ONTWIKKELINGSPROBLEMEN Nieuw protocol dyslexie

Nieuwe richtlijn en vernieuwd protocol ‘Dyslexie hoeft niet meer enkelvoudig te zijn’

INTERVIEW JOLI LUIJCKX FOTGRAFIE SHUTTERSTOCK

Sinds januari van dit jaar worden kinderen met ernstige en hardnekkige leesproblemen gediagnosticeerd en behandeld volgens een nieuwe richtlijn en een vernieuwd protocol (zie kader). Dit heeft consequenties voor welke kinderen behandeling krijgen vergoed vanuit de Jeugdwet. Balans vroeg Jurgen Tijms, voorzitter van de Wetenschappelijke Adviesraad Dyslexie en hoofdauteur van het vernieuwde protocol, wat de belangrijkste veranderingen zijn.

Een update van het protocol (het PDDB, zie kader) was nodig volgens Tijms. De eerste versie stamt uit 2009, de tijd dat de vergoedingsregeling dyslexie nog onder de Zorgverzekeringswet viel. Toen in 2015 de vergoedingsregeling overging naar de Jeugdwet, kwam er door de uitgangspunten van de Jeugdwet ook een andere manier van kijken naar kinderen met een ernstig en hardnekkig leesprobleem. Tijms: ‘Vóór 2015 werd er naar dyslexie gekeken vanuit de gedachte van een op zichzelf staande stoornis die behandeld kon worden. Kinderen met co-morbiditeit, die dus naast hun dyslexie bijvoorbeeld ook ADHD of autisme hadden, kwamen niet of alleen als ze ‘uitbehandeld’ waren, voor de vergoede zorg in aanmerking. De vergoedingsregeling was alleen bedoeld voor kinderen met Ernstige Enkelvoudige Dyslexie (EED).’

Vergoedingsregeling verruimd

Dat bleek in de praktijk een knelpunt. Dyslexiebehandelaren gaven volgens Tijms aan zich machteloos te voelen, omdat ze juist de kinderen met een complexere hulpvraag door de combinatie van dyslexie en (kenmerken van) andere ontwikkelingsproblemen moesten weigeren. Deze kinderen kregen soms wel behandeling voor hun ontwikkelingsprobleem, maar zelden kregen ze daarbij ook behandeling voor hun dyslexie. Terwijl het risico zo groot is dat juist deze kinderen, als je ze niet behandelt, geen niveau van lezen bereiken waarmee ze zich kunnen redden op school en later als volwassene in de maatschappij. Tijms: ‘We hebben de afgelopen jaren uit wetenschappelijk onderzoek voldoende bewijs verzameld om te kunnen stellen dat behandeling van kinderen met dyslexie, die ook nog een ander ontwikkelingsprobleem hebben, vaak goed werkt. Dit gaf de mogelijkheid om dit knelpunt in het nieuwe behandelprotocol op te lossen. Ook kinderen met een ondersteuningsbehoefte of ontwikkelingsprobleem in combinatie met een ernstig en hardnekkig leesprobleem kunnen, mits zij aan de criteria

voor doorverwijzing voor dyslexieonderzoek voldoen, via de gemeente worden doorverwezen. Binnen de vergoedingsregeling spreken we daarom vanaf 1 januari van Ernstige Dyslexie (ED) in plaats van Ernstige Enkelvoudige Dyslexie (EED). De dyslexie hoe niet meer enkelvoudig te zijn.’

NIEUWE RICHTLIJN EN VERNIEUWD PROTOCOL

Kijken naar het totale kind

Van dyslexiebehandelaren vraagt dit deels een andere manier van werken volgens Tijms: ‘Het is zwart-wit gezegd veranderd van een one size fits all-behandeling, naar kijken naar het totale kind en zijn ondersteuningsbehoe en. Behandelaren moeten volgens het vernieuwde protocol naast de mogelijke dyslexie ook bijkomende belemmeringen in beeld brengen en in nauwe samenwerking en in samenspraak met ouders beoordelen wat een kind qua behandeling bijvoorbeeld aankan of waar de eerste prioriteit ligt. Het kan bijvoorbeeld nodig zijn om eerst aan de concentratieproblemen te gaan werken en daarna pas de dyslexie te gaan behandelen. Bij een ander kind kan dit gelijktijdig of is behandeling van het bijkomende probleem op dat moment niet nodig.’ In de zomer van 2021 werd de Brede Vakinhoudelijke Richtlijn Dyslexie (BVRD)gelanceerd. En aangekondigd dat op 1 januari 2022 gewerkt gaat worden volgens een geüpdatet Protocol Dyslexie Diagnostiek en Behandeling (PDDB) versie 3.0. Belangrijkste aanpassing is dat de vergoedingsregeling voor kinderen met dyslexie sinds 1 januari 2022 geldt voor kinderen met Ernstige Dyslexie (ED), en niet langer alleen voor kinderen met Ernstige Enkelvoudige Dyslexie (EED).

Tijms wil nog wel benadrukken dat deze aanpassing niet betekent dat er nu een geheel andere groep kinderen voor vergoede dyslexiebehandeling in aanmerking komt. ‘Voor 90/95% zullen nog steeds kinderen met dezelfde soort hulpvraag worden doorverwezen voor de vergoede behandeling.’

Houvast en duidelijkheid

Voor de vergoedingsregeling dyslexie komen alleen kinderen tot en met twaalf jaar in aanmerking. De nieuwe richtlijn (BVRD, zie kader) is er voor alle jeugdigen met een leesprobleem of dyslexie van 6 t/m 23 jaar. Tijms: ‘Eigenlijk had ik liever gezien dat er geen leeftijdsgrens van 23 in de BVRD zou staan. Want ook volwassenen kunnen in het dagelijks leven en bij hun werk hinder ondervinden van hun dyslexie. In de richtlijn staan aanbevelingen voor een kwaliteitsverbetering in de hele dyslexieketen. Daarmee bedoelen we niet alleen het onderwijs, maar alle betrokkenen bij leesproblemen en dyslexie. In de BVRD staan aanbevelingen die kunnen bijdragen aan snelle, passende en goede hulp. De aanbevelingen moeten ervoor zorgen dat juist die kinderen waarvoor de vergoedingsregeling bedoeld is, doorverwezen worden en andere kinderen passende ondersteuning krijgen in het onderwijs. Want het onderwijs heeft de wettelijke taak binnen de basisondersteuning om te zorgen voor goed lees- en spellingonderwijs. De aanbevelingen moeten houvast en duidelijkheid bieden aan zowel kinderen, ouders als professionals in onderwijs en zorg. In de richtlijn staan bijvoorbeeld aanbevelingen voor het signaleren van dyslexie bij meer- en anderstaligen. Maar ook voor het bieden van ondersteuning aan leerlingen die niet voor de vergoede behandeling in aanmerking komen, maar wel een leesprobleem en dus ook ondersteuning nodig hebben. Of aanbevelingen voor behandeling en ondersteuning. Je kunt dan denken aan psycho-educatie, ondersteuning op sociaal-emotioneel gebied en de inzet van ict-hulpmiddelen.’

Sociaal-emotionele ondersteuning

Tijms wil nog wel wat kwijt over ondersteuning op sociaal-emotioneel gebied en psycho-educatie. Dit is volgens het behandelprotocol een verplicht onderdeel van de behandeling dat volgens hem nog niet de aandacht krijgt die het verdient. ‘Uitleg over dyslexie met ook aandacht voor de impact van een leesprobleem op het kind, is belangrijk voor zowel kinderen als hun ouders. Er kan bijvoorbeeld onzekerheid ontstaan over je toekomstmogelijkheden door het hebben van dyslexie. En er bestaan misvattingen over beroepen die je met dyslexie niet zou kunnen uitoefenen.’

De afgelopen jaren is er een goede slag geslagen in wetenschappelijk onderzoek op het gebied van risicofactoren voor dyslexie. We weten dat de oorzaak vaak complex is en dat leercapaciteiten, processen in de hersenen en de omgeving van invloed zijn. Dat we hier meer over weten is winst volgens Tijms. ‘Op het gebied van psycho-educatie en de emotionele effecten weten we nog maar heel weinig. Daar valt qua wetenschappelijk onderzoek de komende jaren nog wel winst te halen.’

BEHANDELING VAN KINDEREN MET DYSLEXIE ÉN EEN ANDER PROBLEEM, WERKT VAAK GOED

SCAN DE QR-CODE voor meer info over dyslexie en lees meer over het nieuwe protocol en wat dat bijvoorbeeld betekent voor kinderen zónder Ernstige Dyslexie maar wél met leesproblemen, hoe het zit met spelling en de vergoedingsregeling en kijk het webinar over onderzoek en behandeling van dyslexie en wat je als ouders van school mag verwachten. Je kunt ook kijken op balansdigitaal.nl (zoek op: qr-code).