Fryslân Markant Neisimmer by Uitgeverij PENN.nl

NEISIMMER

MARKANT

Feestprogramma op pag 24/25

40 JAAR STRONTRACE

‘ZE BOOMDEN OP HET IJ VEEL SNELLER DAN WIJ’

IN DE VUURTOREN BIJ REID terugblik op skûtsjesilen SKS en IFKS Markant wonen Neisimmer column Hilda Rum van de Tres Hombres Koersbericht: Derek, de nieuwe Manza?

Wiko Houtbouw op maat Wiko Houtbouw & Montage uit Kollum ontwerpt, produceert en monteert bouwobjecten op maat. Van zomerhuis tot berging, van walbeschoeiing tot overhangende en overbruggende aanlegsteiger en vlonder. Wiko kleurt het echte Landleven. De productie vindt grotendeels plaats in de eigen Kollumer werkplaats. Er wordt gebouwd op duurzame hardhouten fundering waarbij standaard gebruik wordt gemaakt van gegalvaniseerde ringnagels. De meest toegepaste houtsoorten zijn lariks schaaldelen, robuuste lariks balken, hardhouten vlonders en vuren rabat, maar de bouwer staat ook open voor andere wensen van de klant. Wiko Houtbouw & Montage is kritisch op al haar producten. Tijdens en na oplevering houdt Wiko nauwgezet contact met de klanten en staat garant voor de geleverde producten. Bij Wiko is geen enkele klus een routine project. Meer info www.wikohoutbouw.nl

www.wikohoutbouw.nl

T: 06 307 828 59

neisimmer Bij de spectaculaire America Cup zeilrace zijn zwaarden naar binnen gebogen. Zo werden de zeilers gelift tot vliegers boven het water. Strontracers laten zich graag inspireren, maar er zijn grenzen. Neisimmer blikt terug op de skûtsjestrijd van 2013, de wederopstanding van koerspaard Derek, en het drempelwerk van het Fryske Meren Project. Zeilers vertellen hoe je de Strontrace van Reid overleeft. Neisimmer dook ook in het leven van Friezen en niet-Friezen in de zuidwesthoek, hoe huurders van Lyaemer markant wonen en werken in een kleurrijke waterwereld. De De aankomende aankomende wintereditie wintereditie IIstiid, IIstiid,van vanFryslân FryslânMARKANT MARKANT beproeft beproeft vrije vrije tijdsbesteding, tijdsbesteding, voeding voeding en en bijzondere bijzondere lekkerheden, lekkerheden, zoals zoals Nylander Nylander kaas. kaas. We We staan staan open open voor voor opmerkelijke opmerkelijke suggesties suggesties of of verhalen. verhalen. Inzendingen (voor 15november) december) Inzendingen (vóór 15 die publicatie halen, belonen we die publicatie halen, belonen we met twee toegangskaarten voor met toegangskaarten voor het Museum. het Zuiderzee Zuiderzee Museum. Jacob de Hoop (eindredactie)

Inhoud 4,5 Terugblik met Strontrace initiator Reid de Jong ‘…de belangstelling was direct groot...’

24,25 Museum pagina met het jubileum Strontrace programma

11 Duurzame toekomst, wie bouwt de Ecoliner? Rederij Fair Transport vervoert met de schoenerbrik ‘Tres Hombres’ alvast rum, wijn, chocolade…

13 Neisimmercolumn Hilda Talsma. ‘…als je dan stinkend en moe aankomt in Workum, voel je je weer een mens van zweet en bloed.’

15 Oude kaarten bij Friesland Wonderland, over aanbrengpramen en het einde van Parregea als vissersdorp.

26,27 …vaak gedacht, “wat doe ik hier, waar ben ik mee bezig ” maar opgeven is geen optie. 33,35,37 Sensatie rond opmerkelijk koerspaard Derek. …Het geschreeuw en ruimtegebrek verstoren het paard en paniekerig springt Derek in galop...

37-45 De Friese Zuidwesthoek blijkt gewild als woongebied. De krimp is minder dan elders. Geen wonder, schrijft Klaas Jansma, want het leven is er goed. Al eeuwen.

18,19,22,23 Skûtsjesilen 2013. …Het gebeurde bij de lage boei, bij windkracht 4 tot 5. Drachten lag binnenst, viel wat af terwijl Heerenveen opstuurde. Lemmer zocht de ruimte. Ineens haakte...

Acquisitie en ondersteuning Eddie Ferbeek, Wiesje Lemsma Drukwerk Veldhuis Media BV (foto) Redactie: Jacob de Hoop, Klaas Jansma, Meta Groot Antink, Willem Plet, Marten Sandburg en Age Veldboom. Vormgeving Kees Klip Vormgeving/Fotografie

NB: Niets uit deze uitgave mag zonder schriftelijke toestemming van de uitgever worden overgenomen.

Colofon

Neisimmer is de herfsteditie van de serie Markant Een uitgave van Uitgeverij PENN.nl Postbus 633 8901 BK Leeuwarden Tel 058 284 94 10 Fax 058 212 94 36 www.uitgeverijpenn.nl www.skutsje.nl

7 Klaas Koopmans: ‘Als je een uur of vijftien onderweg bent, komt na de nacht het werkelijke Strontrace bewustzijn.’

Reid Reid groeide op in Giethoorn en op het voormalig eiland Wieringen. Zijn vader was onderwijzer, maar stond bij de visafslag ook te boek als visser. Samen visten ze veel op de Waddenzee. Na de Tweede Wereldoorlog richtte Reid met een aantal vrienden een architectenbureau op in Rotterdam met al snel een tweede dependance in Hamburg. Het leven als internationale architect beviel hem echter niet. In 1967 schreef hij zich in voor de bewoning van de vuurtoren van Workum. De plek werd vrijwel ingericht om zelfstandig te kunnen leven. Reid en zijn vrouw Cornelie leven van het land door te vissen, groenten te verbouwen, te jagen en te jutten tegelijkertijd. Het zeilen liet hem nooit los. Hij organiseerde de eerste Single Handed Prestatietocht in 1969, de Strontrace in 1974 en daar kwam in 1977 ook de Noordzee Driehoek Race bij. Verder was Reid betrokken (geweest) bij de oprichting van de BBZ (Vereniging voor beroepschartervaart), Register Holland, de Enkhuizer Zeevaartschool, Sail Amsterdam en vele andere initiatieven binnen de zeilerij.

Terugblik vanuit de vuurtoren Over 40 jaar Stront, Vuurtorens en Rum Bij het 25 jarig jubileum zei hij nog dat de Strontrace de zeilende vrachtvaart weliswaar niet teruggebracht, maar wel bewijst dat het kan. ‘Nu lijkt het er toch op dat het lukt’. We spreken de bedenker van de Strontrace, Reid de Jong in zijn vuurwachterstoren aan It Soal bij Workum. Er is geen stromend water, geen elektra, slechts een telefoon, “…omdat die daar in de oorlog door de Duitsers is geïnstalleerd.” ‘Ik kon het niet aanzien dat al die wegen over ons mooie waterwegenstelsel werden gebouwd en dat onze oude zeilschepen tot schroot voor de hoogovens waren gedoemd. Tegenhouden kon ik het niet, maar een tegengeluid maken zeer zeker.’ De vuurtorenwachter vertrok in 1967 uit Rotterdam waar hij een architectenbureau leidde, om zich haast een autarkisch leven aan te meten in en rond de vuurtoren van Workum. ‘Daar zag ik toen nog het laatste beurtvaart-motorschip ‘Drachten’ elke week uitvaren naar Zaandam en terug. Dat duurde slechts 6 uur.’ De tijd van het vissen onder zeil en de stront-

vaart was net voorbij. Het was reden genoeg voor Reid om de Strontrace in het leven te roepen; een oefening onder zeil om het oude schippersvak te eren en in leven te houden. De belangstelling was direct groot. Het eerste jaar in 1974 deden er 5 schepen mee. De eerste chartervaarders met grotere schepen die de mast niet konden strijken vroegen hem of er niet een andere opzet bedacht kon worden waarbij geen vaste bruggen gepasseerd hoefden worden. ‘Twee jaar erna kwam het Beurtveer er dus bij en groeide eveneens als kool. Ik heb beide wedstrijden een decennium persoonlijk georganiseerd totdat ik het idee kreeg dat de ze voldoende in de zeilwereld verankerd waren om uit handen te geven.’ De Vereniging Zeilvracht werd geboren.

Driehoek Noordzee Naast de Strontrace en het Beurtveer initieerde Reid ook de Singlehanded Race en de Driehoek Noordzee. Beide zijn ruimschoots bekend onder jachtzeilers. De vuurtorenwachter was eigenlijk alles behalve dat, omdat de vuurtoren in de moderne tijd nu eenmaal niet meer bediend hoefde te worden. Hij bouwde een oase van rust, ambachten en zelfvoorzienendheid samen met zijn vrouw Cornelie

en leidt tot aan de dag van vandaag een actief maatschappelijk leven waarin hij vecht voor de waarden van het oude cultuurlandschap van Fryslân.

Rederij Fair Transport Misschien nog het meest opvallend is dat hij ook dagelijks betrokken is bij het reilen en zeilen van de Rederij Fair Transport. De ‘Duitse’ telefoon is daarbij cruciaal. ‘Ik heb nog elke dag telefonisch contact om de zaken van de dag door te nemen en ééns in de maand zijn we bijeen voor het kapiteinsoverleg’. Wat 40 jaar geleden begon als een kreet, een zeiloefening, een symbolische strijd tegen zaken die hij als structureel fout zag in de maatschappij en de ontwikkeling van de economie, is nu langzaam toch een commerciële realiteit geworden. Het schip ‘Tres Hombres’ van de rederij vaart zonder motor aan boord over de wereldzeeën om rum en andere vracht te vervoeren. ‘Het lijkt er toch op dat het lukt…’ Willem Plet

www.skutsje.nl

wonen met Veiligheidzorg Ouderen zijn in Nederland decennia lang aangespoord tijdig een plek te zoeken in een gerieflijk rustoord. Geborgen in een veilige haven. Maar waarom zou je je gerieflijke familiehuis en eigen tuin verlaten, als je er met moderne technieken nog jaren onbezorgd van kunt blijven genieten. De Friese Simon van Poelje en de Limburgse Monique Topeeters dragen met hun woonservicebedrijf Veiligheidzorg in Workum een bijzondere

visie uit op modern wooncomfort voor particulieren. ‘Wij hadden ons ook centraal in Amsterdam kunnen vestigen, maar kiezen liever het goede leven in landelijk gebied, zoals hier in Workum’, vertelt Van Poelje. ‘Ik heb jarenlang voor grote bedrijven in alarmsystemen en beveiliging gewerkt. Sinds mei 2013 hebben we ons eigen bedrijf Veiligheidzorg voor particulieren in het hele land, vanuit mijn geboorteplaats. Wij blijven hier graag wonen. Net als onze klanten genieten we van de ruimte. Maar wanneer je in een stil buitengebied woont, wil je je graag ook veilig blijven voelen in en rond je huis. Wij faciliteren met moderne hulpmiddelen extra woonservice voor particulieren in hun vertrouwde woonomgeving.’ Veiligheidzorg levert bij particulieren toezichtcamera’s, detectie- en alarmsystemen op maat, die 24 uur per dag zijn verbonden met een centrale landelijke meldkamer. Bij een

melding verschijnt binnen een half uur na een oproep hulp aan huis. ‘Al moet er een raam worden vervangen, dan gebeurt dat dezelfde nacht nog. Onze visie op leefbaarheid rollen we inmiddels uit over het hele land. Op deze manier kunnen wij met zorg en nazorg bijdragen aan een vitaal en veilig platteland.’ Meer info: www.veiligheidzorg.nl

zeilen op al je zintuigen Strontracewinnaar Klaas Jan Koopmans Klaas Jan Koopmans uit Leeuwarden koestert een diepe liefde voor de Strontrace. Hij won vorig jaar de 39ste editie met het skûtsje Eelkje II. Het IFKS-schip waarop hij al jaren bemanningslid is. Tevens verzorgt hij het onderhoud van het ijzerwerk. Koopmans vertelt over de kunst en de bezieling van een meerdaagse Strontrace.

len aan boord, alles gaat op gevoel. De mist leek op te trekken maar op het IJsselmeer zat het weer dicht. We hoorden slijptollen, dan moesten we ter hoogte van Stavoren liggen. Toen na anderhalf uur de mist optrok, bleek dat we tussen drie andere schepen in lagen. We hadden allemaal precies gelijk genavigeerd. ‘ Bij de ruime wind richting Enkhuizen begon het grote genieten. Zeil

‘Als je een uur of vijftien onderweg bent, komt na de nacht het werkelijke Strontrace bewustzijn. De eerste opwinding en spanning van de start trekt weg. Je bent moe, bent voorbij de Oranjesluizen, hebt er al eens even na een tussenprint doorheen gezeten. En dan zet je bij het krieken van de dag je schip van 20 ton weer in beweging met een vaarboom. Je waant je terug in de tijd van de zeilende vrachtvaarder.’

na zeil werd in het want geknoopt. Alles kwam erop, niet zonder effect: de Eelkje II werd als eerste geschut in Enkhuizen. Op weg naar Amsterdam werd het donker. ‘We hadden volop snelheid, koffie erbij, beetje navigeren onder de sterrenhemel. Achterom kijken was prachtig. De lichtjes van de achtervolgers werden steeds kleiner.’ Tijdens de verplichte rust van drie uur bij de Oranjesluizen werden zeilen gewisseld. ‘Bij het bomen en jagen wordt het zeil snel smerig met blauwe drek, dat wil je niet op je beste wedstrijdzeil hebben.’ Omdat de wind oost was, kozen ze de route linksom. En begon na 3 uur verplichte rust het bomen via de Kostverlorenvaart richting Schiphol en keerpunt Warmond. Op de terugweg na Warmond waren skûtsje Dicky van der Werf en de Rust na Arbeid de belangrijkste naaste concurrenten. ‘Dicky van der Werf had bij het strijken echter even pech met de voorstag tussen mast en mastkoker. De andere, de Rust na Arbeid was

In de mist van maandag 22 oktober 2012 verliet de kleurrijke Strontracevloot jagend en bomend It Soal. Het was bladstil. De Eelkje II was royaal uitgerust met aan boord 7 vaarbomen, 2 fokkeloeten, 3 fokken, een halfwinder, 2 vierkante ra-zeilen á 90 m2 en 2 grootzeilen. De bemanning van de schipper bestond uit Jurjen Veldboom, Piter Jilles Tjoelker, Bart Westerhoff en Rinus van der Weg. ‘De start was fantastisch in de mist, je hebt geen moderne hulpmidde-

gevaarlijker. Die zijn zeer geoefend. Ze kennen precies de plekken waar je beter kunt jagen of bomen, welke doorgang onder bruggen het gunstigst is. Dat is ervaring. En ze boomden sowieso veel sneller dan wij. Elkaar aldoor inhalen door middel van bomen en jagen is een afweging, het kost de bemanning veel kracht. Je kunt elkaar hiermee uitputten, maar je hebt samen als team nog een lange reis te gaan. De Rust na Arbeid is drie meter korter en lichter, dat scheelt. Ze waren net voor ons in de sluis van Spaarndam. Het stukje naar het IJ waren zij ook weer veel sneller met bomen. Ik hoopte dat na de Oranjesluizen, met ons veel grotere schip weer makkelijk goed te kunnen maken. Kruisend op open water zijn wij sneller. Maar dat viel ons nog vies tegen, we verloren elkaar uit zicht. Pas toen we Lelystad naderden werd het licht en zagen we dat zij een kwartiertje achter liepen en ze de schutting niet zouden halen.‘ In Workum was er voor de doodvermoeide bemanning de bierkraan en borrel in het kroegschip Avontuur. Dit schip is de hele week 24 uur per dag open voor bezoekers en deelnemers. ‘Het is daar een heerlijk welkom, er komt hout op de kachel, alle ervaringen van Strontrace, Beurtveer en Visserij komen hier samen.’ Jacob de Hoop

www.skutsje.nl

Molkwarder Koeke

sinds 1916 een begrip

In Molkwar draait de oude bakkerij op volle toeren. Dagelijks komt er geurige, ambachtelijk bereide Molkwarder koeke uit de oven.

In Fryslân is een kopje koffie niet compleet zonder de heerlijke Molkwarder reepkoeke.

In de straten van het Friese dorpje Molkwerum hangt al bijna honderd jaar de heerlijke geur van versgebakken koek. Boerenzoon Cornelis de Boer nam hier in 1916 de oude bakkerij van zijn tante over. Hij diepte originele Molkwarder koekrecepten op en bracht met succes koekproducten op de markt. De zoon van Cornelis, Thijs, zette de traditie voort en werkte maar liefst 51 jaar in de bakkerij. Vader en zoon de Boer stonden aan de basis van een nieuwe Friese koektraditie. En deze traditie wordt nog elke dag voortgezet met verse koeken. Deze vinden hun weg met eigen distributie naar ruim 180 supermarkten in heel Fryslân. Vanaf daar naar de

broodtrommeltjes, picknickmanden, keukentafels en koekblikken. En dankzij de verschillende recepturen hoeft Molkwarder Koeke nooit te vervelen. De basis van alle soorten is vezelrijk roggebloem met suikers. Elke soort dankt zijn karakteristieke smaak aan een speciale combinatie van kruiden. Koek uit Molkwar is een eerste klas product, zonder kunstmatige geur,kleur-, of smaakstoffen. De koek bevat niet of nauwelijks vet, maar veel koolhydraten. Molkwarder Koeke is daardoor energierijk, voedzaam en gezond! De vertrouwde verpakking is te herkennen aan de afbeelding van ‘Ald Molkwar’.

Van Dijk: de lekkerste Honderd jaar bestaat de bakkerij van Van Dijk in Sint Johannesga in 2013. Of is het 101 jaar? Ach, belangrijk is dat klanten smullen van het roggebrood. Een bliksemenquête bij zomaar wat supermarkten levert op dat Van Dijk van de grote merken de meest gewilde roggebrood levert. Het is wat zachter en smakelijker dan dat van een grote concurrent. En het blijft langer goed. Het geheim? ‘It moat syn tiid ha’, zegt Geert van Dijk junior, die al sinds zijn vroege jeugd aan de baktrog staat. ’s Ochtends drie uur is hij al uit de veren. En de hele dag door staat het brood te rijpen en te rijzen en wordt het uitvoerig op betrekkelijk lage temperatuur gebakken. De broden waarvan de bekende gele pakjes worden gemaakt, zitten achttien uren in de oven. ‘Lang is Lekker’, wilde een advertentieadviseur al op de auto van Van Dijk schilderen. Maar dat vonden de dames Van Dijk wat te dubbelzinnig.

Van arbeiders tot koks Roggebrood was in de tijd van oer-

pake Geert eenvoudig volksvoedsel. Arbeiders aten het omdat wittebrood te duur was. Toen socialistenleider Pieter Jelles Troelstra in de cel moest omdat hij in de Hogerhuiszaak het Hof opzettelijk had beledigd, kwam de minister speciaal tussenbeide om voor hem tarwebrood op het menu te krijgen. Dat is veranderd. Roggebrood in de nieuwe gedaante vormt de onderkant van de betere snacks. Het smaakt heerlijk in combinatie met een harinkje, pittige oude kaas, een fijne salade. Van Dijk bakt er speciaal snackrondjes voor die er, in een doorzichtige buisverpakking, heel lekker uitzien. Alleen konden de koks, vooral in Fryslân, er nog wel wat fantasievoller mee omgaan. Om een nieuwe generatie aan te spreken, heeft Geert junior een nieuwe variant ontwikkeld. Dat is roggebrood met rozijnen en appeltjes, die in de verte doet denken aan heerlijk mueslibrood. Het is vast ook heel gezond, goed voor de spijsvertering.

Culinair erfgoed Van Jan en Jel Sytema is bekend dat ze bezoekertjes tracteerden op ‘in heaberchje’. Dat was in Eastermar,

tussen de beide wereldoorlogen. Zo’n heaberchje bestond uit een flink stuk met de hand gesneden roggebrood met gebakken aardappeltjes met stukjes ui erdoor. Zeker als je dat mengsel een beetje peperde, was er geen lekkerder te bedenken. Kinderen die bij hen op bezoek zijn geweest, hebben het er nóg over. Hele volksstammen hebben zo hun herinnering aan roggebrood, met of zonder boerenboter, kaas of, de andere kant op, echte Friesche keukensiroop met de Friese vlag op het deksel. Met radijs is het óók heerlijk. En met ei! Vroeger was een stukje roggebrood met ljipaai een tractatie waar geen gebakje tegenop kon. De ljip moet je er nu maar bij bedenken als het eitje uit het kippenhok komt. Zo hoort roggebrood bij ons culinaire erfgoed. Het is op en top Fryslân, tot ver in Duitsland populair. En het wordt in alle rust elke dag opnieuw vers gebakken in Sint Johannesga. Want daar woont Van Dijk. Al honderd jaar. Of 101, dat kan ook.

Alles hout wat er blinkt... Vakman Harold de Lange op ‘De Hoop’ Je mag best zien hoe vakman Harold de Lange een rechte plank met vuur en water buigt. Geheimzinnig over het oude houtvak doet hij niet. Maar het werk moet wel doorgaan. Want het is druk op scheepswerf ‘De Hoop’ in Workum. De stichting voor het behoud van Huizer botters, ooit de koningen van de Zuiderzeevisserij, zorgt voor een vaste opdrachtenstroom naar Workum. De Lange knapt ze voorbeeldig op. Hij restaureert onder andere ook Staverse jollen, en maakt masten, zwaarden en roeren voor andere schepen. Het meeste werk staat in het teken van de traditie, het bewaren van cultureel erfgoed. Maar de bezitter van een oud schip brengt soms een historisch offer voor meer gerief. Deze nazomer maakte De Lange samen met collega’s Johan Prins en Jouke van Dieren een bank voor het zeilvaartcollege, de overkoepelende organisatie die de Strontrace en

Visserijdagen organiseert. ‘We waren alle drie uitgenodigd om een prijs te geven. Toen zeiden we: laten we het samen doen. Gezellig. En we hoeven hier niet te concurreren.’

Gasbrander en maatwerk ‘Het is maatwerk’, zegt de 36-jarige De Lange, die samen met vriendin Annegreet van ’t Hul, fysiotherapeute, op de eeuwenoude werf verblijft. ‘Geen twee opdrachten zijn precies gelijk.’ Met zijn opleiding tot meubelmaker en zijn tienjarige ervaring op scheepstimmerwerf De Hoop heeft hij al heel wat hout door de vingers gehad. Lenig hanteert De Lange de gasbrander om het natgemaakte hout in de gewenste vormen te buigen. Dat is secuur werk, dat scherpe ogen, gevoelige handen en geduld vereist. ‘Nee, ik hoef niet met riet te branden’, lacht hij. ‘Dan houd je de brander er maar een stukje vanaf.’ Het branden vervangt niet alleen het oorspronkelijke ‘vormgeheugen’ van het eikenhout, dat voornamelijk uit Scandinavische landen komt. De

hitte draagt ook bij tot de conservering van het materiaal. Daarnaast worden meerder producten gebruikt om de levensduur van het eikenhout te verlengen. Hij is geen voorstander van het aanbrengen van een keiharde laklaag over het eerst blinkende eikenhout, met name bij grotere schepen niet. Liefst zet hij het hout meteen in de lijnolie en teer, zoals oude vissers deden. Ouderwets koolteer, dat ze op het vlak smeerden, mag niet meer. Bruine teer dat wordt gewonnen uit naaldhout en eiken is er in vele soorten, van bijna doorzichtig tot diep bruin. Dit product mag nog wel worden gebruikt. Het ruikt, net als hout, allemaal even lekker fris. En als Harold de Lange het heeft bewerkt, is het ook allemaal even mooi. Klaas Jansma

www.werfdehoop.nl

Drie eeuwen oud Scheepswerf ‘De Hoop’ in Workum is drie eeuwen geleden al gesticht. Hij lag achter de zeesluis ideaal op de kruising van wegen en water. Ulbe Willemszn. Zwolsman was er vanaf 1892 een tijdje baas. Hij bouwde naast boeiers en botters vooral ‘Wieringer aken en blazers’. Om deze blazers sneller te maken, bracht hij een fraaie piek aan in de kont. Grotere schepen konden de schuur verlaten doordat die deels demontabel was. Dit is nog steeds te zien. De derde generatie, Evert Ulbes Zwolsman, leidde een bijzonder leven dat doortrokken was van nostalgie. Omdat hij niet investeerde, zou de door boktor aangetaste werf na 1972 geruimd worden voor een parkeerterrein. Maar toen kwam Reid de Jong en verenigden familieleden van Zwolsman zich in de Stichting Zwolsmans Scheepstimmerwerf. Onder Roelof van der Werff, telg uit de bekende Drachtster scheepsbouwersfamilie, werd daarna de oude glorie hersteld.

www.skutsje.nl

Klassieke Rederij vist onder zeil IFKS-skûtsjeschipper Ton Brundel uit Gaastmeer beleeft dit jaar zijn debuut als visser onder zeil. Tijdens de aanstaande jubileumeditie van de Strontrace, Beurtveer en Visserij in Workum gaat Brundel op jacht naar vis met zijn gerestaureerde blazer SL 1 (14 bij 5 meter). De blazer is het vlaggenschip in Jachthaven Pieter Bouwe van de Klassieke Rederij in Gaastmeer. Rosalie Fakkeldij-Brundel van De Klassieke

Rederij vertelt dat er vijf jaar door haar vader Ton en anderen aan gewerkt is. ‘Al onze kennis over houtbouw en authentiek restauratiewerk van klassieke schepen konden we kwijt in dit schip.’ Vissen onder zeil is voor de ervaren skûtsjeschipper een nieuwe tak van sport. De vijfkoppige bemanning bestaat uit mensen van zijn skûtsjewedstrijdteam. Een van hen is sportvisser op een kotter, vanuit Hindeloopen. De Klassieke Rederij van Rosalie en echtgenoot Martijn Fakkeldij verzorgt in de jachthaven met ruim 100 ligplaaten, de verhuur, het optuigen, onderhoud en reparatie van alle soorten zeilschepen. Daarnaast organiseren ze complete zeilvloten op locatie voor grote groepen. Het vraagt een flexibele opstelling van de skûtsje-eigenaren en creatief samenwerken. Hun tegenwoordige netwerken reiken van Gaastmeer tot Loosdrecht en Haarlem, van hotels en salonboten langs de Amsterdamse grachten, tot

IFKS-schipper Ton Brundel gaat met deel van zijn skûtsjebemanning vissen op de blazer SL 1. camping De Kuilart in Koudum, van skûtsjes en Lemster aken tot fietsen in Gaasterland. ‘Deze markt is altijd in beweging. Maar onze grootste liefde is zelf te zeilen op oude schepen. Vorig jaar hebben we de Strontrace gevaren op ons skûtsje Dicky van der Werf, dit jaar wordt het spannend of het slaagt om te vissen onder zeil op de blazer.’ www.deklassiekerederij.nl

Zeilmaken is een ambacht Rolf de Jong uit Grou besloot drie jaar geleden op eigen houtje een buiskapje te ontwerpen en zelf te maken op zijn gerestaureerde Felucca zeiljacht. Met het precisie maatwerk op dit jacht, ontdekte Rolf waar zijn hart lag. Rolf Zeilmakerij was geboren. ‘Zeilmaken is een prachtig ambacht. Ik ben redelijk handig en werk graag met mijn handen’, vertelt de zeilmaker. Tijdens het uittekenen en stikken denkt hij veel na over verfijning van

zijn werk aan de kuiptenten, zeilhuiken en afdekzeilen. ‘Ik ben erg kritisch op mijn eigen werk. Zolang ik de lat hoger leg dan mijn klanten, zijn zij tevreden.‘ Rolf begon zijn zeilmakerij in eerste instantie naast zijn vaste werk in het aanleggen van hoofdbekabeling. Sinds maart is hij volledig zeilmaker, in het drukke zomerseizoen springt inmiddels ook zijn echtgenote Marijke bij. Ze werken alleen met het wat duurdere markilux, een hoogwaardig Europees product waarin de laatste jaren het acryl is vervangen door het vormvastere polyester. Het veelzijdige klantencontact inspireert. ‘Bootjesmensen onder elkaar, we hebben altijd praat. Klanten hebben vaak zelf al het beste inzicht hoe ze een kuiptent willen hebben, waar de instap moet komen, wat handig is. Daarnaast heb ik mijn eigen ideeën over ontwerp en situering van bijvoorbeeld de ramen, of hoe het zeil beter oprolbaar is. Uiteindelijk is het

maatwerk waar je als zeilmaker iets persoonlijks in legt. Je laat je handtekening er op achter. Ik tref in dit vak elke dag heel veelzijdige mensen. Dan loop ik soms met die klant in de jachthaven en denk ik, wat heb ik toch een mooi beroep.’ www.rolfzeilmakerij.nl

op naar de hybride zeilvracht De Strontrace begon in 1974 als protest tegen de teloorgang van de zeilende vrachtvaart en de opkomst van het autolandschap. Een oefening onder zeil als deze fungeerde als sportief eerbetoon aan het oude schippersvak en het behoud van de cultuur-historische waarde van het zeilend bedrijfsvaartuig. Toch was er ook oor naar de terugkomst van zeilende vrachtvaart in de koopvaardij.

Lading van Tres Hombres, zoals rum, chocola en wijn wordt dikwijls op kleinere schepen overgeladen. Hier bevoorraadt het skûtsje Geertje Rosa de Utrechtse binnenstad met rum melasse. Foto:Vereniging Zeilvracht

De bouw van de Ecoliner wacht nog op het economisch momentum. Het was 1974, de naweeën van de eerste oliecrisis waren nog krampachtig aanwezig. Wereldwijd werd er door ontwerpers nagedacht om de vrachtvaart een duwtje in de rug te geven door het ontwerpen van zeilende en hybride vrachtschepen. Helaas verdween met de hoge olieprijs ook het momentum voor deze beweging. Tijdens het 25 jarig jubileum zei Reid “De Strontrace heeft de zeilende vrachtvaart weliswaar niet teruggebracht, maar laat wel zien dat het kan!” De situatie in 2013 is stukken hoopgevender. “Het lijkt erop dat het lukt.”, is nu zijn antwoord.

De schoenerbrik Tres Hombres van Rederij Fair Transport.

Al een half decennium vaart er een zeilend vrachtschip – zonder motor- tussen Europa en het Caribisch gebied. De Rederij Fair Transport vervoert met de schoenerbrik ‘Tres Hombres’ rum, wijn, chocolade, zout, hulpgoederen en andere partijen die op het pad van de drie oprichters komen. Dikwijls wordt de lading op kleinere schepen, zoals skûtsjes en klippers overgeladen voor transport op nauwer vaarwater. “En dat alles onder zeil.” Sindskort ligt er in hun thuishaven een tweede schip dat na een grondige restauratie ook in de vaart gebracht zal worden. De rederij staat ook in contact met Dykstra Naval Architects. Die tekenden de ecoliner, een modern zeilend vrachtschip “…dat inspeelt op de zo vaak achtergebleven partijen van 2000-3000 ton in de grote zeehavens”, aldus Reid. Dat het schip er nog niet is heeft alles te maken met het economische momentum, maar de plannen liggen er. Toch bruist het wereldwijd van de activiteiten rondom zeilende vrachtvaart. Een klein containerschip ‘Greenheart’ zal kleine gemeenschappen in derde wereld toegang geven tot de grote handelsstroom in de wereldhavens. Op dit moment wordt de romp gebouwd in Bangladesh. Het S@IL programma,

De V5 gaff cutter 2c, oftewel de Greenheart. Dit kleine containerschip is ontworpen om kleine gemeenschappen in de Derde Wereld direct toegang te geven tot de handelsstromen in grote zeehavens. De romp is inmiddels in aanbouw. waar de provincie Fryslân onderdeel van uitmaakt brengt in kaart wat de mogelijkheden zijn voor hybride vrachttransport in de Noordzee-regio. Duitse rederijen varen al met grote vliegers om brandstofkosten te drukken. Zo is de symboliek van de Strontrace al lang voorbijgestreefd door initiatieven die voor de markt zeilend vracht vervoeren. “Dat is prachtig, want er is maar één duurzame en fatsoenlijke manier van vrachtvaart en dat is de zeilvaart!” Willem Plet

www.skutsje.nl

Ambacht en nostalgie in Workum Restaurant It Pottebakkershûs in Workum is een opmerkelijk restaurant. In de eerste plaats is het een geheel biologisch, visen vegetarisch restaurant met een ambachtelijke keuken. Maar daarnaast is het tegelijk een museum met een actieve pottenbakkerij van Workumer aardewerk

Het oude Workum was voor de vorige eeuw al heel erg bekend om het pottenbakkersambacht. De afgravingen bij het naburige dorp It Heidenskip leverde perfecte roodbakkende klei om te kunnen verwerken en te bakken. Siete Koch is één van de twee laatste actieve pottenbakkers in Workum. Hij heeft zijn werkplaats achterin het restaurant en maakt vooral eigentijds Workumer aardewerk. Klanten uit het restaurant kunnen hem aan het werk zien aan zijn draaitafel. Ook het servies in het restaurant is van zijn hand. Een deel van het restaurant is ingericht als museum over het oude ambacht. Ooit zag de bekende schilder Jopie Huisman letterlijk een rijke toekomst voor zichzelf weggelegd met het beschilderen van Workumer aardewerk. Of deze rijkdom is uitgekomen voor Jopie, is in dit kleine museumrestaurant bewonderen. Het Workumer hotel Aan de Wymerts is de ‘grote broer’ van restaurant It Pottebakkershûs. In dit moderne

hotel, meteen nabij het centrum gelegen is het goed toeven. Temeer omdat het ondanks de centrale ligging ook landelijke rust heeft. De inpandige 4- en 7-persoons appartementen kijken uit over de Friese landerijen en het IJsselmeer. Met een intieme lounge waar u tijdens uw verblijf gratis koffie en thee kunt zetten heeft het hotel een 20-tal luxe hotelkamers, een sauna en Turks stoombad en een Wellness gedeelte. It Pottenbakkershûs Merk 18, 8711 CL Workum www.itpottebakkershus.nl Hotel Aan de Wymerts Noard 37, 8711 AB Workum www.hotelaandewymerts.nl

Brood Koek en Banket Bakkerij Keuning Merk 15 Workum tel 0515-541208 www.bakkerijkeuning.nl

Sinds 1925 de specialist in Suikerbrood, Oranjekoek, Reepkoek-soorten en Dúmkes Iedere dag diverse soorten vers brood en broodjes

Scheeps- en Jachtwerf H.J. Popma Eastwei 2 8625 HV Oppenhuizen Tel. 0515-559532 E-mail: popma@jachtwerfpopma.nl www.jachtwerfpopma.nl

‘Verankerd in Scheepshistorie’

Sinds 1920 hebben wij op de ‘Helling fan Toppenhúzen’ de kennis en de expertise om met een no-nonsense mentaliteit uw schip te onderhouden, repareren, restaureren of te hermotoriseren.

‘Ambachtlik fakwurk foar jo skip’

• • • • •

Hellingen Scheepsmotoren Schilderwerk Reparatie /Restauratie Ligplaats- en Winterberging

Symboliek bij lading en route neiSimmercolumn

Recht van de sterkste

1975, keurmeesters aan boord.

In de eerste jaren van de Strontrace kregen de schepen één zevende deel van hun laadcapaciteit aan gedroogde koemest mee vanuit Workum. Zeven delen water zijn namelijk vereist bij één deel gedroogde mest om de juiste verhouding voor het eindgebruik op het zand te verkrijgen.

De start van 1982

1990, Jagen bij Warmond Een skûtsje met een laadcapaciteit van 21 ton kreeg 40 jaar geleden 3 ton aan gedroogde mest mee. Het uitladen op de plek van bestemming nam dan ook veel tijd in beslag. Later werd besloten de hoeveelheid

te verminderen en de activiteit puur symbolisch te maken. De meerdaagse reis leidt de schepen via Enkhuizen of Lelystad naar het Markermeer. In de eerste nacht moet bij Amsterdam de keuze gemaakt worden om of via de Houthaven Amsterdam door te gaan. Of door te varen naar Spaarndam en daar het Spaarne op. Via de Houthaven kunnen de schippers door Amsterdam bomen en via de oostelijke Ringvaart langs Schiphol naar Warmond zeilen en/of jagen. De westelijke route loopt via Haarlem over het Spaarne en de Kaag. Na het lossen van de stront houden de schepen verplicht een uur pauze. Daarna wordt de reis hervat en nemen de deelnemers de route die op de heenreis niet gekozen werd. Het eerste schip dat in Workum vastmaakt mag zich de winnaar noemen. De snelste tijd ooit gezeild, was in 1982, toen Age Bandstra met het skûtsje ‘Hoop op Welvaart’ in 33 uur en 25 minuten weer vastgooide Telefoon in Workum.

De tijd vliegt waardoor de dagen te kort zijn… behalve als je op het water zit. Dan lijkt aan de dag geen einde te komen en ben je weer één met de natuur en al zijn grillen. Je ziet mooie luchten, andere schepen en daarom zijn de Strontrace en de Beurtveer ook zo bijzonder. Echte mannen en vrouwen onderscheiden zich in deze week van de gevulde koeken die zich niet kunnen losrukken van de pc en de elektrische deken. Een week lang gaan ze door weer en wind, loopt de dag over in de nacht en geldt het recht van de sterkste én snelste. Maar als je dan stinkend en moe aankomt in Workum, voel je je weer een mens van zweet en bloed. Je hebt een avontuur beleefd, gezwoegd, gevoeld en genoten. Het is maar een spel, maar het was weer even net als toen, een tijd met alle tijd. Hilda Talsma *Hilda Talsma uit Warten is schrijfster, getrouwd met IFKS-schipper Jelle Talsma en auteur van de trilogie: De Twadde Hûd, Flammen en op 6 september jl. verscheen: It Geloksbern. IM

MASTEN ZWAARDEN RONDHOUTEN SCHEEPSBETIMMERING SCHEEPSSERVICE (De Werf 20)

H.G. Boersma

Willem Plet

06 5510 4706 info@boersmamasten.nl

De Werf 18 8401 JE Gorredijk www.boersmamasten.nl

www.skutsje.nl

Trekkende winden bij Funsport-Makkum De kleurrijkste watersportstek voor de Friese IJsselmeerkust is ter hoogte van Makkum en Kornwerderzand. Deze plek trekt kite- en windsurfers uit het hele land. Aanjager en dynamiek middelpunt is hier Funsport-Makkum: de Windsurf, Kitesurf en S.U.P Shop. Funsport heeft naast de shop op de Boulevard ook een Windsurfverhuurcentrum op het strand met hierin gevestigd de windsurfschool en kitesurfschool. s’Winters vind je bij Funsport snowboards en wintersportkleding. Voor onderhoud en reparatie is Funsport ook jouw juiste adres. Het Funsport-team staat graag voor je klaar. Je vindt Funsport-Makkum direct aan het strand en op de boulevard Holle Poarte Makkum. Naast reguliere werkdagen is Funsport ook ´s zomers en´s winters elk weekend open. Voor openingstijden en webshop-aanbod: zie: www.funsportmakkum.nl of bel: 0515 - 231085

Workum verlaagt drempel voor watersporters Workum verlaagt de drempel voor watersporters. Letterlijk, want de drempel in sluis Workum maakt het op dit moment voor grotere schepen onmogelijk de stad binnen te varen. Vanaf 1 maart 2014 kunnen watersporters met grotere boten, diepgang 1.90 meter, al varend van de stad genieten. Om in de zomer de watersporters niet te hinderen, wordt het werk in de komende herfst- en wintermaanden, het ‘stormseizoen’, uitgevoerd. In dezelfde periode wordt er ook gewerkt aan Sluis Stavoren. In januari en februari 2014 is ook de brug in Warns gestremd. Dat maakt dat Fryslân vanaf watersportseizoen 2014 over het water nog beter bereikbaar is!

U bent van harte welkom! Kijk voor meer informatie op www.friesemeren.nl. Of volg ons op twitter: @friesemeren_nl

Oude kaarten intrigeren en inspireren Over boerenpramen, drooggelegde meren en een dramatisch ongeval

www.skutsje.nl

Dealer van oa: PiP, Marieke Bunzlau, Greenleaf Scentchips Bridgewater Crabtree & Evelyn Edwin Jagger Smaakgeheimen

DE 3de KAMER, brocante & cadeaus Dijkstraat 6, 8701 KB BOLSWARD 0515 572268

www.de3dekamer.com

www.designbaraty.nl • Scheepsstoffering • Caravanstoffering • Meubelstoffering • Tenten Contact: 0511768888 0646570021 info@designbaraty.n

Alle reparatie

Vertrouwd op iedere boot Epifanes / W. Heeren & zoon BV Postbus 166 1430 AD Aalsmeer 0297-360366 info@epifanes.nl

www.epifanes.nl

De echte Strontrace

De dunne mest wordt hier door Jan Beeksma uit Akkrum vanuit een lichte vlotpraam overgeladen op zijn ijzeren skûtsje. Dunne mest had als groot nadeel dat het door het hele schip kon gaan vloeien, tot onder de larings van het woongedeelte. Foto: Boek Troch de Wyn, Uitgeverij PENN.nl

Tot aan het begin van de tweede helft van de vorige eeuw was er in het vroege voorjaar, wanneer de koeien in het noorden uit de winterstalling kwamen, een overschot aan vruchtbare mest. Die mest werd verkocht en ging op transport naar de overkant van de Zuiderzee. In de regio van de zandgronden achter de duinstrook bij Hillegom en Warmond, werd er goed voor betaald. Achter de duinstrook waren de (geest-)gronden immers arm en konden ze de mest goed gebruiken. Rond de eeuwwisseling van de 19e naar de 20e eeuw voer er een vloot van zo’n honderdvijftig tjalken en klippers tussen de Friese kuststeden en deze ‘Bollenstreek’. Eerst werd de mest met Friese pramen en andere binnenvaartscheepjes naar de kust gevaren alvorens ze

het in de 100-160 ton laadruimen van de tjalken en klippers werd geladen.

‘Strontberen’

ging niet onopgemerkt door het land. De schippers met hun stinkende lading kregen bij hun passages door de steden dikwijls een snauw als; ‘zo Friese strontberen, kom je Mokum weer verpeste?’ naar hun hoofd geslingerd.

De schipper die het snelst zijn stront naar het zuiden kon vervoeren kreeg dikwijls de beste prijs voor de mest. Een wedstrijd was geboren. De deels Willem Plet vloeibare mest was een moeilijke IM lading die met uitneembare schotHoe meer ‘sile’ hoe meer vreugd! ten van bewegen moest worden weerhouden. Ook gisting was soms een probleem. Zo kon het gebeuren dat een schipper die 108 ton dunne Bedrijfsuitjes mest had geladen Skûtsjesilen Prego Zeilzwerven Vakanties in Friesland met 138 www.zeilzwerven.nl Dagtochten ton aankwam in Feesten 06 515 898 08 Hillegom. De Strontarmada

www.skutsje.nl

SKS 2013 Het kampioenschap van de ‘koperen ploert’ Het SKS-Skûtsjekampioenschap 2013 gaat de geschiedenis in met een onnavolgbare Sneker Pan. Maar tegelijk als het kampioenschap van getwijfel over starttijden en startlijnen. In de tropische hitte werkten de steeds wisselende beelden van weerprofeten en windguru verlammend op de wedstrijdleiding. De start van het kampioenschap op de smalle wateren zijn vaak maatgevend voor het uiteindelijke klassement. Maar bij deze zonovergoten

wedstrijden zoog de koperen ploert alle wind weg. De wedstrijdleiding leek soms radeloos, vooral omdat de vele weerprofeten geen enkel houvast boden. Het SKS-kampioenschap 2013 begon pas op de zesde wedstrijddag, op de Fluessen bij Elahuizen. Dat was de eerste wedstrijd met wind van betekenis. De Sneker Pan was direct oppermachtig. Er stond geen maat op Douwe Visser en zijn olympische adviseur Marije Faber. In twee klappen vlogen ze naar de kop van de skûtsjevloot. Neef Douwe van Grou had een hele wedstrijd nodig om zich

Over de wip, niet om

Sneek, SKS-kampioen 2013

Een adembenemend moment aan het begin van de wedstrijd op maandag bij Woudsend. Het gebeurde bij de lage boei na het ronden van de hoogste, bij windkracht 4 tot 5. Sneek lag al voorop en de strijd ging om de ereplaats daarachter. Drachten lag binnenst, viel wat af terwijl Heerenveen opstuurde. Lemmer zocht de ruimte. Ineens haakte de Heerenveense opsteker achter het want van Drachten. Wat volgde was een uniek beeld. Drachten ging om, maar bleef met het grootzeil op de voorstag van Heerenveen hangen. Beide schepen vielen af, zodat Lemmer zich vrij kon varen. Toen moest Drachten met kapotte wanten het water verlaten.

van een tiende naar een tweede plek te vechten. Daags ervoor hadden de Huzumers als notoire laatsten, geschiedenis geschreven met een dagoverwinning op de Langwarder Wielen. Het was hun eerste dagzege na achttien jaren. Lachend en huilend gleed de Huzumbemanning vlak voor Joure over de finish, op weg naar een zege en een gedeeld derde plek in het klassement. Huzum lag steeds goed, op de plek waar lichte vlaagjes het water deden rimpelen, bij de laagste boei oftewel de pitch. Nu bleek de winst van het nieuw Huzumer skûtsje (Sûn en Wol), een Bûtenstfallaatster, ten opzichte van het oude Meeter-skûtsje, dat gebouwd was bij De Roos & Van der Meijden. In één ruk koerste de op kop gestarte nieuwe ‘Sûn en Wol’ naar de hoogste ton bij het dorp, op weg naar de overkant. In Elahuizen spatte de droom van Huzum uiteen, terwijl ze in de tweede route zo verrassend mooi op een tweede plek lagen. Het drama was tot kort voor de finish bewaard. Ineens dook Grou uit de mêlee op als grootste bedreiger van de trotse Huzumer schipper Lodewijk Meeter. Die kwam over stuurboord naar de finishlijn, terwijl Douwe Azn. Visser bakboord lag. Na een geschreeuwde waarschuwing wilde Lodewijk wel wijken. Maar zijn voordek hield de fok strak, zodat het schip niet reageerde op het roer. Het gevolg was dat Huzum

in foute positie vóór een inderhaast gedraaid Grou over de finishlijn gleed. De Grousters protesteerden. En Huzum, dat even virtueel tweede in het klassement had gelegen, was uit de wedstrijd. Dat lot deelde Lodewijk met broer Johannes Meeter van Lemmer en debuterend schipper Teake Klaas van der Meulen van Woudsend. Een zuur einde voor deze helden van een zo mooie wedstrijd.

Heerenveen Dat Heerenveen-schipper Pieter Brouwer met de Gerben van Manen dit jaar geen kampioen zou worden was al voorspeld. De recente wisselingen in tuigage en bemanning spelen hem parten, maar hij is herstellende, zo bleek onder meer uit zijn royale winst op Lemmer. Berend Mink heeft met d’Halve Maen een langere weg te gaan om terug te komen aan het front. Zelfs adviseur Harry Amsterdam, die hem leek aan te zetten tot brutaler zeilen, met name bij Woudsend, kon dit jaar nog geen oplossing vinden. Ze knokten voor wat ze waard waren, maar werden de vlagen niet de baas. En Siete Meeter, voor het

eerst op ‘Leeuwarden’, was vooral aan het inzeilen en het verkennen. Die zal deze winter zijn plan van aanpak uitwerken.

Gouden greep Zo prolongeerde Douwe Visser van Sneek de titel en is hij een buitenmodel klassementsleider. In 2010 ontkwam hem de titel. Er was in korte tijd (te) veel aan het schip veranderd, er werd geéxperimenteerd met de zwaarden, en Douwe had nog niet de feilloze teamfilosofe op orde zoals nu. Een mental coach liet ‘de mens Douwe’ één worden met ‘de skûtsjeschipper Douwe.’ Een gouden greep. Na Ulbe Zwaga van Grou en Tjitte Lammerts Brouwer van Heerenveen manifesteert zich nu Douwe Jzn. Visser als ‘grootverdiener’. IM

www.skutsje.nl

Naast het verzorgen van uw administratie, jaarrekeningen en salarisadministratie bieden wij de volgende diensten: • financieel, fiscaal en juridisch advies • begeleiding bij fusie of overname • financiële planning / begeleiding van uw vermogen • re-organisaties / organisatieverbeteringenstrajecten BROUWER & BUWALDA ADMINISTRATIE- EN ADVIESBURO

Haal meer uit ondernemen

Vestiging Wommels Walperterwei 41 8731 CD Wommels t 0515 43 00 96

Vestiging Joure Douwe Egberts Plein 4/A 8501 AB Joure t 0513 41 77 66

www.accelent.nl

Lid van College Belastingadviseurs

Vestiging Grou Biensma 31 9001 XZ Grou t 0566 62 13 37

Zeilboten bouwen voor liefhebbers

Jachtwerf Heeg

De eenheidsklasse G2 is hét paradepaardje van Jachtwerf Heeg. Dit jaar kwam Jachtwerf Heeg met de G2 New Design. Met zijn klassieke lijn en zeer goede zeileigenschappen is het een zeilboot voor de echte liefhebber. Eén van de liefhebbers is minister president Mark Rutte, hij heeft tijdens de Sneekweek in de G2 gezeild.

de Randmeer heeft met de overname van de Splash nu ook voor de jeugdige zeiler een mooie en spectaculaire boot in het assortiment. De Splash is een snelle jeugdklasse, ontworpen door Jac de Ridder naar een idee van Roel Wester. De Splash is de logische stap na de Optimist, ideaal voor de lichtere zeiler in de leeftijd van 13-18 jaar.

Jachtwerf Heeg, de bouwer van hoogwaardige open zeilboten zoals

Randmeer Vorig jaar vierde Jachtwerf Heeg het 50 jarig bestaan van de Randmeer. De snelle Randmeer met de ruime kuip is een begrip in de watersport. Inmiddels zijn er bijna 2000 exemplaren gebouwd en is het nog steeds een actuele boot, die ook te vinden is bij zeilschool De Kikkert in Lemmer en zeilschool Naarden. De Randmeer bij Jachtwerf Heeg ook te huren en er is een jachthaven met vaste ligplaatsen. De werf ambieert volledige service te kunnen

bieden, voor de eigen schepen, ook via de webshop. Meer info, ook voor winterstalling: www.jachtwerf-heeg.nl 0515-442237

Varen in Friesland altijd in beweging Ruim 120 Friese watersportbedrijven hebben zich verenigd in het platform Varen in Friesland. Ondernemers, overheden en organisaties stemmen binnen dit platform promotie en marketing op elkaar af voor toerisme en recreatie in Fryslân en met name in de Friese watersport.

‘Wij voeren zelf geen promotie campagnes uit, maar brengen kennis en ervaring van de verenigde bedrijven en organisaties bij elkaar in de promotiecampagnes van Beleeffriesland.nl.’

Havens á la Carte Robert Toussaint is één van de aanjagers van Varen in Friesland. Hij vertelt dat het platform een initiatief is vanuit de branche zelf, ontstaan in 2005.

Drie maal per jaar zijn er netwerkbijeenkomsten met een centraal thema voor de gehele watersportbranche. ‘Actueel is nu bijvoorbeeld hoe wij als branche kunnen inspelen op Culturele

Hoofdstad 2018.’ Andere thema’s zijn de campagne Beleeffriesland.nl voor 2014, Havens á la Carte: Hoe spelen eigenaren van havens in op de wensen van de huidige gast, en nieuwe marktmogelijkheden met betrekking tot vliegveld Eelde. Varen in Friesland verzorgt nieuwsbrieven over nieuwe ontwikkelingen in de markt, organiseert workshops over de mogelijkheden van inzet van nieuwe (sociale) media in marketing en promotie en start het vaarseizoen in het voorjaar met de Leer Varen Dag op zondag 27 april. Varen in Friesland faciliteert ook persreizen en ondersteunt promotionele acties, beurzen etc. Wilt u als bedrijf ook deelnemer worden ? Meldt u aan via de website: www.vareninfriesland.nl, of bel met Robert Toussaint: 06-10056173.

www.skutsje.nl

Hoge baren brengen v De IFKS startte spectaculair in Hindeloopen bij een hoge zee met uitschieters van de wind naar 26 knopen. De Galamadammen met Michael Boxum trok dat niet en ging op één oor. De wind haalde verder aan. Ondanks een bomvolle dijk met publiek moest de wedstrijd van a-klein en grote A-klasse worden afgelast. Aan wind had de IFKS dit jaar geen gebrek. Rond de start van de grote A-klasse maandag in Stavoren, ruimde de wind een beetje. Een hele groep schippers die de slag in zee kozen, had dat te laat in de gaten. Sommigen hadden moeite genoeg om tussen de boeien door te komen. Omdat hij opgesloten lag onder Walter de Vries zeilde Arend Wisse de Boer met ‘De Twee Gebroeders’ in één lange ruk naar de dijk bij Stavoren. Hij kreeg een prachtige vlaag mee, zodat hij ineens op kop lag. Achter hem kwam Jelle Talsma vanuit zevende of achtste positie in dezelfde slag steeds hoger te liggen. Zijn ‘De Jonge Jan’ met een mooi nieuw zeil voer harder dan alle concurrenten. Zo kwam ‘de poep’ op een tweede plek. Arend Wisse de Boer deed na afloop heel bescheiden over zijn

fenomenale winst, maar hij kan niet verhullen dat er veel van hem verwacht mag worden. Twee keer al werd hij kampioen met de ‘Oude Zeug’, in de C- en in de B-klasse. Nu acteerde hij op het hoogste podium met het door de SKS-commissie van Langweer opgelegde oude Zwaga-skûtsje, en was er meteen de eerste wedstrijd bij. Maar Talsma liet zien dat hij met zijn schip een absolute kampioenskandidaat is. De tweede plek werd uiteindelijk na de finale in Lemmer ook zijn

plek in het eindklassement. Arend Wisse had een prima debuut in de grote A-klasse met een vierde eindplek.

Wylde Wytse Bij Stavoren rukte vanuit de achterste gelederen Sikke Heerschop elke route verder op. Met zijn ‘Wylde Wytse’ startte hij slecht, bijna als laatste. Maar de snelle opgang naar voren was een teken voor wat komen ging. Sikke Heerschop, de aanjager van een geslaagde serie nieuwe IFKS voorwedstrijden (Slach om in Heeg) en van een groeiende Businessclub voor financiële basis in de IFKS-organisatie, werd voor het eerst in zijn 23-jarige carriëre IFKS-kampioen. Jelle Talsma werd tweede, Geale Tadema derde. In de B-klasse won Froukje Meijer met de ‘Jonge Jasper’ onbedreigd. Daarmee komt er zeven jaar na Janny Riemersma weer een vrouw in de hoofdmacht. Klaas Kuperus en Merijn Olsthoorn volgden haar op gepaste afstand.

Sinnekening In de C-klasse overklaste Jaap Hofstee met het nieuwe skûtsje ‘it Swarte Wief’ de oude topskûtsjes, zoals de ‘Grutte Pier’ en ‘Oude Zeug’. Dat was net zo verrassend als het geslaagde

eel spectakel bij IFKS

debuut van directeur Jan S. van der Veen van de Friesche Olie- en Verfhandel als schipper op de Sinnekening. Dit eerdere Huzumer skûtsje, dat met een Meeter aan het roer veel te langzaam is voor de SKS, bleek met Van der Veen aan het helmhout prima mee te kunnen doen in de voorhoede van de C-klasse.

Avontuur Arnold Veenema in de kleine a-klasse verspeelde in Lemmer andermaal de kans om zijn titel te kunnen prolongeren. Sietse Broersma zag na zeven jaar met de ‘Avontuur’ zijn missie geslaagd. Hij werd kampioen en bleef Arnold Veenema en de nummer één van het vleugelklassement van de kleine skûtsjes, Sjoerd Kleinhuis, voor. Voor volledige uitslagen: www.ifks.nl

op de foto’s, met de klok mee: linksboven: IFKS-kampioen A-klasse Sikke Heerschop rechtsboven: Arend Wisse moest hoge verwachtingen waarmaken met het Zwaga-skûtsje ( de zwaan) rechtsmidden: Onbedreigd B-klasse kampioen Froukje Meijer rechtsonder: Kampioen a-klein Sietse Broersma linksonder: Verrassende kampioen C-klasse: Jaap Hofstee (bruine skûtsje)

www.skutsje.nl

Programma Strontrace,Be

2013 Uit Jopie’s depot Vissen met Jopie nieUwe Verhalen docUmentaire

Jopie Huisman Museum Noard 6 Workum

WWW.jopiehuismaNmuseum.Nl

Vrijdag 18 oktober 2013 Start Liereliet m.m.v. Hauman & Van Steenlandt (20.00)

Zaterdag 19 oktober Fryske Boerepream aanbrengrace (09.30, Nijesyl-Bolsward-Workum), Workum zeilklompwedstrijd (13.00) Workshop ‘How to play the bones’ (klepperen) (16.00) Prijsuitreiking pramenrace (18.00) Shanty Concert Liereliet (19.30) Liereliet Singaround (23.00)

Zondag 20 oktober Schippersvergadering visserij (10.30), Koffieconcert Liereliet (11.00), Jeugdactiviteiten (11.00) Scheepskeuring Visserij op originaliteit en uitrusting (12.00), Kramenmarkt, schippersambachten en muziek van ‘Kantje Boord’(13.00) Scheepskeuring Visserij op veiligheid (14.00), Visfileerdemonstratie (15.00) Open Podium en Reünie (15.00) Oude zwartwit films over de visserij in de feesttent (17.00) Concert ‘Zonder Deining’ (17.00) Muziektheaterspektakel,Tiidsilers’ (20.00)

Maandag 21 oktober Jeugdactiviteiten (11.00) Startschot Visserijdagen (12.00) Startschot Strontrace (13.00) NB: Schepen te volgen via track&trace op een link op www.strontrace.nl, www.strontraceworkum.nl, www.zeilvaartwarmond.nl en www.zeilvracht.nl. Start Beurtveer (13.45) Markt (13.00-18.00), livemuziek (16.00)

Dinsdag 22 oktober Keerpunt Warmond De schepen arriveren in de loop van de dag, lossen, rusten en beginnen na twee uren aan de terugreis. Park Groot Leerust: demonstratie oude zeilvaart ambachten, shantymuziek. In Galerie ‘Oude Raadhuis’ tentoonstelling ‘40 jaar Strontrace’.

Woensdag 23 oktober

Groepen op afspraak na 30 september

Afhankelijk van het weer en natuurlijk de wind keren in de nacht van dinsdag op woensdag de eerste strontschepen en beurtvaarders terug in Workum. Herfstmarkt (10.00) Eerste visvangst aan wal (11.00-12.30). Visafslag door Doede Bleeker (13.00) Vissers varen opnieuw uit (15.00).

Donderdag 24 oktober Prijsuitreiking Strontrace en Beurtveer (20.00)

Zaterdag 26 oktober Tweede visvangst aan wal (8.30-10.30) Visverkoop (11.00) Prijsuitreiking Visserijdagen (13.30). 23e Strontraceloop van Workum, (14.00) zie www.strontraceloop.nl Exposities Strontrace, Beurtveer en Visserij: Jopie Huisman Museum, Workum; het Fries Scheepvaart Museum, Sneek; het Skûtsje Museum, Earnewâld; het Zuiderzee Museum, Enkhuizen, Scheepvaart Museum, Amsterdam en Galerie ‘Oude Raadhuis’ in Warmond.

urtveer, Visserij en Liereliet Beurtveer via Zuiderzeesteden

Kort na de start van de Strontrace vertrekt ook het Beurtveer bestaande uit een vloot van omtrent 25 schepen. Het is een nabootsing van het ‘openbaar vervoer’ over de oude Zuiderzee voor de komst van de spoor- en snelwegen, gegoten in een wedstrijdvorm. Ook hier is het gebruik van de motor uit den boze. De Beurtvaarders zeilen in willekeurige volgorde via de havens van Lemmer, Urk, Hoorn, Volendam en Blocq van Kuffeler. Het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen is een facultatieve haven in de wedstrijd. De bemanning moet een opdracht volbrengen in museumcafé Hindeloopen ( blijft geopend in de nacht van 21 op 22 oktober). De eerste Beurtveerder die alle steden van het lijstje heeft afgewerkt en z’n trossen in Workum vastmaakt is de winnaar.

ZUIDERZEEMUSEUM ENKHUIZEN BUITENMUSEUM 30 JAAR GENIETEN

Een klim waard INFORMATIE-EN BEZOEKERSCENTRUM ‘TERP HEGEBEINTUM’ Rondleidingen naar de hoogste terp van Nederland * Excursie naar kerk met verrassend interieur en unieke rouwborden * Wisselende exposities * Archeologisch steunpunt * Videopresentatie over landschap en cultuurhistorie * VVV-agentschap * Petit-restaurant met terras * Geschikte trouwlocatie

Strontrace-ervaring voor kinderen

De schippers hebben met 40 jaar Strontrace al veel geleerd. Tijdens de jubileumeditie mogen ook de kinderen op zondag en maandag aan den lijve ervaring van vroeger opdoen. Met houten kruiwagens gaan ze over een smalle loopplank leren rijden. Vroeger was het hun werk. Of zeilen hijsen: altijd een feest! Die kleine, fanatieke mannetjes met een dik touw het zware doek omhoog te zien trekken. Als een schip aan moet leggen zonder motor, heb je geen rem. Dus de tros, welke om de paal geworpen wordt, moet raak zijn, je mag niet missen! Trekkend aan de lijn (“yn ‘e beage”): Kinderen onder de twaalf jaar mochten volgens de wet uit 1900 niet in het jaagtuig lopen. In Workum wel, laat maar zien hoe sterk je bent. Een kind vroeg laatst waarom die schippers aan het schip trokken. Of de motor soms kapot was? Ja, het is haast onbegrijpelijk voor kinderen van deze tijd dat de schepen al meer dan duizend jaar alleen op zeilkracht rond de wereld voeren.

Open: Nov.t/m febr. di – zo 13.00 – 17.00 uur. Maart t/m okt. ma – za 10.00 – 17.00 uur, zon en feestdagen 12.00 – 17.00 uur. Pypkedyk 4, 9173 GC Hegebeintum,tel. 0518 411783 www.hegebeintum.info/rekreaasje@planet.nl

Het hoogtepunt van Fryslân

www.skutsje.nl

Doodvermoeiende bele Swanneblomschipper verklaart de magie van de Strontrace

De bemanning van de Swanneblom krijgt in Spaarndam een kop warme soep en een broodje. Foto:Vereniging Zeilvracht/Peter van den Klinkenberg

Dit jaar voor de veertigste keer: zeilen, jagen, bomen, roeien en navigeren, op zeil aanleggen en op zeil weer wegvaren. Age Veldboom noemt Strontracen, schipperen in de ruimste zin van het woord. Toen Reid veertig jaar geleden deze “oefeningen onder zeil voor vrachtschepen” bedacht voor een aankomende generatie schippers, hadden wij nog geen idee wat dit later voor ons zou gaan betekenen. Terwijl zeilen ons dagelijks werk is: varen met gasten rond Earnewâld, met aak of skûtsje, is toch het reisje Workum Warmond jaarlijks van heel bijzondere betekenis: een beleving zonder weerga. Iemand zei eens: als je veel wilt leren, dan moet je veel problemen opzoeken. Nu, harde wind en hoge golven kunnen je genoeg problemen opleveren. Zo’n dertig jaar geleden, herinner ik me nog, liepen de toen nog aanwezige oude beroepsschippers, mopperend over de dijk bij Workum en maakten zich kwaad over zo veel onwetendheid en onverstand bij dat jonge volk daar in de haven. Een nieuwe generatie schippers was daar bezig: prutsend met jaaglijnen,

onhandig met contragewicht, en improviserend met het aanbrengen van extra zeilen. Dit hele gedoe was precies de bedoeling van Reid, “ doe het maar en leer er maar van ”, opdat niet de kunst van het vrachtvaren onder zeil, verloren zou gaan. In de praktijk betekende dat voor ons, allerlei moeilijkheden overwinnen; het navigeren op een donker IJsselmeer, blijven varen in dichte mist, bij nacht en ontij, bij harde wind, een strijd tegen de golven die over het voordek van ons duikende skûtsje rolden, vechtend tegen kou en vermoeidheid. Wij strontracers hebben in moeilijke situaties wel vaak gedacht, “wat doe ik hier, waar ben ik mee bezig ” maar opgeven is geen optie. Bij nood de motor starten, is toegeven dat jij de verliezer bent!

Speelbal van de golven Een bemanning van vier of vijf man op een skûtsje waar bij SKS of IFKS zeker twaalf bemanningsleden zijn. En dit is niet een wedstrijd van twee uren, omringd door sleepboten en hulpdiensten. Nee, in’t holst van de nacht als een speelbal van de golven turend naar een lichtje in de verte: is dat Urk of is het Stavoren? Vooral na twee nachten zonder slaap gaat zich

dat wreken, je wordt moe en je verliest de concentratie: even een dutje op het voordek op de zeilhuik, dat moet toch kunnen? Tot je wakker schrikt van een klapperende fokkeschoot, oh ja, dat was jouw taak : fokkenist ….sorry! Overdag op de Zuid-Hollandse-plassen voelden we ons weer thuis: smalle slootjes, rietvelden en de ondieptes van Westeinder- en Kagerplassen, het lijkt als Earnewâld. Bomend door Amsterdam: vier man in’t gangboord, de druif van de vaarboom tegen de schouder en dan het schip onder je weg drukkend, keer op keer naar voren lopen en weer naar achteren drukken, verstand op nul, blik op oneindig. De halve kracht ( jongen van 15 jaar) staat aan het roer en stuurt behendig met gestreken mast het skûtsje door de smalle, lage bruggen. Wat een heerlijkheid als dan bij een klein beetje wind het zeil er weer bij gedraaid kan worden op open water. Swanneblom in de nacht bij Hoek van ’t IJ. Foto: Vereniging Zeilvracht/Maaike Ebbing

eving zonder weerga Keuzes maken In Warmond aangekomen worden de plastic zakken met koemestkorrels gelost. Natuurlijk is dit een zwakke afspiegeling van vroeger. In Friesland werden tonnen koemest met de kruiwagen over een smalle loopplank aan boord gebracht. Nu krijgt de bemanning in Warmond een uur rust: een kop warme soep en een broodje. De vrachtbrieven worden getekend en gestempeld. De schipper krijgt een Beerenburgje. Onderweg is er voortdurend strijd tussen de verschillende deelnemers, die meerdere routes naar Warmond kunnen kiezen. Was het wel een goede keus om gisteravond eerst over Lelystad te gaan? Was het verstandig om eerst over Haarlem de Ringvaart op te gaan nu blijkt dat de wind toch erg zuidelijk is? Het gevolg van deze keus is dat je niet voor een gesloten brug blijft liggen, maar wel achttien kilometer het skûtsje langs de Haarlemmer ringvaart moet trekken. Andere schepen hebben ook zo hun tegenslagen: één is op een ondiepte gevaren en heeft anderhalf uur geploeterd om weer los te komen, één bleef met de bakstag aan een brugleuning hangen en heeft daardoor een uur vertraging, ja elk schip krijgt onderweg zijn ongemakken. De wedstrijd wordt voor een belangrijk deel bepaald door: wie maakt de minste fouten, wie zeilt het snelst, wie jaagt en boomt het beste en wie maakt de slimste keuzes. Op de terugweg, na weer een nacht op het IJsselmeer komt vlak voor Stavoren langzaam de zon op, de oostelijke horizon kleurt rood en in de verte zien we ook al het silhouet van de toren van Hindeloopen. Het gaat nu als de brandweer: een mooie ruime koers: bakstagwind, halfwinder ervoor en waterzeil onder de giek.

Vaak gedacht: ‘Wat doe ik hier, waar ben ik mee bezig’, maar opgeven is geen optie. Foto:Vereniging Zeilvracht/Peter van den Klinkenberg

Rechte gaffel

De baard van Reid

In de verte zien we de contouren Zo voeren we in 2010 Workum binnen, van een schip met een rechte gaffel, en dan wordt het langzamerhand dat is geen skûtsje, misschien zware duidelijk: ….. er ligt nog geen schip in klasse? Misschien de Beurtveer? Met de haven, we zijn de eerste! Mensen de verrekijker worden we nog niets staan klappend op de kade: snel de wijzer. Maar waar zijn dan die andere trossen vast, de tijd stopt. Bloemen, schepen waar we gisteravond mee kussen , klappen op’t schouder, comin de sluis lagen? Als die nu voor ons plimenten en felicitaties, Omrop Fryszijn, is de kans op het winnen van de lân, pannekoeken, koffie , verhalen en zilveren breilepel wel verkeken. bier, en dan tot slot een dikke knuffel wwIn de verte zien we de vuurtoren van Reid: de geur van z’n wollen trui van Reid: het vuur brandt, als een en z’n ruige baard vertellen ons: Het is fakkel in de wind. Vóór we It Soal van voorbij, we zijn weer thuis . Workum indraaien moeten we eerst gijpen: waterzeil wegnemen, halfwinAge Veldboom, der binnenhalen, bakstag overzetten: schipper van de Swanneblom met een klap komt de giek over, rakelings over het kompas, de koffiepot slingert over het achterdek, en Fazantenstraat 37 een plastic beker 1121 ET Landsmeer a.westra12@chello.nl sneuvelt tussen de grootschoot: it’s all-in the game.

IJssel Tjalk De Dankbaarheid

020-4824968 • 06-13874523 / 06-25595832

www.skutsje.nl

Meermast van Van der Meer Jacht- en Scheepsservice Van der Meer v.o.f. op ’t Ges in Sneek is het allround scheepstimmerbedrijf van de gebroeders Yme en Johan van der Meer. Ze waren charterschippers van het eerste uur, zeilden mee op wedstrijdskûtsjes en hebben meer dan eens een nacht doorgehaald om een skûtsje met averij voor het ochtendgloren weer wedstrijdklaar te maken. Yme was in 1974 deelnemer van de allereerste editie van de Strontrace

en de Visserijdagen. Later volgden voor zowel Johan als Yme meerdere Strontraces. De broers zijn al in de jaren zeventig begonnen met het varen op eigen schepen in de Bruine Vloot. In de rustige winterperiodes begonnen ze hun eigen rondhouten en zwaarden te maken en schepen op te knappen en in te timmeren. Al snel volgden opdrachten voor collega charterschippers. ‘en zo zijn we erin gegroeid’, vertelt Yme. Een grote diversiteit klussen volgde. De kennis en technologie van het moderne wedstrijdzeilen beïnvloedt ook de klassieke schepen. Het maken van rondhout voor de traditionele zeilschepen is daarmee een technisch hoogstandje geworden. Aan bezieling bij de gebroeders geen gebrek. Wat zich voordoet, pakken ze aan. Zo beoefenen ze ook het klassieke fijne scheepstimmerwerk. Zo is afgelopen voorjaar de nieuwe roef van het Jouster Skûtsje op authentieke wijze betimmerd.

Hoofdactiviteit is naast restauratie en onderhoud, het produceren van houten masten, rondhouten, zwaarden en roeren voor platbodems en klassieke jachten. Daarnaast verhuurt Jachten Scheepsservice Van der Meer ligplaatsen en biedt mogelijkheid tot zomer- en winterstalling, binnen en buiten. Meer info : www.meermast.nl

Van der Zweep koestert Abt fan Starum De tweemast charterzeilklipper ‘Dy Abt Fan Starum’ uit Stavoren is een van de eerste zeilschepen uit de vorige eeuw die in 1974 weer onder zeil werd gebracht en omgebouwd werd tot comfortabel charterschip. Het schip voer meteen dat jaar mee in de allereerste editie van de Strontrace, later zeilde ze mee met de Beurtveer. De originaliteit is tot in detail bewaard gebleven. Zo is de roef nog steeds in originele staat en de betimmering hier nog van beginjaren. ‘Dy Abt Fan Starum’ heeft 24 slaapplaatsen voor meerdaagse tochten, voor dagtochten kunnen er 40 personen mee. Het vaargebied is IJsselmeer, Waddenzee en de Friese meren. Zowel jongeren als ouderen kunnen ‘Dy Abt Fan Starum’ huren. De zeilklipper is ook zeer geschikt voor brainstormsessies en vergaderingen voor bedrijven. De boekingen worden verzorgd door

Dy Abt Fan Starum was in 1974 deelnemer in de eerste Strontrace. de Friese Vloot. Over herkomst van de naam ‘Dy Abt Fan Starum’: in het jaar 837 werd door de monnik Odulfus het latere Odulfusklooster opgericht in Stavoren. Een abt is het hoofd van een klooster en het schip vaart ter zijner ere.

Boekingskantoor: Friese vloot Stavoren Tel. 0031-514681161 0031-626120878 www.friesevloot.nl Schipper: Nienke Bink - Enkhuizen Eigenaar: Kees van der Zweep - Grou Tel. 0031-650459712

www.rederijvanderzweep.nl www.dyabtfanstarum.com

Met respect vernieuwen Popma in Oppenhuizen Vakmanschap, dat staat centraal. Vernieuwen mag, mits de oude kwaliteit erdoor verbetert. Zo staat Herre Popma in het leven. Die sfeer ademt zijn keurige werf aan de Eastwei 2 in Oppenhuizen, vlak onder Sneek. In 1977 nam Herre Popma de werf overvan heit Gerben, die eerder in Goaiingaryp de scheepsbouw had beoefend. In 1980 werd hij bereikbaar over de weg met een brug over ‘it Ges’. Het uitzicht op de Snitser Mar is indrukwekkend. Op de ‘ouderwetse’ helling staat een woonark, opgebouwd op een tjalkje. ‘Die hebben we hier vast in onderhoud. Om de zoveel jaar komt hij even op de helling.’ Dat gaat ouderwets met wagentjes op de dwarshelling, al wel motorisch aangedreven. En kennelijk verloopt het hellingen zo beheerst dat de boeken binnen nog gewoon in de boekenkast staan. Het arkje is onderweg kaarsrecht overeind gebleven. Vroeger deden ze ‘masineolie’ in de romp, lezen we in oude bestekken, om roestvorming tegen te gaan. ‘Maar als er dan een beetje water in kwam, dreef de olie daarop. Kreeg je toch weer corrosie in de kimmen.’ Nee, beter is antivries. Dat mengt zich met het beetje water dat erin komt en gaat roestvorming toch tegen. Het tjalkje is geklonken. Tegenwoordig wordt alles gelast. ‘Mar dan wol netsjes’, zegt Popma. Je zou het ‘restaureren’ kunnen noemen, als dat niet zo’n duurdoenerig woord was. ‘Opknappe, dat sis ik leaver.’

En dat past ook beter bij het toepassen van nieuwe mogelijkheden bij het verduurzamen van oude ambachtsproducten.

Betere tijden Popma heeft met zijn drie medewerkers niet eens erg te lijden onder de crisis, al is de bootjesbusiness lelijk ingestort. ‘Voor ons type bedrijven is dat niet ongunstig. Als mensen niet al te gauw een nieuwe boot kopen en wel willen blijven varen, komen ze voor groot onderhoud. Dat mag bij de liefhebber ook best een paar centen kosten als ze er dan weer een tijdje vanaf zijn.’ Neem het motorisch gedeelte. Een Mercedes uit het jaar nul is voor een enkele liefhebber ‘je van het’, maar zo’n ding rookt en puft, verstookt te veel brandstof en neemt nog olie ook. ‘Vroeg bleef je met dat oude spul aan het reviseren. Tegenwoordig zeg je: zet er een licht Japannertje in. Die neemt minder ruimte, geeft minder lawaai en gebruikt minder brandstof. En als je de kosten van de investering spreidt over een jaar of tien, zijn ze best te overzien.’ En wéér komt dan de combinatie vakmanschap en verantwoorde vernieuwing aan de orde. ‘Wat ze nu uithalen met biodiesel is een ramp voor het motorisch gedeelte. Als je niet vaak genoeg vaart en de brandstof wel in de tank laat zitten, krijg je geheid problemen met je brandstoffilter. Wat we daar al niet een ellende mee gehad hebben…’

Modern apparaat Veel onderhoudswerk aan boten gebeurt binnen, in de loods. Die kon in 2005 pas worden gebouwd nadat er heel wat bezwaren opgeruimd moesten worden. Zo’n geriefelijke werkruimte maakt je minder afhankelijk van weersomstandigheden. Je kunt er tweecomponenten producten in een gunstig klimaat aanbrengen. En je voorkomt overlast voor de omwonenden. Dat laatste wordt in deze tijd ook steeds belangrijker. Vol waardering kijkt Popma naar een prachtig model van een houten skûtsje, ooit op Bûtenstfallaat in Drachten gebouwd voor Gosse van der Veen. Zijn zoon maakte dit mooie model, op het oog en uit de hand. Achter de werf liggen twee pramen, prachtig ‘behelle’, waarvan één gebouwd is door Jan Douma, de eerste baas van de huidige helling. Er liggen kruisers, een opgebouwd tjalkje, een mooi houten jacht. Het is een plaatje. Maar er staat wél een modern hijsapparaat om boten uit en in het water te halen. Pas gekocht. Popma heeft speciaal geoefend om er goed mee te werken.

www.skutsje.nl

slachtpaard wordt renner Derek Buitenzorg maakt debuut in koers Derek Buitenzorg is de meest aaibare draver van Fryslân. Hij was aanvankelijk het lelijke eendje dat niemand wilde hebben. Het slachtmes hing hem al boven het hoofd toen hij als eenjarige hengst werd teruggekocht door de sportredacteuren van Omrop Fryslân. Zij lieten Derek trainen, bombardeerden hem tot soapster en volgden hem op de voet. Alleen, zal dit Friese sprookje wel een gelukkig einde krijgen?

Het eerste jaar Derek komt op stal bij Eelke Kruis, in de bekwame handen van trainster/ pikeur Sjoukje Wagenaar. In de weekenden gaan de twee op tour; Derek voor de aaibaarheidsfactor, Sjoukje voor de sfeer en prachtige oneliners. Derek wordt een hit en krijgt een eigen Kerst-cd. Via Twitter en Facebook creëert hij een schare fans en samen met Sjoukje promoot hij zichzelf en de drafsport op de kermis van Drogeham, op de ledendag van de Omrop zelf, op de Swipedei van Joure en de Paardendagen van Driezum/Wâlterswâld.

Van kwajongen… Ondertussen leert Derek spelenderwijs voor de sulky lopen. Als tweejarige is hij sterk genoeg om eens op de baan te komen. In de entourage van de snelste drafbaan van Nederland, Wolvega’s Victoria Park, lijkt hij zowaar een echt snelheidsmonster. Maar helaas, zijn kilometertijd van 1.29,7 is eind 2012 te weinig voor een officieel startbewijs. Koersen zit er nog niet in, maar de jonge hengst wordt actief onderwerp in de media. Hij wordt opgenomen in de Hall of Fame van de Nederlandse Draf- en Rensport.

Op Omrop Fryslân begint een docu-soap, de fanclub breidt uit met nieuwe donateurs, Derek is actief op Facebook en november 2012 verschijnt zelfs de glossy ‘Us Derek’. Vlak daarna wordt de ‘kwajongen’ gecastreerd, om de afleidende hormonen wat te beteugelen. Terwijl de ruin staat te herstellen op het Fries Paardencentrum in Drachten, wordt hij ‘ontvoerd’ door een Oudejaarsploeg, die hem op 1 januari in Nijega laat ‘opduiken’.

Wat vooraf ging: Derek is gefokt als draver. Net als andere veulens uit zijn geboortejaar wordt hij in oktober 2011 aangeboden op de grote Unitrotveiling. Maar helaas, niemand wil de draver hebben. Alleen een handelaar, die het beestje naar de slacht zou brengen. Zielig, vinden de sportredacteuren die erover berichtten. En raar, want Derek komt toch uit de bekende draversfamilie Buitenzorg. Binnen een paar uur ligt er een reddingsplan. Tien journalisten ontfermen zich over het dier en investeren privé in Derek. Ze brengen hem onder in een stichting. Tegelijk kunnen ze bij de Omrop nu bijzondere uitzendingen over hun eigen draver maken.

www.skutsje.nl

www.weststellingwerf.nl dć paardengemeente van Fryslân!

@Westwerf

Eindelijk draven op Wolvega Sjoukje hervat de training in het voorjaar van 2013. Maar ook als ruin houdt Derek zijn streken en Sjoukje Wagenaar vraagt aan de stichting om een andere trainer te zoeken voor de weerbarstige draver. Zo komt Derek als officieel driejarige op stal bij Arend de Wrede, in Ureterp. Arend ziet in Derek een talent. Hij is weliswaar aan de luie kant, maar voor een draver is dat goed: dat betekent dat hij zichzelf niet gauw zal overvragen. Derek heeft plezier in de trainingen en hij is snel genoeg, weet Arend. Hij kwalificeert zich nu wel en op 1 september 2013 is Derek Buitenzorg toe aan zijn eerste officiële koers, bij de opening van het nieuwe seizoen. Eerste koers De eerste koers loopt uit op een anticlimax. De uitgenodigde donateurs zien hoe ‘hun’ draver al verstek laat gaan nog voordat de koers echt

Ter plekke valt het besluit: volgende week weer een koers.

De herkansing Op zaterdag 7 september voelt alles beter. Derek start in de Unitrotveiling, een koers die is verbonden aan de veiling waar hij verkocht werd, met een hoofdprijs van meer dan 15.000 euro. Het is hoog gegrepen, maar de warming-up gaat goed en Derek lijkt er klaar voor. De start valt

en Arend zit met Derek mooi aan de binnenkant. Hij komt daar echter in de knel, wordt afgesneden en moet een plaats terugvechten op de baan. Het geschreeuw en ruimtegebrek verstoren het paard en paniekerig springt Derek in galop, met een boze De Wrede op de sulky: het paard kon er niets aan doen, de race verliep niet sportief. Arend de Wrede houdt alle vertrouwen, hij is overtuigd dat Derek het kan.

begint. Derek is dwars, wil niet naar de startauto en springt in galop. Des te frustrerender is het om te zien hoe hij vervolgens op imponerende wijze de achterstand dicht loopt om alsnog in het middenveld te eindigen. Arend de Wrede laat zien dat de draver voldoende snelheid heeft. Maar heeft hij ook de goede mentaliteit? De Wrede is ervan overtuigd dat Derek het kan en wil. Hij moet alleen het spelletje nog even snappen.

www.skutsje.nl

FRL brengt het dichtbij Post & mAiLiNgs HUis-AAN-HUis vERsPREiDiNg PAkkEt DistRibUtiE ( 058 215 41 57 • LEEUWARDEN

Hou ‘Us Derek’ op de baan Draver Derek Buitenzorg werd begin oktober 2011 van de slacht gered door de sportredactie van Omrop Fryslân en ondergebracht in de Stichting Derek Buitenzorg. Derek werd ‘Us Derek’, kreeg een eigen televisiesoap, een hit van zangduo ‘Die Twa’, een eigen glossy en werd zelfs opgenomen in de Hall of Fame van de NDR. Derek is opgeleid tot draver en heeft intussen zijn eerste koersen gelopen. Zonder donateurs is dat onmogelijk. Wilt u mee helpen om Derek op de baan te houden?

Word dan donateur van de Stichting Derek Buitenzorg. Iedere bijdrage is welkom! Donateurs worden op de hoogte gehouden van de vorderingen van Derek en uitgenodigd voor activiteiten. Dus kom erbij!!! Voor meer informatie kunt u contact opnemen met de stichting via de mail naar gerrit.deboer@omropfryslan. nl of bel 058-2997785 of schrijf naar Stichting Derek Buitenzorg Postbus 7600 8903 JP Leeuwarden. Uitgeverij PENN.nl stelt voor de eerste 3 aanmeldingen vrijkaarten van het Zuiderzeemuseum beschikbaar.

Word donateur!

prijzengeld voor derek Drie keer is scheepsrecht Derek staat de dag na de koers superfit in zijn box en voelt goed aan. De Wrede schrijft hem direct in voor de volgende koers. Live op de site van Victoria Park en op Omrop Fryslân is op 21 september te zien hoe Derek van start gaat en direct de vierde positie bezet. Dat houdt hij vast, een ronde lang. Aan de buitenkant haalt hij in, valt iets terug en zet weer aan. Hij haalt de voorste in, komt op kop en wordt dan op het allerlaatste moment nog met een neuslengte ingehaald. Tweede, en 350 euro rijker! Het publiek juicht, De Wrede glimt, Derek galoppeert na de finish nog even rebels aan, zijn lijf kletsnat van het zweet. Hij kan het!

Een spannende toekomst Ondertussen hebben de donateurs een voorstel van de eigenaren van Derek gekregen. Hun missie is volbracht: Derek is van slachtpaard à 250 euro, een interessant koerspaard geworden. Zijn eerste prijzengeld doet niet af aan het feit dat de bodem van het spaarpotje bereikt is. Het zou echter zonde zijn om Derek nu zomaar als ‘gewoon’ koerspaard te verkopen. De stichting biedt de donateurs aan om mede-eigenaar te worden. Een aandeel in Derek wordt een geschat bedrag tussen de 50 en 200 euro per jaar. Bij voldoende animo, blijft Derek koersen voor de aandeelhouders. Eventueel prijzengeld wordt dan teruggestort in het aandelenfonds van Derek. Als het lukt. Niets is zeker. Derek heeft er geen weet van hoe zijn toekomst blijkbaar altijd aan een zijden draadje blijft hangen.... Meta Groot Antink

Derek volgen: Twitter: @DerekBuitenzorg Facebook: www.facebook.com/derekbuitenzorg Internet: www.omropfryslan.nl/usderek Hall of Fame van de drafsport: http://www.archiefndr.nl/HallofFame/pages/Derek%20Buitenzorg.htm

www.skutsje.nl

Onderhoud en reparatie van alle merken! Schade afhandeling!

BMW SPECIALIST !! 24 UUR TANKSTATION !! Trekweg 7a - 8711GR Workum Tel. 0515-5412324 - Fax. 0515-543133 Email. info@siemonsma.com WWW.SIEMONSMA.COM

Pallet Recycling Friesland Onbetwist uw pallet specialist!

In- en verkoop van alle soorten en maten pallets, contante betaling mogelijk. De beste prijs/ kwaliteit verhouding. Pallets uit voorraad leverbaar dus een snelle levering gegarandeerd. Herenweg 88, 8536 TV, Oosterzee (FR) aan de A6 afslag 18, Tel. 0514-541404/ 06-53570121 Fax. 0514-541044

www.palletrecyclingfriesland.nl, info@palletrecyclingfriesland.nl

Koopmans ADV 95x60.indd 1

29-12-11 15:26

WONEN TUSSEN MEREN Ruim, schoon en aantrekkelijk. De Friese zuidwesthoek blijkt gewild als woongebied. De krimp is er tot nog toe minder dan elders op het Friese platteland. En dat is geen wonder, want het leven is er goed. Straks, na 1 januari 2014, bestaan er in dit gebied twee grote gemeenten: Súdwest-Fryslân met Sneek als hoofdplaats, en De Friese Meren. Deze laatste is de bundeling van Gaasterlân-Sleat, Lemsterland en Skarsterlân. De jongste gemeente krijgt misschien nog een andere naam. ‘Markant’ zou wel leuk zijn, omdat de betekenis mét de klemtoon verspringt. Maar hoe de naam ook wordt, het gemeentekantoor staat dan in Joure. Rond die kern ligt nog veel grond die op een bouwbestemming wacht. Een strop dus voor de gemeente en een zorg voor bestuurders. Samen hebben de twee fusiegemeenten ongeveer 140.000 inwoners. Daarvan wonen er zo’n 115.000 in de eigenlijke Zuidwesthoek tussen Workum, Bolsward, Sneek, Joure en Lemmer. Wûnseradiel, in 2011 bij Súdwest-Fryslân ingedeeld, ligt hier eigenlijk buiten. Vroeger werd de economie hier bepaald door zeevaart, veehouderij en visserij. Nu beheersen grasland en meren de ruimte, die bezaaid is met meer dan honderd stadjes, dorpen

Wonen bij de Grutte Brekken. Na 1980 ‘kantelde’ Lemmer in noordelijke richting, waarna de groei sterk toenam. Foto Marten Sandburg. en buurten. Succesfactoren zijn de verkeerswegen A6 en A7 en de ‘natte infrastructuur’.

Te kust en te keur

Wie in deze omgeving wil wonen, kan te kust en te keur. Er is een zeer gevarieerd aanbod, in koop en huur: van heel duur tot spotgoedkoop. De betrekkelijk grote corporaties Elkien en Accolade hebben veel woningen in eigendom. Maar de kleinere hebben zeker bestaansrecht: De Wieren in Sneek, Zuidwest-Fryslân in Balk en Lyaemer Wonen in Lemsterland. Deze laatste corporatie is als ‘Woningbouwvereniging’ 107 jaar geleden opgericht. Fatsoenlijk wonen voor een betaalbare prijs stond centraal in de jaren rond 1908-1920, toen ‘Volksbelang’ begon met bouwen. Aan de Hoofdweg in Echten, de Parkstraten in Lemmer en aan de Herenweg in Oosterzee kwamen nieuwe huizen, waar de De oude zuivelfabriek van Oosterzee maakte plaats voor woningen en mensen graag voorzieningen. Zo blijft een dorp levend. Foto Marten Sandburg.

in wilden wonen. Ze beschikten over voorzieningen die toen nog bijzonder waren, zoals een eigen privaat, een regenwaterbak en een frisse kelder. Het bestuur van ‘Volksbelang’ kon nieuwe huurders zelfs op netheid selecteren.

Geluk voor dorpen Lyaemer Wonen is eigenaar van bijna alle huurwoningen in Lemsterland. Als betrekkelijk kleine corporatie met een goed onderhouden woningbestand is de organisatie in het fusiegeweld van de laatste vijfentwintig jaar zelfstandig gebleven. Er is wel even gesnuffeld aan mogelijke fusiepartners. Maar meer dan verkering is het nooit geworden. Dat is nu een geluk voor de dorpen in Lemsterland. Want terwijl bestuurders en ambtenaren van de fusiegemeente in Joure al functioneren in het grote geheel, let deze corporatie op de woonkwaliteit in eigen omgeving. Dat waarderen de mensen in Lemmer, Bantega, Oosterzee, Echten, Echtenerbrug en Delfstrahuizen. Op de volgende pagina’s een stukje historie in woord en beeld, en prachtige beelden van de nieuwe tijd. Zo was en zo is Lemsterland, de gemeente waarover in november een mooi geschiedenisboek verschijnt.

www.skutsje.nl

Happy China Harlingerstraat 64 8701 WS Bolsward info@happychinabolsward.nl

0515-572506 Wokken van stellen tot gezinnen en van bedrijfsuitjes tot bruiloften

Catering we verzorgen het bij u aan huis/Bedrijf/Kantine

Afhaal heerlijke afhaal gerechten met een heerlijk prijskaartje

Reinaard 4, 9291 AD Kollum 06-10072844

A la carte

speciale kantonese gerechten geserveerd aan tafel

Nieuw in de schippersbibliotheek Troch de Wyn

Drie kilo sk没tsjes

Lemsteraak

Trots der Zuiderzee

www.uitgeverijpenn.nl 38

Ambacht en kunst onder één dak Ambacht en kunst komen in Earnewâld samen in één markant pand. Galerie Koopmans heeft boven een permanente collectie van de Friese expressionistische schilder Klaas Koopmans en het veelzijdige werk van diens zoon Gosse Koopmans. Beneden ontwerpt en vervaardigt ambachtelijk meubelmaker Hindrik Wester uniek en sfeervol houten meubilair, van tuinbank tot eethoek, van boombank tot dressoir. Bezoekadres: De Stripe 14 Earnewâld. www.galeriekoopmans.nl www.meubelmakerijwester.nl 0511- 529235 06 - 53 72 77 93 / 06 - 20 82 62 21

Schaafsma: lekkerste sûkerbôle

Fryske sûkerbôle is een traditionele Friese lekkernij. Het is brood waarin suiker is meegebakken en kaneel is toegevoegd. Friezen doen een suikerbrood graag cadeau, als ze buiten de provincie op bezoek gaan. En er is suikerbrood in huis als ze bezoek van buiten krijgen. In vroegere dagen (en nu nog wel) kreeg een kraamvrouw een ‘sûkerboffert’ (suikerbrood in tulbandvorm) cadeau om weer op krachten te komen. Tegenwoordig maken veel restaurateurs graag desserts van de

lekkernij: Een warm sneetje suikerbrood met een bolletje vanille ijs en slagroom. Maar eenvoudig een snee vers suikerbrood met een lik roomboter is ook niet te versmaden. Rond de feestdagen in december worden de suikerbroden graag als delicatesse aan relaties geschonken. Patisserie en Chocolaterie Schaafsma (sinds 1897) in het Friese Franeker met aan het roer Romke van der Meulen en zijn vrouw Jantina maken het lekkerste suikerbrood van Fryslân. In 2002 wisten ze tijdens de verkiezing van “lekkerste Fryske Sûkerbôle” uitgeschreven door Fryslân Culinair de prijs al eens in de wacht te slepen.

Tien jaar na dato werd deze eretitel met succes verdedigd. Al decennia lang staan de bakkers van Schaafsma bij dag en dauw op om vol liefde en passie de lekkerste bakkersproducten te bereiden. Het suikerbrood wordt hier generatie op generatie nog altijd volgens hetzelfde recept met de hand bewerkt van enkel de allerbeste grondstoffen. Sûkerbôle van Schaafsma moet u écht eens geproefd hebben! www.schaafsmafraneker.nl Dijkstraat 46 8801 LW Franeker

www.skutsje.nl

DE TREIN WEER OP GANG

Senioren willen langer thuis wonen. Daardoor groeit de vraag naar ‘zorgwonen’. Aan de Christiaan de Vriesstraat in Lemmer kwam er dit jaar een mooie accommodatie bij. Foto Lyaemer Wonen.

De woningmarkt bewoog zich de laatste tien jaar als een rollercoaster. Eerst groeiden de bomen tot de hemel. Je kon tot 2005 blind een huis kopen, het werd in no time veel meer waard. Toen hield de groei zomaar op.

Mensen kochten bijna niet meer. Huizenprijzen daalden, eigenlijk voor het eerst sinds 1993. Eerst dachten beleidsmakers dat de bui wel snel over zou drijven. Maar dat gebeurde niet. Het werd alleen maar erger.

Projectontwikkelaars liepen toen nog steeds af en aan bij de gemeente. Vrijwel iedereen kon immers een hypotheek bij de bank krijgen, met royale aftrek voor de belasting. Een woningcorporatie leek voor ‘gewone’ mensen niet nodig. En toen ineens, in 2009, stokte de trein helemaal. Banken werden na de financiële crisis vee minder scheutig.

De gevolgen waren ook zichtbaar in Lemmer en omgeving. Nieuwe plannen werden niet meer ontwikkeld, bestaande met vertraging of helemaal niet uitgevoerd. De Wind Groep, die bij Lemmer en in Delfstrahuizen fors had geïnvesteerd in vele hectares grond, stuitte op weerstanden. Het bedrijf uit Drachten, dat in onze gemeente zoveel heeft gepresteerd, probeerde de

Om het bestaan

trein wel weer in beweging te krijgen. Maar dat ging moeizaam. Het gevolg van deze ontwikkeling laat zich raden. Aannemers gingen failliet. Ook in Lemmer-Noord bleven half afgebouwde huizen in de rimboe staan. Wat een luxe wijk had moeten worden, leek een stukje spookdorp. Het kantoor van Lyaemer Wonen ziet op de ruigte uit. Eén vraag werd daarbinnen steeds klemmender: Waar moeten mensen wonen die niet zelf kunnen kopen? En wat is de functie straks nog van een kleine woningcorporatie? Die vraag stond al centraal in het beleidsstuk ‘Klaar om te wenden’, van Lyaemer Wonen. Geleidelijk geeft de maatschappij het antwoord.

Te zien vanuit het Lyaemer kantoor: ruigte en half afgebouwde woningen. Foto Kees Klip.

De handen ineen Naar schatting 3500 Lemsterlanders danken een goede huisvesting aan hun corporatie. Die speelt nadrukkelijk een rol in de ruimtelijke inrichting van de dorpen, met voorzieningen die daarbij horen. Daar profiteerde de gemeente Lemsterland van, het is zeker van belang in een nieuwe, grotere gemeente. ‘De markt en de overheid dachten het een tijdje zonder ons af te kunnen’, zegt Aart Rekers. ‘Dat is nu niet meer aan de orde. Maar omdat onze mogelijkheden door allerlei regels en voorschriften beperkt zijn, gaan we graag samenwerkingsverbanden aan.’ Skarsterlân, één van de fusiepartners van Lemsterland, heeft zo veel grond gekocht dat hard bezuinigd moet worden om de tekorten te dekken. Maar Lemsterland mag niet

Bantega kwam de ontvolking van de jaren zestig goed te boven. De corporatie past op zijn dorpen. Foto Lyaemer Wonen. op slot. De trein moet door. ‘Wij willen graag met het gemeentebestuur en andere partijen verder’, zegt Aart Rekers. Hij deed in maart 2013 een oproep aan de locale politiek om een hoge

prioriteit te geven aan de sociale woningbouw. Dat heeft geleid tot nieuwe contacten met het gemeentebestuur van Lemsterland, die perspectief geven voor de toekomst.

Een opgetopte woning Het huidige woningbestand moet met de mode én een gezin kunnen meegroeien, zonder dat een huurwoning onbetaalbaar wordt voor ‘gewone mensen’. Energiezuinig, milieuvriendelijk, licht, goed onderhouden, het zijn zomaar wat eisen. Dat levert wel eens spanningen op. In het Rienplan in Lemmer, dat sinds het midden van de jaren zestig is volgebouwd, werden renovatieplannen na acties van bewoners zelfs opgeschort. In de Lemstervaart is een heel ander soort spanning zichtbaar. Daar promoveerden eenvoudige, betrekkelijk goedkope huizen naar een ander segment door een ingrijpende verbouwing. Optopping was dat, want er kwam een etage op. Opgetopte woning in de Lemstervaart. Zo bouw je een paleisje. Foto Lyaemer Wonen.

www.skutsje.nl

Voor ‘nette menschen’

Op 26 november 1906 kocht de riethandelaar Jan Harmens Slump uit Echten voor elfhonderd gulden een kampje weiland aan de latere Hoofdweg in Echten van 73,50 are. Verkopers waren stoombootkapitein M. Peereboom en veehouder Jan Hendriks Breimer uit Oosterzee. Ruim een week eerder, op 17 november, behoorden de kopers tot de ‘founding fathers’ van een ‘Bouw- of Woningvereeniging’, waartoe volgens de Woningwet van 1901 de mogelijkheid bestond. Kennelijk gold een soortgelijke vereniging in Wonseradeel als voorbeeld, want daar werd in het jaarverslag over 1908 naar verwezen. De eerste vergadering van de initiatiefnemers vond plaats in het café van Hendrik Muurling bij de Tweede Brug in Echten. Toch stond de oprichters van de Bouwvereniging Volksbelang ‘verbetering van de volkshuisvesting’ in de hele gemeente Lemsterland voor ogen. Er was op dit punt veel te doen, want de meeste arbeiders woonden in halfstenen huisjes die we nu als krot zouden betitelen. Veel meer dan hokken waar het ’s winters zonder kachel bijna net zo koud was als buiten, waren de meeste huizen niet. In de buitendorpen hadden de meeste nog wel een eigen privaat en soms een regenwaterbak. In Lemmer was dat luxe. Daar werden in buurten een paar ‘húskes’ met tonnen door meerdere gezinnen gebruikt. De inhoud van de tonnen werd opge-

haald en op een ‘aschveld’ met as en ander vuil vermengd om als meststof door de hervormde kerk verkocht te worden. Op het perceel in Echten werden in 1908 zes woningen gebouwd voor in totaal 6520 gulden, bijna elfhonderd gulden per woning. Dat waren bijna twintig arbeidersweeklonen, te vergelijken met 12.000 euro nu. Daar had men een huis voor met een ‘ruime’ voorkamer van 4,40 bij 4,35 meter, voorzien van 2 bedsteden en kasten; een flinke entree met ruime trapopgang naar de flinke zolder, een keuken met frisse kelder met eigen ventilatie van buiten. Elke woning had tegen de achtergevel een bergplaatsje met privaat, voor ieder gezin was er een regenwaterbak. Achter de woning was ruimte voor een flinke moestuin, aan de voorkant lag de bleek. Voor zo’n stukje paradijs betaalde

men 57,50 gulden per jaar, ruim 5% van de nieuwbouwprijs. Eigenlijk was dat te weinig. Al in 1912 verkeerde ‘Volksbelang’ in financiële moeilijkheden, die slechts door een royale geste van een bestuurslid gelenigd konden worden. Hij leende de vereniging geld ‘tegen een billijke rente’. Er waren toen her en der al diverse woningen gebouwd. In Oosterzee had ‘Volksbelang’ in 1908 de oude school bij de begraafplaats, met de onderwijzerswoning, gekocht voor tweeduizend gulden. In de school met zijn zware, solide muren werden vier woningen gebouwd, in de vergrote meesterswoning twee. De allereerste bewoners, die vijftig gulden huur per jaar betaalden, waren Bouwe en Jantje Samplonius. Parkstraat en Lijnbaan Het grote werk in Lemmer begon in 1910 nadat een commissie het jaar tevoren had vastgesteld ‘dat de woningtoestand in het dorp Lemmer veel slechter was dan men zich had voorgesteld’. Het aantal ‘gebrekkige woningen’ in sloppen en stegen was veel groter dan vermoed, ‘terwijl tevens treurige toestanden van overbevolking en leven in krotten werden geconstateerd.’ Met medewerking van de Lemster wethouder J.J. de Vries werd aan de noordkant van Lemmer een bouwterrein gekocht tussen de straatweg en de trambaan. Hier zouden in eerste

instantie door de aannemer P. van de Kerk uit Joure 24 ‘werkmanswoningen’ en twee winkelhuizen worden gebouwd voor in totaal 30.700 gulden (bijna �14.000), inclusief de aanleg van een nieuwe Parkstraat. De huurprijs werd bepaald op 67,50 tot 70 gulden per woning. Er was als nieuwigheid een ondergrondse riolering van betonbuizen met sifons aangelegd. De naam Parkstraat werd ontleend aan het plantsoen dat, in afwachting van volgende bebouwing in de richting van de Tramstraat, aan het einde van de eerste Parkstraat werd aangelegd. De welput, die tussen de bouwblokken met twee ijzeren pompen werd gegraven, bleek uitermate welkom in de droge zomer van 1911, toen op ‘âlde maaie’ (12 mei) de huurders erin waren getrokken. Ze waren allemaal ‘flinke, nette menschen’. Minder gunstig bekend staande Lemsters werden als huurder afgewezen ‘omdat het bestuur de woningen niet gaarne door minder zindelijke huurders zag betrokken’. Dat er ondanks de betrekkelijk hoge huur veel belangstelling voor deze woningen bestond, had te maken met de aanwezigheid van licht- en kookgas uit de nieuwe gasfabriek. Dit

was wel het summum van luxe. Dat arbeidersmensen daar, nog vóór rijke boeren in de omgeving, van konden genieten, vonden sommigen een aanfluiting. Algemeen was ook de verontwaardiging over de baldadigheid van kinderen die struiken, bloemen en hagen in het plantsoen vernielden. Voorzitter J. Eriks en secretaris Ed Lourens van ‘Volksbelang’ riepen de bewoners op hun kinderen in de gaten te houden. Als kinderen van huurders als schuldigen werden betrapt, zouden die gezinnen ‘de woning moeten verlaten en niet weer als huurders in aanmerking zullen komen.’ De Tweede tot en met de Vijfde Parkstraat werden in de jaren 1914,

1916, 1919 en 1920 gebouwd. Daardoor had ‘Volksbelang’ toen in totaal 163 woningen in eigendom. De Parkstraten zouden, ondanks bominslagen in 1943, tot in het begin van de jaren zeventig blijven staan. De blokjes woningen die in 1915 en 1919 in Oosterzee (Herenweg), het latere Bantega (‘Rodenburg’, Middenweg) en Follega (Straatweg) werden gebouwd, hielden het uit tot resp. 1986, 1982 en 1976. Toen viel in 1922 een recessie in, die tot stagnatie leidde. Landelijk trad in 1924 al weer enig herstel in, Lemmer kreeg meteen daarop te maken met de gevolgen van de naderende afsluiting van de Zuiderzee. Die zijn in een volgend hoofdstuk beschreven. Het gevolg was dat door bezuinigingen van Rijk en gemeente de voorgenomen woningbouw aan de Verlengde Lijnbaan grote vertraging opliep. Niettemin beschikte Bouwvereniging ‘Volksbelang’ vóór de magere crisisjaren al over een respectabel bestand keurige woningen. Ze droegen bij tot de beschaving van nette burger- en arbeidersmensen, aan wier hygiëne niets hoefde te mankeren. Huurders droegen dan ook over het algemeen zonder mankeren de wekelijks verschuldigde penningen af aan de bode die op de fiets langskwam om ze te innen. Uitzetting wegens wanbetaling was een zeer grote uitzondering, openbare dronkenschap kwam in de nieuwe buurten weinig voor.

www.skutsje.nl

Houtbouw en Houthandel Talen

Uw oude dag in Fryslân! Uw oude dag doorbrengen in Fryslân, wie droomt daar niet van! Land van de Elfstedentocht, kaatsen en het skûtsjesilen dan wil je geen …………gevoel meer hebben.

Wetterkant 19 8401 GC Gorredijk

Zoals elke hobby kost ook een plezierig leven in Fryslân de nodige florijnen/euro’s. Hoewel de kosten van levensonderhoud niet hoog zijn, en de prijzen van het

info@houtbouw-talen.nl 0513-688861

onroerend goed alleszins betaalbaar, is inkomen na pensionering nog altijd erg belangrijk. Maak eens een afspraak met ons, we informeren u graag over de mogelijkheden van pensioenopbouw, tijdens een zeiltocht, of aan de rand van het kaatsveld. Gewoon op een rustige ontspannen manier, zoals we in Fryslân gewend zijn om te leven.

w w w. p e n s i o e n a d v i e s g r o e p . n l

Laminaat Outlet Friesland Henk van der Veen

en Hylco Procé verkoopt Europees klasse laminaatvloeren in ruim 300 soorten en kleuren. Ze verkopen rechtstreeks vanaf de pallet. Jaarlijks wordt 18 miljoen vierkante meter laminaatvloeren gekocht in bouwmarkten en speciaalzaken. ‘Het product wordt steeds beter. Maar de klant ziet door de bomen het bos niet meer’, vertelt Procé. Daarom zijn ze een laminaat outlet begonnen in Heerenveen en Leeuwarden. ‘In deze moeilijke tijd letten klanten meer op hun geld. Vanaf de pallet kunnen wij topmerken leveren tegen de laagste prijs. We geven veel extra service, leggen de vloer tegen een lage prijs en geven 25 jaar garantie. Het gaat goed, in de toekomst willen we meer outlet-filialen in de provincie openen.’

VOOR LEEFBAAR LEMSTERLAND Een mooi bestand van 1650 woningen in Lemsterland. Financieel gezond. Leuke mensen om mee te werken, in een ruim kantoor. Kan het zonniger, als je werkt voor Lyaemer Wonen? Amper.

Dankzij veel nieuwbouw en het toerisme groeide Echtenerbrug-Delfstrahuizen na 1990 weer. Foto Marten Sandburg. Bij Lyaemer Wonen werken negentien mensen (17,5 Fte’s), die zich inzetten voor het woongerief in 1650 huurwoningen. Daarvan zijn iets minder dan driehonderd beschikbaar voor de verkoop. De huurders waren in 2012 goed voor ruim acht miljoen aan opbrengsten. Zeventien vroegere huurwoningen werden verkocht. Dat bescheiden aantal hoort bij deze tijd, met tijdelijk een overschot op de koopmarkt. Het geeft aan dat Lyaemer Wonen op andere troeven inzet dan commercieel succes. Leefbaarheid is een belangrijk thema, naast ‘energie’,‘zorg’ en ‘kwaliteit’. Als gemeentelijke corporatie voelt Lyaemer Wonen zich medeverantwoordelijk voor de kwaliteit van het leven in de eigen streek. Daar hoort nieuwbouw bij: in 2012 twintig woningen in de wijk Tramdijk-Oost. Maar belangrijker in aantal zijn de renovatie en goed onderhoud. Een huis van deze tijd moet ‘levensloopgeschikt’ zijn, bereikbaar voor een brede doelgroep. Jong en oud, met grotere en kleinere huishoudens, moeten zich er thuis in voelen.

Klein en groot De laatste paar jaar verschenen er wolken aan de corporatiehemel. Door de financiële crisis en zigzagbewegingen van overheden staat de wereld

van bouwen en wonen onder druk. In 2011 werd bepaald dat 90 procent van het woningbestand toegewezen moet worden aan mensen tot een bepaalde inkomensgrens. In 2012 was dat 34.085,- euro, nu: € 34.229,-. Ook deze kleine organisatie moest de laatste jaren al een paar keer grote ‘ondernemende’ corporaties in ons land bijspringen die door een avontuurlijk beleid in de problemen waren gekomen. En met extra heffingen van de regering in het vooruitzicht blijft voorzichtigheid geboden. Toch kon vorig jaar door een zuinig beleid een dreigend verlies van dik drie ton worden omgebogen in een winst van € 719.317,-. Dat geld wordt niet verjubeld, maar ingezet voor kwaliteitverbetering. ‘Big spenders’ zijn het bij deze corporatie nooit geweest. ‘We zijn er om mensen aan een woning te helpen die daar op eigen kracht niet toe in staat zijn’, zegt directeur-bestuurder Aart Rekers. ‘De huurprijs moet betaalbaar zijn.’ Vijfendertigduizend euro is een inkomen waarmee je tegenwoordig zonder eigen vermogen bijna geen goed huis kunt kopen. Tussen dit bedrag en het bestaansminimum zijn de verschillen groot. De mensen aan de onderkant krijgen wel een steuntje mee in de vorm van een toeslag, maar daar wordt door de regering aan geknabbeld. Tot voor kort vormden uitkeringen een betrouwbaar vangnet. Dat vertoont nu rafels. Toch moeten ook armen die nog geen vierhonderd euro in de maand kunnen betalen, een plekje krijgen. Dat het moeilijker wordt, zie je aan de stijging van het aantal betalingsproblemen, al blijft dat in deze plattelandsgemeente beperkt. Doordat veel bedrijven saneren, de overheid de bodem van de kas ziet en uitkeringen worden afgeroomd, weet niemand hoe schraal het in de toekomst wordt. Bovendien: ‘Onze bewonersgroepen veranderen van samenstelling. Dat maakt het spannend om een beleid voor de langere termijn te bepalen.’

Aan de Tramdijk Oost werden de nieuwste woningen van Lemmer gebouwd. Foto Lyaemer Wonen. Rekers somt de uitdagingen op waar een corporatie mee te maken heeft. Net waren we gewend aan een sterke gezinsverdunning met een toenemend aantal één- en tweepersoonshuishoudens, of grote gezinnen melden zich weer. De laatste jaren neemt het aantal senioren sterk toe. De mensen die op hogere leeftijd nog op zichzelf wonen, worden gemiddeld steeds ouder. Huisvesting in een bejaardencentrum is aan strenge indicaties gebonden. Het beleid is gericht op het voor de overheid goedkopere ‘zelfstandig wonen’.

Fatsoenlijk wonen

De huurders van Lyaemer Wonen bevolken buurten in Lemmer, Oosterzee, Bantega, Echten, Echtenerbrug en Delfstrahuizen, die er keurig uitzien. ‘Men kent ons als goede beheerder’, zegt Rekers. ‘Mensen verdienen een fatsoenlijk huis. Daar mag men ons op aanspreken.’ Waardering voor ‘fatsoen’ is terug van weggeweest. ‘Er is een tijd geweest dat corporaties net als iedereen wel erg tolerant waren. Mensen stellen nu weer eisen, ook aan elkaar. Dat past bij onze zorg voor kwaliteit.’ Daar zit ook een stukje eigenbelang aan. Want goede huizen en buurten houden hun waarde. Tevreden bewoners zijn goede bewoners, die niet té vaak verhuizen. En als er eens een woning in de verkoop gaat, is dat voor alle partijen gunstig. Op het kantoor van Lyamer Wonen houdt men de ontwikkelingen op de woonmarkt dan ook scherp in de gaten. Leegstand is er al vele jaren nauwelijks. Dat komt mede doordat beleidsmakers dicht op de markt zitten.

www.skutsje.nl

Buitenland koestert klassiek vakwerk SRF

De Baltus op Boot Holland.

Bij Scheeps Reparatie Friesland in Harlingen voelt elke liefhebber van klassieke schepen zich thuis. Uit binnen- en buitenland komen orders voor nieuwbouw van klassieke schepen en refits van bestaande Nederlandse klassiekers. Algemeen directeur Klaas Koolhof is eigenaar, samen met Lex Tichelaar, Lourens Smits en Wychard Raadsveld. Koolhof vertelt dat de werf in de jaren tachtig vooral is opgebouwd met de opkomst van de bruine zeilvloot. Bij SRF bloeide het oude vakmanschap

op. ‘Toen de charterbusiness ruim tien jaar geleden begon terug te lopen, zijn we naast refits en onderhoud ook nieuwe Lemster aken en klassieke motorschepen gaan bouwen.’ Sinds 2000 rolden Lemster aken van de helling naar ontwerpen van Martin Bekebrede en later ook van succesvolle ontwerpers, zoals André Hoek en Martijn van Schaik. De werf trekt inmiddels wereldwijd liefhebbers van klassieke zeilen motorschepen. ‘Zeventig procent van onze opdrachten komt uit het buitenland, van Rusland tot Amerika. Met name Duitsland en Engeland zijn snelle groeiers. OuderKraan 140 ton met tjalk.

Cruising home, volledig electrisch varend huis. wets vakmanschap wordt schaars in Europa. Er is behoefte aan echte Nederlandse vakprodukten, ‘Dutch build’ schepen. En dat is een waarde die wij hier aan de schepen kunnen geven.’ De werf aan het Van Harinxmakanaal biedt nog een exclusieve service met een 140 tons botenlift. ‘We tillen schepen tot 35 meter lengte, het is de grootste van Nederland.’ Meer info: www.srfholland.nl of www.scheepsreparatiefriesland.nl

Friese kwaliteitsboten van 100 procent Nederlandse makelij Een gevoel van vrijheid doet veel mensen besluiten een sloep aan te schaffen. Aangenaam genieten van een vaartochtje na een dag hard werken of lekker een hele dag het water op met vrienden of familie.

omgeving. Met de sloepen van Maril is dat vanzelfsprekend dankzij het open karakter van de ruime kuip. De brede, regenbestendige en slijtvaste zitkussens en de hoogte van de rugleuning bieden, naast veel zitcomfort, ook de nodige veiligheid voor jonge kinderen. Meer informatie? www.maril.nl onderhoud, reparaties of montage van specifieke onderdelen.

Drie merken

Aquatec Industries Het Friese Aquatec Industries behoort tot de grootste sloepenbouwers van Nederland. Met de topmerken Maril, Antaris en Makma heeft Aquatec Industries voor iedere watersportliefhebber een favoriete boot in huis. Met als gemeenschappelijke noemer: sloepen van topkwaliteit én van 100% Nederlandse makelij. De romp en dekdelen van polyester worden geproduceerd in de eigen polyesterfabriek in Noord Holland.

Het zijn drie merken die elkaar aanvullen. Maril heeft een mooie klassieke lijn. Betrouwbaar met een goede prijs-kwaliteitverhouding. Antaris is een vernieuwend merk met een heel eigen uitstraling. Makma is echt een exclusief product, eigenzinnig en tijdloos. Door deze drie sterke merken onder één dak aan te bieden, kunnen wij altijd een sloep bieden die bij de klant past.”

Antaris, style meets comfort

Indoor showroom In het gebouw schuilt een verborgen troef. In het hart van het pand ligt namelijk een enorme indoor showroom waar de boten op het water worden getoond. Dit overdekte dok biedt onderdak aan ruim 35 boten. Wie zin heeft in een proefvaart, kan ter plekke instappen en wegvaren. Met een takel kunnen de boten naar de eerste verdieping worden getild voor

Al ruim vijftien jaar behoort Antaris tot de absolute top in sloepenland. Antaris combineert Nederlands vakmanschap met comfort en design. Dit zie je terug in de sloepen die Antaris bouwt. Door de jarenlange ervaring en het luisteren naar de wensen van klanten slaagt Antaris er telkens weer in om voorop te lopen in design en trends. www.antarissloepen.nl

Makma summum van luxe en techniek Anders dan anders. Van verre onmiskenbaar een Makma, zich duidelijk onderscheidend van de armada aan sloepen die Nederland inmiddels bevaren. Eigenwijs dus, en met reden. Niet alleen omdat het een Makma is, maar omdat de boot het Makma gevoel uitstraalt. Maximale ruimte en comfort staan bij Makma centraal. Neem bijvoorbeeld de chique Makma TenderVlet. Geschikt voor rustig varen én snel varen. Of neem de Makma Caribbean, een ware klassieker. Ooit een boot die de trend van de ‘weekendsloep XL’ inzette, maar nog altijd razend up-to-date. Meer informatie? www.makma.nl

Volop genieten met Maril Als u het water opgaat, wilt u optimaal kunnen genieten van de

www.skutsje.nl

De nieuwe FH-serie

Bitgum Alddyk 16 9044 MN Bitgum Tel.: 058 253 15 45

Heerenveen Tinweg 13 8445 PD Heerenveen Tel.: 0513 63 21 21

Volvo Trucks. Driving Progress