BEELDSPRAAK
PUTTI IN DE MARGE KERMIS IN EEN KLOOSTER AAN DE MAAS
TEKST / x BEELD / x
Groteske gezichten, putti met luit en harp, en een feestmaal in de initiaal.
Een naakt jongetje, goedlachs en met rood haar, omringd door groteske ranken in de marge van een reusachtig handschrift. Hij bespeelt de luit, een instrument dat zowel hoofse als seksuele connotaties heeft. De randversiering waarvan deze putto deel uitmaakt bevat nog twee andere putti. Een bespeelt de harp, de andere hangt te bungelen in de bovenmarge. Ze stralen zorgeloosheid uit, en dat in een koorboek met gezangen voor de mis.
Het Graduale van Johannes van Deventer is geschreven en gedecoreerd in het Kruisherenklooster Sint Agatha (nabij Cuijk), gesticht in 1371 en nog steeds bewoond door leden van de Orde van de Kruisheren. Het boek is op twee plaatsen voorzien van het jaartal 1512 en in dat jaar zal het gereed zijn geweest. Het is gekopieerd en mogelijk ook gedecoreerd door Johannes van Deventer, geboren te Nijmegen in 1464 of 1465. Hij is ingetreden in Sint
Agatha, heeft daar zijn hele verdere leven doorgebracht, en is er overleden op 9 september 1537. Zijn grafsteen is nog te zien in de kloosterkerk. Niet die steen maar het reusachtige graduale heeft de herinnering aan hem levend gehouden. Het bevat niet alleen zijn naam maar is zo te zien ook gemaakt als gedachtenis. Een van de initialen in het handschrift toont een kruisheer. Geknield bidt hij tot Maria en hij vraagt haar ervoor te zorgen dat haar zoon dit boek (waarmee het graduale bedoeld is) in dank aanvaardt. Uit verschillende bronnen weten we dat Johannes kopiist (scriptor) was. Nergens wordt hij schilder (pictor) genoemd. Toch is eigenlijk niet voorstelbaar dat hij geen aandeel heeft gehad in de geschilderde randen en grote initialen die dit boek bijzonder maken. Ze zijn uitbundig, fantasierijk en laten overtuigend zien hoe rijk de kunsten waren in het gebied rond Maas en Rijn gedurende de late middeleeuwen. Terug naar de putti. De pagina waarop zij zijn afgebeeld, is een van de bekendste van het handschrift door de schranspartij die te zien is in de geschilderde initiaal. Aan een goed gedekte tafel zitten vier
