KLASSIEKER
Themaverzamelaar Johan Kole
‘IK HOUD VAN MOTOREN WAAR MENSEN OMHEEN LOPEN’ AL BIJNA ZESTIG JAAR IS JOHAN KOLE GEBOEID DOOR MOTORFIETSEN, VOORAL DOOR DE MODELLEN DIE TECHNISCH BIJZONDER ZIJN EN MOTORGESCHIEDENIS HEBBEN GESCHREVEN. IN DE LOOP DER TIJD HEEFT HIJ AARDIG WAT VAN DIE ‘EXOTEN’ VERZAMELD. ZE STAAN ALLEMAAL IN EEN GROTE SCHUUR OP DE BEGANE GROND ÉN OP DE EERSTE VERDIEPING. APART, TOCH? Tekst MARCUS ROGGEVEEN Fotografie TARGET PRESS
50
MOTOR MAGAZINE • 8 • 2015
KLASSIEKER • VERZAMELAAR JOHAN KOLE
1
4
B
ij mensen die zich graag over postzegelalbums buigen, zijn themaverzamelingen populair. Ze kiezen voor een bepaald land of een onderwerp als de brandweer, voetbal of bloemen. Belangstelling voor verschillende onderwerpen? Geen probleem, een album meer of minder maakt niet uit om op te bergen. Heel anders is dat echter als de postzegels plaatsmaken voor motorfietsen. Als je die gaat verzamelen op thema vult de beschikbare ruimte zich snel. Een schuurtje barst dan al snel uit zijn voegen. Wie daar alles van afweet, is Johan Kole, themaverzamelaar. Een paar motorfietsen stouw je nog wel weg, maar tientallen is wel even andere koek. Want waar laat je ze in godsnaam? Kole heeft dat zo’n tien jaar geleden opgelost met de bouw van een aparte ruimte voor zijn motoren. Een grote, hoge schuur, boven de toegangsdeur hangt een bordje met de naam: ‘De loods’. De motoren die hij wel eens pakt voor een ritje staan op de begane grond. Motorfietsen die zelden de buitenlucht zien of waaraan nog het nodige sleutelwerk moet plaatsvinden, staan op houten plankiers, de eerste etage. Maar hoe krijgt hij die motoren daar op en af? Nou gewoon, met een soort lift. Grappig hè, welkom in De Loods… Motoren stuur aan stuur, tot aan het dak aan toe. Een aantal compleet, maar ook gedemonteerde exemplaren die nog om aandacht vragen. Motorfietsen afkomstig uit diverse landen, zoals Japan, Engeland en Italië. Zelfs een Belgische Gillet is er weggestopt. Het lijkt een chaos, maar dan volgt de uitleg van Kole. Met elke zin neemt de structuur van zijn verzameling toe en als hij zijn betoog afrondt, is alles duidelijk: ze staan weliswaar door en naast elkaar, maar elk maakt deel uit van een kleinere verzameling. Duidelijk? Kole kijkt om zich heen. Hij kan er zelf ook om lachen. Jarenlang was hij gedreven op zoek naar motorfietsen en aankoop na aankoop volgde. Het resultaat mag er zijn. Hij heeft er nu
52
MOTOR MAGAZINE • 8 • 2015
2
3
5
6
zo’n 35: ‘Dat is heel wat, ja. Maar de laatste heb ik in 2005 gekocht, daarna is er niet één meer bijgekomen. Vanwege de ruimte en mijn leeftijd.’
GLAZENIER De 75-jarige Kole geniet al geruime tijd van zijn pensioen. In zijn arbeidzame leven combineerde hij twee bijzondere beroepen. Hij was zowel glazenier – met als specialiteit gebrandschilderde kerkramen – als judoleraar: ‘Vierde dan in judo en jiu jitsu. Tot mijn 65e heb ik een eigen judoschool gehad.’ Daarnaast is hij van jongs af een motorrijder in hart en nieren. Al begonnen voor zijn achttiende jaar en – zoals toen gebruikelijk – opbouwend van lichte naar zware motoren. Eerst een 98cc-Sachs, vervolgens een CZ125, een Jawa 350, een BSA-zijklepper en een Harley-Davidson Liberator. ‘Dat was een blijvertje, want ik heb er zeven jaar op gereden.’ Daarna kwam er een BMW R51/3. Om het hele gezin mee te nemen, verschijnt er een zijspan aan. Met veel gevoel verhaalt Kole over een onvergetelijke belevenis met de BMW. Hij rijdt 140 km/u, in die tijd een bloedgang: ‘Ik stak een hand in de lucht en voelde de enorme druk van de wind. Een sensationele ervaring.’ De BMW ruilt hij in voor een Heinkel. ‘Op afbetaling gekocht’, klinkt het fijntjes. Aan de scooter monteert hij het zijspan van de BMW. Alhoewel zijspan, het is de bodemplaat met daarop een zelfgemaakte houten kist. Lachend klinkt het: ‘Op het deksel van de kist zaten mijn kinderen achter elkaar.’ De politie in Zeist vindt de constructie maar niks en houdt hem telkens aan. In fases brengt hij dan diverse aanpassingen aan. ‘Zoals leuningen en veiligheidsriemen. Ik had met de politie afgesproken dat ik elke wijziging daar liet keuren.’ Als zijn zoon in de ban raakt van de Honda-bromfietsen gaat Kole mee in dat enthousiasme. Ze kopen de brommers, knappen ze op en verkopen ze weer. ‘Dat ging in aardige
7
1. Het is even bukken, steken en manoeuvreren, maar al snel staat hij buiten. Bandjes en accu checken en… rijden.
6. In De Loods staat het merendeel van de verzameling. De Schuur herbergt er een paar, waaronder de bijzondere Norton F1.
2. De Ram Airs van Suzuki vormen een deelverzameling. Van de zware GT550, tot deze lichte GT185.
7. Nee, geen survival in de bush. De route naar buiten is wat vol en dichtbegroeid.
3. Geen zadel voor de XN85; dat heeft Kole op Vehikel afgegeven om te worden bekleed, niet wetend dat het de laatste keer zou zijn... 4. Aan motoren, blokken en onderdelen geen gebrek… 5. De Turbo’s vormen een andere deelverzameling.
Uit de oude doos: de familie Kole gaat op pad. Op- en instappen allemaal!
‘IK STAK EEN HAND IN DE LUCHT EN VOELDE DE ENORME DRUK VAN DE WIND. EEN SENSATIONELE ERVARING’ aantallen. We stonden in die tijd zelfs op de beurs Vehikel.’ De ‘bromfietshandel’ brengt geld in het laatje en dat opent de deur naar een nieuwe beleving van de motorfietsen. Niet als gewoon vervoermiddel, maar als object om te bezitten. ‘Daarvoor droomde ik van bijzondere motorfietsen, maar had ik geen cent te makken. Nu werden ze wel bereikbaar en wilde ik ze heel graag bezitten.’ En zo bouwt hij vanaf de tweede helft van de jaren zeventig geleidelijk zijn verzameling op. Geen huis-, tuin- en-keukenfietsen, maar bijzondere exemplaren. ‘Vooral motoren die iets hebben betekend in de ontwikkeling van de motorfiets.’ Hij doet dat op grond van enkele thema’s. Een rondje door De Loods maakt duidelijk welke dat zijn.
KLAPKOPLAMP Opvallend zijn de tweetakten van Suzuki met Ram Airkoeling, een gedeeltelijke omhulling van de cilinders om de koeling door de rijwind te optimaliseren. Z’n interesse in deze Suzuki’s komt voort uit een artikel dat ooit in MOTOR verscheen. ‘Dat ging over een krachtmeting tussen een Porsche en een Suzuki met Ram Air-koeling. Ik was daarna meteen geboeid en werd hebberig.’ De praktische gevolgen staan her en der verspreid: de 380cc- en 550cc-driecilinders en de 125cc-, 185cc- en 250cc-twins. Maar Kole heeft natuurlijk ook de GT750, het ‘waterorgel’. ‘Die hoort in de
verzameling omdat het voor zijn tijd een heel bijzondere motorfiets was. Een tweetakt met drie cilinders, een ongekend grote cilinderinhoud en waterkoeling.’ Het merk Suzuki is trouwens toch heel goed vertegen woordigd, want ook de Katana’s heeft hij als thema omarmd. De reden is duidelijk: eind jaren zeventig ontwierp de Duitse studio Target Design het futuristische uiterlijk met zijn hoekige stuurkuip en ‘teruggetrokken’ koplamp. Een ontwerp dat geen middenweg duldde: voorstanders roemden de gedurfde styling, tegenstanders noemden het een ‘vogelverschrikker’. Hij heeft er enkele, waaronder een bijzondere uit 1973 met een ‘klapkoplamp’. De koplamp klapt daarbij uit de stroomlijn omhoog. ‘Een uniek ding dat alleen in Canada, Japan en Nieuw-Zeeland te verkrijgen was. In Nederland waren ze vanwege de in de stroomlijn geïntegreerde knipperlichten niet toegestaan. Die lichtjes moesten toen per se aan steeltjes hangen.’ Het is een voor de Japanse markt gebouwd exemplaar. Dat is te zien aan een rood lampje dat bij een snelheid van 80 km/u oplicht.
DE EERSTE Je eerste verkering en ook je eerste motorfiets vergeet je nooit. Johan Kole vormt daarop geen uitzondering. Nog altijd staat zijn eerste in zijn geheugen gegrift. ‘Een 98ccSachs. Ik was bijna achttien jaar en mocht met een blauw plaatje achterop door het dorp rijden. In mijn ogen was het een gigantische motor.’ Hij verhaalt hij ook over een bijzondere snelheidsbeleving. Normaal haalde de Sachs zo’n 65 km/u, maar eens – wind in de rug en een dalende weg – bereikte het 98cc’tje 80 km/u. ‘Dat moment vergeet ik nooit. Ik trilde van opwinding.’
MOTOR MAGAZINE • 8 • 2015
53
VERZAMELAAR JOHAN KOLE • KLASSIEKER
3
1
CLUBMAN ‘Op veel snelwegen heerst daar die snelheidslimiet, vandaar.’
TURBO’S, WANKELS EN ZESPITTERS Uiteraard is Kole ook geboeid door motorfietsen die uitgerust zijn met een turbo. Van Suzuki heeft hij de XN85, van Kawasaki de 750cc en Honda levert de CX500 en de CX650. ‘Uiteraard is de turbo de trekpleister, maar vergeet niet dat ze ook al injectie hebben en vol zitten met sensoren. Dat maakt ze extra bijzonder.’ Ook Yamaha is vertegen woordigd, met de XJ650 Turbo. ‘Die kent iedereen wel, want hij is ooit gebruikt in een James Bond-film.’ Over het rijden met een motor die voorzien is van een turbo is hij lyrisch: ‘Boven de 5.000 toeren komt de turbo erin en “zuigt” de motor zich naar voren tot over de 200 km/u. Echt een belevenis.’ Net zo enthousiast is hij over motorfietsen met een wankelblok. Enkele fabrikanten hebben zich daar in het verleden aan gewaagd. In De Loods staan een Suzuki RE 5, Hercules en – de meest bijzondere van het stel – een Norton F1, een dubbelschijfs van 588 cc. Van de F1 zijn tussen 1990 en 1992 maar zestig exemplaren gebouwd en kopers moesten er diep voor in de buidel tasten. ‘Het is ook verreweg de duurste motorfiets uit mijn verzameling. Ik moest er een aardige veer voor laten.’ In de roemruchtige jaren zeventig raakten de motorliefhebbers snel gewend aan de verbazingwekkende viercilinders uit Japan, maar de komst van de zescilinders zorgde voor een heel andere opwinding. Natuurlijk, de techniek en de power waren indrukwekkend, maar ze kregen al snel etiketten als ‘kamerbreed’ en ‘mastodonten’ opgeplakt. Die zespitters zijn voor Kole een boeiende fase in de motor geschiedenis, dus heeft hij ze in zijn collectie opgenomen. Een trio dat uiterlijk toch veel verschilt. De Kawasaki 1300 54
MOTOR MAGAZINE • 8 • 2015
Als iedereen was zoals Johan Kole stond het verenigingsleven er in Nederland zeer rooskleurig voor. Hij is namelijk van heel wat clubs lid. Een opsomming: de Norton Club, Honda CBX1000 Club, Honda CB Four Club, Benelli Club, Suzuki T & GT Club, de Kawasaki Merkclub, de Klassieke Japanse Motorfietsen Vereniging en de Honda 4-takt Bromfietsen Vereniging. Van de laatste club is hij zelfs erelid. Kole is ook een actief lid. Hij bezoekt evenementen en is als rijder en organisator betrokken bij toerritten. ‘Het is bijna elk weekend wel raak.’
is ronduit een bullebak. De Benelli Sei en de Honda CBX hebben weliswaar een breed front, maar zijn beide toch veel sierlijker en sportiever gelijnd. Op de hedendaagse scooters zijn automatische versnellingsbakken een vanzelfsprekendheid, maar in het verleden stond de motorwereld uiterst sceptisch te kijken naar die ‘automaten’. Het waren exoten, reden waarom er twee in De Loods staan. Beide van Honda, een 400 automaat en een CB750A, een soort semi-automaat met twee versnellingen. De Convert van Moto Guzzi ontbreekt. ‘Je kunt nu eenmaal niet alles hebben.’
EENLINGEN Niet passend in een thema, maar toch bijzonder genoeg om in zijn verzameling op te nemen, zijn de diverse eenlingen. Geen doorsnee fietsen, maar ieder met een bijzonderheid. Bijvoorbeeld de BMW K1 die in 1988 opzien baarde met zijn stroomlijn, omhulde voorwiel en ‘vloekende’ kleuren. Ook staan er enkele Engelsen, waaronder twee Nortons. De ene is een SS90, een 600cc-twin uit 1963. ‘Het is de laatste standaard motorfiets. Daarna begon Norton ze op te voeren.’
1. Nagenoeg dagelijks maakt Kole de gang naar De Loods om aan zijn motoren te sleutelen. Nog even en dan kan ook deze weer de weg op.
4
2
ZE MOETEN MOTORISCH GOED ZIJN. SHOWROOMCONDITIE IS ECHT NIET VEREIST De andere is een Commando MK3. De reden van zijn aanwezigheid: het is de eerste Norton met een startmotor. Ook van Engelse makelij is de Sunbeam S7 uit 1954. Hij staat op grote ballonbanden en is bijzonder vanwege zijn motorblok. Het is namelijk een staande twin-in-lijn. Opvallend is dat de machine cardanaandrijving heeft. Kole weet nog een aardige karakteristiek te vermelden: ‘De compressie is laag. Qua aantrappen mag je het wel een vrouwenmotor noemen.’ Een Honda C72 uit begin jaren zestig is ook aanwezig. Een massieve 250cc-twin met geperst stalen frame. Het model behoort tot de pioniersfase van Honda. ‘Hij moet nog wel afgebouwd worden, vandaar dat hij op de eerste verdieping staat.’ Ook België is vertegenwoordigd met een Gillet, een 500cc-zijklepper uit 1954. Grappig is het metalen roostertje over het achterlicht met het woord ‘stop’. De verklaring waarom deze eencilinder uit Herstal in de verzameling staat, is wat minder uitgesproken: ‘Ach, zo’n oud dingetje wilde ik er ook wel bij hebben.’ Bij de aankoop van al zijn motoren hanteert Kole het uitgangspunt dat ze in goede staat moeten verkeren. Vertrouwt hij niet op zijn eigen oordeel, dan neemt hij een kennis mee die veel van het model weet. Slechts een enkele keer besloot hij iets in slechte staat te kopen, maar van die aanpak genas hij snel. ‘Bij de demontage bleek de kwaliteit erg tegen te vallen. Bij het opknappen van zo’n wrak rijzen de kosten de pan uit.’ Een ander uitgangspunt van Kole is dat motoren zijn gemaakt om op te rijden. Ze moeten daarom motorisch goed zijn. Showroomconditie is echt niet vereist. ‘Als je ze gebruikt,
5
houd je ze toch niet ongeschonden. Een steen die tegen het frame slaat of een deukje als gevolg van de poort die tegen de motor valt. Het hoort er allemaal bij.’ Geregeld pakt hij een motor voor een ritje of een treffen. Of hij laat vrienden en kennissen genieten van het rijkarakter van een bepaald model. Al zijn motoren hebben een WA-verzekering, maar voor zo’n vijftien stuks tikt hij ook de wegenbelasting af. Die zijn dus direct inzetbaar. ‘Alleen eerst even de accu controleren en de bandjes oppompen.’
DROOMWENS De Loods staat nu tot de nok vol met motoren. Ruimte voor meer is er niet. Maar… van één motorfiets droomt Kole al heel lang. Het gaat om de Honda NR750, afgeleid van de racer en beroemd vanwege zijn ovale zuigers. De motor werd in 1992 op bestelling en in een beperkte oplage van vijfhonderd stuks gebouwd. De prijs toen: 150.000 gulden. ‘Echt, ik zou het leeuwendeel van mijn verzameling willen inruilen voor die unieke machine, maar zelfs dan is hij nog niet haalbaar.’ Helaas komen niet alle dromen uit…
EXOTENTREFFEN Om aparte motorfietsen bij elkaar te brengen, organiseert Kole met een groepje gelijkgestemden inmiddels al voor de 23e maal het Exotentreffen. Een bijeenkomst voor bijzondere motoren zoals de klassieke zescilinders en motoren met een wankelblok of turbo. Maar ook bezitters van andere exoten zijn van harte welkom. Dit jaar vindt het treffen plaats op zaterdag 12 september in Zeist. Voor meer info: www.exotentreffen.nl.
2. Even gassen en blazen op… sandalen. 3. Kole laat in alle machines het contact sleuteltje zitten: ‘Als ik ze in een doos stop, ben ik eindeloos bezig om de juiste te vinden als ik een ritje wil maken.’ 4. Uiteraard vormen de zescilinders ook een thema. Kole bezit er drie. De Kawasaki KZ1300 is de meest ‘bullige’ van het trio. 5. Een trotse eigenaar te midden van vier ‘exoten’: ‘Welke zal ik vandaag eens pakken?’
MOTOR MAGAZINE • 8 • 2015
55