug in de tijd met zijn uitspraken aan de desk van RTL Boulevard. Hij mocht namelijk als ‘muziekdeskundige’ uitleggen waarom er minder vrouwen in de Top 2000 staan. Wij zeggen: Practice what you preach.
E
TO
G ILAD COH
EN
Y
8
Op maandagavond 11 februari zijn beide awards door minister Ingrid van Engelshoven en NPO-voorzitter Shula Rijxman in Instituut Beeld en Geluid uitgereikt tijdens een feestelijk event ter gelegenheid van tien jaar Vrouw in de Media Awards.
SI
FO
Januari, traditiegetrouw de maand van de lijnende vrouwen (en mannen). De sportschoolabonnementen waren niet aan te slepen. Linda de Mol wijdde er zelfs haar januarinummer aan (‘Eten is het nieuwe roken’) en ook actrice Victoria Koblenko en visagist Nikkie de Jager deelden hun verloren kilo’s met de wereld. En op de OPZIJ-redactie werd in januari geen druppel gedronken.
Saoedi-Arabië-expert Annemarie van Geel is winnaar van de aanmoedigingsprijs de You Go Girl Award 2018. Annemarie is regelmatig te horen in de Nederlandse media. In 2018 over het nieuws uit Saoedi-Arabië, waar na dertig jaar strijd Saoedische vrouwen eindelijk mogen autorijden. Veel media-aandacht kreeg ook haar proefschrift over gender segregatie in Saoedi-Arabië en Koeweit.
SU
P
#DryJanuary
Cardiologe Janneke Wittekoek, specialiste op het gebied van vrouwen en hart- en vaatziekten is winnaar van de Vrouw in de Media Award 2018. Janneke Wittekoek was genomineerd voor de landelijke award als een van de vrouwelijke deskundigen die zich in 2018 het beste in de media heeft geprofileerd. De jury koos unaniem voor Wittekoek omdat zij in haar vele optredens voor radio en tv, kranten en andere media op heldere wijze het belang voor aandacht voor de hartklachten van vrouwen blijft benadrukken. Klachten die bij vrouwen zich vaak anders uiten dan bij mannen. Zoals ook uitgebreid in het vorige nummer van OPZIJ is beschreven.
AG E PHOTO GR N T A
Het Instagramaccount Zeikschrift stelt ongelijkheid en stereotypes op speelse wijze aan de kaak. Achter de pagina schuilt de 27-jarige Madeleijn van den Nieuwenhuizen. Al roerend in haar cappuccino – waar ze steevast video’s van maakt – spit ze door de Nederlandse media. Van een racistisch artikel over een nagelsalon van Aziatische Nederlanders tot een opiniestuk over Jamie Li’s ‘Sexy, but tired. But sexy’, ze legt haar volgers met nuance en humor uit waarom sommige teksten not done zijn.
FOTO
VI
Volgtip!
HEBBES!
Q
Influencer Famke Louise is uitgeroepen tot Dom Bontje van het jaar. Ze draagt niet alleen bont, ze zou er ook nog ‘trots over zingen’ en zo geeft ze een ‘verkeerd signaal aan de jeugd af’, schrijft Bont voor Dieren in het juryrapport. Met 815.000 volgers op Instagram kan het inderdaad geen kwaad om het goede voorbeeld te geven.
H
Dom Bontje