39. O ocenianiu i monitorowaniu postępów uczniów

Nauczyciel nie powinien zapominać o pracy ucznia w domu. Ciepłe relacje z rodzicami, systematyczne informowanie o postępach dziecka, udzielanie dobrych rad, zapraszanie na zajęcia otwarte i ułatwienie dostępu do siebie zaprocentuje skutecznością realizacji zamierzonych celów. Jako że uczeń w klasach I–III nie potrafi sam się uczyć, potrzebuje partnera, mistrza i instruktora. W szkole jest nim nauczyciel, w domu – rodzic. W przypadku dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi ważna jest także współpraca ze specjalistami, dzięki którym zostaną wypracowane wymagania i różnorodne dostosowania.

W pracy z uczniami nauczyciel nieustannie prowadzi obserwacje, które dotyczą zarówno postępów edukacyjnych, jak i reagowania na pojawiające się trudności. Już na początku I klasy należy wdrażać dzieci do samooceny, oceny koleżeńskiej oraz przyzwyczajać je do oceny prowadzonej przez nauczyciela.

Podczas zajęć treningowych, mających na celu doskonalenie umiejętności, trzeba pozwalać, aby partnerzy w ławce wzajemnie sprawdzali sobie wykonanie zadań. W takim przypadku nauczyciel zyska podwójnie: uwolni siebie od mozolnej pracy i sprawi, że uczeń będzie pracował za dwóch – wykonując zadania i sprawdzając je. Warto też, by na koniec zajęć uczniowie mieli dostęp do wyników i zweryfikowali oceniającego. Ogromnie cenne są również komentarze, które dzieci zostawiają sobie pod pracą, np.: „Jesteś lepszy niż wczoraj”, „Nie postarałeś się”, „Brawo!” itp. Najcenniejsze są jednak osobiste wpisy, np.: „Jestem z siebie dumny”, „Muszę wreszcie zacząć ćwiczyć” itp.

Nauczyciel, obserwując te procesy, widzi postępy swoich uczniów. Może ich nagradzać zarówno za pracę nad sobą, jak i za sumienność w ocenie innych i siebie. Należy zatem pozwolić na comiesięczną zmianę partnera w ławce, a także miejsca w klasie. Taki system przyniesie wiele korzyści: uczniowie nauczą się współdziałać z kolegami o różnorodnych osobowościach, wypracują kompromisy i odkryją siebie na nowo. Ważne jest również, żeby odczuli przestrzeń, która ich otacza, aby mogli odbierać zdarzenia z różnych stron. Siedząc w tym samym miejscu przez cały rok, będą dokonywali obserwacji tylko z jednej perspektywy.

Należy nauczyć podopiecznych mierzenia się z różnorodnymi ocenami, np. oceną zbiorową, gdy po wykonanej prezentacji uczeń wysłuchuje, co na jego temat mają do powiedzenia inni, i we właściwy sposób reaguje na ich uwagi.

Nauczyciel powinien wyrażać swoje opinie również na głos. Musi pamiętać, by zawsze zaczynały się od pozytywów, były prawdziwe i konstruktywne. Sposób, w jaki to robi, stanowi wzór dla uczniów. Po wykonaniu samodzielnej pracy uczniowie oczekują od

nauczyciela komentarza, dotyczącego np. tego, co mają zrobić, aby następnym razem móc cieszyć się swoim sukcesem.

Podczas każdych zajęć należy doceniać choćby ustne zaangażowanie, wysiłek i wytrwałość uczniów. Trzeba uświadomić zarówno im, jak i ich rodzicom, że nauczyciel w ocenianiu stosuje indywidualizację i w związku z tym dziecko nie może się porównywać z kolegami, ale samo ze sobą. Nauczyciel powinien też zagwarantować uczniom wiele szans i okoliczności sprzyjających przekraczaniu ich aktualnych możliwości.

Ocena opisowa przygotowywana przez nauczyciela powinna informować o bieżącym poziomie wiadomości i umiejętności ucznia, a także wskazywać mu kierunki i możliwości jej podwyższenia. Dotyczy to zwłaszcza uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. W ocenie bieżącej pomocny może być system tabelaryczny, w którym uczniowie gromadzą informacje na temat oceny trzystopniowej. Należy pamiętać, że ocenianie powinno mieć charakter kształtujący, musi być dokonywane systematycznie i kojarzyć się uczniom z obszarem, na który mają wpływ.