22. Zadaniowo

Ponownie zabiera głos Żaruś, który mówi, że ważenie wody to ciężkie zadanie. Zdradza dzieciom ciekawostkę, że woda zimna ma inną wagę niż ciepła. Wspólnie z uczniami próbuje wyjaśnić, co to znaczy ciężkie zadanie, podając kolejne przykłady użycia słów: „ciężki”, „ciężka”, „ciężkie”. Na koniec dodaje: – Jako strażak wiem, co to znaczy ciężkie zadanie. Strażacy podczas gaszenia pożaru ważą czyny i słowa. Kto z was wie, co to znaczy? Uczniowie próbują znaleźć wyjaśnienie. Jeśli zajdzie potrzeba, Żaruś omawia znaczenie tych słów. Uczniowie spontanicznie podają przykłady sytuacji, w których ważne jest ważenie.

Żaruś wyznacza dzieciom pierwsze zadanie dotyczące ważenia: – Teraz zważycie swoje tornistry i porównacie ich wagę z dopuszczalnym ciężarem, jaki może nosić na swoich plecach dziecko będące w waszym wieku.

Uczniowie pracują w zespołach. Używają wagi osobowej w celu porównania ciężaru tornistrów i swoich ciał. Znajdują sposób na zważenie tornistra bez układania go na wadze. Po wykonaniu zadania odbywa się spotkanie w kręgu, podczas którego dzieci dzielą się wynikami doświadczeń i wyjaśniają powody, dla których ludzie ważą siebie i bagaże.

Drugim zadaniem jest odważenie za pomocą wagi kuchennej składników potrzebnych do upieczenia ciasteczek. Dzieci wykonują ciasto według przepisu, rozwałkowują je i za pomocą foremek wycinają różne kształty. Na koniec rozkładają ciasteczka na blaszkach. Jeden z rodziców, mieszkający najbliżej szkoły, zabiera je do upieczenia w domu. Na koniec zajęć przynosi efekty grupowej pracy dzieci – i ciężki dzień pracy kończy się słodkim poczęstunkiem.

Podczas podsumowania lekcji warto wrócić do wyrazów takich jak: mierzenie i ważenie, aby powiązać je z przyjaciółmi z Literkowa. Ciekawą formą zakończenia spotkania jest ważenie i mierzenie na oko. Dzieci patrzą i decydują, które rzeczy są cięższe czy krótsze. Można zweryfikować ich pomiary, wykorzystując miarki i wagi. Dzięki zastosowanym metodom pracy uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi uruchamiają wszystkie zmysły w celu doskonalenia swoich umiejętności. Uczenie we współpracy z kolegami jest dla nich doskonałą okazją na uspołecznienie.

Królowa Matematyka zaprasza uczniów, żeby często odwiedzali Zadaniowo – jedno z ważnych osiedli na terenie Cyferkowa. Tam czekają na dzieci różnorodne zagadki, problemy i kontrowersje. Ważnym elementem tamtejszego krajobrazu są tzw. ławeczki myślenia, na których siadają uczniowie, aby w skupieniu i bez pośpiechu przeczytać treść zadania. W ciszy łatwiej dzieciom uruchomić wyobraźnię – im bardziej zwizualizują sobie historyjkę przedstawioną w zadaniu, tym łatwiej znajdą drogę do jego rozwiązania.

Dzieci rozwiążą zadanie, jeśli zrozumieją zawarte w nim słowa i tworzone przez nie związki. Dlatego Królowa Matematyka poświęca im tak wiele uwagi, podaje przykłady swoistego języka matematyki i trenuje uczniów w jego stosowaniu.

Nauczyciel musi mieć świadomość, że u podstaw konstruowania zadania tekstowego leży werbalizowanie czynności dotyczących działań matematycznych, np.: – Nalałem do akwarium 5 litrów wody. Kiedy doleję jeszcze 7 litrów, naczynie się zapełni. Ile litrów wody pomieści to akwarium? Słowem-kluczem będzie tu wyraz „doleję”.

Należy zatem pozwolić dzieciom na używanie słów podczas zajęć i bawienie się nimi. Przekształcanie ich formy stanie się pierwszym krokiem do rozumowania, np. nalałem, doleję, odleję, przeleję, wyleję itp. Jedno wymyślone zadanie może stać się punktem wyjścia do tworzenia nowych. Królowej Matematyce zależy na tym, żeby dzieci, patrząc, słuchając czy działając, myślały, a także by wyczytały z zadania wszystko, co da się wyczytać. Można przeprowadzić taki trening, kładąc przed dziećmi np. wstążkę i pudełko. Dzieci w odniesieniu do zaproponowanych rzeczy zwizualizują sobie pewne czynności, które następnie zwerbalizują.

Trzeba uświadomić dzieciom, że zadanie matematyczne jest skróconą opowieścią o pewnych wydarzeniach, która zawsze kończy się pytaniem lub je w sobie zawiera. Tworząc zadanie, należy tak zrelacjonować sytuację, żeby uruchomić wyobraźnię słuchacza lub czytelnika. Istotna jest tajemnica, która ukrywa się w słowach. Konieczne jest zachowanie czujności, by rozpoznać tę niewiadomą. Jest to jeden z wielu momentów, kiedy podczas realizacji treści matematycznych dziecko może pracować twórczo.

Do Zadaniowa można zaprosić Wyraz i Zdanie51, które mogą być ekspertami w tworzeniu zadań matematycznych. Ważne jest, aby uczniowie spontanicznie wcielali się w ich postaci i sami tworzyli role. Podczas takich spotkań można wspólnie wypracować schemat zadania tekstowego i tak nazwać jego niezbędne elementy, żeby ułatwić uczniom ich swobodną identyfikację. Ciekawym pomysłem jest wykorzystanie cyferek i kości opowieści, które zapewniają nieskończenie wiele pomysłów na dane liczbowe i przebieg zdarzeń.

Do Zadaniowa Królowa Matematyka zaprasza uczniów podczas zajęć treningowych, utrwalających wykonywanie działań, a także w dniu gier, zagadek i zabaw matematycznych. Na tym osiedlu znajdują się uliczki dotyczące różnorodnych zagadnień, np. sumowania, różnic, porównywania, iloczynów, ilorazów, gdzie uczniowie szukają odpowiedzi na pytania takie jak:

51 Informacje na temat postaci z Literkowa można znaleźć w treści programu nauczania W Literkowie, Cyferkowie i Nutkowie – świat i teatr w mojej głowie, dostępnym na Zintegrowanej Platformie Edukacyjnej MEiN, https://epodreczniki.pl/a/program-ze-scenariuszami-do-edukacji-wczesnoszkolnej-2/DaXPSLeIq [dostęp: 20 grudnia 2020].

• Ile to razem/w sumie? • Ile więcej/mniej? • Ile zostało? • Jaka jest różnica? • Ile jest/było/będzie? • Po ile? • Na ile? • O której? itp.

Jest także uliczka z zadaniami nietypowymi. Wchodząc w ten obszar, dzieci weryfikują strukturę zadania i mają okazję rozwijać myślenie.

Królowa Matematyka proponuje pracę na trzech poziomach trudności. Uczniowie losują zadania z puli łatwych, trudniejszych i najtrudniejszych. Zadania umieszczone są w specjalnie przygotowanych do tego pojemnikach. Dzieci siadają w ciszy z wybranym przez siebie zadaniem, żeby je przeczytać. Decydują, jak postąpić: czy rozwiązać zadanie i pokusić się o trudniejsze, czy wybrać łatwiejsze, czy też od razu wejść na wyższy lub niższy próg trudności. Nauczyciel w tym momencie może obserwować przyrost kompetencji uczniów. Po wykonaniu przez nich takiej pracy zawsze powinien poprosić o przedstawienie rozwiązań na forum klasy. Jest to kolejna okazja do używania języka matematyki, a także do wzajemnego uczenia się.

Podczas tworzenia i rozwiązywania zadań tekstowych warto realizować wszystkie formy pracy. W zajęciach zespołowych można proponować uczniom zadania nietypowe, a także charakteryzujące się wyższym stopniem trudności. Spotkania te będą stanowiły okazję do głośnej wymiany myśli, obserwowania punktów widzenia, dzielenia się pomysłami, podważania opcji, argumentowania, godzenia się ze zdaniem innych i wywalczenia kompromisu. Dzięki pracy zespołowej uczniowie mają sposobność poznania swojej indywidualności, zmierzą się z oceną grupy i odkryją swoje możliwości.

Dzieci pracują w parach – mają więc okazję do wzajemnego uczenia się. Występując w roli ucznia i nauczyciela, badają zagadnienia z większą wnikliwością i uczą się konstruktywnej oceny koleżeńskiej. Z kolei indywidualne rozwiązywanie zadań przez uczniów jest okazją, aby nauczyciel zweryfikował poziom możliwości danego dziecka. Tego typu aktywność jest też drogą do osiągniecia przez nie samodzielności.

Królowa Matematyka proponuje czytanie i tworzenie matematycznych opowieści52 . Sama czyta tekst i jednocześnie prezentuje go na ekranie. Uczniów prosi o uwagę i zapamiętanie jak największej ilości szczegółów. Stosuje wzmocnienia, pokazując tarczę

52 Ten i inne scenariusze dotyczące Zadaniowa można znaleźć na Zintegrowanej Platformie Edukacyjnej MEiN, https://epodreczniki.pl/a/program-ze-scenariuszami-do-edukacji-wczesnoszkolnej-2/DaXPSLeIq [dostęp: 20 grudnia 2020].