HET RACEVIRUS VANGERRIT BUTTER
MM K
SIE ER
EEN GROTE GROEP MOTORRIJDERS HEEFT EEN HAAST MAGISCHE BAND MET HET CIRCUIT. VOOR SOMMIGEN BLIJFT HET ECHTER NIET BIJ KIJKEN , ZIJ WILLEN OOK ZELF DE BAAN OP. EEN VAN HEN IS DE 65-JARIGE GERRIT BUTTER OP Z'N YAMAHA TZ.
1----- iethebbers van wegraces hebben vaak twee dingen gemeen: hun fanatisme en een ijzersterk geheugen. Moeiteloos halen ze uitslagen en racefragmenten a-.-...;;;;;;;;;;;;;;;;;..~ van jaren geleden op. Ook Gerrit Butter heeft beide kwaliteiten in huis. Eenmaal op z'n praatstoel vliegen de feiten over tafel. Over gebeurtenissen uit een ver verleden maar ook al beschouwingen over de toekomst. Bijvoorbeeld dat Lorenzo en Rossi, beiden rijdend op een Fiat Yamaha, volgend seizoen op verschillend rubber rijden. Een zaak die hem niet lekker zit. 'Ik voorzie binnen dat team twee kampen die samenwerking mijden. Waarom niet alle coureurs op hetzelfde merk banden? Dan ben je veel eerlijker bezig: Het is duidelijk, hier is een kenner aan het woord. Meen ook niet dat de Westzaner wel eens een uitzending van de MotoGP overslaat. Hij ziet alles, ook de trainingen. Van de GP maar ook de Superbikes en lange-afstandswedstrijden als de Bol d'Or. 'Als het moet, kom ik er 's nachts m'n bed voor uit. Da's geen probleem: Wedstrijden passeren de revue, evenals spectaculaire inhaalmomenten en kanjers uit het verleden zoals Eddy Lawson, Randy Mamola en natuurlijk cowboy Kevin Schwantz. Maar ook voor huidige rijders als Jeremy McWilliams, Al ex Barros en Carlos Checa heeft hij veel bewondering. 'Ik vind het van die drie knap dat ze het zo lang volhouden. Dat verdient diep respect: Maar Butters race-interesse beperkt zich niet tot tv-uitzendingen. Het liefst is hij ter plekke om de geur van olie op te kunnen snuiven. Als kind heeft hij al die interesse. 'Als jongen van negen jaar ging ik achterop de Eysink van m'n broer mee naar de races op Francorchamps. Een rit van zo'n veertien uur en we sliepen bij een boer in Malmédy: In de loop van tientallen jaren heeft hij heel wat circuits bezocht. Een aantal zelfs diverse malen. Het rijtje is lang met namen als Hockenheim, Salzburgring, Silverstone, Donington Park, Nürburgring, Catalonië, Brno en uiteraard het circuit op de Drentse hei. 'De TI van Assen bezoek ik al bijna levenslang. Ik denk dat ik er 52 of 53 keer bij ben geweest:
Zandvoort zijn, schroeft hij er gretig de rijdersnummers op. Met plezier denkt hij ook terug aan z'n racebelevenissen die hij tijdens zijn diensttijd meemaakte. Niet op een motorfiets, maar op een skelter met Gareil i-blok. 'Ik kreeg daartoe de gelegenheid. Er waren toen nog maar een paar kartcircuits als Eefde, Driebergen en Uitgeest. Een latere motorman werd toen Nederlands kampioen, namelijk Rob Bron: Na zijn diensttijd krijgt de Triumph nog gezelschap van een oude race-Manx, maar na een paar jaar houdt Butter het circuitwerk voor gezien. Een ontluikend gezinsleven vraagt om andere prioriteiten. 'Toen mijn vrouw lag te bevallen, reed ik net een sterrendag. Dat werd me niet in dank afgenomen en toen leek het me beter de motorfietsen van de hand te doen:
LAVADO'S BUDDY Er volgt een lange periode waarin hij de racesport alleen alstoeschouwer volgt. Maar als de kinderen groter zijn pakt Butter begin jaren negentig de draad weer op. Hij koopt een klassieke racer. Een Yamaha TZ, een 350 cc twin. 'Een frame uit
1974 en het blok een jaartje ouder met heel veel werk aan de machine, want hij was niet al te fraai en ook nog eens incompleet. Zo was de aluminium tank verkreukeld en ontbraken de wielen: Het kost 'm enkele jaren werk om de TZ helemaal naar z'n zin te krijgen. Er volgt een complete blokrevisie waarbij krukas, cilinders, zuigers en lagers worden vernieuwd. Het rijwielgedeelte wordt gestraald en gepoedercoat. Hij vindt de juiste kuipdelen en ook een paar sterwielen. 'In het voorwiel heb ik de schijven van een Suzuki gezet, want die pasten het best. Het liefste had ik spaakwielen met grote trommels, maar die zijn zeldzaam en dus prijzig: De gebutste tank laat hij repareren en voor het maken van de expansieuitlaten krijgt hij veel hulp van zijn technisch vaardige kameraad Dick Ris. Een bijzondere geschiedenis heeft het zitje. Als toeschouwer van een race ziet Butter Carlos Lavado vol onderuit gaan. Na de val gooide die uit woede de buddy en z'n geschaafde knee sliders richting publiek en de Westzaner neemt het 'geschenk' dankbaar mee naar huis. 'Ik heb het laten bekleden en op de TZ gemonteerd:
'TOEN MIJN VROUWLAG TE BEVALLEN, REED IK NET EEN STERRENDAG'
SNELLE ALPINO Die liefde voor het racen brengt Butter ook graag in de praktijk. Dat begint al als 15-jarige als hij zijn Victoria-brommertje - met het blokje in het achterwiel - inruilt voor een snelle 50 cc Alpino. Op woensdag naar Zandvoort want daar mag hij dan voor een gulden de hele middag op het circuit rijden. Een stuk serieuzer wordt het enkele jaren later op een Triumph T 100 uit '57. De 500 cc twin zet Butter in voor woon-werkverkeer, maar als er sterrendagen of standaardraces op
612008
www.motor.nl
27
Na de restauratie is er in de loop der jaren wel het nodige aan de Yamaha veranderd. Zo monteerde hij de zuigers van een Kawasaki-crosser uit '92. Een ingrijpende wijziging betrof een ander frame, namelijk dat van specialist Spondon. 'Met monoschok-vering, een liggende veer onder de tank. Dat frame stuurt scherper en is ook sterker. De originele frames willen nog wel eens scheuren: Butters voorliefde voor de Yamaha-tweetaktracer dateert van de tijd dat de TZ's op de markt kwamen. Massaal stapten rijders over op de populaire twin en hij zag mensen als Billy Nelson en Jon Eckerold successen boeken. 'Maar ook nationale rijders als Van der Zanden en Van der Kruisgingen er hard mee. Ik ben me echt aan die machines gaan hechten: Boeiend vindt hij ook dat een racemachine beduidend grilliger is dan een gewone straatfiets. Net alsde rijders vroeger ervaart hij het als een uitdaging om de TZ optimaal rijdend te houden. 'Bij een gewone motor ben je sneller tevreden, maar bij een racer ligt de zaak veel gecompliceerder. Er valt altijd wel wat te sleutelen. Vandaag loopt hij prima en morgen kan het gewoon een stuk minder zijn: Om dergelijke verrassingen tot een minimum te beperken inspecteert Butter de TZ met de
regelmaat van de klok en houdt hij nauwgezet een logboek bij. Daarin staan de afstellingen, warmtegraden van de bougies, gearing, bandenspanning, gereden kilometers en weersomstandigheden beschreven. 'Afstellingen en bougies zijn zo belangrijk bij een tweetakt want zo'n motor is gevoelig voor vastlopers. Maar met de huidige Castrol-olie speelt dat probleem veel minder dan vroeger:
DEMOWEDSTRIJDEN Naast de TZ beschikt Butter nog over een andere Yamaha-tweetaktracer. Het betreft een vrijwel volledige zelfbouw waaraan hij twee jaar heeft gesleuteld. Met een TD-3 Yamaha -racer als voorbeeld, maar voor een groot deel naar eigen fantasie opgebouwd. Als basis nam hij een CS-3, een luchtgekoelde 200 cc tweetakt voor gewoon straatgebruik. Het twinnetje uit '70 is een zeldzame verschijning en de feitelijke voorloper van de bekende RD 200. Samen met Ris bouwde hij een geheel nieuw frame en de cilinders werden tot 250 cc opgeboord. Naast een complete blokrevisie kreeg de machine andere velgen en rvs-spaken, zelf gefabriceerde expansie-uitlaten en een repl ica Yamaha-tank en -zitje. V贸贸r moesten andere
'ALS DE MACHINE 100 PROCENT IS, ZIE JE RESULTAATVAN DE TIJD DIE JE ERIN STOPT' bussen zorgen voor een stuggere vering, achter kregen Kreidler-schokdempers die taak. Finishing touch waren de originele Yamaha-stroomlijn en Avon -racebanden. Jaarlijks laat Butter z'n Yamaha-racers snerpen tijdens demoraces. Tot nu toe bleef dat door andere tijdrovende hobby's beperkt tot enkele keren per seizoen, maar daar komt dit jaar verandering in. 'Ik heb wat zaken afgestoten en daardoor komen er heel wat weekenden vrij om die circuitjes op te zoeken: Met zichtbaar plezier spreekt hij over de demowedstrijden. Over de diverse evenementen in Nederland maar ook bijvoorbeeld in het Belgische Gedinne. 'Een stratencircuit en het hele dorp werkt mee om er een succes van te maken. Staat er bij een gevaarlijke haakse bocht een man met een bord dat aangeeft welke kant je op moet. En die man staat er de hele dag, van de eerste tot de laatste minuut: Als hij dan op de buddy zit en het gashendel bespeelt ervaart hij dat als een bekroning van de vele sleuteluurtjes.'Vooral als de machine honderd procent is, zie je resultaat van de tijd die je erin stopt: Hij geniet intens als hij over het racen spreekt. Alles zelf in de hand hebben, met je materiaal bezig zijn, de adrenaline-s toten. Hij omschrijft zich als een rijder die best hard een bocht durft te nemen maar noemt in alle eerlijkheid zijn capaciteiten middelmatig. 'Ik rij pittig
28
www.motor.nl
612008
door, maar wel met het besef dat ik heel aan de streep wil komen. Dus met het verstand erbij, zeker onder regenachtige omstandigheden: Butter grinnikt als hij het heeft over de voorbereiding op een demorace. Hij test de motoren dan in de buurt in clandestiene proefrondjes op de openbare weg. Tijdens het weekend, in de vroege uurtjes, z'n vriendin rijdt dan met de auto vooruit om te kijken of de kust veilig is. 'Even snel een stukje om goed door de versnellingen te gaan en te kijken of de afstellingen kloppen: Hij kijkt schalks, met de ogen van een 16-jarige...
OP NAAR BELGIĂ‹ Hoogtepunt sinds drie jaar is het classicevenement op het circuit van Francorchamps. Samen met een hechte groep raceliefhebbers uit z'n streek trekt hij dan voor een lang weekend naar de Ardennen om zich eens lekker uit te leven. Hij roemt het lange en gevarieerde circuit. In gedachten maakt hij een rondje. Somt de bochten en de snelheid waarmee hij ze neemt de een na de ander op. 'Vooral door de hoogteverschillen en de aanwezigheid van enkele langzame bochten is het een enorm uitdagend circuit. Je blijft schakelen. En dan natuurlijk dat lange
6 j2008
www.motor.nl
29
r«h:e eind. Zo ~ng, d.n ~ it wel Ul'l$ "nN~m Y~lt.,'
8>JI1t r \'(fttlt ~ de ~me119E'b.llc'ot (Qn(tn· uatie aiS hij N in het z.xlel zit en Ytllled'îg mee tidue!f en t 'n m.uhi~ bel i9 is.. Oot 1$ hij taaielid enthousibst 0\1:" Ik oncSNiioge sfeer bij het tv(r.('rnenl. '[ M colle<tie\-e Vl'iendKh•p. Slmel\ probeer je te ~eil;en d.n itdt rM'I Qp:i~l p~zicr beleeft. Gaat it't'Nnd$ m~hlne ,:tul(. dan kan hij ~lt;jdwel('('n motor y;,n een ~ lenen. 8ij mij gir.g eenHM spie~ stvk. Vbll een Enge1Stmnlu«9 la: met('('n ten lW kh:t mee om de juis:e er uil te l~ken:
DUO RD'S Ovtr l•et rijdetl cp Ü l race rt k.)n 8\ltttti,Jng
ui;wljc'tn. W,).)tbij hij YO«.!IóC>k cog i!Mt voor f!.t <cure~s dit VI'Oe9tf hot; (ir(v1t cpgln.] tn. ·zo·n t.,.,m.,l.1 rem: SW"' m«er op h~t b~l(. hij blijft m.!.lr doortett~el\. Oie jensertS wooger mot$ten het met w~rmbr.'(t'lde remuomrnets doen. Mtt 9CJCde $<hijfremfnoM iS nu Yeel mtte veiligheid ifi9E'bouwd. OMzeilde gekit voor de l).)nden. Vr0('9er h11d je vM die 1\!:ótprotiel·
'DAT LANGE RECHTE EIND. ZOLANG, DAT JE JE WEL EENS EENZAAM VOELT...' i»nc!tn. nu IT,J'I er prirtlb Ud'lte lt\'O~~ndtn:
Butter heeft eenclul~e YOOtkeur \'OOr r.lWS, dw ~~~~ h~ gttn twi,ifel <hoer bestaJn. "\W In tijn YO«Iiere~e vcorld.)sslekers ('n v.,nv.h" betrekt hij ook gewooe wtgfletstl\. Hij duil.1 dt 1(M/ur in, lwUit MkeSt del;('ns wt9 en et k.otnen twc:e rr.,aie v...m.ll» Ro·s te voomhijn. Oe oudste ffl Urinste v.)n de t'o\W Is ele gcu:l· Utv~e RO 200 ti~ '12. ~h.llve het spuiten v.)n het fr.e.mt, heeft M1 twinnttje eengrondige revîsie onderg,J.)n W\l~lf:lij or.der .lndere de l:rub~~ec-s. keuingset. \"Cieti.)ÇqtS. r~'Oeri"n · gen. k.lbels «'l'l l'l'.('mbro~nen '~rvJngen ~rdel\. Ot ADl< lSO~ '86 is beduic'ott~d 1~"~\ltr t n ook ~. een t<h.!e g!f.dkker. BIJlter ~~ heM t('(hnisch ondtr h.lnden 9MM~en en de koppelil\9- >Y.)ttrpomp en lc1Wlg'S('1 ve•n~wd. W<~ndtflik ~heeft hij oo}( w.)t ~wîJdoetd. ·oe Oliepomp. n: 9ooi nu rntngsmering in de ~.)nk. O"ll!doot rockt hij veel minW. Z'n cSeiele StiCICIIfleU Is.,.. nee getn 'r'11m.1hb,. mll/11 z·n U»sic~ Hon~GS n Clubm.lr\. Een Hf)(ilinder uit '92 die \'OC9('fl$ kl.)ssieke lijnen i~ 9t'bouwdmec('('tl to~U•·r.-.cer·.lCiltig ui:e~ OP'1.lllî't\d iS <10k de kleut. Zo <lP het 009 zw.b.c:, mw gl.,n:tnd in het i tln !:lijkt het ffJ.)i diep· 9r0î'n te :ijl\. 6111ttr pal.1 hem "l lien j.)Jr 1~9 voor ritjlt'$ in de omg~ving •"w.)t <llb'~tn op de ci!Jk"· t n de SI)Jt ekW()():d(!iike bood1(h.:!pptc'l. Hoewel de motor bij altlliOcl) in ptifi\IJ l.f.)Mw rl:e«dot. brniQc; hij toch om \'OOt het oog nieuwe \'ftgen. spa@ f'fl u!clul <tmontot:î'n.'D,w blj ~w11m
ook een kcp;evisie ~ nie~ renwcetlngefl. In het begin bleek het heel l.astlg om ' tn goed s• ~t~Nir te- l.lttot~ l:lpM. Tot ik de tip kr«g cm Htl firlgetjt' vM nog geen rnllllmto:tr tus~n de n,)JJd en de gas~hu"lfMtl te brengel\. Sfn.dsc":tn ploft hij ptachli9 Mtlg.'
WERKBANK Etn bJiJt In tfp \vt'lkpi!.lts toont d.at de \\"Mitbfler 1'109 niet ond~u11 09 d~ bink k.1n zitten. Op de heft.s.ftl st.l.n het ftatne v;1on een TZ·r.lC«. No9 vuil, het en c'~ bfs.mel.lld rnet vet. Op c'e wtr\tl;mk ligt het blek. 11\C.ctnpleet. d~~qe•s vtriOl, de keerri"SSen verdtOOÇd en de kruk.)SUP bots<~igd. Suuer wJ ptOI:ertn een tej:flG.HbWOpte touwen. Hij lotkt nog t<en originele hnk ffl wl ook de no:liçoe b.)fl9bu in· gen ui!v~en Oc'l'l 1'.~ frafl'.ot $terkrtt' ~~ma~;«~,'o\1 mee il tott~ tot.)le rf"o'isie en Ollkn.:!pl:eun. Ah hij ....w ho:{emaal knllp 09 de balidies ~:J~I. ben lt
!fa""
wt1 ~ j'l.)bf ~,)r Vffd~;
[.en pecbltem w«dt e<httf' st('('(Is meer de cndetclelenposi;le, 1/corJide cilifld.efs en zuig~s W(lrden sch.lJrS. V.lnd.)ar d~l 8tc11tr tevreden kij~t n.3Jr t n cp pl11~n~90estop1e rt1oe1yt-. onderdelen al$ krukMsel\ ~ers. zu!9('rs.. c.\ltel'\. c.,bur~leuts. \'(ltkpoten, uit~ :entn wiclel\.'Uit voorzorg vecutntfd. Als Ik w~ t('9ent.om koop Ik hef.. \VJt je Jl he-bt hcd ;e l'litt tn«'' te z~~ 11);$\ NAAWS ~Elll fOUXiAif~ lOM IU",..lo.1W/tuct'1 Pl\1$$