FILM

We kijken allemaal films en kennen allemaal een aantal klassieke vrouwelijke filmpersonages. Van de moordlustige Bruid in Kill Bill tot de superslimme Hermelien in Harry Potter. Van superheld Wonder Woman tot de magische kinderjuffrouw Mary Poppins en van de rebelse Thelma & Louise tot tekenfilmprinses Mulan. Sommigen kregen direct een feministisch certificaat, terwijl bij anderen wat meer twijfels bestond. In deze nieuwe rubriek duiken we dieper in iconische vrouwelijke filmpersonages, want hoe representatief is hun karakter nou echt? Deze OPZIJ: Soof.

DOOR GWYNETH SLEUTEL Haar kinderen uitzwaaiend in een niet-matchend joggingpak met daaroverheen een vaal geworden dierenprint badjas, haar handen knedend in hompen gehakt en met opmerkelijke gewoontes waarbij ze in de late uurtjes het liefst bolletjes vanille-ijs door hagelslag rolt terwijl ze erge ziektes opzoekt, dat is hoe Soof in 2013 aan de kijker werd geïntroduceerd. Niet bepaald het ‘standaard’ vrouwelijk personage dat we kennen uit Nederlandse romantische komedies. Zij is geen vrouw met een rank figuurtje in strakke weinig verhullende jurkjes zoals de leading ladies in Rokjesdag, Costa, Verliefd op Cuba en Toscaanse Bruiloft dragen. Zij heeft geen daverende carrière zoals de vrouwen in Hartenstraat, Single 39 en Weg van jou. En zij is ook geen verbitterde vrijster die keer op keer gedumpt is en het nou eens spuugzat is, zoals in Ja, ik wil, Gek van geluk, Just say yes, Hartenstrijd en ga zo maar door.

Soof is gewoon Soof; een vrouw die lompe grappen maakt, struikelt over haar eigen voeten en de wijn die eigenlijk voor in het gerecht bestemd is, gewoon lekker zelf opdrinkt. En dat werd gewaardeerd door het publiek. Vanaf de eerste film is Soof een daverend succes en meerdere films en een serie volgden. Soof laat zien dat het leven van een doorsnee huisvrouw alles behalve simpel is. Zij heeft helemaal geen tijd om zich mooi en sexy aan te kleden, maar daar komt verandering in wanneer ze de veel jongere choreograaf Jim (Dan Karaty) treft. Er broeit iets tussen beiden en ineens wordt Soofs leven weer spannend. Dit is waar ze naar verlangde en wat haar ingedutte seksleven weer op scherp kan zetten, maar als blijkt dat ze met dit avontuur haar gezinsleven op het spel zet, wil ze plotsklaps niets liever dan zo snel mogelijk weer terug naar haar oude vertrouwde man en kinderen. Zien we in Soof de boodschap herbevestigd dat je als vrouw pas echt gelukkig bent als je

samen met man en kind veilig in je huis achter het fornuis blijft, of zien we in Soof de Nederlandse Bridget Jones: een postfeministisch icoon dat haar eigen keuzes maakt?

Romantiek vanuit postfeministisch oogpunt Even een uitstapje voor wie denkt: ‘postfeminisme, hoe zat dat ook alweer?’ Dat is namelijk niet zo gek. Het is een wat verwarrende term die vaak op meerdere manieren gebruikt wordt. In principe is de gedachte dat het postfeminisme een reactie is op het feminisme dat de vrouw hoofdzakelijk als slachtoffer presenteert. Postfeministen verzetten zich tegen de benadering van vrouw als slachtoffer. Belangrijke termen in het postfeminisme zijn dan ook agency, keuzevrijheid en autonomie. Postfeministen omarmen het verschil tussen mannen en vrouwen en schenken veel aandacht aan de vrouwelijke seksualiteit. Bridget Jones uit de gelijknamige filmreeks wordt vaak gezien als postfeministisch icoon. Haar diepste verlangen is dan wel om met een man te trouwen, maar dit komt niet voort uit schaamte, maar uit een universele angst om alleen te zijn. Zij fantaseert over zichzelf in een trouwjurk, maar is zich er tegelijkertijd van bewust dat ze als zelfstandige vrouw niet enkel zou moeten verlangen naar het huwelijk. Bridget is kwetsbaar en zelfbewust tegelijkertijd en dat maakt haar een postfeministisch icoon dat met humor romantiek in film opnieuw op de kaart heeft gezet.

Het aanrecht als ingang naar de wereld Maar de vraag is natuurlijk: hoe zit dat nou in Soof? In Soof zien we een vrouw die met haar kookkunsten een cateringservice aan huis begint, genaamd ‘KookSoof’. Waar vrouwen met een schort om in de keuken vanuit feministisch oogpunt al snel een red flag zijn, kijkt het postfeminisme verder. In Soof zien we dat koken allang niet meer enkel behoort tot de onvermijdelijke

In Soof zien we dat koken allang niet meer enkel behoort tot de onvermijdelijke

huishoudelijke moedertaken.

huishoudelijke moedertaken. Koken is voor Soof een manier om financieel rond te komen, maar daarnaast wordt de keuken juist gepresenteerd als een ruimte waar zelfontdekking en experiment kan plaatsvinden. Haar bedrijf KookSoof brengt Soof namelijk op plekken waar ze eerder niet zou komen. Omringd door succesvolle en knappe mensen wordt Soof zelf ook uitgedaagd even goed naar zichzelf te kijken. Dit gebeurt in een belangrijke scene waarin een van de vrouwelijke gasten (niet voor niets gespeeld door voormalig model Irene van der Laar) Soof op een wat bijzondere manier complimenteert met het diner. ‘Het is boven verwachting goed’, zegt ze waarna ze vervolgt: ‘sorry hoor, maar zoals je eruit ziet, dan denk ik aan pompoensoep met groentetaart’. Het zet Soof aan het denken, want geassocieerd worden met een groentetaart? Dat wil ze niet! En misschien is dat ook wel de reden dat haar bedrijf financieel nog niet zo goed loopt? De daaropvolgende scene speelt Soof met de aanwezige gasten een potje ‘wie ben ik’ wat op speelse wijze de identiteitsverwarring illustreert waar ze in terecht is gekomen, want wie is Soof nou eigenlijk en wie wil ze zijn? Soof gaat op ontdekkingstocht en niet veel later zien we haar druk bezig in paskamers met moeilijk zittende kleding en strakke jurkjes. Even doet het ons denken aan een welbekende make-over scene waarin het lelijke eendje na een winkelbezoek en een goede kappersbeurt verschijnt als heuse vamp. Maar niet is minder waar. Soof keert dan wel terug met tassen vol nieuwe spullen, maar ze blijft haar chaotische, ietwat lompe zelf. Koken biedt Soof ruimte voor experiment en zelfontdekking en zo ook agency en autonomie, maar uiteindelijk blijft ze zichzelf.

Zelfreflectie en zelfspot Bridget Jones is het voorbeeld van een zelfbewust personage, maar Soof gaat nog een stapje verder door niet alleen het vrouwelijk hoofdpersonage maar de film an sich een zelfreflectief tintje

Zonder dat de vierde muur wordt doorbroken, voel je je als kijker toch aangesproken. Betrapt

misschien zelfs, want je zit op dat moment toch te gluren naar een Nederlandse seksscene.

te geven. Dit zien we direct in de openingsscene waar Soof en Kasper liefdeloze seks hebben en Soof in voice-over een feitje deelt: want wist je dat een ruime meerderheid van de mensen zich opgelaten voelt bij een seksscene in een Nederlandse film? Zonder dat de vierde muur wordt doorbroken, voel je je als kijker toch aangesproken. Betrapt misschien zelfs, want je zit op dat moment toch te gluren naar een Nederlandse seksscene.

Ook in de filmposter van Soof (2013) zien we zelfreflectie en humor, want wie herkent hierin niet de gelijkenis met de filmposter van American Beauty? In de filmposter van American Beauty zien we de droom van elke man: een perfect gevormde naakte vrouw liggend in een bed van rode rozen. Soof reageert hier met een cynische knipoog op, door Soof hier ten midden van rode paprika’s en tomaten te presenteren. Zij wordt niet bedekt door rozen, maar door groentes, en breekt het perfecte plaatje door rokend en met een glas wijn te verschijnen.

Een ander moment in de film waar we zelfreflectie en bewustwording terug zien komen is wanneer Soof tijdens een kookopdracht bij een expositie even wegloopt uit het feestgedruis. Even bijkomend van de drukte nestelt ze zichzelf tussen de ballen van een gigantisch sculptuur van een mannelijk geslachtsdeel, waar ze een sigaretje rookt. Op de achtergrond zien we nog net een beeldhouwwerk van een vrouw zonder armen, een incomplete en onvolmaakte vrouw. Een schril contrast met de mega penis. Vanuit feministisch oogpunt zou dit wijzen op mannelijke dominantie ten overstaande van vrouwelijke ondergeschiktheid. Het postfeminisme waakt voor deze victimization van de vrouw. Want als we beter kijken zien we dat Soof dan wel nietig oogt tussen de gigantische ballen, maar dat het haar ook weinig doet. Ze rookt nonchalant haar peukie op en als Jim vraagt of ze niet onder de indruk is van de sculptuur, lijkt Soof het kunstwerk voor het eerst op te merken. Een ironisch tintje krijgt de scene wanneer na een kleine tijdsprong het beeld van de vrouw zonder armen ook nog eens een schort omgebonden heeft gekregen en fungeert als ‘wijnstandaard’. De ultieme vorm van vrouwelijke ondergeschiktheid? Voor Soof niet. Zij danst er dronken omheen alsof ze een heilig object aanbidt. Op deze manier laat Soof zien dat ze zich bewust is van de ongelijke machtspositie, maar in plaats van erom te huilen, bespot ze het. Een reactie die prima past binnen het postfeminisme.

In de greep van de mega penis, en dan nog? Op de universiteit schreef ik mijn scriptie over Nederlandse romantische komedies. Niet omdat ik zo’n fan ben van het genre. Sterker nog; ik voelde een actieve afkeer tegen romantische komedies die naar mijn idee berucht zijn om simpele plotlijntjes en de welbekende boy-meets-girl formule. Maar misschien nog wel het allerergst vond ik de vrouwelijke personages die stuk voor de stuk de hashtag leeghoofd zouden kunnen krijgen. Waarom bestond juist bij dit genre het voornaamste publiek uit vrouwen? In de vele romantische komedies die ik keek sprong Soof eruit, vanwege haar sterk ontwikkelde down-to-earth karakter en humor. Of Soof de Nederlandse Bridget Jones is? Volgens mij wel. En dat ze aan het einde van de film niets liever wil dan terug naar haar gezin, dat zie ik niet als een ‘terug bij af, alle feministen boos’ situatie. Soof is in de film seksueel uitgedaagd, haar carrière is door het dak gegaan en ze heeft zichzelf herontdekt. Dit alles met humor en de nodige zelfspot. De film lijkt hiermee dan ook te zeggen: ‘we bevinden ons dan wel in de greep van de mega penis, en dan nog? Iedereen heeft uiteindelijk recht op romantiek en een goed potje seks. Zelfs de sterke en onafhankelijke vrouw.’ O