CD’s

Tekst

Geerten Jan van Dijk (GJvD)

Albert Edelman (AE)

Eddie Vetter (EV)

Sinds haar oprichting in 1348 heeft de Universiteit van Praag zich vrij snel ontwikkeld tot een belangrijk centrum van kunst en wetenschap. Dankzij statuten en andere documenten is bekend op welke wijze studenten aldaar geacht werden deel te nemen aan liturgische diensten. Her en der in Europa was het de jongeheren tijdens hun academische scholing verboden op luide instrumenten te spelen en te zingen in een andere taal dan het Latijn. Maar het spreekt bijna vanzelf: ze deden wat ze niet laten konden.

SEPTEM DIES: SEVEN DAYS WITH MUSIC AT PRAGUE UNIVERSITY

SCHOLA GREGORIANA

PRAGENSIS O.L.V. DAVID EBEN

SUPRAPHON SU 4282-2

Deze opname van de Schola Gregoriana Pragensis is tot stand gekomen in het kader van het HERA-project Sound memories over het muzikale verleden in laatmiddeleeuws en vroegmodern Europa. De samenstellers van de cd proberen een beeld te geven van de muziek in Praagse universitaire kringen in die tijd. Het materiaal is geordend volgens de zeven dagen van de week. Op elke dag komt een specifiek thema tot uiting in muziek die binnen en buiten de kerk geklonken kan hebben, vocaal en instrumentaal, eenstemmig en meerstemmig. Een gevarieerd programma is het resultaat. Het repertoire beperkt zich niet tot Praag, maar is ook afkomstig uit de soms zelfs zeer wijde omgeving van de Tsjechische hoofdstad. Historische bronnen wijzen op een betrekkelijk internationale oriëntatie, waarbij Franse invloeden de boventoon voeren.

Elke dag begint met een portie gregoriaans, soepel en expressief ten gehore gebracht door de zeven zangers van de Schola Gregoriana Pragensis onder leiding van David Eben. Gezangen uit het officie en de mis wisselen elkaar af. Daarna volgt steeds niet-liturgische muziek, zoals een motet, een instrumentaal werk of een lied met instrumentale begeleiding. Corina Marti speelt op een clavicymbalum, een curieus instrument dat het midden houdt tussen een psalterium en een vroeg klavecimbel. Het is gereconstrueerd aan de hand van een beschrijving door de vijftiende-eeuwse Boheemse theoreticus Paulus Paulirinus en middeleeuwse fresco’s in de Sint-Joriskerk in Lovran, Istrië. De organisatoren van dit muzikale weekje Praag zijn afkomstig uit verschillende disciplines. Ze tonen aan hoe vruchtbaar een interdisciplinaire samenwerking kan uitpakken. In de fraai uitgegeven productie gaan de voorbeeldige uitvoeringen vergezeld van uitgebreide en verhelderende toelichtingen. EV

ENIGMA FORTUNA: ZACARA

DA TERAMO, COMPLETE WORKS

LA FONTE MUSICA

O.L.V. MICHELE PASOTTI

ALPHA 640 (4CD)

Veruit de meeste muziek op deze vier cd’s heeft u gegarandeerd nog nooit gehoord. Dat Antonio Zacara da Teramo (ca. 1350/60-1413) nu onverwacht zijn plek in de schijnwerpers terugverdient, is geheel te danken aan de obsessie van Michele Pasotti. Zijn ensemble la fonte musica weet al enige jaren ook in ons stukje Europa het publiek te overtuigen met een pakkende kijk op de middeleeuwen, renaissance en sinds heel kort ook de vroegste barok. En nu is hier, na jaren met man en macht zoeken en reconstrueren, het klinkende resultaat van Pasotti’s passie: een 360-graden blik op de belangrijkste componist van het Trecento, die bovendien één man bleek in plaats van een reeks Zacara’s – een verwarring veroorzaakt door een waaier aan spellingen. De muziek reikt van buitenaards virtuoos (de misdelen en motetten) tot compleet bizar (de liederen worden minder begrijpelijk naarmate Zacara’s carrière vordert), en krijgt hier een gedetailleerde, sublieme lezing. Een haast onvatbaar succes! AE

JOHANNES MARTINI: LA FLEUR DE BIAULTÉ LE MIROIR DE MUSIQUE

O.L.V. BAPTISTE ROMAIN

RICERCAR RIC 430

In de loop van de geschiedenis zochten legio muzikaal begaafde Belgen hun heil in Italië. Johannes Martini was een van hen. De componist werd omstreeks 1430 in Leuze (Henegouwen) geboren, was aanvankelijk actief in Konstanz, en reisde daarna door naar Milaan en Ferrara, waar hij op 23 oktober 1497 stierf. In de bijna dertig jaar dat hij werkzaam was aan het hof van hertog Ercole I d’Este, componeerde hij een omvangrijk oeuvre. Met dit album ontsluiten Baptiste Romain en Le Miroir de Musique Martini’s aandeel aan het zogenoemde Casanatense Chansonnier, een verzameling wereldlijke composities die werd samengesteld voor het huwelijk van Isabella d’Este met Gianfrancesco II Gonzaga in 1490. Naast enkele wat langere religieuze composities zijn het vooral de vocale en instrumentale chansons die opvallen. De middeleeuwse miniatuurtjes klinken onder Romain verfijnd en betoverend in een rijke variatie aan bezettingen: intieme combinaties van vedel, luit en organetto, maar ook assertievere instrumenten als pommer, schalmei en doedelzak. GJvD

THE MUSICAL UNIVERSE OF ANDREAS PEVERNAGE: CHANSONS, MOTETS, MADRIGALS

UTOPIA ENSEMBLE

RAMÉE RAM 2006

De muziek van Andreas Pevernage (ca. 1542-1591) was in zijn eigen tijd razend populair, maar is vandaag nagenoeg vergeten. De Vlaamse zangmeester werd als katholiek meer dan eens uit zijn woon- en werkplaats verdreven door de protestantse geuzen. Des te opvallender is het protestantse karakter van enkele religieuze chansons op dit album. Misericorde au povre vicieux is gebaseerd op Clément Marots berijming van Psalm 51 en de bijbehorende melodie uit het Genève van Calvijn. Het Utopia Ensemble brengt ook twee opmerkelijke beeldmotetten ten gehore: gravures met daarop bijbelse taferelen en kleine partituren. Deze beeldmotetten zijn ook afgedrukt in het cd-boekje. In zijn madrigalen kon Pevernage zich expressiever uiten, met gewaagde dissonanten en scherpe melodische wendingen. Een juweeltje is wat dat betreft Il dolce sonno, waarmee deze unieke cd wordt afgesloten. De uitvoering door de vijf zangers van het Utopia Ensemble is technisch accuraat en kenmerkt zich door een prachtig evenwicht tussen de stemmen. GJvD

TAROT DE PARIS LUKAS HENNING, LUIT MUSICAMEMO

(EIGEN BEHEER HENNING)

Wat hebben tarotkaarten en muziek met elkaar gemeen? De jonge luitist Lukas Henning verbindt op deze cd composities van de zeventiendeeeuwse tijdgenoten Nicolas Vallet, John Dowland, Michelagnolo Galilei en Johannes Hieronymus Kapsperger met tarotafbeeldingen uit diezelfde tijd. Elke compositie heeft van Henning haar eigen tarotkaart meegekregen. Henning laat daartoe de in een kartonnen hoesje gestoken cd vergezeld gaan van een 256 pagina’s tellend boekwerkje van circa 7 bij 13 cm. Een originele presentatie, hoewel het opbergtechnisch niet ideaal is. Eerlijk gezegd vind ik de gemaakte koppeling een tikkeltje vergezocht. Of begrijp ik die gewoonweg niet?

Dat de leesbaarheid van de teksten vanwege lettertype en -grootte ernstig te wensen overlaat, helpt in ieder geval niet erg mee. Gelukkig maakt het spel van Henning alles goed. Zijn subtiele toonvorming, mooie frasering en heldere articulatie zijn een lust voor het oor. JvB

CARLOS PATIÑO: MUSICA

SACRA PARA LA CORTE

LA GRANDE CHAPELLE

O.L.V. ALBERT RECASENS

LAUDA LAU 021

Wie deze composities in stile concertato vol retorische figuren, afwisselende solo’s en dramatische wendingen hoort, denkt misschien de wereld van de Italiaanse barok binnen te stappen. De meerkorige werken – fraai gekleurd door trombones, cornetto’s en strijkers – ontstonden echter aan het Spaanse hof. De componist van deze verzameling psalmzettingen, hymnen (onder andere een fonkelend dubbelkorig magnificat) en antifonen is Carlos Patiño (1600-1675). De kwaliteit van de weldadig sprankelende muziek van deze onbekende Spaanse barokcomponist is verrassend hoog. En dat vond men destijds blijkbaar ook: in 1660 werd zijn verzoek om met pensioen te mogen afgewezen. Wel hij kreeg wel twee assistenten toegewezen. De muzikale overdaad van Patiño wordt stralend en trefzeker uitgevoerd door Albert Recasens en zijn vocaal en instrumentale ensemble La Grande Chapelle. De eerste track valt wat dat betreft met de deur in huis. Wie deze jubelende versie van Lauda Ierusalem (Psalm 147) hoort, blijft luisteren.

GJvD

THE DI MARTINELLI

MANUSCRIPT:

EVA SALADIN, JOHANNES

KELLER, SEBASTIAN WIENAND, DANIEL ROSIN

GLOSSA GCD 922521

De universiteitsbibliotheek van Leuven herbergt het archief van de familie Di Martinelli. De Italiaanse familie vestigde zich in de tweede helft van de zeventiende eeuw in het huidige België. Het archief bevat onder andere een manuscript met 31 complete vioolsonates plus een flard van een 32ste. De Nederlandse barokvioliste Eva Saladin koos acht sonates uit deze onbekende collectie voor haar eerste soloalbum. De selectie bevat werk van onder meer Gian Carlo Cailò, Johann Christoph Pez en David Petersen, maar ook van een zekere N. Goor, van wie zelfs de voornaam niet bekend is. Wie haar optredens afgelopen zomer heeft bijgewoond tijdens het Festival Oude Muziek weet het al: Saladin is een fraai technicus en een gevoelig speelster. Opmerkelijk: de continuogroep wordt regelmatig versterkt door een tweede klavecimbel. Volgens Saladin schijnt dat gebruikelijk geweest te zijn in de barokke kamermuziek. Het levert een heerlijk verzadigde en harmonisch rijke klankwereld op. GJvD

APPENA CHIUDO GLI OCCHI:

SCARLATTI & CALDARA

GIUSEPPINA BRIDELLI & QUARTETTO VANVITELLI

ARCANA A487

De wereldlijke en geestelijke machthebbers in Rome hadden aan keuze geen gebrek als ze hun rivalen de ogen wilden uitsteken. Componisten profiteerden handig van hun rivaliteit, wat de Eeuwige Stad lange tijd tot hét brandpunt van de Europese barokmuziek maakte. Händel zakte niet voor niets tot hier af vanuit Noord-Duitsland. Alessandro Scarlatti en Antonio Caldara, de onderwerpen van Giuseppina Bridelli’s solo-cd, ontmoetten elkaar daar minstens één keer, in de vastentijd van 1708, toen ze beiden een nieuw oratorium in première brachten. Uit die werken horen we op dit album niets; wel klinkt van elke stercomponist een kamercantate – een genre dat in ideale, delicate handen is bij deze wendbare mezzo met verrukkelijke dictie. Minder miniopera’s dan extreem verfijnde kamermuziek: deze pijnlijke liefdescantates met soloviool (een prachtige Gian Andrea Guerra) barsten van de effecten en gestes die je echt met de gezongen tekst erbij tot je wilt nemen. Het Quartetto Vanvitelli vult aan met een moderne wereldpremière van Valentini. AE

JÉLIOTE, HAUTE-CONTRE DE RAMEAU

REINOUD VAN MECHELEN & A NOCTE TEMPORIS

ALPHA 753

Met zijn haute-contre trilogie bewijst Reinoud Van Mechelen de luisteraar een hoognodige dienst: niet alleen neemt hij overtuigend de fakkel over van oudere generaties, hij laat ons en zijn muzikanten ook kennismaken met een muzikaal universum waarvan Lully en Rameau slechts de geniale toppen waren. Pierre de Jéliote (1713–1797) moet een sensatie zijn geweest toen de al vrij oude Rameau zijn eerste opera Hippolyte presenteerde: een zanger met een stem van goud die bovendien moeiteloos de zwaarste rollen aankon. Jéliote reeg met successen als de titelrollen in Platée en Dardanus een carrière aaneen die van het grote publiek naar het kleine, van Parijs naar Versailles leidde. A nocte temporis verklankt deze carrière aan de hand van een prachtig samengesteld programma vol verrassende onbekenden, zoals Berton, Mion en een stuk van Jéliote zelf. Tot Van Mechelen zelf aan het componeren slaat, kunnen we alvast ontzettend dankbaar zijn voor zo’n mooi eerbetoon. AE

JOSEPH ANTON STEFFAN:

HARPSICHORD SONATAS

MITZI MEYERSON

GLOSSA GCD 92810

Tijdens een bezoek aan de Staatsbibiliotheek in Berlijn liep de Amerikaanse klaveciniste Mitzi Meyerson toevallig tegen manuscripten aan van de achttiende-eeuwse Boheemse componist Joseph Anton Steffan (1726-1797). Dat bleek een voltreffer: tijdens het doorspelen van de stukken werd Meyerson zodanig door deze muziek gegrepen dat ze besloot er een opnameproject aan te wijden. De klaveciniste typeert de sonates van Steffan als een soort missing link in de transitie van het klavecimbel naar de piano. Het is frisse muziek waarin invloeden van Mozart, Haydn en de jonge Beethoven te bespeuren zijn. Aan toonschildering doet Steffan ook. Zo duiken in de laatste sonate op het album ineens een zeer dissonant akkoord en een dalende tritonus op. Het bijschrift luidt: ‘Kattengezang. Miauw!’ Meyerson voert de vijf sonates met veel elan en overtuigingskracht uit op een fraai instrument van Michael Johnson uit 2009. JvB

PRJCT AMSTERDAM / MAARTEN ENGELTJES VIVALDI, VIRTUOSO!

Countertenor Maarten Engeltjes en PRJCT Amsterdam laveren over kronkelende liefdespaden door bijna een eeuw barokmuziek. Vivaldi toont zich van zijn meest duistere kant in aria’s over verraad en wrok.

wo 24 nov / 20.00

Zeist, Kerk van de Evangelische Broedergemeente do 25 nov / 20.15

Westzaan, Zuidervermaning vr 26 nov / 20.15

Deventer, Penninckshuis za 27 nov / 20.00

Amsterdam, De Waalse Kerk zo 28 nov / 11.00

’s-Hertogenbosch, Willem Twee toonzaal

Contactus

MACHAUT: MIJN

HART, MIJN KASTEEL, MIJN SCHAT do 9 dec / 20.15

Het jonge ensemble Contactus vervlecht muziekstukken, brieven en geschriften van Guillaume de Machaut tot een bitterzoet liefdesepos. Is dit het ware verhaal van Machauts gebroken hart?

Westzaan, Zuidervermaning vr 10 dec / 20.00

Amsterdam, De Waalse Kerk za 11 dec / 20.00

Utrecht, Pieterskerk zo 12 dec / 11.00

Schokland, Kerkje op Schokland

VOX LUMINIS / LIONEL MEUNIER KERST VÓÓR BACH

Omdat er naast het Weihnachtsoratorium nog zoveel briljante kerstmuziek is om donkere decemberdagen te verlichten, duikt Vox Luminis in liedrepertoire van vóór Johann Sebastian.

wo 15 dec / 20.15

Amsterdam, Muziekgebouw aan ’t IJ, Grote Zaal do 16 dec / 20.00

Utrecht, Pieterskerk vr 17 dec / 20.15

Deventer, Penninckshuis za 18 dec / 20.30

Maastricht, Onze-Lieve-Vrouwebasiliek zo 19 dec / 14.00

Nijmegen, De Vereeniging, Concertzaal

OFFICIUM ENSEMBLE / PEDRO TEIXEIRA KERSTMIS IN DE RENAISSANCE

Uit muziek voor advent en kerst van topcomponisten uit alle windstreken stelt het Officium Ensemble een mis samen op maat van oudemuziekfanaten.

ma 20 dec / 20.00

Almere, Goede Rede di 21 dec / 20.15

Amsterdam, Muziekgebouw aan ’t IJ, Grote Zaal wo 22 dec / 20.00

Utrecht, TivoliVredenburg, Hertz

Charpentierdag Minifestival

Met o.a. Skip Sempé, Ricercar Consort, Duo Serenissima en Ensemble Correspondances.

za 15 jan / hele dag

Amsterdam, Muziekgebouw aan ’t IJ zo 16 jan / hele dag

Utrecht, TivoliVredenburg

LA RÊVEUSE / FLORENCE BOLTON & BENJAMIN PERROT MUSICA FANTASTICA

Bravo, bravissimo: La Rêveuse gooide hoge ogen met zijn drie Buxtehude-opnamen. We verwelkomen het kwartet in het seizoen voor een tournee met kamermuziek van het Deense orgelfenomeen en zijn collega Dietrich Becker.

di 18 jan / 20.30

Zwolle, Academiehuis Grote Kerk

Wo 19 jan / 20.15

Amsterdam, Muziekgebouw aan ’t IJ, Grote Zaal do 20 jan / 20.15

Eindhoven, De Kapel vr 21 jan / 20.30

Rotterdam, Laurenskerk za 22 jan / 20.15

Westzaan, Zuidervermaning zo 23 jan / 20.00

Zeist, Kerk van de Evangelische Broedergemeente

LE MIROIR DE MUSIQUE / BAPTISTE ROMAIN OP PELGRIMSTOCHT MET THOMAS A KEMPIS do 10 feb / 20.00

De ziel verheffen door eenvoud en puurheid: dat was het devies van de moderne devotie. Met het werk van mysticus Thomas a Kempis als leidraad gaat Le Miroir de Musique op een muzikale ontdekkingstocht.

Utrecht, Pieterskerk vr 11 feb / 20.15

Deventer, Penninckshuis za 12 feb / 20.00

Amsterdam, De Waalse Kerk zo 13 feb / 15.00

Lelystad, Agora Theater, Van Wijnen Zaal

YOANN MOULIN & PIERRE GALLON A FANCY FOR TWO

Wat is er fijner dan een recital door een klavierkunstenaar? Een recital van twee klavierkunstenaars natuurlijk! Yoann Moulin en Pierre Gallon gaan de ultieme uitdaging aan met het fantasievolle repertoire van de Engelse virginalisten op de lessenaar.

wo 16 feb / 20.15

Muiden, Muiderslot do 17 feb / 20.00

Zeist, Kerk van de Evangelische Broedergemeente vr 18 feb / 20.30

Maastricht, Cellebroederskapel za 19 feb / 20.15

Westzaan, Zuidervermaning zo 20 feb / 11.00

Schokland, Kerkje op Schokland

TON KOOPMAN & CATHERINE MANSON BUXTEHUDE: MEESTER AAN HET ORGEL

Een halve eeuw muzikale excellentie bracht Ton Koopman naar podia overal ter wereld. Aan de zijde van violiste Catherine Manson verkent de oudemuziekpionier retorische parels van Buxtehude en Habsburgers als Schmelzer en Biber.

wo 16 mrt / 20.00

Groningen, Martinikerk do 17 mrt / 20.00

Utrecht, Nicolaïkerk vr 18 mrt / 20.00

Zutphen, Walburgiskerk za 19 mrt / 20.00

Amsterdam, De Waalse Kerk zo 20 mrt / 15.00

Den Haag, Nieuwe Kerk

Locaties En Prijzen

Normaal € 25 | Vriend € 21

CJP/student € 10 met uitzondering van: Almere, Goede Rede

€ 18 | Vriend € 15

CJP/Pas 65€ 12,50

Amsterdam, Muziekgebouw aan ’t IJ

Vox Luminis € 39 | Vriend € 31

Officium Ensemble € 36 | € 29

La Rêveuse € 34,50 | € 27,50

CharpentierDag: oudemuziek.nl

Den Haag, Nieuwe Kerk

€ 31 | Vriend € 28

Eindhoven, De Kapel

€ 23 | Vriend € 19

CJP/student € 10

Lelystad, Agora Theater € 15 | Vriend € 13

CJP/student € 12

Nijmegen, De Vereeniging € 32,50 | Vriend € 27,50

Rotterdam, Laurenskerk € 33 | Vriend € 26

CJP/student € 10

Schokland, Kerkje op Schokland € 15 | Vriend € 13

CJP/Pas 65 € 12

Utrecht, TivoliVredenburg € 34 | Vriend € 30

CharpentierDag: oudemuziek.nl

Bestel online via oudemuziek.nl of telefonisch via 030 232 9010 (ma-vr 10-16 uur). Kijk voor uitgebreide informatie op oudemuziek.nl.

Colofon

Tijdschrift Oude Muziek

ISSN 0920-6649 jaargang 36 / nr. 4 – november 2021 verschijnt 4x per jaar uitgave en productie

Stichting Organisatie Oude Muziek Utrecht adres

Plompetorengracht 4

3512 CC Utrecht

+31 (0)30 232 9000 info@oudemuziek.nl www.oudemuziek.nl vormgeving

Doretta Rinaldi lay-out

Esther de Bruijn drukwerk en bindwerk

BCM coverbeeld

Plafondschildering Sainte-Chapelle Parijs

Foto: Simone Mascellari redactie

Laura van den Boogaard, eindredactie

Xavier Vandamme

Jed Wentz

Juliette Dufornee

Wim van de Laak medewerkers aan deze uitgave

Joost van Beek, Jan Van den Bossche, Geerten Jan van Dijk, Pieter Dirksen, Albert Edelman, Cécile de Morrée, Giovanni Paolo Di Stefano, Maartje Stokkers, Eddie Vetter, Thiemo Wind heeft u vragen of opmerkingen? bereik ons via info@oudemuziek.nl of 030 232 9000 adverteren tarieven via 030 232 9000 of www.oudemuziek.nl miniadvertenties voor particulieren, € 15 per 4 regels, 140 lettertekens, bewijsexemplaar € 5 donateur worden

Voor een bijdrage van € 40, € 80, € 160 of € 1000 aan de Stichting Vrienden Oude Muziek ontvangt u 4x per jaar het Tijdschrift Oude Muziek met alle gegevens over het Festival Oude Muziek en onze concerten. Tevens krijgt u dan de Vriendenpas, waarmee u in aanmerking komt voor diverse kortingen. Zie oudemuziek.nl voor alle bijbehorende voordelen of bel met 030 232 9000.

Voor mensen met een leeshandicap is dit Tijdschrift ook op cd verkrijgbaar. Inlichtingen: Dedicon, Postbus 24, 5360 AA Grave, 0486 486 486.

Het volgende nummer verschijnt medio maart 2022.

Weihnachts-Oratorium met Freiburger Barockorchester

DoReMiFaSol o.l.v. Paul Van Nevel

Di Lasso’s Tranen van Petrus i.s.m. Dance Company Nanine Linning

Matthäus-Passion met het Residentie Orkest

#uncut de stem van een trans vrouw www.nederlandskamerkoor.nl

Bestel nu uw kaarten voor het voorjaar en geniet van de rijkdom van koormuziek met de hoogste kwaliteit!

Met Anne Azéma en haar Boston Camerata luister je naar kerstmuziek uit de middeleeuwen: gregorian chant meets ancient singer/songwriter. Andreas Staier brengt de duizelingwekkende noten van een van Bachs bekendste werken tot leven.

Deze nieuwe opnamen zijn verkrijgbaar in de store.harmoniamundi.com tegen eenmalige korting van 15 %. Vermeld bij afronding van uw bestelling de kortingscode TOM4dec2021. Tevens verkrijgbaar bij alle bekende webshops en klassieke zaken.