Kursy archeologii podwodnej. Po co? Dla kogo? Jak?

Kursy archeologii podwodnej

PO CO? DLA KOGO? JAK?

Tekst MATEUSZ POPEK

Zdjęcie Marcin Trzciński

Co zrobić gdy znajdziemy staro wyglądający przedmiot pod wodą? Jak go zabezpieczyć? Wyjmować czy nie wyjmować? Komu to zgłosić? Co jest legalne, a co nie?

Przed takimi i wieloma innymi dylematami stają czasami nurkowie podczas swoich podwodnych przygód. O ile wrażliwość na środowisko i ekologię jest w nas wpajana od kursu podstawowego, gdzie instruktorzy tłumaczą, że nie można dotykać roślin i zwierząt, o tyle świadomość istnienia zagrożeń podwodnego dziedzictwa kulturowego jest zupełnie pomijana. Na żadnym etapie kursu podstawowego, czy w dalszych stopniach rozwoju, płetwonurkowie nie dowiadują się nic o podwodnych zabytkach archeologicznych i jak się wobec nich zachować. Pamiętajmy jednak że to też jest nasze dziedzictwo pomimo, że spoczywa na dnie akwenów i powinno być dla nas równie ważne, jak zamki czy obrazy w muzeach!!! Na szczęście niektóre federacje i ośrodki naukowe oferują kursy i szkolenia dla nurków uświadamiające, jak zachować się i co zrobić w przypadku napotkania podwodnego obiektu archeologicznego. W Europie kursy archeologii podwodnej dla nurków oferują federacje CMAS i PADI. Ponadto niektóre europejskie ośrodki badawcze oferują również szkolenia firmowane przez Nautical Archaeology Society. Jednak to nie jedyny sposób żeby zapoznać się z zagadnieniami archeologii podwodnej dla nurków. Wybrane uczelnie i ośrodki badawcze oferują także tzw. „field school” w trakcie których podczas regularnych badań archeologicznych uczestnicy zapoznają się z metodami pracy archeologów podwodnych.

Zdjęcie Marcin Trzciński

Wybierając kurs archeologii podwodnej należy zwrócić przede wszystkim uwagę na kadrę prowadzącą szkolenie oraz jego program. Instruktorami powinny być osoby z wykształceniem archeologicznym, posiadający odpowiednie uprawnienia z udokumentowanym doświadczeniem i praktyką w zakresie archeologii podwodnej. Na doświadczenie i kompetencje naukowców, bo to oni powinni prowadzić tego typu kursy, składają się lata pracy naukowej, terenowej oraz ilość wyszkolonych osób. Kompetencje naukowe mierzone są ilością i jakością publikacji naukowych. Obecnie takie teksty można przejrzeć na takich portalach, jak Academia.edu czy ResearchGate, gdzie naukowcy na swoich profilach udostępniają wyniki prowadzonych przez nich badań. Następnym aspektem, podczas wyboru tego typu kursu, jest jego program. Należy pamiętać, że kurs ten nie ma zrobić z nas archeologa podwodnego (od tego są studia), ale przygotować do potencjalnego kontaktu z zabytkami podczas nurkowań rekreacyjnych. Dlatego też każde szkolenie powinno rozpoczynać się od znaczenia podwodnego dziedzictwa archeologicznego dla współczesnych ludzi. Następnie kolejnym niezwykle istotnym aspektem jest sytuacja prawna w danym kraju. Należy pamiętać, że regulacje dotyczące zabytków znajdujących się pod wodą, różnią się, w zależności od tego, gdzie się znajdujemy. Dopiero po takim wstępie można przejść do bardziej praktycznych tematów. Jedną z podstawowych umiejętności nabytych na szkoleniu powinno być zabezpieczenie znalezionego zabytku i jego lokalizacja. Tak, aby po zgłoszeniu do odpowiednich organów łatwo było go ponownie znaleźć. Kolejnym podjętym tematem powinny być rodzaje podwodnych stanowisk archeologicznych i ich identyfikacja tak, aby kursanci mogli poprawnie rozpoznać napotkane przez nich obiekty. Następnie czas na sesję terenową. W tym przypadku program kursu powinien skupić się na technikach rozpoznania i zabezpieczenia podwodnych obiektów archeologicznych. Kursant powinien nauczyć się jak rozpoznać teren wokół napotkanego przez niego obiektu tak, by zorientować się czy nie ma innych podobnych przedmiotów. Następnie instruktor powinien pokazać jak zabezpieczyć i bezpiecznie oznaczyć taki teren, by po zgłoszeniu do odpowiednich organów łatwo można było wrócić w to miejsce.

Zdjęcie Marcin Trzciński

W Polsce jednym z ośrodków oferujących szkolenia zarówno w formie kursów jak i „field school” jest Centrum Archeologii Podwodnej Uniwersytetu M.Kopernika w Toruniu. Jest to jednostka, która prowadzi badania oraz szkoli studentów archeologii podwodnej od blisko 40 lat.

Programy kursów różnią się w zależności od organizacji. Federacja PADI oferuje jednopoziomowy kurs, skupiający się na najważniejszych aspektach związanych z podwodnym dziedzictwem kulturowym. W przypadku federacji CMAS istnieją już dwa poziomy kursu. Pierwszy z nich skupia się na programie zaprezentowanym powyżej, natomiast na drugim poziomie kursanci nabywają umiejętności pozwalające im na pracę z profesjonalnymi archeologami podwodnymi. W przypadku kursów firmowanych przez Nautical Archaeology Society jest to pięciostopniowy system szkolenia rozpoczynający się od „Introduction”, który ma na celu uświadomienie czym jest podwodne dziedzictwo kulturowe po „Part 4” gdzie kursanci tworzą własny projekt naukowy. W Polsce jednym z ośrodków oferujących takie szkolenia zarówno w formie kursów jak i „field school” jest Centrum

Archeologii Podwodnej Uniwersytetu Mikołaja Koperni-

ka w Toruniu. Jest to jednostka, która prowadzi badania oraz szkoli studentów archeologii podwodnej od blisko 40 lat. Kadra tej organizacji to naukowcy z wieloletnim doświadczeniem udokumentowanym zarówno pracą w terenie jak i wieloma publikacjami naukowymi, których treści są w przystępnej formie prezentowane podczas takich kursów. Ośrodek ten prowadzi kursy w dwustopniowym systemie CMAS, przeznaczone głównie dla nurków rekreacyjnych. Podczas pierwszego stopnia

Zdjęcie Marcin Trzciński

szkolenia kursanci zapoznawani są z zagadnieniami opisywanymi powyżej. Natomiast podczas drugiego stopnia prezentowane są dodatkowo rozszerzone techniki dokumentacyjne oraz metody prospekcji terenowej. Drugi etap szkolenia jest wystarczający, by w przyszłości kursant mógł uczestniczyć w badaniach prowadzonych przez profesjonalnych archeologów podwodnych. Druga forma szkolenia jakim jest „field school”, skierowana jest głównie do polskich i europejskich studentów archeologii. W trakcie takiej formy szkolenia studenci uczestniczą w badaniach podwodnych jednocześnie nabywając umiejętności wykorzystywane podczas tych aktywności. Do tej pory w ramach takiej działalności Centrum Archeologii Podwodnej UMK gościło studentów i naukowców z wielu europejskich ośrodków. Podsumowując, pamiętajmy jak ważne dla naszej historii i tożsamości jest podwodne dziedzictwo kulturowe. Podczas swoich podwodnych przygód możemy się na nie natknąć i wtedy należałoby wiedzieć jak się zachować. W tym pomogą nam kursy archeologii podwodnej dla nurków. Jednak pamiętajmy, że tak jak przy wyborze dobrego instruktora nurkowania tak i w tym przypadku musimy zwrócić uwagę na profesjonalizm i doświadczenie kadry.

NEED A DIVE BUDDY?

OCEANIC IS BUILT FOR ADVENTURE. ARE YOU?