OPZIJ GLOPINIE – FEMINISME 4.0
oktober/november • 50 ste jaargang • € 7,99
ZEDENADVOCAAT RICHARD KORVER:
‘Seks tegen de wil? Dat kan alleen een man verzinnen’
SUZE ROBERTSON
Beter bestreden dan genegeerd
Waar is mijn €300.000?
Die is er nooit geweest
Iconische vrouwelijke filmpersonages in
SUZANNA JANSEN
over De omwenteling of de eeuw van de vrouw
DE REISMEIDEN Dwalen door
Dalmatië
Editorial Marianne Verhoeven
Colofon
OPZI
O
TO
PA
UL
TOL
ENAAR
Marianne Verhoeven 1959 - 2022
F
G LO P I N I E − F E M I N I S M E 4 . 0
oktober/november 2022 • 50s te jaargang • € 7,9 9
Redactieadres Witte Singel 103 2313 AA Leiden redactie@opzij.nl Hoofdredacteur Marianne Verhoeven Editor at large Alies Pegtel Art director Emmely Pardon Eindredacteur Felix Huygen Medewerkers Irene Berbee, Corbino, Carin Gaemers, Marleen Hogendoorn, Nina Klaassen, Remi de Ligny, Noémi Prent, De Reismeiden, Marije van Rest, Sheila Sitalsing, Gwyneth Sleutel, Fieke Tissink, Marjolijn Uitzinger, Mark Uyl, Etchica Voorn. Coverfoto Lin Woldendorp/LUMEN Uitgever Hans van Brussel Distributie Betapress Druk HaboDaCosta COPYRIGHT Niets uit deze uitgave mag op welke wijze dan ook worden overgenomen zonder voorafgaande toestemming van de auteurs of rechthebbenden. De uitgever is niet aansprakelijk voor schade als gevolg van druk- en zetfouten. De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten van de illustraties volgens de wettelijke bepalingen te regelen. Zij die menen nog zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich wenden tot de uitgever. ABONNEMENTEN Een abonnement wordt tot wederopzegging aangegaan, tenzij anders vermeld. Opzeggingen kunnen UITSLUITEND schriftelijk worden doorgegeven per post naar OPZIJ B.V., Witte singel 103, 2313 AA Leiden. Of per email naar abonnementen@opzij.nl. PERSOONSGEGEVENS We maken u erop attent dat aan ons verstrekte persoonsgegevens zoals naam, (e-mail)adres en telefoonnummers worden opgenomen in het gegevensbestand van Opzij B.V.. Dit bestand is aangemeld bij het College bescherming persoonsgegevens door Opzij B.V., de verantwoordelijke voor uw gegevens. Uw persoonsgegevens worden gebruikt voor onze abonnement-enadministratie, voor de uitvoering van met ons gesloten overeenkomsten en om u op de hoogte te houden van interessante informatie en aanbiedingen van producten en diensten, eventueel ook na beëindiging van uw abonnement. KLANTENSERVICE Op opzij.nl/abonnementen kunt u zelf een abonnement nemen. Voor contact over abonnementen, bestellingen, wijzigingen en vragen kunt u mailen naar abonnementen@opzij.nl. Een jaarabonnement kost € 47,50 voor 6 nummers.
Achter de schermen Familiegeschiedenis Na drie jaar ploeteren in haar eentje, was het zover. Op dinsdag 28 september presenteerde Suzanna Jansen op de Amsterdamse burelen van haar uitgever Ambo Anthos haar boek De Omwenteling of de eeuw van de vrouw. Ze signeerde deze avond aan de lopende band exemplaren van de genodigden. ‘Doodeng’ vond ze het om ‘beoordeeld’ te worden. Twee dagen later was Jansen opgelucht en blij dat de NRC-recensent haar boek vier sterren geeft. Zijn oordeel: ‘Een heel gewone familiegeschiedenis… en juist daarom is het goed.’ Een uitgebreid interview met Jansen staat in deze OPZIJ.
Tja...
O
p deze plek las je, alweer ruim vijf jaar, elk nummer wat Marianne Verhoeven zoal vond. Van van alles, waaronder dit nieuwe nummer. Vanaf het decembernummer 2022 schreef ik die columns voor haar, al verschenen ze steeds onder haar naam. Eén van de eerste signalen van wat er mis was – niet veel later bleek dat een hersentumor te zijn – was het dat Marianne niet meer kon typen. Ze dacht heel zeker te weten wat haar vingers op het toetsenbord deden maar er verscheen iets heel anders op het scherm. Dus besprak ik steeds met haar waarover ze het wilde hebben, schreef het voor haar op en veranderde vaak nog iets en dan ging het naar Emmely, onze art director. Deze editorial is anders, ik heb niets meer – als het gaat om de inhoud – met Marianne kunnen bespreken, want sinds 26 augustus is ze er niet meer. Terwijl haar beeld nog landelijk verschijnt in de campagne van Laatste Wil, in tal van magazines, is ze er niet meer bij maar haar boodschap leeft in OPZIJ én in die advertenties voort. In dit nummer tref je een flink aantal ‘pagina’s Marianne’ aan, we vroegen medewerkers kort wat herinneringen op te schrijven en ze geven een mooi en soms hilarisch beeld van hoe dat ging en werkte met haar. Heel veel jong talent kreeg een kans, het is waarschijnlijk lang geleden dat de gemiddelde leeftijd van de OPZIJredactie in een paar jaar tijd zo werd verlaagd. Marianne is zo goed en zo kwaad als dat nog ging zo lang mogelijk bezig gebleven met OPZIJ. Wat daarbij enorm hielp waren de voortdurende bezoeken van de
medewerkers aan haar bed met een glaasje chardonnay, bij ons thuis en op het laatst in het hospice. De verzorging daar, in dat prachtige hospice waar je helemaal niet wilt zijn, maakte zich grote zorgen: zoveel bezoek, dag in, dag uit, gaat dat wel goed? Ja, dat ging heel goed, want Marianne wilde niet anders en ze moest nog zoveel kwijt. In dit nummer vind je ook de groepsfoto die we van de medewerkers en direct betrokkenen maakten bij de bijeenkomst in Oranjerie van de Hortus Botanicus in Leiden. Die foto straalt een en al vrolijkheid uit, want zo wilde Marianne ook dat ‘haar laatste feestje’ zou zijn: ‘laten we mijn leven vieren’. Dus dat hebben we gedaan. En mocht je je afvragen waarom een uitgever – ik dus – hier op Marianne’s stoel gaat zitten: welnu, als je een trouwe lezer van OPZIJ bent, dan weet je dat ik niet alleen de uitgever ben maar ook haar man was. En zij de liefde van mijn leven. Maak je geen zorgen, in het volgende nummer schrijft op deze plek gewoon weer iemand van de redactie, intussen buigen we ons over de invulling van het hoofdredacteurschap. Er zit niks anders op. Hans van Brussel, uitgever O OPZIJ 2022
3
66
78
50
84
14
Maatschappij & Wetenschap 06
06 07 09 10 11
LA SHOP Zien Bezoeken Lezen Fashion
14
OPZIJ ACHTERGROND SUZANNA JANSSEN De verlovingsfoto van mijn ouder was niet alleen maar mooi
Kunst & Cultuur 30
DE REISMEIDEN Kroatië
66
TENTOONSTELLING Suze Robertson
KOPSTOOT
78
60
GOED MET GELD Besparen maar!
FILM SOOF!
84
72
DE FEITENFIRMA Ongelijke beloning
OPZIJ ACHTER HET AANRECHT Venkelsalade, Mechelse koekoekfilet, Vietnamese loempia en tarte tain
24 40
4
06
22
Mensen
09
44
72
12
VAKVROUW Janny Daphne
44
COVERINTERVIEW Zedenadvocaat Richard Korver
50
LIBER AMICORUM Het ‘feestje’ van Marianne Verhoeven
30
Columns 03 23 28 90
Editorial Sheila Sitalsing Etchica Voorn Carin Gaemers
Service 21/91 Abonnee worden 02 Colofon OPZIJ 2021/22
5