11. Suma w Cyferkowie

• Złap parę

Uczniowie pracują w zespołach. Mają do dyspozycji arkusz papieru, na którym zapisują dowolne liczby dwucyfrowe i jednocyfrowe, które mogą się powtarzać.

Jeden z graczy jest uczestnikiem wywołującym, reszta uczniów została wyposażona w packi na muchy. Dla większej skuteczności wywołujący może zapisywać liczby na kartkach i jednocześnie głośno je wypowiadać. Członkowie zespołu, wyposażeni w packi, muszą złapać taką liczbę znajdującą się na planszy, z którą liczba wywołana stworzy pełną dziesiątkę. Za każdy sukces uczestnicy otrzymują 1 punkt. Po przykładowo 4 rundach następuje zmiana wywołującego i ustawienia zawodników, aż do wyczerpania możliwości. Podczas kolejnej zabawy grupy wymieniają się planszami, aby nie przyzwyczajać się do obrazu. Na koniec podsumowane zostają zdobyte punkty. • Kto pierwszy dopisze pary do pełnej dziesiątki?

Wszyscy uczniowie otrzymują zabezpieczoną folią kartę z liczbami. Na hasło „dopisz” przy każdej z liczb zapisują taką, z którą w sumie stworzy ona pełną dziesiątkę. Jeśli zawodnik zakończy pracę, cicho wstaje. Następnie partner z ławki sprawdza poprawność wykonanego zadania. Chodzi o to, żeby każdy zapis był prawidłowy – wtedy uznaje się zwycięstwo. Podczas kolejnej próby uczniowie wymieniają się kartami.

11. Suma w Cyferkowie32

Nauczyciel wchodzi w rolę Królowej Matematyki, która została zaproszona do Literkowa33 na konferencję dotyczącą znaczenia słów. Królowa losowo dobiera uczniów do odegrania poszczególnych ról. W zabawie jako pierwszy głos zabrał Wyraz: – Samotne wyrazy niosą ze sobą konkretne znaczenie. – W sumie z innymi wyrazami znaczenie to czasami ulega zmianie, np.: zamek – zasuń zamek; oczko – oczko wodne. Sylaba tworzyła ciągle nowe połączenia, np.: – Ma + ma; ma + ta; ma + ła; ma + ki; ma + pa itp. Literuszka słusznie zauważyła: – Wystarczy w wyrazie dodać jedną literę, a już powstaje inne znaczenie, np.: mata – matka. Zdanie także miało swoje zdanie: – To ja łączę słowa w całość.

Królowa Matematyka zauważa i zwraca się do uczniów: – Wszyscy używacie moich słów. – Odszukajcie wyrazy pochodzące z mojego języka, które zostały wypowiedziane na konferencji.

32 Scenariusz dostępny na Zintegrowanej Platformie Edukacyjnej MEiN, https://epodreczniki.pl/a/program-ze-scenariuszami-do-edukacji-wczesnoszkolnej-2/DaXPSLeIq [dostęp: 20 grudnia 2020]. 33 Tamże.

Uczniowie pracują w zespołach i próbują udowodnić rację Królowej Matematyki. Szukają słów, które wywodzą się z języka matematyki. Podają przykłady ich użycia, np.: „w sumie”, „dodać”, „dołożyć”, „łączyć”, „połączyć” itp.

Królowa proponuje dzieciom przeprowadzenie doświadczeń w Matematycznych Stacjach Badawczych. Doświadczenia będą dotyczyły używania synonimów słowa „dodawać”. Uczniowie pracują w grupach, mają wykonywać ustalone czynności z wykorzystaniem pomocy i materiałów takich jak: woda, piasek, papier, rurki do napojów, zapałki, fasolka itp. Są one rozłożone w kolejnych stacjach, w których znajdują się karteczki z wyrazami: „dolać”, „dopełnić”, „dokleić”, „dosypać”, „dołączyć”, „złączyć”, „dorzucić”, „sumować”, „zwiększyć”, „uzupełnić”, „powiększyć” itp. Zadaniem dzieci jest wybranie słów, które pasują do konkretnych materiałów, i przeprowadzenie sugerowanych doświadczeń, np.: „dosypać piasek do naczynia” lub „dolać wodę do szklanki”.

Po wykonaniu zadań w każdej stacji uczniowie spotykają się na dywanie z Królową, aby porozmawiać o swoich obserwacjach. Wspólnie wyciągają wnioski z przeprowadzonych doświadczeń i zastępują wszystkie przytoczone synonimy jednym znakiem: „+”, symbolizującym gest łączenia, w którym można dostrzec: „dolewanie”, „dosypywanie”, „sklejanie” itp.

Królowa uświadamia uczniom, że dodawanie to działanie. W tym momencie dochodzi do sformalizowania wniosków na temat dodawania w postaci działań matematycznych, np. 9 + 5= .... Królowa pokazuje dzieciom, że znak równości dzieli formułę na dwie strony: lewą i prawą, a zawarte w nim dwie kreseczki są takie same i symbolizują jednakową moc. Królowa daje uczniom wskazówki dotyczące zapisania działania matematycznego w kratownicy.

W dalszej części zajęć uczniowie szukają sposobów na wykonanie zaproponowanych sum. Mają do dyspozycji liczmany, osie liczbowe tylko z „0” i zaznaczonymi jednostkami, nieuzupełnione tabele stu liczb, liczydełka, miarki krawieckie. Pracują nad stworzeniem własnej metody sumowania, a następnie prezentują ten sposób na forum klasy. Królowa chwali uczniów za każdy pomysł.

Na koniec zajęć dzieci w parach konstruują zagadki matematyczne, z uwzględnieniem synonimów słowa „dodać”. Zanim przystąpią do pracy, wysłuchują wyjaśnienia Królowej, która omawia istotę zagadki: – Zagadka, to taka krótka opowieść, która ułatwia znalezienie odpowiedzi na pytanie. – Należy ją tak zbudować, by krok po kroku dochodzić do jej rozwiązania.

Gdy uczniowie już stworzą zagadkę, zapisują ją na kartce w wybranym kolorze i wrzucają do skrzynki. Podsumowaniem pracy jest rozwiązywanie zagadek. Pary losują kartkę w kolorze różnym od koloru kartki, na której pisały. Wspólnie czytają treść zagadki,