Patio 9 by SPATIUM UW

PATIO 9 - paĹşdziernik, listopad, grudzieo 2016

PATIO 9 - październik, listopad, grudzieo 2016

Od redakcji W dziewiątym numerze PATIO opisujemy, jak kultura wpływa na sposób, przebieg i kierunek rozwoju danego miasta, regionu, czy paostwa. W artykule „Efekt Bilbao” zobaczycie najnowsze trendy w architekturze związane z wyglądem budynków kulturalnych. Inne podejście do obiektów architektonicznych zostało zaprezentowane w artykule „Kultura mieszkalnictwa”. Czy kultura społeczeostwa może mied wpływ na kształtowanie infrastruktury rowerowej? O problemach Warszawy związanych z rozwojem infrastruktury rowerowej przeczytacie w relacji z CXX Forum Komunikacyjnego zatytułowanym „Pieszy i rowerzysta w środowisku miejskim”. Mówiąc o kulturze, nie może zabraknąd nawiązania do nowoczesnej sztuki w przestrzeni publicznej. Czym różnił się street art za cza-

Do numeru pisali: Kinga Cieślik Daniel Deja Marta Gil Magdalena Golan Agata Gołębiewska Krzysztof Grochal Hanna Grzesik Marcin Żebrowski

sów PRL-u od jego współczesnej wersji? Zainteresowanych warszawską sztuką uliczną odsyłamy do serwisu internetowego „Puszka”. Każde miejsce na ziemi ma odrębną historię i kulturę. Jednym z lepszych przykładów ukazania tej zależności jest tekst „Muranów (nie) jedno ma imię”. Co to jest kreatywne funkcjonowanie miast? Zachęcamy do lektury artykułu

Redakcja: Kinga Cieślik Hanna Grzesik Aniela Kopczyoska Sara Nguyen Xuan

„Narzędzia pobudzające kreatywnośd w miastach”, będące wiedzą w pigułce przedstawioną w Międzynarodowym Centrum Kultury w Krakowie. Życzymy przyjemnej lektury! Redakcja PATIO Interesujesz się zagadnieniami związanymi z gospodarką przestrzenną i chcesz dołączy do zespołu tworzącego czasopismo PATIO? Podróżujesz,

Skład i przygotowanie do druku: Sara Nguyen Xuan Projekt okładki: Daniel Deja Wydruk: Drukarnia Advert Druk

odkrywasz nowe miejsca i robisz ciekawe zdjęcia? A może masz pytania, sugestie, uwagi? Z chęcią poznamy Twoją opinię. Pisz na adres mailowy redakcji: redakcja.patio@gmail.com Wyraź swoją opinię Chcemy poznad Twoją opinię, by dowiedzied się, jakie zagadnienia są według Ciebie najbardziej interesujące oraz w jakim kierunku powinniśmy rozwijad Czasopismo PATIO. Zachęcamy do wzięcia udziału w naszej ankiecie. Link do ankiety znajdziesz na naszym fanpage https:// www.facebook.com/SpatiumUW/ lub wpisując adres: http://goo.gl/ forms/DR157o9Rfk. Ankieta będzie dostępna do 30 listopada 2016. Jej wyniki udostępnimy w kolejnym numerze.

Koło Naukowe SPATIUM działa na Wydziale Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego. Publikacja finansowana ze środków ZSS UW

PATIO 9 - październik, listopad, grudzieo 2016

Spis treści Efekt Bibao ………………………………………………………………………………………………..……….. 4

Muranów (nie) jedno ma imię ……………………………………………………………………..……… 7

Kultura mieszkalnictwa …………………………………………………………………….………….……. 10

Pieszy i rowerzysta w środowisku miejskim ……………………………………………..……….. 12

Narzędzia pobudzające kreatywnośd w miastach ………………………………..…………….. 14

Puszka pełna sztuki …………………………………………………………………………………….…….. 21

Street art ………………………………………………………………………………………………..………... 22

PATIO jest tworzone z inicjatywy Koła Naukowego Gospodarki Przestrzennej SPATIUM przez studentów Wydziału Geografii i Studiów Regionalnych. Koło Naukowe SPATIUM działa na Wydziale Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego.

PATIO 9 - październik, listopad, grudzieo 2016

Efekt Bilbao

ile wolno nam generalizowad i obiektywi-

zbudowała nową tożsamośd miasta i mimo, że był

zowad skojarzenia, to związek sztuki

to upragniony ratunek, przyniósł ze sobą wiele

współczesnej i miasta nieuniknienie prowadzi

wyzwao. Czy wstawianie wymyślnych i ekstrawa-

do Bilbao. Fundacja Salomona R. Guggenheima,

ganckich budynków w zharmonizowaną tkankę

rozwijając sied swoich osobliwych przybytków,

miejską to zbrodnia, groteska czy pretensjonalna

przyczyniła się do ekonomicznego odrodzenia

prowokacja? To sztuka współczesna, która domaga

poprzemysłowego i portowego miasta w północnej

się dyskusji, wątpliwości, skrajnych emocji. Taka

Hiszpanii. Projektu Franka Gehry'ego nie powinno

brutalna ingerencja w urbanistyczną strukturę

się animizowad do postaci kury znoszącej złote

miasta w oczywisty sposób sugeruje odbieranie

jajka, ale nie sposób bagatelizowad jego pożąda-

budynku jako eksponatu, który dzięki jednolitemu

nych efektów gospodarczych. Turyści, przybywają-

tłu wybija się na pierwszy plan, a co za tym idzie,

cy w znacznej części z zagranicy, w trzy lata

podnosi rangę i zachęca do poznania wnętrza.

po otwarciu muzeum w 1997 roku uiścili w podatkach dla władz regionalnych ponad 100 milionów euro. Ta kwota pokryła wszystkie koszty związane z przedsięwzięciem i modernizacją infrastruktury oraz pozostawiła sporą nadwyżkę.

Muzeum Guggenheima w Bilbao strims.pl *data dostępu: 28.11.2015+

Tate Modern w Londynie (planowany rok zakooczenia budowy: grudzieo 2016) http://www.tate.org.uk/about/projects/tate-modern-project [data dostępu: 28.11.2015+

Turystyka kultury wysokiej zyskuje na popularności, a równolegle z nią sztuka współczesna. Ta pierwsza

Bilbao, Berlin, Wenecja, Nowy Jork, a już niebawem

jest niezbyt komercyjna, lecz nierzadko osobliwa

Abu Dhabi to ośrodki Fundacji Salomona Guggenhei-

i kontrowersyjna, a przez to ekscytująca dla żądnych

ma, która konsekwentnie wspiera, poszukuje, nagra-

wrażeo szarych śmiertelników. Dekonstruktywi-

dza i promuje sztukę współczesną. Badania AEA

styczna bryła Muzeum Guggenheima w Bilbao

Consulting New York - firmy specjalizującej się 4

PATIO 9 - październik, listopad, grudzieo 2016 w projektach kulturowych - szacują, że w następnej

Nic dziwnego, że Inhotim odwiedza rocznie ponad

dekadzie około 250 miliardów dolarów ma zostad

dwierd miliona turystów spragnionych wrażeo

przeznaczone na powstanie nowych muzeów i gale-

nie tylko czysto estetycznych.

rii sztuki współczesnej w różnych krajach na całym świecie. Największą sławę jeszcze przed powstaniem zyskał obiekt w Abu Dhabi, który ma byd lokalnym odziałem Muzeum Guggenheim'a i Louvre Saadiyat Island oraz nowe muzeum Chioskiej sztuki współczesnej - M+ w West Kowloon Cultural District, które ma byd hongkooską odpowiedzią na London's Tate Modern.

Inhotim http://sustainablebrasil.com/why-everybody-should-visit-inhotim/ *data dostępu: 28.11.2015+

Zyski gospodarcze, renoma i prawdopodobieostwo zaistnienia na światowej mapie sztuki współczesnej to dla wielu miast korzystna i owocna strategia. Jednak istotą zjawiska jest fenomen istnienia i funkcjonowania sztuki współczesnej właśnie w przestrzeM+, Museum for visual culture (planowany rok zakooczenia budowy: 2019) http://www.westkowloon.hk/en/the-district/architecture-facilities/m-4/ [28.11.2015]

ni miejskiej, gdzie nieprzypadkowo znajduje ona

Obiekty o podobnie rażącej skali oddziaływania

wad, z powodzeniem szukad dyskusji i skandalu.

nie tylko na bliskie otoczenie, ale przede wszystkim

Symbiotyczna kombinacja zarobków i rozwoju kultu-

na środowisko miłośników sztuki, mają powstad

ry wysokiej domaga się niestety ciągłego podsyca-

w Arabii Saudyjskiej, australijskim Perth i Tiranie.

nia. Przedsięwzięcie, które ma szansę efektywnie

Znacząca dla funkcjonowania i renomy przebudowa

prosperowad, musi byd oparte na racjonalnym

planowana jest w Kijowie, gdzie Mystetskyi Arsenal

scenariuszu dopasowanym do potrzeb odbiorców

ma zostad rozbudowany do rozmiarów największego

i trzymającym ich w ciągłej fascynacji, która zapewni

dla siebie idealne środowisko. Tam może ewoluo-

w Europie muzeum tego typu i, jak przepowiedział twórca historycznego budynku, twierdza stanie się arsenałem dla ludzi. Belo Horizonte, przemysłowe miasto w południowej Brazylii, w planach ma przyjęcie pod własne skrzydła kompleksu parku rzeźb i zespołu galerii sztuki współczesnej - Inhotim. Obiekt ten to ponad 2 000 hektarów przestrzeni, która przenosi użytkownika w świat kultury, ukazując jej rozmaite oblicza na wiele sposobów.

Inhotim http://sustainablebrasil.com/why-everybody-should-visit-inhotim/ *data dostępu: 28.11.2015+

PATIO 9 - październik, listopad, grudzieo 2016 atencje

i niejednokrotne ich powroty. Idąc tym

tropem Centrum w Perth ma byd wizją zoptymalizowanego i rozbudowanego Western Australian Museum, które zapowiada się tytułem Muzeum Oceanu Indyjskiego, jeszcze przed otwarciem zapowiada współpracę z ośrodkami w Mombaju, Muscacie, Abu Dhabi i Nairobi, co zapewnid ma nieskooczoną New Ordos Museum http://www.designboom.com/architecture/mad-architects-ordos-museumcompleted/ *data dostępu: 28.11.2015+

dawkę wrażeo dla potencjalnych odbiorców.

padkowe. Sztuka współczesna dzięki bezpośredniości, kontrowersji i braku zahamowao schodzi z piedestału i wdziera się w codziennośd. Miasto staje się muzeum, gdzie świadomie lub nie stajemy się obserwatorami i uczestnikami bez przestępowania progu muzeów. Budynki, instalacje, rzeźby, murale, graffiti, banery, neony, performensy, teatr

Western Australian Museum http://museum.wa.gov.au/ *data dostępu: 28.11.2015+

uliczny, codzienne życie - contemporary art królem

Fakt, że bryła zdobiąca Bilbao, wyrzeźbiona w stali

miejskiej dżungli.

przez Gehry'ego, przyniosła oczekiwane zyski, nie oznacza, że jest to gotowy przepis na sukces.

Hanna Grzesik

Przykład New Ordos Museum w Mongolii przypomina, że postawienie spektakularnego budynku to zaledwie początek, który nie jest gwarancją powodzenia, mimo, że daje mnóstwo możliwości. Miasto dzięki złożom surowców naturalnych dysponuje pokaźnym budżetem, a co za tym idzie, szerokimi możliwościami inwestycyjnymi, lecz muzeum, eufemistycznie opisując stan rzeczy, nie obfituje w wystawy. Oszczędna ekspozycja i brak pomysłu na wydarzenia i wystawy skutkuje miernym zainteresowaniem turystów. Fenomen rozwoju sztuki współczesnej, która okazuje się byd obiecującą i opłacalną inwestycją, zyskuje popularnośd. Społeczeostwo rozwija wrażliwośd i coraz bardziej gotowe jest obcowad z kulturą wysoką nie tylko od święta. Turystyka kultury wysokiej nabiera tempa, a wybory celów podróży są nieprzy6

PATIO 9 - październik, listopad, grudzieo 2016

Muranów (nie) jedno ma imię

zmianki o Muranowie pojawiały się w dziełach Herlinga Grudzioskiego, Żeromskiego czy Broniewskiego. Kibicom będzie się on kojarzył z klubem Polonia Warszawa, którego to stadion, będący od 1928 r.

siedzibą najstarszego klubu piłki nożnej w stolicy, jest zlokalizowany właśnie na Muranowie. Z drugiej strony wszyscy łączymy tę częśd miasta z tragiczną historią getta. Kilka miesięcy temu Muranów stał się ponownie tematem rozmów za sprawą zdjęcia, które obiegło polskie media. Na wielu portalach internetowych można było przeczytad relacje związane z poszukiwaniem dziewczynki z fotografii wykonanej w 1946 r. Owe zdjęcie przedstawia dziecko patrzące na gruzy powojennego getta warszawskiego. Kim była dziewczynka? Tego nikt nie wie, jednakże jej poszukiwania wciąż trwają.

Słynne już zdjęcie dziewczynki patrzącej na zrujnowany Muranów (fot. Reginald Kenny) http://www.corbisimages.com/ *data dostępu: 25.11.2015+

PATIO 9 - październik, listopad, grudzieo 2016 Muranów to nie dzielnica, ale też nie osiedle.

Muranów to jednak nie tylko tragedia losów wojen-

To historyczna częśd Warszawy, która była zamiesz-

nych. Wielu warszawskim fanom X muzy będzie się

kana już w XVII w. Obecnie znajduje się w granicach

również kojarzyd z kinem o tej samej nazwie, zlokali-

administracyjnych dzielnic Śródmieście oraz Wola

zowanym przy metrze Ratusz Arsenał, z wielkim

(licząc obszar Nowolipki). Swoją nazwę zawdzięcza

czerwonym szyldem oraz znajdującą się naprzeciw-

architektowi Józefowi Szymonowi Bellottiemu, który

ko charakterystyczną fontanną. Kino należy do firmy

wybudował tu pałac i nazwał go na pamiątkę wysep-

dystrybucyjnej Gutek Film i w swoim repertuarze

ki Murano, leżącej w jego rodzinnej Wenecji.

oferuje przede wszystkim (ale nie tylko!) ambitne,

Już w XIX w. Muranów zasiedlali Żydzi, a na począt-

europejskie filmy. Kolejnym istotnym punktem

ku następnego stulecia stanowili około 70% jego

na mapie Muranowa jest z pewnością Ogród Krasio-

ludności. W dwudziestoleciu międzywojennym spo-

skich.

łecznośd żydowska Muranowa wzrosła do około

zielonych wzbudzało takie kontrowersje jak ta,

90%, a jej liczba szacowana była na 300 tys.

przeprowadzona w wymienionym parku. Zdecydo-

mieszkaoców.

wano się tam na częściowe odtworzenie koncepcji

Chyba

niewiele

rewaloryzacji

terenów

ogrodu z XIX w. Ogromny sprzeciw mieszkaoców

Muranów charakteryzował się gęstą zabudową

wywołało wycięcie ponad 300 drzew (ok. ⅓ rosną-

i ciasnymi uliczkami. Występowało tu duże rozwar-

cych w parku). Projektanci modernizacji odpierali

stwienie społeczne. Mieszkaocami byli zarówno

zarzuty mówiąc, że wymieniony teren nie jest rezer-

bogaci przedsiębiorcy jak i tradycyjnie żyjące biedne

watem, a od wielu lat był po prostu zapuszczony

rodziny. Wszystko to zmieniła II wojna światowa.

i zaniedbany. W tym momencie zapewne jest tyle

Na obszarze Muranowa, ze względu na koncentrację

samo zwolenników co przeciwników zmian.

ludności żydowskiej, utworzono getto, które otoczono murem i de facto odcięto od świata. Co było dalej nie trzeba nikomu przypominad. Wywózki do obozów, egzekucje, wybuch powstania 19 kwietnia 1943 r. Po jego upadku Muranów został praktycznie zrównany z ziemią, a ostateczne zniszczenia zostały dokonane w trakcie powstania warszawskiego oraz po jego upadku. Jednakże Muranów odrodził się na nowo odbudowywany bezpośrednio na gruzach getta. Zrealizowa-

Ogród Krasioskich z widokiem na Pałac Krasioskich http://zielona.um.warszawa.pl *data dostępu: 25.11.2015+

no modernistyczny pomysł Bohdana Lacherta,

Obiektem nawiązującym do historii Muranowa

“wzbogacony” socrealistycznymi wytycznymi Bole-

jest Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Należy

sława Bieruta. Jedynym budynkiem, który przetrwał

dodad, że jest to miejsce skupiające się nie tylko

tragizm losów wojennych, jest wyróżniający się kościół

św.

Augustyna,

powstały

na Holocauście, a także dziejach Żydów w Polsce

latach

przez ostatnie tysiąc lat oraz na żydowskich zwycza-

1891-1892. 8

PATIO 9 - październik, listopad, grudzieo 2016

Ul. Generała Władysława Andersa w Warszawie http://warszawa.wikia.com *data dostępu: 25.11.2016+

jach i kulturze. Sam budynek muzeum został wielo-

mi, patrząc na wszechobecne pomniki pamięci,

krotnie doceniony w konkursach architektonicznych.

może poczud dawny klimat, który skłoni do refleksji

Nagrodę przyznało mu m.in. Stowarzyszenie Archi-

nad losem osób niegdyś tu mieszkających. Tak jak

tektów

Praga Północ czy Żoliborz, Muranów pozostaje jedną

Polskich

oraz

Fioske

Stowarzyszenie

Architektów.

z najbardziej charakterystycznych “warszawskich” części stolicy.

Przy ul. Andersa totalny miszmasz. Można tu zauważyd

swoiste

zagłębie

czarnej

społeczności

Magdalena Golan

(restauracja La MaMa oraz sklep z afrykaoską

Studentka WGiSR UW, I rok studiów II stopnia,

żywnością), modny klub/restaurację Paostwomiaspecjalnośd: urbanistyka i regionalistyka

sto, a parę kroków dalej miejsce wręcz kultowe, czyli Bar Gdaoski. Ten, wciąż cieszący się dużą popularnością, bar mleczny przenosi nas swoim wystrojem w czasy PRLu. Muranów, naznaczony historią, z totalnie zmienioną tkanką społeczną, wciąż fascynuje i wciąż ewoluuje. I jeszcze wiele można by o nim napisad. Mimo, że ten obecny różni się tak bardzo od Muranowa przedwojennego, to każdy przechodząc tymi uliczka9

PATIO 9 - październik, listopad, grudzieo 2016

Kultura mieszkalnictwa

ędąc w swoim domu, zazwyczaj nie zastana-

mocy, gdyż nawet zwyczajna zielona przestrzeo roz-

wiamy się nad powodami, dla których jeste-

ciągająca się przed domami, jest niezwykle okazała.

śmy akurat w tym konkretnym miejscu, mieście, działce, domu czy mieszkaniu. Czy to, jak mieszkamy, ma jakikolwiek związek z kulturą? Czy jest coś takiego jak kultura mieszkalnictwa? Przeprowadzając się do Szwecji w ramach programu Erasmus+, nie wiedziałem zbytnio, czego mogę się spodziewad na miejscu, zarówno pod względem zachowania ludzi, obowiązującej kultury, jak i architektury. Słyszałem oczywiście o sławnych szwedzkich kolorowych drewnianych domkach. Ale czy wie-

Budynek w Szwecji to pole do popisu, które urucha-

działem coś więcej? Nie przypominam sobie,

mia wyobraźnię.. Mamy tu do czynienia z wieloma

bym znał inne charakterystyczne znaki czy symbole.

ozdobami i akcesoriami, które są nieodzownym

Już po trzech tygodniach pobytu w Szwecji dostrze-

elementem

głem, że tutejsze budownictwo ma swój niepowta-

z kwiatami, girlandy, ławki, pomalowane okiennice,

rzalny charakter.

ozdobione parapety czy figurki to tylko częśd boga-

towarzyszącym

domom.

Doniczki

tego wystroju. Oprócz tego mamy też wszędobylskie maszty ze szwedzkimi flagami, jako znak utożsamienia się z narodem.

Coś, co najbardziej rzuciło mi się w oczy, to estetyka. Domy są po prostu ładne, a niektóre wręcz przepiękne. Bardzo gustownie dobraną kolorystykę elewacji zazwyczaj dopełnia zadbany ogród. Muszę

Kolejne wyróżniające się detale architektoniczne

dodad, że „zadbany ogród” to określenie o niedużej

to płoty, które w większości są drewniane i koloro10

PATIO 9 - październik, listopad, grudzieo 2016 we. W Szwecji płot nie służy do odgradzania się

Jak tu nie odnieśd się i nie porównad tejże sielanki

i ochrony, ale jest elementem wyznaczającym grani-

do obskurnych budynków i zamkniętych, ogrodzo-

cę działki. Widziałem jednak przypadki, gdy płot

nych wysokim murem osiedli występujących w Pol-

zastępowało niskie kamienne podwyższenie.

sce? Od razu mówię, że dostrzegam w Polsce i jej budownictwie też i piękne cechy, bo takowe występują, ale kontrast z porównywaną przeze mnie Szwecją jest bardzo widoczny. I co z naszą kulturą mieszkalnictwa? Czy przystosowując nasze domy do mieszkania pamiętamy o zachowaniu estetyki? Należy pamiętad, że nasze budownictwo i mieszkalnictwo również znacznie się różni, ale uważam, że są praktyki, z których powinniśmy czerpad całymi garściami z „role model”

Wystarczy zajrzed przez okno, by zauważyd szwedzki

jakim jest Szwecja.

gust i poczucie stylu. Pomimo tego, że nie było

Celem mojego rozważania jest skłonienie do reflek-

mi dane zajrzed do szwedzkich mieszkao, nawet

sji i chociażby krótkiego zastanowienia się, czy ak-

z ulicy udało mi się dostrzec, jak wszystko w środku

ceptuję miejsce, w którym mieszkam? Czy jest ono

jest dokładnie zaplanowane. Tak! Nawet z ulicy

estetyczne zarówno dla mnie jak i dla innych? Pa-

można zobaczyd jak żyje typowa rodzina. Firanek

miętajmy, że to sąsiedzi widzą nasz dom z zewnątrz.

tu za często nie znajdziemy. Po prostu nie ma czego

Zachowując się kulturalnie, pamiętajmy więc o kul-

ukrywad…

turze otaczającej nas na co dzieo - tej mieszkalnej.

Czy Szwedom przychodzi to naturalnie? Brak sztucznych

roślin

oknach

całego

Marcin Żebrowski

kiczu, Prezes EGEA Warszawa

a w zamian za to ład, wygląd i funkcjonalnośd? Tu dochodzimy do sedna sprawy. Podążając

Student WGiSR UW, III rok studiów, I stopnia

za stwierdzeniem, że każdy planuje i dekoruje swoje

Obecnie student The Blekinge Technical Insitute

miejsce zamieszkania tak, aby czuł się tam jak najle-

w Szwecji

piej, czy możemy mówid o kulturze mieszkalnictwa? Moim zdaniem jak najbardziej tak, a kultura ta różni Autor fotografii: Marcin Żebrowski

się tak, jak i obyczaje. Jeśli „co kraj, to obyczaj”, uważam, że „co kraj, to wystrój”. Przysięgałem sobie, że będę starał się unikad jakichkolwiek porównao z Polską, ale na potrzeby tego artykułu muszę to jednak zrobid.

PATIO 9 - październik, listopad, grudzieo 2016

Pieszy i rowerzysta w środowisku miejskim

listopada 2015 roku Koło Naukowe

oddany słuchaczom. Podczas spotkania poruszono

Gospodarki

trzy główne tematy:

Przestrzennej

SPATIUM

Uniwersytetu Warszawskiego miało przyjemnośd

Infrastruktura – jak oceniamy?

uczestniczyd w CXX Forum Komunikacyjnym. Organizatorami tego wydarzenia było Biuro Drogownic-

Do czego dążymy i jaki cel kierunkowy przyjąd?

twa i Komunikacji Urzędu m. st. Warszawy

Plan działania – co najważniejsze?

we współpracy ze Stowarzyszeniem Inżynierów Podczas debaty nie trudno było wyczud, że to kwe-

i Techników Komunikacji RP Oddział w Warszawie.

stie kształtowania warszawskiego ruchu rowerowe-

Spotkanie zostało przeprowadzone w Warszaw-

go są głównym punktem rozmowy, chod nie zabra-

skim Domu Technika NOT.

kło pomysłów na zmianę systemu sygnalizacji świetlW ramach Forum odbyła się debata zatytułowana

nych dla pieszych. Dyskusja trwała ponad godzinę.

„Pieszy i rowerzysta w środowisku miejskim”, którą

Eksperci po kolei przedstawiali swoje opinie, słucha-

poprowadził dr inż. Andrzej Brzezioski (Politechnika

cze aktywnie uczestniczyli w wymianie poglądów,

Warszawska). Spotkanie miało charakter otwarty.

a dr inż. Andrzej Brzezioski kontrolował przebieg

Uczestnikiem forum mógł byd każdy, kto interesuje

dyskusji i na bieżąco podsumowywał wyciągnięte

się tematyką kształtowania przestrzeni miejskiej pod

z rozmowy wnioski.

kątem pieszych i rowerzystów. Na spotkaniu nie zaJak krótko można podsumowad debatę? Chod pod-

brakło przedstawicieli instytucji paostwowych odpo-

czas

wiedzialnych za komunikację w Warszawie, przed-

spotkania

wielokrotnie

powoływano

się

na przykłady zagranicznych miast, gdzie rowery sta-

stawicieli komendy stołecznej, wykładowców uczel-

nowią nieodłączny element krajobrazu miejskiego,

ni wyższych oraz studentów warszawskich wyższych

to należy zwrócid uwagę, że każde miasto ma inną

uczelni.

historię i strukturę, dlatego należy indywidualnie Debata miała charakter dyskusji panelowej. Na pa-

kształtowad jego politykę transportu.

nelu eksperckim, oprócz prowadzącego dr inż. W Warszawie największym problemem jest frag-

Andrzeja Brzezioskiego, zasiadło czterech studentów

mentarycznośd dróg rowerowych. Rowerzyści narze-

Politechniki Warszawskiej oraz studentka Uniwersy-

kają na niespójnośd w łączeniu odcinków dróg, która

tetu Warszawskiego i Prezes SPATIUM UW - Marta

nie pozwala na spełnienie podstawowej komunika-

Aniela Kopczyoska. Dyskusja składała się z dwóch

cyjnej potrzeby, jaką jest bezpieczne i szybkie prze-

części. Najpierw każdy z grona panelu eksperckiego

mieszczenie się z punktu A do punktu B. W Warsza-

krótko przedstawił swoje stanowisko na zadany

wie przeszkodą w kształtowaniu spójnej infrastruk-

przez prowadzącego temat, a następnie głos został 12

PATIO 9 - październik, listopad, grudzieo 2016

tury rowerowej jest również mentalnośd mieszkao-

rami i innymi pojazdami jest spowodowany przede

ców i brak odpowiednich przepisów prawnych,

wszystkim tym, że kierowcy nie traktują rowerzy-

a także brak chęci ich zrozumienia. Można to zauwa-

stów jak użytkowników równych sobie.

żyd w ciągle pojawiających się konfliktach na linii

Jakie są najbliższe plany? Przede wszystkim kom-

rowerzysta-pieszy i rowerzysta-samochód. Piesi

pleksowe myślenie, wydzielanie stref przeznaczo-

nie są przyzwyczajeni do dzielenia się swoją prze-

nych wyłącznie dla rowerzystów, zagęszczanie

strzenią z innymi uczestnikami ruchu. Rower

a nie wyłącznie powiększanie, jeszcze większy roz-

jest pojazdem, który stanowi zagrożenie dla space-

wój miejskiego systemu rowerowego. Czy to dobry

rujących mieszkaoców. Kiedyś chodnik był strefą

kierunek? Odpowiedź na to pytanie pozostawiam

komfortu dla pieszego, który powolnym krokiem

Paostwu.

zmierzał do swojego domu. Obecnie pieszy nie czuje się swobodnie, gdyż nerwowo musi spoglądad,

Kinga Cieślik

czy może przypadkiem nie jedzie za nim rozpędzony

Studentka WGISR, I rok studiów II stopnia,

rower, który musi go bezkolizyjnie wyminąd. Rower,

specjalnośd: planowanie strategiczne rozwoju regionalnego i lokalnego

w porównaniu z samochodami, ciężarówkami, autobusami, jest niewielkim pojazdem, często niedostrzeganym przez innych uczestników ruchu. Kon-

Autor fotografii: Kinga Cieślik

flikt w dzieleniu wspólnej przestrzeni między rowe13

PATIO 9 - październik, listopad, grudzieo 2016

Narzędzia pobudzające kreatywność w miastach

rzecie Forum Dziedzictwa Europy Środkowej,

śmy poza analizę tych istniejących. Przygotowaliśmy

które odbyło się w połowie minionego

zestaw hipotetycznych propozycji, które otwierają

miesiąca w Międzynarodowym Centrum Kultury

pole poszukiwao alternatywnych strategii pobudza-

w Krakowie, było poświęcone miastom kreatyw-

nia kreatywności w miastach. Opowiemy Wam bliżej

nym. Kontynuacją trzydniowej konferencji były

o kilku pomysłach, którymi wcześniej podzieliliśmy

warsztaty Creative City, w których wzięła udział

się z uczestnikami Creative City.

trzydziestoosobowa grupa studentów i badaczy

I GENTRYFIKATOR/TURBOGENTRYFIKACJA

z kilkunastu europejskich krajów i Japonii. Poznaliśmy wśród nich przedstawicieli tak zróżnicowanych

Zwykle, gdy mówimy o kreatywnym mieście, mamy

dyscyplin jak architektura, gospodarka przestrzen-

na myśli mniej lub bardziej określone miejsce. Mimo

na, nauki polityczne, socjologia, psychologia,

dynamiki

czy archeologia. Podzieleni na cztery zespoły koor-

dynowane przez wykładowców, wymieniliśmy

na statyczne myślenie o mieście w kategoriach

swoje przemyślenia dotyczące miejsca szeroko

locus. Tym samym nie dostrzegamy osłabienia uwa-

rozumianej

runkowao geograficznych, które wpływają na funk-

kreatywności

funkcjonowaniu

nim

zachodzą,

cjonowanie

współczesnych miast.

globalnej

miast

skali

procesów,

pozostajemy

życie

ich

które

zorientowani

mieszkaoców.

Wciąż słyszymy te same pytania: jak przyciągnąd Razem z pozostałymi podopiecznymi profesora

pewną grupę do danego miasta lub jak sprawid

Christera Gustafssona podjęliśmy próbę uchwycenia

by stało się ono bardziej atrakcyjne dla osób,

mechaniki działao, które intuicyjnie uznajemy

których obecnośd przyniesie wymierne efekty

za kreatywne. Przyjrzeliśmy się bliżej oddolnym

gospodarcze. Wydaje nam się, że tak jednostronny

inicjatywom i interwencjom artystycznym w prze-

odbiór miast jest efektem rozciągnięcia logiki rynku

strzeni miejskiej. Jesteśmy przekonani, że mimo

- uosobionej w figurach inwestora czy organów

swojej spontaniczności i pozornej niepowtarzalno-

administracji lokalnej - na sposób, w jaki pojmujemy

ści, przynależą one do bardziej ogólnych wzorców,

świat. Indywidualistyczna postawa władz miejskich

które możemy rozpoznad i usystematyzowad. Wzor-

i podporządkowanie polityki miast paradygmatowi

com tym towarzyszą “narzędzia” - praktyczne meto-

konkurencyjności jedynie utrwala te nawyki. Prowa-

dy, które stwarzają sprzyjające warunki dla wystą-

dzi również do zatarcia realnych różnic między

pienia aktów kreacji. To właśnie one były tematem

poszczególnymi miastami. Walcząc o umocnienie

pracy, którą przedstawiliśmy na zakooczenie warsz-

swojej

tatów. Interesuje nas przede wszystkim możliwośd

pozycji,

wpływów

rozpoznawalności

coraz bardziej się do siebie upodabniają. Ta obser-

wypracowania nowych narzędzi, dlatego wykroczyli-

wacja pozwoliła nam pójśd o krok dalej i przeprowa14

PATIO 9 - październik, listopad, grudzieo 2016

Autor grafiki: Marta Gil

dzid eksperyment myślowy, w trakcie którego uzna-

wie turbogentryfikacji miejsca, w którym realizuje

liśmy lokalnośd za nieistotną zmienną. Zapropono-

zlecenie. Tak właśnie wyglądał pierwotny pomysł.

waliśmy chwilowe przyjęcie perspektywy zrywającej

Postanowiliśmy jednak zastanowid się, czy potencjał

z mentalnością terytorialną. Dzięki temu byliśmy

Gentryfikatora może zostad spożytkowany w służbie

w stanie zbliżyd się do sedna procesów kreatywnych

dobra publicznego. Dyskutowaliśmy o tym, jak

- przyjrzed się określonym grupom osób i wyodręb-

można pokierowad działaniami zespołu, aby przyczy-

nid schematy, wedle których działają. Myślą prze-

niły się do prawdziwie egalitarnej aktywizacji miast.

wodnią eksperymentu była mobilnośd. Wyobrazili-

Kto?

śmy sobie życie miast jako swobodny i nieograniczony geograficznie przepływ ludzi i potencjału krea-

Zakładamy, że mecenasem grupy Gentryfikator

tywnego przez różne punkty węzłowe na kuli ziem-

mógłby byd filantrop, poszukujący nowych rozwią-

skiej. Dalszą częścią dwiczenia było wyodrębnienie

zao w zakresie rozwoju miast i poprawy jakości życia

mechanizmów kojarzonych z aktywnością klasy

ich

kreatywnej i powiązanie ich z konkretnymi jednost-

na strukturach sprawdzonych w korporacjach

kami, które zgrupowaliśmy w zespół. Doszliśmy

z odpowiednimi modyfikacjami, pozwalającymi

do wniosku, że można zintegrowad spontaniczne

stworzyd atmosferę sprzyjającą pracy kreatywnej.

i wzajemnie niezależne działania różnych aktorów w

Przeniesienie pewnych mechanizmów korporacyj-

przestrzeni miejskiej i przyspieszyd procesy, które

nych poprawiłoby gospodarkę czasem i znacząco

tamci aktywują. W ten sposób narodziła się idea

zwiększyłoby wydajnośd pracy. Wstępnym warun-

Gentryfikatora - zorganizowanej grupy przedstawi-

kiem przyjęcia do grupy byłoby zdanie dedykowa-

cieli klasy kreatywnej, którzy działają jako firma.

nych testów psychologicznych. Kolejnym etapem

Przewrotna nazwa sugeruje, że głównym celem

byłyby castinigi, w czasie których każdy, bez względu

grupy jest doprowadzenie do gentryfikacji, a właści-

na profesję, miałby okazję wykazad się innowacyjno-

mieszkaoców.

Organizacja

opierałaby

się

ścią w swojej dziedzinie. Możemy zdradzid, że pożą15

PATIO 9 - październik, listopad, grudzieo 2016 danymi cechami byłyby otwartośd oraz zdolnośd

kaocom byłaby scena ‘Twoje 5 minut’. Każdy z nich

do abstrahowania, tworzenia nowych połączeo

mógłby przedstawid swój pomysł na biznes, bada-

i łatwego nawiązywania kontaktów z ludźmi. Relacja

nia, zmiany itp. Realizacja wybranych zostałaby

z rekrutacji kandydatów, którzy ostatecznie zostali

sfinansowana przez mecenasa, który w razie sukce-

zakwalifikowani, zostałaby następnie umieszczona

su otrzymałby ustalony procent z zysku. Innym

w sieci. Opinia publiczna miałaby szansę zapoznad

potencjalnym źródłem utrzymania mogłaby byd

się ze składem grupy jeszcze przed rozpoczęciem

działalnośd youtuberów relacjonujących wydarzenia

jej działalności.

organizowane przez zespół. Dzięki takim rozwiązaniom grupa miałaby szansę na osiągnięcie samowy-

Jak to działa?

starczalności i dynamiczną rekrutację nowych Interwencja zespołu umożliwiłaby stworzenie wyspy

członków.

kultury o bogatym programie wydarzeo, działającą Opisany scenariusz zakłada idealny przebieg wyda-

jak silny magnes dla szerokiego grona zainteresowa-

rzeo i siłą rzeczy ma charakter utopijny. Zdajemy

nych. Siłą napędową grupy byłoby napięcie związa-

sobie sprawę, że Genryfikator mógłby zostad wyko-

ne działaniem, którego skutków nie sposób przewi-

rzystany w bardzo różnych celach, niekoniecznie

dzied. Wstępując do grupy kandydat zostaje wrzuco-

tych, które postulujemy. Traktujemy go jednak jako

ny w wir nieustającej burzy mózgów. Niepowtarzal-

użyteczne dwiczenie pozwalające na nowo przemy-

ną atmosferę zapewniliby celebryci, zapraszani

śled strategie, które zwykle prowadzą do samorzut-

lub zatrudnieni na kontrakt. W okresie rezydowania

nej gentryfikacji. Byd może znajdziemy wśród nich

grupy panowałyby specjalne warunki dotyczące

narzędzia, które mogą posłużyd za podstawę

używania przestrzeni publicznej, ustalone w porozu-

bardziej sprawiedliwych i wrażliwych społecznie

mieniu z lokalnym samorządem. W warunkach

modeli rozwoju miast.

zawarty byłby zapis o ułatwieniach w rearanżacji przestrzeni miejskiej na niestandardowe cele. Warto

II NOWE NARZĘDZIA

zaznaczyd, że w procesie nie byłoby ignorowane

Pojęcie “kreatywności” pojawia się w bardzo

zdanie żadnego mieszkaoca. Struktura działania

różnych kontekstach i jest obciążone wieloma skraj-

grupy pozwoliłaby na przeprowadzenie komplekso-

nościami. Utrudnia to próby wyjaśnienia, co właści-

wych konsultacji. Dzięki temu ludzie dużo chętniej

wie oznacza. Na potrzeby kolejnego dwiczenia zdefi-

tworzyliby wspólnoty, czując się poszanowanymi

niowaliśmy kreatywnośd jako “potencjał do kreacji”.

i wysłuchanymi. Ważnym w programie byłby

Sama kreacja jest nielinearnym i nieco irracjonalnym

bezpłatny dostęp do nauki przez kontakt z osobami, które

posiadają

duże

doświadczenie,

procesem, którego efektów nie jesteśmy w stanie

wiedzę

z góry przewidzied. Nieraz następuje w wyniku

i potencjał kreatywny. Sam sposób tworzenia grup

olśnienia - zdarzenia, którego natura pozostaje

byłby wyjątkowo elastyczny, stwarzając możliwośd

dla nas nieuchwytna. Próby wyjaśnienia tego feno-

nieoczekiwanych spotkao ludzi, którzy w innych

menu sprowadzają się często

okolicznościach nie mieliby okazji ze sobą porozma-

do wskazania

na natchnioną jednostkę, obdarzoną wyjątkowymi,

wiad. Kolejnym elementem dedykowanym miesz16

PATIO 9 - październik, listopad, grudzieo 2016 niedostępnymi dla innych możliwościami tworzenia.

ni. Chcemy zaprosid Was do wspólnego odkrywania

Takie ujęcie sprawy brzmi banalnie i nieprzekonują-

nowych strategii pobudzania kreatywności w mia-

co. Przeciwnie - sądzimy, że akty kreacji są w dużym

stach. Szukajmy ich w nieoczywistych miejscach.

stopniu uwarunkowane zewnętrznie i istnieje szereg

Przedstawione przykłady traktujemy jako punkty

okoliczności,

otwierające dyskusję na temat możliwości, które

które

sprzyjają

ich

wystąpieniu.

Spróbowaliśmy określid kilka modelowych sytuacji,

pozostają niewykorzystane.

w których kreacja staje się bardziej prawdopodob-

A) “Wstrzykiwanie” problemów w roli katalizatora

na. Oto one: Zdrowy rozsądek podpowiada nam, że działania - Kiedy natrafiamy na problemy, których nie jeste-

podejmowane w miastach powinny ułatwiad ich

śmy w stanie rozwiązad przy użyciu konwencjonal-

codzienne użytkowanie. Przyjmując to za zasadę,

nych metod,

nie zastanawiamy się w ogóle nad potencjałem,

- W punktach nieciągłości powstałych wskutek łama-

który drzemie w najzwyklejszym utrudnianiu życia.

nia nawyków i wzorców zachowao,

Prowadzi ono do aktywacji niezwykle cennego zasobu miast, jakim jest opór społeczny. Pojawienie się

- W ramach szeroko rozumianej subwersji,

trudności, zakazów lub zagrożenia skłania mieszkao- Podczas nieoczekiwanych spotkao, które umożli-

ców do współdziałania i przejęcia inicjatywy w spra-

wiają konfrontację idei i wymianę doświadczeo.

wach, które ich drażnią. Akty oporu są zresztą

Wymienione modele posłużyły za punkt wyjścia

główną osią fermentu intelektualnego i politycznego

do opracowania konkretnych przykładów. Czy udało

we współczesnym świecie. Doszliśmy do wniosku, że

nam się wymyślid coś prawdziwie nowatorskiego?

celowe, odgórne wprowadzanie problemów mogło-

Nie wiemy. Całkiem możliwe, że jesteśmy skazani

by okazad się skutecznym narzędziem aktywizacji

na ciągłe napotykanie tego, co już znamy. Jeśli

społecznej

jednak istnieje potencjał do odkrycia, to nie znaj-

Dostrzegamy też inne możliwości, takie jak kształto-

dziemy go raczej tam, gdzie zwykle spoglądamy.

wanie obiegu informacji, cyrkulacji osób albo kom-

Postawiliśmy

pleksową

więc

nieskrępowaną

burzę

kulturalnej

zmianę

mieszkaoców

nawyków

miast.

komunikacyjnych

mózgów. Chwilowo wyłączyliśmy władzę sądzenia,

poprzez zniechęcenie do korzystania z określonych

by bez uprzedzeo przyjrzed się nawet tym pomy-

środków transportu.

słom, które wydają się naiwne, nierealne, brutalne

Prohibicja

albo nieetyczne. Ostatecznie zebraliśmy kilkanaście abstrakcyjnych propozycji

podjęliśmy

Nie od dziś wiadomo, że najlepiej smakuje to,

próbę

co zabronione. A gdyby tak zakazad kultury? Wyob-

ich usystematyzowania. Niektóre z nich są zbyt rady-

raźmy sobie zamknięcie wszystkich muzeów, galerii

kalne, aby wprowadzid je w życie w możliwej do po-

sztuki, teatrów, oper i bibliotek. Towarzyszyłaby jej

myślenia przyszłości. To nieistotne. Śmiało posługu-

banicja organizacji i grup zajmujących się sztukami

jemy się hipotezami, bo dzięki nim możemy przepra-

pięknymi, performatywnymi i literaturą. Uniemożli-

cowad schematy myślenia, w które jesteśmy uwikła-

wienie dostępu do dóbr kultury odczułyby nie tylko 17

PATIO 9 - październik, listopad, grudzieo 2016 osoby związane ze sztuką, ale całe społeczeostwo.

B) Przełamywanie wzorców zachowao

Reakcją byłby rozkwit bujnego podziemia o niespo-

Wycofanie liczby mnogiej z języka

tykanej dotąd skali - sztucznie wywołany renesans kultury nieformalnej. Co więcej, sprowadzenie

Kolejny pomysł przyszedł nam do głowy przy okazji

kultury do poziomu działalności podziemnej znaczą-

rozmów o wcześniejszych propozycjach. Zauważyli-

co podniosłoby jej atrakcyjnośd, także w oczach lai-

śmy,

ków. Stworzyłoby to szansę przyciągnięcia i włącze-

czy “użytkownikach”, ciągle tracimy z oczu ich

nia w obieg tej części mieszkaoców, której kontakty

podmiotowośd.

z kulturą są sporadyczne lub ograniczone do zera.

niezróżnicowanej, biernej masy. Uznaliśmy, że takie

że

gdy

mówimy

Sprowadzamy

“mieszkaocach”,

ich

pozycji

przedmiotowe i protekcjonalne mówienie o ludziach jest wyjątkowo niezdrowym nawykiem. Wydaje nam się, że wszyscy cierpimy na tę przypadłośd. Remedium na takie podejście byłoby zarzucenie stosowania liczby mnogiej. Koniecznośd wypowiadania się wyłącznie w liczbie pojedynczej uniemożliwiłaby formułowanie krzywdzących uogólnieo. Każdy osąd i relacja odnosiłyby się do konkretnej osoby.

Autor grafiki: Krzysztof Grochal

Manipulacja sygnałem Wi Fi

Masowa hipnoza

Sygnał Wi Fi jest ważnym atraktorem dla użytkowni-

Hipnoza wydaje się interesującym narzędziem zmia-

ków miasta. Chętnie gromadzą się oni w miejscach,

ny wzorców myślowych. Pozwoliłaby na skuteczne

gdzie dostępna jest niezbędna do życia sied, zwłasz-

wypieranie ze świadomości wybranych pojęd i kon-

cza, jeśli jest darmowa. Udostępnianie sygnału

cepcji, na przykład liczby mnogiej. Zastosowanie

w dzielnicach wymagających pobudzenia mogłoby

hipnozy dałoby też możliwośd zmiany mentalności

przynieśd szybkie i spektakularne wyniki.

przez

wprowadzenie

pozytywnych

przekonao,

motywacji czy idei. Zamykanie mostów i węzłów komunikacyjnych C) Hiperbola Wykluczanie wybranych węzłów komunikacyjnych z pewnością przyczyniłoby się do zjednoczenia sił

Wyolbrzymienie służy dekonstrukcji rutynowego

użytkowników przerwanych ścieżek i wspólnego

obrazu rzeczywistości i prowadzi do powstania

poszukiwania rozwiązao. Zamknięcie popularnych

interesujących nas punktów nieciągłości. Właśnie w

szlaków pobudziłoby rozwój alternatywnych sposo-

nich widzimy szansę na zmianę perspektywy i prze-

bów komunikacji, na przykład przepraw pontonami

kroczenie ograniczeo mentalnych utrudniających

czy spaceru po linie, łączącej dwa brzegi rzeki.

innowację. Dobrym przykładem blokujących przyzwyczajeo jest sposób, w jaki podchodzimy do problemów obecnych w miastach. W debacie publicznej często pomija się niewygodne tematy, co prowa18

PATIO 9 - październik, listopad, grudzieo 2016 dzi do rozmycia odpowiedzialności za ich rozwiąza-

metod. Uwidacznia problem do stopnia, który

nie. Publikacje i protesty w pewien sposób wskazują

uniemożliwia przejście wobec niego obojętnie.

na wybrane problemy, jednak rzadko okazują się

Sądzimy, że śmiesznośd jest znacznie bardziej

efektywnym

nacisku

skutecznym narzędziem niż nieszczelne regulacje

na organy decyzyjne. Radykalne wyolbrzymienie

prawne, tym bardziej, że ich ominięcie nie jest

tych kwestii zwiększyłoby szanse na mobilizację

szczególnie trudne.

narzędziem

wywierania

przeciwdziałao. Na przykładzie Krakowa zaprezentu-

D) Rozwinięcie istniejących narzędzi

jemy, jak można by dokonad tego w praktyce. Krakowianie przywykli już do wszechobecnych w mieście

Popularnym medium stosowanym przez miejskich

symboli seksturystyki. Mimo restrykcyjnych zapisów

aktywistów są gry miejskie. Ich różnorodnośd spra-

Parku Kulturowego, można napotkad je w wielu

wia, że każdy może znaleźd coś dla siebie. Sądzimy,

punktach Starego Miasta. Najbardziej jaskrawymi

że potencjał tego narzędzia nie został jeszcze

przykładami są różowe parasolki dziewczyn zapra-

w pełni wykorzystany. Dostrzegamy różne możliwo-

szających przechodniów do klubów ze striptizem

ści jego rozwinięcia. Większośd gier miejskich

i agresywnie iluminowane fasady kamienic. Istnieją-

ma spontaniczny charakter, jest organizowana

ce narzędzia administracyjne są nieskuteczne wobec

oddolnie i w stosunkowo małej skali. Można więc

wulgarnej symboliki, która w coraz większym stop-

zmienid ich zasięg, a także zapewnid odpowiednią

niu kształtuje krajobraz miasta. Proponujemy kon-

infrastrukturę dla uczestników. Wyobraźmy sobie

frontację z problemem na drodze imitacji i parodii.

sytuację, w której gra obejmuje całe miasto, dzięki

Kluczowym elementem tej strategii jest wykorzysta-

czemu doświadczenie zabawy osiąga zupełnie inny

nie atrybutów związanych z seksturystyką, takich jak

poziom. Naszą uwagę kierujemy w stronę tych gier,

wspomniane parasolki czy czerwone światło. Stosu-

które do tej pory nie zostały przeniesione na rzeczy-

jąc je w zmienionej skali i absurdalnym kontekście

wistośd miejską, takich jak Pacman czy Monopoly.

trwale zniekształcamy przekaz, który pierwotnie

E) Dezinformacja

komunikowały. Przedstawienie problemu w przejaDomyślamy się, że propozycja, aby celowo wprowa-

skrawionej formie wywołuje zmieszanie - oczyszcza-

dzad w obieg nieprawdziwe informacje, wzbudzi

jący stan, który sprzyja zmianie sposobu myślenia.

u wielu z Was wątpliwości natury etycznej. Dobrze

Opisana strategia zakłada przejęcie inicjatywy i działanie

wykorzystaniem

je rozumiemy. Ostatecznym celem strategii nie jest

niekonwencjonalnych

jednak oszukanie mieszkaoców, ale przyciągnięcie ich uwagi i zwrócenie jej w kierunku określonego przekazu.

Sądzimy,

że

skonfrontowanie

ludzi

z komunikatem, którego się nie spodziewają, pozwala silniej przemówid do ich świadomości - zmienid postrzeganie niektórych spraw, zmotywowad do działania albo wywoład uśmiech na twarzy. Zilustrujemy to na kolejnym przykładzie. Przypuśdmy,

Autor grafiki: Krzysztof Grochal

PATIO 9 - październik, listopad, grudzieo 2016 się w nasze intuicje, aby przystąpid do pracy bez wstępnych uprzedzeo. Swobodne podejście do tematu i lekki ton niektórych pomysłów nie powinien Was jednak zmylid - podchodzimy do nich zupełnie serio. Chod wiele z koncepcji ma bardzo abstrakcyjny charakter, wierzymy, że wniosły nieco świeżości Autor grafiki: Krzysztof Grochal

i skłoniły Was do rozwinięcia własnych

przemyśleo. Korzystając z okazji chcielibyśmy

że rozprowadzamy wśród mieszkaoców plotkę

podziękowad

organizatorom,

wykładowcom

o ukrytym skarbie. We wskazanym miejscu zakopu-

i uczestnikom warsztatów Creative City za okazję

jemy przedmioty, które dodatkowo pobudzą ich

do poznania różnych punktów widzenia i miło

wyobraźnię, na przykład drewniane szkatułki,

spędzony czas.

zamknięte na klucz. W środku ukrywamy jednak coś, czym możemy wywoład zaskoczenie, na przykład lustra. Nawet jeśli pierwsze odkopane skrzynki potraktują jako złą passę, to w miarę odkrywania kolejnych dostrzegą zawoalowany, uroczy rebus. F) Wymiana doświadczeo Narzędzie, o którym mowa, jest powszechnie stosowane w edukacji. Znamy je dobrze z takich programów jak Erasmus. Zmiana otoczenia, możliwośd spotkania z nowymi ludźmi i konfrontacja idei są ważnymi elementami w procesie poszerzania światopoglądu, który pozwala na rozwój i innowaMarta Gil, Krzysztof Grochal

cję. Myślimy, że warto wdrożyd tę strategię w organach samorządowych i władzy centralnej. Wyobraź-

Autorzy grafik: Marta Gil, Krzysztof Grochal,

my sobie wymiany prezydentów miast, radnych

Szymon Szymczak

czy posłów. Doświadczenie zupełnie innego podejścia władz względem obywateli i vice versa poprawiłoby jakośd wzajemnych interakcji po powrocie urzędników do ich rodzimego kraju. *** Wymyślanie opisanych propozycji było dla nas ciekawą i pobudzającą przygodą. Zapomnieliśmy na moment o opracowaniach akademickich i wsłuchaliśmy 20

PATIO 9 - październik, listopad, grudzieo 2016

Puszka pełna sztuki czy zdemontowane, jak np. „Pan Guma” z ul. Stalowej na Pradze. Oprócz przeglądania i rzecz jasna dodawania street artu, Puszka nie ogranicza się do mapy w Internecie. Znajdziemy tu relacje z wystaw, informacje o zbliżających się wydarzeniach, wywiady i przykłady sztuki

publicznej z innych polskich miast.

ydaje się, że sztuka nie zna najmniejszego dopuszczalnego formatu ani najdziwniej-

W październiku 2011r. powołano do życia Fundację

szego miejsca, w którym można by ją znaleźd. Udo-

Puszka, której zadaniem jest opieka nad portalem.

wadnia to portal puszka.waw.pl.

Wśród innych projektów Fundacji jest popularny portal FUTUWAWA.

Serwis powstał w grudniu 2010 roku. Jego misją Daniel Deja

jest zebranie i skatalogowanie warszawskiego street artu, czyli formy sztuki, dla której galerią (mniej lub bardziej legalną) jest zazwyczaj ulica, skwer, blokowisko itd. Ponad trzy i pół tysiąca dodanych znalezisk zaprezentowanych zostało w sposób wyjątkowo przejrzysty i przyjazny użytkownikowi. Przeglądanie zasobów rozpoczynamy już na stronie startowej, gdzie naszym oczom ukazuje się mapa Warszawy

z zaznaczonymi „małymi arcydziełami”.

Po kliknięciu przechodzimy w wizytówkę obiektu z danymi o autorze (jeżeli jest znany), datą powstania, opisem dokładnej lokalizacji itp. Zaskakuje różnorodnośd zgromadzonych materiałów i pomysłowośd autorów. Jeżeli chcemy zobaczyd np. tylko murale, możemy wykorzystad do tego filtr wyłączający wszystkie inne kategorie (osobiście polecam zapoznad się z „biżuterią miejską”). Co więcej, możemy się cofnąd w czasie i znaleźd tu także te instalacje,

które

zostały

już

zdjęte,

zamalowane 21

PATIO 9 - październik, listopad, grudzieo 2016

Street art

tuka w przestrzeni miejskiej jest czasami

nowych murali bardzo dobrej jakości. Po tegorocz-

bardzo trudna do zauważenia. Nie dotyczy

nej edycji miasto może pochwalid się na przykład:

to jednak murali, które często są bardzo dużych

- realizacją Jana Bajtlika:

rozmiarów. Może się wydawad, że graffiti to wymysł ostatnich kilku lat, jednak nie jest to prawdą. Murale powstawały już w czasach PRL-u (jeśli tak można nazwad ówczesne odpowiedniki dzisiejszych murali). W porównaniu do czasów dzisiejszych nie były one tak kolorowe, między innymi dlatego, że wcześniej tworzono je za pomocą narzędzi i farb o wiele gorszej jakości. W większości były to po prostu reklamy przedsiębiorstw funk-

http://www.trafficdesign.pl/ *data dostępu: 29.11.2015+

cjonujących w poprzedniej epoce. - realizacją Tyrsy: Jednak z biegiem czasu graffiti stało się powszechniejsze.

Ludzie

zaczęli

postrzegad

malowanie

po ścianach budynków jako wandalizm, a grafficiarzy za wandali (co w pewnych przypadkach jest prawdą). Sztuką wizualną w przestrzeni można nazwad dzieła, które są estetycznie wykonane, niosą za sobą jakiś przekaz, zmuszają odbiorców do myślenia i nie są jedynie narzędziem to ukazywania swoich poglądów, czy próbą obrażenia innych ludzi. http://www.trafficdesign.pl/ *data dostępu: 29.11.2015+

Ostatnimi laty murale stały się bardzo popularne.

W Warszawie od 2009 roku organizowane jest wy-

Organizowane są różne festiwale związane z tą czę-

darzenie pod nazwą STREET ART DOPING. Festiwal

ścią sztuki ulicznej, na przykład TRAFFIC DESIGN,

jest organizowany przez Fundację Do Dzieła. Podob-

który odbywa się w miesiącach letnich w Gdyni.

nie jak podczas Traffic Design’u, wybitni artyści

Związane jest z nim wiele warsztatów, wykładów,

z całego świata tworzą swoje prace w przestrzeni

projekcji filmów i wycieczek. Jednak główną atrakcją

miejskiej Warszawy. W tym roku podczas Street Art

na tym festiwalu jest tworzenie murali przez najbar-

Doping’u powstał mural autorstwa 1010, przedsta-

dziej utalentowanych artystów w tym środowisku.

wiający dziurę w ścianie. Może się wydawad,

Dzięki temu Gdynia po każdej edycji zyskuje kilka 22

PATIO 9 - październik, listopad, grudzieo 2016 że jest to praca dosyd prosta, jednak dla artysty

Zacharevic ma na swoim koncie wiele realizacji

ma ona głębszy przekaz. Dziury dla niego to symbol

autorskich projektów na całym świecie, między inny-

dzieciostwa, a dzieciostwo, jak dla każdego z nas,

mi w Lizbonie, Los Angeles, a nawet w Kuala

to najprzyjemniejszy okres w życiu. Biorąc pod uwa-

Lumpur.

gę warsztat artysty, jego pracę charakteryzują się

Jednak nawet bez organizacji festiwali Warszawa

doskonałym wykonaniem, perfekcyjnie dobranymi

może pochwalid się wieloma muralami. Chyba

barwami i tym, że przyciągają uwagę odbiorców,

najbardziej znanym dziełem jest ten przedstawiający

ponieważ są trójwymiarowe. Wydaje się, jakby

żołnierzy przypominających marionetki autorstwa

naprawdę powstała ogromna dziura w budynku:

Blu, który znajduje się na ulicy Siennej. Innym przykładem są krokodyle po lewej stronie Wisły, czy „Człowieczy los” znajdujący się na Targówku. Ten ostatni powstał dzięki projektowi zrealizowanemu przez Fundację Open Art Project "go east go west" z okazji obchodów 20-lecia partnerstwa Warszawy i Dusseldorfu. Na koniec warto wspomnied o jednym z lepszych portali internetowych związanych z sztuką uliczną. Jest to http://puszka.waw.pl/. Można obejrzed tam takie prace jak murale, instalacje, przedmioty małej architektury, czy nawet vlepki, dowiedzied się, kto jest autorem konkretnego dzieła, kiedy powstało i gdzie się znajduje. By pomóc odbiorcom w zlokalizowaniu danego obiektu w mieście została stworzona specjalna mapa, na której każde, nawet najmniejsze dzieło zostało odpowiednio oznaczone. Na stronie udostępniane są również informacje o różnych wydarzeniach związanych ze street art’em.

https://www.facebook.com/media/set/? set=a.880236305364926.1073741830.179226918799205&type=3 [data dostępu: 29.11.2015+

Agata Gołębiewska

Następnym bardzo znanym artystą, który brał udział

Studentka WGiSR UW,

w wspomnianym wcześniej festiwalu, jest Ernest

I rok studiów I stopnia

Zacharevic. Na budynku przy ulicy Stalowej 41 namalował mural przedstawiający dzieci bawiące się na placu zabaw. To dzieło bardzo wpisuje się w krajobraz zniszczonych i starych kamienic swoją kolorystyką. 23

PATIO 9 - paĹşdziernik, listopad, grudzieo 2016