Fryslân Markant - jaaroverzicht by Uitgeverij PENN.nl

n â n l s â l y s r FFry T N A K R A M ers € 2,50

se numm

017 • Los januari 2

h c i z r e Jaarov

6 1 0 2

Homo's aan de zuigfles Goudzoekers in Rio Bewaar! Skûtsjesilen 2016

FM17-1

samen werken.

samen werken en samen vooruit In de nieuwe gemeente De Fryske Marren houden we er met elkaar de vaart in. Ondernemers hebben in deze mooie gemeente alle ruimte en helpen elkaar waar dat maar kan. Moet de koers verlegd worden? Dan doen we dat samen. Want door krachten te bundelen, komen we verder. Meer weten? www.defryskemarren.nl

www.defryskemarren.nl

www.uitgeverijpenn.nl

2017 JAAR VAN VERNIEUWING Er zijn bergen verzet, vooral bij de Centrale As. Maar er kwam ook een Haak om Leeuwarden. De Noordtangent kwam klaar, aan een nieuwe Jouster achtbaan werd begonnen. Ook was het druk op het traject Drachten-Emmen en aan de N31 rond Harlingen. Niet eerder in de geschiedenis is de Friese infrastructuur zo grondig aangepakt als in 2016. De volgende stap is de Afsluitdijk. Een oplossing voor de vismigratie, de krappe sluis en het knelpunt brug bij Kornwerderzand komt in zicht. Helaas geldt dat nog niet voor de energie en voor epidemieën onder het pluimvee. De vogelgriep blijft dreigen. Dit zijn jaren van de grote vernieuwing. Gouddelvers gaven met fantastische prestaties het goede voorbeeld in Rio. Jonge stellen proberen nieuwe relatievormen, met en zonder kinderen. Huizen stijgen in waarde. En zelfs het skûtsjesilen verandert van sfeer. Deze editie van Fryslân Markant is een Jaaroverzicht. Om te bewaren, dus.

Geen fles wijn!? Geef een boek!

Jubileum, nieuw begin, afscheid, herinnering, mijlpaal, feest. Vier het! Kies uit ons bestaande assortiment op www.uitgeverijpenn.nl of maak met ons een publicatie.

Klaas Jansma

Acquisitie en ondersteuning: Eddie Ferbeek, Milja Roosjen Drukwerk: Veldhuis Media BV Redactie: Klaas Jansma, Martsje de Jong, Milja Roosjen Vormgeving: Kees Klip Fotografie: Kees Klip, Tom Coehoorn tenzij anders vermeld

NB: Niets uit deze uitgave mag zonder schriftelijke toestemming van de uitgever worden overgenomen.

www.uitgeverijpenn.

nl FM17-1

Colofon

Fryslân Markant is een uitgave van Uitgeverij PENN.nl James Wattstraat 4 8912 AR Leeuwarden Tel 058 284 94 10 info@uitgeverijpenn.nl www.uitgeverijpenn.nl www.skutsje.nl

DE AORTA VAN DRACHTEN-DOKKUM IN TWINTIG MINUTEN Bij Burgum moest eind november de brug nog worden opgeruimd. Elders knorde het verkeer lustig van A naar B, en van Drachten naar Dokkum. Of omgekeerd, want dat ging net zo snel. De Centrale As ligt er. Eindelijk. En het is een genot om erop te rijden.

Natuurlijk zijn er klachten. Van de bomenliefhebbers, die duizenden eiken zagen sneuvelen. Van de boer die niet makkelijk op zijn land aan de overkant kan komen. Van de stiltezoeker die ineens een onstuitbare stroom auto’s vlak langs de ramen ziet

zoeven. Nou ja, daar ligt dan meestal wel een geluidswal, maar bij wijze van spreken.

Haak om Leeuwarden De Friese infrastructuur is de afgelopen twee jaar sterk verbeterd. Eén

Nog maar kort geleden zuchtte Hurdegaryp onder doorgaand verkeer. In Burgum werden de longen van overstekende kinderen bezoedeld door fijnstof. In Gytsjerk durfde vrijwel niemand over te steken. Damwâld was ondanks een grote rotonde zes uren per dag een akelige verkeersopstopping. Daarvoor, bij Feanwâlden, durfde niemand het gas in te trappen, want voor je het wist had je een boete. Die ellende is verleden tijd. Er ligt nu een snelle, vlot berijdbare weg tussen Drachten en Dokkum. Garyp ontdekt zichzelf ineens als een stil hart van Fryslân. De woonbeleving schiet vooruit, de waarde van de huizen moet wel meegaan.

VOLGENDE HALTE: AFSLUITDIJK Het Rijk zet verbreding van de sluis bij Kornwerderzand hoog op de prioriteitenlijst. De Tweede Kamer besloot daarvoor eind november 30 miljoen te reserveren, tot grote vreugde van besturen en bedrijven rond Iselmar/IJsselmeer. De nieuwe sluis moet 25 meter breed worden (is nu 14m) en 140m lang. Daardoor kunnen grotere schepen en jachten achter de dijk worden gebouwd. De provincie Fryslân gokt nu op een vette Europese subsidie. Als in de plannen de krakkemikkige brug van Kornwerderzand wordt betrokken, is straks de ellende van de storingsdiarree op de Afsluitdijk eindelijk opgelost. Want dat liep afgelopen jaar vooral op warme dagen de spuigaten uit.

www.uitgeverijpenn.nl

Een van de grotere aannemers uit Fryslân is de Haarsma Groep uit Tjerkwerd. Het gebied van De Centrale As loopt van Dokkum tot Nijega en is in drie stukken geknipt. Haarsma Infra & Milieu heeft het deel Zuid 1 aangenomen. Dit betreft de rondweg om Garyp. Haarsma Infra & Milieu realiseert het halve klaverblad te Suameer tot de rotonde Wâldwei te Garyp.

HET OOSTEN grandioze verbetering voor vrijwel alle weggebruikers in heel oostelijk Fryslân is de aanleg van de Centrale As, hierboven beschreven. Daar hoort een noordelijke rondweg op enige afstand van de bebouwing van Garyp bij, en natuurlijk de nieuwe inrichting van dit dorp. Het heeft onmiddellijk ondernemers ter plaatse aangestoken, zoals bewindvoerder Geert Benedictus en aannemer Johan Timmermans (‘what’s in a name’). Minister Blok kwam twee keer naar Garyp om nieuwbouw te openen en met Jelly Bijlsma te praten, en toen

de www.grondverzet-deboer.nl

moest het grootste zonnepark van de provincie nog worden aangelegd op de voormalige vuilstort van Tjalling Holwerda. Een tweede formidabele impuls blijkt de Haak om Leeuwarden. Het is even goed uitkijken bij de splitsing en aansluiting van verschillende wegen naar het Noorden, het Westen en het Zuiden. Maar wat een vreugde is het geworden om over en onder allerlei knooppunten door te rijden. Daar horen aquaducten bij, uiteraard, en daarmee ging het bij de Drachtsterbrug mis. Inmiddels is dit met een forse financiële injectie van de provincie opgelost, maar blij zijn we er als weggebruikers niet van geworden. In mindere mate gold dit ook voor het plotseling lekkende stukje Langdeel, over de Wâldwei. Toch een wonder hoe soepel dit uiteindelijk door de

www.haarsmagroep.nl

Haarsma Groep is 'grutsk' dat het aan een van de grotere projecten in Fryslân heeft mee gewerkt.

HOP-OVER VOOR VLEERMUIZEN De Centrale As doorkruist een landschap met houtwallen en singels. De aanleg van de nieuwe weg kan echter een negatief effect hebben op beschermde vleermuizen, aldus de ecologen van Altenburg & Wymenga. Zonder maatregelen kan een weg onpasseerbaar worden, of kunnen vleermuizen op 'koplamphoogte' over proberen te steken, met een aanrijding tot gevolg. Ze raken hun signaal kwijt en daarmee hun vliegroutes naar het gebied waar ze voedsel vinden. Met het plaatsen van hop-overs wordt dit voorkomen. Een hop-over fungeert als luchtbrug voor de vleermuizen en kan natuurlijk (met bomen) zijn of kunstmatig.

Bij de Centrale As zijn 2 vleermuizen hopovers geplaatst. Eén nabij de Tike en één bij de onderdoorgang Joute van de Meer.Verder hebben een aantal viaducten ook een dubbelfunctie.Viaduct Hillemaweg en fietsbruggen Heitstreek en Westersingel hebben een functie voor zowel het fietsverkeer als voor begeleiding van de vleermuizen. aannemer is verholpen. Velen zijn nu veel sneller bij hun werk in de stad dan twee jaar geleden. Dat de afstanden vooral langs de noordrand (Noordtangent) wat langer zijn geworden dan ze waren, soit. We hoeven nu vanuit Holwerd, Dokkum, Marrum en Ferwert niet meer over de Troelstraweg naar de langdradige stoplichten. Nu nog even het Europaplein aanpakken, en de hele westkant van de stad is toegetreden tot de eenentwintigste eeuw.

FM17-1

wolkom

Afgelopen tijd is er veel geschreven en gesproken over Sionsberg. Sionsberg is daar sterker uitgekomen en staat er beter voor dan ooit! Samen met de huisartsen gaat Sionsberg het zorgaanbod verder uitbouwen. Met het vertrouwen van alle zorgverzekeraars, is zorg in Sionsberg, ook voor de toekomst, gegarandeerd!

Wij wensen u een gezond 2017

Waar zorg een gezicht krijgt Birdaarderstraatweg 70 . Dokkum . www.sionsberg.nl

www.uitgeverijpenn.nl

Natuurlijk is er wel veel groene ruimte opgeofferd aan het zwarte asfalt. Maar dat is, weten we onderhand, in een groeiende economie vrijwel onvermijdelijk. Gelukkig is er nu eindelijk een stukje overbodig geworden vierbaans autoweg opgeruimd, namelijk tussen Leeuwarden en Marssum.

Drachten-Emmen

Een positief milieuverhaal is te vertellen over het tracé Drachten-Oosterwolde in de lange tijd dodelijke weg Drachten-Emmen. Met ovondes in plaats van rotondes en opgeruimde stoplichten is het zo veel prettiger geworden om vanuit Zuidoost-Fryslân naar het centrum van de provincie of naar Drenthe te rijden. Natuurlijk krijg je dan bij Beilen wel weer een volgend knelpunt, en verder weg naar Hoogeveen of Enschede. Maar daar hebben alleen verre reizigers vanuit Fryslân mee te maken. Of het op dit stukje provinciale weg werkelijk een ideale situatie kan worden, weten we pas als alles gereed is. Dat duurt nog wel even. Maar de eerste ervaringen zijn hoopgevend. En in ieder geval zijn een paar kruispunten opgeruimd waar in totaal wel een stuk of tien slachtoffers zijn gevallen. Dat overkomt ons dus voorlopig niet weer, mogen we hopen. Veel kleiner, maar ook heel belangrijk, is het fietspad tussen Grou en Warten. Kunnen jongeren eindelijk veilig naar school, en toeristen genieten van de weidse ruimte. En dan komt de verre zuidwesthoek in zicht, met een snelle fietsverbinding tussen Stavoren en de rest van de wereld.

Verder maar Een groot project is momenteel de N31 bij Harlingen. Want de trein gaat door, al dachten ze begin dit jaar op het Provinsjehûs dat we het met de grote investeringen in de infrastructuur wel zo’n beetje gehad hadden. Bij Lemmer bijvoorbeeld moest er werkelijk iets gebeuren om de weg tussen A6 en strand en tussen Noord en Zuid of nieuw en oud Lemmer te ontlasten. Amper is daar een perspectief voor ontwikkeld, of er blijkt een noodsituatie te ontstaan tussen Raerd en Reduzum, op de Tsienzerbuorren in de tweebaans weg tussen Sneek en

Op 17 augustus 2016 is de nieuwe fietsbrug bij de Heidstreek geplaatst. De brug vormt de verbinding tussen Feanwâlden en Noardburgum. Niet alleen fietsers en voetgangers kunnen zo over de Sintrale As komen, ook voor vleermuizen is het een veilige oversteek. Foto: Projectbureau De Centrale As.

De onderdoorgang Zevenhuisterweg bij Feanwâlden kreeg afgelopen zomer vorm.

OVERLAST? De provincie gaat naar schatting 1.080.000 euro inzetten om geluids- en visuele hinder van de Centrale As te verminderen, zo is 22 november 2016 besloten. Bij het project De Centrale As (maar ook N381) kwamen diverse klachten binnen van omwonenden. Gedeputeerde Poepjes: "De aanleg van een weg heeft een grote impact op omwonenden. Er is wettelijk gezien geen directe noodzaak om dit soort maatregelen te treffen. Maar wij gedragen ons als gast in de leefomgeving van mensen. En wij kijken daarbij samen met omwonenden binnen onze mogelijkheden naar oplossingen. Niet voor iedere klacht is een oplossing en ook daarover gaan we in gesprek met de indiener." Bij zowel de Centrale As als N381 gaat het

om acht gevallen. De maatregelen richten zich vooral op het plaatsen van een grondwal, aanbrengen van extra beplanting of een 'greenwall'. In een enkel geval komt er een extra geluidsmeting. Het is onbekend of ook de bewoners van Burgum West inmiddels hun klachten bij de provincie hebben gedeponeerd. Bij de presentatie van de plannen werd aangegeven dat de weg onder het maaiveld zou worden aangelegd ter hoogte van Burgum. Dit geldt in de praktijk alleen voor bewoners tussen het Prinses Margrietkanaal en de Hillamaweg. Ter hoogte van de Tuorrebout is de Centrale As alweer boven het maaiveld te vinden. Een aantal bewoners ziet nu auto's voorbij razen in het weidse uitzicht van hun achtertuin.

FM17-1

‘It Slútstik’ gerealiseerd door gebundelde kracht en kennis

Familiebedrijven uit Noord-Oost Nederland hebben elkaar met hun specifieke kennis en kunde versterkt om met succes een deel van De Centrale As te realiseren. Onder andere Jansma en Roelofs hebben de werkzaamheden uitgevoerd aan deelgebied Noord 1, het meest

”

Door een goede communicatie met de omgeving en een sterke samenwerking binnen de combinatie zijn we er in geslaagd de overlast zoveel mogelijk te beperken en mag het

noordelijke deel van De Centrale As.

eindresultaat er zijn.

De combinatie heeft dit laatste contract de naam ‘It

Samen mooie projecten realiseren in

Slútstik’ gegeven. It Slútstik, niet alleen omdat dit het laatste contract is, maar ook omdat dit noordelijkste

een tevreden omgeving, dat is waar wij voor gaan!

deel van De Centrale As de as compleet maakt.

www.jansma.biz 8

www.uitgeverijpenn.nl

www.roelofsgroep.nl

De nieuwe ‘kluifrotondes’bij de open afritten van de Wâldwei. Leeuwarden. Daar vloog afgelopen najaar elke week wel een auto uit de bocht: 18 ongelukken tot 31-12. De reeds opgeruimde flitsinstallaties zijn herplaatst, maar dat is natuurlijk geen oplossing. Van heel andere, bijna internationale proporties, is de complete vernieuwing van het verkeersplein Joure. Daar zijn zeer ernstige ongelukken gebeurd in de afgelopen maanden, en er is jarenlang voor tientallen miljoenen door extra reistijd schade opgelopen. Nu eindelijk wordt voor een oplossing gekozen die even gedurfd als grootschalig is. De contouren vormen zich in het landschap. Straks maken de monsters op rupsen het werk af, en dan komen de asfaltmachines om alles te perfectioneren. Fantastisch hoe we dan van noord naar zuid kunnen racen, met als enige zekerheid dat er dan wel weer nieuwe knelpunten zullen ontstaan.

Koppeling bij brug van Burgum De nieuwe brug bij Burgum is onderdeel van het project Vaarweg Lemmer-Delfzijl. Doel is dat grotere schepen, klasse Va schepen van 110 bij 11,4 meter met een laadvermogen van maximaal 3.000 ton, het kanaal vlot en veilig kunnen bevaren. De

Op het zuidelijke traject heeft Kor de Boer Grondverzet en Kraanverhuur uit Garyp de afgelopen twee jaar gewerkt. Hij nam de meeste graaf- en afwerkingswerkzaamheden van sloten, bermen, taluds en fietspaden voor z'n rekening. Hij verwacht in april 2017 af te ronden. vaarweg is de afgelopen jaren dieper en breder gemaakt en in de komende jaren moeten in Fryslân nog zes bruggen worden vervangen. Brug Burgum wordt als eerste aangepakt. Deze is 30 meter westelijk van de huidige brug gebouwd. Hierdoor kon het verkeer tijdens de bouw gebruik blijven maken van de bestaande brug. Na realisatie krijgt de brug een

andere functie: alleen lokaal wegverkeer maakt er dan gebruik van. Het overige verkeer gaat om Burgum heen na realisatie van De Centrale As. De brug Burgum, de kanaalcorrectie, het aquaduct en de rondweg om Burgum van De Centrale As zijn in onderlinge samenhang aanbesteed. Zo werd vooral een voordeel verwacht in de kosten van de uitvoering.

FM17-1

RECLAMEKARAVAAN Op 1 oktober 2016 was De Centrale As van knooppunt Feanwâlden tot het knooppunt Sumar het terrein van ondernemers waarbij zij laten zien wat ondernemend Noordoost Fryslân elkaar, de bewoners, maar ook de rest van Fryslân te bieden heeft. Een handelsroute voor ondernemers uit Noordoost Fryslân van maar liefst 9

kilometer met bedrijvenpromoties, demonstraties, alternatieve voertuigen, rommelmarkt, braderie en muziek en theater. Bij de organisatie van 'Foarút oer de as mei de Handel' bleek de belangstelling voor deze reklamekaravaan enorm. Onderstaande deelnemers hebben een plaats bemachtigd.

www.abdrenault.nl/contact/vestigingen/dokkum

www.electroworldtalsma.nl

Slangen persen - Olie analyse - Inspectie - Onderhoud - Reparatie - Ontwerp en aanleg

Noardburgum 06-57341711 www.abouthydraulic.nl

Voorweg 17 - 9113 PA Wouterswoude

0511-422021 www.autobedrijfboersma.nl/berging

www.asndokkum.nl 10

www.uitgeverijpenn.nl

Proef de sfeer van het Wad, onder de rook van de Centrale As Bij de SeedyksterToer proeft u de sfeer van het Wad. Dit unieke natuurgebied staat sinds 2009 op de UNESCO werelderfgoedlijst van UNESCO. Bezoekers kunnen uitwaaien op de zeedijk of in de panoramawagen een tocht maken over dijken, langs slenken, geulen en kwelders in ĂŠĂŠn van de belangrijkste broed-, foerageer- en pleisterplaatsen voor trekvogels in Noord-Europa. Ook organiseren wij wekelijks wandeltochten door het natuurgebied.

www.seedykstertoer.nl

www.geomaat.nl

www.aannemersbedrijf-pompstra.nl

Houthandel Barkmeijer is sterk in hout, plaatmateriaal, deuren en machinaal houtbewerken. Door de aanleg van de Centrale As kunnen wij onze klanten nog sneller bedienen. Riddersmaweg 2 9291 NC KOLLUM

T 0511 45 25 25 F 0511 45 34 07 E verkoop@barkmeijerbv.nl

www.barkmeijerbv.nl FM17-1

De bouw van de Centrale As Het project kent een lange geschiedenis. Van de eerste ideeën in 1995 tot de eerste schep in de grond in 2012. Gedeputeerde Poepjes: ,,Er is hard gewerkt om hier te kunnen staan. Stap voor stap, met vallen en opstaan, hebben we met de gemeenten, aannemers en de mienskip toegewerkt naar een resultaat dat deze regio verdient. In de eerste plaats een beter bereikbaar en verkeersveilig Noordoost-Fryslân. Goed voor de ontsluiting van dit gebied en daarmee aantrekkelijker voor ondernemers.” Gaat u verhuizen, of heeft u een transportbedrijf nodig? Dan bent u bij Hans Brolsma V.T.P. aan het juiste adres! Door de jarenlange ervaring op vele gebieden, kan met zekerheid gesteld worden dat Hans Brolsma van vele markten thuis is. Gedegen kennis, perfect materiaal en vakmanschap staan bij Hans Brolsma hoog in het vaandel.

HANS BROLSMA V.T.P. Verlengde Stationsstraat 72 9271 CG Zwaagwesteinde

tel: 0511-445193 fax: 0511-449077 GSM: 06-53750422

www.hansbrolsma.nl

Molenhout heeft op diverse deel-tracés van de Centrale As stuwen, dammen met spindelafsluiters, schouwdammen en putten gemaakt. Het betreft hier een combinatie van betonbouw + weg- & waterbouw.

www.molenhout.nl 12

www.uitgeverijpenn.nl

Frisian Tiles

Ambachtelijke Friese witjes en tegeltableaus Frisian Tiles verkoopt wereldwijd handgemaakte en beschilderde tegels en tegeltableaus. Ook levert Frisian Tiles Friese witjes in diverse kleurschakeringen en tegels met moderne glazuren die toegepast worden in de hedendaagse architectuur. Frisian Tiles levert zowel aan de particuliere als de zakelijke markt.

www.frisiantiles.nl FM17-1

REGENBOOG, HET NIEUWE HOMO'S AAN DE ZUIGFLES

Stel, je bent een heterovrouw van halverwege de dertig. Met kinderwens. Je hebt geen partner, maar bent wel bevriend met een homostel. Of stel, je bent homo, je wilt kinderen, je hebt geen vriend, maar je kent wel een lesbisch koppel. Dan kun je overwegen om met z’n drieën kinderen proberen te krijgen. Of met z’n vieren, bijvoorbeeld als homostel met twee lesbiennes. Het kan. En het gebeurt steeds meer. Deelouderschap heet dat dan. Wie vandaag de dag het begrip ‘ge zin’ wil omschrijven, krijgt het moeilijk. Er zijn veel nieuwe vormen bijgekomen. Ondanks de grote verscheidenheid aan gezinsvormen blijkt dat de overeenkomsten talrijker zijn dan de verschillen. Uiteindelijk draait het in een gezin altijd om de verbinding

Ik ben Ik zoek Mijn wens Oproep

Twee mannen als ouders, elk met een eigen rol. Foto: Shutterstock. tussen mensen. Je vormt een gezin omdat je graag wilt samenleven met elkaar, omdat je intimiteit, geborgenheid en contact wilt. Het gezin vormt

Homo man alleen Lesbisch stel Bekende donor / Donor plus 2 vrouwen met een kinderwens gezocht

Beste dames, Ik ben Robert uit Delft, 56 jaar. Mijn leeftijd zal opvallen tussen de advertenties; ik heb altijd een kinderwens gehad, door omstandigheden is het er nog niet van gekomen. Ik kies bewust voor 2 vrouwen die een relatie hebben; als homo man ben ik gewend buiten de vaste lijntjes van de samenleving te denken, respecteer ieders vrijheid en keuze en vind dat van grote waarde. Mijn rol als donor is er een van betrokkenheid en contact willen zonder mij te mengen in de opvoeding. Wat over mijzelf: ik houd van dieren, heb 4 katten en 2 kippen. Heb een paar goede vriendinnen en vrienden om mij heen. Heb geen relatie maar voel me niet alleen, kan mijzelf prima vermaken. Enige afstand buiten Delft is geen probleem voor mij. Geweldig als ik een serieuze reactie krijg! Dan kunnen we elkaar als eerste stap een keer ontmoeten.

www.uitgeverijpenn.nl

een veilige basis om jezelf te zijn en creëert ruimte om lief en leed te delen. Het gezin blijft hoe dan ook voor iedereen belangrijk, ook in de eenentwintigste eeuw. Het is de plaats waar je gevormd wordt, waar je heel wat waarden leert, waar je bescherming krijgt en waar je gewaardeerd wordt om wie je bent. De school kan de opvoeding gedeeltelijk op zich nemen en ondersteuning bieden, maar kan het gezin nooit vervangen. Het gezin wordt beschouwd als je thuis en zal altijd als norm gehanteerd worden.

Meerouderschap Sinds 1 april 2016 is het wettelijk mogelijk om als vrouw, samen met je lesbische partner, echt ouder te worden. Dat is natuurlijk fantastisch als je met z’n tweeën een kind opvoedt. Maar in de huidige samenleving bestaan veel verschillende vormen van meerouderschap, waarbij bijvoorbeeld ook de biologische vader een aanzienlijk deel van de opvoeding voor zijn rekening neemt, eventueel samen met een mannelijke partner. Voor gezinnen waarbij zowel de vader(s) als de moeder(s) hun kinderen opvoeden in een co-ouderschap, bestaat dan ook vraag naar het zogenaamde meerouderschap. Tot dusver kunnen kinderen niet meer dan twee

ZWART-WIT wettelijke ouders hebben, waardoor er in dit soort gezinnen altijd één of twee ouders buiten spel blijven staan. Na een lobby van het COC heeft de regering een onderzoek laten uitvoeren door de Vrije Universiteit Amsterdam, de Rijksuniversiteit Groningen en de Universiteit Utrecht naar de behoefte aan een regeling voor meerouderschap. Die blijkt er bij een deel van de roze gezinnen inderdaad te zijn. Als het mogelijk was, zou een meerderheid het ouderlijk gezag aan alle betrokken volwassenen toekennen.

Biologische vader Volgens COC-voorzitter Tanja Ineke heeft in een ruime meerderheid van de roze gezinnen de biologische vader een belangrijke rol. ‘Om hoeveel gezinnen het exact gaat, weten we niet, maar het zijn er honderden. In veel van die gezinnen speelt de vader een prominente rol. Zijn juridische status past vaak niet bij die rol, dus daar zit een discrepantie.’ Dat vanaf 1 april 2016 het lesbisch ouderschap wettelijk is geregeld noemt Ineke een stap in de goede richting. ‘De volgende stap is het wettelijk erkennen van meerdere ouders. Het zijn nogal wat keuzes die je maakt voor je kind. Van wie erft het straks, wiens nationaliteit moet je kiezen. Als ouder moet je maximale keuzevrij-

In november 2016 gaf de Raad van Strafrechttoepassing en Jeugdbescherming het advies aan het kabinet om adopteren van kinderen uit andere landen te stoppen. Het roze ouderschap zal hierdoor nog populairder worden. Op de website www.meerdangewenst.nl worden maandelijks zo’n tien oproepjes per maand geplaatst.

Mama en 'meemoeder' met dochter. Foto: Shutterstock

Wij zijn Lesbisch stel Wij zoeken Man alleen, Homo man alleen, Biseksuele man alleen, Hetero man alleen, Hetero stel Onze wens Donor, Onbekende donor, Donor op afstand Oproep Hulp bij kinderwens Hoi, Wij zijn een gelukkig stel van 32 en 31 jaar van Nederlandse afkomst. Al sinds enige tijd zijn wij aan het nadenken over een baby. Na alles goed te hebben besproken, gaan we nu de stap maken. Op zoek naar een donor. Wij zoeken een betrouwbare donor, waar je op aan kunt. Die afspraken na komt, en goed bereikbaar is. Wij willen alles via ZI, dus geen lichamelijk contact. Een van de belangrijke dingen is, wij willen graag allebei zwanger worden van één dezelfde donor. Dus de donor moet bereid zijn om 2 keer het traject te doorlopen met ons. Dit omdat wij het belangrijk vinden dat de kinderen bloedverwanten zijn. Zo voelt het echt als ons gezin. Ook willen wij de opvoeding voor ons zelf houden. Wij hoeven verder geen contact met de donor als de baby er is. Zou het kind later zijn biologische vader willen ontmoeten staan wij dat niet in de weg (in overleg met donor). Samen met de donor zouden we graag een donorcontract willen opstellen, waar alles netjes op papier staat. Zaken zoals erfelijke ziektes, soa test, spermakwaliteit? Afspraken over contact etc. Voldoe jij aan deze omschrijving, kan je jezelf in ons verhaal vinden? Dan zouden we graag met jou in contact komen.

FM17-1

heid kunnen hebben. Dus moet er helderheid bestaan over wie welke rol heeft en welke juridische positie. Duidelijkheid is ook in het belang van de kinderen.’ In 2013 heeft staatssecretaris Teeven een onderzoekscommissie ingesteld. In samenwerking met de Vrije Universiteit werden meeroudergezinnen bevraagd over hun wensen en behoeftes. Helaas voor het COC kreeg die commissie alleen opdracht om te kijken naar de mogelijkheden van één aspect van meerouderschap, namelijk het ouderlijk gezag. ‘Zaken als erfrecht en nationaliteit bleven buiten beschouwing’, zegt Ineke. ‘Maar het is een feit dat drie- of vieroudergezinnen er gewoon zijn. Dat moeten we met elkaar gaan regelen. Daarom blijven we aandringen op een breder onderzoek.’ Uiteindelijk heeft dit geleid tot de staatscommissie Herijking ouderschap, die dit voorjaar werd aangesteld. Als die staatscommissie tot de conclusie komt dat een regeling meerouderschap wenselijk is, zal deze ook een conceptwet opstellen.

Meerdere opvoeders Nederlandse kinderen hebben, vergeleken met kinderen uit andere Europese landen, met de meeste verschillende secundaire opvoeders te maken. Dat blijkt uit een rapport van Eurostat, het statistisch bureau van de Europese Unie. Ruim 70 procent van de Nederlandse kinderen tot 4 jaar wordt door meer mensen dan alleen de eigen ouders opgevoed. Naast de ouders gaat het vaak om grootouders en/ of pedagogisch medewerkers op de kinderopvang. Sinds de bezuinigingen

Op 10 augustus 2016 werd een roze gezin in Leeuwarden verblijd met de geboorte van een zoon. De twee moeders hadden hierbij hulp van een bevriende donor die samen met zijn vriend een rol speelt in de opvoeding.

www.uitgeverijpenn.nl

van 2013 en 2014 zijn ouders minder gebruik gaan maken van formele kinderopvang. Hierdoor heeft een groeiend aantal kinderen naast mama- en papadagen, ook opa- of oma-dagen (soms bij grootouders van zowel moederskant als van vaderskant) en dagen op het kinderdagverblijf. Het dagritme, de gewoonten en de regels waaraan het jonge kind zich moet aanpassen wisselt hierdoor per dag. Uit onderzoek blijkt dat jonge kinderen zich aan een beperkt aantal opvoeders kan hechten. Jonge kinderen die te maken krijgen met een groot aantal secundaire opvoeders, lijken een grotere kans te hebben op onveilige hechting met hun ouders. Het is daarom belangrijk dat ouders zich bewust zijn van dit risico, op basis hiervan kunnen zij kiezen voor een stabiele opvangsituatie met een beperkt aantal secundaire opvoeders voor hun jonge kind.

Fryslân anti regenboog? Hoewel Nederland internationaal gezien voorop loopt als het gaat om de sociale acceptatie van homoseksualiteit en transgenders (LHBT) verschilt de acceptatie op lokaal niveau behoorlijk. Elke provincie in Nederland is mede verantwoordelijk voor gelijke behandeling, sociale samenhang, veiligheid, leefbaarheid en maatschappelijke ondersteuning van haar inwoners. Recente incidenten waarbij Friese LHBT-inwoners waren betrokken, laten zien dat Fryslân nog de nodige stappen moet maken als het gaat om veiligheid en gelijkwaardige behandeling. De provincie moet meer doen om discrimatie van seksuele voorkeur, geloof of afkomst tegen te gaan. Dat vinden de Statenfracties van PvdA, D66 en GrienLinks. De partijen willen dat de provincie zich als 'regenboog provincie' aansluit bij een beleidsovereenkomst die minister Jet Bussemaker eerder sloot met 42 Nederlandse gemeente. Bij die gemeenten horen ook Leeuwarden en Súdwest-Fryslân. Om de strijd voor gelijkwaardigheid kracht bij te zetten, pleiten ze ervoor om de regenboogvlag jaarlijks te laten wapperen op het provinciehuis. ’Als teken van verzet tegen discriminatie en uit solidariteit met iedereen die uit angst niet durft te zijn wie ze zijn of

NIEUWE GEZINSVORMEN kerngezin of traditioneel gezin Twee volwassenen, man en vrouw, leven samen en hebben samen kinderen, van wie ze beiden de biologische ouder zijn. nieuw samengesteld gezin Beide partners brengen kinderen mee in de nieuwe relatie. Soms zijn er ook nog kinderen uit de nieuwe relatie. eenoudergezin Een volwassene met kinderen, van wie hij/zij de biologische ouder is. homogezin of lesbogezin Twee mannen die samenleven en kinderen hebben, ofwel uit een vorige heterorelatie, ofwel geadopteerd, ofwel als pleeggezin ofwel via een draagmoeder. Twee vrouwen die samenleven en kinderen hebben, ofwel uit een heterorelatie, ofwel geadopteerd, ofwel als pleeggezin: ofwel 1 van de 2 is biologische moeder zijn met een zaaddonor. generatiegezin of grootfamilie Ouders en kinderen leven in een groter familieband. De opvoeding en verzorging worden ook door andere familieleden gedaan zoals grootouders, tantes en ooms. pleeggezin Twee volwassenen die samen voor korte of langere tijd voor kinderen zorgen. Geen van beiden is een biologische ouder, ze zijn wel sociale ouders. adoptiegezin Twee volwassenen die samenleven en samen kinderen hebben, maar niet de biologische ouders zijn. Zij zijn sociale en juridische ouders. Co-ouderschap na scheiding Partners delen na scheiding de zorg en opvoeding van hun kinderen. Daarbij kiezen ze ervoor om ondanks de scheiding toch een gezin te blijven op financieel, praktisch en emotioneel niveau. Ze kiezen ervoor geen nieuwe partner te krijgen of de nieuwe partner geen ouderrol toe te kennen en de nieuwe relatie ondergeschikt te maken aan het oude gezin. wat ze vinden’, zeggen de initiatiefnemers. Als er vóór werd gestemd, zou Fryslân na Drenthe de tweede 're genboogprovincie' van Nederland worden. Op 2 oktober 2016 werd deze motie verworpen. ‘Laat die regenboogvlag in de kast’, schreef CDA Fryslân: politiek gebouwen moeten geen ‘plakborden voor solidariteitsuitingen’

Stop kalkaanslag Eenvoudig kosten besparen Maximaal rendement Voor uw situatie krijgt u bij Maimtec advies op maat in het voorkomen van kalkaanslag en verminderen van uw wateren energiekosten. Met de unieke HydroFLOW techniek realiseren we in zowel nieuwe- als bestaande situaties forse besparingen.

HydroFLOW Electrische waterontharding De HydroFLOW techniek is een bewezen plug en play waterbehandelingssysteem dat via een clamp on wordt aangebracht aan de buitenkant van de leiding. Met een minimaal elektrisch vermogen (kosten nog geen € 2,00/jaar aan elektriciteit), wordt het water 24/7 behandeld. Het gepatenteerde HydroFLOW principe met radiogolven is zeer effectief en behandelt de gehele waterinstallatie. Hiermee onderscheidt het zich wezenlijk van het principe met magneten. De HydroFLOW units worden al jarenlang met succes ingezet (wereldwijd meer dan 1.000.000 installaties) voor waterontharding in de industrie, ziekenhuizen en hotels en hebben zich ook in proeven en testen bewezen. worden. • Voorkomt kalkafzetting • Voortdurende (24/7) behandeling leidingnet • Geen chemicaliën • Onderhoudsvrij • Eenvoudige installatie • Bespaart stookkosten • Verwijdert bestaande kalkafzettingen • Verlengt de levensduur van systemen • Vergroot de capaciteit van warmteoverdracht • Geen overbodige schoonmaak van kalkaanslag • Lager verbruik van zeep en wasmiddel • Één jaar “NIET TEVREDEN? – GELD TERUG!” Garantie!!

www.hydroflow.nl info@hydroflow.nl

FM17-1

POSTZEGELS NATUUR ALS STRUINEN NAAR DE WADPOST Buitendijks groen, de pier, een stukje Wad en in de verte Ameland. Dit is Holwerd, dat ondanks ongekende landschappelijke schoonheid worstelt met krimp. Staatsbosbeheer heeft hier nieuw kwelderland ingericht. Nu Holwerd aan Zee nog… Boswachter Henk Jan van der Veen, 51 jaar, van Staatsbosbeheer was de afgelopen jaren nauw betrokken bij de inrichting van zo’n vierhonderd hectares buitendijks gebied ten noorden van Holwerd. ‘Holwerd naar Buiten’ is de naam van het nieuwe natuurproject op kweldergrond, dat aansluit bij plannen om de zeedijk te openen. Die ingreep is een poging om het oude dorp achter de dijk uit een neergaande spiraal te bevrijden. Staatsbosbeheer werkt eraan mee door mee te denken over een gezond natuurlijk ‘wandelrondje’ rond Holwerd. Staatsbosbeheer is in 2012 begonnen met ‘Holwerd naar Buiten’, in samenwerking met Ecolana, Dorpsbelang Holwerd en de gemeente Dongeradeel. Van der Veen: ‘Het doel was om de natuurlijke dynamiek van de getijden eb en vloed, aanslibbing en erosie weer te herstellen door de zomerkade te verlagen. Een tweede doel is om de kwelder beleefbaar te maken voor het publiek door er een struinroute en een wadpost te realiseren.’ Twee RUG-studenten, de Fries Robin Weiland en de Drent Hans Kijk In De Vegte, doen onderzoek naar de effecten van het graven van een nieuwe vaargeul voor Holwerd aan Zee. Dat wordt verwerkt in een rapportage. Zij organiseren, een kleine week voor een grote presentatie van de plannen op 6 december 2016, een excursie voor medestudenten Landschapsge schiedenis van de Faculteit Letteren.

Drinkbakken met vlotters Het centrale thema voor Robin en Hans is ‘duurzame kustontwikkeling’. Wat in Holwerd is gepresteerd en

www.uitgeverijpenn.nl

Kwelderbloei in het hoogseizoen. nog staat te gebeuren, is daar een voorbeeld van. Daarom baggeren ze ’s ochtends na de koffie achter een gelaarsde boswachter Henk Jan door de natte klei. Even betreuren ze het dat hun laarzen thuis liggen, maar gelukkig is het droog vandaag. Die klei spoelen we straks wel van onze schoenen. Het nieuw ingerichte gebied van ‘Holwerd naar Buiten’ is een stuk kwelderland ten oosten van de Grândyk. In de noordelijke verte liggen parkeerterreinen, steigers voor de veerboten naar Ameland, het restaurant Landen Zeezicht en gebouwtjes van rederij Doeksen. Dichterbij zien we wel twintig soorten vogels op ruig begroeid kwelderland scharrelen. Er staan ronde betonnen drinkbakken voor koeien op heuveltjes en we ontwaren een uitkijkpost in wording. Die laatste is rond en van staal. Hij was overbodig geworden op de vroegere locatie (uiterwaard in Overijssel) en is toen door Van der Veen naar dit rustieke stukje Fryslân gehaald. De drinkbakken zijn op de waterleiding aangesloten. Vlotters zorgen ervoor dat ze niet overstromen. Vlak langs zeedijk en Grândyk ligt nog een oud rechthoekig stukje landaanwinning, waarin een plas van 1 hectare is gegraven voor vogels en andere dorstige gasten. Van het om-

Een ‘postzegel’ grond met veel afwisseling van hoog en laag, droog en nat. ringende dijkje is zeventig centimeter afgegraven, zodat het droge stukje kwelder af en toe bij zeer hoog water overstroomt. Op een paar plekken staan stalen vangkooien voor vee. Er is voor de begrazing gekozen voor koeien, zegt Henk Jan. ‘Die hebben andere hoeven dan schapen. Dat geeft meer variatie in zo’n natuurgebied.’ De beesten kunnen bij hoge vloed

HOLWERDER TROEF Foto's: Henk-Jan van der Veen

w w w . s t a a t s b o s b e h e e r. n l van de kwelder vluchten over speciaal aangelegde vluchtdijkjes. Via de vangkooien kunnen drie veehouders hun rundvee vlot aan- en afvoeren.

Mozaïek op postzegel Op een klein hoekje grond aan de Waddenzee zie je op het eerste gezicht weinig meer dan ruige begroeiing en hier en daar een groepje vogels. Blijf je Zomerbeeld van de kwelder met in de verte de toren van Holwerd. even kijken, dan valt de grote variatie op deze landschappelijke postzegel op. Er is veel afwisseling van hoog en laag, de begroeiing wisselt met nat en droog, een groep scholeksters laaft Met ziltige waddenklei kun je leuke dingen doen. Je kunt er gezichtsmaskers van maken, zich aan de plas waar de bodem aleen uitkomst voor psoriasispatiënten en lijders aan acné. Mag je hier kostbare grond voor weer is verzakt. Strandlopers schichten winnen om die elders te gebruiken? Wellicht, als het maar op beperkte schaal gebeurt, of in combinatie met het graven van een nieuwe geul voor de veerboten. Verdient die vlak boven de waterlijn. We zien een kostbare operatie zich direct terug, opperen de studenten Robin Weiland en Hans Kijk In lepelaar (of is het toch een zilverreiDe Vegte. ger?), nee twee, en een buizerd. Daar Door één goede geul te graven hoef je niet om de paar jaar op het Wad te baggeren. Zo zou bidt een torenvalk, die zich plotseling het ene project het andere kunnen ondersteunen. als een steen laat vallen en met een knaagdier in de snavel wegvliegt naar een rustig plekje waar hij hem oppeuzelt. De boswachter wijst op een mozaïekpatroon dat zich hier in het veld ontwikkelt, als voorbeeld van variatie. Het lijkt op microschaal op wat er op het Wad als geheel aan de hand is. Want ook daar is van alles te zien: van een boorplatform tot kotters voor de kokkelvisserij, van overstekende veerboten tot binnenscheepjes. En nu is het nog winter, met weinig trek. Hoe paradijselijk mag het hier straks niet zijn… Holwerd naar Buiten is al een succes, stellen we vast. Nu Holwerd aan Zee Werkzaamheden bij het afgraven van de oude dijk. Foto Jan Zijlstra, Holwerd aan Zee. nog.

KLEI VOOR HET GEZICHT

FM17-1 FM16-5

OPERATIE SUPERSTORM FLASTOCAUST VOOR STERKE DIJKEN

taal worden over een lengte van 16,5 kilometer de bekleding versterkt en de dijk met gemiddeld 35 centimeter verhoogd. In 2018 is het werk klaar. De dijk voldoet dan weer aan de wettelijke veiligheidseisen. Zo kan iedereen ook in de toekomst veilig wonen, werken en recreëren op het eiland.

Bestand tegen superstorm

Foto: Arthur Smeets.

In Fryslân voldoet een aantal dijken niet aan de landelijke veiligheidseisen. Zonder goede dijken, dammen en duinen zou het grootste deel van Nederland en Fryslân onder water lopen. Op dit moment verbetert Wetterskip Fryslân 21 kilometer dijk om de voeten in Fryslân en het Groninger Westerkwartier in de toekomst droog te houden. In het Hoogwaterbeschermingsprogramma werken Rijkswaterstaat en de waterschappen samen om de belangrijkste waterkeringen veilig te maken en te houden. De Nederlandse dijken krijgen regelmatig een soort APK-keuring. In het gebied van Wetterskip Fryslân is een aantal dijken volgens de landelijke toets niet veilig genoeg om ons de komende vijftig jaar te beschermen tegen overstromingen. Die dijken moeten verbeterd worden. Binnen het Hoogwaterbeschermingsprogramma rondde Wetterskip Fryslân inmiddels tien dijkverbeteringen af. Zo werd onlangs de Waddenzeedijk ter hoogte van Zwarte Haan, Holwerd en Wierum binnen een half jaar versterkt met het innovatieve

www.uitgeverijpenn.nl

materiaal Elastocoast. Op dit moment werkt het waterschap aan de Waddenzeedijk op Ameland en de IJsselmeerdijk ten westen van Lemmer.

AMELAND: VEILIG, VERTROUWD EN GROEN De eerste 10 kilometer Waddenzeedijk ten westen van de veerdam op Ameland is versterkt en opgehoogd. Wetterskip Fryslân start in 2017 met het verbeteren van het dijkgedeelte aan de oostkant van de dam. In to-

Ameland ligt voor een groot deel onder zeeniveau. De kracht van de Waddenzee neemt toe door de verwachte zeespiegelstijging en extremer weer. Een sterke dijk die bestand is tegen een superstorm is dus van levensbelang. De dijkverbetering bestaat vooral uit de versterking van de bekleding. Onderaan komen grove breukstenen te liggen. Daarnaast krijgt de dijk een stevige laag open steenasfalt en klei. Verder vernieuwt het waterschap drie waterdoorgangen in de zeedijk en bouwt er één nieuwe. Deze waterdoorgangen lozen overtollig water van het eiland op zee, en bevorderen bovendien de vismigratie.

Grote operatie De dijkverbetering is een grote operatie. Aannemerscombinatie Van den Herik-Jansma Drachten startte in juni 2015 met de werkzaamheden aan de westkant van de veerdam. Kranen en kiepwagens zijn veelvuldig te zien. Er wordt gegraven en zo’n 800.000 ton

De dijkverbetering op Ameland is een grote operatie. Kranen en vrachtauto’s zijn veelvuldig te zien. Foto: Jan Oud

Werkzaamheden aan de dijk bij Lemmer. Foto: Peter van den Brandt. steen, klei, zand en asfalt aangevoerd over zee. Ook is er veel activiteit op de loslocaties. De werkzaamheden gaan natuurlijk niet ongemerkt voorbij. Soms is de buitendijkse weg geheel of gedeeltelijk afgesloten voor fietsers. Dat wordt dan aangegeven met borden.

Kijk op de dijk Er is veel te vertellen over de dijkverbetering en veel te zien. Wetterskip Fryslân en de aannemer nodigen bezoekers uit voor een ‘kijk op de dijk’. Neem bijvoorbeeld deel aan een excursie die je kunt boeken bij de VVV of bezoek het informatiepunt bij de bouwkeet op de overgang van de veerdam. Vanaf de zogenaamde Waddenbalkons, uitkijkpunten op de dijk met een bankje en een verrekijker, werp je in de zomermaanden een blik op de werkzaamheden. In Natuurcentrum Ameland is een permanente expositie Kijk op de dijk. Hier ervaren bezoekers met de nieuwe virtual reality experience het stijgende zeewater vanaf een dijk. Ben je nieuwsgierig wat Ameland in het verleden heeft gedaan in de strijd tegen het water en wat er nu gebeurt? Fiets dan de ‘Droge voeten fietsroute’ langs de duinen en de dijk. De gratis fietsfolder is verkrijgbaar bij de VVV.

teelaarde, wordt er 215.000 kuub klei aangevoerd. Ook de inspectieweg krijgt een nieuwe laag asfalt. De verbetering van de IJsselmeerdijk is in september 2017 klaar. Het resultaat is een mooie strakke en groene dijk die het achterland tegen hoogwater

NIEUWE BESCHERMING WADDENZEEDIJK beschermt. In opdracht van Wetterskip Fryslân is de Waddenzeedijk aan de Friese kust ter hoogte van Zwarte Haan, Holwerd en Wierum onlangs verbeterd. Over een traject van 13 kilometer kreeg de dijk een laag Elastocoast; innovatief en natuurvriendelijk materiaal dat de dijk duurzaam beschermt tegen erosie en hoogwater. Dit nieuwe materiaal is twee keer zo

sterk als asfalt en remt door de open structuur de golven. Ook vormt het een goede ondergrond voor algen, wieren, schelpdieren en andere kleine organismen aan de waterkant van het Natura 2000-gebied Waddenzee. Het werd ter plaatse gemaakt in een speciaal ontwikkelde productie-installatie en vervolgens aangebracht op de dijk. Voor het eerst in Nederland is Elastocoast op deze grote schaal toegepast voor een dijkverbetering van het Hoogwaterbeschermingsprogramma. Dankzij de goede samenwerking met de omgeving en de innovatieve aanpak voerde Wetterskip Fryslân deze dijkverbetering in een kortere periode, tegen lagere kosten en met minimale hinder voor omgeving en natuur uit.

VERBETERING IJSSELMEERDIJK Wetterskip Fryslân verbetert op dit moment de IJsselmeerdijk ten westen van Lemmer. De dijk wordt over een lengte van 5 kilometer versterkt en met gemiddeld 1 meter verhoogd. Het project is een logistieke uitdaging. Naast vele kuubs zand, vulgrond en

Aanbrengen Elastocoast op de dijk bij Zwarte Haan. Foto:Wetterskip Fryslân.

FM17-1

WINNAARS EN VERLIEZERS DE NIEUWE NATUUR BIJ DE AFSLUITDIJK ‘Links zie ik talloze zeiltjes en surfers, rechts de schuimkoppen van de Waddenzee. Er staat een frisse noordwester. Sommige zeilers gaan over bakboord, anderen gooien het over een andere boeg. Het waait stevig en ik moet mijn pet vasthouden. Ik sta op de Afsluitdijk tussen Noord-Holland en Fryslân en kijk in de lengte van dit altijd indrukwekkende werk van mensenhanden.’

scheiding van zout en zoet. Er verdwenen inheemse soorten zoals de Zuiderzeeharing, Het Zuiderzeekrabbetje en de uitgestrekte velden Groot Zeegras voor de kust van Wieringen. Vissoorten als paling en bot hielden wél stand omdat ze in beide milieus kunnen overleven.

Zoute sproei Natuurlijk is er groot verlies, maar de afsluiting kende ook winst voor de naterugkomt op dezelfde plek tussen de stenen. De plant is naaste familie van de bekende eetbare koolsoorten. Ecologen van de Vrije Universiteit Amsterdam constateerden tien jaar geleden voor het eerst in Nederland een welig tierende populatie zeekool. Gunstig voor de kool is de aanwezigheid van ‘zoute sproei’. Een heel nieuwe bewoner is de Japanse oester in de Waddenzee en de Chinese wolhandkrab in het IJsselmeer. Ook de snoekbaars, uitgezet voor de visserij, doet het goed.

De Zeekool Seekoal (Crambe maritima) is een plant van de Kruisbloemenfamilie. De Afsluitdijk biedt de kunstmatige ‘rotskust’ die deze soort nodig heeft. De plant is eetbaar. Foto: Marten Sandburg, uit: De Afsluitdijk. Brug en waterscheiding. Dit staaltje van Nederlandse waterbouw werd opgeleverd in 1932. Voor de natuur was de komst van de Afsluitdijk een ware ramp. De oude Zuiderzee en de Waddenzee werden abrupt van elkaar gescheiden. Langzaam veranderde de zoute Zuiderzee in zoetwaterreservoir, gevoed door de IJssel en de Eem. De ecologische gevolgen waren ingrijpend. Karakteristieke flora en fauna in deze omgeving ging verloren toen de dijk het oorspronkelijke brakwater-milieu doorkruiste met een harde

22 22

www.uitgeverijpenn.nl

tuur. De resten van afgestorven zoute schelpdieren van de oude Zuiderzee vormden aan lager wal aan de Friese kust, aan de buitenkanten van de waarden, enorme, spierwitte kalkbanken waarop al spoedig de sterntjes en pleviertjes een broedplek vonden. Aan de waddenkant doen de zoutminnende planten het goed. De strandplevier en de zeekool hebben daarnaast ook een voorkeur voor de kale ondergrond van basaltkeien. Zeekool is een stevig gewas met een lange penwortel die jaarlijks

De afgelopen jaren hebben de Waddenvereniging, Rijkswaterstaat en Natuurmonumenten geprobeerd de droogvallende variant van Groot Zeegras terug te brengen in de Nederlandse Waddenzee. Door opnieuw zeegras te zaaien, wordt geprobeerd op een aantal plekken stabiele zeegrasvelden te creëren, die op den duur zelf in staat zijn het zeegras in de hele Waddenzee terug te brengen. Dit lijkt succesvol, op drie plekken groeit weer zeegras. Mogelijk dat een van deze drie plekken, het Balgzand, de donor is van de onder water gevonden zeegrasplanten die in maart 2015 zijn ontdekt.

w w w . s t a a t s b o s b e h e e r. n l

Glasaaltjes en Driedoornige stekelbaarsjes worden opgevangen en letterlijk over de dijk gezet. De foto is gemaakt op de locatie Roptazijl.

40.000 glasaaltjes per nacht Het ingrijpendst waren de gevolgen voor de waterdieren. Veel vissoorten van de oude Zuiderzee waren trekvissen. Die hebben zoet én zout water nodig voor hun levenscyclus. Zout om te foerageren, zoet voor de voortplanting. Het IJsselmeer is ook een belangrijke doorgang naar de Friese meren, Weerribben, Vecht en Zuid-Drentse, Overijsselse en Gelderse beeksystemen en nog verder, de internationale Rijn op. Het mag een wonder heten dat sinds de afsluiting in 1932 nog steeds ieder voorjaar miljoenen zich in de Waddenzee verzamelen voor de beide spuisluizen. Naar binnen is een levensvoorwaarde. In zout water overleven de voortplantingscellen hom en kuit niet. De kleine visjes, voornamelijk

doorgang naar de Zuiderzee, is de trekdruk vanaf de zeekant het hoogst. Intussen is ook in de Afsluitdijk een vispassage gerealiseerd. Die biedt duidelijk verlichting. In april van dit jaar werd de doorkomst van gemiddeld maar liefst veertigduizend glasaaltjes per nacht gemeten! Veel hoger dan de deskundigen hadden ingeschat! Maar ondanks deze aantallen passanten door ‘gaatjes in de dijk’ zijn deze voorzieningen nog onvoldoende. Nu lijkt een geweldige ecologische doorbraak aanstaande. In de buurt van Kornwerderzand, aan de Friese kant van de Afsluitdijk, vlak naast het Lorentzsluizencomplex, wordt de aanleg voorbereid van een heuse zogenoemde vismigratierivier, een koninklijke oplossing. Een slingerende, zes kilometer lange, open verbinding tussen Waddenzee en IJsselmeer. Afsluitbaar aan beide zijden en daarom voldoende veilig.

het Driedoornige stekelbaarsje, bij tienduizenden, en Glasaaltjes ruiken het zoete water aan de andere kant van de dijk en willen naar binnen. Maar die paar piepkleine gaten in de onneembare stenen barrière, de paar sluizen die er zijn, bieden geen soelaas. Bovendien is de stroming in de Lorentz- en de Stevinsluizen aan de Noord-Hollandse kant, meestal te sterk om tegenin te zwemmen. Ook is de overgang tussen zoet en zout water te abrupt. Het probleem is al jaren bekend. En op diverse plekken in de noodzakelijke hoge deltadijken zijn intussen ingenieuze vispassages gemaakt. Een bekend Fries voorbeeld is bij het gemaal bij Roptazijl in de buurt van Sake P. Roodbergen Harlingen. Juist in die omgeving, de oude mond van de Middelzee en de Artist Impression van de nieuwe vispassage. Bron: DLG

www.uitgeverijpenn.nl FM17-1 FM16-5

Streekproducten: Reade Krobbe, Kollumer Zoete Erwt Giele Wâldbeantsjes, Dik Trom en Wâldgieltjes

Snert met ronde dikkerd www.waddengoud.nl

Verkrijgbaar bij uw supermarkt.

Van ambachtelijk naar culinair

www.greydanus.nl

www.uitgeverijpenn.nl

20.000 OLIEBOLLEN PER UUR gedurende het jaar aan de slag met onze grondstoffen en wil samenwerken met betrouwbare en kwalitatieve leveranciers. Wij gebruiken hoogwaardige grondstoffen met de beste rozijnen en krenten die we uitzoeken op grootte en smaak. Venemafood wil de beste oliebollen en appelbeignets leveren. Kwaliteit wint altijd.”

Venemafood in Sneek bakt tussen kerst en jaarwisseling duizenden oliebollen en appelbeignets voor retailers en grote bakkerijen, waaronder de 68 winkels van Poiesz supermarkten. De eerste stappen daarvoor worden in de zomer gezet. Oliebollenbakker Stephan Venema van Venemafood: ‘Voordat we op tweede Kerstdag klokslag middernacht de productie voor de oudejaarsrally starten, zijn er al maanden van voorbereiding aan vooraf gegaan.’ Vanaf november worden de eerste dagverse appelbeignets geproduceerd, waarna de oliebollen snel volgen. Sinds 2011 staan de oliebollen en appelbeignets van Venemafood in de top 3 van de landelijke Bakkersvakwedstrijden in de prijzen. Hier wordt de bol o.a. gekeurd op smaak, malsheid, kleur, volume, model, korst en structuur. In november 2016 behaalde Stephan Venema het zilver.

ambachtelijke producten. Het is een constant proces van wat we allemaal kunnen en willen verbeteren. Wij maken een goede oliebol, maar willen meer. We bakken dagvers. Dat betekent dat mensen die onze oliebollen kopen, de dag erna ook nog een goede bol eten. Daar hebben we dit jaar veel tijd aan besteed, een oliebol die 48 uur na het bakken nog geweldig smaakt. Een ambachtelijke oliebol is niet kogelrond. Bij ons geen efficiënte en goedkope fabrieksStephan Venema neemt in 2016 het zilver mee naar huis voor zijn bollen. Daarvoor ga ik oliebol.

Kwaliteit “We zijn het hele jaar bezig met onze De perfecte bol volgens Stephen Venema • Goudbruin van kleur • Knapperige korst • Korte afbijt • Frisse bol • Egale structuur • Goede grondstoffen • Perfect afgestelde machines van V-Technology Innovators

FM17-1

DELICATESSEN VAN EIGEN Fryslân herbergt drie verschillende streken. Deze drie Friese streken hebben hun eigen typische streekproducten. In dit nummer lichten we van elke streek de bijzondere delicatessen en dranken uit die de streekkeurmerken Wâldpyk, Waddengoud of De Marren dragen. Producten met dergelijke streekkeurmerken zijn landelijk erkend als echte streekproducten (www.streekproducten.nl)

Waddengebied Streekkeurmerk Waddengoud

Waddendelicatessen Waddendelicatessen van Duco Snouck Hurgronje is een producent en handelshuis voor zeer veel verschillende Waddenproducten. Onder de handelsmerken Waddendelicatessen en Waddenschoon worden veel Waddengoud gecertificeerde producten op de markt gebracht. Het gaat om producten zoals verschillende soorten jam, siroop, sap, wijn, honing, mosterd, zout en natuurcosmetica. Aroniabessenjam, mosterd met zeekool, vlierbessensiroop en duindoorndessertsaus is een kleine greep uit dit assortiment. De producten van Waddendelicatessen zijn verkrijgbaar via hun eigen webwinkel webshop.waddendelicatessen.eu, in een aantal natuurvoedingswinkels en Jumbo’s, en bij streekproductenwinkel Op ‘e Stâl in Buitenpost.

www.waddengoud.nl

De Fryske Wâlden Streekkeurmerk Wâldpyk Appelsap van oude Friese appelrassen Stichting Fryske Frucht heeft de ambitie om 3.000 fruitbomen te laten groeien, te beginnen met appelbomen in de Friese Wouden. Het gaat dan

Honing uit Paesens-Moddergat Naast Het Lokaal pal tegen de Waddenzeedijk van Paesens-Moddergat houdt imker en wadloper Harm Jan Wilbrink van Oan ‘e Dyk bijen. Zijn bijen doen zich te goed aan de vele weide- en kwelderbloemen in de omgeving. De honing is volledig verkregen uit de nectar van deze zoete en zoute vegetatie en bevat geen toevoegingen. Dit levert een enorm rijke honing op. Oan ‘e Dyk verkoopt deze honing zelf vanuit Het Lokaal en ook Streekproductenwinkel Op ‘e Stâl in Buitenpost verkoopt deze honing in de winkel en in streekproductenpakketten. www.opestal.nl

www.uitgeverijpenn.nl

Foto: Marcus van Gelder

vooral om oude Friese appelrassen. Stichting Fryske Frucht nodigt dan ook graag alle geïnteresseerden - particulier of zakelijk - uit om appelbomen te planten. Van de jaarlijkse appeloogst wordt heerlijke biologische Appelsap gemaakt. Tijdens het Oogstfeest op 6 november 2016 in De Herberg van Smallingerland in Rottevalle werd de ‘Appelsap 2016’ gepresenteerd en ontving Fryske Frucht-voorzitter Henk Markus het streekkeurmerk Wâldpyk voor de appelsap. www.fryskefrucht.frl

Wichterproducten Wichters behoren tot de pruimenfamilie en komen vooral in de Friese Wouden voor. De kleigronden zijn

GROND Wichters zijn ook zeer geschikt om heerlijke jam, siroop, saus of drank van te maken. Wichtersiroop en -jams van Firma Snouck Hurgronje zijn te koop in diverse Jumbo’s in Friesland en bij Streekproductenwinkel Op ‘e Stâl in Buitenpost.

Wichterbier

minder geschikt voor deze soort. De Wichter heeft een geelgroene tot gele kleur en rijpt eind augustus. Kenmerkend voor het pluktijdstip zijn de bruine of rode puntjes of vlekjes die dan op de zonzijde van de vruchten verschijnen. Volrijp zijn ze sappig en zoet met een muskusachtig aroma.

Niet alleen jam en siroop, maar sinds enige tijd wordt van Wichters ook bier gemaakt. Een vriendenclub van twaalf mannen uit Burgum kwam tijdens een bierproefavond in 2015 op het idee om een bier te laten brouwen met Wichters uit De Wâlden. Zo is Vereniging Brouwerij De Freon skip ontstaan die het Wichterbier met de naam ‘It Lulke Wiif’ op de markt brengt. Een bier met De Wâlden als thuisbasis, de communicatie in typisch ‘Wâldfrysk’ en het gebruik van de pruimensoort de Wichter uit De Wâlden. Een typisch ‘Wâldbiertje’ verkrijgbaar bij onder andere de Mitra en Restaurant De Pleats in Burgum en Streekproductenwinkel Op ‘e Stâl in Buitenpost. www.itlulkewiif.frl

Gagelbier De gagel (Fries: Galjes) is een struikje dat vanouds volop in De Friese Wouden was te vinden. In natte natuurterreinen en rondom pingo’s en vennen treft men het hier en daar nog aan. Sytze Hoogstins uit Burgum maakt er sinds dit jaar bier van, genaamd Kâld Kletske Galjes. De gagel vervangt de aromahop en geeft een bijzondere smaak aan het bier. Ondanks dat Sytze van te voren helemaal niets van gagelbier af wist, heeft hij met de kennis van streekmerk Wâldpyk zelf zijn receptuur ontwikkeld. “Ik heb eerst van gagel thee getrokken. De thee smaakte veel te bitter, zodat ik wist dat er maar weinig van nodig is om een aangename bitterheid in het bier te krijgen”. Het eerste biertje was meteen goed en leverde zelfs een trofee op van De Koperen Tsjettel, een amateurbiervereniging. Onlangs is Kâld Kletske Galjes uitgeroepen tot Fries bier van het jaar 2017. Wijnhandel CRU68 uit Burgum verhandelt het bier en is o.a.

verkrijgbaar bij de Mitra en Restaurant De Pleats in Burgum, en bij Streekproductenwinkel Op ‘e Stâl en De Kruidhof in Buitenpost. www.brouwerijdehogestins.nl

www.waldpyk.com

De Fryske Marren Streekkeurmerk De Marren Wijn van THABOR Net buiten Sneek is het bedrijf wijn & cultuurhoeve THABOR gevestigd. Een bedrijf dat zich onder andere richt op wijnbouw. De eerste wijnen zijn geoogst in 2013 en deze zijn in de Nederlandse wijnkeuring gelijk bekroond met een kwaliteitszegel voor de betere wijnen. De meeste wijnen van THABOR worden via het eigen erf verkocht. Dit gaat rechtstreeks, maar ook is er gelegenheid om wijnproeverijen te boeken. Deze worden gehouden in de Glazen Zaal, die tevens wordt gebruikt voor feesten, vergaderingen, workshops en andere bijeenkomsten. De wijnen zijn daarnaast verkrijgbaar bij De Streekboer, De Weduwe Joustra en de dorpswinkel in Ysbrechtum. www.wijnencultuurhoevethabor.nl

www.demarren.nl

FM17-1

HET BOEK VAN 2016 Een kleine duizend ijzeren skûtsjes zijn sinds het begin van de scheepsmetingen in 1899 geregistreerd. De helft van die vloot vaart nog. De meeste zijn honderd jaar oud en dragen een bewogen geschiedenis mee. Ze zijn als door een wonder gered van de ondergang.

Dit boek beslaat maar liefst 272 pagina’s, rijk geïllustreerd in harde band. € 27,50 Te bestellen op www.uitgeverijpenn.nl

Voor lading en bewoning werden ze tussen 1889 en 1931 gebouwd, de Friese skûtsjes. Jarenlang transporteerden nijvere gezinnen er terpaarde, mest, turf, zand, grint, akkerbouwproducten en zelfs bloemen mee door het hele noorden. Zo staat het beschreven in het 30 november 2016 gepresenteerde boek ‘Van Schroot naar Vloot’, dat tal van tot nog toe onbekende verhalen bevat. Zo schrijft Theunis van der Meer een verrassend artikel over het kleurgebruik op houten en ijzeren schepen, gaat Jan Meppelink in op de metingen en schrijft Klaas Jansma over de weer opbloeiende belangstelling. De schepen van weleer, zo blijkt, waren veelkleuriger dan de ‘originaliteitsregels’ van nu doen vermoeden. Vooral in de jaren twintig werden de schippers zwaar getroffen door concurrentie van de walkant. Dat werd nog verergerd door de economische crisis van de jaren dertig. Die begon in Fryslân al in 1928, zo blijkt uit een provinciaal verslag. Voor de schippers kwam daar de rampzalige Elfstedenwinter van 1929 overheen. Toen lagen veel schepen ingevroren van begin januari tot eind maart: drie maanden zonder inkomsten. Veel schippers en hun kinderen zochten in die jaren noodgedwongen werk op de wal. Maar ook daar was dat steeds minder te vinden.

Volksvijand nummer 1 Veel skûtsjes bleven bestaan doordat ze in de jaren na de Tweede Wereldoorlog gebruikt konden worden als drijvende woning. Meestal werd er een bouwsel op geplaatst met daarin een keukentje en drie kamers: één om te wonen, twee om te slapen. Met een oppervlakte van vier bij achttien meter en een eigen stukje wal was dat in de tijd van hoge woningnood een ideaal onderkomen voor kleine én grote gezinnen. Enige privacy kon je in de slaapkamers creëren door rond de bedden gordijnen aan te brengen. Het privaat stond op de wal, met afvoer op het open water. De bewoners hoefden de tonnetjes niet eens te legen! Pas rond 1970 was de woningnood in grote delen van Nederland niet meer ‘Volksvijand nummer 1’. Toen begon de grote aftakeling van veel van die drijvende woningen. Maar omdat de welvaart met sprongen vooruit ging, groeide de belangstelling voor de watersport. Het bleek voor hobbyisten de moeite waard om ze te restaureren. Veel skûtsjes kregen voor de derde keer binnen twee generaties een nieuwe functie. Enkele daarvan gingen naar SKS-commissies en vanaf 1982 naar deelnemers bij de IFKS. Daar veranderden ze opnieuw flink van aanzien doordat ze in wedstrijden moesten presteren.

Redders en schrijvers De familie De Vries uit Terherne op houten skûtsjes.

www.uitgeverijpenn.nl

Een van de redders van meerdere snelle schepen was Simon van der Meulen, tegenwoordig ‘meesterschilder’ in Warten. Hij

REUSACHTIGE TITELS is nog steeds actief, met een mooie praam en een prachtige oude Lemsteraak in zijn bezit. Al op jeugdige leeftijd begon hij roestige karkassen in oude glorie te herstellen. ‘Meten is weten’, was en is zijn adagium. Simon weet wat een mooi snel schip is, en welk ontwerp niet geschikt is voor een kampioenschap. Gelukkig was en is hij lang niet de enige restaurateur. Indrukwekkend is in dit boek het verhaal van Dirk Huizinga over de restauratie van de ‘Jonge Trijntje’ door onder meer Haiko van der Werff en Klaas Adema. Maar ook de grote liefhebber van oude glorie Siete Meeter wordt weer tot leven gebracht, mede dankzij een aantal prachtige foto’s. Het samenstellen van dit boek, waarmee in 2015 al is begonnen, kreeg volgens het introductieverhaal een impuls door mailverkeer over ‘vervallen skûtsjes’. Dat stimuleerde de redacteuren Frits Jansen, Klaas Jansma en Martsje de Jong in hun speurwerk door archieven en naslagwerken. Het leverde opnieuw veel verrassingen op over het misschien wel populairste type binnenschip op de hele wereld.

Grutte Freonlike Reus, praat mar Frysk!

De GFR is leuk. Leuk om te lezen en leuk om uit voorgelezen te worden. Waarom? Omdat Sofie een aandoenlijk en lief kind is, dat net zo goed je buurmeisje had kunnen zijn. En omdat de Grutte Freonlike Reus eigenlijk net een hele grote pake is, maar dan wel eentje met een heel bijzonder taalgebruik. Het hele verhaal is een tikkeltje spannend, vrolijk, verrassend en toch ook wel ontroerend. Het moet niet alleen een hele klus, maar ook een hele uitdaging geweest zijn om dit boek met al zijn verhaspelingen te vertalen. Wie het boek gelezen heeft kan niet anders concluderen dan dat vertaalster Martsje de Jong dit op een fantastische manier gedaan heeft. Met haar prachtige vondsten laat Martsje zien dat ze niet alleen heel dicht bij de manier van schrijven van Roald Dahl is gebleven, maar dat zij ook in staat is om in dezelfde fantasierijke bewoordingen te denken. Om het gehele verhaal nog levendiger te maken is het boek voorzien van bijpassende kleurenillustraties die gemaakt zijn door Hilda Groenesteyn. Dit laatste is wel heel bijzonder, want hoewel de GVR inmiddels in achtendertig talen is uitgebracht, is dit de eerste uitvoering waarbij geen gebruik werd gemaakt van de tekeningen van Quentin Blake, de vaste illustrator van Roald Dahl. Aan de hand van Sofie en de GFR wordt je als lezer meegenomen naar een wereld waarin de meest vreselijke reuzen er iedere nacht op uit trekken omdat ze het liefst minskbrokkels eten. Enorme reuzen van wel vijftien meter groot, die luisteren naar de niets-verhullende namen als Bloedtaper, de Fleislapefretter, de Skrokslokker en de Pjutpriuwer. De GFR is niet alleen een boek waar kinderen geen genoeg van zullen krijgen, maar waar ook de volwassenen vrolijk van worden. De GFR is uitgegeven bij Utjouwerij Regaad, www.regaad.nl. Illustraties: Hilda Groenesteyn, www.studiohille.nl

FM17-1 FM16-5

HET GELOOF VAN 2016 2016 was het jaar dat heel Nederland kennismaakte met De Kerk van het Vliegend Spaghettimonster. De leden van die kerk, de Pastafari’s, kleden zich het liefst in een piratenpak en lopen rond met een vergiet op hun hoofd. Niet alleen in Nederland zetten de Pastafari’s aan tot denken, over de hele wereld wint het het Pastafarianisme terrein. Het geloof in het spaghettimonster is ontstaan in Amerika, waar anders, als een ludiek protest tegen het godsdienstonderwijs op openbare scholen. De toen 24-jarige natuurkundige Bobby Henderson bedacht in 2005 het vliegende spaghettimonster als parodie op de opperwezens uit andere religies. Als hoofddeksel om de pastagod te eren, koos hij een vergiet.

Vergiet als hoofddeksel Begin 2016 lukte het de Pastafari om zich in Nederland als kerk in te schrijven bij de Kamer van Koophandel. En toen begon het proces om het vergiet. De aartsbisschop van de Pastafari, Dirk Jan Dijkstra, wilde met zijn vergiet op het hoofd op officiële documenten kunnen staan. De gemeente Emmen stond dat niet toe. De rechter boog zich erover, maar sprak zich negatief uit. Volgens de rechtbank stond het hoofddeksel niet als ‘verplicht’ in de regels van het genootschap. Voor Pastafari Gerrit Rijpkema uit Stiens onvoorstelbaar. ‘Wêr om meist wol mei in holdoekje op dyn ID-kaart stean en net mei in gatsjepanne?’ Rijpkema stipt daarmee het debat aan dat de Pastafari willen openbreken. Op officiële Nederlandse documenten moet het hoofd van een burger goed zichtbaar zijn gefotografeerd. Dat geldt voor iedereen in ons land – behalve voor religieuzen als sikhs en moslimvrouwen. Zij mogen met een tulband of hoofddoek in hun paspoort staan. Precies die uitzondering wilde Dijkstra ook. De hele situatie rondom de Pastafari legt een lastige vraag bloot: in hoeverre moet je accepteren dat bepaalde religieuzen de wetten passeren louter en alleen op basis van hun geloof? Maar ook de andere kant: willen we een seculiere staat, waarin geen ruimte is voor zichtbare religieuze uitingen omwille van het collectieve gevoel van veiligheid en neutraliteit? De rechtzaken tonen ook feilloos aan dat overheid en rechters geen idee hebben wat ze met die kleine religies en bewegingen aanmoeten. Velen mogen dan de kerk van de Pastafari als irritant beschouwen, ze dwingen wel tot nadenken. In een maatschappij waar de religieuze verscheidenheid steeds groter wordt, is het noodzakelijk om nog eens te kijken naar hoe wij denken over godsdienstvrijheid.

Niet spotten met Boeddhisme Natuurlijk wist Klaas Haijtema uit Wûns wel dat je het Boeddhisme niet mag beledigen en dat was zijn bedoeling dan ook niet toen hij in Myanmar de stekker uit een geluidsinstallatie trok om-

www.uitgeverijpenn.nl

DE IRONIE VAN DE PASTAFARI dat het lawaai niet meer te harden was. Haijtema, samen met zijn vriendin op wereldreis, was hondsmoe en wilde slapen. De herrie uit een gebouw vlakbij was echter zo hard, dat slapen onmogelijk was. Op zijn vraag of het wat zachter mocht, kwam geen reactie. Ten einde raad ging de Fries op zoek naar de stekker en trok die uit het contact. Wist hij veel dat hij daarmee een avondpreek de nek omdraaide? Het gebouw leek in de verste verte niet op een tempel, verklaarde het stel later. Hoe dan ook, de lokale Boeddhisten waren kwaad en, zo verklaart de Myanmarese regering, om zijn veiligheid te garanderen werd Haijtema door de politie meegenomen en in de cel gesmeten. De rechter gaf hem drie maanden celstraf. Op 21 december is de 'stekkertrekker' vrijgelaten.

Herbouwde kerk opgeleverd Op 10 oktober 2016 werd de katholieke Sint Clemenskerk in Nes, Ameland, overgedragen aan het kerkbestuur. De oude kerk werd in 2013 door brand verwoest en werd inmiddels herbouwd. Op 18 december werd de kerk met een ‘verhuisdienst’ weer in gebruik genomen. Helemaal af is het gebouw nog niet, de laatste hand wordt nog gelegd aan schilderingen en glas-in-loodramen. Het resultaat is schitterend. Naar verwachting zal de wijding van de nieuwe Sint Clemenskerk in april 2017 plaatsvinden, maar dan moet er wel eerst een nieuwe bisschop worden benoemd.

Hyls, van Fries naar Arya Anderhalf jaar geleden trad Hyls Hiddema uit Weidum na een lange spirituele zoektocht in het boeddhistische Ariya Centrum in Thailand. De prijs voor zijn zoektocht naar het ware geluk, het bereiken van Nirwana, is hoog. Om zich volledig te kunnen richten op Boeddha en zijn meester verliet Hyls huis en haard en liet zijn Thaise vrouw Waw en hun zoon Aran achter. Hyls bestudeert, volgens zijn verlichte leraar Luang Por Pichai, de puurste vorm van het boeddhisme. En hij is er van overtuigd dat hij in Luang Por de goede leraar heeft gevonden.‘Zonder leraar kom je niet ver. Te moeilijk en te theoretisch. Dan zie je nooit je eigen blinde vlekken.’ Het doel is om Nirwana, het uiteindelijke thuiskomen, nog in dit leven te bereiken. ‘Als je alle vragen weet en je kunt ze ook beantwoorden, als je een helder inzicht krijgt in het hoe en waarom, dan kun je verlicht raken.’ Vriend en filmmaker Halbe Piter Claus zocht Hyls op en kreeg unieke toegang tot het Ariya Centrum. Voor het eerst in twintig jaar komt met deze documentaire bewegend beeld van die onbekende gemeenschap naar buiten. De film ‘Hyls, fan Fries nei Arya’ is gemaakt in opdracht van Omrop Fryslân en KRO-NCRV en werd ook vertoond tijdens het Noordelijk Filmfestival. De film kreeg inmiddels drie internationale onderscheidingen: halve finalist op het New York Film & TV Festival, de IFFSRV – International Award of Excellence (Jakarta) en de ARFF Berlin Official Winner of the Month Feature Documentary and Finalist 2016 in Duitsland.

FM17-1 FM16-5

DE HELD VAN 2016 Dat volksheld Grutte Pier nog altijd bekendheid geniet onder de Friezen is bekend. Vijfhonderd jaar na zijn bestaan heeft hij een standbeeld in Kimswerd, is er een computergame naar hem vernoemd, verscheen een historische roman over zijn leven en draagt een speciaalbier zijn naam. Dat zijn naam inmiddels ook buiten de provincie weer volop genoemd wordt daarvoor zorgden theatergezelschap PeerGrouP en Tresoar. In het samenwerkingsproject ‘De Famylje’, waarin ieder die dat wilde zijn familiestamboom op mocht sturen naar Tresoar, werd uitgezocht of er ook de link gelegd kon worden naar de beroemde held. Ieder die familie was, kreeg daarvoor een certificaat.

Wie was Grutte Pier?

Willem Schoorstra schreef de historische roman ‘Pier, de profesij fan bline Simen’.

Dit gigantische zwaard hangt in het Fries Museum en zou het zwaard van Grutte Pier zijn geweest.

Grutte Pier Tripel won goud bij de World Beer Awards van 2016.

www.uitgeverijpenn.nl

Op 29 januari 1515 werd het Friese dorp Kimswerd geplunderd en in de brand gestoken door Saksische huurlingen, die zich de ‘Zwarte Hoop’ noemden. Ook de boerderij van Pier Gerlofs Donia ging in vlammen op. Hij verloor zijn vrouw en een van zijn twee kinderen. Uit wraak over dit bloedig onrecht richtte Pier zijn eigen rebellenleger ‘De Arumer Zwarte Hoop’ op. Een bonte verzameling boeren, verarmde edelen, bandieten en struikrovers die dood en verderf zaaiden onder de Saksen en Hollanders. Door zijn onverschrokkenheid, reusachtige gestalte en bovenmenselijke kracht kreeg Pier de bijnaam ‘Grutte Pier’. Over Grutte Pier zijn in de afgelopen vijfhonderd jaar talloze verhalen ontstaan. Kenmerkend voor veel van de mythische verhalen is zijn reusachtige gestalte van meer dan twee meter en zijn bovenmenselijke kracht. In de ‘Hollandse’ geschiedschrijving wordt hij in het algemeen neergezet als een woeste bendeleider die niets ontziend rondtrok. De 19e-eeuwse historicus Conrad Busken Huet beschreef Grutte Pier als volgt: ‘Hij was een boom van een kerel, donker van gelaat, breedgeschouderd, met een lange zwarte baard, van nature een ruw humorist, door de om standigheden in een grote wreedaard herschapen.’ Van Friese kant wordt hij beschreven als vrijheidsstrijder die zich keerde tegen alle uitheemse krijgsheren die Friesland in bezit wilden nemen. Hij zou munten tussen duim en wijsvinger hebben kunnen buigen. Ook kon hij een paard van ongeveer 500 kg op de schouders nemen. Een ander verhaal vertelt dat Pier op een dag aan het ploegen was op zijn land. Er kwamen vijf sterke mannen naar hem toe die vroegen of hij wist waar Grutte Pier woonde, want ze wilden hem uitdagen tot een gevecht. De boer maakte het paard los van de ploeg en tilde de ploeg bij het handvat los van de grond en wees er mee naar een boerderij in de verte. ‘Daar woont hij…, zei hij.’ Daarna zette hij de ploeg op de grond, wees op zichzelf en zei: ‘En hier staat hij.’ Daarop pakte Pier de ploegstok en sloeg hen alle vijf tegen de grond. De meeste aandacht in de mythevorming gaat uit naar zijn zwaard, dat volgens overlevering bewaard wordt in het Fries Museum te Leeuwarden. Het is een zogenaamde ‘Bidenhänder’, een zwaard met een lengte van meer dan twee meter dat zo

GRUTTE PIER NA 500 JAAR NOG SPRINGLEVEND zwaar is dat het eigenlijk alleen met twee handen is vast te houden. Volgens de verhalen zou Grutte Pier met dit zwaard meerdere vijanden met één slag hebben onthoofd. Of het zwaard in het Fries Museum ook daadwerkelijk van Grutte Pier is geweest, valt niet te bewijzen.

Drie maal in de open lucht PeerGrouP Locatietheater Noord-Nederland werkt aan een drieluik over Grutte Pier. Op 29 januari 2015 werd de eenmalige happening Grutte Pier ‘De Brân’ in Kimswerd georganiseerd. Met de happening stond de PeerGrouP stil bij het feit dat het die dag precies 500 jaar geleden was dat Grutte Pier opstond en ten strijde trok tegen de bezetters van Friesland. In de zomer van 2016 volgde in Kimswerd het tweede deel: 'Grutte Pier fan Kimswert', een grootschalige openluchtvoorstelling met acteur Hilbert Dijkstra als Grutte Pier. De voorstelling werd door ruim 9000 mensen bezocht.

Tijdens de familiedag op 29 juni 2016 werd met een groot aantal nazaten van Pier Gerlofs Donia de provincie Fryslân uitgebeeld.

Allemaal familie Op Vaderdag, zondag 19 juni 2016, organiseerden de PeerGroup en de inwoners van Kimswerd voor verwanten & niet-verwanten van Grutte Pier, de Grutte Pier Famyljedei. Het was een onvergetelijke dag met een officiële ontvangst door Grutte Pier, de Grutte Pier Famyljefoto, en een uitgebreid programma voor jong en oud. In de oude dorpskern kon je een reis door het verleden maken. Ontdekken waar je voorouders gewoond hebben, leren over de strijd van Grutte Pier en kennis maken met Friese sporten en gewoonten zoals kaatsten, klunen of groene kaasmaken. En het was de laatste kans om in het mobiele onderzoekscentrum van Tresoar te laten uitzoeken 'ofst ek ien bist fan…?'. Tresoar heeft meer dan duizend stambomen ontvangen en uiteindelijk zijn er ruim 2070 Pierbewijzen uitgereikt. Deze afstammelingen zijn allen toegetreden tot ‘De Famylje’. Er kwamen reacties uit 31 landen, waaronder Canada, Kameroen, Singapore, Suriname en Thailand.

Alsof hij model gestaan heeft voor het standbeeld van de volksheld in Kimswerd. Eibert Tigchelaar uit Damwâld is duidelijk ‘ien fan’.

Goud voor Grutte Pier Tripel De heldhaftige verhalen van de vrijheidsstrijder en volksheld waren voor de Grutte Pier Brouwerij in Aldtsjerk reden om een speciaalbier naar hem te vernoemen. Het werd een blonde, bovengistende tripel met een alcoholpercentage van 8%. De moutigheid staat voor de tijd dat Grutte Pier nog een boer uit Kimswerd was. De zoetige bitterheid staat voor de wraak op de Hollanders die zijn vrouw vermoordden. Bij de World Beer Awards kreeg Grutte Pier een gouden keurmerk. De jury kroonde de tripel bovendien tot landswinnaar. Bij de strijd om de Europese titel viel het bier net buiten de prijzen. In 2015 kreeg de tripel het zilveren keurmerk, destijds het hoogste van alle Nederlandse inzendingen. Inmiddels is het bier zo populair dat de brouwerij een deel van de productie overbrengt naar Groningen. Wel aan de Friese Straatweg gelukkig, want Pier was geen vrienden met de Saksen.

Acteur Hilbert Dijkstra vertolkte de rol van Grutte Pier tijdens de openluchtvoorstelling van de PeerGrouP in Kimswerd. (Foto Reyer Boxem, met dank aan PeerGrouP)

FM17-1 FM16-5

VAN DROOM NAAR DAAD MUSEA VECHTEN ZICH NAAR DE TOEKOMST

Foto: Klasina van der Werff

Een museum moet bijdragen aan een nieuwe ervaring en niet louter een stoffig verhaal uit een ver verleden vertellen. Hoe bereik je nog mensen? Hoe draag je de kennis over aan een nieuwe generatie, die gewend is digitaal te werken en in beelden te denken?

rol wordt vervuld, is anders geworden, doordat de doelgroep van het museum veranderd is. En nogal grondig ook: groter geworden, jonger geworden, en vooral veel diverser geworden. Het publieks bereik van musea is gedemocratiseerd. Van musea wordt verwacht dat zij – althans in potentie – de hele samenleving weten te interesseren voor de Musea hebben van oudsher een verhalen die zij te vertellen hebben. educatieve rol. Was het bij het ontMusea passen zich aan die verandestaan van de eerste musea tijdens rende vraag aan, omdat hun bede Verlichting nog zo dat alleen staansrecht steeds meer afhangt van verlichte heren van de wetenschap de mate waarin de omgeving dat bezich in musea lieten verrassen door staan als relevant ervaart. Tegelijkertijd de wonderen van natuur, techniek en moet het museum oppassen dat het kunst, sinds de sociale bewegingen zichzelf niet verliest in het proces van in de 19de en 20ste eeuw is daar een aanpassing. Vooral de kleinere musea volksverheffende rol bijgekomen. Vanmoeten opboksen tegen een steeds af het einde van de 20ste eeuw is het sterkere concurerende markt. museum de plek bij uitstek waar door Stichting Markant Friesland is een een groeiende groep mensen van velerlei pluimage vrijwillig wordt geleerd. verband waar 28 musea in Noord Oost Fryslân zich in hebben verenigd De rol van het museum is dezelfde gebleven, maar de wijze waarop deze om de uitdagingen krachtig het hoofd te bieden. Hieronder een Beleef uw verleden in het BEZOEKERSCENTRUM ‘TERP HEGEBEINTUM’ aantal voorbeelden van - Met rondleidingen in de kerk daadkracht om op de hoogste terp van Nederland. lijfsbehoud in de - Informatie archeologische nieuwe tijd. terpvondsten. - Wisselende exposities. - Videopresentatie over landschap en cultuurhistorie. - Petit-restaurant met terras.

www.uitgeverijpenn.nl

Braakhok Eén van de kleinste musea ligt in een dorpje met de kleinste naam: Ee. In dit dorpje treft men het zogenaamde

Braakhok aan, een museum dat het verhaal vertelt van de vlasbewerking. Het museum wordt op handen gedragen en gerund door vrijwilligers, waarvan sommigen een wel zeer respectabele leeftijd hebben bereikt (ruim over de 90!). Een deel van deze vrijwilligers zou liever zien dat alles bleef zoals vroeger. Conserveren van de collectie hoort daarbij. Maar een ander deel beseft dat hiermee de aansluiting naar de toekomst gevaar loopt. In het kleine dorp, in het ultrakleine museum, waagt men de sprong. Er werd een plan gemaakt om het museum toegankelijker te maken voor jong en oud. Alle neuzen staan nu dezelfde kant op. Iedereen heeft namelijk één gezamenlijk doel: Het verhaal over vlas moet doorverteld

Foto: Friesland Holland worden. Met een vooruitstrevend plan is er met behulp van externe financiering zoals het Iepen Mienskipsfûns, in samenwerking met jongere professionals, gewerkt aan een idee om het museum minder afhankelijk te maken van openingstijden. De nieuwe generatie is gewend om altijd, overal, digitaal, toegang te krijgen tot informatie. Met behulp van de nieuwste technieken en een geheel nieuwe inrichting zullen deze plannen de komende

De musea van Markant Friesland willen de droom stuwen naar daad en staan garant voor levende geschiedenis!

www.markantfriesland.nl

maanden gerealiseerd worden.

Groots denken op terp

In een ander klein dorp, op de hoogste terp van Nederland, Hegebeintum, wordt ook groots gedacht. De eeuwenoude kerk met zijn indrukwekkende rouwborden en geschiedenis is opgeknapt en hierbij wordt een passend nieuw, modern bezoekerscentrum gebouwd. Deze ligt nu nog verscholen onder de terp en vormt nauwelijks een zichtbare verbinding met de terp en de kerk. Dit moet anders, zo wordt geredeneerd. Net als in Ee toont ook dit kleine dorp daadkracht en vooruitstrevendheid. Met behulp van externe adviseurs is er gezocht naar finan ciële ondersteuning. Met behulp van partners als gemeente, provincie, St.Alde Fryske Tsjerken, Waddenfonds en de Museumfederatie Fryslân wordt er driftig gebouwd aan een hypermo-

dern onderkomen. Wat Leeuwarden kan met zijn Fries Museum, dan kunnen wij ook, zo lijken het credo. Het ontwerp ziet er uit als een langgerekt, rups-achtig gebouw dat schuin bij de terp op kruipt. In het drie verdiepingen tellende gebouw is ruimte voor voorlichting over de opbouw van de terp en veel informatie over vondsten in de terp, rondom de kerk. Met de focus op educatie, archeologie en historie moet dit alles zorgen dat de terp als het ware ontsloten wordt voor het publiek. Het bestuur wil zo het bezoekerscentrum duidelijker op de kaart zetten als doorgang naar de terpengeschiedenis en als poort naar andere Romaanse kerken in het Noorden. Met het aanleggen van een archeologisch belevingspad hebben bezoekers een reden om langer te blijven.

Kunst als blijvende herinnering Echte kunst vergaat niet. Jan Adamse maakt weergaloze kunstwerken die een ereplaats verdienen. De as van overleden dierbaren te verwerken in een schilderij is mogelijk. Het is de herinnering aan een overleden dierbare, die nooit vergaat. Dat kan een mens zijn, een dier of een lang gekoesterd voorwerp. Als u zelf via een kunstwerk vereeuwigd wilt worden, overleg tijdig met de schilder. Overtuig u van zijn kwaliteit, bepaal uw voorkeur.

‘Ars longa, vita brevis est.’ Het leven is kort, de kunst duurt.

Jan Adamse Kunst- en Decoratieschilder Bothniakade 52a • 8601 BM Sneek 0515-421659 / 06-52457173 info@janadamse.nl

FM17-1

SPORTERS STELLEN EEN FRIEZEN SUCCESVOL IN RIO

Foto's afkomstig van de sporters uit privéarchief / persoonlijke website / social media je jezelf kansloos acht. Steenbergen huilde tranen met tuiten, maar zal in de toekomst vast haar graantje nog meepikken.

Turnen

Liesette Bruinsma met goud en knuffel.

2016 was het jaar van de Olympische Spelen in Rio de Janeiro. In de warme Braziliaanse winter streden vier weken lang verscheidene Friese sporters mee om de medailles. De een glorieerde, de ander viel letterlijk van grote hoogte. De gedachte van Pierre de Coubertin gaat al lang niet meer op. Meedoen is mooi, maar winnen het doel. Wat opviel was dat er dit jaar eindelijk meer media-aandacht was voor de Paralympische sporters. Hoewel het op de Nederlandse televisie nog erg mondjesmaat was, zeker in vergelijking met de Scandinavische landen, stonden de regionale kranten deze zomer bol van de prestaties van alle sporters, met en zonder handicap. De gehandicapte sporter ‘beperkt’ noemen? Nee, dat durven wij niet aan, want ze laten zich geen van allen aan banden leggen door welke aandoening dan ook.

Zwemmen Grootverdiener in Rio was de pas 16-jarige Liesette Bruinsma uit Wommels. De blinde zwemster harkte maar liefst vijf medailles bij elkaar. Twee-

www.uitgeverijpenn.nl

maal goud, eenmaal zilver en tweemaal brons. Het leverde haar behalve een Koninklijke onderscheiding, ze is de jongste Ridder ooit in Nederland, ook nog de nominatie op voor de titel ‘Jongere van het Jaar’. Deze verkiezing is een initiatief van het jongerennieuwsplatform 7Days. Collega-zwemmer Olivier van der Voort uit Elsloo won deze titel in 2012 en ook hij is nu weer genomineerd. Hij had vooraf hoge verwachtingen bij zijn Paralympisch debuut, maar de Oekraïner Krypak gooide flink roet in het eten. Doping was er niet gebruikt, denkt de Stellingwerver. Wel leeft de overtuiging dat Krypak zich bij de testen dit voorjaar slechter voordeed dan hij was. Veel slechter, getuige de bizarre vooruitgang die de zwemmer liet zien. Van der Voort pakte wel een zilveren medaille op de 100m rugslag en verbeterde daarmee zijn eigen Nederlandse record. Olympisch zwemster Marrit Steenbergen uit Oosterwolde is ook pas zestien. Zij mocht twee weken eerder aantreden dan de Paralympiërs. Vooraf werd er door de estafetteploeg op de 4x100m een zekere medaille ingecalculeerd, maar het werd net niets. Een vierde plaats is mooi als

Himmelhoch jauchzend en zum Tode betrübt, zo was het met de Nederlandse turners. De in Leeuwarden geboren Sanne Wevers schreef historie door als eerste Nederlandse turnster ooit een Olympische plak te winnen en dan ook nog meteen goud. Ze deed dat op de balk en liet daarmee torenhoog favoriet Simone Biles uit Amerika in het stof bijten. Tweelingzus Lieke had zich als twaalfde geplaatst voor de Olympische meerkampfinale. Een prestatie van formaat. Het was jammer dat ze viel bij haar balkoefening, daardoor eindigde ze uiteindelijk als twintigste. Ze had zeker meer verdiend.

Sanne Wevers na een perfecte afsprong.

DAAD Letterlijk in het stof beet Epke Zonderland. De door blessures achtervolgde Flying Dutchman verslikte zich in een vluchtelement en kwakte plat op de mat. Geen herhaling dus van het huzarenstukje dat hij vier jaar eerder in Londen vertoonde. Wel een groot sportman, want hij verbeet zijn verdriet en turnde zijn oefening in stijl af. Met vluchtelementen.

Zeilen Marit Bouwmeester uit Warten haalde eindelijk haar felbegeerde gouden medaille. Voor minder was ze ook niet in Rio, dat had ze vooraf duidelijk gezegd. Lange tijd trainde ze er om het Olympische wedstrijdwater als haar broekzak te leren kennen. Dat lukte, maar fans en familie bestierven het bijkans van de spanning toen ze in de medalrace het er nog behoorlijk op aan liet komen. Een Deense en een Ierse moest ze achter zich houden en dat lukte maar net. Maar wie maalt daar nog om nu die gouden plak binnen is? Leeuwarder Pieter-Jan Postma

SPORTVISSEN OOK OLYMPISCH?

‘De Olympische Spelen van 2020 komen te snel, maar in 2024 maken we zeker kans.’ Harrie Holtman van Sportvisserij Fryslân heeft er alle vertrouwen in dat sportvissen in de toekomst een Olympische status krijgt. De Internationale Sportvisfederatie CIPS heeft hiervoor een plan ingediend bij het IOC. Sportvissen zou vooral een kans maken vanwege de ouderdom van de sport en het eerlijke karakter. Dat vissen een sport is, is voor velen maar moeilijk te begrijpen. Welk sport element moet je zoeken bij mannen die doodgemoedereerd met een hengeltje aan de waterkant zitten? Harrie Holtman weerlegt dit vooroordeel met de mededeling dat je om te kunnen sportvissen veel moet weten en kunnen. Bovendien, zegt Holtman, is de sport uiterst tv-geniek. Wij wachten in spanning af.

Tristan Bangma, blind en snel. eindigde in zijn klasse als tiende. Dat had heel goed anders gekund, ware het niet dat hij vlak voor de medal race nog een diskwalificatie aan de broek kreeg. Toen waren zijn kansen verkeken. Ook de Paralympische zeilster Sandra Nap wist geen medaille te halen. Met haar partner Rolf Schrama bleef zij steken op een zevende plaats.

Wielrennen Voor baanwielrenner Wim Stroetinga was het Olympische toernooi gauw voorbij. Hij deed mee aan de ploegenachtervolging, maar omdat ploeggenoot Joost van den Burg viel, lukte het de Nederlanders niet om zich bij de

eerste acht te plaatsen en zich zo te plaatsen voor de volgende ronde. Voor Paralympiër Tristan Bangma uit Oosterwolde verliep het toernooi een stuk vrolijker. Hij deed samen met zijn piloot Teun Mulder mee aan de tijdrit over 1 kilometer op de baan. Ze wonnen goud en zetten en passant een nieuw Paralympisch record neer van 59.822 seconde. Dat was een behoorlijke verrassing, want eigenlijk waren de Britten voorbestemd om het goud op te halen. Maar die werden in de finale geklopt door Bangma en Mulder. In de tijdrit op de weg werd het koppel zestiende, maar daar maalde de 18-jarige wielrenner niet om. Topper bij de wielrenners was

FM17-1

echter Alyda Norbruis uit Ureterp. Zij had al zilver gehaald in Londen, maar werd toen veertien dagen voor de Paralympics geopereerd aan haar blinde darm. Het zilver daar voelde toen als goud, maar in Rio moest dan die echte gouden medaille er komen. En die kwam. Op de 500 meter tijdrit op de baan ramde ze in 39.631 seconden naar het goud. Een wereldrecord. Ook bij de tijdrit van 20km op de weg reed ze alles en iedereen naar huis. Het snot voor de ogen, want waar wielrenners normaal na de finish nog een eindje doorfietsen, kneep Norbruis in de remmen, liet zich van haar fiets zakken en zocht steun in de hekken. Het duurde minstens een uur voordat ze weer enigszins bij haar positieven was, maar haar tweede gouden plak was binnen. Norbruis had ook al een bronzen plak gewonnen, op de individuele achtervolging. Dat viel haar eigenlijk behoorlijk tegen van zichzelf, maar de twee gouden medailles maakten alles goed. ‘Fan bûgjen frjemd’ staat als motto op haar website. Dat heeft ze in Rio weer eens laten zien.

Topper bij de wielrenners, Alyda Norbruis.

Hippische sport Amazone Rixt van der Horst uit Grou haalde drie medailles op bij de Paralympische Spelen. Ze won brons in de individuele dressuurwedstrijd, brons met het landenteam en zilver tijdens de kür op muziek. Een prestatie van grote klasse, want ze reed nog maar kort op het paard Caraat. Tweevoudig wereldkampioen Van der Horst had zich met haar paard Uniek N.O.P. geplaatst voor de Spelen, maar ze moest ook een reservepaard hebben voor Rio. Dat werd nog een heel probleem want paarden zijn duur, goeie paarden heel duur en een paard dat in korte tijd naar wereldniveau gereden kan worden door een amazone met een lichamelijke beperking is niet te bestuiveren. En bovendien is het zoeken naar een speld in een hooiberg. Zo ’n paard kopen zat er zeker niet in. Leasen was wel een optie, maar ook daarvoor moest natuurlijk de nodige financiële ruimte voor gevonden worden. Van der Horst deed een oproep in het programma Bynt van Omrop Fryslân. Uiteindelijk

www.uitgeverijpenn.nl

Rixt van der Horst met een geleasde Caraat.

voor binnen

ervaar het zelf!

en buiten

dagelijks verse aanvoer • altijd spectaculaire veilingkoopjes scherpe prijzen • grootste assortiment in de wijde regio uitstekende service • deskundig en eerlijk advies geen misleidende acties

snelle en correcte bezorging

Joël de Jong op zijn oude prothese. Foto Omrop Fryslân Simone Scheffer. was het de Hendrik- en Anna Bosmastichting uit Jubbega die het voor Rixt van der Horst mogelijk maakte om zich met de merrie Caraat voor te bereiden op de Paralympics. De combinatie bleek uiterst succesvol. Inmiddels is het leasecontract afgelopen en heeft Rixt van der Horst weer afstand gedaan van Caraat. Bij de Olympische Spelen was geen Friese ruiter of amazone aanwezig. Wel een paard dat hier gefokt is. Springpaard Zirocco Blue van Van de Lageweg uit Bears was met ruiter Jur Vrieling uit Holwierde geselecteerd voor het Nederlandse team. Helaas ontbrak het Zirocco Blue op het beslissende moment aan vertrouwen. Het paard weigerde in beide individuele wedstrijden om te springen en werd voor de landenwedstrijd teruggetrokken.

Roeien Aletta Jorritsma komt oorspronkelijk uit Tzummarum. Zij deed mee aan het Olympisch roeitoernooi in de twee-zonder-stuurvrouw en stond als reserve genoteerd voor de Vrouwen

It Fliet 3 • 8748 EA Witmarsum • Tel. 0517-531375 info@groencentrumwitmarsum.nl • www.groencentrumwitmarsum.nl

HET FOPPEFONDS

Het Foppe Fonds zet zich in voor kinderen voor wie sporten of spelen niet vanzelfsprekend is vanwege hun lichamelijke of verstandelijke beperking of omdat hun ouders door financiële omstandigheden hun kind niet kunnen laten sporten. Door te sporten of te spelen krijgen kinderen energie en levenslust. Door het geven van een bijdrage kan het Foppe Fonds ervoor zorgen dat een kind weer straalt en plezier heeft. Zelfs als het allemaal even niet gemakkelijk is: een kind hoort te spelen! Beschermheer van het Foppe Fonds is Foppe de Haan. In oktober kwam het Foppe Fonds weer in het nieuws toen Foppe de Haan zich persoonlijk meldde in Harlingen bij de 14-jarige Joël de Jong. Joël verloor op vijfjarige leeftijd een groot deel van zijn been door botkanker, maar is een fanatiek sporter. Hij doet aan voetbal en tennis. De gemiddelde

Acht. Samen met Karien Robbers lukte het haar niet om zich te plaatsen voor de finale in haar discipline. Ze werden vijfde in de kwalificatie, waar ze bij de eerste drie hadden moeten eindigen. Ze mochten het nog eens proberen

prothese is echter niet gemaakt om te sporten en dus zat Joël wekelijks bij de reparateur. Zijn moeder stond letterlijk met een schroevendraaier langs de kant. De laatste keer ging het zelfs zo ver dat hij met voetballen scoorde, maar z’n prothese in tweeën brak. Toen was de maat vol. Joël stopte met voetbal. Een sportprothese wordt door de zorgverzekeraars niet vergoed. Een resolutie daarover, deze zomer opgenomen in een VN-verdrag, kwam voor Joël te laat. Er werd met behulp van Omrop Fryslân een crowdfundingsactie gestart en met succes. Met nog een laatste financiële zet van het Foppe Fonds werd de benodigde €9000 ruimschoots gehaald en blijft er ook nog geld over voor onderhoud. Joël voetbalt niet meer, maar stort zich volledig op tennis en atletiek. En met zijn sportprothese kan hij ook op school weer gewoon met de gymlessen meedoen.

in de C-finale en hoewel daar geen officiële prijzen zijn te winnen, moet de overwinning in deze finale toch nog een goed gevoel gegeven hebben. Bij de Vrouwen Acht kwam Jorritsma niet meer in actie.

FM17-1

FOAR DE WYN MEI

HAAIMA & HYLKEMA

HAAIMA

BURGUM FRANEKER LEEUWARDEN WURDUM

MR. W.M. O. V. VEENWEG 34 JAMES WATTSTRAAT 4 CORONAWEG 2 WERPSTERDIJK 1

www.uitgeverijpenn.nl

T. 0511 - 46 98 22 T. 0517 - 39 76 00 T. 058 - 288 20 18 T. 058 - 255 13 02

HYLKEMA

DRACHTEN EMMELOORD HEERENVEEN SNEEK

DE BOLDER 83 TRAKTIEWEG 20 BEURTSCHIP 35 KOLENBRANDERSTRAAT 9

T. 0512 - 54 56 00 T. 0527 - 61 36 35 T. 0513 - 62 27 44 T. 0515 - 54 81 11

www.hylkemahaaima.nl

PROFESSIONELE AANPAK LOONT SKS-KAMPIOENSCHAP 2016 De titelstrijd van de SKS werd in 2016 gedomineerd door de 59jarige schipper van de Sneker Pan Douwe Jzn. Visser. Verrassend was het uitstekende optreden van zijn vroegere pupil Gerhard Pietersma. Die werd voor het eerst in zijn schipperscarrière tweede in het eindklassement. Bij veel wedstrijden stond een stevige bries, maar ze gingen, anders dan in 2015, wel allemaal door. Joure en Langweer waren al na enkele wedstrijden kansloos. Medefavoriet Pieter Meeter van Akkrum werd bij Stavoren voortijdig uitgeschakeld. Regerend kampioen Dirk Jan Reijenga viel daar naar achteren na een harde aanvaring, waar hij over stuurboord liggend de naar een koppositie zeilende Meeter zo hard aanvoer dat beiden de wedstrijd moesten verlaten. Dit doet niets af aan de topprestatie van de Snekers, die het dit jaar met een vernieuwde bemanning deden. Visser zag zijn team op acht posities veranderen. De eisen die aan de bemanning worden gesteld, zijn voor sommigen kennelijk te zwaar.

Jeroen Pietersma was dolgelukkig met zijn dagoverwinning bij Grou.

GROU ZATERDAG 30 JULI Drachten wint, Lemmer tweede Even lagen de broers Jeroen en Gerhard Pietersma één en twee, met Lemmer op de derde plaats. Met noordwestenwind kon de start indewinds richting het noorden worden gekozen. De toeschouwers zagen bij Het Theehuis en op het Grutte Eilân de eerste spannende boeirondingen. Deelnemers mochten boven en onder het eiland langs, net hoe het uitkwam. Gerhard deed het gewaagd bovenlangs, kwam over stuurboord vlak bij Lemmer uit en piepte er net tussendoor. De Grouster schipper Douwe A. Visser durfde hetzelfde niet uit te halen bij Dirk Jan Reijenga van Joure. Leeuwarden lag achterin na een valse start. Klaas van der Meulen kwam op Woudsend ook moeilijk over

Magistraal was het optreden van Douwe Visser Jzn. op De Veenhoop. Het bleek de opmaat naar een fantastisch kampioenschap. de startlijn. Hij verving zijn neef Teake Klaas omdat de moeder van de schipper was geveld door een stroke. Auke de Groot van de SWH werd bijgestaan door Pieter Brouwer, de schoonvader van zijn bemanningslid Eildert Klazes Meeter. Even lagen ze virtueel tweede of derde, totdat een slagje achter in de Wide Ie niet goed uitviel. Toen greep Lemmer de tweede plek, waardoor Earnewâld als derde finishte. De grote winnaar was Jeroen

Pietersma van Drachten, die uitstekend was gestart.

DE VEENHOOP MAANDAG 1 AUGUSTUS Sneek ontembaar op de Ie Als veertiende gestart, als eerste bij de finish. Het gebeurt zelden meer bij het moderne skûtsjesilen, maar maandag 1 augustus presteerde Douwe J. Visser van Sneek het bij De

FM17-1

lang uit op de rest. Maar bij het ruimen van de wind kwam Jeroen Pietersma, winnaar toch in Grou, verrassend terug. Tien over vier kwam de ontknoping. Na een geweldig slotduel won Douwe Visser, geholpen door een laatste vriendelijke vlaagje, nog nipt voor Jeroen Pietersma.

TERHERNE WOENSDAG 3 AUGUSTUS Earnewâld wint op ruim water

Veel ruimte is er niet op Earnewâld, maar voor het publiek is het prachtig. De vele vakantiegangers kunnen de skûtsjes bijna aanraken.

De dikke vijf op de Snitser Mar bleek precies goed voor Gerhard Pietersma. Vanaf een zevende startplek pakte hij binnen één route de kop, om die niet weer af te geven. Achter hem finishte Pieter Meeter van Akkrum als tweede. De start was echter voor Auke de Groot (SWH), die precies op tijd hoog weg kwam. Hij en Teake Klaas van der Meulen kwamen twee keer vlak bij elkaar uit. Maar bij de boei troffen ze Gerhard Pietersma, met vlak daarachter Pieter Meeter. Heerenveen, even vijfde, had het over stuurboord te krap, zodat Alco een rondje extra moest. En Lodewijk Meeter dobberde met Huizum vanuit een zevende positie hopeloos op de boei. Na een korte, zware wedstrijd werd rond tien voor vier Gerhard Pietersma als winnaar afgeschoten.

LANGWEER DONDERDAG 4 AUGUSTUS Grou eerste op Wielen De omstandigheden waren zwaar bij Terherne, maar voor Gerhard Pietersma was het perfect. Veenhoop. Alleen in de eerste en de derde route werden de Snekers opgehouden, toen ze de SWH van Auke de Groot voorbij wilden. Maar in de slotfase schoven de Snekers Heerenveen en Akkrum voorbij. Gerhard Pietersma leek zoekende naar de juiste vlaag en de perfecte slag. Bij de laatste ton schoof Lodewijk Meeter bij hem achterop, zodat het Huzumer skûtsje met een geknakte opsteker weggesleept moest worden.

EARNEWÂLD DINSDAG 2 AUGUSTUS Weer Douwe Jzn. Visser eerste Bij Earnewâld stond er dinsdag 2

www.uitgeverijpenn.nl

augustus eerst geen maat op de Sneker Pan. Maar toen Drachten in de slotfase op kwam zetten, werd het nog heel spannend. Vanwege de ongunstige wind werden de skûtsjes in de gelote volgorde naar de Sânemar gesleept. Daar liep Dirk Jan Reijenga met Joure vast op de ondiepte en een tegenvlaag. Sneek en de SWH konden als voorsten wél snel de Folkertssleat op zeilen. Nadat de vloot door de Ulekrite was gescharreld om het terraspubliek bij de Princenhof te vergasten op een prachtig schouwspel, volgde een moeizame boeironding in de Langesleat. Daar was het net niet bezeild. De Sneker Pan liep twee ronden

Een wedstrijd lang probeerde Pieter Meeter de Grousters te passeren. Daardoor verloor hij op de laatste meters nog bijna zijn tweede plek aan Alco Reijenga. Maar die durfde met Heerenveen het risico over stuurboord niet aan, want Douwe Visser van Sneek lag dichtbij. Het waaide een groot deel van de middag een dikke vier. De start was krap. Heerenveen ging zo in de fout, dat Berend Mink van d’Halve Maen protesteerde. Alco erkende met de groene vlag zijn ongelijk, maar het protest werd toch doorgezet. Een duel tussen Leeuwarden en d’ Halve Maen leidde tot een aanvaring vlak bij de wal, waar Leeuwarden moest draaien en Berend Mink gokte op voldoende ruimte. De schade

bleef beperkt, maar de rode vlag werd door Sietske Meeter wel opgezocht. Het laatste kruisrak naar de finish was fantastisch. Vier keer draaide Pieter Meeter om voor de iets langzamer zeilende Douwe Azn.Visser te komen. Dat werd hem nog bijna fataal.

ELAHUIZEN VRIJDAG 5 AUGUSTUS Earnewâld vorstelijk op Fluezen

Leeuwarden en d' Halve Maen raakten elkaar bij de wal, maar gelukkig bleef de schade beperkt.

Vlak voor de start trimde Gerhard Pietersma het zeil nog even. Twee uur later juichte zijn aanhang. Met grote voorsprong op Douwe Visser van Grou won hij de wedstrijd bij Elahuizen. Doordat Akkrum teleurstelde, pakte Earnewâld de tweede plaats in het klassement. Bij de eerste bovenboei was Akkrum samen met Grou nog tweede achter Earnewâld, maar daarna liep Pietersma uit en zakte Meeter weg. Van de schiftende wind werden Huizum, Leeuwarden en Drachten de grootste slachtoffers. Ook Alco Reijenga zakte met Heerenveen naar achteren, terwijl voorin Berend Mink lang duelleerde met de hoog zeilende Sneker Pan. Earnewâld, Grou en Sneek werden de winnaars van de slag op de Fluezen.

STAVOREN ZATERDAG 6 AUGUSTUS Joure uit de strijd na aanvaring

Een schitterende strijd in Langwar om de drie prijzen. Pieter Meeter van Akkrum probeerde koste wat kost Douwe Azn.Visser van Grou in te halen. Daar vlak achter zat ook Heerenveen op het vinkentouw. Alco Reijenga had de groene vlag gehesen in de hoop dat Berend Mink hem zijn fout bij de start zou vergeven, maar dat gebeurde niet, waardoor de onfortuinlijke Lemster uiteindelijk gediskwalificeerd werd.

Albert Visser veroverde zaterdag 6 augustus bij Stavoren met zijn Lemster skûtsje vanuit de start de koppositie. Maar die moest hij later afstaan aan Johannes Meeter met Langweer. De heftigste confrontatie deed zich in de eindfase bij de concurrentie voor, toen Dirk Jan Reijenga van Joure over stuurboord geen ruimte gaf aan Pieter Meeter van Akkrum. De aanvaring leidde tot grote schade op beide schepen. Joure raakte zelfs lek. Johannes Meeter kon daardoor met Langweer ontsnappen en de overwinning veilig stellen. Bij Douwe Jzn. Visser daarentegen bleef het schip traag, wat hij ook probeerde. De Sneker Panschipper besloot daarop om het in de komende wedstrijden toch maar weer met de zeilen van De Vries te proberen.

FM17-1

GOED WONEN IN VARENDE VILLA LIEUWE KOONSTRA BOUWT SLIM PLEZIERSCHIP

GEEN VAARBEWIJS NODIG Met een lengte van 14,98m voldoet de varende woning Elize-Rixt aan de CE keuringseisen categorie D (Binnenvaart). Formeel is het ‘gewoon’ een plezierjacht. Maar ontwerper Lieuwe Koonstra uit Opeinde heeft er een varende villa van gemaakt, vol slimme techniek. Koonstra is de 63-jarige directeur van het innovatieve aannemingsbedrijf Lecowa BV, dat in 2015 een bijzondere primeur lanceerde. Zijn nieuwe ‘varende villa’ kan precies onder normale vaste bruggen door. De elektrisch voortbewogen boot is te zien in het Peinder Kanaal. Van 10 t/m 15 februari 2017 wordt het zusterschip als primeur op Boot Holland in Leeuwarden gepresenteerd. Deze nieuwe drijvende woning is in opdracht gebouwd voor een Duitse testkapitein van cruiseschepen, verbonden aan de Meyerwerft in Papenburg. Het ontwerp is aangepast naar zijn wensen en de woelige wateren waar hij wil varen. Twee krachtige elektromotoren kunnen ook bij fikse tegenstroom voldoende kracht leveren voor de voortstuwing.

Om te wonen De nieuwe varende villa is iets hoger dan de eerste, namelijk vier meter.

www.uitgeverijpenn.nl

Doordat de diepgang op 0,80m ligt, blijft er 3,20m hoogte boven de waterlijn over. Zo ver moet een brugdek boven ‘kanaalpeil’ liggen. Met de meeste bruggen op groter water is dat het geval. Maar deze varende villa kan niet vlak naast de deur in het Peinder Kanaal te water worden gelaten. Die moet per as eerst een stukje over de weg. Om dat vlot mogelijk te maken zijn in de aluminium drijvers van het catamaran-vormige onderwaterschip gaten uitgespaard voor massieve stalen stangen. Die zijn sterk genoeg om het hele gevaarte in één keer op een speciale trailer te takelen. Het plafond in de woonkamer is met 2,38m hoog genoeg om royaal te wonen. Dit past bij de uitgekiende maatvoering van het hele bouwwerk, dat in de loods aan de Peinder Kommisjewei is opgetrokken. Ook de breedte van 5m biedt voldoende ruimte om alles voor geriefelijk wonen een plaats te geven. De ‘varende villa’ is een compleet huis op het water. Veel van dit soort vaartuigen zijn bestemd voor recreanten die er een poosje varend in kamperen. De varende villa’s van Koonstra daarentegen lijken meer bootwoningen, met voor de formaliteiten een terras op de wal. Je kunt er permanent in wonen. De botenmakelaar Goliath uit Sneek bemiddelt bij de verkoop.

Stabiel Echt schommelen doen deze drijvende woningen vrijwel nooit, dankzij de twee drijvers vol schuim-kunststof. ‘In die drijvers zit een stabilisatiesysteem’, toont Koonstra. ‘In- en uitstromend water zorgt voor voldoende stabiliteit. Zelfs als een speedboot met een hoge hekgolf voorbij raast, zul je daar weinig van merken.’ Zoals bij een koopwoning van 2,5 tot 3 ton hoort, is in dit woon-vaartuig rekening gehouden met de specifieke wensen van de opdrachtgever. Elke klant, vertelt Koonstra, kan dus vrijelijk kiezen voor meer of minder beglazing, verwerking van afvalwater en extra zonnepanelen op het dak voor meer energie. Met deze varende villa hoopt Koonstra naast watersporters een ander publiek aan te spreken: mensen die geen huis meer kunnen of willen huren of kopen. Ideaal voor studenten of senioren met een flexibel leefpatroon. Er hoeven maar weinig faciliteiten bij bedacht te worden om er huisvestingsproblemen voor bestuurders oplosbaar mee te maken. Wie dit vaartuig wil zien, is welkom op Boot Holland, midden in de Frankenhal.

WOUDSEND MAANDAG 8 AUGUSTUS Drie keer is schippersrecht Gerhard Pietersma van Earnewâld schreef maandag bij harde wind op de Hegemermar bij Woudsend de achtste SKS-wedstrijd op zijn naam. Het was zijn derde zege in deze competitie. Uitstekend zeilde nu ook klassementsleider Douwe Visser met de Sneker Pan, oprukkend van een zevende naar een derde plaats. Alleen Jeroen Pietersma van Drachten kon Visser niet voorbij. Volgens sommigen waaide het te hard om een wedstrijd te zeilen. Dat vond Gerhard Pietersma gezeur. De Woudsender commissie zelf hield het op twintig knopen, ruim windkracht vijf, maar stelde de start op advies van de Minwaer Ried een half uur uit. Grou kon na een valse start het vereiste rondje niet al te vlot maken. Gerhard en Jeroen Pietersma en Johannes Meeter waren bij het startschot precies op tijd weg. Alle drie schepen heten ‘Twee Gebroeders’, en ze waren flink gereefd. Pieter Meeter kwam bij de eerste bovenboei licht in aanvaring met Albert Visser, waarop beiden protesteerden. Akkrum kwam naar voren, Lemmer zakte achteruit. In de tweede route schoof de kopgroep dichter in elkaar. Sneek verdrong na een uur zeilen Langweer van de derde plek. Na honderd minuten varen, hing de finishvlag op de startkotter. Toen kon Earnewâld ten derde male juichen. Johannes Meeter pakte bij Stavoren de overwinning voor het manmachtig opgekomen publiek.

Uiteindelijk werd er bij Woudsend wel gestart. De skûtsjes waren flink gereefd.

FM17-1

Jammer was het dat de finish er al na honderd minuten zeilen in lag, zodat Joure geen kans meer kreeg om Sneek te bedreigen. En omdat Earnewâld moest oppassen voor Lemmer, haalde Pietersma geen avonturen meer uit. Achter Huzum finishte Akkrum als laatste.

LEMMER 2 DONDERDAG 11 AUGUSTUS Sneek bij Lemmer al kampioen

Dirk Jan Reijenga schudde pas tijdens de eerste wedstrijd op Lemmer de malaise van dit kampioenschap wat van zich af. Achter de Sneker Pan werden de Jousters tweede.

Douwe Visser Azn. Deed er alles aan om nog in de buurt van zijn neef Douwe van Sneek te komen maar hij schoot uiteindelijk te kort.

LEMMER WOENSDAG 10 AUGUSTUS Sneker Pan wéér eerste Met een zege bij Lemmer versterkte Douwe Visser van Sneek woensdag 10 augustus zijn positie. Hij moest daartoe eerst Drachten uitschakelen, en zich uiteindelijk verdedigen tegen Joure. Earnewâld bleef als derde in de buurt. Toen om tien over twee het startschot viel, kwam net een bui over de baai. De wind ruimde, wat tot een massaal valse start leidde. De route moest nu wel 40 graden worden verlegd.

www.uitgeverijpenn.nl

Mede daardoor duurde het meer dan een half uur voordat Drachten met Lemmer als eerste over de startlijn ging. Breed uitwaaierend kwam de vloot onder aanvoering van Drachten en Joure bij de bovenboei aan, met Lemmer en Langweer op het vinkentouw. In het derde kruisrak kneep klassementsleider Douwe Visser voorbij Dirk Jan Reijenga van Joure. Bij de boei liep Leeuwarden op de SWH, omdat Siete Meeter de boei niet kon halen. Hij dreef er bovenop en moest een rondje extra. Bij de klap werd Sietske Meeter dusdanig geblesseerd dat ze van het schip moest worden gehaald.

Met een tweede overwinning bij Lemmer werd Douwe Visser van Sneek donderdag 11 augustus een dag voor de finale al kampioen. Zijn concurrenten hadden een moeilijke middag. Gerhard Pietersma, de nummer twee, lag al bij de start opgesloten onder concurrenten als Joure, Akkrum en Lemmer, d’Halve Maen en Grou. Berend Mink probeerde bij de bovenboei over stuurboord voor Grou langs te schuiven, hetgeen mislukte. Na de aanvaring toonde Douwe Azn. Visser de protestvlag. Tussen Pieter Meeter en Gerhard Pietersma kwam het tot een confrontatie, die tot een protest bij Akkrum leidde. In de derde route kwamen het geplaagde Earnewâld en drie plaatsen daarachter Leeuwarden naar voren. Nu leek de wedstrijd weer open te scheuren in een licht aanwakkerende wind. Vlak voor de finish om vijf voor vier deed Douwe Azn. Visser nog een uiterste poging om in de buurt van Sneek te komen. Het lukte niet.

SNEEK VRIJDAG 12 AUGUSTUS Grou wint laatste wedstrijd Bij de start lagen ze al 1 en 2: Douwe Visser van Grou en Dirk Jan Reijenga van Joure. Ondanks heftige aanvallen van eerst Langweer en daarna Sneek hield Reijenga stand. De eerste plaats van Grou is eigenlijk geen seconde in gevaar geweest. Het avontuur zat ‘m vooral daarachter. Pieter Meeter van Akkrum kwam waardeloos uit de start, maar won snel terrein. De bemanning was nu kennelijk wel scherp. Voor Albert Visser van Lemmer had er meer in gezeten als hij in de derde

route geen ruimte had gegeven aan de kampioenen op de Sneker Pan. Vanaf dat moment moest hij zich verdedigen tegen EarnewĂ˘ld en Langweer. Maar wat echt telde, was de overwinning van Grou en de derde plaats van Sneek, die daarmee zijn kampioenschap glans gaf.

De Sneker Pan, in 2015 nog in de problemen met de nieuwe tuigage, zeilde soeverein naar het kampioenschap en werd op het thuiswater in de bloemetjes gezet.

Za 30 juli Grou

0.9

Ma 1 augustus De Veenhoop 0.9

Di 2 augustus EarnewĂ˘ld

0.9

Wo 3 augustus Terherne

0.9

Do 4 augustus Langweer

0.9

Vr 5 augustus Elahuizen

0.9

Za 6 augustus Stavoren

6.7

0.9

Ma 8 augustus Woudsend

0.9

Wo 10 augustus Lemmer

0.9

Do 11 augustus Lemmer

0.9

33.6

49.7

53.8

71.9

73.7

85.9

101

109

108

116

128

33.6

49.7

53.8

71.9

73.7

85.9

101

109

108

116

128

27.6

38.7

44.8

58.9

59.7

72.9

102

114

Vr 12 augustus Sneek Wedstrijdpunten Extra punten Totaal aantal punten Slechtste wedstrijd Na aftrek

FM17-1

IFKS PROFITEERT VAN NIEUWE GARDE BREEKT DOOR

sen én Sikke Heerschop, verschaft de jongste skûtsjeclub nautisch een voorsprong op de oude vertrouwde SKS. We gaan even het rijtje wedstrijden langs.

HINDELOOPEN ZATERDAG 13 AUGUSTUS Siebo Zijsling wint toch

De schepen werden gewogen en volgens een nieuwe rekenmethode moest ballast worden ingeladen, of mocht er gewicht uit. Het gaf een nieuwe, open strijd in de grote A en a-klein. De B’s en C’s waren nog niet volgens deze methode gewogen.

Dat Klaas Kuperus met de ‘Zes Gebroeders’ in 2016 de IFKS zou winnen, had vrijwel niemand voorspeld. Zeker de jonge schipper niet, die zaterdag bij Lemmer in de havenkolk zijn plezier niet op kon. Dat gold ook voor bemanningsleden, die van pure gekte in het water sprongen. Ook de nummer 2 kwam verrassend uit de hoge hoed. De nieuwe tegen de oude garde, dat is al enkele jaren de extra dimensie van de IFKS. In 2016 vielen de uitslagen in het voordeel uit van de nieuwkomers. Want vlak achter Klaas Kuperus werd Jaap Hofstee met ‘’t Swarte Wief’ tweede. Feitelijk viel die beslissing in de boeiende finale in de Lemster baai. Froukje Osinga-Meijer, in 2015 net geen kampioen geworden, eindigde nu als derde. En Sikke Heerschop revancheerde zich van een slecht voorgaand jaar met een prachtige vierde plek. Niet alleen deze uitslag gaf vreugde aan boord van de ‘Wylde Wytse’, ook het feit dat de zoon van Sikke, Wytse Heerschop zelf, promoveerde naar de A-klasse. Komend seizoen treffen vader en zoon elkaar in wat ongetwijfeld

www.uitgeverijpenn.nl

een boeiend gevecht zal worden. De grote winnaar was de toeschouwer. Dankzij de nieuwe rating op basis van ledig gewicht bleek de strijd in de klassen A-Groot en a-klein helemaal open. Deze nieuwe aanpak op basis van voorbereidend werk van Jeroen de Vos, Wietse Bandstra, Kees Herm-

Met twee metertjes voorsprong werd Siebo Zijsling met de Striidber eerste in de openingswedstrijd. Froukje Osinga zeilde prima met de Jonge Jasper. Misschien haalde ze de rif er iets te laat uit toen de wind luwde. De Tynsters met ’t Swarte Wief werden derde. En toen werd het een gribus, omdat de wind weer wat kromp. Voordat de groten om half drie startten, finishten de deelnemers in de klasse a-klein. De nummer twee van vorig jaar Bernd de Cneudt won met de Eemlander (voorheen ’t Swarte Wief), 2 werd Pieter-Jilles Tjoelker met de Engelina Smeltekop. Een andere Earnewâldster, André Wiersma, werd met de ‘Nieuwe Zorg’ derde.

Siebo Zijsling won de eerste wedstrijd bij Hindeloopen, vlak voor Froukje Osinga-Meijer.

‘WEAGERIJ’ In de klasse A-Groot kwam het geregeld tot penibele stuur- en bakboordsituaties. Daar hadden Froukje Meijer en Siebo Zijsling geen last van, ook niet toen de wind rond half vier sterk kromp en de boeien verlegd moesten worden. Sikke Heerschop klom toen naar een vierde plek ten koste van Klaas Kuperus. Zo kon Siebo Zysling bij de finish om vijf over vier juichen. Geale Tadema van Eastermar was boos omdat volgens hem de organisatie de uitslag verkeerd had genoteerd.

STAVOREN MAANDAG 15 AUGUSTUS Grootse zege voor Froukje Er ontstonden geregeld penibele situaties, maar nieuw dit jaar was de umpire op het water en die gaf zijn oordeel razendsnel.

Froukje Osinga-Meijer won met overmacht de wedstrijd bij Stavoren.Tweede werd Klaas Kuperus uit Makkum. Daarachter zat het allemaal dicht op elkaar.

Froukje Meijer met de Jonge Jasper won met overmacht de tweede wedstrijd in de klasse A-Groot. Tweede werd Klaas Kuperus met de ‘Zes Gebroeders’ van Makkum. Bij licht weer waren Remy de Boer en Erik Jonker te vroeg en moesten terug. Dat kwam misschien ook doordat de wind bij de start rond half drie iets kromp. Froukje Osinga kwam over bakboord voor de anderen bij de eerste bovenboei, waar ze over stuurboord het laatste slagje maakte. Achter haar en Klaas Kuperus dreef alles op een kluit, wat een prachtig gezicht opleverde. Ton Brundel kreeg van de ‘umpire’ (ook nieuw!) een strafrondje. Omdat hij dat te hinderlijk uitvoerde, moest hij nog een keer rond. Toen was hij kansloos in de Olympische baan. Daarin vocht Lucas Bouma zich in het begin van de tweede route ten koste van Jaap Hofstee naar een derde plaats. Binnen de negentig minuten lag de finish erin. Froukje Osinga-Meijer won met grote voorsprong voor Klaas Kuperus. Om de derde plaats werd heftig gestreden tussen Lucas Bouma en Siebo Zijsling. Zij konden zich de duels veroorloven omdat de rest ver genoeg achter lag. Bouma won, vlak voor Zijsling, Jaap Hofstee, Sikke Heerschop en Geale Tadema.

FM17-1

Drachster Riemer de Graaf was de oudste debutant van 2016. Hij haalde de kleine ‘Doeke van Martena’ naar Drachten en zeilde ermee naar een veertiende plaats in het eindklassement. Hier op het IJsselmeer bij Stavoren heeft De Graaf zijn handen vol.

Tichelaar met de Stad Harlingen met minieme voorsprong op Pieter-Jilles Tjoelker met de Engelina Smeltekop. Sjoerd Kleinhuis werd derde met de Lytse Earnewâldster. De vloot in A-Groot begon om vijf over drie met een algehele valse start. De herstart was niet voor de vroege vogels Michiel Kalsbeek en Geale Tadema, maar voor de hoger wegzeilende Jaap Hofstee. Die werd op zijn huid gezeten door Remy de Boer en Klaas Kuperus. De laatste kwam als koploper rond de bovenboei, De Boer werd kennelijk ernstig gehinderd, want hij voerde de protestvlag. Om de eerste plek streden Ton Brundel en Klaas Kuperus geruime tijd. Van die strijd kon Arend Wisse de Boer net niet profiteren. Totdat de wind rond kwart voor vier wegviel. Want toen zeilde het lichtere Gorredykster Skûtsje naar de zege. Daar had hij Afke van Boven van Omrop Fryslân al te woord gestaan voordat de achtervolgers uit Makkum en Gaastmeer bij de meet kwamen.

SLOTEN WOENSDAG 17 AUGUSTUS Sikke Heerschop kan nog winnen

Grote vreugde aan boord van de ‘Drie Gebroeders’. Arend Wisse de Boer toont zich de sterkste bij Heeg en mengt zich in de strijd om de titel. Er wapperden onderweg wel een paar protestvlaggen, maar dankzij het vlotte optreden van de umpire hoefde er niet lang gewacht te worden op de definitieve uitslag. Wat een vooruitgang.

HEEG DINSDAG 16 AUGUSTUS Arend Wisse de Boer komt terug Met een prachtige overwinning kwam Arend Wisse de Boer dinsdag bij Heeg

www.uitgeverijpenn.nl

met de ‘Drie Gebroeders’ terug in de titelstrijd bij de IFKS. Grootste slachtoffer van de vele windschiftingen leek Klaas Kuperus, die met Makkum tot driekwart van de wedstrijd op kop had gelegen maar ernstig terugviel. Voor hem streden Floriaan Zwart, Sikke Heerschop en Ton Brundel tot vlak voor de finish om de tweede plek. Maar een scherp manoeuvrerende Kuperus sleepte toch de tweede plek in de wacht. In de klasse a-klein won Sikke

In een avontuurlijke wedstrijd vol windschiftingen won Sikke Heerschop woensdag met de Wylde Wytse op de Sleattemer Mar. Hij bleef de weer knap zeilende Klaas Kuperus voor. Ook die moest vechten om niet te verliezen van Froukje Osinga of Jaap Hofstee. Een geweldige wedstrijd was het, tot in de jurykamer. Want er waren protesten. De kleine a’s zeilden een overzichtelijke wedstrijd. Het Abbegeaster skûtsje won, net voor de over bakboord naar de finish schuivende Stad Harlingen. De Hoop op Welvaart finishte als derde. Merijn Olsthoorn en Floriaan Zwart maakten in A-Groot een valse start. Vanuit de gribus bij de start pakte Sikke Heerschop met de protestvlag de koppositie. Lucas Bouma ging vlak achter Klaas Kuperus en voor Paul de Koe als derde. Brundel voerde, net als de vals gestarte Emanuel en de achterblijvende Ut en Thús, de protestvlag. Zo waren er al vier protestanten voordat er één kruisrak was afgelegd en de umpire had naar zijn zeggen niets gezien.

Nog voor er ook maar één boei gerond was, waren er al vier protestvlaggen gehesen. Ook bij Floriaan Zwart van de ‘Ut en Thús’. En de umpire had naar eigen zeggen niets gezien.

Met een behendige manoeuvre vanuit een moeilijke ronding gleed Froukje Osinga na het tweede kruisrak in de Olympische baan achter de Wylde Wytse en Makkum naar een derde plek. Verlost van Lucas Bouma was ze nog lang niet, intengendeel. Jaap Hofstee van ’t Swarte Wief bleek voor de wind de sterkste. Doordat Sikke een paar keer bij de boei een slagje moest ophalen, kon hij niet uitlopen. Maar zijn rivalen Makkum, Grutte Pier en ’t Swarte Wief hinderden vooral elkaar. Daar kwamen in de volgende route Merijn Olsthoorn en Arend Wisse de Boer bij. Het werd nog spannend omdat Heerschop in een verdedigend slagje vijf concurrenten naderbij zag komen. Na twee slagen extra gleed hij echter toch naar de overwinning. Klaas Kuperus werd tweede, Froukje Osinga derde, Jaap Hofstee vierde en Lucas Bouma vijfde. Schot op schot was dat.

ECHTENERBRUG DONDERDAG 18 AUGUSTUS Eindelijk Merijn Olsthoorn

Sikke Heerschop kan het nog steeds. Hij wint bij Sloten, Klaas Kuperus wordt tweede en krijgt het kampioenschap binnen handbereik.

Bij de a-klein waren een aantal debutanten die het heel goed deden. Pieter-Jilles Tjoelker werd kampioen met de Engelina Smeltekop. Hier bij Sloten bindt hij de strijd aan met ‘De Tiid Sil ’t Leare’, waar de jonge Amsterdamse student Harm van der Weijden op debuteerde. Hij werd uiteindelijk vijfde in het eindklassement.

In Echtenerbrug liet Merijn Olsthoorn zien wat hij kan. In een spectaculaire laatste ronde hield hij Jaap Hofstee, Geale Tadema en Klaas Kuperus net achter zich. Het begon door wegvallende wind pas om vier uur doordat de start werd uitgesteld, aangekondigd en weer uitgesteld. Sikke Heerschop, Paul de Koe en Arend Wisse de Boer schoven te vroeg over de startlijn en moesten terug. Bij De Boer duurde dat wel erg lang. Merijn Olsthoorn en Lucas Bouma draaiden als eerste rond de bovenboei, gevolgd door Jaap Hofstee en Ton Brundel. Klassementsleider Klaas Kuperus lag een ronde later al vierde. Het werd een korte wedstrijd op de Tsjûkemar, want kort na vijven lag de finish erin. Olsthoorn kon tot het eind toe de koppositie vasthouden, maar zag op het laatst ‘t Swarte Wief, Eastermar en de Zes Gebroeders wel erg dichtbij komen. De wedstrijd die zo lang op zich liet wachten, kreeg een daverend slot. In de race naar de gate was het nauwelijks te zeggen wie er eerste werd en wie vierde. Maar het eerste schot was voor Olsthoorn.

FM17-1

LEMMER VRIJDAG 19 AUGUSTUS Ton Brundel komt los

Opperste concentratie bij Merijn Olsthoorn. Aan het zicht zal het niet liggen. Hij pakt de dagzege bij Echtenerbrug.

Ontlading op ‘De Jonge Jan’. Fonger Talsma boekt zijn tweede dagzege in de C-klasse . De titel moet hij echter laten aan Daan van der Meer, die ook debuteerde. Rechts vooraan coach Harry Amsterdam.

Regerend kampioen Ton Brundel won met zijn Lytse Lies de eerste dag van Lemmer. Dit was compleet te danken aan een prachtige start. Alleen Merijn Olsthoorn hoefde hij uit te schakelen. Toen dat bij de bovenboei gelukt was, had hij de zege in de pocket. Jaap Hofstee, een andere concurrent, kreeg problemen met Geale Tadema en Paul de Koe, die hem van achteren aanvoer en over stuurboord dwars voor de achtervolgende vloot langs voer. Klassementsleider Klaas Kuperus dwaalde achter in dat veld rond. De Koe moest van de arbiter een strafrondje maken voordat hij naast Bouma de strijd mocht voortzetten. Datzelfde gold even later voor Michiel Kalsbeek, die geen ruimte had gegeven aan Lucas Bouma. Wat hen allemaal parten speelde, was de onberekenbare wind. Die ruimde, het werd frisser en Brundel zag de achtervolgers Jaap Hofstee en Merijn Olsthoorn dichterbij komen. Maar voordat de voorspelde buien kwamen, lag de finish erin. Rond tien over vier, na honderd minuten varen. Ton Brundel werd eerste met de Lytse Lies. Jaap Hofstee zeilde met een extra slagje naar de tweede plaats met ’t Swarte Wief, Merijn Olsthoorn werd met de Emanuel derde.

LEMMER ZATERDAG 20 AUGUSTUS Kampioen in de middenmoot

Ton Brundel pakte zijn enige dagzege van 2016 op de eerste dag van Lemmer. In 2015 was hij nog kampioen, maar de nieuwe gewichtsregels pakten voor zijn ‘Lytse Lies’ minder gunstig uit dan voor sommige anderen. Daardoor lag alles dichter bij elkaar en werd het kampioenschap van 2016 een open strijd.

www.uitgeverijpenn.nl

Zaterdag 20 augustus werd de 33-jarige Klaas Kuperus kampioen door dicht bij concurrent Jaap Hofstee te blijven. In de middenmoot kwamen ze op de plaatsen acht en zeven binnen. Merijn Olsthoorn won met de Emmanuel de laatste wedstrijd bij Lemmer, zodat hij over een degradatieplaats niet in hoefde te zitten. Jammer dat de Swanneblom in a-klein met schipper Johan Dankert door een protest werd uitgeschakeld. De Maydaystudenten hadden er goed mee gezeild maar een fout gemaakt. Nu won Berndt de Cneudt de dagprijs. De titel was voor debutant Pieter-Jilles Tjoelker met de Engelina Smeltekop.

De Talsma’s moesten bijkomen van hevige woede. Fonger dacht kampioen te zijn in de C-klasse, maar ze voerden andere tuigage dan was opgegeven. De Commissie-Generaal kende geen pardon. Gelukkig promoveert Fonger wel met De Jonge Jan. Kampioen werd Daan van der Meer met de Singelier. In de B-klasse won de vorig jaar gedegradeerde Walter de Vries van Sleat. Arnold Veenema werd goed tweede, door een verloren protest. De wedstrijden bij Lemmer waren boeiend, al lag Olsthoorn met de Emanuel van het begin af mee vooraan. Ton Brundel kon met zijn verzwaarde skûtsje niet vooruit komen, zodat hij tenslotte één van zijn twee reven eruit haalde. Toen deed koploper Merijn Olsthoorn hetzelfde en hij consolideerde zijn positie.

Klaas Kuperus schreef historie door voor Makkum het IFKS-kampioenschap te winnen. Met de ‘Zes Gebroeders’ bleef hij ‘’t Swarte Wief ’ van Jaap Hofstee een punt voor in het eindklassement.

Zeilmakerij Rolf de Jong DE ZEILMAKERIJ VOOR:

- boottenten - jachtzeilen - verandazeilen

Singel 16 9001 XP Grou Tel. 06 – 81133883

Als hoofdsponsor van het Heegemer Skûtsje “Ora et Labora” wenst Veenstra|Fritom de bemanning heel veel succes.

‘van beurtschipper naar logistiek dienstverlener’

w w w. r o l f z e i l m a k e r i j . n l FM17-1

SKIPPERSPRAAT presenteert

RADIO KLAAS De titel ‘Radio Klaas’ verwijst naar de legendarische verslaggever die van 1975 tot en met 2012 skûtsjeverslagen verzorgde voor de Rono, Radio Fryslân en Omrop Fryslân. Zijn bevlogen verslagen waren adembenemend en vol drama, emotie en kennis. Ze hebben sterk bijgedragen aan de groeiende belangstelling voor het Skûtsjesilen. Met ingang van 2017 keert Klaas Jansma samen met een team verslaggevers terug in zijn kracht. U kunt hier deelgenoot van zijn, via radio of live op ons volgschip. Voor alle ins & outs te volgen op www.skutsje.nl

RADIO

KLAAS

HET WORDT WEER SPANNEND BIJ DE BOVENSTE TON! 54

www.uitgeverijpenn.nl

SKUTSJESILEN 2017 DAGELIJKS LIVE BIJ RADIO KLAAS Onbetaalbaar! Skûtsjecommentaar Van 5 t/m 26 augustus 2017 zendt Radio Klaas online het Integrale commentaar bij vele skûtsjewedstrijden uit. Klaas Jansma davert tussen 14:00 uur en 16:30 uur over de wateren. Eerder, om 11:00 uur, zit onze vlogger bij het palaver voor de routebespreking, of bij de finish van de IFKS B-klasse. Ook dit is te volgen via Radio Klaas. Op de achtergrond komt het live beeldverslag van Omrop Fryslân voorbij. Een uitzending bijwonen aan boord van ons moederschip is mogelijk met 15, 50 of 80 gasten. Informeer naar de mogelijkheden:

058-2849412 of 06-51260007

Artiesten, gasten, verhalen Sponsoren en ondernemers met relaties maken het festijn aan boord mee. Nu direct melden s.v.p., dan kunt u kiezen voor dag en plaats. De vaste studioboot voor de commentator is ‘De Nieuwe Liefde’ van oud-SKSschipper Frans Huitema. Dit motorskûtsje

VOOR INFORMATIE WWW.SKUTSJE.NL is voor 18 dagen in augustus gereserveerd. Daarnaast worden nog andere schepen geboekt voor een feestelijk skûtsjeprogramma. Het museumhavenschip Stânfries X, met ruimte voor zestig gasten, wordt speciaal voor Radio Klaas ingericht.

Radio Klaas is tijdens de SKS- en IFKS-titelstrijd in de lucht Kijk voor het laatste nieuws www.skutsje.nl FM17-1