Fryslân
MAART 2017 PRIJS € 2,50
MARKANT
17-2
www.fryslanmarkant.nl
ng i k r e w In be
SPECIAAL BIER Obstakel als erfgoed 11 fountains, 11 steden
De Friese derby
Cambuur - SC Heerenveen
Toeristenbom op komst! Druk maar gastvrij
2
www.uitgeverijpenn.nl
samen werken.
samen werken en samen vooruit In de nieuwe gemeente De Fryske Marren houden we er met elkaar de vaart in. Ondernemers hebben in deze mooie gemeente alle ruimte en helpen elkaar waar dat maar kan. Moet de koers verlegd worden? Dan doen we dat samen. Want door krachten te bundelen, komen we verder. Meer weten? www.defryskemarren.nl
www.defryskemarren.nl
FM17-2
3
SMAAKVOL IJS VAN PIRI KIEZEN VOOR DE STREEKBOER
Achter elk streekproduct zit oprit, in de kleuren van de Italiaanse een verhaal. Dit jaar vertelt vlag geschilderd. Die gebruik ik om het een Streekboer in elke editie ijs in te verkopen op vele locaties.’ van Fryslân Markant zijn of VAN GARAGE TOT IJSHAL haar verhaal. Vrijwel niemand weet dat het lekkerste ijs van Friesland wordt gemaakt in een nieuwbouwwijkje van Scharnegoutum. Slechts een klein bordje in de voortuin van het huis verraadt wat er achter de garagedeuren schuil gaat. ‘In de zomer is dat wel anders hoor’ lacht Piri Schaaper, eigenaar van de ijsmakerij. ‘Dan staat hier mijn opvallende oude Engelse Bedfordbus op de
4
www.uitgeverijpenn.nl
De garage van de familie Schaaper is volledig omgebouwd tot ijsfabriek. De ruimte voldoet aan de hygiëne-eisen. Vanwege de beperkte ruimte pasteuriseert Piri nog met de hand. Bijna elke vierkante meter wordt ingenomen door vriezers met hier boven planken die vol staan met specerijen en allerlei andere ingrediënten die gebruikt worden in de verschillende smaken. Centraal in het midden staat de professionele ijsmachine, een soort minivriezer met een grote wokkel in het midden. ’Met elke lichting kan zo’n 5 liter ijs gemaakt worden’, vertelt Piri. Piri bereidt haar product in de garage die ze heeft omgedoopt tot ijskeuken. IJs bereiden is een kunst. Het belangrijkste van ijs maken is de basismix: die is alles bepalend voor goed en lekker ijs. Om het ijs minimaal zes maanden te kunnen bewaren, moeten er bindmiddelen, melkpoeder en suiker aan toegevoegd worden. De rest kan naar smaak worden toegevoegd. Zo kan er
gevarieerd worden met slagroom, het gebruik van volle of halfvolle melk en suikers. Wanneer de ijsmachines weer draaien en tijd nodig hebben om het ijs op de juiste temperatuur te krijgen, vertelt Piri hoe ze begonnen is met ijs maken. 'Na ruim 25 jaar als klinisch chemisch analist op een laboratorium gewerkt
Tijdens het maken proeft Piri regelmatig. Als ze niet tevreden is over de smaak, begint ze overnieuw. Op die manier heeft ze al meer dan 24 smaken ijs, die allemaal even lekker zijn te hebben, kwam ik door omstandigheden zonder werk te zitten. Gelukkig kwam ik een vacature tegen als assistent ijsbereider. Dit heb ik twee jaar met veel plezier gedaan totdat mijn werkgever failliet ging. Erg spijtig, want het ijs bereiden gaf me veel voldoening. Vandaar dat ik besloot
zelfstandig verder te gaan. Na de opleiding tot ijsbereider in 2011 te hebben afgerond, werd in 2011 IJsmakerij Tikje Anders opgericht. Ik had nooit gedacht dat ik een eigen ijsmakerij zou beginnen! Maar soms loopt het in je leven anders dan verwacht.’
MELK VAN DURKJE Voor het maken van het ijs gebruikt Piri de melk van de koeien van Buurvrouw Durkje. Melk is de basis van de meeste smaken ijs van Piri.
Geheimen van Piri-ijs • IJs van verse melk van Buurvrouw Durkje • Gebruik geur-, kleur- en smaakstoffen zoveel mogelijk vermijden • Geen melkpoeder • Plantaardige vetten
bij het platteland. Buurvrouw Durkje verwerkt 100% van haar melk zelf. In eerste instantie maakte ze alleen kaas. Dit veranderde toen De Streekboer bij Buurvrouw Durkje aanklopte met de vraag of ze ook interesse had om melk, yoghurt, boter en kwark te leveren. Dagzuivelaar Waddenhoeve stopte namelijk met het zelf verwerken van melk. Hierdoor bleef er in heel Friesland nog maar één dagzuivelaar over terwijl de vraag naar zuivelproducten rechtstreeks van de boer alleen maar groeiende was met de komst van De Streekboer. Durkje besloot hierop de stoute schoenen aan te trekken en nog de volgende dag ging ze in de leer bij Waddenhoeve. Ze kocht de apparatuur over en zo kreeg Fryslân er weer een dagzuivelaar bij. Durkje levert nu wekelijks honderden flessen melk, yoghurt en kwark, direct aan de mensen. Wilt u ook producten van De streekboer in huis halen?
www.destreekboer.nl
Dochter Durkje melkt de koeien voornamelijk van het fries-hollandse ras, mem Trientsje en man André verzorgen het eindproduct. Samen maken ze als kaasmakerij Buurvrouw Durkje heerlijke ambachtelijke boerenkaas met een verhaal. Over de liefde voor het platteland, gevoel voor de dieren en gepaste trots op al die heerlijke soorten kaas. Overigens met beide benen op de grond, want dat hoort ook
FM17-2
5
Johanna Hoeve Familie van Eijden Met winkels in Franeker, St. Annaparochie, Dronrijp, Leeuwarden en Ferwert Centrale Bakkerij Edisonstraat 32
Binnendijk 57 9256 HL Ryptsjerk 0511 - 43 11 66
Ale de Jager
Oan it Swin 9 9008 SE Reduzum 0566-602039
8801 PN Franeker 0517 391121
www.bakkerijvdkloet.nl Hoofdstraat 5 Koudum 0514 - 521 278
Jaap Frerichs Kempenaersweg 12 8539 RS Echtenerbrug jaapfrerichs@eerlijkvlees.nl
06 53 499 740
Kaasboerderij De Pieter Peit’s Hoeve Buitenwalweg 6-8 8895 KC Lies Terschelling T 0562 44 85 01
WWW.PIETERPEITSHOEVE.NL
www.johanna-hoeve.nl/kaasboerderij
www.praamvissenadejager.nl
FRYSLÂN CULINAIR LABEL Met het Fryslân Culinair label brengt Fryslân Culinair producenten van prachtige en regionale Friese producten nadrukkelijk onder de aandacht en wordt gezamenlijk promotie gemaakt. Door middel van een muurschild en een oorkonde in de winkel worden klanten geattendeerd op een aantal specialiteiten, welke verkocht worden met een Fryslân Culinair label. De producten worden in Fryslân Culinair restaurants gebruikt of verwerkt. Momenteel heeft Fryslân Culinair 25 producenten aan zich ver-
bonden met prachtige Friese producten zoals roggebrood, dûmkes, suikerbrood, oranjekoek, Fries spek, paling, snoekbaars, Fries bier en whisky, Friese berenburg, boerenkaas, biologische groenten en rund / varkensvlees. Om als producent in aanmerking te komen voor het Fryslân Culinair Label dient het product te voldoen aan een aantal criteria: het wordt afgenomen door Fryslân Culinair restaurants, heeft een gastronomische waarde, is ecologisch verantwoord en sociaal verantwoord (b.v. fairtrade of i.s.m. arbeidsgehandicapten).
www.fryslanculinair.nl
6
www.uitgeverijpenn.nl
AMBIANT - PARKET VLOEREN
Meer dan een mooie vloer waar je niet aan voorbij loopt!
Zeilmakersstraat 3c, 8601 WT Sneek 0515-755910 info@deplankier.com www.deplankier.com
SPECIAALBIER CAFÉ TEERNSTRA Teernstra, het oudste hotel, restaurant, café van Balk, is gesitueerd in het centrum en gelegen aan het riviertje de Luts. Kom genieten van de huiselijke gastvrijheid! Het is heerlijk vertoeven in ons sfeervol aangeklede bruine biercafé. We schenken meer dan 190 verschillende soorten, uit de fles en we hebben diverse tapkranen waaruit we wisselende bieren tappen. Weet u niet welke u moet kiezen? We bieden verschillende bierproeverijen zodat u meerdere kunt proeven! Onze gevarieerde menukaart met gerechten, die bereid worden met liefde én verse ingrediënten zorgen keer op keer voor een smakelijke belevenis. Onder het genot van een heerlijke lunch, verwenkoffie of speciaal biertje op ons zonovergoten terras aan het water is het heerlijk genieten. HCR Teernstra Van Swinderenstraat 69 8561 AS Balk
0514 601013
www.hotelteernstra.nl FM17-2
7
DE FRIESE DERBY Rijk tegen arm. ‘Gewoon’ tegen ‘tikje voornaam’. De stad tegen de provincie. Tuurlijk is het sfeertje opgeklopt. De cliché’s zijn even versleten als de grasmat na het seizoen. Maar Cambuur heeft kunstgras, en Heerenveen zoden. De derby is nog altijd een nachtmerrie voor de één en een feest voor de ander. Vierenzestig keer hebben ze tegen elkaar gespeeld. In 1990 hingen ze bij Heerenveen opgelucht het spandoek op met de tekst: ‘nooit weer Cambuur’, om het jaar erop direct weer te degraderen. Het antwoord van 058 liet 13 jaar op zich wachten, en kwam uiteindelijk op 1 mei 2013: ‘Guess who’s back’. In het Cambuurstadion staan de krakende tribunes bol van de passie en strijd, terwijl het Abe Lenstra Stadion op zijn beste momenten de sfeer
8
www.uitgeverijpenn.nl
ademt van een kolkend theater, maar waar vaak ook beheerst applaus klinkt van het bioscooppubliek en dagjesvolk, gewapend met kussentjes en koffiekannen. Wat hoor je bij Heerenveen als een horde Cambuursupporters arriveert? ‘Open dag bij de Marwei zeker’. En wat zeggen ze bij Cambuur als een volle Heerenveenbus in Leeuwarden arriveert? ‘De Ankers hebben al hun relaties mee’. In 0513 staat slechts een handje vol mensen het team aan te moedigen bij de trainingen, ‘want de meesten hebben wérk’. Liever een boer uit Heerenveen dan een pauper uit DKV’, zeggen ze daar. ‘Het raakt het Thialf-publiek niet in het hart’, zegt de Cambuurfan. ‘ Bij geen enkele krachtmeting komen diepere gevoelens naar boven als bij een derby. Spelen tegen de gehate buur, die het tegenovergestelde is van jou. Rijk tegen arm, de ‘geelblauwen’
tegen de ‘vlaggendragers’, de gewone man tegen de fatsoenlijke burger, de Kringloop tegen de Erkende Boekhandel, genot tegen passie, Jaap/Meindert Roosjen tegen Wim/Hans Anker. Men kan het ook heel anders benaderen. Dan is het de verhollandste stad tegen het verstedelijkte Friese platteland. Cambuur tegen Heerenveen dus. Wellicht is deze confrontatie klein in de rest van Nederland, maar ze leeft enorm in de eigen provincie. De Friese derby is ook niet meer weg te denken uit het Nederlandse betaalde voetbal. Sinds jaar en dag splitst het gevecht om de hegemonie in deze provincie het eigenzinnige gewest in tweeën, en sportredacties blazen het vuurtje aan. Enkele jaren geleden kwamen enkele dwaallichten in dit gewest na het tellen van de sponsorcenten op het quasi-lumineuze idee om beide teams te laten fuseren tot één FC Friesland. Dat was,
BESTEL NU HET DERBY-BOEK Prijs: € 16,50, 112 pagina’s, softcover met tientallen foto’s in kleur. Alle teksten zijn in het Nederlands.
zelfs als het sc Fryslân was geworden, een historisch niet te motiveren gotspe, die gelukkig geen realiteit werd. Hoe kun je twee zó verschillende clubs met twee dermate van elkaar verschillende zielen dwingen om samen te gaan? Want dwang zit er wel achter als de ambtenarij of het openbaar bestuur in geldnood iets bedenkt. De Friese derby op het hoogste niveau zou tot het verleden behoren. We zouden het op dit punt voortaan moeten doen met zeldzame manifestaties van plaatselijke rivaliteit in Sneek, Drachten of Harkema. Maar dat is letterlijk amateuristisch gedoe op basis van reiskosten-plus. Het is volstrekt onbeduidend, niet bij machte om de bloedbovendruk ook maar 5 punten te laten oplopen. Het bovenstaande illustreert dat het bij Heerenveen en Cambuur een krachtmeting betreft met een indrukwekkende geschiedenis, die ongeacht
BESTELBON
de stand op de ranglijst van de clubs een gigantische impact heeft op veel meer dan uitsluitend de betrokken lokale bevolking. Men volgt het tot in alle uithoeken via Omrop Fryslân, waarbij aanhangers van beide clubs elkaar in sommige dorpen in evenwicht houden. Zelfs als in het verleden één van de teams een divisie lager speelde, en men in het kader van het nationale bekertoernooi tegen elkaar uitkwam, zat het stadion tot de nok toe gevuld! En wie weet maken we het binnenkort opnieuw mee, als Cambuur erin slaagt om weer vlot tot het hoogste niveau door te dringen. Genoeg reden om de Friese derby’s eens onder de loep te nemen en op een leesbare manier te boekstaven. Dit boek geeft een overzicht van alle gespeelde Friese derby’s op het hoogste niveau door de jaren heen. De prehistorische ontmoetingen tussen de vv Heerenveen en de vv Leeuwarden
laten we buiten beschouwing, hoewel toen, in de jaren 1920-’64, de clubs in totaal 39 keer tegen elkaar uitkwamen. Voor ons begint de geschiedenis in 1964, omdat Cambuur toen het levenslicht zag. Heerenveen had zijn plaats in het Nederlandse voetbalbestel al had gevonden. Maar zuinige bestuurders van deze club hadden verzuimd hun grootste kapitaal te verzilveren. Zo spatte een gouden team rond Abe Lenstra uiteen en verdampte de steun van het gemeentebestuur – totdat Riemer van der Velde kwam. Op chronologische wijze worden alle wedstrijden uiteengezet op een manier die elke voetballiefhebber zal aanspreken: statistieken worden gevolgd door een kort verslag van de wedstrijd en daarna volgen er quotes van prominenten van Cambuur en Heerenveen. Afgesloten wordt met een leuk weetje of een grappig feitje. Om nog even echt goed in de voetbalsfeer te komen en om de derby in een juist perspectief te plaatsen, start het boek met een beknopte geschiedenis van zowel Cambuur als Heerenveen. Voor de echte fans gesneden koek, maar voor anderen die minder van het Friese voetbal weten, een leuke introductie van de Friese derby.
JA, ik bestel …….. exemplaren van ‘De Derby’. Ik betaal € 16,50 per stuk. Naam …………………………………......…....................…................... Voorletters ................................................ Straat ……………………………….................................….................. Postcode …………………............................. Woonplaats …………………………………………………....................... Telefoonnummer ...................................... Email ………………………………………................................................................................................................... IBAN .............................................................................................
Stuur mij de bestelling toe voor € 3,- extra
Handtekening
Deze bon kunt u sturen naar UitgeverijPENN.nl • James Wattstraat 4 • 8912 AR • Leeuwarden. Ook kunt u een scan of alle gegevens e-mailen naar: m.roosjen@uitgeverijpenn.nl
FM17-2
9
PAREL IN HET SNOER KUNSTMAAND OP AMELAND
Tekst en foto’s Sake P. Roodbergen
Parel in het snoer van Waddeneilanden langs onze noordelijke kust. Vroeger, in de jaren vijftig, toen de lichtexplosie van stad en platteland nog niet tot uitbarsting was gekomen, zagen wij vanuit ons huis aan de Stationsweg in Grouw, door het dakvenster ’s avonds de lichten van de vuurtorens. Schiermonnikoog, Ameland, Terschelling, ieder eiland in zijn eigen ritme. Voor mij lonkende lichtbundels in het verre noorden. Nu sta ik op het einde van de pier, bij de aanlegsteiger van de veerboten naar Ameland. Over het blikkerende water voor mij ligt het eiland, links Hollum met de hoge vuurtoren, rechts Buren en dan een heel eind niks, en dan Het Oerd met op de achtergrond, in de Noordzee, het silhouet van een boortoren. Vlakbij Buren, net oostelijk, moet camping Klein Vaarwater liggen. Nu een enorm recreatiecomplex, eind zestiger jaren van de vorige eeuw een kampeerterreintje met wat eenvoudige huisjes en ruimte voor tentjes, gewoon tussen de duintjes. De
Steenloper Voor een strandloper heeft de steenloper opvallend korte poten en een stevige snavel. De vogel zoekt het voedsel, in tegenstelling tot veel andere strandlopers, dan ook niet in het water of in de modder, maar tussen rotsen en steentjes.Tijdens het foerageren beweegt de vogel zich enigszins waggelend voort, terwijl met de snavel steentjes omgedraaid worden op zoek naar schelpdieren en kleine kreeftachtigen. In de zomer verlaat de vogel de kust en dan worden voornamelijk insecten en zaden gegeten.
konijnen huppelden en speelden toen nog tussen de accommodatie. Ik reed om de zomer van ‘65 met de opzichter Timmer van It Fryske Gea mee, achterop zijn Batavus-brommer, over het schelpenpad naar het Oerd. Hij deed
Holwerd over het Wad, met eendenkooi op voorgrond
10
www.uitgeverijpenn.nl
zijn werk als toezichthouder, ik leidde gasten rond op excursies langs de vele nesten in de Zilvermeeuwenkolonie en van de Scholekster, en naar een goed verborgen nestplek van de bijzondere Velduil. Ook toen had ik al oog voor de natuur, sterker, ik werd onstuitbaar naar de natuur getrokken. Op Ameland is november jaarlijks de Kunstmaand, afgelopen jaar voor de twintigste maal. Ons vaste patroon is een driedaags verblijf op het eiland, met Nes als uitvalsbasis, om met vrienden te genieten van de rust van het eiland, de late natuur en van de aangeboden kunst in de Amelander dorpen. Onze eerste stop is de eendenkooi en zijn omgeving aan de Kooiweg, oostelijk van Buren. Dit gebied leent zich fantastisch als decor voor fraaie vormen van kunst. Staande op de hoge duinen rond de kooi is bij helder weer Holwerd aan de overkant van het Wad goed te ontdekken. Heerlijk onderdeel is de fietstocht –ja, toegegeven: elektrisch aangedreven- op de tweede dag naar Hollum, door de duinen. De stops die we dan maken om de fraaie pad-
uitgestrekte natuurgebied met riet en gagel, of het horen van het merkwaardige, hoge gillen van de geheimzinnige Waterral, boven de aanzwellende en weer aflopende bas van de nabije Noordzeebranding. De Kunst wordt ook aangeboden bij de overgangen (‘slagen’) naar die Noordzee.
DRUK GEDOE
Paddenstoel Aardster Aardsterren hebben een bol in het centrum van de stervormig openspreidende vruchtlichamen, waaruit bij rijpheid door opvallende regendruppels of aanraking, door één centrale of meerdere verspreid staande openingen, droge, bruine sporen in wolkjes worden verspreid. In Nederland komen 20 soorten Aardsterren voor.
denstoelen onderweg te bewonderen liggen net zo vast in het programma als de Kunstmaand zelf. Een bijzondere is de opvallende Forse aardster, vaste begeleider van schelpenpaadjes in de duinen. Een vast onderdeel is de tussenstop halverwege Ballum, naar een lichte verhoging links van het fietspad, de Ballumer Blinkert, die een fraai uitzicht biedt over de kletsnatte Zwanewaterduinen. Bijna even zeker is het zien van de imposante Blauwe kiekendief op doortrek, jagend boven dit
Hollum is ook zonder Kunstmaand van een grote schoonheid met zijn straatjes die ver teruggaan in het verleden, bijvoorbeeld naar de markante historie van de walvisvaart. Vanaf het westelijke uiteinde van het eiland aan de zoom van het Borndiep, de historische verbinding van Waddenzee naar Noordzee en met een naam die verwijst naar de oer-rivier de Boorne die vanaf het Drents Plateau smeltwater vervoerde dwars door het oude Friezengebied, heeft men de keus eenvoudig rechttoe, rechtaan ‘binnendoor’ terug te fietsen naar Nes, of langs de buitenkant van de Waddendijk, met de westenwind mee, genietend van de vogels die foerageren op de Feugelpôle of de aangeslibde wad-kwelder. Daar is het gedurende het hele jaar een interessant en druk gedoe van vogels. In voorjaar en vroege zomer met broedvogels, nu met wintergasten en doortrekkers. In ondiepe plasjes vlakbij de dijk scharrelen Bergeenden rond, vaak paarsgewijs. Wulpen en Kanoeten zoeken Kokkels en Nonnetjes, tere schelpjes in de slikbodem. Steenlopers keren steentjes om, Turnstone noemen de
www.staatsbosbeheer.nl Engelsen hem dan ook. Kieviten staan vaak te slapen, in groepen. En, als de motoren van de vissersschepen niet teveel herrie maken, hoort men van
Vuurtoren Hollum
alle kanten de kleine geluidjes van het verborgen leven van de honderdduizenden wad-beestjes: zeepieren die in hun U-buis het water naar binnen slurpen of juist weer uitblazen, krabben en schelpdieren die hun zachte smakgeluid maken dat miljoenvoudig wordt versterkt. En met een beetje geluk, dan beleeft men onderweg, in het westen, de betoverende kleuren van een prachtige zonsondergang boven een bladstille, vogelrijke Waddenzee. Dit is Waddeneiland-beleving op z’n best, in een setting van stille natuur gecombineerd met de Kunstmaand November. Een prachtig, duurzaam initiatief van de eilanders. Zonsondergang met Kieviten
FM17-2
11
Fogelsangh State
Park & Veenkloosterbos
Het Veenkloosterbos bij Fogelsangh State nodigt uit om te wandelen en te genieten van de rijke flora en fauna. Het bos is in het midden van de 19e eeuw als een park aangelegd naar ontwerp van tuinarchitect Lucas Pieters Roodbaard. Sommige lanen en de zogenaamde Modderberg zijn van voor 1800 en maakten toen deel uit van een Franse tuin. Roodbaard vernieuwde het park met kenmerken van de Engelse landschapsstijl, zoals kronkelpaden, grillige vijverpartijen, een hertenkamp, een hermitage en een theehuis. Onder een van de heuvels bevindt zich een ijskelder, waarin het ijs bewaard bleef om zomers te kunnen gebruiken. Vogelsoorten Het 46 hectare grote Veenkloosterbos is in trek bij zeer veel vogelsoorten. In de hoge eiken en beuken bevindt zich een van de grootste reigerkolonies van het noorden. De ijsvogel broedt regelmatig in het bos, evenals de havik. Ieder voorjaar roept de wielewaal en is de koekoek te horen. In de drie vijvers zwemmen meerdere eendensoorten. Ieder jaar is het Veenkloosterbos een rustplaats voor de naar het zuiden trekkende houtsnippen. In de oude bomen leven verschillende spechtensoorten, uilen en boomklevers. Het bosgebied is de enige plek in de regio waar de bosuil voorkomt. Als het donker is, is zijn spookachtige roep - graag gebruikt in griezelfilms - te horen. Het bos is tijdens het broedseizoen van 15 maart t/m 15 juni niet toegankelijk.
Kolossale bomen De flora van het Veenkloosterbos is zeer divers. Het bos wordt doorsneden door zo’n tien eikenlanen. Sommige eiken zijn ouder dan 200 jaar. Nog ouder zijn de vijf kolossale beuken in het westerse bos. Hiervan werden de takken tot honderd jaar geleden regelmatig afgekapt, zodat er enorme kronen in de bomen zijn ontstaan. In de kruidlaag van het bos bevinden zich schaduwminnende planten, zoals varens en klimop. In de tijd van Roodbaard werden ook andere boomsoorten geplant, waaronder essen, paardenkastanjes, acacia’s en lindes. Om ook in de winter een aantrekkelijk park te hebben, kwamen er groenblijvende bomen, zoals hulst en thuja’s, maar ook struiken als rododendrons. Op natuurlijke wijze groeien er elzen, berken en lijsterbessen, net als de vlier, vuilboom en andere struiken. Verder komen bij de state enkele soorten stinzenplanten voor, waaronder het dubbele sneeuwklokje. In de steile taluds van de sloten en grachten groeien verschillende (korst)mossen en varens. De Swadde Langs het westerse bos en achter de Modderberg ziet de wandelaar een oud stroompje: de Swadde. Dit riviertje is historisch van groot belang geweest. Tot in de 16e eeuw was het de grens tussen het Bisdom van Münster en het Bisdom van Utrecht. Nu vormt de Swadde de grens tussen de gemeenten Achtkarspelen en Kollumerland c.a.
12
www.uitgeverijpenn.nl
DE KRUIDHOF, CHATTEN MET PLANTEN Op De Kruidhof in Buitenpost vinden we maar liefst 17 thematuinen, elk met hun eigen unieke plantencollecties en bijzonderheden. In totaal groeien er zo’n 2.000 plantensoorten op ruim 3,5 ha. De tuin is intiem en prikkelt alle zintuigen. De Geneeskruidentuin van De Kruidhof heeft een bijzondere en meest uitgebreide geneeskruidencollectie van West-Europa. In de Geneeskruidentuin treft u veel oude en veelal nog gebruikte geneeskruiden aan. In deze tuin wordt nog steeds onderzoek gedaan door de Rijksuniversiteit van Groningen naar geneeskrachtige kruiden. In de grote en gratis toegankelijke verkooptuin op het terrein kunt u ruim 70 verschillende soorten (genees)kruiden aanschaffen. Vanaf 2017 is het mogelijk om met een app door de tuinen te lopen en met planten te chatten. Zo wordt een bezoek aan De Kruidhof nog interactiever. Circa tweehonderd oude fruitrassen groeien in de Fruithof. Van bijzondere streekrassen tot zeldzame appels en perensoorten. Het sap van de appels en peren wordt ieder jaar tijdens een
groot oogstevenement geperst en wordt geschonken in het tuincafĂŠ van De Kruidhof. Landbouwgewassen die vroeger in de Friese Wouden werden geteeld, staan in de Oude Cultuurgewassentuin, en verfplanten met natuurlijke kleurstoffen in de Verfplantenborder. Maar ook de weelderige bloei van bloemen in de Muziektuin en de Vlindertuin of de geuren van de grote Keukenkruidentuin doen het hart sneller kloppen.
LEKKERE BIJENSTAL Ook de bijenstal in de Vlindertuin is een bezoek waard. Ieder jaar doet De Kruidhof mee aan de het open Imkerijweekend. Een dag voor jong en oud met proeverijen van honing, informatie over bijen en rondleidingen naar de bijenstal met de imker. Dit jaar is de open imkerijdag op zaterdag 8 juli. In 2018 doet De Kruidhof in het kader van Culturele Hoofdstad Leeuwarden en Friesland mee met een grootscheeps bijenproject. De tuin staat dan een jaar lang in het teken van bijen. Het entreekaartje voor De Kruidhof geeft ook toegang tot het IJstijdenmuseum. Hier vindt u op een beeldende manier informatie over de laatste IJstijd in Nederland. Van echte speerpunten en vuistbijlen tot botten van mammoets en fossielen. In het seizoen worden regelmatig markten, rondleidingen en workshops georganiseerd. Alle informatie hierover vindt u op www.dekruidhof.nl. De Kruidhof is in 2017 geopend van 1 april tot en met 8 oktober.
FM17-2
13
Geart Tigchelaar
VAN LEFFE NAAR GRUTTE PIER SPECIAALBIER IS IN, PILS IS UIT
‘Myn earste kennismakking mei spesjaalbier stiet my noch hiel goed by. It wie yn it alternative rockkafee Mukkes yn Ljouwert dêr’t in pear bandsjes spilen,’ zegt schrijver en dichter Geart Tigchelaar uit Leeuwarden. Hij was direct verkocht en dook in de rijke wereld van het speciaalbier. Sindsdien publiceert hij met enige regelmaat zijn ervaringen met op Facebook. Een vriend die al eens meer had geproefd dan het standaard pilsje zette hem een Leffe Blond en een Leffe Tripel voor. ‘Ik dronk it noch wol as wie it pilsner en al murk ik dat nei de tiid wol, wie ik likegoed fan dy jûns ôf fuortd-
14
www.uitgeverijpenn.nl
aliks ferkocht. Yn ien klap wie ik derefter dat oan bier mei boppegêsting folle mear smaak en alkohol sit.’ Deze eerste kennismaking werd de start van een geweldige ontdekkingsreis. Eerst maar eens langs de bekendere bieren die in de supermarkten, buiten de kratjes en sixpackjes Amstel en Heineken, verkocht worden. Westmalle, Duvel, La Trappe, Affligem, Maredsous, Rochefort, er was teveel om op te noemen. ‘Stik foar stik prima bieren, dêr’t ik altiten noch fan genietsje kin.’ Maar er is meer. De collectie van de supermarkt is slechts een klein dorp in de wereld aan bieren die in de speciaalzaak te vinden zijn.
DE JETTA VOL BIER Het eerste dat in je opkomt als je denkt aan die bierwereld is België, maar er
zijn veel andere landen waar ook heerlijke bieren gebrouwen worden. Al zijn ze in de basis vaak wel geïnspireerd op Belgisch speciaalbier. ‘Doe’t ik krekt op de smaak brocht wie fan spesjaalbier haw ik twa kear nei ús suderbuorlju west mei fakânsje. En beide kearen kaam ik mei de âlde reade Jetta mei de kofferbak fol oan spesjaalbier wer thús. Bierkes dy’t ik nea earder yn Nederlân sjoen hie.’ En nog een stuk goedkoper ook, dan wat er in Nederland te krijgen was. De opkomst van het speciaalbier is zo snel gegaan dat je inmiddels Nederland, en zelfs Fryslân, echt niet meer uit hoeft voor een bijzonder bier. Speciaalbier is hip en happening. Een paar jaar geleden werd er in de media zelfs al bericht dat er in Nederland meer brouwerijen zouden zijn dan in
België. Inmiddels zijn er 450 geregistreerde brouwerijen in ons land en was er in 2016 zelfs een hoptekort. Het bewijst eens te meer dat speciaalbier Big Business is en dat er daarom een hoop liefhebbers op ingesprongen zijn. Voor een bescheiden bedrag kun je al aan een starterspakket komen en van daaruit kun je vrij simpel uit te breiden. ‘Foardatst it witst stiest faker dyn tsjettels op te wriuwen as de frou,’ aldus Tigchelaar. Veel mensen die als hobbybrouwer begonnen, werken nu professioneel, maar hebben daarnaast nog hun ‘gewone’ werk. Ze brouwen al lang niet meer alleen nog bier naar Belgisch recept. Elke zichzelf respecterende brouwer maakt tegenwoordig ook een Indian Pale Ale (IPA), American Pale Ale en noem maar op.
STATUS VAN WIJN Zoals gezegd zit bier behoorlijk in de lift. En dan niet zozeer het pilsje, maar speciaalbier. Lange tijd werd bier als een ‘mindere’ dranksoort beschouwt, voorbestemd voor jongeren in feesttenten en boeren op de camping, bij de barbecue en tijdens een feest. Een drankje om zoveel mogelijk van in korte tijd achterover te slaan en vervolgens kruipend van ellende weer uit te kotsen. In een restaurant bestelde je zeker geen bier, maar een (dure) wijn. Tegenwoordig hebben restaurants ook meerdere speciaalbieren op de kaart staan. Aanhakend bij de smaken van de verschillende gerechten. De ene is licht en fris en laat zich goed combineren met een salade en kip. Een andere is donker en zoetig en gaat fantastisch samen met een stoofpot. Bier kan zich qua status inmiddels meten met wijn. De populariteit maakt dat (micro) brouwerijen als paddenstoelen uit de grond schieten. Er zijn uiteraard meer factoren die een rol spelen. Zo is ‘genieten’ een
BROUWEN VOOR BROUWERS Admiraals BierBrouwerij is in 2014 gestart. Inmiddels is de brouwerij voor tientallen opdrachtgevers actief en wordt er jaarlijks ruim 100.000 liter speciaalbier gebrouwen. Hiermee is Admiraals BierBrouwerij als producent van ambachtelijke streekproducten van vaste waarde geworden voor de Friese speciaalbierwereld. De brouwerij is gevestigd aan de rand van het dorpje Aldtsjerk. Voornamelijk Friese huurbrouwers staan hier centraal. Op basis van de door hen aangeleverde receptuur worden de bieren gebrouwen door eigenaar Gerrit Admiraal. Huurbrouwers kunnen ook zelf hun bieren brouwen, met assistentie van brouwmeester Gerrit. Dat er goed werk wordt geleverd blijkt uit de inmiddels goedgevulde prijzenkast. Zo is de bij Admiraals Bierbrouwerij gebrouwen Grutte Pier tripel door de World Beer Awards in 2015 én 2016 uitgeroepen tot de beste tripel van Nederland. Gerrit Admiraal brouwde volgens Entrée Magazine in 2015 voor De Kroon op Leeuwarden het lekkerste huisbier van Nederland: de Paddy O'Ryan Rosemary Porter. Ook de Kammeraat van deze brouwerij behaalde onlangs een gouden medaille. Er zijn mogelijkheden voor rondleidingen en proeverijen www.admiraalsbierbrouwerij.nl
FM17-2
15
woord dat steeds belangrijker wordt. In ons jachtige bestaan is het goed om eens tijd voor jezelf te nemen. Daarbij past niet de vluchtigheid van een pilsje dat je in een paar slokken achterover gooit, maar ga je lekker zitten voor een mooi bier. Daar neem je de tijd voor. Je bekijkt de kleur, ruikt eraan en de eerste slok neem je heel bewust om het rijke smaakpallet te keuren. Bierdrinken is een ‘beleving’, ook zo ’n woord dat steeds vaker gebruikt wordt.
FRIES SPECIAALBIER ‘OM FAN TE GENIETSJE’ Tel hierbij op de belangstelling voor ‘lokaal’. De globalisering heeft als effect dat mensen steeds bewuster naar het eigene kijkt en naar wat er dicht bij huis te krijgen is. Men zoekt iets om zich mee te identificeren, iets van zichzelf. In deze zelfde trend past ook de tegenhanger van de oprukkende industrialisering en automatisering: de liefde voor het ambachtelijke. Het uitvogelen van een recept, het brouwen, het experimenteren, het is allemaal mensenwerk. De Engelse term ‘craft beer’ is daarom heel adequaat. De enorme passie en liefde die in het product gestoken worden, worden enorm door de hedendaagse consument gewaardeerd. Zeker als het bier van een lokale brouwer komt. Een brouwer met een gezicht, die je zomaar op een vrijdagavond kunt treffen in bijvoorbeeld speciaalbiercafé ‘De Markies’ in Leeuwarden. Het milieu speelt ook vast een rol. Er zijn genoeg bieren die niet alleen bij een lokale brouwerij worden gemaakt, maar waarin ook ingrediënten gebruikt worden uit de directe omgeving, om zo de ecologische voetafdruk te beperken. Denk daarbij bijvoorbeeld
16
www.uitgeverijpenn.nl
GRUTTE PIER TRIPEL ‘Myn earste publikaasje oer in Frysk bier wie de Tripel fan de Grutte Pier Brouwerij. De jonges efter dat moaie bier hawwe net foar neat al prizen dêrfoar yn ‘e wacht sleept. Ien swolch en men giet net wer werom nei Leffe Tripel. Dit is wat ik der doedestiids oer skreaun haw: Dêr wie er al. De ferneamde Grutte Pier Tripel. Noflik op it terras fan Speciaalbier Café De Markies yn it lette septimbersintsje. Alle opskuor oer it bierke is terjochte. Moai troebel goudoranje fan kleur mei in folle skûmlaach. Rûkt licht fruitich, in lêste swymke fan 'e simmer. Yn 'e mûle komt dat fruitige (net te swiet) hearlik mei de karakteristike bittere djipte - sa't wy dat wend binne fan in goede tripel - byinoar. In moutige ûndertoan jout it bier in geweldich ryk smaakpallet. Mei de eagen ticht waan ik my yn in kleastertún mei in kloft fleurige muontsen dy’t harre it goede libben smeitsje litte. De boeren bûten de muorren binne drok dwaande mei it ûngetiidzjen. Om koart te kriemen, in ferdomd lekker bierke dêr't ik o sa fan genietsje. En dat yn in kafee dat himelsbreed it tichtst by myn domisily leit. Wat wol in ienfâldich minske noch mear? Dat ik sis tsjoch! Frans Filius en Renze Bil van de Grutte Pier Brouwerij sleepten tijdens de World Beer Awards van 2016 een Gold Award in de wacht, als beste Tripel van Nederland. Naast de Grutte Pier Tripel hebben ze ook nog de Grutte Pier Triep ‘van de ton’, die een extra vergisting doorgemaakt heeft met ‘Brettanomyces-gist’ in een Franse eikenhouten ton. Sinds januari is ook ‘Kracht in de Nacht’ te krijgen, een Russian Imperial Stout die een jaarlang in een cel in de Blokhuispoort heeft staan rijpen. ‘De oplage fan dit bier is beheind, ik hoopje dat se der nochris mear fan brouwe sille, want dat fertsjinnet dit bier,’ besluit Tigchelaar.
aan ‘Kâld Kletske Galjes’, van brouwerij De Hoge Stins uit Burgum, dat gemaakt wordt met gagelbladeren uit de kwekerij van Ida Haarsma in Sumar. Een bier dat trotse drager is van het streekkeurmerk ‘Wâldpyk’. Geart Tigchelaar verdiepte zich nog verder in de wereld van het speciaalbier toen een kennis hem vroeg vooral te schrijven over bier, toen hij een jaar in Denemarken woonde. Dat liet Tigchelaar zich geen tweemaal zeggen en zo ontstonden de korte ‘besprekjes’ op Facebook, die hij schreef als hij eens lekker voor een biertje ging zitten. ‘Ik krige dêr fuortdaliks al aardichheid oan. Werom yn Fryslân woe ik mei de Fryske bieren trochgean. Fansels hie ik alris wat fan Us Heit preaun, mar der binne tsjintwurdich folle mear.’ Zijn eerste beschrijving van een Fries Bier was die van de Grutte Pier Tripel, zie het kader. Dat er zo’n vijftien Friese brouwers zijn, wil niet zeggen dat je zomaar alle bieren geproefd hebt, want de meeste brouwers hebben gauw een stuk of vijf bieren in hun vaste assortiment Daarnaast worden er dan ook nog seizoenbieren gebrouwen, zoals in herfstbok of een zomers witbiertje. Deze seizoensgerelateerdheid geeft de bieren een zekere exclusiviteit. De liefhebbers weten dat ze er snel bij moeten zijn, omdat de oplage beperkt is en de meesten willen uiteraard het nieuwste product van hun favoriete brouwers proberen. Zo maakte de Lemster brouwer Kleine Beer een tripel in het kader van het 300-jarig bestaan van de Lemster Toer. Het bier, dat ook ‘De Toer’ heette was gebrouwen in een zeer gelimiteerde oplage, maar viel goed in de smaak en zal in de toekomst zeker nog een vervolg krijgen. In samenwerking met ‘Rock City Beers’ uit Amersfoort brouwde Kleine Beer een weizen: Dutch Summer. Ook deze bleek zo po-
pulair dat die in de zomer van 2017 ook weer verkrijgbaar is. Brouwerij De Hoge Stins van Sytze Hoogstins uit Burgum werd bekend met zijn Kâld Kletske Blond, die in samenwerking met Mitra Burgum werd gemaakt. Inmiddels zijn ook de Kâld Kletske Hoppich en de eerder genoemde Kâld Kletske Galjes ook niet meer uit het assortiment weg te denken. Sytze Hoogstins houdt vast aan de Friese benamingen. ‘Wâld Bock’ en Weet in plaats van Tarme of Wheat. Er zijn overigens meer Friese Brouwers die hun bieren een Friestalige naam geven om zich zo te onderschei-
den en het streekgebondene van hun produkt te onderstrepen. Denk aan de ‘Gleone Tryn’ van de Drachtsterbrouwers en het hoogblonde ‘It Lulke Wiif’ van Brouwerij De Freonskip uit Burgum, gemaakt met de smaak van wichters, de kleine pruim uit de Friese Wouden. Hoe streekgebonden wil je het hebben? De Harlinger brouwerij BrouwDOK gooit het logischerwijs op de Waddenzee, met een ‘Wad Weizen’, maar ook de Harlinger havens, met een bier als ‘Dokwerker’ en ‘Bolderbock’. Op de etiketten staan bolders en schepen. De Harnzer brouwerij BrouwDOK
BROUWERS IN FRYSLÂN Alle Friese brouwers en hun bieren hier bespreken zou geen artikel maar een klein boek opleveren. Daarom kregen we van Geart Tigchelaar een lijst van brouwers, die je verder kan helpen in je ontdekkingstocht naar de geneugten van speciaalbier. • Amelander • Bierbrouwerij Schoemrakker • Bonifatius 754 • Brandsma • BrouwDOK • Diggelfjoer • Drachtsterbrouwers • De Freonskip • Friese Bierbrouwerij Us Heit B.V. • Grutte Pier • Hoge Stins • Kleine Beer • Kroon op Leeuwarden • Noarder Dragten • Redbad Brouwerij • Sneeker Stadsbrouwerij Meerpael • Terschellinger Bieren Hij schrijft erbij: ‘Mei dit artikel hoopje ik datstû lykas ik entûsjast wurden bist oer spesjaalbier yn it algemien, en Frysk bier yn it bysûnder. Skop de skuon út, lis in moaie plaat op ’e spiler en plof del yn in noflike stoel. Ferras dysels en dyn smaakpapillen en dopje gau ien fan dy Fryske bierkes.’
FM17-2
17
smyt it dan wer mear op de waadsee mei in Wad Weizen. Mar ek op de haven mei in bier as Dokwerker en op de etiketten steane bolders dêr’t skippen oan fêstlein wurde. In soad Fryske bieren wurde broud by Brouwerij Admiraal yn Aldtsjerk, mar sa net BrouwDOK. Brouwerij Brandsma zit in een jachtwerf in Rohel (Reahel). Brandsma brouwde afgelopen jaren een HefeWeizen met de smaak van vlierbessen, de ‘Japke’, en de Frysk Blonde ‘Scheepsbouwer’. Deze laatste viel onder de categorie ‘Kölsch’ bier, maar omdat die niet in de directe omgeving van Keulen gebrouwen werd, mocht het officieel deze titel niet dragen. Mo-
18
www.uitgeverijpenn.nl
menteel staat de productie van Brouwerij Brandsma stil, in afwachting van een kleinschalige brouwer die deze recepten wil brouwen. Het voert te ver om hier alle Friese brouwers en hun bieren te bespreken. Het mag duidelijk zijn dat er veel te ontdekken valt in alleen al de wereld van het Friese Speciaalbier. Zelfs Geart Tigchelaar heeft nog niet alle soorten geprobeerd. Het brouwerijgebeuren is ook bepaald geen statisch proces. De bestaande brouwers komen steeds weer met nieuwe bieren. Seizoensgebonden, een limited edition in opdracht, of een geslaagd experiment dat mogelijk een aanvulling wordt op hun vaste assortiment. Er komen ook nog steeds nieuwe brouwerijen bij. Begin 2016 schreef brouwerij Diggelfjoer zich in bij de Kamer van Koophandel. Hun eerste bier, een tripel, werd op 4 februari 2017 gelanceerd in café Marktzicht in Drachten. ‘Su-
ver Nuver’ heet het. De lancering hadden de heren van de brouwerij al veel eerder in gedachten, maar tijdens het vergistingsproces bleek er iets mis te zijn gegaan. Het bier was niet lekker en onverkoopbaar. Een flinke tegenslag, maar dat kan gebeuren bij een ambachtelijk proces. Het gebeurt ook gerenommeerde brouwers nog wel eens.
FM17-2
19
IEPENLOFTSPUL 2017 Fryslân is de provincie van de openluchtspelen, amateurtoneel in de open lucht. Geen enkel Iepenloftspul komt tot stand zonder de mienskip. Maar ook het individu is een belangrijke factor in al dat samenspel, verantwoordelijk voor het licht, geluid, décor of kostuums. Honderden vrijwilligers werken elk jaar keihard om de mooiste stukken op de planken te brengen. In Friesland is deze vorm van theater vooral populair. In veel dorpen in die provincie is het openluchtspel of iepenloftspul een traditie. Verschillende dorpen zetten tweejaarlijks, en soms zelfs jaarlijks, een Friestalige voorstelling op de planken. Hierbij wordt veelal gebruikgemaakt van vrijwilligers uit de omgeving en sponsors. Vaak wordt het openluchtspel in de omgeving van het organiserende dorp gehouden. Bij een boerderij, kerk of weiland wordt een tribune gebouwd, een uitgebreid decor in elkaar gezet en een geluids- en lichtinstallatie geïnstalleerd. Het bekendste openluchtspel is waarschijnlijk dat van Jorwerd. Oorspronkelijk georganiseerd om geld bij elkaar te krijgen voor de opbouw van de ingestorte dorpskerktoren werd het gebeuren al snel een traditie. Het wordt beschreven in het boek Hoe God verdween uit Jorwerd van Geert Mak. Ook de openluchtspelen van Dronrijp, Oosterwierum, Warga, en Bergum trekken publiek uit de gehele provincie en daarbuiten.
•
•
OPSTERLÂN 24/05 TOT 10/06 DE LYTSE PRINS
Opsterlân
In piloat is fêstrûn yn it bosk fan Sparjeburd en ferdwaald yn it libben; hy sjocht troch de beammen it bosk net mear. Al dy gelearde, grutte minsken dy’t o sa goed wisten wat goed foar him wie doe’t hy noch bern wie, ha der foar soarge dat hy himsels folslein kwytrekke is. En dan ontmoet hij de Kleine Prins, die gevlucht is van zijn asteroïde met de apenbroodbomen en de mooie maar breekbare roos. De betoverende verhalen vol wijsheden die de kleine prins ten gehore brengt, nemen de piloot en het publiek mee op reis naar de sterren. Het is een voorstelling voor jong en oud. www.iepenloft-opsterlan.nl
DRONRIJP
Dronryp
20 20
www.uitgeverijpenn.nl www.uitgeverijpenn.nl
• DATA ?? ?? • MANON
Manon verhuist met haar ouders van de stad naar het platteland. De vader van Manon heeft naast een bochel op de rug ook een boerderij geërfd waar hij met het gezin wil boeren. Er blijkt concurrentie te zijn voor het daaldersplakje in de bergen. Een rijke herenboer en zijn neef saboteren de boel door de waterbron dicht te metselen. Het plan van het afgereisde gezin mislukt hierdoor dramatisch. Als na tien jaar de waarheid aan het licht komt, neemt Manon wraak op het hele bergdorpje vanwege het onrecht dat hen is aangedaan. www.iepenloftspuldronryp.frl
HET DNA VAN FRYSLÂN EASTERWIERRUM Tekst volgt Tekst volgt Tekst volgt Tekst volgt
SNAKKERBUREN
• 20/06 TOT 01/07 • BERNE IEPENLOFT SPUL
• 05/07 TOT 16/07 • IN SEE FAN LÂN
Het verhaal gaat over de onmogelijke liefde tussen de Friese boerenzoon Sjoerd en de twintig jaar oudere Simone uit Amsterdam. Het huidige Friese platteland vormt de achtergrond van dit poëtische liefdesdrama. Simone zoekt namelijk rust en ruimte na jarenlang hard werken in de hoofdstad. Ze koopt de plaatselijke kroeg en trekt met haar puberzoon naar het platteland om hier iets voor de mienskip te kunnen betekenen. De start is voortvarend. De mensen zijn enthousiast, niet in de laatste plaats omdat ze het sociale leven redt door de overname van het café. Totdat ze Sjoerd het hoofd op hol brengt. Sjoerd is voorbestemd om het bedrijf van zijn ouders over te nemen. Dit geeft hem een beklemmend gevoel waar hij liever aan ontsnapt. De vrijgevochten Simone treft hem in het hart. Ze lijken voorbestemd, maar of de mienskip het hiermee eens is? www.iepenloftspulsnakkerbuorren.nl
KOLLUMERZWAAG
• 7/7 TOT 16/7 • TSJOENSTERS FAN IE
Er is een machtsstrijd gaande over het land van Ie. En de kwade kant lijkt de overhand te hebben wanneer er plots drie vreemdelingen aan komen zetten. Hun onverwachte bezoek stuurt alles in het honderd. Hoe kan het ook anders, want ze hebben de grote goochelaar op hun hand… Een verhaal over goed en kwaad, waaruit blijkt dat als je je hart, hoofd en moed gebruikt, het altijd weer goed komt. www.masqueradetheater.nl
JORWERT HÛN
Snakkerburen
Tsjoensters fan Ie
• 02/09 TOT 30/09 • IT WÛNDERLIKE FOARFAL MEI DE
2017 wordt een multimediaal spektakel waarin het publiek via beelden wordt meegenomen in de wereld van een jongen met autisme. Het wonderlijke voorval met de hond in de nacht van Mark Haddon gaat over een jongen van 15 jaar met Asperger. Hij kent alle landen en de bijbehorende hoofdsteden. Hij weet alle priemgetallen tot 7507. Zijn eigen straat is een onveilige oord, totdat de hond van de buurvrouw vermoord wordt. Hij gaat de wereld in en neemt het publiek mee op zijn zoektocht naar de moordenaar. www.iepenloftspuljorwert.nl
Jorwert.
FM17-2 FM16-5
21 21
BIERBROUWERIJ NOARDER DRAGTEN In 2012 is Noarder Dragten begonnen met brouwen van bier in de zelf gebouwde ambachtelijke brouwerij. Doordat ze alles zelf in eigen huis brouwen zijn ze in staat snel in te spelen op de markt en kunnen ze op aanvraag specials brouwen. Op dit ogenblik brouwen ze 3 eigen bieren. DPA, een India Pale Ale op zijn Drachtsters dus een Drachtster Pale Ale. Een toegankelijk bitter maar zeker ook een fruitig bier met 5,3 %Vol. Alc en een mooi kopergele kleur. Bier voor alle jaargetijden. SINNEBLOND, een zwaar blond bier met de smaak van mineola en sereh (citroengras). Een volle zoete, bittere afdronk met een alcohol percentage van 7,4 %. Een mooi bier wat je koel drinkt in de zomer en iets minder gekoeld in de winter.
MATZWART, een ondoorzichtige BlackIPA. Een vol moutig stevig bier met een verrassend fruitige smaak met tonen van chocolade en karamel. Matzwart is een prachtig biertje voor de koudere dagen en de late zomeravonden. 7,3 % Vol. Alc Een greep uit deze ‘opdracht bieren’: Jouster Bierke, Poespas Bieren (Kattenkwaad) en Vlielands Rooie. Als brouwers geven ze ook bierproeverijen en workshops. Dit kan op uw locatie of op een door ons georganiseerde locatie.
Voor verdere informatie kijk op bierbrouwerijnoarderdragten.nl, Facebook of stuur een mailtje naar: info@bierbrouwerijnoarderdragten.nl
BIERBROUWERIJ
Tsjoch!
‘DRINK MINDER, DRINK BETER’
Drankenspeciaalzaak Jelle Voorstreek 63 8911 JK Leeuwarden T 058 213 8469 www.facebook.com/Jelledranken/ 22
www.uitgeverijpenn.nl
FM17-2
23
NIEUWE HUISJES KOMEN, COMPLETE VERNIEUWING VAN DE KUILART Er is deze winter hard gewerkt op De Kuilart. De receptie is flink uitgebreid en ruikt naar verse lijm. Nieuwe kunststof steigers vullen de haven. Mooie ‘waterchalets’ van Arcabo uit Nieuwleusen staan langs de waterkant. Nieuwe huisjes, speciaal ontworpen door Kr8 Architecten uit Borger, zijn geplaatst. Je zou hier in de natuur prachtig kunnen wonen. Maar permanente bewoning willen Huub en Wouter Bleckman niet. Het draait op De Kuilart om de recreatie, want daarvoor is dit park ooit door de gemeente gecreëerd en ingericht. De gemeente Súdwest-Fryslân staat trouwens permanente bewoning ook niet toe. Die gaat er, net als veel andere regionale overheden, vanuit dat gasten maximaal de helft van de tijd op het park verblijven en minimaal de andere helft elders wonen. Het is een veelzijdig park, met accommodaties die variëren van luxe tot simpel. Er staan ook heel veel tenten. Passen die nog in de naar luxe opgewaardeerde omgeving? ‘Natuurlijk hoort de camping erbij’, zegt Huub Bleckman na een korte rondrit in zijn ‘golfkar’ met laadbak. Er zijn tweehon-
24
www.uitgeverijpenn.nl
derd staplaatsen, die door de directie zeer worden gewaardeerd. Ze voorzien in een behoefte van vooral jonge mensen met kinderen, die de charme van het buitenleven willen combineren met het voordeel van sobere accommodatie. ‘Glemping’ is een passende term voor verzorgd kamperen. Er zijn op het park nog 52 huisjes en tien verhuurde stacaravans. ‘Het gaat hier om de totale beleving in een prachtige omgeving, aan het water. Het moet supergastvrij zijn, geheel verzorgd, zonder groepen uit te sluiten. Maar wie hier een huisje komt huren of kopen, wil ik eerst zelf zien. Want het moet wel passen.’ Permanente bewoning willen de
Bleckmans niet op De Kuilart. Dat geldt ook voor mensen die voor 70.000-120.000 euro een waterchalet met inrichting en bestrating kopen en daar voor 3600 euro een kavel inclusief ligplaats bij huren. Waarom kun je hier niet als vitale senior wonen met een formeel adres elders? ‘Dan krijg je problemen in de wintermaanden, als het hier stil en verlaten is’, zegt Huub. ‘Bovendien is het in deze gemeente niet toegestaan. Dit is een recreatieresort, geen woonwijk.’
GOED OMGAAN MET BUREN Drie jaar geleden stopte Romke de Jong als eigenaar/beheerder van het veertig hectare metende resort De
TENTEN BLIJVEN
Kuilart. De zaak wordt voortgezet door jonge leden van de familie Bleckman, die zijn opgegroeid op It Wiid in Earnewâld. Huub (25), Wouter (27) en Annelie (29) zetten beide zaken voort, met op de achtergrond Ton Bleckman, die samen met zijn vrouw in 28 jaar It Wiid heeft opgewaardeerd tot een mooi recreatieresort. Vanaf 1 april dit jaar bestiert Annelie het park in Earnewâld en blijven de broers Huub en Wouter bij Koudum wonen en werken. Samen vormen ze de directie van het totaal. Annelie en Wouter hebben een academische studie Bedrijfskunde afgerond. Huub is afgestudeerd HBO’er. Maar ze hebben alle drie royale ervaring in het recreatiewerk.
Met steun van It Wiid in Earnewâld is en wordt er in Koudum flink geïnvesteerd. Tot vlak voor deze lente waren overal op het park nog mensen in actie. En er is nog wel wat te doen, ook in de communicatieve sfeer. Zo moeten de bewoners van een aangrenzend bungalowparkje nog worden overtuigd van de goede bedoelingen van de buren. Die kochten hier de weggetjes en een hoekje grond om de toegangsweg naar hun eigen park flink te verbreden. Dat is wenselijk, want op de wisseldagen vlak voor het weekend staan de auto’s van wachtende nieuwkomers soms tot twee kilometer verderop. Het was de bedoeling om de weggetjes in het villapark voor 1 euro aan de bewo-
ners over te dragen. Dat moet nog gebeuren. Huub en Wouter, die zelf met hun laarzen in de modder staan om mee te helpen in het ruige werk, maken daar niet veel woorden aan vuil. Het is zoals het is. Soms zit het mee en soms zit het tegen. Er valt buiten deze complicatie genoeg te genieten in een druk seizoen.
HUISJES SLOPEN De stilte van het winterseizoen is benut om verouderde huisjes te slopen en nieuwe te bouwen. Moest dat zo rigoureus? Mensen die het thuis goed gewend zijn, worden ook in hun vakanties kritischer,
FM17-2
25
blijkt uit het antwoord van Huub. Wat vroeger een prachtig zomerwoninkje werd gevonden, veel geriefelijker dan een tent of een caravan, is nu volgens sommigen ouderwets. ‘Er kwamen wel eens klachten’, zegt hij voorzichtig. ??? Bleckman: ‘Dat die huisjes op koude dagen moeilijk te verwarmen zijn bijvoorbeeld. Of dat je andere mensen op de weg hoort. Wij gaan voor vijfsterrenkwaliteit. Dan mag je als bewoner hoge eisen stellen, vinden wij. Tenminste, daar willen we aan voldoen.’ Bureaucraten zijn Huub, Wouter en Annelie niet, maar ze willen wel dat de bebouwing op de Kuilart een natuurlijke eenheid vormt. Schreeuwende kleuren zijn niet toegestaan, schuttingen en tuinkabouters evenmin. Dat laatste staat zelfs in het reglement dat voor iedereen geldt. Het is op zo’n park voor de beheerders hollen of stilstaan. Het mooiste is, zegt Huub, dat je alles tegelijk bent: van onderhoudsmonteur tot psycholoog en van rijdende rechter die een geschil moet oplossen tot oppasser van een verdwaald kind. En het moet kloppen: morgen en over dertig jaar. Want zo lang gaan de huisjes en chalets wel mee.
‘Beleving is alles’ Annelie Bleckman Per 1 april 2017 heeft Annelie Bleckman de dagelijkse leiding op Camping It Wiid in Earnewâld. Hier begonnen haar vader en moeder Ton en Joke in 1985 aan een nieuw avontuur, nadat
26
www.uitgeverijpenn.nl
ze eerder al op de camping ‘Simmerwille’ actief waren geweest. Annelie is op It Wiid opgegroeid. Ze weet hoe gevarieerd het recreërend publiek is en hoe belangrijk de vakantiebeleving wordt gevonden. Daar hoort een streven naar perfectie in gastheerschap bij.‘Alles moet kloppen’, zegt Annelie. ‘Als je drie uur met de kinderen in de auto hebt gezeten, wil je na aankomst geen zorgen.’ Die keus is niet vrijblijvend. Neem gratis wifi. Toeristen verwachten niet anders van een all round park, maar ze hebben vaak niet in de gaten wat het kost. ‘Want als het gratis is, maken ze er extra gebruik van. En je kunt niet hebben dat de wifi uitvalt door overbelasting.’
WEINIG TIJD Jonge ouders hebben tegenwoordig weinig tijd als ze een vakantie voorbereiden. Vaak werken ze allebei en gaan ze meerdere keren per jaar op reis. En er zijn praktische zaken waar je vroeger geen rekening mee hoefde te houden.
Als jonge mensen met de caravan aankomen, rijdt vaak een van de ouders. Want die krijgen de vergunning voor een aanhanger gratis bij hun rijbewijs. Aan de andere kant moet er op deze parken ruimte zijn voor avontuur, zeker voor jeugdige kampeerders. ‘Door onze ligging aan het water hebben we een belangrijke troef in handen. Watersport is één en al beleving. Daar hoef je geen groot animatieteam voor.’ In Earnewâld heeft Tom Veldboom een bedrijf voor Outdoor Activiteiten, met survivalachtige toestanden en
geïmproviseerde ontdekkingstochten in de natuur. Op De Kuilart zijn nog twee skûtsjes geregeld beschikbaar voor gasten, maar als het aan de jonge Bleckmans ligt, hevelen ze steeds meer activiteiten over naar pramen. Dan zit je dichter bij het water en ben je meer bij de omgeving betrokken, denkt Annelie.
TRENDS Sommige recreatiebedrijven in West-Europa draaien al jaren uitstekend. Andere hebben het moeilijk. Dat heeft vooral te maken met de keuzes die de eigenaren maken. De één zet in op luxe, de ander kiest voor eenvoud. ‘Zeg maar wat het beste is,’ zegt Annelie. ‘Dat weet je nooit precies. Je moet ook een beetje geluk hebben.’ Het lastige is om lange en korte termijntrends te onderkennen. ‘Je moet de eerstkomende twee jaar geld verdienen, anders mis je de boot. Maar de huisjes die we nu op De Kuilart afbreken, hebben er veertig jaar gestaan. Zo lang gaat je investering dus mee.
Dan moet je wel een goed gevoel hebben voor ontwikkelingen die je publiek doormaakt.’ Annelie ziet twee ogenschijnlijk tegengestelde bewegingen. Enerzijds is er een hang naar gerief en luxe, anderzijds willen mensen met hun kinderen nieuwe dingen ontdekken, liefst in de natuur. ‘We proberen die beide te combineren door niet alles op één kaart te zetten. Dus houden we natuurlijk onze camping aan, maar hebben we ook huisjes in de aanbieding en zelfs watervilla’s.’
Die veelzijdigheid komt in de prijzen tot uitdrukking. ‘Tussen de tweehonderd voor een tent en duizend euro voor een huisje kun je hier terecht.’ Je kunt als gast zelf investeren, door een ton in een waterchalet te steken, je kunt je ook beperken tot een paar weekjes vakantie. ‘Maar in alle gevallen moet het goed, prettig en schoon zijn.’ Alles wat je tegenkomt en onthoudt, draagt bij tot de beleving. En daarin willen de Bleckmans excelleren.
DE ‘ROOS VAN DEKEMA’ Met skûtsjes worden geregeld tochtjes in de omgeving gemaakt. Behalve het wedstrijdskûtsje ‘Grytsje Obes’ zetten de Bleckmans daar ‘De Roos van Dekema’ bij in. Dit in 1909 op Buitenstvallaat gebouwde skûtsje heeft ook meegezeild met de IFKS. Het is de afgelopen winter weer opgeknapt bij Piet ten Woude in IJlst. Verder heeft De Kuilart een eigen huurvloot met sloepen en valken, en worden er soms valken bijgehuurd. Voor komend seizoen wil Huub serieus naar de wettelijke regels kijken, om geen rare claims of vervelende problemen te krijgen.
FM17-2
27
FRYSKE SÛKELADE Een klein fabriekje is het maar, de oude melkfabriek in het Friese terpdorp Achlum. Sinds 1997 huist Klafa Chocola in dit gehucht en mag het pittoreske bakstenen pand zich ‘chocoladefabriek’ noemen. Jan Klaver maakt en verwerkt er zijn chocolade in alle soorten en smaken – van raw en bio tot Friese hazzenutpasta, chocodip en ambachtelijke Berenburgrepen. Rondleidingen worden ook verzorgd, met horen, zien en proeven. Kleinschalige productie, veel handwerk, UTZ-gecertificeerde cacao en duurzaam geproduceerd palmvet zijn de ingrediënten waarmee Klafa zich onderscheidt. En hoewel alles dat de chocoladefabriek verlaat met veel kennis en vakmanschap geproduceerd, gaat Jan toch het meest glimmen van trots bij de hazelnootpasta die hij met zo veel mogelijk Nederlandse hazelnoten maakt én de gevulde repen naar recept van zijn vrouw Marijke. KLAFA Chocola produceert haar eigen producten van ingrediënt tot het eindproduct. Naast de productie van de eigen producten, werkt KLAFA Chocola ook in loonopdracht. Ze kunnen grondstoffen / ingrediënten mengen, walsen (met Bulher vijfwals) of malen met kogelmolen (Wiener). Waarna vervolgens de producten worden opgelost en geconcheerd. De ingrediënten worden op deze wijze vervaardigd tot een heerlijk chocolade eindproduct.
28
www.uitgeverijpenn.nl
CHOCOLADE IN DE RUIMSTE ZIN • Echte chocolade ongetempereerd • Imitatie chocolade (Cacaofantasie) • Biologische chocoladeproducten • Organic Raw chocolade en Organic Raw chocoladeproducten • Chocolade producten zonder toegevoegde suikers • Vullingen,voor diverse toepassingen. Onder andere Mokka/koffie vullingen • Boterhampasta's, Hazelnoot, Puur en meer • Grondstoffen voor chocolade: Cacao, suiker en meer
Monnikenweg 20 - 8806 KX Achlum 0517-642262 / 06-51188278
info@klafachocola.nl www.klafachocola.nl
wolkom
Afgelopen tijd is er veel geschreven en gesproken over Sionsberg. Sionsberg is daar sterker uitgekomen en staat er beter voor dan ooit! Samen met de huisartsen gaat Sionsberg het zorgaanbod verder uitbouwen. Met het vertrouwen van alle zorgverzekeraars, is zorg in Sionsberg, ook voor de toekomst, gegarandeerd!
Waar zorg een gezicht krijgt Birdaarderstraatweg 70 . Dokkum . www.sionsberg.nl
FM17-2
29