2.4. Sposoby ewaluacji postępów ucznia w zakresie edukacji przyrodniczej

Lp. Technika Wskazówki dla nauczyciela

4. Podsumowanie • Daj uczniom szansę na podsumowanie zajęć (własnymi słowami!). • Powiedz: „Spróbuj w dziesięciu słowach opisać to, czego się dziś dowiedziałaś/dowiedziałeś”. • Zachęcaj, aby podczas podsumowywania uczniowie wykorzystywali wyrażenia z banku słów. • Pytaj o rozumienie zjawiska, nie tylko o fakty z nim związane. • Na końcu uzupełnij podsumowanie elementami, na które uczniowie nie zwrócili uwagi. 5. Modelowanie • Spróbuj pokazać uczniom, jak ty sam(a) radzisz sobie z problemem, jak zapamiętujesz niektóre fakty czy dane. Pokaż uczniom, jak mają myśleć o tym zjawisku, gdzie go szukać w codziennym życiu. • Jeśli masz w zanadrzu jakąś anegdotę o danym zjawisku (np. o tym, jak kiedyś błędnie rozumowałaś/rozumowałeś, co zrobił z danym tematem twój nauczyciel, jak myśli o tym twoje małe dziecko itp.), opowiedz ją. • Dopiero teraz wprowadzaj nowe słownictwo, niezbędne do rozmawiania o zjawisku. 6. Adnotacja • Kiedy wiesz już, że uczniowie rozumieją, o czym mówią, ale brakuje im słownictwa albo informacji o zjawisku, aby posunąć się w swoich rozważaniach dalej, dokonaj krótkiego wyjaśnienia i dostarcz nowych faktów lub zwrotów.

2.4. Sposoby ewaluacji postępów ucznia w zakresie edukacji przyrodniczej

Ewaluacja polega przede wszystkim na dobrym zaprojektowaniu i przeprowadzeniu badania. Oznacza systematyczne zbieranie informacji o rzeczywistości, co pozwala na sformułowanie wniosków o jakości i efektywności podejmowanych działań.

Ewaluacja ma wielorakie znaczenie – może to być: • proces zmierzający do stwierdzenia, w jakim stopniu założone cele edukacyjne są rzeczywiście realizowane (Tyler, 1950); • dostarczanie informacji potrzebnych do podjęcia decyzji (m.in. Cronbach, 1963); • szacowanie zalet lub wartości (m.in. House, 1980).

Ewaluacji postępów ucznia na lekcjach przyrody dokonuje się w różny sposób: w wyniku rozmowy, na podstawie obserwacji zachowania ucznia w określonej sytuacji, np. przy wykonywaniu czynności praktycznych w czasie pracy w grupach, podczas dyskusji i in.

Ewaluacji mogą podlegać przykładowe aspekty pracy ucznia w zakresie edukacji przyrodniczej, takie jak: • samodzielność w wykonywaniu zadań związanych z opanowaniem umiejętności przyrodniczych;

• zaangażowanie w proces uczenia się; • odpowiedzialność za podjęte zadania; • korzystanie z różnych źródeł informacji; • prowadzenie obserwacji i eksperymentów; • posługiwanie się sprzętem laboratoryjnym, np. lupami, lornetkami, przyrządami meteorologicznymi itp.; • wykonywanie własnych modeli.

Każdy uczeń – jako uczestnik procesu kształcenia – powinien otrzymać informację zwrotną o osiągniętych celach, mocnych i słabych stronach swojego działania oraz wskazówki, jak poprawić słabe strony, czyli wykonać pracę lepiej.

Dokonywana przez nauczyciela ewaluacja postępów ucznia powinna odbywać się na podstawie wszystkich zgromadzonych materiałów, które nauczyciel analizuje pod kątem realizacji zaplanowanych zadań. Gromadzenie i analizowanie materiałów pozwala nauczycielowi na dokonanie oceny, co wie i umie każdy uczeń oraz jakie dalsze działania będą dla niego najkorzystniejsze.

Nauczyciele prowadzący staranną obserwację uczniowskich doświadczeń często już na etapie planowania zadań podejmują trafniejsze decyzje, m.in. dotyczące kwestii organizacyjnych, harmonogramu kolejnych kroków, zadawanych pytań, materiałów pomocniczych oraz sposobów zapewnienia każdemu dziecku najkorzystniejszych warunków rozwoju. Systematycznie realizowane wyzwania stwarzają wiele okazji, by zorientować się, co dziecko rozumie, a czego nie rozumie – o ile nauczyciel jest spostrzegawczy i uważnie obserwuje dziecięce doświadczenia.

Teoria kulturowo-społeczna L.S. Wygotskiego objaśnia, dlaczego decyzje podejmowane przez nauczyciela są tak ważne dla zmaksymalizowania efektów uczenia. Według Wygotskiego56 działania pedagogiczne są najskuteczniejsze wówczas, kiedy dotyczą obszaru najbliższego rozwoju ucznia. Dziecko uczy się najszybciej, jeśli doświadczenia edukacyjne organizowane są w obrębie tego obszaru57. Aby określić obszar najbliższego rozwoju, nauczyciel musi ocenić stopień rozwoju ucznia odnośnie do danej umiejętności lub wiedzy i zbadać, jak przebiegają jego procesy myślowe w kontekście danego tematu. Następnie powinien zorganizować doświadczenia pełniące funkcję pomostu albo rusztowania do procesów myślowych wyższego rzędu58 .

Do procesu ewaluacji warto również włączyć uczniów. Uczniowie po zakończeniu pracy mogą dokonać analizy osiągniętych sukcesów i błędów, które popełnili w czasie jej wykonywania. Nawet wówczas, gdy praca została zrealizowana poprawnie, nie ustrzegli się zapewne drobnych niedociągnięć, których uświadomienie sobie powinno wyeliminować je z następnych działań czy innych podejmowanych w dalszej przyszłości.

56 Por. Helm H., Katz J.G, (2003), Mali badacze. Metoda projektu w edukacji elementarnej, Warszawa: Centralny

Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli, s. 49. 57 Tamże, s. 54. 58 Tamże, s. 56.