OPZIJ FEMINISTISCH MAGAZINE 4.0
NR .7 • nov 2 01 8 • 4 6 st e JAARGANG • € 6,99
SPEC
HESTER VAN EEGHEN
DE VROUWENTAS CONNEXXION LANGS DE MEETLAT
IA
VROU L I N D E WE N 20ST E EEU DE TE W N 1001
VROUW ACHTER HET STUUR
TO & HÈTONSTE LLI BOE K NG
#selfie!
MYRTHE HILKENS over
ZELFVERLIEFD, ZELFSPOT & ZELFBEHOUD DE NIEUWE RIK LAUNSPACH OVER SEKSUELE INTIMIDATIE & MACHTSMISBRUIK IN DE FILMWERELD
en verder Shirin Musa • Cisca Dresselhuys •Emilie Sobels • Daria Bukvić • Safe Spaces • Roemeense Heksen • Tessa de Loo
Stichting Nanny Maria Wilhelmina de Vries ™
™ De Stichting Nanny Maria Wilhelmina de Vries beheert een uitgeeffonds dat verwant is aan de fondsen van Uitgeverij Verbum te Hilversum en Uitgeverij U2pi te Den Haag. De uitgaven worden kosteloos toegezonden. Per boek wordt aanvragers ter kennismaking verzocht een vrijwillige donatie te storten op stichtingsrekeningnummer IBAN NL46 INGB 0007 3604 25 t.n.v. Stichting Nanny Maria Wilhelmina de Vries, deze bijdrage komt ten goede aan Herinneringscentrum Kamp Westerbork. BESTUUR:
Monique van der Borg (voorzitter) Eduard de Vries (vice-voorzitter) Helma de Boer (secretaris) Roeland Spijkerman (penningmeester)
Dolly Bönnekamp (lid) Jaap de Jong (lid) Saskia Roeda (lid)
Aanschrijfadres: Stichting Nanny Maria Wilhelmina de Vries, p/a Prins Hendriklaan 9B, 3743 KA Baarn; e-mailadres: nmw.de.vries@planet.nl
Nanny de Vries & Jan Best — Het werkelijke Etrurië
(Citaat (Citaat uit Nanny uit Nanny de Vries, de Vries, Achter Achter de islamitische de islamitische façade façade — — Het Het werkelijke werkelijke Iran Iran en Turkije, en Turkije, p. 360) p. 360)
Nanny de Vries & Jan Best — Het werkelijke Etrurië
“In de “Inomgeving de omgeving van van Sardes, Sardes, het het eindpunt eindpunt van van Herodotus’ Herodotus’ ‘Koninklijke ‘Koninklijke Weg’Weg’ , zie, ik zie overal ik overal weerweer tumuli tumuli in het in het landland verschijnen. verschijnen. OokOok langslangs de weg de weg naarnaar de vindplaats de vindplaats van van Sardes Sardes liggen liggen er verschillende. er verschillende. Evenals Evenals in Gordion in Gordion en en langs langs de Lycische de Lycische kust,kust, raakraak ik, meer ik, meer dan dan 35 jaar 35 jaar na de na de voltooiing voltooiing van van mijnmijn scriptie, scriptie, nog nog opgewonden opgewonden van van de de verschillende verschillende typen typen grafkamers, grafkamers, grafheuvels grafheuvels en rotsgraven, en rotsgraven, die die doordoor de elite de elite vanhier vanhier in Etrurië in Etrurië zijn zijn geïmporteerd. geïmporteerd. Nu Nu ik zeik in ze werkelijkheid in werkelijkheid waarneem, waarneem, lijken lijken ze nog ze nog meermeer op op de de verschillende verschillende grafmonumenten grafmonumenten in Midden-Italië in Midden-Italië dan dan ik destijds ik destijds op basis op basis van van foto’s foto’s en beschrijvingen en beschrijvingen kon kon bevroeden.” bevroeden.”
Nanny Nanny de Vries de Vries & Jan & Jan BestBest
Het Hetwerkelijke werkelijkeEtrurië Etrurië Etruskologie Etruskologie zonder zonder fascisme fascisme
OPZI
COLOFON/UITGELICHT
FE M I N I S T I S C H M AG A Z I N E 4 . 0
N R .7 • n ov 2 0 1 8 • 4 6 s t e j a a rg a n g • € 6 ,9 9
KLANTENSERVICE Op opzij.nl/abonnementen kunt u zelf een abonnement nemen. Voor contact over abonnementen, bestellingen, wijzigingen en vragen kunt u mailen naar abonnementen@opzij.nl. Een jaarabonnement kost € 42,75 voor 6 nummers. COLOFON Redactieadres Witte Singel 103 2313 AA Leiden redactie@opzij.nl Hoofdredacteur Marianne Verhoeven Chef Redactie Marleen Hogendoorn Art Director Emmely Pardon
Medewerkers Anouk Fotografeert, Irene Berbee, Mona van den Berg, Julie Blik, Jennie from the Blog, Asha ten Broeke, Anette Brolenius, Carin Gaemers, Felix Huygen, Kee&Kee, Nina Klaassen, Casper Koster, Annemarie Oster, Sander Pardon, Alies Pegtel, De Reismeiden, Sheila Sitalsing, Fieke Tissink, Paul Tolenaar, Michiel Voet, Etchica Voorn, Renate van der Zee Directeur/uitgever Hans van Brussel Distributie Aldipress Druk HaboDaCosta COPYRIGHT Niets uit deze uitgave mag op welke wijze dan ook worden overgenomen zonder voorafgaande toestemming van de auteurs of rechthebbenden. De uitgever is niet aansprakelijk voor schade als gevolg van druk- en zetfouten. De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten van de illustraties volgens de wettelijke bepalingen te regelen. Zij die menen nog zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich wenden tot de uitgever. ABONNEMENTEN Een abonnement wordt tot wederopzegging aangegaan, tenzij anders vermeld. Opzeggingen kunnen UITSLUITEND schriftelijk worden doorgegeven, per post Perfect Groep B.V., Inzake OPZIJ, Karel Doormanweg 41, 3115 JD Schiedam. Of per email naar abonnementen@opzij.nl. PERSOONSGEGEVENS We maken u erop attent dat aan ons verstrekte persoonsgegevens zoals naam, (e-mail)adres en telefoonnummers worden opgenomen in het gegevensbestand van Opzij B.V.. Dit bestand is aangemeld bij het College bescherming persoonsgegevens door Opzij B.V., de verantwoordelijke voor uw gegevens. Uw persoonsgegevens worden gebruikt voor onze abonnementenadministratie, voor de uitvoering van met ons gesloten overeenkomsten en om u op de hoogte te houden van interessante informatie en aanbiedingen van producten en diensten, eventueel ook na beëindiging van uw abonnement.
UITGELICHT FIEKE TISSINK Onze chef kunst Fieke Tissink was jarenlang met Judikje Kiers werkzaam in het Rijksmuseum in Amsterdam. Judikje is tegenwoordig directeur van het Amsterdam Museum, waar de prachtige tentoonstelling 1001 vrouwen in de 20ste eeuw is geopend en waar we vanaf pagina 48 ruim aandacht aan besteden. En hoe mooi is het dat Dido, de dochter van Fieke, mee heeft geholpen aan de opbouw van deze tentoonstelling tijdens haar stage. Want, jawel, ook de dochter is kunstgeschiedenis gaan studeren.
MARLEEN HOGENDOORN Chef redactie Marleen Hogendoorn maakte samen met hoofdredacteur Marianne Verhoeven de overstap naar OPZIJ. Marleen is meestal de rust zelve en op de redactie smeert ze haar humuscrackertjes met avocado. Haar veganisme is besmettelijk - voor sommigen dan. Ook Marleen heeft een dochter, die is weliswaar pas twee jaar, maar die treedt later ook vast in de voetsporen van haar moeder. Maar dan als feministe 5.0. OPZIJ 2018 NR. 7
3
FOTO JULIE BLIK
EDITORIAL MARIANNE VERHOEVEN
HEETHOOFD
E
en aantal weken geleden vroeg de NOS mij om een kopie van een interview in OPZIJ uit 2006. Nu is door een aantal verhuizingen en een wisseling van eigenaar ons archief nogal gehavend, maar uiteindelijk vond ik het. Het ging hier om een buitengewoon scherp interview door La Dresselhuys zelf die Alexander Pechtold langs de Feministische Meetlat legt. Wat een geweldig interview! Pechtold rept van een vuile en vunzige manier van werken in de Tweede Kamer. Machinaties, machtsspelletjes, persoonlijke en partijbelangen die meespelen bij benoemingen of het nemen van besluiten. Maar vooral: “Ik vind het een probleem dat het moet lijken alsof zestien ministers zestien keer hetzelfde denken en doen. Vier jaar lang.” Inderdaad Alexander, het is kennelijk moeilijk om een rechte rug te houden en alles waar je ooit in geloofde te blijven verdedigen. Dus je stapt op. Tijd voor nieuwe energie – maar toch: waar blijven de vrouwen bij D66? Bij te veel politieke partijen blijven het leiderschap en de bepalende rollen in handen van mannen. Terwijl we zo veel goede vrouwen hebben. Komt dat dan toch door wat Bart Schmeink, CEO van
Transdev/Connexxion in het Meetlatinterview op pagina 18 zegt: “Mannen die toch veel nadrukkelijker in de rangorde zorgen op te vallen. Die veel meer met de borst vooruitlopen en zeggen oh dat kan ik, dat doe ik.” Kom op! Ga naar het Amsterdam Museum, lees het boek van Els Kloek 1001 vrouwen in de 20ste eeuw, laat je inspireren en zorg dat je in de editie van de 21ste eeuw komt. Het kan geen toeval zijn dat ik bladerend door dezelfde ingebonden jaargang een voorwoord van Cisca Dresselhuys tegenkwam dat ook toen ging over ‘uitgeprocedeerde asielzoekers’. Even een geschiedenislesje: de toenmalige minister van Vreemdelingenzaken Rita Verdonk werd belast met de uitvoering van een wet die door haar voorganger op dat dossier – staatssecretaris Job Cohen – werd ingesteld, met de hartelijke ondersteuning van de hele fractie van de PvdA. Bij de uitvoering van zijn wet, die Verdonk op heel wat kritiek kwam te staan, merkte Job Cohen op: “Dat lijkt op een heethoofd met een koud hart.” OMG. Misschien
ook nog goed om te vermelden dat Job Cohen een tiental keren gebruik maakte van zijn discretionaire bevoegdheid, Rita Verdonk deed dat meer dan 760 keer. Dus beste bewindslieden: niet alles vergeten waar je ooit oprecht in geloofde. Laat die vierhonderd asielkinderen met hun ouders/
Beste bewindslieden: niet alles vergeten waar je ooit oprecht in geloofde verzorgers blijven waar ze zijn, en als het dan niet is vanuit het oogpunt van menselijkheid, laat je dan vermurwen door de ratio. Een nieuw kinderpardon voor – zoals Peter R. de Vries het bij Pauw zo treffend zei: ‘maar vierhonderd kinderen. Dat is heel erg weinig. Nog niet eens een per gemeente’. Inderdaad, zo is het maar net. Of doe het anders voor je AOW of pensioen, dat door de volgende generaties moet worden opgebracht. Elke reden is goed. Als dat gesol met die kinderen, die hier geworteld zijn, maar ophoudt. O OPZIJ 2018 NR. 7
5
INHOUD
36
42
24 14
Maatschappij & Wetenschap 08
SAY WHAT?
09
KOPSTOOT
10
ONZE WERELD Opmerkelijk nieuws
42
REPORTAGE BUITENLAND Roemeense heksen
48 51 54 72
1001 VROUWEN IN DE 20STE EEUW Judikje Kiers - de museumdirecteur Els Kloek - de auteur Dubbelportretten Irma Boom - de vormgever
18 10
Mensen 14
OPEN DOEK SHIRIN MUSA
18
LANGS DE FEMINISTISCHE MEETLAT Connexxion
24
30
36
94
6
ZUSTERSCHAP PENINAH NTHENYA MUSYIMI Save Spaces VAKVROUW EMILIE SOBELS COVERFEATURE MYRTHE HIILKENS over zelfverliefd, zelfspot en zelfbehoud MAN OVER VROUWÂ RIK LAUNSPACH
9
Eind score 7
6
5
4
3
2
1
INHOUD
74
84
90
54
Kunst & Cultuur 74
INTERVIEW DARIA BUKVIC
78
BOEKEN
82
FILM & TV
85
TENTOONSTELLING
86
VAN OPZIJ HESTER VAN EEGHEN
90
OP REIS Barolo
30
Columns 05
EDITORIAL
13
SHEILA SITALSING
29
ANNEMARIE OSTER
34
ASHA TEN BROEKE
41
ETCHICA VOORN
99
CARIN GAEMERS
94
Service 03 12
COLOFON ABONNEE WORDEN OPZIJ 2018 NR. 7
7
SAY WHAT
#PAARSE tuinbroek Op social media wordt veel gereageerd. Vaak waardevol en leerzaam. Soms zo zuur, dat we er de slappe lach van krijgen. Daarom de rubriek: #paarsetuinbroek. Hierbij de opvallendste oprisping van de afgelopen maand.
SAY
WHAT?
To quotum
OR NOT TO QUOTUM Vorig jaar zijn er nul komma nul topvrouwen bijgekomen bij beursgenoteerde bedrijven. Het aantal vrouwelijke bestuurders en vrouwelijke commissarissen bleef gelijk. Dat blijkt uit cijfers van de Female Board Index, opgesteld door Mijntje Lückerath. Het streefcijfer van dertig procent blijft zo ver weg terwijl 2020 snel nadert. Van de negentig beursgenoteerde bedrijven hebben er vijf minimaal dertig procent vrouwen als bestuurders of commissarissen, dat zijn: Ordina, Heineken, DSM, Intertrust en Wolters Kluwer. Maar er zijn veel beursgenoteerde bedrijven die zich niks aantrekken van het streefcijfer. Stichting Topvrouwen bood een manifest aan minister Hoekstra van Financiën aan dat Nederlandse bedrijven opriep om eindelijk gelijke verhoudingen te bewerkstelligen tussen mannen en vrouwen in topfuncties. Want waar geen wil is, dreigt een wet.
8
FIRST Baby
Model MOEDER
Jacinda Ardern, premier van NieuwZeeland en pas moeder, nam haar drie maanden oude baby gewoon mee naar haar toespraak bij Algemene Vergadering van de VN. En natuurlijk werd de baby ook verschoond. De man van Ardern zat samen met zijn dochtertje naar de toespraak van zijn vrouw te kijken. De politicus is pas de tweede wereldleider die beviel tijdens haar premierschap en met zwangerschapsverlof ging. Eerder maakte de Pakistaanse oud-premier Benazir Bhutto dat mee.
Tijdens een modeshow van Sports Illustrated droeg model Mara Martin naast een gouden bikini ook haar eigen kind op de catwalk. En omdat haar dochtertje Aria van vijf maanden oud honger had, gaf ze haar meteen de borst. Multitasken noemen we dat. Ze wilde laten zien dat borstvoeding geven in het openbaar heel normaal is, en dat je als jonge moeder ook in een bikini kunt lopen. “You can go out. You can pursue your dream. You can totally work, you can have a kid. You can be in a bathing suit. You can be confident in your body no matter what it looks like.”
KOPSTOOT
Alle doelstellingen gerealiseerd. Hoe fijn is het om op je hoogtepunt af te zwaaien. OPZIJ 2018 NR. 7
9