17. Całości i części w Cyferkowie

wędrują w koło od dziecka do dziecka. Nauczyciel wyznacza moment przekazywania pracy, aby uniknąć chaosu. Należy dopasować rytm zabawy do możliwości uczniów. Warto, aby każde dziecko miało inny kolor przyboru do pisania – wtedy dzieci będą się starały, a ich wpisy staną się identyfikowalne. W trakcie zabawy uczniowie mogą zgłaszać popełnione błędy i wyjaśniać nieporozumienia. Karta wraca do dziecka, które się pomyliło i to ono poprawia błędny zapis. Nauczyciel decyduje, kiedy zakończyć zabawę. Jeśli powstaną braki, uczniowie uzupełniają je, sprawdzając poprawność wszystkich działań.

• Podrzucaj i licz

Uczniowie stoją w kręgu, podają sobie maskotki cyferek i śpiewają Jak to miło i wesoło, gdy cyferki krążą w koło, każdą z nich dobrze znam i policzę głośno wam (na melodię piosenki Grosik). Na sygnał dany przez nauczyciela zabawa zostaje zatrzymana, a uczeń, który ma maskotkę, podrzuca ją i wypowiada jej kolejne 10 wielokrotności.

Dziecko, które znajduje się najbliżej, a nie ma cyferki, kontroluje kolegę lub koleżankę.

Można zastosować wzmocnienia w postaci braw dla wyróżniających się uczestników zabawy. Nauczyciel, dając ustalony sygnał, wznawia zabawę.

Z tym zagadnieniem ściśle wiąże się dzielenie w aspekcie podziału na równe części. Uczniowie przeprowadzają wiele doświadczeń związanych ze świadomością całości, a także z wyznaczaniem połowy i ćwiartki. Zaczynają od konkretnych przedmiotów, a kończą na liczbach. Pomocne w tym zadaniu będą małe formy teatralne i Matematyczne Stacje Badawcze.

Nauczyciel aranżuje przestrzeń potrzebną do przeprowadzenia doświadczeń i wciela się w role matematycznych bohaterów. Zjawia się Królowa Matematyka z Jedyneczką, Dwójeczką i Czwóreczką. Królowa zdradza dzieciom, że są to bohaterki zajęć. Jedyneczka pokazuje dzieciom kolejno, np. jabłko, gruszkę, śliwkę, kiwi, banan, bułkę, jajko, biszkopt, pączek, mówiąc: – Oto całość.

Każda z par uczniów odbiera dowolną całość i kładzie ją przed sobą na ławce. Nauczyciel i dzieci powinni wcześniej umyć ręce i owoce, a także zatroszczyć się, by rzeczy leżały na talerzykach lub serwetkach.

Dwójeczka proponuje, aby uczniowie zastanowili się, co zrobić, żeby w parach móc sprawiedliwie podzielić się tą całością. Dzieci przystępują do rozważań, po czym Dwójeczka rozdaje im plastikowe noże, którymi dzielą owoce. Wszyscy uczniowie spacerują i sprawdzają efekty pracy par. Dwójeczka pyta o nazwę powstałych części

i uzyskuje odpowiedź, że to połówki całości. Wspólnie z dziećmi ustala, że połowa to jedna z dwóch jednakowych części.

Uczniowie wracają do ławek i składają powstałe części w całość. Obserwują efekt podziału na pół. Dwójeczka triumfalnie dodaje, że odtąd będzie im się kojarzyła z połówkami. Wtedy dochodzi do głosu Czwóreczka, która proponuje parom sprawiedliwe podzielenie się swoją całością z inną parą. Uczniowie wspólnie podejmują decyzję o kolejnym podziale. Liczą osoby i ponownie rozcinają podzieloną wcześniej całość. Dzieci spacerują po klasie i oceniają efekty pracy kolegów. Czwóreczka pyta uczniów, na ile części powinni podzielić swoją całość. Gdy uzyskuje poprawną odpowiedź, prosi dzieci o nazwanie każdego z równych kawałków. Bije uczniom brawo, gdy padnie nazwa „ćwiartka” lub „ćwierć”. Cyferka wypytuje dzieci o liczbę ćwiartek w całości i w połowie oraz o metodę podziału. Prosi, by uczniowie ponownie złożyli ćwiartki w całość i zaobserwowali, że ćwierć to jedna z czterech jednakowych części. Poleca im także, by zastanowili się, ile fragmentów całości należy do każdego z nich, a iloma mogą się wymienić. Czwóreczka podkreśla, że od dzisiaj powinna im się kojarzyć z ćwiartką. Ćwiczenia kończą się degustacją.

Rozpoczyna się kolejny etap doświadczeń – uczniowie pracują w Matematycznych Stacjach Badawczych. Ich zadaniem jest sprawdzenie, jak znaleźć połowy i ćwiartki w różnorodnych całościach. • Stacja Płyny – do dyspozycji uczniów są: dzbanek z wodą, jednakowe przezroczyste naczynia, szklanka i butelki o różnej pojemności. • Stacja Długości – do przeprowadzenia badania służą: sznurek, nożyczki, taśma krawiecka. • Stacja Powierzchnie – do wykorzystania są: arkusz papieru do eksploracji i nożyczki do pracy. • Stacja Ciężar – do przeprowadzenia podziału potrzebne są: torebka z cukrem, waga i jednakowe przezroczyste naczynia. • Stacja Ilości – do podzielenia jest: pewna liczba, reprezentowana przez liczmany. • Stacja Czas – do podzielenia są: 1 godzina i tarcza zegara.

Uczniowie przechodzą od stacji do stacji w ustalonym kierunku, aby dokonać podziału zaproponowanych całości na połowy i ćwiartki. Mają do dyspozycji konkretne materiały i narzędzia. Za każdym razem grupowi robią notatki, aby podzielić się nimi z kolegami podczas wspólnego spotkania z Królową Matematyką. Po wykonaniu pracy uczniowie wzajemnie oceniają zaangażowanie rówieśników i wyniki ich grupowego działania. Dzielą się wrażeniami i podają rezultaty zespołowych aktywności. Następnie porównują sposoby dokonywania podziałów i ich efekty.