24. Historia o zegarze, cyfry elektroniczne

24. Historia o zegarze53, cyfry elektroniczne

Temat ten można realizować, wykorzystując dramę narracyjną. Nauczyciel czyta tekst, a chętni uczniowie włączają się do odgrywania ról. Można również tworzyć sceny dialogowe, w których dzieci będą używały języka Królowej Matematyki.

Liczby poprosiły Matematykę, aby pozwoliła im mierzyć czas na Osiedlu Czasu. Królowa ciągle dawała im wskazówki: najpierw miały obserwować wędrówkę Słońca po niebie od wschodu do zachodu. Liczby zauważyły, że czas to rytm: najpierw noc, północ, świt, rano, przedpołudnie, południe, popołudnie, wieczór i znowu noc. Postanowiły ustawić się w taki właśnie sposób. Nie wiedziały jednak, ile z nich może się zmieścić w takiej miarce, a ważne było, żeby nie zajmowały wiele miejsca. Potrzebowały kolejnej wskazówki. Była nią informacja, że od północy do kolejnej północy w miarce mieszczą się 24 godziny. Liczby były zachwycone i błyskawicznie się ustawiły jedna za drugą w równych odległościach. Królowa dała im masywną wskazówkę, by przesuwały się po miarce razem ze Słońcem. To okazało się dla nich zbyt trudne, zwłaszcza wieczorem i w nocy. Potrzebowały więc pomocy kogoś, kto pomógłby im wędrować po miarce. Otrzymały kolejną wskazówkę, nieco cieńszą i dłuższą, aby była widoczna. Ona również nie radziła sobie z rytmem i ciągle się myliła – nie była więc wsparciem dla swojej koleżanki. Nagle Królowa zaczęła wystukiwać rytm czasu, czyli upływające sekundy (tu można wspólnie z dziećmi liczyć je lub wygrywać na instrumentach perkusyjnych) i wręczyła dzieciom najcieńszą wskazówkę, która poruszała się zgodnie z jej rytmem. Szybko okazało się, że kiedy wracała na początek miarki, gubiła kawałek czasu, mimo że bardzo się starała. Liczby postanowiły to zmienić i ustawiły się w kole od 1 do 24. To była ogromna miarka. Należało ją zmniejszyć, więc stanęły kolejno w dwóch kołach, tworząc pary: 1 z 13, 2 z 14 itd. na tarczy w kształcie koła. Żeby było sprawiedliwie, pomiędzy sobą odmierzyły po 5 przystanków. Wskazówki połączyły się w środku i zaczęły współpracować. Ustaliły, że gdy najcieńsza obiegnie tarczę, ta średnia przesunie się o jeden przystanek. Jak średnia dobiegnie do miejsca startu, to dopiero ta największa wskaże kolejną godzinę.

Po przedstawieniu uczniom opowieści należy ją odegrać, angażując ich do ról liczb ustawionych co 5 przystanków (zaznaczonych taśmą malarską) i ról wskazówek. W środku na dywanie stoi uczeń, który trzyma trzy wskazówki, czyli taśmę różnej grubości i długości. Na końcu taśmy stoją dzieci, które przesuwają się na określony przystanek. Liczby głośno odmierzają rytm. Okazuje się, że liczą do 60 i znowu wszystko zaczyna się na nowo. Wskazówka średnia przesuwa się po jednym obiegnięciu najcieńszej. Uczniowie wyciągają wnioski po wielokrotnym wyliczeniu upływających sekund. Gong wybija pełną godzinę na bębenku. Kiedy liczby na siebie spojrzały, okazało się, że 12 i 24 patrzy na 6 i 18, a 9 i 21 na 3 i 15.

53 Scenariusz dostępny na Zintegrowanej Platformie Edukacyjnej MEiN, https://epodreczniki.pl/a/program-ze-scenariuszami-do-edukacji-wczesnoszkolnej-2/DaXPSLeIq [dostęp: 20 grudnia 2020].

Dzieci zauważają regułę i wykorzystują ją podczas konstrukcji własnego zegara. Pracują parami w ławkach, tworząc obraz tarczy zegara. Mają do dyspozycji kartoniki z liczbami, materiały przyrodnicze, wykałaczki, patyczki do lodów, dysponują też doświadczeniem zdobytym w scence rodzajowej. Ważne jest, aby podczas prezentacji używały nazw wskazówek: sekundnik, wskazówka minutowa i wskazówka godzinowa, a także wyjaśniały, dlaczego tak się one nazywają. Istotne jest również wspólne przeliczenie przystanków, jakie wykona wskazówka minutowa, żeby uczniowie mogli się cieszyć kolejną pełną godziną. Podczas tych zajęć dzieci i nauczyciel działają najpierw w przestrzeni, dzięki czemu tworzone są wyobrażenia. Wchodzenie w rolę pozwoli uczniom mającym problemy z wykonaniem zadania zwizualizować sobie pracę wskazówek.

Historia o układzie liczb na tarczy stanowi preludium do podziału godzin w ciągu doby. Należy przypomnieć uczniom fragment opowiadania, w którym liczby ustawiają się w kręgu od 1 do 24 i tworzą ogromną tarczę. Doskonale byłoby odtworzyć tę scenkę w sali gimnastycznej. Królowa prosi, aby uczniowie wcielający się rolę liczb stali w kręgu w równych odległościach, twarzą do środka koła. Następnie poleca, by patrzyli prosto przed siebie i znaleźli partnera stojącego naprzeciw. Pary te kolejno zbliżają się do środka koła, chwytają za końce sznurka lub taśmy przywiązanej do znajdującego się tam pachołka i powoli się oddalają. Ćwiczenie ma zwizualizować związek liczb, np.: 12 z 24, 1 z 13, 3 z 15 itp.

Uczniowie po powrocie do klasy otrzymują taki model tarczy zegara, na którym znajdują się 24 miejsca i wyraźnie jest zaznaczony środek. Pracują w parach, wpisując na tarczę kolejne liczby. Królowa Matematyka prosi, aby umieścili liczby tak, jak stali w sali gimnastycznej – na obwodzie koła z „twarzą” do jego środka. Uczniowie łączą liczby różnymi kolorami, wykorzystując linijkę i pamiętając o przeprowadzaniu linii przez środek tarczy. Ten przestrzenny i obrazowy sposób ma ukazać im związek liczb. Następnie dzieci rysują słoneczko obok liczby 12 symbolizującej południe oraz księżyc – przy liczbie 24 oznaczającej północ. Królowa wyjaśnia, że na godzinie 24 kończy się data w kalendarzu, a po niej zaczyna się nowa. Dzieci zauważają, że data trwa do północy i bardzo szybko zaczyna się nowa. Królowa podpowiada, że tę miarę czasu, właśnie dlatego nazywamy słowem: doba. Aby zmniejszyć tarczę zegara, który zajmuje się jej wytyczaniem, Królowa proponuje liczbom związanym liniami stanąć jedna za drugą: najpierw mniejsza, a za nią większa. Królowa pokazuje zmniejszoną tarczę zegara, na której jest 12 liczb i wyjaśnia, że za ich plecami chowają się godziny z takich właśnie par. Pojawiają się one w wyobraźni ludzi, gdy wskazówki zegara przekroczą południe, a znikają po północy.

W dalszej części zajęć uczniowie dowiadują się, jakie są rodzaje zegarów i jak skonstruować cyfry elektroniczne. Realizację tego zagadnienia należy rozpocząć od sprawdzenia wiedzy uczniów na temat zegarów i zapisu pomiaru czasu. Królowa prezentuje tarczę wyświetlacza zegara elektronicznego. Wyjaśnia uczniom jego siedmioelementową budowę i zapala kolejne segmenty wyświetlacza. Uczniowie razem z Królową zamalowują je