i Nutkowie – świat i teatr w mojej głowie”

W matematyce według twierdzenia van Hiela buduje się pojęcia na pojęciach, tworząc w ten sposób piętra abstrakcji.

W tworzeniu pojęć matematycznych niezbędna jest także różnorodność aktywności, którą opisuje Z. Krygowska7. Według tej teorii czynnościowe nauczanie matematyki jest postępowaniem dydaktycznym, uwzględniającym jej operatywny charakter równolegle z psychologicznym procesem interioryzacji, prowadzącym od czynności konkretnych i wyobrażeniowych do operacji abstrakcyjnych. Zgodnie ze stanowiskiem autorki poglądu uczeń powinien być kształcony w dostrzeganiu analogii, sprawdzaniu hipotez i szacowaniu. Nauczyciele nie ukształtują pojęć, jeśli będą ćwiczyć i powtarzać tylko te scenariusze, które wymyślił dorosły. Uczeń powinien tworzyć własne sposoby rozwiązań i wymieniać się nimi z kolegami.

Szczególnie interesująca wydaje się koncepcja teoretyczna, którą stworzył psycholog rosyjski L.S. Wygotski8 – dotycząca strefy najbliższego rozwoju. Zdaniem Wygotskiego zadanie matematyczne zalicza się do sfery możliwości ucznia, jeśli rozwiązuje je on samodzielnie. Jeżeli dziecko podczas rozwiązywania wymaga pomocy dorosłego, to znaczy, że zadanie zalicza się do sfery jego najbliższych umiejętności. Jeśli zadania w ogóle nie rozwiąże, oznacza to, że wykracza ono poza poziom jego możliwości. Aby nauczanie było rozwijające, a uczeń podnosił swoją wiedzę na wyższy poziom, powinien rozwiązywać zadania dotyczące sfery jego najbliższych możliwości. Stanie się to możliwe wtedy, kiedy nauczyciele stale będą obserwować i oceniać możliwości każdego dziecka. Diagnoza i prognoza stanowią bowiem niezbędne podstawy do właściwego doboru zadań i zindywidualizowania sposobu postępowania w procesie nauczania stymulującego rozwój dziecka.

Nauczyciel, pełniąc rolę inicjatora, instruktora, reżysera i doradcy w procesie nauczania i uczenia się, powinien brać pod uwagę wyżej wymienione teorie rozwoju pojęć matematycznych, aby prowadzić ucznia na wyższe poziomy myślenia.

2. Nawiązanie do programu nauczania „W Literkowie, Cyferkowie i Nutkowie – świat i teatr w mojej głowie”9

Edukacja matematyczna ma własny kod, czyli coś, co w symbolicznym aspekcie myślenia wymaga od dziecka biegłości. Nie wszyscy uczniowie są w stanie stawić temu czoła. Dlatego w zaproponowanym nauczycielom programie nauczania W Literkowie, Cyferkowie i Nutkowie – świat i teatr w mojej głowie, z którym wiąże się niniejszy poradnik, powstał

7 Krygowska Z., (1977), Zarys dydaktyki matematyki. Część 1, Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne. 8 Wygotski L.S., (1971), Wybrane prace psychologiczne, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. 9 Pasymowska R., op. cit.

świat wyobrażeń pełen tajemniczych postaci, które dzięki włączeniu przez dzieci myślenia przyczynowo-skutkowego pomoże im wejść na wyższy poziom wiedzy i umiejętności.

Koncepcja programu nawiązuje do animistycznego myślenia dzieci10 poprzez utożsamienie świata symboli ze światem ludzi. Jako pomost między fantazją a rzeczywistością zostały wykorzystane małe formy teatralne. Program opiera się też na dostosowaniu działań nauczyciela do indywidualnych potrzeb uczniów edukacji wczesnoszkolnej, z nastawieniem na odkrycie stylu uczenia się11, samodzielność i autorealizację dziecka podejmującego naukę w ośmioletniej szkole podstawowej.

Motto, które przyświeca koncepcji nauczania przyjętej przez autorkę poradnika, brzmi:

Słucham, przeżywam, odkrywam, tworzę, działam, uczę się, mówię, wychowuję się i patrzę, czyli… z nauką w teatrze.

Odnosi się ono do umiejętności kluczowych opisanych w podstawie programowej i obrazowo zdradza kształt sceny i małego aktora, czyli skupionego ucznia, zanurzonego w roli. Z uczniem takim pragniemy pracować ze względu na jego indywidualność – stąd pomysł przeniesienia nauki na scenę teatralną, by trafiała do dzieci zupełnie innymi kanałami.

Nieoczekiwany zwrot akcji, element zaskoczenia, humor, tajemnica, a przede wszystkim magia, mocno podsycają dziecięcą ciekawość. To wszystko znajduje się w teatrze – miejscu ukochanym przez dzieci. Bycie widzem i aktorem jest dla nich prawdziwą przygodą i daje moc odkrywania osobistego potencjału. Emocje napędzają procesy motywacyjne i sprawiają, że uczniowie nabierają odwagi do mierzenia się z własnymi słabościami. Realizowanie treści matematycznych przez zastosowanie małych form teatralnych, które skutecznie przyczyniają się do wyeksponowania wartości i powodują przeżycia emocjonalne, stwarza okazję do analizy i oceny tychże wartości, a także wyrażania własnego stosunku do nich.

Z uwagi na uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi proponowana koncepcja wpisuje w zintegrowany proces kształcenia metody terapeutyczne, umożliwiające techniczne uczenie się, łącząc je z małymi formami teatralnymi, dzięki którym odbywa się

10 Piaget J., (2006), Jak sobie dziecko wyobraża świat, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 137. 11 Linksman R., (2005), W jaki sposób się uczyć, Warszawa: Świat Książki.