4.1. Matematyczne treningi w sali gimnastycznej

Raz w tygodniu podczas zajęć wychowania fizycznego nauczyciel zakłada koronę i zamienia się w Królową Matematykę. Zaprasza dzieci na matematyczne treningi gimnastyczne, które są niezwykle ważne w doświadczaniu przestrzeni i jej obrazowaniu. Tego rodzaju zajęciom można poświęcić pewną część lekcji, proponując uczniom następujące zabawy: • Chodzenie z piłką Uczniowie podrzucają piłkę, łapią i liczą udane chwyty, potem zaczynają zabawę od nowa. • Bieganie na jeden Uczniowie wykonują jak najwyższe podskoki naprzemienne: prawa ręka, lewa noga, za każdym kolejnym podskokiem wypowiadając: „jeden”. • Bieganie na dwa Uczniowie wykonują cwał boczny z odwracaniem ciała: każdy uczeń robi dwa kroki dostawne, licząc głośno – „jeden”, „dwa”, następnie obraca się o 180 stopni i liczy od nowa, cwałując – „jeden”, „dwa”, po czym znowu się obraca i tak dalej. • Bieganie na trzy po trójkącie Uczeń wykonuje jak największe kroki, licząc do trzech, zmienia kierunek, by narysować stopami trójkąt, po czym wraca po swoich śladach, także licząc do trzech (na początek można pozwolić uczniowi narysować trójkąt kredą). • Bieganie na cztery po kwadracie Uczeń wykonuje cztery kroki dostawne i zmienia kierunek, by znów wykonać cwał, licząc do czterech, ale tak, by stopami narysować kwadrat (na początku pracy nad obrazowaniem można pozwolić uczniowi narysować kredą kwadrat przez niego wyobrażany). • Matematyczne kręgle Zabawa z celowaniem: uczeń losuje numer kolejnego kręgla, przelicza kręgle, wybiera właściwy, ustawia się naprzeciw i próbuje go przewrócić, tocząc w jego kierunku piłkę. W ten sposób obrazuje sobie drogę od siebie do konkretnego miejsca; podejmuje kilka prób – jeśli pierwsza mu się nie powiedzie, warto by najpierw Królowa pokazała, że to nie jest proste zadanie. • Jedynki, dwójki, trójki, czwórki Uczniowie stoją twarzą do drabinek i układają wyciągnięte ręce na szczebelku, który znajduje się na wysokości ich wzroku, następnie szukają wzrokiem pierwszego szczebelka od podłogi i wykonują rytmiczne skoki naprzemienne: prawa noga na podłodze, lewa noga na pierwszym szczebelku, po czym następuje zmiana. Kiedy usłyszą np. komendę: „trójki”, muszą zidentyfikować trzeci szczebelek od podłogi i kontynuują zadanie, ale od tego właśnie miejsca – ważne jest, by często zmieniać punkt odniesienia, którym jest wywołany szczebelek. • Rzędy, szeregi Uczniowie ustawiają się według poleceń Królowej, wielokrotnie zmieniając szyki, np. „stańcie w jednym rzędzie”, „stańcie w dwóch szeregach”, „stańcie w trzech rzędach” itp. – ważne, by dzieci samodzielnie dopasowały ustawienia.

• Szacowanie długości

Uczniowie pracują w parach, zaznaczają pachołkami dowolną odległość, następnie jedna z osób podaje liczbę dużych kroków, które wykona, aby przebyć drogę od jednego do drugiego punktu, po czym następuje weryfikacja i zmiana działań. Można również mierzyć otaczającą przestrzeń stopami, porównywać wyniki i wyciągać wnioski na temat różnic w obliczeniach. • Prowadzenie ślepca

Jeden uczeń ma zawiązane oczy, drugi buduje dla niego tor przeszkód, wykorzystując pozostałych kolegów, następnie musi przeprowadzić ślepca, korzystając z instrukcji słownych, tak by nikogo nie dotknął. Zabawę może prowadzić jednocześnie kilka par. • Prawa, lewa, góra, dół, centrum

Uczniowie stoją na środku sali i ustalają, gdzie jest prawa, a gdzie lewa strona, co zrobić na hasło: „dół” i „góra”. Królowa Matematyka podaje szybkie instrukcje w różnej konfiguracji, np.: „prawa”, „dół”, „centrum”, „góra”, „lewa” itp. Na hasło: „góra” uczniowie wchodzą na ławeczkę lub na drabinki, na hasło: „dół” – siadają lub kładą się na podłodze. Bardzo istotny jest moment pobytu w centrum, skąd warto wyjść na prawo i na lewo. Jeśli w zajęciach uczestniczą dzieci, które mają kłopot z rozróżnianiem stron, należy zawiązać im opaskę na prawej ręce. • Treningi w doświadczaniu przestrzeni

Królowa dzieli uczniów na dwie grupy – jedna przygotowuje tor przeszkód, druga będzie musiała go pokonać. Każdy członek drugiego zespołu ma instruktora, któremu zdaje relację z tego, co robi, np.: „idę dwa kroki w prawo”, „przechodzę pod płotkiem” itp. Jeśli uczeń poda złą informację, musi ją zmienić. Wygrywa grupa, która pierwsza przejdzie na drugą stronę sali. • Ćwiczenia w parach

Uczniowie wykonują ćwiczenia z elementami metody W. Sherborne17, polegające na doświadczaniu siły, stronności, obecności i wsparciu partnera. W zabawie, np.

Uparty osiołek – dzieci trzymają się za ręce, jedno próbuje ciągnąć oburącz drugie, które się opiera, po chwili następuje zmiana i ta osoba, która była osiołkiem, jest teraz ciągnącym. Gdy zadanie zostanie doprowadzone do końca, uczniowie zmieniają partnera i rozpoczyna się kolejna zabawa, np. Koguciki, w której następują analogiczne zmiany. • Kocykowo18

Uczniowie przynoszą do szkoły kocyki, ponieważ zajęcia będą się odbywały w sali gimnastycznej. Aby wykorzystać jej przestrzeń, można zaproponować uczniom doświadczenie polegające na tworzeniu „kocykowej posadzki”, która ma długość i szerokość. Uczniowie intuicyjnie rozumieją pojęcia pola figury, obwodu, kąta prostego, uczą się budowania sześcianu itp.

17 Bogdanowicz M., Kisiel B., Przasnyska M., (1998), Metoda Weroniki Sherborne w terapii i wspomaganiu rozwoju dziecka, Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne. 18 Scenariusz dostępny na Zintegrowanej Platformie Edukacyjnej MEiN, https://epodreczniki.pl/a/program-ze-scenariuszami-do-edukacji-wczesnoszkolnej-2/DaXPSLeIq [dostęp: 20 grudnia 2020].

• Wewnątrz i na zewnątrz19

Zabawa z chustą animacyjną: na komendę: „wewnątrz” odbywa się kołysanie kulek na powierzchni materiału, dla utrudnienia zwiększana jest ich liczba. Uczniowie reagują na hasło: „na zewnątrz” i wyrzucają kulki z chusty. Kilku uczniów siada na środku chusty, pozostali trzymając jej brzegi, zawijają ich, by na swojej skórze doświadczyli tego, co to znaczy być wewnątrz. Po chwili następuje zmiana – Królowa Matematyka rozkłada chustę na środku sali, każdy z uczniów stoi do niej tyłem i z pewnej odległości rzuca woreczek. Gdy wszyscy wykonają zadanie, następuje odwrócenie ciała w kierunku chusty i trzeba szybko oszacować, gdzie jest więcej worków – wewnątrz czy na zewnątrz. • Matematyczne obwody stacyjne

Uczniowie podzieleni są na zespoły, przechodzą od stacji do stacji w odpowiednim kierunku, gdzie wykonują szereg zadań praktycznych, np. ustawienie grupy od najniższej do najwyższej osoby, bieganie po obwodach wyznaczonych figur, celowanie – rzuty woreczkiem do wyznaczonego celu, żonglowanie, ćwiczenia równoważne itp. • Doświadczanie efektu lustrzanego odbicia

Zabawy w parach polegające na obserwacji, a także doświadczaniu pozycji ciała własnego i partnera: łączenie prawych, lewych: dłoni, kolan, łokci, ramion, pięt, zmiany w ustawieniach: przodem, bokiem, tyłem. • Zabawa w przerzucanie piłek

W sali podzielonej na dwie części uczniowie zgrupowani są w dwóch równolicznych zespołach (jeśli ich liczba jest nieparzysta, jedno z dzieci jest sędzią, w przeciwnym wypadku rolę tę pełni Królowa Matematyka) i każdy zawodnik ma jedną piłkę. Drużyny stoją w rozsypce naprzeciwko siebie, nie wolno im przekraczać linii granicznej.

Na hasło: „start”, podane przez sędziego, wszyscy gracze przerzucają piłkę na drugą stronę boiska, a następnie jak najszybciej zbierają piłki ze swojej części i przerzucają je na pole przeciwnika. Na gwizdek sędziego przerywają grę, stają w miejscu i nie wolno im dotykać piłki. Zawodnicy obu drużyn liczą wzrokiem piłki na części przeciwnika, następnie sędzia potwierdza ich liczbę, precyzyjnie je przeliczając. Wygrywa drużyna, która będzie miała mniej piłek na swoim polu i poda najdokładniejszy wynik wzrokowego liczenia. Można porównywać zdobyte punkty lub je sumować. • Dwójki, trójki, czwórki

Uczniowie biegają swobodnie, na hasło Królowej Matematyki, np.: „czwórki”, ustawiają się po cztery osoby, sprawdzają, ile powstało pełnych grup, ilu uczniów zostało, którzy nie stworzyli czwórki intuicyjnie wykonują obliczenia oraz wyjaśniają powody powstałej reszty lub jej braku. • Parzysta, nieparzysta

Przed rozpoczęciem zajęć w sali gimnastycznej Królowa Matematyka poleca, by uczniowie ustawili się parami, a następnie policzyli dwójkami, potwierdzając liczbę uczniów obecnych i nieobecnych i stwierdzając jej parzystość lub nieparzystość.