CIB info 80 by ORIS NV

CIBinfo juli augustus september

2018

Magazine van de Confederatie van Immobiliënberoepen Vlaanderen

Sab

Led ine ens

ran j

cam

Eve

nri

Afgiftekantoor Oostende X - P911234 - Driemaandelijks tijdschrift v.u. Stephan Coenen, Kortrijksesteenweg 1005, 9000 Gent

nep

oel

VASTGOEDMAKELAARS IN HET POLITIEKE STRIJDTONEEL

(EX-)WINNAARS REAL ESTATE AWARDS

NOTARIS ADRIENNE SPAEPEN (VLANOT)

“Verouderd vastgoed staat vandaag onder een grote prijsdruk”

“Afspraken met vastgoedmakelaars hebben geleid tot efficiënter verkoopproces”

Proﬁteer als CIB-lid optimaal van kortingen op digitale tools

De digitale dienstverlening wordt alsmaar belangrijker in de vastgoedwereld. Het gebruik van digitale tools in onze sector stijgt zienderogen. Als lid van CIB Vlaanderen kan je bij heel wat tools genieten van een korting. Wij zetten ze graag voor je op een rijtje zodat je er optimaal kan van proﬁteren:

MyRent Pro Het gebruik van de digitale applicatie MyRent Pro voor de online registratie van woninghuurovereenkomsten werd dit jaar een verplichting voor alle vastgoedmakelaars. Bovendien werd de tool ook uitgebreid voor de online registratie van alle huurovereenkomsten. Met de nieuwe bijkomende registratiemogelijkheden is MyRent Pro niks aan gebruiksvriendelijkheid verloren. Of het nu om een handelshuurovereenkomst gaat, een pachtovereenkomst of een huurovereenkomst van gemeen recht, het blijft, net als voordien even eenvoudig, om met de tool te werken. Prijs woninghuurovereenkomst: 5 euro (excl.BTW) per registratie Prijs alle andere huurovereenkomsten: 10 euro (excl.BTW) per registratie CIB LEDENVOORDEEL: Ristorno van 5 euro per registratie. Dit heeft tot gevolg dat voor de CIB-leden de volledige administratieve kost van 5 euro voor de huurovereenkomsten huisvesting door CIB Vlaanderen ten laste wordt genomen en voor alle andere huurovereenkomsten de kost wordt gehalveerd van 10 euro naar 5 euro.

AntiWitWas-tool De tool AntiWitwas is de toepassing die je helpt bij je verplichtingen in het kader van de antiwitwaswetgeving. De tool maakt het voor de makelaar mogelijk om bij een transactie de betrokken partijen (contacten) te identiﬁceren en ook de nodige informatie te genereren om het wettelijk verplichte jaarverslag op te maken. Vanaf dit jaar wordt de tool aangeboden via abonnementsformules. Abonnementsformules: Brons: 20 transacties + jaarverslag: 180 euro (excl.BTW) Zilver: 100 transacties + jaarverslag: 360 euro (excl.BTW) Goud: Onbeperkt aantal transacties + jaarverslag: 540 euro (excl.BTW) Prijs per transactie: 15 euro (excl. BTW) CIB LEDENVOORDEEL: Ristorno van 50% op de aankoop van een abonnementsformule. Dit heeft tot gevolg dat CIB-leden bij de keuze van een abonnement de helft van de aankoopprijs recupereren.

Kadasterﬁnder KadasterFinder is de online dienst waarmee elke erkende vastgoedmakelaar toegang krijgt tot het Kadaster en van zowat elk perceel zowel het kadastraal uittreksel als het grondplan kan verkrijgen. De vastgoedconsument zal de administratieve molen niet meer moeten afwachten en kan sneller en eﬃciënter geholpen worden door zijn vertrouwde vastgoedmakelaar. Prijs per opvraging: 9,9 euro (excl. BTW) CIB LEDENVOORDEEL: Ristorno van 10% per opvraging. Alle info: www.cibweb.be/tools

Voorwoord

Voorwoord Mooie zomer maakt plaats voor druk najaar Na hopelijk voor iedereen mooie en deugddoende zomermaanden dient het drukke najaar zich al volop aan. Ook bij CIB Vlaanderen is het niet anders, want op wetgevend vlak was er op 1 september al aardig wat in beweging met de nieuwe erfbelasting en de nieuwe Waalse woninghuurwet. En stilvallen zal het nu echt niet meer doen met onder meer de nieuwe wet op de mede-eigendom én het nieuwe Vlaamse huurdecreet die op de plank liggen om te worden uitgerold. Over beide onderwerpen zullen we als beroeporganisatie overigens heel uitgebreid communiceren en informeren. Net voor het zomerreces kwam de Vlaamse regering ook met een aantal princiepsbeslissingen op de proppen die invloed kunnen hebben op de vastgoedmarkt,

gaande van het optioneel stelsel voor verhuur met BTW door professionelen over het asbestinventarisatieattest tot wijzigingen in het kader van de woningkwaliteit. Zoals al eerder aangekondigd, werken we via CIB info sinds dit jaar met themanummers. De traditionele bemiddeling is in deze uitgave de kapstok waarmee onze redactie aan de slag ging. De verkoopmarkt bevindt zich de laatste jaren in een hoerastemming. 2016 was al een recordjaar qua aantal transacties, maar 2017 deed het zowaar nog beter. Het valt niet uit te sluiten dat de vastgoedmarkt dit jaar alle records zal verpulveren nu de hervorming van het verkooprecht op volle toeren draait. Onder meer over de impact van deze hervorming en veel meer andere

topics kan je in dit nummer een interview lezen met enkele makelaars die dag in dag uit met hun voeten in het vak staan. Een aanrader is ook het gesprek met notaris Adrienne Spaepen in het kader van het samenwerkingsprotocol tussen CIB Vlaanderen en de notarissen. Een protocol dat in 2013 tot stand kwam, maar door de jaren heen is geëvolueerd naar een intense en vlotte samenwerking tussen onze beroepsorganisatie en het notariaat. Uiteraard zorgen we in dit nummer ook voor een luchtigere noot, alhoewel dit in sommige gevallen met een korrel zout te nemen valt, met de leukste anekdotes uit het leven van enkele vastgoedverkopers. Niet onbelangrijk zijn ook de gemeenteraadsverkiezingen die voor de deur staan. Ongetwijfeld dé verkiezingen die het dichtst bij de mensen én onze sector staan. De samenwerkingen op lokaal niveau worden door de meesten onder ons als bijzonder belangrijk ervaren. In dit nummer komen dan ook enkele vastgoedmakelaars aan het woord die op 14 oktober meedingen naar de stem van de kiezer. Afsluiten doe ik met een warme oproep voor ons Vastgoedcongres dat op 30 november voor het eerst in Antwerpen zal plaatsvinden. De digitalisering, die een steeds belangrijkere plaats krijgt binnen ons beroep, zal daarin centraal staan. Dat we voor de titel ‘Fast Forward’ kozen voor de 19de editie van ons almaar populairder wordend congres spreekt op dat vlak boekdelen. Ik kijk er alvast naar uit je die dag te kunnen ontmoeten. STEPHAN COENEN VOORZITTER CIB VLAANDEREN

04 Inhoud

In dit nummer 03 06 08 12 15 16 18 21 22 24 27

VOORWOORD

VASTGOEDNIEUWS

Wat gebeurt er in vastgoedland? INTERVIEW

Vastgoedmakelaars in het politieke strijdtoneel WETGEVING

Veel aandacht voor de vastgoedsector in het ‘zomerakkoord’ IN DE KIJKER

De verkoopmarkt

INTERVIEW

Notaris Adrienne Spaepen: “Samenwerking met vastgoedmakelaars heeft geleid tot efficiënter verkoopproces” RONDVRAAG

(Ex-) winnaars Real Estate Awards werpen blik op veranderende woningmarkt PUBLIREPO

Concordia: Besteedt u voldoende aandacht aan verzekeringen bij uw vastgoedtransacties? OPLEIDING IN DE KIJKER

De zes fasen van het perfecte B2B-klantenbezoek UIT HET LEVEN GEGREPEN

De leukste anekdotes uit de verkoopmarkt TOOL IN DE KIJKER

KadasterFinder

Adverteren in CIB info? Voor informatie en reservatie kan je terecht bij Veronique Van Hoorickx, T09/242 49 88, adverteren@cib.be Vragen? Heb je vragen, suggesties of ideeën? Laat het ons weten via communicatie@cib.be Redactie: Ewoud Hasenbos, Tine Terryn, Kristophe Thijs, CIB studiedienst Fotograﬁe: Inge Van den Heuvel (p.5, p.16) Lay-out: Isabelle Tilleman, die Keure Druk: die Keure Partners

CIB info is een uitgave van Confederatie van Immobiliënberoepen vzw. Kortrijksesteenweg 1005 – 9000 Gent v.u. Stephan Coenen

05 Inhoud

8 22

Vastgoednieuws

Wat gebeurt er in vastgoedland? Opvragen van EAN-code kan voortaan niet meer telefonisch

De EAN-code - onmisbaar bij alle communicatie met de netbeheerder of energieleverancier - kan voortaan om privacyredenen niet meer telefonisch opgevraagd worden. Als je als vastgoedmakelaar een EAN-code wil opvragen, dan zal dit enkel nog mogelijk zijn aan de hand van een volmacht. Via het contactformulier van de netwerkbeheerder kan je een EAN-code per mail aanvragen (Eandis - Vraag je EAN-code aan / Infrax - Contactformulier). De EAN-code wordt dan binnen de vijf werkdagen doorgestuurd.

Hervorming wet op mede-eigendom treedt in werking op 1 januari 2019

Het is zover: de hervorming van wet op de mede-eigendom treedt in werking op 1 januari 2019. In extremis heeft de wetgever beslist om van de Vereniging van Mede-Eigenaars (VME) een bevoorrechte schuldeiser te maken. Met het verlenen van een voorrecht aan de VME komt de wetgever tegemoet aan de vraag van de sector. Zo krijgt de syndicus een bijkomend instrument om het hoofd te kunnen bieden aan de problematiek van wanbetaling. Voor meer info over de krachtlijnen van de hervorming en een vergelijking van de nieuwe wet ten opzichte van de wet van 2 juni 2010 kan je als CIB-lid steeds terecht in het dossier ‘Mede-eigendom’ op CIBweb.be.

Fiscus op de loer bij valse datum compromis

Wie zijn compromis van voor 1 juni verscheurt en een nieuw compromis met latere datum opstelt in de hoop geen 10 maar 7 procent registratiebelasting te betalen, zal botsen op een waakzame Vlaamse fiscus. VLABEL ziet met argusogen toe op de exacte datum waarop het compromis voor de aankoop van een woning of een appartement gesloten werd. VLABEL heeft de notarissen opgedragen in alle aankoopaktes die ze tussen 1 juni en 30 september sluiten systematisch een fiscale verklaring op te nemen. Daarin moeten alle partijen bevestigen op welke datum de verkoopovereenkomst werd gesloten. Als de Vlaamse fiscus twijfelt aan de echte datum van het compromis, kan hij bewijsstukken opvragen. Dat kan gaan over de formele leningaanvraag van de koper, maar ook over de aanvraag van de notaris om een bodemattest te ontvangen.

Eigen zaak starten? Sinds september heb je geen attest bedrijfsbeheer meer nodig

Wie een eigen zaak wil starten, heeft daar sinds september geen attest bedrijfsbeheer meer voor nodig. Volgens minister van Economie Philippe Muyters (N-VA) is het attest een onnodige drempel die sommige getalenteerde mensen tegenhoudt om met een zaak te starten. De minister heeft een actieplan klaar dat meer inzet op de constante ontwikkeling van competenties. Het plan zou ervoor zorgen dat starters zich (vrijwillig) laten begeleiden bij de opstart van hun zaak.

Wonen op kosten van de vennootschap wordt goedkoper

Wie als ondernemer vastgoed via z’n vennootschap aankoopt, wordt belast op een voordeel van alle aard voor het privégebruik. Omdat die belasting volgens sommige rechters discriminerend was, voorziet het zomerakkoord in een nieuwe regeling voor wie ‘gratis’ een woning ter beschikking krijgt.

Vastgoednieuws

Vijf jaar belastingvermindering voor wie leegstaand huis sloopt en vervangt

Wie een leegstaand pand sloopt en vervangt door nieuwbouw, zal vijf jaar lang een vrijstelling van de onroerende voorheffing krijgen. Hetzelfde geldt voor wie boven een leegstaande winkel gaat wonen of een winkel omvormt tot een woning. Dat staat in het decreet fiscale rationalisatie dat het Vlaams Parlement heeft goedgekeurd. Zowel de vrijstelling voor sloop en heropbouw als die voor leegstaande winkels treedt in werking vanaf aanslagjaar 2019. De inkomsten die de gemeenten mislopen door de vrijstelling zal Vlaanderen compenseren.

Opnieuw bevestigd: BTW-statuut syndici blijft ongewijzigd

Naar aanleiding van een parlementaire vraag eind mei bevestigde minister van Financiën Johan Van Overtveldt (N-VA) formeel dat de BTW-plicht voor bestuurders-rechtspersonen geen impact heeft op de administratieve tolerantie voor syndici-rechtspersonen. Op vraag van CIB Vlaanderen had de FOD Financiën dat in 2014 en 2016 reeds verduidelijkt. Nu heeft ook de minister zich in deze zin uitgesproken. Syndici-rechtspersonen beschikken dus nog steeds over de keuzevrijheid om zich al dan niet te laten identificeren voor BTW-doeleinden.

Verkoop via e-mail: wetswijziging goedgekeurd

Net voor het zomerreces viel er positief nieuws te rapen in de Kamer van Volksvertegenwoordigers. Die heeft immers een wetswijziging goedgekeurd, die ervoor zorgt dat in de toekomst een verkoopovereenkomst betreffende een onroerend goed wel degelijk via digitale weg tot stand kan komen. De wijziging komt er op expliciete vraag van CIB Vlaanderen en heeft tot doel om in te gaan tegen de interpretatie van het Antwerpse Hof van Beroep. Dat Hof oordeelde immers eind 2016 dat men e-mails zelfs niet zou mogen gebruiken als een begin van bewijs door geschrift omtrent het bestaan van een akkoord tussen de partijen over prijs en goed. Dat arrest wordt nu naar de prullenmand verwezen. Om in de toekomst een verkoopovereenkomst via digitale weg af te sluiten, zal men wel een aantal vormvereisten in acht moeten nemen.

Advies aan de verhuurkantoren: houd je portefeuille aan vakantiewoningen up-to-date!

Toerisme Vlaanderen bekijkt met argusogen over hoeveel brandveiligheidsattesten de toeristische verhuurkantoren reeds beschikken. Via haar databanken weet de administratie exact welk percentage van de portefeuille van elk verhuurkantoor in orde is met het Logiesdecreet. Dit zal zeker en vast meespelen wanneer er in de (nabije) toekomst controles zullen volgen, met mogelijk boetes voor de eigenaar/ exploitant tot gevolg. Toch is het beeld van Toerisme Vlaanderen soms vertekend, omdat de uitval veel minder in kaart is gebracht. Een quick win kan er dus uit bestaan om de informatie over je portefeuille in de administratieve databanken up-to-date te houden en de procedure ‘stopzetting als gemachtigde’ in de Kruispuntbank consequent te hanteren.

Btw -bouwaangifte via nieuwe procedure

Door een recente wetswijziging verdwijnt de traditionele btw-bouwaangifte die een bouwheer moet indienen als hij bouwt of verbouwt. Die moest men vroeger binnen de drie maanden na betekening van het kadastraal inkomen indienen. Voortaan moet men als eigenaar binnen diezelfde drie maanden specifieke inlichtingen over het pas opgerichte gebouw verstrekken via een nieuw formulier, wat een stuk eenvoudiger is. De wetswijziging verandert niets aan de bewijsmiddelen, de controle en het toezicht op de bouwwaarde inzake btw.

Interview

Sab

Led ine ens

ran j

cam

Eve

nri

nep

oel

Gemeenteraadsverkiezingen 2018

Vastgoedmakelaars in het politieke strijdtoneel De gemeenteraadsverkiezingen naderen met rasse schreden. Ook enkele BIV-erkende vastgoedmakelaars dingen op 14 oktober aanstaande naar de stem van de kiezer. Wij zochten enkele kandidaten op en legden hen op de rooster. Vanuit een eigen invalshoek, maar met ambitie stappen Sabine Ledens (N-VA), Henri Evenepoel (Open VLD) en Naranjo Decamps (Mortsel leeft!) in het politieke strijdtoneel.

Interview

Sabine Ledens

Tweede plaats N-VA Kortenberg

1. Kan je jezelf kort voorstellen?

2. Voor welke partij engageer je je en waarom?

3. Zijn het je eerste politieke stappen of hoe-

Henri Evenepoel

Derde plaats Open VLD Ninove

Naranjo Decamps Lijsttrekker Mortsel Leeft!

In een notendop kan ik wel stellen dat ik een energieke, zelfzekere madam ben die niet op haar mond gevallen is maar toch een luisterend oor heeft. Het zijn eigenschappen die zowel in mijn job als in de politiek van pas komen. Een samengesteld gezin met vier kinderen draaiende houden is niet altijd evident maar samen met Peter, mijn partner, maken we er met wat humor een leuke draaimolen van.

Ik ben 52 jaar, gehuwd en vader van twee tieners. Van opleiding ben ik licentiaat rechten en notariaat. Sinds negen jaar ben ik schepen in Ninove, een stad met bijna 40.000 inwoners. Mijn bevoegdheden zijn openbare werken, nutsvoorzieningen en energie, logistiek/ontwerp en beheer van gebouwen, burgerzaken en landbouw. In januari 2016 heb ik samen met een collega juriste/vastgoedmakelaar een eigen vastgoedkantoor “De Burcht Vastgoed” opgestart op wandelafstand van het stadhuis.

Ik ben Naranjo Decamps, 41 jaar. Mijn thuis bevindt zich in Mortsel en ik woon samen met mijn partner en twee kids. Een passie voor alles wat met communicatie, marketing en vastgoed te maken heeft. In het verleden heb ik gewerkt voor Gazet van Antwerpen waar ik verantwoordelijk was voor het vastgoedluik. Daar is de passie voor vastgoed naar buiten gekomen. Ondertussen zijn we reeds 15 jaar actief in het vastgoed in de zuidrand van Antwerpen. We hebben vier vastgoedkantoren in Antwerpen onder de naam habicom. Begin dit jaar heeft ook habicom beheer het levenslicht gezien.

In mijn jonge jaren had ik weinig interesse voor politiek en thuis heb ik nooit een Vlaamse overtuiging meegekregen, integendeel zelfs. Ik heb een deel van mijn schooljaren in het Frans gelopen en een deel in het Nederlands. Het is eerder het politieke bewustzijn van mijn toenmalige echtgenoot dat mijn politieke honger heeft aangewakkerd. In den beginne liberaal gezind, een blauwe partijkaart op zak en fan van de burgermanifesten. Helaas is het tij gaan keren toen de manifesten begraven werden… Ik heb het nog enkele jaren aangekeken en dan de stap gezet naar de N-VA. Samen met mij allicht nog vele anderen.

Op 14 oktober ben ik kandidaat voor Open VLD. Mijn partijkeuze is voor een stuk te wijten aan een familietraditie die teruggaat tot 1857. Ondanks mijn oude liberale roots, kan ik mij heel goed vinden in de absolute voortrekkersrol die liberale politici de voorbije decennia gespeeld hebben in moderne thema’s zoals gendergelijkheid, individueel zelfbeschikkingsrecht, … In deze domeinen behoren wij Belgen tot de pioniers in Europa. Zo hebben we zeker bijgedragen tot het versterken van een aantal Europese basiswaarden zoals vrijheid, gelijkheid en respect die wij moeten koesteren.

We hebben hier in Mortsel een eigen beweging opgericht die geen enkele binding heeft met de bestaande partijen. Mortsel leeft! is een beweging die gegroeid is vanuit het hart van Mortsel. Positieve Mortselaars die van Mortsel opnieuw een sterk merk willen maken. Het engagement is er gekomen doordat ik erin geloof dat we een niveau hoger kunnen schakelen met onze stad. Als lokale vastgoedmakelaar hoor en zie ik dagelijks bijzonder veel Mortselaars en weet je als geen ander wat er leeft. Het gevoel dat we meer kunnen halen uit Mortsel leeft bij veel Mortselaars.

Ik heb bijna een ambtstermijn als schepen achter de rug. Eerst was ik vooral achter de schermen actief maar toen de verkiezingen van 2012 eraan kwamen, heeft het bestuur me gevraagd om te kandideren. Meteen werd ik naar de tweede plaats gekatapulteerd

Mijn eerste verkiezingen dateren al van 1994. Ik werd vanop de 28ste plaats meteen verkozen tot OCMW-raadslid. Van toen af kreeg ik de smaak in politiek te pakken en in 1999 - één jaar vóór de volgende verkiezingen van 2000 had ik het geluk als opvolger

Ondertussen zetelen we al meer dan tien jaar in de Mortselse gemeenteraad. Eerlijk toegegeven is die ervaring, in de oppositie, wel nuttig. In het begin ben je echt een groentje tegenover al die beroepspolitici. Je moet je echt inwerken of ze blazen je van tafel. Het verschil

Interview veel jaren ervaring heb je al op de teller?

en moest ik er als ‘bleuke’ invliegen, het heeft geloond. Al zes jaar ben ik schepen van onderwijs, personeel en lokale economie. Het is elke dag opnieuw een uitdaging, maar eveneens zo bevredigend om je dorp mee vorm te geven.

in de gemeenteraad te komen. Sindsdien zit ik onafgebroken in de gemeenteraad, waarvan negen jaar als schepen. Het geeft mij voldoening dat ik mijn politieke loopbaan geleidelijk en op eigen kracht heb uitgebouwd.

met de privé is immens. Ik heb in het begin dan ook ogen opengetrokken over de manier waarop politiek wordt gevoerd. Het werkt helemaal anders. Als we morgen bij habicom beslissen om ons logo geel te maken dan gebeurt dat onmiddellijk. Vooraleer je iets kan realiseren in de politiek heb je veel tijd en ook veel ‘politieke’ vrienden nodig.

Momenteel is het nog redelijk rustig in ons dorp. Op de sociale media begint het stilaan te roeren, verschillende boodschappen uit verschillende politieke hoeken worden stilaan de wereld ingestuurd. Ik twijfel er niet aan dat de spanningen in de komende weken zullen toenemen. Allicht zullen sommige reacties of uitspraken wat pittiger of bitser worden. Zelf lig ik daar niet zo wakker van. Ik rij mijn parcours en zal uiteindelijk op de 14de oktober zien waar me dat heeft gebracht. De verstandhouding tussen partijen onderling verloopt goed en amicaal, er zijn geen grote botsingen geweest in deze legislatuur. We mochten zelfs in de afgelopen jaren complimenten van de oppositie in ontvangst nemen.

Voor mij zijn dit de zesde verkiezingen waaraan ik deelneem. Je merkt dat een aantal kandidaten en partijen de behoefte hebben om zich zo vroeg mogelijk te profileren. Dit wordt voor een stuk gevoed door de sociale media, waar de kleinste zaken op de spits gedreven worden. Men moet er zich natuurlijk voor behoeden dat men niet te vroeg al zijn pijlen verschiet. Bovendien heeft de modale en onbesliste kiezer weinig behoefte aan een maandenlange campagne.

Campagne voeren is echt leuk! We hebben een jong team dat er met veel enthousiasme tegenaan gaat. Echt fijn om te zien. Ook onze campagne loopt helemaal anders dan een klassieke campagne. Zo hebben we enkel toffe guerrilla-acties voorzien. Een vuilbakkenactie om het sluikstorten en het tekort aan vuilbakken aan te kaarten in onze stad. Met heel ons team om 5u ’s morgens de baan op om Mortsel te trakteren op Mortsel leeft!-vuilbakken. Nu hebben we ook een pop-upkantoor voorzien in de drukste winkelstraat van Mortsel, waar de Mortselaar kan kennis maken met onze beweging.

Ruimtelijke ordening is in de afgelopen jaren het domein dat tijdens onze collegedebatten de meeste tijd in beslag neemt omdat de invulling van de ruimte nu net zo belangrijk is voor de toekomst van ons dorp. Met een studiebureau en in samenwerking met landschapsarchitecten hebben we een omgevingsanalyse opgesteld met de bedoeling om toekomstige ruimtelijke ontwikkelingen in de gemeente in goede banen te leiden en ze te kaderen binnen een duidelijke toekomstvisie. Ook in de toekomst zullen we deze visie aanscherpen en verfijnen. Het blijft een zeer belangrijk punt in ons beleid.

Binnen onze fractie is de burgemeester bevoegd voor ruimtelijke ordening en is een collega-schepen bevoegd voor stadsontwikkeling. Zij zullen zich namens de partij meer in deze thema’s roeren. Het woonbeleid en de ruimtelijke ordening zullen zeker een belangrijk luik uitmaken in onze verkiezingsstrijd. We moeten durven toegeven dat we de voorbije legislatuur in Ninove niet op dezelfde golflengte zaten met onze coalitiepartners rond woonverdichting in de kernen en vooral het optrekken van het aantal bouwlagen. De discussie werd niet op de spits gedreven, maar ik snap vooral onze coalitiepartner Sp.aGroen niet.

We weten zeer goed wat de noden zijn van de inwoners omdat we er dag in dag uit mee bezig zijn. En dat is een grote troef! Toch is mijn job als vastgoedmakelaar geen troef in de verkiezingsstrijd. Men gebruikt mijn job maar al te graag om de publieke opinie te bespelen. “Een vastgoedmakelaar wil je toch niet in het bestuur? Die bouwen hier alles vol”, is een uitspraak die je soms hoort. Dit terwijl we als geen ander beseffen hoe belangrijk de aanwezigheid is van open ruimtes, parken en pleintjes om woonkwaliteit te garanderen. Eén van onze speerpunten is dan ook de ‘bouwstop’ in Mortsel. We willen niet dat er nog open ruimtes, parken, pleinen,…, verkaveld en bebouwd worden.

Hoe ervaar je de campagne tot nog toe? Neemt de spanning toe of is alles nog relatief rustig? Hoe verloopt de onderlinge verstandhouding met andere partijen?

5. Zal woonbeleid/ruimtelijke ordening een belangrijk luik uitmaken van jouw verkiezingsprogramma of dat van jouw partij?

Interview

6. Vind je jouw ervaring als vastgoedmakelaar/ syndicus een meerwaarde in de politiek?

7. Welke thema’s rond woonbeleid vind je op gemeentelijk niveau belangrijk?

8. Wanneer zijn voor jou de verkiezingen van 14 oktober geslaagd?

Ik kijk nu zeker met andere ogen en luister met andere oren… Stilaan borrelen de kritische vragen op. Met wat meer bagage in mijn rugzak; ik ben immers nog steeds stagiaire, word ik hopelijk nog een geduchte expert. Of een makelaar ook de schepen van ruimtelijke ordening moet zijn, is wel een pertinente vraag waar een bestuur zeer omzichtig mee moet omspringen. Het blijft belangrijk om grenzen te trekken tussen eigenbelang en algemeen belang.

Toen ik mijn eigen vastgoedkantoor opgestart heb in Ninove, heb ik uit eigen beweging afstand gedaan van mijn bevoegdheden van stadsontwikkeling en aanen verkoop stadseigendommen. Maar ik meen wel dat mijn beroepservaring een meerwaarde is binnen het schepencollege. Dankzij mijn jarenlange juridische en praktijkervaring in vastgoed, kan ik op dit vlak creatieve suggesties geven aan de collega’s. Zo werd ons op het einde van de vorige legislatuur een projecteigendom naast een gemeenteschool aangeboden. Op een bepaald moment zaten deze onderhandelingen in het slop. Ik heb toen voor een oplossing gezorgd met extra erfdienstbaarheid.

Dat is een absolute meerwaarde. Het contact met zoveel bewoners is een grote troef. Je weet echt wat er leeft. Maar ook onze commerciële en communicatieskills zijn troeven in de politiek. Er draait zoveel in de soep door slechte communicatie. In Mortsel merk je dat zowel extern als intern bij het bestuur. En daar kunnen ze volgens mij nog veel leren van ons. (lacht)

Zelf vind ik de ‘diverse woonvormen’ van de toekomst een belangrijk aandachtspunt. Alternatieve woonvormen dringen zich immers stilaan op. Aandacht voor meer renovatie, cohousing, meergeneratiewoningen, tiny houses, community building, friendswoningen…. Hoe kunnen we het landelijk karakter van onze gemeente behouden en toch een aantrekkelijke pool worden voor zowel jonge gezinnen als ouderen ? Het zijn de aandachtspunten die mij persoonlijk bezighouden. De vraag is vooral hoe je al die verschillende visies van verschillende mensen en partijen in harmonie brengt.

Het woonbeleid moet een antwoord proberen te bieden op een aantal recente demografische veranderingen, zoals gezinsverdunning, uitgestelde gezinsvorming, echtscheidingen, vergrijzing die de vraag doen toenemen naar meer woongelegenheden én andere woontypes. Vandaar dat men zeker binnen de verdichte stadskernen tot een gezonde woonmix moet komen met een gepast evenwicht tussen onder meer starterswoningen, sociale woningen, assistentiewoningen en andere ouderenvoorzieningen. Binnen deze mix moeten er zeker ook residentiële woonmogelijkheden voor tweeverdieners bijkomen.

De inspraak van de bewoners in het woonbeleid vind ik superbelangrijk. Nu stapt het stadsbestuur met ‘bijna’ afgewerkte plannen naar wijken of straten die heraangelegd worden of waar binnenkort een project neerstrijkt. Dat is, mijns inziens, de foutieve aanpak. Zorg dat je eerst de buurtbewoners hoort voor je plannen begint te tekenen. Zij weten als geen ander waar er nood aan is in hun buurt. Tevens zou het een veel groter draagvlak creëren. Het behoud van authentieke gebouwen vind ik ook een belangrijk punt. Ons onroerend erfgoed moeten we nog beter beschermen.

De verkiezingen zijn geslaagd indien we als partij weer in de meerderheid zetelen en ons werk kunnen verderzetten. Eén legislatuur is te weinig om echt het verschil te maken.

Als ploegspeler binnen mijn partij zijn de verkiezingen in de eerste plaats geslaagd als mijn partij in Ninove na 14 oktober opnieuw aan zet is, zodat wij ons verkiezingsprogramma de komende zes jaar zo maximaal mogelijk kunnen realiseren.

Het is geslaagd als we met Mortsel leeft! mee het beleid van Mortsel kunnen uitwerken voor de volgende zes jaar.

Wetgeving

Veel aandacht voor de vastgoedsector in het zomerakkoord Dit staat er ons te wachten In juli was het ‘zomerakkoord’ hét gespreksonderwerp aan menig ontbijttafel en op menig kantoorvloer. Heel wat politieke dossiers die van belang zijn voor de vastgoedsector trokken de aandacht. Wat mogen we de komende maanden verwachten?

Let wel, voorlopig gaat het allemaal nog om princiepsbeslissingen. De gepubliceerde teksten zijn nog niet definitief. De decreten, besluiten, plannen, … moeten allemaal nog heel wat stappen doorlopen.

Optioneel stelsel voor verhuur met BTW door professionelen

Het optioneel stelsel zal van start gaan op 1 januari 2019. Dat is goed nieuws voor vastgoedpromotoren. Mits uitdrukkelijk akkoord van de huurder zullen zij immers zo de bij de bouw of renovatie betaalde BTW kunnen recupereren. Voorwaarde is wel dat de huurder ook een BTW-plichtige professioneel is, voor wie het betalen van BTW een budgetneutrale vestzak-broekzakoperatie vormt. Verder is het stelsel voornamelijk gericht op commercieel vastgoed, kantoorvastgoed, … en niet op residentieel vastgoed. De regering wil bovendien eigenlijk alleen nieuwe projecten stimuleren. Bestaande gebouwen worden dan ook uitgesloten. Daarom wordt de eerste datum van de opeisbaarheid van BTW (voor de bouw of renovatie) als criterium gebruikt: die mag niet hebben plaatsgevonden voor 1 oktober 2018.

EPC gemeenschappelijke delen

Binnenkort zal men een EPC kunnen aanvragen, specifiek voor de gemeenschappelijke delen van een appartementsgebouw. In 2020 en 2021 is dit facultatief. Vanaf 1 januari 2022 zullen alle appartementsgebouwen verplicht over een EPC gemeenschappelijke delen moeten beschikken. De data daaruit zal men dan gebruiken wanneer er een EPC voor een individueel appartement moet worden opgemaakt (in het kader van een verkoop of verhuur). Zo wordt vermeden dat de syndicus energiedeskundigen toegang moet verschaffen tot bijvoorbeeld de stookruimte om iedere keer opnieuw dezelfde opmetingen te verrichten.

EPC kleine nietresidentiële gebouwen

De EPC-informatieplicht bij verkoop en verhuur is vandaag beperkt tot residentiële gebouwen. Nochtans was het initieel steeds de bedoeling dat het EPC ook voor niet-residentiële gebouwen, zoals kantoren, winkels, horecazaken, industrie, …, zou worden ingevoerd. De ontwikkeling van de achterliggende rekenmethodiek bleek echter meer voeten in de aarde te hebben dan verwacht. Toch wordt er nu een eerste stap gezet. De focus ligt daarbij op kleine gebou-

wen en appartementen, met een vloeroppervlakte van niet meer dan 500m². Zo wil men vooral kleinere eenheden, die qua infrastructuur niet bijzonder veel verschillen van woningen en appartementen, vanaf 1 januari 2020 aan de EPC-informatieplicht onderwerpen. Het gaat dan bijvoorbeeld om advocatenkantoren, kleine winkels, …

Asbestinventarisatieattest

Andere innovatie is het asbestinventarisatieattest, dat verplicht zal worden bij de verkoop van vastgoed met een bouwjaar van vóór 2001. Het betreft een nieuwe informatieplicht, waarvoor men een gecertificeerde asbestdeskundige zal moeten inschakelen. Voor appartementsgebouwen wordt bovendien voorzien in een afzonderlijk asbestinventarisatieattest voor de gemeenschappelijke delen. Het attest wordt enkel verplicht bij verkoop, en niet bij verhuur. Je zal een vermelding van het attest moeten opnemen in de onderhandse verkoopovereenkomst. Ook belangrijk: de regering wil opteren voor de nietigheidssanctie bij afwezigheid van het asbestinventarisatieattest. Voorlopig is het nog niet zeker wanneer deze nieuwe informatieplicht van kracht wordt. Zeker is wel dat tegen 1 januari 2032 elk gebouw over een attest moet beschikken, los van verkoop of verhuur.

Wetgeving

Betonstop

Veel duidelijkheid rond de betonstop kwam er niet uit de Vlaamse superministerraad. De regering keurde een strategische visie goed, maar niet de concrete invulling daarvan. Meer zicht op welke gronden al dan niet nog bebouwd zouden kunnen worden is er dus nog niet. Hetzelfde geldt voor de woonreservegebieden. De lokale besturen zullen zich daarover moeten uitspreken. Wil het gemeentebestuur een gebied openstellen voor ontwikkeling (en stemt de Vlaamse regering daarmee in), dan zal dat in de toekomst vlotter kunnen. In het andere scenario zal er een snelle herbestemming komen naar een openruimtebestemming. De komende jaren zal nog blijken welke standpunten de gemeentebesturen (en Vlaanderen) innemen rond bepaalde gebieden. Het Instrumentendecreet verschaft daarentegen wel meer duidelijkheid. Zo wordt de beloofde zekerheid gegeven dat de planschadevergoeding aan 100% zal compenseren. Ook wordt er een systeem van ‘verhandelbare ontwikkelingsrechten’ uitgewerkt. Vastgoedmakelaars zullen hiermee mogelijk te maken krijgen in het kader van hun bijzondere informatieplicht Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening.

Wijzigingen woningkwaliteit

Vlaams minister van Wonen Liesbeth Homans bereidt intussen een ingrijpende wijziging voor van de regelgeving rond woningkwaliteit. Doel is om te komen tot een andere weging van welke gebreken al dan niet aanleiding kunnen vormen voor een verklaring tot ongeschiktheid of onbewoonbaarheid. Daarbij wordt ook de strafbaarstelling aangepast, zodat men niet langer strafrechtelijk vervolgd kan worden vanaf één strafpunt. Het is niet eenvoudig om de consequenties met 100% zekerheid in te schatten. Voorlopig ontbreekt immers nog het uitvoeringsbesluit, waarmee de gebreken in de diverse categorieën worden ingedeeld.

Het woonbeleid

Daar stopt het niet mee, voor wat het woonbeleid betreft. Zo komt er een ingrijpende wijziging van de Vlaamse huursubsidies. Daarvoor wordt de komende jaren meer geld voorzien. Tegelijkertijd worden de sociale verhuurkantoren (SVK’s) versterkt. SVK-huurders zullen immers prioritair in aanmerking komen. Verder staat er nog een hervorming van de Vlaamse Renovatiepremie in de steigers en wordt de regelgeving rond sociale huur op heel wat punten aangepast.

Energieplan

Naast concrete regelgevende wijzigingen zijn er ook heel wat beleidsplannen. Zo is er het Vlaams actieplan antidiscriminatiebeleid op de private huurmarkt van minister Homans, dat sterk wil inzetten op sensibilisering en verder beoogt om de rol van het BIV te versterken. Minister Tommelein presenteerde dan weer zijn energieplan, dat kopers van vastgoed wil aanzetten tot energetische werken. Daarom wil de minister kopers verplichten om binnen een bepaalde termijn na hun aankoop minstens enkele uit een lijst van mogelijke maatregelen uit te voeren. Al lijkt dit naar handhaving en sanctionering toe geen evidentie.

Meer weten? Informeer je via onze communicatiekanalen

De laatste wetgeving, nieuwste informatieverplichtingen en relevante rechtspraak verneem je uit eerste hand via onze digitale nieuwsbrieven CIB nieuws, CIB syndic en onze website CIBweb.be.

Luminus, het aanspreekpunt van makelaars voor energie en energiediensten Op maat gemaakte service en advies • • •

Klantgerichte aanpak voor energie bij verhuis en nieuwe aansluitingen Een persoonlijk contact Administratieve vereenvoudiging

Samen voor een duurzame toekomst met onze innoverende en energiebesparende oplossingen en diensten zoals zonnepanelen, laadpalen, HVAC, …

Voor vragen, contracten en advies gelieve contact op te nemen met uw regionale adviseur. Dit is uw persoonlijke contactpersoon met kennis van de vastgoedsector. Bij afwezigheid kunt u contact opnemen met RED-Projects op: 011 84 24 54 / red.projects@luminus.be

de verkoopmarkt

In de kijker

De verkoopmarkt

Interview Verkoopmarkt

ADRIENNE SPAEPEN (VLANOT)

“ De ‘perfecte’ verkoop overeenkomst wordt positief onthaald”

Interview Verkoopmarkt

Adrienne Spaepen (Vlanot) maakt de balans op van samenwerking tussen Vlaamse vastgoedmakelaars en notarissen

“ Praktische afspraken hebben geleid tot efficiënter verkoopproces” Goed vijf jaar geleden zetten de voorzitters van CIB Vlaanderen en van de Vlaamse Raad van het Notariaat (Vlanot) hun handtekening onder een historisch samenwerkingsprotocol. Vastgoedmakelaars en notarissen aan Vlaamse zijde besloten voor het eerst in de vastgoedgeschiedenis om structureel en constructief te gaan samenwerken. Ondervoorzitter Adrienne Spaepen bracht de lange onderhandelingen mee tot een goed einde en maakt de balans op van vijf jaar samenwerking.

Vanwaar kwam eerst en vooral de nood om nauwer te gaan samenwerken met de vastgoedmakelaars? SPAEPEN: “Aanvankelijk was de samenwerking op provinciaal niveau georganiseerd. Zo was er een protocol tussen de beide beroepen in Antwerpen en Limburg. Al gauw leek het ons logisch om breder te gaan samenwerken, iets wat de consument alleen maar ten goede komt. Zo kwamen we tot duidelijke afspraken over het opmaken en het gebruik van een eenvormig model van verkoopovereenkomst. Dit soort praktische afspraken tussen de beide beroepsgroepen heeft geleid tot een efficiënter verkoopproces.” Wat zijn de voornaamste werkafspraken en gedragsregels binnen het protocol? SPAEPEN: “Dat gaat van afspraken over de samenstelling van een verkoopdossier, de gezamenlijke redactie van uniforme verkoopovereenkomsten door CIB Vlaanderen en de Vlaamse Raad van het Notariaat, tot afspraken over het uiterste moment waarop de getekende overeenkomst aan de notaris wordt bezorgd.” Worden de afspraken voldoende gerespecteerd langs beide kanten? Wat kan er beter? SPAEPEN: “De werkafspraken bestaan intussen al enkele jaren. Op gere-

gelde tijdstippen worden de afspraken nog eens verspreid, onder meer via het zogenaamde eNotariaat, het intranet waarop alle notariskantoren aangesloten zijn. Doorsnee kan men stellen dat zowat iedereen zich aan de afspraken houdt, op enkele uitzonderingen na. Blijkt uit de praktijk dat er toch problemen of onduidelijkheden opduiken, dan bekijken we met beide beroepsgroepen tijdens een gezamenlijk overleg hoe we dit kunnen aanpakken.”

“ Laat ons deze lijn vooral doortrekken”

Ook voor de syndicus had het protocol een belangrijk gevolg? SPAEPEN: “De wettelijke verplichtingen werden nog eens in het protocol opgenomen zodat de syndicus efficiënt zou antwoorden op de brieven van de notarissen die deze laatste verstuurt bij de verkoop van een appartement. De syndicus bezorgt noodzakelijke informatie aan de notaris.” De notarissen en vastgoedmakelaars maakten samen ook de ‘perfecte verkoopovereenkomst’ op. Werd deze over-

eenkomst onder de notarissen positief onthaald? SPAEPEN: “Ons initiatief wordt zeker positief onthaald. De gezamenlijk opgestelde modelteksten laten de notarissen toe om veel sneller te reageren op het voorstel van de makelaar bij verkoop: de makelaar bezorgt de ontwerptekst ter nazicht aan de notaris. Door te werken met een tekst met vast stramien verloopt dit proces veel vlotter.” Hoe kijkt u vijf jaar later terug op de samenwerking? SPAEPEN: “We zijn vooral blij met de vlotte samenwerking. Dit heeft ook effectieve resultaten opgeleverd, denk maar aan de modellen van verkoopovereenkomsten. Je kan gerust stellen dat de contacten tussen beide beroepen uitstekend zijn, wat ook positief is voor de mensen die beroep doen op onze dienstverlening.” Hoe ziet de toekomst eruit voor de samenwerking tussen vastgoedmakelaars en notarissen? SPAEPEN: “Het verder actualiseren en optimaliseren van de bestaande modellen zal een aandachtspunt blijven. Daarnaast blijven we in dialoog over alle mogelijke topics. We kunnen spreken van een volwaardig structureel overleg tussen de beroepen. Laat ons deze lijn vooral doortrekken.”

Rondvraag Verkoopmarkt

(Ex-) winnaars Real Estate Awards werpen blik op veranderende woningmarkt

“ Verouderd vastgoed staat vandaag onder een grote prijsdruk” De betonstop, overheidsmaatregelen rond energie-efficiëntie en asbest, … de Tommeleins en Schauvlieges van deze wereld zorgen vandaag voor de nodige verschuivingen op de woningmarkt. Mogen we weldra een stevige prijsdaling verwachten in de categorie ‘te renoveren woningen’? Is de Vlaming klaar om kleiner te gaan wonen? Vijf (oud-) Vastgoedondernemers en Vastgoedbeloftes van het Jaar laten hun licht schijnen.

Bij wie polsten we?

Alain Haven

Michel Maes

Tine Dujardin

Hendrik Tanghe

Thomas Valkeniers

Immo Haven

Huyzen Vastgoedgroep

Vastgoed Tine Dujardin

Vinta

Pajota

Vastgoedondernemer 2018

Vastgoedbelofte 2018

Vastgoedbelofte 2017

Vastgoedbelofte 2016

Vastgoedondernemer 2014

Uit cijfers van de notarissen voor de eerste zes maanden van dit jaar blijkt dat de prijzen van appartementen (+3 procent) en vooral van huizen (+4 procent) voor het eerst in jaren beduidend meer gestegen zijn dan de inflatie. Wordt een eigen woning stilaan ‘onbetaalbaar’? TANGHE: “Deze percentages moeten we altijd met een korreltje zout nemen. De prijzen stijgen misschien, maar dat geldt ook voor de kwaliteit van het aanbod. Je krijgt dus meer waar voor je geld. Al moet gezegd dat de hoge prijzen in de grootsteden niet altijd gepaard gaan met een kwalitatief aanbod.”

HAVEN: “De bekommernis dat woningen stilaan onbetaalbaar worden druist in tegen de tendens die wij vaststellen in onze eigen kantoren. Wij kennen een vlotte en eerder snelle doorverkoop. Alles valt of staat met een marktconforme waardebepaling van het onroerend goed.” MAES: “Ik neem vooral in het nieuwbouwsegment sterke prijsstijgingen waar. Bouwgrond wordt schaars en de energienormen steeds strenger. De drang om een zo energiezuinig mogelijke woning te bezitten is bij de meeste mensen groot. Om deze normen te behalen moet er veelal gebruik gemaakt worden van dure technieken en toestellen.”

Zal de hervorming van de verkooprechten (registratierechten) voor de nodige ademruimte zorgen? TANGHE: “Het is natuurlijk beter dat de meeste kopers 7% betalen in plaats van 10%, maar laten we eerlijk zijn, het blijft een groot aandeel in de aankoop.”

TINE DUJARDIN

“ Mijn klanten zijn niet bereid om in een studio van 18m² te gaan wonen”

Rondvraag Verkoopmarkt

DUJARDIN: “Ik stel vast dat te renoveren woningen veel langer te koop staan dan vroeger. Intussen blijven de prijzen zakken. De renovatiepremies zijn verlaagd en de normen waaraan een pand moet voldoen worden steeds strenger.” VALKENIERS: “Ook in de Brusselse rand zien we sinds twee jaar grondig te renoveren woningen dalen in prijs omdat de renovatiekosten hoger oplopen. De overheidsmaatregelen laten zich voelen.” TANGHE: “Ik hoop het, want vaak betaalt een koper te veel voor een woning wanneer die geen rekening houdt met toekomstige werken. Hoe meer regelgeving er is én hoe meer kopers hiermee rekening houden, hoe groter het effect op de prijzen zal zijn.”

MAES: “De nieuwe regeling is niet van toepassing op grond, bij nieuwbouw of wanneer de koper al een woning in eigendom heeft. Dat maakt dat slechts een beperkte groep mensen van het voordeel kan genieten. Houd je daarnaast rekening met de transacties die in het verleden aan klein beschrijf aangekocht konden worden, dan wordt de groep die voordeel heeft nog kleiner.” VALKENIERS: “In onze streek, gekenmerkt door hogere prijzen, kunnen sowieso weinig kopers genieten van de voordelen.”

Overheidsmaatregelen rond energie-efficiëntie, asbest, … dwingen kopers om toekomstige investeringskosten reeds in rekening te brengen bij de aankoop. Heeft dit een invloed op het gedrag van kandidaatkopers? TANGHE: “De doorsnee koper is vandaag op zoek naar een instapklare woning waar er liefst zo weinig mogelijk werk

aan is. De initiële investeringskost ligt hoger, maar is op lange termijn voor vele kopers de beste oplossing. Ik ken genoeg voorbeelden van renovatieprojecten die helemaal de mist ingaan.” HAVEN: “Klopt. Kopers hebben vaak weinig tijd om zelf werkzaamheden uit te voeren en het vergt veel tijd en energie om met diverse aannemers een renovatie te begeleiden. De onzekerheid over de uiteindelijke kostprijs van de totale renovatie speelt hierin inderdaad ook een grote rol.” Mogen we een prijsdaling verwachten in de categorie van te renoveren woningen? MAES: “Verouderd vastgoed staat vandaag onder een grote prijsdruk. Dan spreken we over alles van voor 1990. Alleen is het zo dat verouderde woningen meestal op grotere stukken grond staan waardoor de prijzen altijd de hoogte in gehouden zullen worden. De grondprijzen zijn al jaren de sterkste stijgers in het vastgoedlandschap.”

Terwijl de renovatiemarkt het lastig heeft, blijkt dat de markt van het luxevastgoed het opnieuw goed doet. VALKENIERS: “Ik heb daar geen verklaring voor. We hebben de voorbije twee maanden al het luxevastgoed uit onze portefeuille verkocht. Het moet bijna te danken zijn aan de positieve berichten in de media.” TANGHE: “Die vraag is volgens mij nooit weg geweest. Door het grote aanbod zijn verkopers nu meer bereid om te verkopen aan lagere, marktconforme prijzen!” HAVEN: “Kandidaat-kopers zijn steeds meer bereid om te betalen voor kwaliteit. Dit heeft logischerwijs een positieve invloed op het luxevastgoed, waardoor we ook in dit segment een stijgende evolutie merken.”

HENDRIK TANGHE

“ Ik heb genoeg renovatieprojecten de mist zien ingaan”

Rondvraag Verkoopmarkt

THOMAS VALKENIERS

“ Afgelegen woningen zijn minder in trek”

Bereid zijn meer te betalen voor kwaliteit. Dat brengt ons automatisch ook bij kopers van nieuwbouwwoningen. Valt er een gezicht te plakken op de gemiddelde nieuwbouwkoper? HAVEN: “Het profiel van nieuwbouwkopers is zeer divers, gaande van alleenstaande jongeren en nieuwe jonge gezinnen tot 50-plussers en senioren die vaak compacter en energievriendelijker willen wonen om tal van redenen.” VALKENIERS: “Jongere koppels met kinderen vestigen zich eerder in nieuwbouwwoningen. Wanneer we naar appartementen kijken, zien we dat de helft voorbestemd is voor investeerders en de andere helft voor eigen bewoning, vooral door ouderen dan.” MAES: “De grote vraag van investeerders is een merkwaardige evolutie in het Belgische vastgoedlandschap. Want dat betekent dan ook dat er steeds meer huurders op de markt komen. Anders zouden we kampen met een grotere leegstand en dat is tot nader orde niet het geval.” Wacht men vandaag langer om een woning te kopen? HAVEN: “Ik stel vast dat kopers sneller en jonger dan vroeger de stap zetten om eigenaar te worden van een onroerend goed. Ook oudere mensen zijn actief, maar kopen dan eerder een appartement of kleinere woning omdat het onderhoud van hun woning moeilijk wordt om allerlei redenen.” MAES: “Meer jonge mensen starten hun carrière een aantal jaren later vanwege hun studies. Anderzijds biedt het behalen van een diploma ook recht-

streeks voordeel in hun inkomen. Daardoor kunnen ze sneller lenen bij de bank. Jonge mensen kunnen nog steeds 100% van hun aankoopbedrag financieren. Bij het oudere publiek is dit niet meer mogelijk.” DUJARDIN: “Voor de aankoop van een eerste woning ligt de gemiddelde leeftijd tussen de 24 en 30 jaar, voor de aankoop van een tweede en grotere woning ligt deze tussen de 30 en 45 jaar. De aankoop van een appartement of woning als investering gebeurt voornamelijk door 40- plussers of door 55-plussers die de intentie hebben om er op termijn zelf te gaan wonen.” Waar vestigen jongere en oudere kopers zich vandaag? VALKENIERS: “Mobiliteit is voor zowel ouderen als jongeren belangrijk. De nabijheid van openbaar vervoer en winkels blijft belangrijk. Afgelegen woningen zijn minder in trek. Eenmaal koppels kinderen hebben, vluchten zij steeds de stad uit. Ouderen keren terug naar de stad.” TANGHE: “Mijn ervaring is dat jongeren ook zo centraal mogelijk willen wonen, tenzij dit niet betaalbaar is.” HAVEN: “Bij jongeren merken we dat een deel van hen resoluut voor de stad kiest. Het voordeel is dat ze dan vaak maar één wagen nodig hebben en alle faciliteiten kennen die een stad te bieden heeft, zoals scholen, winkels, openbaar vervoer, enz. Daarnaast is er een publiek dat liever aan de stadrand woont, vaak gezinnen met kinderen omdat ze dan veelal een grotere tuin hebben. Voor oudere mensen is het belangrijk dat zij de dagelijkse winkelbehoeften dicht bij hun woonst kunnen vinden. Ook houden deze mensen er rekening mee dat de mobiliteit hen op langere termijn parten kan spelen.” MAES: “Jongeren zoeken mijns inziens vooral ruimte. Deze ruimte is in de stad niet zo gemakkelijk meer te vinden of onbetaalbaar. Vandaar een

logische vlucht naar het buitengebied. Ouderen hebben meer vermogen en zoeken mobiliteit en de aanwezigheid van basisvoorzieningen in de nabije omgeving. Zij zijn ook sneller tevreden met kleinere volumes.” Welke invloed zal de ‘betonstop’ hebben op onze manier van wonen? HAVEN: “De prijzen van bepaalde bouwgronden zullen stijgen. Anderzijds zal dit de grote vraag om compacter te wonen beantwoorden.” DUJARDIN: “De bestaande huizen op de buiten zullen duurder worden. Door de schaarsere ruimte zal er kleiner worden gebouwd en zal het aantal appartementen toenemen.” Is de trend naar kleinschalig wonen nu al ingezet? MAES: “Dit is een erg duidelijke evolutie. Vooral vanwege de steeds kleiner wordende marges in nieuwbouwprojecten door de hoge concurrentie onder de verschillende ontwikkelaars. Kleinere units zorgen voor hogere prijzen per m² zonder dat het onbetaalbaar wordt. In de grootsteden wordt dit al langer aanvaard door het publiek. In de meer landelijke gemeentes blijft dit moeilijker aan de man te brengen.” DUJARDIN: “Mijn klanten willen nog steeds ruimte en zijn niet bereid om op kleine oppervlaktes van bijvoorbeeld 18m2 te wonen. Eerlijk gezegd kan ik ze geen ongelijk krijgen. Ik hou ook van ruimte en ik zou ook niet graag in een studio van 18m2 wonen. Laten we eerder oude huizen – waar veel kosten aan zijn en die niet meer voldoen aan de huidige normen – afbreken en die vervangen door nieuwe hedendaagse woningen. Zo wordt de ruimte die al in gebruik werd genomen benut en gaat er geen nieuwe ruimte verloren.”

PUBLIREPO

Besteedt u voldoende aandacht aan verzekeringen bij uw vastgoedtransacties?

De aankoop van vastgoed blijft voor velen de belangrijkste investering van hun leven. Als verzekeringsmakelaar stellen we echter nog te vaak vast dat men bij vastgoedtransacties, de verzekeringen slechts als een formaliteit ziet. Een spijtige zaak want de risico’s van het niet correct of onvoldoende verzekerd zijn, zijn niet min.

Verkoper van vastgoed

Het lijkt een evidentie dat kopers, bij het aangaan van een woonkrediet, het openstaande saldo verzekeren in een schuldsaldoverzekering. Maar wat indien men komt te overlijden na het ondertekenen van het compromis maar voor het verlijden van de akte? Het compromis is immers een bindende overeenkomst die de eventuele achterblijvende partner en/of wettelijke erfgenamen van het slachtoffer tot aankoop bindt. De financiële gevolgen zijn mogelijk niet te overzien.Gelukkig kunt u als vastgoedmakelaar uw kopers hiervoor eenvoudig behoeden met een specifiek hiervoor ontworpen overlijdensverzekering. Zo'n dekking geeft alle partijen de nodige gemoedsrust en komt zonder veel formaliteiten. Bovendien kost ze per transactie nog geen 5 EUR. Een kleine prijs voor heel wat comfort.

Verkoopt u tenslotte appartementen in een mede-eigendom of woningen op plan? Dan hebt u wellicht al gemerkt dat verschillende betrokken partijen vaak een andere visie hebben op vlak van verzekeren. In het geval van appartementen dient er voldoende aandacht te zijn voor de blokpolis en hoe de individuele brandverzekeringen van de huurders/bewoners hierop zijn afgestemd. Let hierbij in het bijzonder op een eventuele ‘afstand van verhaal’ en mogelijke hiaten of overlappingen tussen de verschillende polissen. Voor een verkoop op plan merken we dat de vastgoedmakelaar steeds vaker een actieve rol speelt in het proces. Organiseer een moment van overleg en bespreek de algemene verzekeringsstrategie voor het hele project. Stel één partij aan (promotor, syndicus, projectvennootschap etc.) die dit centraal aanstuurt en alles op een uniforme manier verzekert volgens de overeengekomen strategie. Polissen die hier vaak aan bod zullen komen zijn alle bouwplaats risico’s, tienjarige aansprakelijkheid en brand. Als algemeen principe kunt u ervan uitgaan dat dergelijke polissen best zo centraal mogelijk worden onderschreven. Zo behoudt u het overzicht, geniet u van betere voorwaarden en vermijdt u hiaten en overlappingen van waarborgen.

Brandverzekering

Conclusie

Schuldsaldoverzekering

Vervolgens is er de verzekering van het pand zelf. De details over wie wanneer moet verzekeren zijn meestal wel overeengekomen in het compromis maar schenk toch ook voldoende aandacht aan de verzekering zelf. Adviseer de koper om zich tijdig te informeren bij een professional zodat hij in alle zekerheid kan genieten van zijn aankoop.

Arno Suls

Account Manager Construction & Real Estate +32(0) 499 90 00 20 asuls@concordia.be

Terecht wordt er in het aanen verkoopproces van vastgoed veel tijd en energie geïnvesteerd. Helaas worden de verzekeringen daarbij vaak stiefmoederlijk behandeld. Het tijdig, nauwkeurig en correct verzekeren van vastgoed is echter de sleutel tot succes om niet voor verrassingen te staan in geval van pech of een ongeluk. Verzeker u en uw klanten van een vlekkeloze service en spreek uw verzekeringsmakelaar hierop aan.

RONALD DE KEERSMAEKER (DIXIT INTERNATIONAL):

“ Wie zich vergeet voor te bereiden, bereidt zich voor om vergeten te worden”

Opleiding in de kijker

De zes fasen van het perfecte B2B-klantenbezoek Je prospectie heeft haar werk gedaan en je bent erin geslaagd een afspraak vast te leggen met een potentiële klant? Geweldig! Maar nu begint het… Hoe maximaliseer je nu dat klantenbezoek? Specialist ter zake Ronald De Keersmaeker (Dixit International) vertelt je er alles over tijdens deze VIVO-dagopleiding.

Opleiding in de kijker Verkoopmarkt

Misschien loopt het bij jou altijd van een leien dakje. Misschien is je scoringspercentage zeer hoog. Ofwel ben je nieuw in het vak en kan elke kleine tip een groot verschil maken, ofwel denk je misschien “ach, ik doe het al 10 jaar op mijn manier en het lukt wel”. Wat het ook is… je wil als professional door het leven gaan. Uit liefde voor het vak, uit empathie voor je klant, om er zelf beter van te worden. De beste investering is dan ook die in jezelf: verbeter je sterktes, werk de scherpe kantjes weg. Vroeger had ik een mentor die me plotseling op het matje riep. En ik begreep niet waarom. “Ronald, je verkoopcijfers zijn erg goed, maar je verkoopt enkel vanuit je buik en je laat veel meer kansen liggen dan je denkt.” Het antwoord kwam even snel: “Waarom volg je geen bewezen succesvol systeem, en pas je daar bovenop je buikgevoel toe?”. BAM. Die kwam binnen. Mijn mentor had gelijk. Overdreven gezegd deed ik maar wat. “Eens die klant voor me zit, zal het wel lukken”, was tot dan toe mijn motto. Het inzicht om een methodiek te volgen als kompas naar succes maakte voor mij een enorm verschil. Dat is precies wat je krijgt in de dagopleiding: een kompas met daarin de zes stappen van het ideale (B2B-) klantenbezoek. Laat ons snel even proeven van wat er in je rugzak zal zitten op het einde van deze dag.

Voorbereiding

De eerste fase is die van de voorbereiding. Wie zich vergeet voor te bereiden, bereidt zich voor om vergeten te worden. Wie deze fase goed doorloopt, kan zich tijdens het gesprek 100% focussen zonder een interne stem die vervelende vragen stelt “ja, hoe zat dat precies… dat had ik beter

op voorhand eens opgezocht.” In hoeverre ben je echt op de hoogte van de situatie van de klant? Van het dossier? Van je eigen kunnen en zwakheden? Een 360° scan maak je op voorhand. Als je bij je klant zit, is het te laat. Met welke technieken bereid jij je vandaag voor, in deze hectische tijd? Misschien is er vaak te weinig tijd? Bij je klant zitten aan 85% van je kunnen is in elk geval geen optie.

Eerste indruk

In een tweede fase zitten we feitelijk neer bij de klant en start het gesprek. Hoe maak je binnen de vier seconden een goede eerste indruk? Bestaat er een ideale leidraad voor een professionele start? (ja!). Hoe ga je de verwachtingen meteen in een realistisch jasje gieten om aan het eind je slaagkans te maximaliseren? Werkt de klassieke ‘behoefteanalyse’ nog, of zijn er ook andere technieken? (ja!).

Argumenteren

Vervolgens gaan we argumenteren. Maar niet zomaar. Leer de drie stappen voor een perfecte argumentatie en pas die de rest van je leven toe, ook in je privé. We zien de twee (enige) OERmotivatoren die de mensheid rijk is, evenals de vier (enige) KERNmotivatoren. De manier waarop je je argumentatie neerzet is een sleutel voor jouw succes.

Onderhandelingsmatrix

Natuurlijk loopt het niet altijd van een leien dakje. Gelukkig staat er een professionele onderhandelingsmatrix op je te wachten. Een praktische tool op jouw maat, die je in elke onderhandeling kan inzetten. We leren vandaaruit omgaan met bezwaren, en weten die zelfs als springplank te gebruiken voor de volgende stap. In het worst case scenario merk je toch dat het vandaag nog geen bingo zal zijn, en kom je in een (lichte) vorm van conflict. Wat

dan? Volg ook hier de eenvoudige, krachtige leidraad om de deur op een juiste manier open te houden, met juiste afspraken voor volgende keer.

Afsluiten

Hoe het ook zij: feit is dat NIET afsluiten nog steeds de meest gemaakte fout is in salesland. In dat geval heb je nog steeds prima gewerkt, maar dan wel voor je concurrent. Waarom is dat afsluiten voor vele mensen toch zo moeilijk? Kies in de dagopleiding de technieken die het best bij je passen, en stem ze af op jouw persoonlijke maat. Afsluiten hoort er gewoon bij. En dan wel op een correcte manier aub! Wie het uitgewerkte kompas in de handout volgt, bereikt meer. Dat is een feit. Wil jij als starter succesvolle methodes en technieken? Wil jij als ancien je jarenlange werkwijze onder de loep nemen en nieuwe impulsen ervaren? Investeer dan één dag in jezelf! RONALD DE KEERSMAEKER DIXIT INTERNATIONAL

De 6 fasen van het perfecte B2B-klantenbezoek (6u) Leuven – dinsdag 9 oktober Gent – dinsdag 13 november Antwerpen – woensdag 19 december Telkens van 10u tot 17 uur Meer info en inschrijven: www.vivo.be

Anekdotes Verkoopmarkt

De leukste anekdotes uit de verkoopmarkt

“ Plots stond de zoon des huizes met een mes voor mijn neus” In de vorige uitgaves van CIB info kon je onder meer proeven van allerlei anekdotes uit zowel de wereld van de syndici als deze van de verhuurmarkt. Dit keer ging onze redactie op zoek naar ‘niet-alledaagse toestanden’ uit de verkoopmarkt. Verhalen met bijzondere wendingen, verhalen met een komisch of soms zelfs een dramatisch kantje. We verzamelden alvast de meest opvallende verhalen bij elkaar.

Mesbedreiging

Vorig jaar werd ik uitgenodigd om een woning te onderwerpen aan een waardebepaling in Hamme. Bij aankomst ontving de eigenaar mij vriendelijk. De woning was geheel verduisterd, met alle rolluiken naar beneden. Er hing een kille sfeer. Na een kwartier kwam een kloeke jongeman de kamer in gewandeld. Hij sprak niet, maar nam plaats in een zetel. Ik zette mijn gesprek verder en hoorde op verschillende momenten gemompel van de jongeman. Op een bepaald moment sprak de vader de jongen aan: “Nie doen hé, niet doen hé. Hou u kalm…”. Ik fronste mijn wenkbrauwen en keek de aardige man aan. Hij was erg op zijn ongemak en keek met een verontruste blik. Op een bepaald moment kwam er geen gemompel meer maar een luide kreet. Een vloek “Godverdommmee…”. Ik keek opnieuw naar de zetel en de jongeman had zich omgedraaid en hield een mes vast met een snijblad van wel 30cm. Hij keek mij aan en riep: “Uit mijn huis!”. Ik zei op een kalme manier: “Rustig, ik ben hier op uitnodiging van uw vader.” Hij sprong recht en wandelde, zwaaiend met het mes, naar mij toe: “Uit mijn huis! Nu!”, riep hij opnieuw. Ik hield mij ijzig kalm, bleef

hem aankijken en zei dat ik weg zou gaan. Ik was één en al focus, maar erg bang. Klaar om mij te verdedigen indien nodig. Ik probeerde mij te herinneren hoe ik was binnengekomen en hoe ik snel naar buiten zou geraken moest het nodig zijn. Uiteindelijk liet hij mij voldoende ruimte, greep ik naar mijn aktetas en ging achteruit wandelend richting de voordeur. De jongeman volgde mij met het mes ver vooruit in mijn richting. Hij was woedend. Uiteindelijk opende de vader de voordeur en stond ik buiten. Ik ging naar mijn wagen. Mijn hart aan 180 slagen per minuut. Zweet op mijn voorhoofd en strak van de zenuwen. De vader liep naar me toe: “Sorry, sorry, sorry, ik wist niet dat dit zou gebeuren.” Ik bleef vriendelijk, maar zei niet veel. Mijn angst sloeg over in kwaadheid. Opeens kwam de jongeman naar buiten gelopen. Hij wou me wegjagen met zijn mes. Gelukkig slaagde ik erin weg te rijden van deze plek. Mijn eerste actie was een telefoon naar mijn vrouw. Tijdens mijn relaas kreeg ik mijn emoties niet onder controle en sprak ik met een trillende stem, tranen rollend over mijn wangen. Uiteindelijk heb ik klacht ingediend bij de politie en kwam het tot een rechtszaak.

Met dank aan Partners in Vastgoed, Landmetersbureel Dekrem, Immo Wereld en Huyzen voor hun bijdrage.

Tuinhuis en lampen weg

Bij één van mijn eerste verkopen verkocht ik een woning van een vijftal jaren oud. Op de aktedatum ging ik met de kopers langs om de woning nog eens te bekijken en de meterstanden op te nemen. De verkopers konden er niet bij zijn. Achteraf bleek waarom. Toen we binnenkwamen werkte er geen enkel licht. De verkopers hadden alle armaturen verwijderd en vervangen door sockets (zonder lampen). In de tuin was het tuinhuis weggehaald. Het was zo’n verplaatsbaar type, maar die zat ook in de verkoop. In de badkamer werd alle design kraanwerk van Philippe Starck vervangen door een goedkoop merk. Als kers op de taart hadden ze ook de brievenbus in arduin weggehaald. De akte is uiteraard niet gesloten en alles werd teruggeplaatst, inclusief de armaturen.

Sleutel bijgemaakt

Nadat we een woning te koop kregen in het Mechelse hadden we snel een koper. Deze mensen bleken volledig rechtuit en er was geen teken van financiële moeilijkheden of dergelijke. Na het ondertekenen van het compromis had de koper de sleutel gevraagd aan de verkoper om snel even binnen te gaan en een aannemer een offerte te laten opmaken. Zo konden zij meteen starten met de verbouwingswerken na het ondertekenen van de notariële akte. De verkoper gaf in vertrouwen de sleutel mee en kreeg deze een paar uur later terug. Bij ondertekening van de notariele akte kwamen de kopers echter niet opdagen. Na contact met de notaris zeiden ze dat ze het waren vergeten en werd een nieuwe afspraak gemaakt. Opnieuw kwamen ze niet opdagen. De notaris zette de verkoop stop in het voordeel van de verkoper. De koper verloor hierbij zijn reeds 10% betaalde voorschot. Niet lang na de stopzetting ging de verkoper in de woning kijken en merkte ze op dat er werken waren uitgevoerd. Bleek dat de “ex-koper” de sleutel had laten bijmaken en hiermee de laatste

weken een heleboel werken had uitgevoerd of laten uitvoeren. Zo was de elektriciteit sterk aangepast en hadden ze de keuken volledig uitgebroken. In de keukenruimte gingen ze een nieuwe keuken plaatsen die op dat moment nog gestockeerd stond in de living. Als reactie op deze situatie heeft de eigenaar meteen alle sloten laten veranderen en werd de woning terug te koop gezet bij ons na groen licht van de advocaat. De nieuwe kandidaat-kopers werden volledig geïnformeerd over de situatie en na een kleine week hadden we aan dezelfde waarde een nieuwe koper gevonden. Toen dit duidelijk werd met een nieuwe sticker ‘verkocht’ op het bord, kregen we op kantoor bizarre telefoontjes van een persoon die we direct konden herkennen als de stem van de ‘ex-koper’. Hij heeft een paar telefoontjes gedaan, telkens onder een andere naam, en wou uitvissen waar de nieuwe keuken naartoe was. Deze had de verkoper elders laten stockeren. De ‘ex-koper’ stapte nog naar de rechter, waar hij in het ongelijk werd gesteld en er zich moest bij neerleggen dat hij zijn gedane werken, alsook zijn keuken, kwijt was.

Gooien met stoelen

Ooit verkocht ik een volledig gerenoveerde woning, maar na ondertekening van de akte was alles wat gerenoveerd was (tegelvloer, keuken, badkamer en zelfs de isolatie) samen met de eigenaar uit de woning vertrokken richting Turkije. Ooit maakten we ook een fikse ruzie tussen kopers mee bij de notaris. Daarbij liep het zodanig uit de hand dat de kopers met de stoelen naar elkaar begonnen te gooien. Een andere verkoper van parkings besloot plots om de kopers een korting te geven en deze gewoon af te trekken van onze commissie.

U bent syndicus, en u houdt zich liever niet bezig met de gevolgen van onbetaald gebleven lasten ?

De oplossing

Verzekering ‘leenlasten’

Verzekering ‘lasten’

De mede-eigendom gaat een lening aan om werken te financieren : de verzekering dekt de mede-eigendom voor de volledige looptijd van de lening tegen niet-betaling van de lasten van deze lening.

Deze verzekering, die per jaar wordt genomen, dekt de mede-eigendom tegen de niet-betaling van de lasten die werden vastgelegd op de algemene vergadering van de mede-eigenaars.

De verzekeringen van Atradius ICP bevorderen uw gemoedsrust : Mede-eigenaars hoeven niet meer de ﬁnanciële gevolgen te dragen wanneer andere mede-eigenaars hun lasten niet betalen : Atradius ICP vergoedt de mede-eigendom en neemt de invordering van de verschuldigde bedragen en de bijhorende kosten op zich.

U wenst onze verzekeringen* aan te bieden ? Neem contact met ons op Contact : 081/32.46.17 icpcommercial@atradius.com www.atradiusicp.com | www.atradius.be *de vereniging van mede-eigenaars neemt de verzekering via de syndicus.

Tool in de kijker Verkoopmarkt

KadasterFinder

“ Nooit meer wachten op administratieve mallemolen”

V.l.n.r. Bart Van der Schueren en Jean De Spaey van Oris: “KadasterFinder is een betrouwbare bron van transparantie, vereenvoudiging en besparing van tijd, transport en papier”

KadasterFinder is al enkele jaren dé tool bij uitstek waarmee elke erkende vastgoedmakelaar online toegang krijgt tot het Kadaster en van elk perceel zowel het kadastraal uittreksel als het grondplan kan verkrijgen. Het gebruik ervan is steeds populairder aan het worden. Het voorbije jaar werden goed 70.000 opzoekingen verricht via KadasterFinder, een onmisbare tool voor elke vastgoedmakelaar. “Niet geheel onlogisch. De vastgoedconsument moet bij het gebruik van de tool de administratieve molen niet meer afwachten en kan sneller en efficiënter geholpen worden door zijn vertrouwde vastgoedmakelaar”, legt Jean De Spaey van Oris uit. Eind 2011 richtten het Beroepsinstituut van Vastgoedmakelaars (BIV) en

de FOD Financiën in samenwerking met CIB Vlaanderen de online dienst KadasterFinder op. KadasterFinder versnelt en vereenvoudigt het werk van vastgoedmakelaars aanzienlijk. “Terwijl het vroeger dikwijls nog noodzakelijk was om de kadastrale gegevens schriftelijk of ter plaatse bij de diensten van het Kadaster zelf te gaan opvragen, kan elke erkende vastgoedmakelaar nu zelf online de databanken van het kadaster (FOD Financiën) raadplegen. Of samengevat: KadasterFinder is een betrouwbare bron van transparantie, vereenvoudiging en besparing van tijd, transport en papier”, benadrukt De Spaey. In de loop der jaren werden de opzoekingsmogelijkheden nog uitgebreid met onder andere het zoeken op perceelnummer(s) en het opzoeken op adres van een perceel. Dit laatste geeft toegang tot de bebouwde percelen en hun eigenaars. Ook de

gebruikers van KadasterFinder zijn uitermate tevreden met de tool. “Gebruiksvriendelijk, snel en eindelijk gedaan met al die administratieve rompslomp”, klinkt het bij de gebruikers van de tool. Voor meer info over KadasterFinder kan je terecht op www.vastgoedloket.be. Leden van CIB Vlaanderen ontvangen een onmiddellijke ristorno van 10% per opvraging. Een opvraging via KadasterFinder kost 9,90 euro (excl. BTW).

KadasterFinder in cijfers

Geregistreerde kantoren 4.136 Opzoekingen (7/2017 tem 6/2018) 70.039 op ‘Artikel’ 578 op ‘Ondernemingsnummer’ 655 op ‘Perceel’ + ‘Adres’ 68.806

FASTFORWARD

30/11/18 Flanders Meeting & Convention Center Antwerpen vastgoedcongres.be #vgcongres18

ONZE PARTNERS