CHARPENTIERDAG

Minifestival Rond Een Franse Barokreus

Waarom Marc-Antoine Charpentier (1643-1704) tot dusver niet op het erepodium van de barokmuziek is beland, is welbeschouwd een raadsel. De Franse componist was een briljant stilist met Franse diepgang en Italiaanse flair. Bijna zeshonderd parels schreef hij, in een waaier van genres. Tijdens de CharpentierDagen in Amsterdam en Utrecht staat de muziek van deze Fransman in de spotlight.

De enige die het ook maar waagde om de concurrentie aan te gaan met Jean-Baptiste Lully. Persoonlijke muzieksmid van het nichtje van de Zonnekoning. Meester van het klinkende clair-obscur. Toch verwierf Charpentier nooit een prestigieuze benoeming aan het hof van Lodewijk XIV, en werd zijn talent als operacomponist lange tijd weggewuifd door de jaloerse Lully, die meer strategische posten bekleedde en Charpentier bij leven overschaduwde.

Charpentier was echter zeker geen onbeduidend buitenbeentje. Doordat hij niet gebonden was aan het koninklijke hof, had hij een grotere artistieke vrijheid. In Parijs verwierf hij enkele belanghebbende muzikale posten en werkte hij voor invloedrijke opdrachtgevers. Zo was hij bijna twintig jaar lang in dienst van Marie van Lotharingen, beter bekend als Mademoiselle de Guise, in wier Hôtel de Guise hij als huiscomponist en zanger actief was. Een groot deel van zijn leven bekleedde Charpentier ook kerkelijke functies, onder andere als maître de musique van de prestigieuze jezuïetenkerk (Saint-Paul-)Saint-Louis en van de Sainte-Chapelle, de gotische kapel in het Paleis van Justitie.

Als twintiger reisde hij af naar Rome, waar hij kennismaakte met de Italiaanse muziek. Hoewel het Franse tijdschrift Mercure galant in februari 1681 vermeldde dat Charpentier drie jaar bij Carissimi studeerde, toont onderzoek aan dat het allerminst zeker is dat hij daadwerkelijk een directe leerling van Carissimi was. Dit neemt niet weg dat de componist in zijn jonge jaren kennisnam van allerlei soorten Italiaanse muziek en hij een eigen stijl ontwikkelde die Franse en Italiaanse elementen verenigde.

Charpentier raakte na zijn dood al snel in de vergetelheid en werd pas in de twintigste eeuw erkend als een van Frankrijks meest veelzijdige en begaafde componisten. In 1953 herontdekte de

LIONEL MEUNIER

SKIP SEMPÉ

Foto: Marco Borgreve

DUO SERENISSIMA musicoloog Carl de Nys Charpentiers Te Deum. Dit onbekende barokmotet genoot in een bewerking van Guy Lambert zoveel weerklank dat de European Broadcasting Union de openingsmaten adopteerde als herkenningstune van Eurovisie-uitzendingen. In deze vorm klinkt Charpentiers muziek tegenwoordig in vele huiskamers.

De CharpentierDag werpt nieuw licht op het werk van deze verfijnde vakman. Naast de Eurovisie-tune en een greep uit Charpentiers monumentale motetten door Ensemble Correspondances, wordt ook het intieme repertoire van deze veelzijdige componist bezocht door Duo Serenissima, Skip Sempé en het Ricercar Consort.

Charpentierscratch Met Lionel Meunier

Marc-Antoine Charpentier blonk uit in vele genres, maar zijn tijdgenoten prezen vooral zijn composities voor koor. De CharpentierScratch nodigt uit om zelf te ervaren hoe is om muziek van Charpentier en zijn barokke tijdgenoten te zingen. Deze scratch voor amateurzangers staat onder leiding van Lionel Meunier, de artistiek leider van het ensemble Vox Luminis. Aanmelden voor de scratch kan tot 15 december. Luisteren naar de gratis toegankelijke presentatie kan natuurlijk ook.

Skip Semp Charpentiers Inspiratie

Het spel van klavecinist Skip Sempé kenmerkt zich door een mengeling van nonchalance en kracht. Bach, Froberger, Bull: Sempé heeft vrijwel alle goden van de klaviermuziek onder de vingers gehad. Vooral het Franse klavecimbelrepertoire is een kolfje naar zijn hand. Speciaal voor de CharpentierDag duikt hij in het oeuvre van Charpentiers voorgangers en tijdgenoten in Parijs en Rome. In de erehaag: Chambonnières, Couperin, Frescobaldi en d’Anglebert.

Duo Serenissima

KONINKLIJKE KAMERMUZIEK

De lange schaduw van Jean-Baptiste Lully hield Charpentier uit de muzikale hofhouding van Louis XIV. Met zijn airs de cour scoorde hij niettemin bij dames en heren van stand, die zich de verfijnde liederen op geraffineerde poëzie lieten welgevallen. Tijdgenoot en snarenvirtuoos Robert de Visée stond wél op een goed blaadje bij de Zonnekoning. Duo Serenissima kiest de mooiste werken uit zijn meer dan tweehonderd composities tellende oeuvre, waaronder koninklijke gitaarmuziek met een gouden randje.

Philippe Pierlot Ensemble Correspondances

Foto: Molina Visiuals

Seizoen Oude Muziek

CHARPENTIERDAG

ZA 15 JAN / AMSTERDAM, Muziekgebouw aan ’t IJ

ZO 16 JAN / UTRECHT, TivoliVredenburg

10.30 uur

CharpentierScratch

12.00 uur

Skip Sempé

13.20 uur

Ensemble Conservatorium van Amsterdam

14.00 uur

Duo Serenissima

15.20 uur

Presentatie

CharpentierScratch

16.00 uur

Ricercar Consort / Philippe Pierlot

17.20 uur

Ensemble Conservatorium van Amsterdam

18.00 uur

Lezing Xavier Vandamme

RICERCAR CONSORT / PHILIPPE PIERLOT LIEFDESLIEDEREN EN KAMERMUZIEK

Charpentier staat voor rijke klanktapijten, royale harmonieën, extravagante versieringen en expressie in het kwadraat. Maar er is ook een andere Charpentier: die van het verfijnde air de cour. Het Ricercar Consort struint langs hoofse liederen van Charpentier zelf en tijdgenoten als Huygens, Lully en Lambert, om met concerten en suites van Monsieur de Sainte-Colombe en Louis Couperin bij de canon van het Franse gambarepertoire te belanden.

ENSEMBLE CORRESPONDANCES / SÉBASTIEN DAUCÉ

GROOTSE MOTETTEN VAN CHARPENTIER EN DU MONT

20.00 uur (Utrecht)

20.15 (Amsterdam)

Ensemble Correspondances / Sébastian Daucé

20.15 uur (Amsterdam)

20.00 (Utrecht)

Ensemble Correspondances / Sébastian Daucé Bekijk het volledige programma op oudemuziek.nl/ charpentierdag

Sébastien Daucé en Ensemble Correspondances zijn dé pleitbezorgers van Charpentiers oeuvre. Zes albums maakten zij al met muziek van de barokcomponist. Voor hun opname van Charpentiers Histoires Sacreés (2019) ontvingen de Franse musici onder meer een Diapason d’Or en een Choc de Classica. Met twaalf zangers en twintig instrumentalisten treedt Ensemble Correspondances tijdens de CharpentierDag aan voor het Te Deum – een van de weinige composities die zich in het midden van de vorige eeuw in het collectieve geheugen wist te nestelen. Charpentier componeerde dit ‘grand motet’ ter verheerlijking van koning Lodewijk XIV, waarschijnlijk om de overwinning bij Steenkerke in 1692 te vieren. Sébastien Daucé koppelt het werk aan een herdenkingsmis waarin de invloed van Charpentiers leermeester Carissimi doorschemert. Ook klinkt werk van Henry Du Mont, een tijdgenoot van Charpentier uit Maastricht die zich opwerkte tot hofcomponist van de Zonnekoning. ■●