OPZIJ FEMINISTISCH MAGAZINE 4.0
j ul i/aug ust us 2 01 9 • 4 6st e JAARGANG • € 6,99
ISA HOES
BAAS IN DE COCKPIT
‘Ik verbaas me over de ruimte die je durft in te nemen als man’
vliegende vakvrouwen
DIGITALE NOMADEN
voor altijd op reis met je baan in je KOFFER
LEOPOLD WITTE
de GEORGE CLOONEY van Vlieland
VEEARTS MAAIKE
onstuimig, onverschrokken & ontroerend
ZOMERLEZEN... WAT LEZEN WE OP HET STRAND DIT JAAR?
9 1 0 2 S UURPRIJstrid H. Roemer,
e Meijer ,A T ik it a a A W M e R d n IJ LITE outers, Rebekka n, Annet Mooij e
O:PMaZartje Wortel, JeuliDaaWm, Roxane van IpereINNAAR IS... DnE eerden DE W off, Bett
non Uph Genomi a M , li u lm Tatjana A
EN
Soms heb je ruimte nodig
OPZI
Colofon/Uitgelicht
F E M I N I ST I S C H MAGA Z I N E 4 . 0
juli/augustus 2019 • 4 6ste jaargang • € 6,99
KLANTENSERVICE Op opzij.nl/abonnementen kunt u zelf een abonnement nemen. Voor contact over abonnementen, bestellingen, wijzigingen en vragen kunt u mailen naar abonnementen@opzij.nl. Een jaarabonnement kost € 42,75 voor 6 nummers.
Maak kennis met de Volkskrant op tablet De Digitale Editie is de krant van vandaag met de mogelijkheden van digitaal. Geniet van meer beeld, uitleg en inspiratie. Dankzij haarscherpe foto’s, bijzondere video’s en heldere infographics krijgt nieuws de ruimte die het verdient.
Nu 4 weken gratis
COLOFON Redactieadres Witte Singel 103 2313 AA Leiden redactie@opzij.nl Hoofdredacteur Marianne Verhoeven Eindredacteur Noémi Prent Art Director Emmely Pardon Medewerkers Irene Berbee, Asha ten Broeke, Corbino, Carin Gaemers, Marleen Hogendoorn, Felix Huygen, Angela Maas, Annemarie Oster, De Reismeiden, Irene Schoenmacker, Sheila Sitalsing, Fieke Tissink, Paul Tolenaar, Etchica Voorn, Julia Wouters, Renate van der Zee. Directeur/uitgever Hans van Brussel Distributie Aldipress Druk HaboDaCosta COPYRIGHT Niets uit deze uitgave mag op welke wijze dan ook worden overgenomen zonder voorafgaande toestemming van de auteurs of rechthebbenden. De uitgever is niet aansprakelijk voor schade als gevolg van druk- en zetfouten. De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten van de illustraties volgens de wettelijke bepalingen te regelen. Zij die menen nog zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich wenden tot de uitgever. ABONNEMENTEN Een abonnement wordt tot wederopzegging aangegaan, tenzij anders vermeld. Opzeggingen kunnen UITSLUITEND schriftelijk worden doorgegeven, per post Perfect Groep B.V., Inzake OPZIJ, Karel Doormanweg 41, 3115 JD Schiedam. Of per email naar abonnementen@opzij.nl.
Digitale Editie
Ontdek het op volkskrant.nl/digitale-editie
PERSOONSGEGEVENS We maken u erop attent dat aan ons verstrekte persoonsgegevens zoals naam, (e-mail)adres en telefoonnummers worden opgenomen in het gegevensbestand van Opzij B.V.. Dit bestand is aangemeld bij het College bescherming persoonsgegevens door Opzij B.V., de verantwoordelijke voor uw gegevens. Uw persoonsgegevens worden gebruikt voor onze abonnementenadministratie, voor de uitvoering van met ons gesloten overeenkomsten en om u op de hoogte te houden van interessante informatie en aanbiedingen van producten en diensten, eventueel ook na beëindiging van uw abonnement.
UITGELICHT
FELIX HUYGEN Felix Huygen (1987) is eindredacteur van HP/De Tijd. Verder redigeert en corrigeert hij teksten voor OPZIJ en andere opdrachtgevers. Ook is hij bestuurslid bij de vereniging Beter Onderwijs Nederland, die zich inzet voor – de naam zegt het al – beter onderwijs op alle niveaus, van basisschool tot aan mbo en universiteit. Hierbij maakt hij zich onder meer sterk voor het Nederlands in het hoger onderwijs, dat als voertaal steeds meer verdrongen wordt door het Engels. Ook goede beheersing van het (academisch) Nederlands wordt zo steeds zeldzamer. Tijd om het tij te keren – en het Nederlands, naast het Engels, weer serieus te nemen, op alle niveaus.
PEPPIE In een nummer waar zowel een van de genomineerde titels voor de OPZIJ Literatuurprijs over een kat gaat en we ook nog een mooi interview hebben met de Spaanse documentairemaker Carmen Cobos, die zich sinds ze in Nederland woont verbaast over de omarming van katten als huisdier, wordt het tijd om Peppie voor te stellen. Pep is onze redactiekat. Dat Peppie de eerste zes jaar van z’n leven ernstig last had van epilepsie – waar overigens geen medicijn tegen hielp – bezorgde hem de bijnaam Peppielepsie, maar een liever exemplaar dan dit moet nog geboren worden. Nog nooit een nageltje uitgestoken en verwelkomt ieder redactielid even enthousiast. Van het aaien van een poes word je overigens reuze zen. OPZIJ 2019
3
FO
TO
PA U L T O L E N
AA
R
Editorial Marianne Verhoeven
Iets met stroop en azijn
M Neem De Groene op proef en krijg dit boek cadeau! groene.nl/leeslijst 10 weken voor € 18!
ijn moeder – die alweer ruim een jaar geleden overleed – had een heleboel wonderlijke eigenschappen. Een ervan was in willekeurig welke situatie een toepasselijk spreekwoord of gezegde eruit gooien. Als je met zo’n moeder opgroeit, weet je niet beter en kun je je zo opgeven voor Tien voor Taal, een tv-programma waar etymologische uitdrukkingen en begrippen gewaardeerd worden. Maar de nieuwe aanwas had er doorgaans wat meer moeite mee. Zo vroeg mijn man eens: “Kun je ook in je eigen woorden reageren?”
“Ach,” zei ze, “iedere gek z’n gebrek.” Een waarheid als een koe. Nu zie ik tegenwoordig veel gekken langskomen. In de politiek, op social media, langs de lijn. En wat al die gekken gemeen hebben, is dat ze zo boos zijn. Iets wat Maartje Wortel ook is opgevallen − zie haar interview naar aanleiding van de nominatie voor de OPZIJ Literatuurprijs. Maartje: “Ik verwonder me over het feit dat veel mensen die iets willen veranderen
vaak zo kwaad zijn. Waardoor er eigenlijk niets verandert.” Precies, want het probleem met mensen die kwaad zijn, is dat hun oren dichtzitten. Ze staan op zenden en niet op ontvangen. Het kan geen toeval zijn dat Carin Gaemers hierover schrijft in haar column: niet willen of kunnen luisteren, omdat je zo in beslag wordt genomen door je eigen vermeende gelijk. Ik googelde even op ‘cursus leren luisteren’. Eat your heart out! Dat Google het zelf ook niet helemaal snapt, blijkt als ik ‘luisteren voor Dummies’ intik. Dan krijg je Effectief communiceren voor Dummies. Dummies Dat is nou precies níet wat we bedoelen, want dat is een marketingboek met als ongeschreven ondertitel ‘Hoe haal ik m’n gelijk’. Of hoe mijn moeder dat zou hebben verwoord: “Het kwaad loont de meester.” Maar misschien dat Feike Sijbesma, CEO van DSM, hier zijn licht eens over kan laten schijnen. Deze meest invloedrijkste man van Nederland (volgens de Volkskrant) scoort op alle punten van onze feministische meetlat, en snapt dat het bij de basis begint: bij DSM gaan de werknemers op een interne cursus om mannen en vrouwen elkaar beter te laten begrijpen en dus beter te luisteren naar elkaar. M’n moeder had hier vast wel een passend spreekwoord voor gehad. O OPZIJ 2019
5
24 16
74 70
12
OPZI
82
66
54
LITERATUUR
Maatschappij & Wetenschap
PRIJS
36
08
SAY WHAT?! NL
09
KOPSTOOT
10
SAY WHAT?! WERELD Opmerkelijk nieuws
12
OPEN DOEK Vrouwelijke scheidsrechters
44
BOARDROOM
48
REPORTAGE BUITENLAND Guadeloupe
66
REPORTAGE Digitale nomaden
84
Kunst & Cultuur
Eind score 7
Mensen 28
16
48
24 28
74
INTERVIEW Veearts Maaike
78
BOEKEN
80
FILM/TV
81
PODIUM
82
MUSEA
84
AN OPZIJ It’s a cats world
88
DE REISMEIDEN Bonnie Edinburgh
80
10
9
6
81
6
COVERINTERVIEW De Tweede Sekse
5
ZUSTERSCHAP Joyce Sylvester
4
VAKVROUW Vrouwen in de cockpit
3
Columns 05 34 43 47 65 99
EDITORIAL SHEILA SITALSING ANNEMARIE OSTER ETCHICA VOORN ASHA TEN BROEKE CARIN GAEMERS
36
LANGS DE FEMINISTISCHE MEETLAT DSM - CEO Feike Sijbesma 2
Service
94
MAN OVER VROUW Leopold Witte
03 COLOFON 42+79 ABONNEE WORDEN
1
94 88
OPZIJ 2019
7
SAY WHAT?!
KOPSTOOT
#Paarse tuinbroek Nog even over het Eurovisie Songfestival. Hebben we eindelijk weer iets te vieren, valt er weer wat te zeuren! De enthousiaste Emma Wortelboer deelde de punten uit namens Nederland en kreeg een hoop stront over zich heen op Twitter. Wij hebben in ieder geval van haar genoten!
Gratis pil PvdA Tweede Kamerlid Lilianne Ploumen wil de pil terug in het basispakket, zodat het anticonceptiemiddel voor alle vrouwen gratis is. Sinds 2011, onder het bewind van Rutte I, is de pil niet meer gratis. Vrouwen zijn jaarlijks zo’n tien tot veertig euro hieraan kwijt. “Ik vind het raar dat we in een land wonen dat voor gelijke rechten is, maar waar vrouwen zelf moeten betalen voor de pil. Niet alle vrouwen kunnen de pil betalen, en het is niet eerlijk dat vrouwen – in de meeste gevallen – alleen voor deze kosten opdraaien,” zei Lilianne Ploumen onlangs in een interview met VICE. En daar kunnen wij het alleen maar heel erg mee eens zijn.
Winnen met de leeuwinnen 7 juni tot 7 juli gaat het WK Vrouwenvoetbal van start in Frankrijk! Onze OranjeLeeuwinnen spelen hun eerste wedstrijd op dinsdag 11 juni. Laten we onze OranjeLeeuwinnen vooral net zo hard toejuichen als het Nederlands mannenelftal. Sla die tompoezen dus vast in en haal de oranje vlaggetjes maar van zolder!
Kijk wie daar op de iconische schouders van onze Hedy zit te glimmen. De campagne Stem op een vrouw heeft het goed gedaan. 8
OPZIJ 2019
9
Say what?! de wereld
Say what?! de wereld Opmerkelijk nieuws afgelopen maand. Hou voor het actuele nieuws opzij.nl in de gaten en abonneer je op onze nieuwsbrief.
Verenigde Staten
Zorgwekkende taferelen in Amerika, waar de abortuswetgeving in steeds meer staten wordt aangescherpt. Actrice Alyssa Milano ging daarom in protest en riep een seksstaking uit. Ze zegt zelf geen seks meer te hebben tot vrouwen de ‘autonomie over hun lichaam’ terugkrijgen en vraagt anderen aan om hetzelfde te doen.
België
De moord op de Belgische studente Julie Van Espen (23) maakte heel wat los in België. Meer dan 15.000 mensen namen deel aan een stille protestmars in Antwerpen. Met de protestmars werd een stem gegeven aan de slachtoffers en het signaal afgegeven dat seksueel geweld (tegen vrouwen) niet langer genegeerd kan worden.
Frankrijk
Duitsland
Het filmfestival in Cannes kon opnieuw rekenen op kritiek. Vrouwen eisten vorig meer gelijkheid en erkenning. Het festival beloofde beterschap en stelde dit jaar o.a. een hotline in voor seksuele intimidatie en bood kinderopvang aan. Ondanks deze stappen bleef ontevredenheid overheersen, onder meer omdat een omstreden mannelijke regisseur de ereprijs Palm d’Or in ontvangst mocht nemen.
India
Taiwan
Een mijlpaal in Azië: het eerste homohuwelijk is voltrokken, en wel in Taiwan. Het parlement van Taiwan legaliseerde het homohuwelijk. Daarmee is het land een mooi voorbeeld voor de rest van het continent. Taiwan staat bekend als een van de meest LHBTI+vriendelijke plekken in Azië.
Brazilië
Een positieve stap voor LHBTI+rechten. Het hooggerechtshof wil discriminatie van homo’s en transgenders gelijkstellen aan racisme. Wie discrimineert, riskeert een maximumstraf van vijf jaar. Het besluit wordt door zes van de elf opperrechters gesteund, een meerderheid. Het besluit is vanaf juni van kracht.
10
“We hebben geen ballen, maar weten wel wat ermee moeten doen.” Het Duitse vrouwenvoetbalteam DFB Frauen ging aan de vooravond van het WK (7 juni – 7 juli) viraal met een ijzersterk campagnefilmpje. In de video wordt aandacht gevraagd voor de positie van vrouwen in de voetbalwereld. Het team werd maar liefst acht keer Europees kampioen.
De Indiase sprintster Dutee Chand maakte bekend dat ze al vijf jaar een relatie heeft met een vrouw uit haar dorp. Aanleiding voor haar om uit de kast te komen was een recente uitspraak van het Indiase hooggerechtshof, waarin een eind werd gemaakt aan een wet die seks tussen mensen van hetzelfde geslacht strafbaar stelde. Als eerste openlijk homoseksuele atleet zet Chand een mooi voorbeeld.
Groot‒Brittannië
De Britse premier Theresa May treedt na drie jaar als premier van het Verenigd Koninkrijk af. Belangrijke aanleiding voor haar om op te stappen was het feit dat haar Brexit-akkoord niet ondersteund werd door het parlement. In een emotionele verklaring bij Downing Street benadrukte ze dat ze het de grootste eer van haar leven vond om te dienen als tweede vrouwelijke premier. OPZIJ 2019
11