ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΠΟΛΥΓΥΡΟΣ ΤΕΥΧΟΣ 31

ÐåñéïäéêÞ Ýêäïóç ôïõ

ËÁÏÃÑÁÖÉÊÏÕ ÏÌÉËÏÕ ÐÏËÕÃÕÑÏÕ ¸ôïò 7ï - Ôåý÷ïò 31o

ÉáíïõÜñéïò - ÖåâñïõÜñéïò 2006

Ðåñéå÷üìåíá Áíôß ðñïëüãïõ, ï åêäüôçò ...........................................................................................................3 Ìéá åîáéñåôéêÞ ïìéëßá óôïí Ðïëýãõñï ðñéí 129 ÷ñüíéá, Ãåþñãéïò ÆùãñáöÜêçò .................4 Ìáíþëçò ÌçôóéÜò ......................................................................................................................8 ÌéêñÝò éóôïñßåò áðü ôçí ÅèíéêÞ Áíôßóôáóç óôïí Ðïëýãõñï, Éùáêåßì ÔÜóéïò ..................13 ÊÜðïôå óôïí Ðïëýãõñï ............................................................................................................16 ÁðïêñéÜôéêá ìáóÜëéá êáé åõôñÜðåëá, åðéìÝëåéá ÃéÜííçò Ä. ÊáíáôÜò ................................18 Ç ðïéÞôñéá êáé æùãñÜöïò Ìáñßá Ôóßêïõëá, åðéìÝëåéá ÃéÜííçò Ä. ÊáíáôÜò ......................20 ÐïëõãõñéíÜ óôéãìéüôõðá óôá ÷ñüíéá ôçò ôïõñêïêñáôßáò, ÄçìÞôñéïò Êýñïõ, .....................26 ÌáèçôéêÝò ÈåáôñéêÝò ÐáñáóôÜóåéò-ÁíáìíÞóåéò, ¢ããåëïò Ö. ÌÜíôóéïò ............................29 ÐïëõãõñéíÜ ÅíèõìÞìáôá ÂÞìáôá óôï ðáñåëèüí: Ç ÕöÜíôñá, Ìáñßá ÌðïõëÜêç-Ëõðçñßäç ......................................33 ÐáéäéêÝò ãåõóôéêÝò áíáìíÞóåéò, ÄÞìçôñá ×áñéóôïý .............................................................35 Óôïí Ðïëýãõñï ôçò ÔÝ÷íçò êáé ôïõ Ðïëéôéóìïý .....................................................................37 Ôá íÝá ôïõ Ïìßëïõ, ÅëÝíç Ê. ËïõêÜêç ...................................................................................40 Ïé ÷ïñçãïß ôïõ ðåñéïäéêïý ìáò .................................................................................................43

ÐåñéïäéêÞ Ýêäïóç Ëáïãñáöéêïý Ïìßëïõ Ðïëõãýñïõ ÄéáíÝìåôáé äùñåÜí ÓõíäñïìÝò ðñïáéñåôéêÝò ÅðéóôïëÝò - ÅðéôáãÝò - ÅìâÜóìáôá: Ëáïãñáöéêüò ¼ìéëïò Ðïëõãýñïõ «ãéá ôï ðåñéïäéêü ÐÏËÕÃÕÑÏÓ» 631 00 Ðïëýãõñïò Êùäéêüò: 6084 Õðåýèõíïò ýëçòÅðéìÝëåéá êåéìÝíùí: ÃéÜííçò Ä. ÊáíáôÜò ÖéëïëïãéêÞ åðéìÝëåéá: ÁèáíÜóéïò ×ñéóôéáíüò, Öéëüëïãïò ÉäéïêôÞôçò: Ëáïãñáöéêüò ¼ìéëïò Ðïëõãýñïõ Åêäüôçò: ÃéÜííçò Ä. ÊáíáôÜò Ôçë.: 23710 24.976, Öáî: 23710 24.943 Åîþöõëëï: Ðïëýãõñïò 31 Éáíïõáñßïõ 1952. Öùôï: Áñã. ÂïãéáôæÞ, áñ÷åßï ×ñ. Í. Ãåñï÷ñÞóôïõ. Ïðéóèüöõëëï: Öùôïãñáößá ÌðÜìðç ÔÜóéïõ.

Êñßíåôáé ÷ñÞóéìï íá ãíùñßæïõí ïé åíäéáöåñüìåíïé ôá åîÞò: - Êåßìåíá ðÝñáí ôùí 15 êáíïíéêþí äáêôõëïãñáöçìÝíùí óåëßäùí äåí ìðïñïýí íá äçìïóéåõèïýí.

- Óôá êåßìåíá ðïõ áðïóôÝëëïíôáé ãéá äçìïóßåõóç ðñÝðåé áðáñáéôÞôùò íá áíáãñÜöåôáé ç éäéüôçôá ôïõ óõíôÜêôç. ï ôåëåõôáßïò, åöüóïí õðïãñÜöåé, Ý÷åé ôçí åõèýíç ôùí áðüøåþí ôïõ.

- Êåßìåíá, åßôå äçìïóéåýïíôáé åßôå ü÷é, äåí åðéóôñÝöïíôáé.

- Óå ðåñßðôùóç ðïõ ç åñãáóßá åßíáé ãñáììÝíç óå õðïëïãéóôÞ, êáëü åßíáé íá óõíïäåýåôáé áðü ôç ó÷åôéêÞ äéóêÝôá.

- Ï ÷ñüíïò äçìïóßåõóçò åíüò êåéìÝíïõ, ðïõ Ý÷åé åãêñéèåß, äåí ðñïóäéïñßæåôáé áðü ôçí çìåñïìçíßá êáôÜèåóÞò ôïõ óôï Ðåñéïäéêü, áëëÜ áðü ôç ÷ñçóéìüôçôÜ ôïõ, ôçí åðéêáéñüôçôÜ ôïõ, ôç äõíáôüôçôá íá åíôá÷èåß óå ìéá åíüôçôá ê.ëð.

ÌÁÊÑÏ×ÑÏÍÉÅÓ ÌÉÓÈÙÓÅÉÓ 14ï ÷éë. Èåóóáëïíßêçò - Í. Ìïõäáíéþí

ôçë.: 2310 802400 57001 ÈÅÓÓÁËÏÍÉÊÇ

ÄÇÌÇÔÑÁ ÂÏÕËÔÓÉÏÕ Ðï ëé ôé ê ü ò Ìç÷á í é ê ü ò

ÊÙÓÔÁÓ ÍÉÊÏËÁÚÄÇÓ Ìç÷á í ï ëü ãï ò Ìç÷á í é ê ü ò Á ÐÈ Êùíóôáíôéíïõðüëåùò 5 Ðïëýãõñïò, ôçë.: 23710 23800 2

Áðü ôï çìåñïëüãéï ôïõ Íéê. ÊáóôñÝôóéïõ. (Áñ÷åßï ÔÜóïõ ÊáóôñÝôóéïõ).

Áíôß ðñïëüãïõ Ôï êáñíáâÜëé Ý÷åé ìáêñáßùíç éóôïñßá óôïí Ðïëýãõñï áðü ôçí åðï÷Þ ôçò ôïõñêïêñáôßáò ìÝ÷ñé êáé óÞìåñá. ÊÜèå åðï÷Þ ìå ôá äéêÜ ôçò ÷áñáêôçñéóôéêÜ, áëëÜ ìå êïéíü ðáñïíïìáóôÞ ôï áäéÜðôùôï êÝöé, ôïõò ÷ïñïýò êáé ôá ôñáãïýäéá, ôéò öÜñóåò êáé ôá åõôñÜðåëá áðü ôçí ÔóéêíïðÝìðôç ìÝ÷ñé êáé ôçí ÊáèáñÜ ÄåõôÝñá. Äõï áðü ôïõò ÷áñáêôçñéóôéêïýò ôýðïõò ôïõ Ðïëõãýñïõ, éäéáßôåñá êáôÜ ôç ãéïñôéíÞ ðåñßïäï ôùí Áðüêñåù ôçò äåêáåôßáò ôïõ '50, Þôáí ï õðïäçìáôïðïéüò êáé ëáúêüò æùãñÜöïò Íéêüëáïò ÊáóôñÝôóéïò êáé ï äéåõèõíôÞò-ìïõóéêïäéäÜóêáëïò ôçò ÖéëáñìïíéêÞò ôïõ ÄÞìïõ Íéêüëáïò Ôóéïõìßôáò, ðïõ Ýöõãå áðü êïíôÜ ìáò ðñéí áðü åíÜìéóç ÷ñüíï ðåñßðïõ (26-6-2004) ðëÞñçò çìåñþí. Áìöüôåñïé óõììåôåß÷áí óôá äñþìåíá êáé êáôÝãñáøáí - ï ðñþôïò åéêáóôéêÜ, ï äåýôåñïò ðïéçôéêÜ - ôï ðïëõãõñéíü êáñíáâÜëé ôçò äåêáåôßáò ôïõ '50, ï êáèÝíáò ìå ôï äéêü ôïõ áðáñÜìéëëï ôñüðï. Ï åêäüôçò 3

Ìéá åîáéñåôéêÞ ïìéëßá óôïí Ðïëýãõñï ðñéí 129 ÷ñüíéá (êáôÜ ôïí åïñôáóìü ôùí Ôñéþí Éåñáñ÷þí ôïõ 1877) Ãåþñãéïò ÆùãñáöÜêçò, óõíô. ÄÜóêáëïò Ìéá åîáéñåôéêÞ ïìéëßá, íôïêïõìÝíôï ãéá ôï õøçëü åðßðåäï ìïñöþóåùò, ôï ïðïßï ÷áñáêôÞñéæå ôïí Ðïëýãõñï óôï â´ìéóü ôïõ 19ïõ áéþíá, âñÝèçêå, ìåôáîý ðïëëþí Üëëùí, óôï Áñ÷åßï ÓôÝö. Êüôóéáíïõ (óùóôüôåñá: âñÝèçêå, åêôåèåéìÝíï óôç öèïñÜ, óôï õðüãåéï ôïõ ÊïôóáíÝéêïõ, ìáæß ìå ðëÞèïò Üëëá ðïëýôéìá êåßìåíá, âéâëßá êáé áíôéêåßìåíá). Ç ïìéëßá áõôÞ äåí öÝñåé óõíôÜêôç êáé çìåñïìçíßá, ùóôüóï, áðü ôï óõíäõáóìü ôùí ðëçñïöïñéþí ãéá ôïí Áâäïýë ×áìßô1 êáé ôïí Êéáìßë ÂÝç2, ìðïñåß ìå âåâáéüôçôá íá ðñïóäéïñéóôåß üôé åêöùíÞèçêå óôïí åïñôáóìü ôùí Ôñéþí Éåñáñ÷þí ôïõ 1877. ¼óïí áöïñÜ ôïí óõíôÜêôç êáé åêöùíÞóáíôá ôçí ïìéëßá ðñüêåéôáé ßóùò ãéá ôïí "åëëçíïäéäÜóêáëï ÉùÜííç Ìáêñüðïõëï" Þ ãéá Üëëïí åëëçíïäéäÜóêáëï ôùí ïíïìáóôþí "Ó÷ïëåßùí ôïõ Ðïëõãýñïõ" ôçò åðï÷Þò åêåßíçò. (Ôï êåßìåíï, üðùò èá äéáðéóôþóåôå, äéáíèßæåôáé áðü ðïëëÝò ëÝîåéò ðïõ áðáéôïýí âïÞèåéá ëåîéêïý Þ åéäéêïý öéëïëüãïõ -åöüóïí ìÜëéóôá ôï êåßìåíï åßíáé ôáëáéðùñçìÝíï ÷åéñüãñáöï. Åõ÷áñéóôþ ãéá ôç âïÞèåéá ôïõò åêëåêôïýò öéëïëüãïõò Áè. ×ñéóôéáíü êáé Éùáê. Êñéêåëßêï).

ÁëëÜ áò äïýìå, áò äéáâÜóïõìå, ôçí åîáéñåôéêÞ áõôÞ ïìéëßá: "¼ôå õðü ôá åñåßðéá ôïõ êëïíéóèÝíôïò èñçóêåõôéêïý ïéêïäïìÞìáôïò ôçò ðñïãïíéêÞò çìþí áñ÷áéüôçôïò åôßèåíôï áé âÜóåéò íÝïõ èñçóêåõôéêïý êáèéäñýìáôïò, ôïõ ïõñáíïðÝìðôïõ ×ñéóôéáíéóìïý, åöÜíç ßóùò êáôÜ ðñþôïí üôé ìåôáîý ôùí äýï åíáíôßùí óõóôçìÜôùí, þí ôï ìåí ðïëõèåúáí åäÝ÷åôï, ôï äå ôçí ëáôñåßáí ôïõ ôñéóõðïóôÜôïõ áëçèéíïý Èåïý åäßäáóêåí, ïõäåìßá óõíÜíôçóéò êáé ïõäåìßá óõíåííüçóéò Ýìåëëå íá õðÜñîåé ðïôÝ. Êáé üìùò ôá äýï ôáýôá ðïëÝìéá óõóôÞìáôá åíåß÷ïí óôïé÷åßá, ôá ïðïßá Þôï ðñïùñéóìÝíïí ïõ ìüíïí íá êáôáëëáãþóéí áëëÜ êáé óôåíüôáôá íá óõíäåèþóéí åéò äéÜäïóéí êáé åîÜðëùóéí ôùí êïóìïóùôçñßùí áñ÷þí, áßôéíåò ïøéáßôåñïí ôçí áíèñùðüôçôá Ýìåëëïí í' áíáðëÜóùóéí. åíåß÷å äçëïíüôé ôï ìåí ðñþôïí ýøïò öéëïóïöéêþí èåùñéþí áíõðÝñâëçôïí êáé ìåãáëïðñÝðåéáí êáëëéåðïýò ãëþóóçò áðáñÜìéëëïí, ôï äå äåýôåñïí âÜèïò èñçóêåõôéêþí áëçèåéþí ðÜóáí áíôßëçøéí õðåñâáßíïí. Ôá óôïé÷åßá ëïéðüí ôáýôá, Üðåñ åíåß÷ïí ôá äýï óõóôÞìáôá ôá êáôÜ ðñþôçí üøéí Üëëçëá áðïêñïýïíôá ðñáãìáôéêþò óõíçíþèçóáí êáé óõíåêåíôñþèçóáí ïýôùò åéðåßí ëßáí ôåëåóöüñùò êáé ëßáí åììåëþò. Ôïõ äå åíáñìïíßïõ ôïýôïõ óõíäõáóìïý áõôþí ãåñáñÜ áíôéðñüóùðïò ðáñßóôáôáé ç ðåñéêëåÞò åí ôå ôç ãåíéêÞ êáé ðáôñßù çìþí éóôïñßá ôñéÜò ôùí ïéêïõìåíéêþí ÄéäáóêÜëùí, ùí ôçí åõáãÞ ìíÞìçí åïñôÜæïíôåò óÞìåñïí, åõóåâïöñüíùò ôéìþìåí áõôïýò êáé ôáò ðíåõìáôéêÜò áõôþí áèëÞóåéò åõãíùìüíùò áíáãíùñßæïìåí. Õøßöùíïé êÞñõêåò êïóìùöåëþí äéäáãìÜôùí ïé ôñåéò ïýôïé èåóðÝóéïé Üíäñåò åíÝäõóáí ôçí èåßáí äéäáóêáëßáí ìå ôçí ðïñöýñáí ôçò âáóéëßäïò ôùí ãëùóóþí êáé ôïí ìåí ×ñéóôéáíéóìüí åëëçíïðñåðþò åîùñÜéæïí, ôïí äå Åëëçíéóìüí ÷ñéóôéáíéêþò åîçãßáæïí. ÌáèçôÞò åðßóçò ìåí ôùí Ðñïöçôþí êáé Áðïóôüëùí, åðßóçò äå ôùí ÅëëÞíùí ðïéçôþí êáé óõããñáöÝùí ï ïõñáíïâÜìùí Âáóßëåéïò Ýíèåí ìåí çñìÞíåõå ôçí åîáÞìåñïí ôçò ÃåíÝóåùò, åôÝñùèåí äå óõíÝãñáöå ôçí óðïõäáéïôÜôçí ðáñáßíåóéí ðñïò ôïõò íÝïõò ðþò íá ùöåëþíôáé åê ôçò ìåëÝôçò ôùí åëëçíéêþí ëüãùí ìåôÜ äåéíüôçôïò ðñïóåããéæïýóçò ôçí áñ÷áßáí ÁôôéêÞí Ìïýóáí. ï äå Íáæéáíæçíüò Ãñçãüñéïò áö´åíüò ìåí áíÝëõå ôï ìõóôÞñéïí ôçò Áãßáò ÔñéÜäïò ìåôÜ áéèåñßïõ õøçãïñßáò, áö´åôÝñïõ äå óõíÝôáôôå éáìâåßá êáôÜ ìßìçóéí ôùí ÅëëÞíùí ðïéçôþí. ïõ÷ß äéáöüñùò 4

êáé ï ÷ñõóïýò ôçí ãëþôôáí ÉùÜííçò ìåôÜ ôçò áõôÞò åðéìåëåßáò åíÝêåéôï åéò ôçí ìåëÝôçí ôçò Áãßáò ÃñáöÞò êáé ôùí åîü÷ùí åðß ýøåé êáé êÜëëåé óõãñáöÝùí ôçò áñ÷áéüôçôïò, ßíá ìåôáöÝñç ôá áíÝöéêôá êÜëëç ôçò ÁôôéêÞò åõöñáäåßáò åéò ôá ÷ñéóôéáíéêÜ áõôïý êçñýãìáôá, äé ùí êáé ôá ðëÞèç êáôåêÞëåé êáé ôçí áðü ôïõ Üìâùíïò éåñÜí öéëïëïãßáí äáøéëþò åêüóìçóåí. Ïýôù äå ïé åëëçíéêÞò ìáèÞóåùò êáé ×ñéóôéáíéêÞò áñåôÞò ðåðëçñùìÝíïé ïýôïé ÉåñÜñ÷áé óõíÜøáíôåò åí åáõôïßò ôçí ôå èåßáí êáé áíèñùðßíçí óïößáí, ôçí éåñÜí êáé ôçí èýñáèåí ðáéäåßáí, êáé åí ôç óõíáöåßá áõôÞ ïéïíåß äåéêíýïíôåò äéá ìåí ôçò ìéáò ÷åéñüò ôçí ÉåñïõóáëÞì êáé ôïí ïõñáíüí, äéá äå ôçò åôÝñáò ôáò ÁèÞíáò êáé ôïí Ðáñíáóóüí, åãÝíïíôï äéá ôïõò åðåñ÷ïìÝíïõò Üíäñáò ôå êáé áéþíáò ôýðïò êáé õðüäåéãìá óõíáíáêñÜóåùò ôïõ åëëçíéóìïý ìåôÜ ôçò åõóåâåßáò, ôçò ïðïßáò ìåãáëïõñãÞìáôá ìåô' åêðëÞîåùò ìåí åßäåí ï êüóìïò, Ýêèáìâïò ä' áíáãñÜöåé åéò ôáò äÝëôïõò åáõôÞò ç óýã÷ñïíïò éóôïñßá. ôçñçôáß ôùí ôå Ýñãùí êáé äéäáãìÜôùí áõôþí åê ìéáò áñ÷Þò áíåöÜíçóáí êáé áíáöáßíïíôáé ðáíôá÷ïý ôçò êïéíùíßáò ôçò óõãêñïôïõìÝíçò õðü åíáñÝôùí êáé åõóåâþí áíäñþí åîáóêïýíôåò ðáíôïßáò ðíåõìáôéêÜò áñåôÜò, ùí ìåãßóôç åßíáé ç ôçò åõäáéìïíßáò ôùí ëáþí ðáñáßôéïò. ôçí ðñáãìáôéêÞí äå ôáýôçí åõôõ÷ßáí åããõÜôáé ìüíïò ï Ýíèåñìïò æÞëïò ôùí ðïëéôþí êáé ðáôñéùôþí, ïßôéíåò åéò ôïõò ëý÷íïõò ôùí öþôùí ïõäÝðïôå äéóôÜæïõóé íá åðé÷Ýùóé äéáñêþò äáøéëÝò êáé ëéðáñüí Ýëáéïí ìå ÷åßñá ìåãáëüäùñïí 'ñßðôïíôåò ïýôùò åéò ôáò êáñäßáò ôùí áìÝóùò ôå êáé åììÝóùò ùöåëïõìÝíùí óðÝñìáôá áãáèïäùñßáò, åî ùí âëáóôçóÜíôùí ìåìåóôùìÝíïõò åõãíùìïóýíçò óôÜ÷õáò óõãêïìßæïõóéí åéò ôçí ãåíéêÞí áðïèÞêçí ôùí ìåãÜëùí åõåñãåôþí ôçò êïéíùíßáò. Ôù üíôé, êýñéïé, êáé ï Ðïëýãõñïò áíÝêáèåí ìÝ÷ñé ôçò óÞìåñïí äéáôåëþí áö' åíüò ìåí éóôïñéêþí áíáìíÞóåùí êáé ðáñáäüóåùí óïâáñþí êëçñïíüìïò, áö' åôÝñïõ äå ðïëëþí ðëåïíåêôçìÜôùí êÜôï÷ïò, Ý÷åé ðÜíôïôå äéêáéïôÜôáò áöïñìÜò íá ìçí õðïëåéöèÞ Üëëùí ðüëåùí äõóêëåþò åéò ôï óôÜäéïí ôçò åêðáéäåýóåùò, åéò ôï ïðïßïí êáôÜ ôïí ðáñüíôá áéþíá ìÜëéóôá ðÜíõ öéëïôßìùò êáé åíáìßëëùò áãùíßæïíôáé éäéþôáé êáé Üñ÷ïíôåò, Üôïìá êáé êïéíüôçôåò, êáè' Þí åðï÷Þí ðÜíôá ôá åêðáéäåõôÞñéá åí ðÜóé êáé êáôÜ ðÜíôá ðñïóôáôåýïíôáé ðáñÜ ôçò óåâáóôÞò êõâåñíÞóåùò ôïõ êñáôáéïôÜôïõ êáé öéëïëÜïõ çìþí ¢íáêôïò ÓïõëôÜí Áâäïýë ×áìßô, ïý ôï êñÜôïò ðïëõ÷ñüíéïí (åßç) êáé üóôéò ðáôñéêþò êÞäåôáé ðåñß ôçò åêðáéäåýóåùò êáé åêðïëéôßóåùò ðÜíôùí áäéáêñßôùò

Ï ÄÞìïò Ôñáãáíüò ìå ôïõò ìáèçôÝò ôïõ ðåñß ôï 1900, ìðñïóôÜ óôï åôïéìüññïðï ó÷ïëåßï ôïõ 1836. (Áñ÷åßï Áèáíáóßïõ ×ñéóôéáíïý).

5

ôùí õðÝñ ôçò ìáêñïâéüôçôïò Áõôïý åõ÷ïìÝíùí ðéóôþí õðçêüùí, ðåðåéóìÝíïò üôé ôüôå ìüíïí èá åõçìåñÞóùóéí ïé õðü ôá áßóéá óêÞðôñá Áõôïý äéáôåëïýíôåò ëáïß, üôáí ç ðáéäåßá äéáäïèÞ êáè' Üðáóáí äéåýèõíóéí õðü ôçí åðïðôåßáí ôùí ðéóôþí õðáëëÞëùí ôïõ êñÜôïõò ôùí äéåðüíôùí ôá õøçëüôåñá ôùí êáèçêüíôùí ôçò ðáôñéêÞò Áõôïý ÊõâåñíÞóåùò ðñïò ôï ëáïóùôÞñéïí ðíåýìá3, ïðïßïé åíôáýèá ðïëõôñüðùò áíáäåéêíýïíôáé ï Üîéïò ÄéïéêçôÞò çìþí, ï êáëüò êáãáèüò ÊáúìáêÜìçò Êéáìßë ÂÝçò êáé ï ïõ÷ Þôôïí æçëùôÞò ôùí êáëþí ôçò ðáéäåßáò ï óïöïëïãéþôáôïò ×áêßì ÅöÝíäçò êáé ïé ðåñß áõôïýò äéá ôçò åõãåíïýò ðáñïõóßáò ôéìÞóáíôåò óÞìåñïí ôçí åïñôÞí ôùí ó÷ïëåßùí4. êáôÜ ôïí ðáñüíôá áéþíá, åðáíáëáìâÜíù, ðñáãìáôéêþò èá Þôï ç ìåãßóôç ôùí åëëåßøåùí ôïõ Ðïëõãýñïõ, èá Þôï ç óêéåñùôÜôç áäïîßá ôïõ, åÜí ìç åß÷å íá äåßîç åéò îÝíïí ôïí ðåñéçãïýìåíïí áõôüí ôçí èÝóéí ôùí åêðáéäåõôéêþí êáôáóôçìÜôùí ôïõ. åí ôïéáýôç áðïôñïðáßù ðåñéðôþóåé åêåßíïò áíÝêðëçêôïò õðü ôùí êáôïßêùí êáé ôçí êáñäßáí íåíõãìÝíçí õðü âáñåßáò èëßøåùò öÝñùí èá Ýëåãå "ç Üëëùò éóôïñéêÞ áýôç êïéíüôçò5, ùò ç ôïõ Åõáããåëßïõ ÌÜñèá, ìåñéìíÜ êáé ôõñâÜæåé ðåñß ðïëëÜ, áìåëåß äå åíüò, ïý Ýóôé ÷ñåßá". Åõôõ÷þò üìùò ôï Ýí ôïýôï ïý Ýóôé ÷ñåßá äåí çìåëÞèç, êáé ÷Üñéôé èåßá ôïéáýôçò áêëåúáò äõóáðüôñéðôïò êçëßò äåí åðé÷ñáßíåé ôï ðñüóùðïí ôïõ ðåñéùíýìïõ Ðïëõãýñïõ. äéüôé ðñï ðïëëïý áíåãíùñßóèç ç óðïõäáéüôçò, çí êÝêôçôáé Ýíåêá ôïõ óïâáñïý ðáñåëèüíôïò êáé ôçò åîáéñåôéêÞò èÝóåùò ðñïò ôçí åðáñ÷ßáí, Þò ìçôñüðïëéò åéêüôùò äéáôåëåß, óõíåðåßá äå ôïýôùí ðÜíõ ðñüèõìïò õðÞñîåí ç öéëïãåíÞò ðñïáßñåóéò êáé äñáóôçñßá åíÝñãåéá ôùí öéëïìïýóùí ðáôñéùôþí åéò ôå ôçí óýóôáóéí êáé ôçí óõíôÞñçóéí ôùí åêðáéäåõôéêþí êáôáóôçìÜôùí, þí õðü ôçí óôÝãçí åïñôáóôéêþò óõãêåêëÞìåèá êáé Üôéíá ï ìüíïò áëçèÞò êáé áêÞñáôïò áõôïý êüóìïò äéêáßùò èåùñïýíôáé ïé áåßìíçóôïé ïýôïé Üíäñåò ïé óõíäñáìüíôåò êáé ôåëÝóáíôåò ôï éåñüí Ýñãïí ôïõ ðñïïñéóìïý êáé ôçò åí ôù êüóìù ôïýôù áðïóôïëÞò ôùí, äçëïíüôé ôï åý ðïéåßí, ëéìùôôïýóáò äéáíïßáò åéò åõù÷ßáí ãíþóåùí åðß ôçí ôñÜðåæáí ôùí Ìïõóþí ðñïóåêÜëåóáí äéá ôçò óÜëðéããïò ôçò óïößáò ðåñéç÷ïýóçò ôá ðÝñáôá ôçò ãçò êáé ëåãïýóçò "äåýôå öÜãåôå ôïí åìüí Üñôïí êáé ðßåôå ïßíïí, üí êåêÝñáêá õìßí êáé áðïëåßðåóèå áöñïóýíçò". Ôá äéäáêôÞñéá ôáýôá ðñüêåéíôáé ùò öÜñïé ôçëáõãåßò êáé öáíïß öùôïâüëïé, áö' þí áåßðïôå áöèüíùò åê÷Ýïíôáé åéò ôçí åéò áõôÜ öïéôþóáí öéëïìáèÞ íåïëáßáí êáé äé áõôÞò åéò ôçí êïéíùíßáí óýìðáóáí áêôßíåò ðáéäåýóåùò äéáëýïõóáé ôï ðõêíüí êáé ï÷ëçñüí íÝöïò ôçò óôõãåñÜò áìáèåßáò, üðåñ âáñý åß÷åí åðéêáèßóåé åðß ôùí üøåùí ðÜíôùí çìþí áðü ôçò ðïëõäáêñýôïõ åðï÷Þò ôùí ðáñåëèïõóþí óõìöïñþí6 äéáèåñìáßíïõóáé ôáò êáñäßáò äéá óõíáéóèçìÜôùí áîéïðñåðþí, äé þí áýôáé êáôÜ ìéêñüí åéò çèéêüôçôá ðñïÜãïíôáé êáé âáèìçäüí åîáãéÜæïíôáé. Ôá õøçëÞí ôçí áðïóôïëÞí ðåñéêåßìåíá åêðáéäåõôÞñéá çìþí ôüôå ìüíïí èá åêðëçñþóùóéí áõôÞí, åÜí áíôáîßùò ôùí ðñïóäïêéþí êáé ôùí åëðßäùí ðáíôüò æçëùôïý ôçò åõêëåßáò ôçò ðáôñßäïò çìÝñá ôç çìÝñá áããÝëùóé âÞìáôá ðñïüäïõ åããßæïíôá åéò ôï ðïèçôüí óçìåßïí ôçò åöéêôÞò ôåëåéüôçôïò. ÅõåñãÝôáé ìåãÜëïé ôù üíôé ìÝëëïõóé äéêáßùò í' áíáãñáöþóéí åéò ôçí ìíÞìçí ôùí åðåëåõóïìÝíùí ïé ðñïíïïýíôåò õðÝñ ôùí ó÷ïëåßùí åßôå äéá ðñïóöïñÜò êëçñïäïôçìÜôùí Þ åñÜíùí åßôå äéá ðñïôñïðþí åí ðíåýìáôé öéëïãåíåßáò åéëéêñéíïýò, üðùò ìåãÜëïé åõåñãÝôáé èåùñïýíôáé ðáñ' çìþí üóïé áñ÷Þèåí ìÝ÷ñé ôïõ íõí óõíåôÝëåóáí åéò ôçí õëéêÞí êáé çèéêÞí åõüäùóéí áõôþí, áðïëáýóáíôåò èçóáõñüí åí ïõñáíïßò ìåßæïíá êáé Üöèáñôïí, ðñïò ïí áðïâëÝðùí ï ×ñõóüóôïìïò ÉùÜííçò Ýëåãåí "ïõê åý ðïéåß ï åý ðïéþí, áëë' åý ðÜó÷åé áõôüò êáé åõåñãåôåßôáé ìÜëëïí ïõê åõåñãåôåß. ìåßæïíá ãáñ ëáìâÜíåé Þ äßäùóé. Èåþ ãáñ äáíåßæåé ïõê áíèñþðïéò, áýîåé ôïí ðëïýôïí ïý ìåéïß". Áí äå ï èåßïò ðáôÞñ åßðå ôáýôá áðïâëÝðùí åéò ôá ìåôÜ èÜíáôïí, ï ðïéçôÞò Èåüêñéôïò ìáò åßðåí üôé êáé åí ôù âßù ôïýôù ïõäÝí êáëëßôåñïí êáé ìáêáñéþôåñïí ôçò ðáñÜ ôïéò áíèñþðïéò õðïëÞøåùò "ôé êÜëëéïí áíäñß êáí åßç ïëâßù Þ êëÝïò åóèëüí åí áíèñþðïéóéí åõñÝóèáé", þóôå êáé ôïõ çäßóôïõ êáé êáëëßóôïõ ôïýôïõ áêïýóìáôïò á6

ðÞëáõóáí ïýôïé êáé ôùí áéùíßùí áãáèþí, Üðåñ êáôÜ ôïí Áðüóôïëïí Ðáýëïí "ïöèáëìüò ïõê åßäå êáé ïýò ïõê Þêïõóå êáé åðß êáñäßáí áíèñþðïõ ïõê áíÝâç". Äéêáßùò Üñá ðëçí ôçò åêÜóôïôå åõãíþìïíïò ìíåßáò ôùí ïíïìÜôùí áõôþí, åéäéêþò êáôÜ ôçí çìÝñáí ôáýôçí åïñôÞí ôùí ïéêïõìåíéêþí äéäáóêÜëùí éåñüí ìíçìüóõíïí õðÝñ áõôþí ôåëåßôáé, åí þ áíáðÝìðïíôáé õðü ôùí äéáäü÷ùí ôùí óÞìåñïí åïñôáæïìÝíùí ôñéþí öùóôÞñùí êáé ôïõ óåâáóìéùôÜôïõ ôçò Åêêëçóßáò éåñáôåßïõ äåÞóåéò ðñïò ôïí ïõñÜíéïí ðáôÝñá ôùí öþôùí õðÝñ áíáðáýóåùò ìåí ôùí ôåèíåþôùí åõìåñßáò äå ôùí æþíôùí, åõëïãßáò äå åê ôïõ èåßïõ áõôïý èñüíïõ ôùí Ýñãùí êáé ôùí ðñïóðáèåéþí åöüñùí, äéäáóêÜëùí êáé ìáèçôþí, ïß ðÜíôåò áðïäÝäõíôáé åéò ôïí êáëüí áãþíá ôçò ðáéäåýóåùò. Åí ôç äçìïôåëåß ôáýôç ðåñéðôþóåé êëçèåßò êáãþ í' áãïñåýóù ôé, ìåôÜ ôá åéñçìÝíá ôáýôá ôá ïëßãá ðñéí Þ ðåñÜíù ôçí óýíôïìïí áãüñåõóßí ìïõ, ðáñïõóéÜæïìáé åî ïíüìáôïò ôùí ôå äéäáóêüíôùí êáé ôçò äéäáóêïìÝíçò íåïëáßáò åêáôÝñïõ ôùí öýëùí, í' áðïôßóù ôïí áíÞêïíôá ôçò åõãíùìïóýíçò öüñïí ðñïò ôïõò áåéìíÞóôïõò åßôå áðïâéþóáíôáò åßôå æþíôáò åõåñãÝôáò7 ôùí ó÷ïëåßùí ìáò, åõ÷üìåíïò ßíá áé èõóßáé ôùí åýñùóé ðëÞñç éêáíïðïßçóéí åéò ôçí êáñðïöüñïí äéäáóêáëßáí ôçí ìåô' áñåôÞò êáé ðáéäåßáò óõíçíùìÝíçí êáôÜ ôï ðáñÜäåéãìá ôùí óÞìåñïí åïñôáæïìÝíùí ôñéþí öùóôÞñùí8. Óçìåéþóåéò: 1.Áâäïýë ×áìßô ´: ¸ãéíå óïõëôÜíïò ôïí Áýãïõóôï ôïõ 1876. ÁíáêÞñõîå Óýíôáãìá, áëëÜ, ìåôÜ ôïí ñùóïôïõñêéêü ðüëåìï (Áðñßëéïò 1877) ðïõ áêïëïýèçóå, ôçí Þôôá ôçò Ôïõñêßáò áðü ôç Ñùóßá êáé ôç ãíùóôÞ óõíèÞêç ôïõ Áã. ÓôåöÜíïõ, ï ×. áíÝóôåéëå ôç ëåéôïõñãßá ôïõ ÓõíôÜãìáôïò êáé Ýãéíå áðüëõôïò ìïíÜñ÷çò áóêþíôáò, óôï åîÞò, åîïõóßá ôñïìïêñáôßáò. "Öñéêþäçò ôñïìïêñáôßá åí ìéá ëÝîåé åðåêñÜôåé ðáíôá÷ïý êáé ðáò èåùñïýìåíïò ýðïðôïò åññßðôåôï åéò ôáò öõëáêÜò Þ ôá ýäáôá ôïõ Âïóðüñïõ". Áðü ôç óðåßñá ôùí áíáêôüñùí ôïõ åêðïñåýôçêå êýìá óöáãþí êáôÜ ôùí Áñìåíßùí (35000 óöáãéáóèÝíôåò), þóôå ï ÃëÜäóôùí ôïí áðïêÜëåóå äçìüóéá "ìÝãáí äïëïöüíïí". Ç äéêôáôïñéêÞ êáé åãêëçìáôéêÞ ðïëéôåßá ôïõ îåóÞêùóå êßíçìá åíáíôßïí ôïõ êáé ôï 1908 áíáãêÜóôçêå íá åðáíáöÝñåé ôï êáôáñãçèÝí Óýíôáãìá. ¼ìùò, êáé óôç óõíÝ÷åéá, äçìéïõñãÞèçêáí åî áéôßáò ôïõ ôáñá÷Ýò êáé, óôéò 14 Áðñéëßïõ 1909 åêèñïíßóôçêå, åîïñßóôçêå óôç Èåó/íßêç êáé åãêëåßóôçêå óôçí Ýðáõëç Áëëáôßíé. ÌåôÜ äõï ÷ñüíéá ìåôáöÝñèçêå óå ÷ùñéü ôïõ Âïóðüñïõ, üðïõ ðÝèáíå ôï 1918.

2.Êéáìßë ÂÝçò: ÊáúìáêÜìçò ôïõ Ðïëõãýñïõ. Óýìöùíá ìå äçìïóßåõìá ôçò åöçìåñßäáò "ÅñìÞò" ôçò Èåóóáëïíßêçò ìåôáôÝèçêå áðü ôïí Ðïëýãõñï óôç ÂÝññïéá ôïí ÌÜéï ôïõ 1877 (äçìïóéåýôçêáí êáôçãïñßåò Ðïëõãõñéíþí åíáíôßïí ôïõ óôï ö. 188/5-4-1877) -ðëçñïöïñßåò áðü ê. Äçì. Êýñïõ.

3.ÁõôÝò ïé åðáéíåôéêÝò áíáöïñÝò ãéá ôïí óïõëôÜíï êáé ôçí êõâÝñíçóÞ ôïõ åßíáé áõôïíüçôá õðï÷ñåùôéêÝò ãéá äçìüóéåò ïìéëßåò êáé êåßìåíá ôçò åðï÷Þò åêåßíçò, ÷ùñßò, ôéò ðåñéóóüôåñåò öïñÝò, íá áíôáðïêñßíïíôáé óôçí ðñáãìáôéêüôçôá.

4.Ç ïìéëßá ãßíåôáé ðáñïõóßá åêðñïóþðùí ôçò ôïõñêéêÞò äéïßêçóçò.

5.ÅðáíáëáìâÜíåôáé êáé ôïíßæåôáé êáé ðÜëéí ç éóôïñéêüôçôá ôïõ Ðïëõãýñïõ. ÁíáöïñÜ äéá÷ñïíéêÞ -èá ìðïñïýóå íá Ý÷åé ãñáöåß êáé óå óçìåñéíü êåßìåíï.

6.Ðéèáíüôáôá õðïíïåß ôá ðÜèç ôïõ Ðïëõãýñïõ êáôÜ ôéò åðáíáóôÜóåéò ôïõ 1821 êáé ôïõ 1854.

7.Óôïí Ðïëýãõñï õðÞñ÷å, áðü ôüôå, áëëÜ êáé óôá ìåôÝðåéôá ÷ñüíéá, ðáñÜäïóç óõìðáñÜóôáóçò êáé åõåñãåóßáò ôùí êáôïßêùí êáé ôùí åêôüò Ðïëõãýñïõ Ðïëõãõñéíþí ðñïò ôá ó÷ïëåßá, ìå êïñýöùóç ôç äéÜèåóç êëçñïäïôçìÜôùí õðÝñ ôùí ó÷ïëåßùí (êëçñïäïôÞìáôá ÖñáíôæÞ - Ðáõëßäç êëð).

8.ÅðáíáëáìâÜíïõìå, óôï ôÝëïò ôçò ðáñÜèåóçò ôçò åîáéñåôéêÞò áõôÞò ïìéëßáò, áõôü ðïõ êáé åéóáãùãéêÜ óçìåéþóáìå, üôé ôï åîáßñåôï áõôü êåßìåíï -íôïêïõìÝíôï áíáóýñèçêå áðü ôï ìÝñïò ôïõ áñ÷åßïõ Êüôóéáíïõ ôï ïðïßï, åðß ÷ñüíéá, âñéóêüôáí äéÜóðáñôï, áöýëáêôï êáé åêôåèåéìÝíï óôç öèïñÜ, óôï õðüãåéï ôçò êáôïéêßáò Ó. Êüôóéáíïõ. Ôï áöéåñþíù óå üóïõò Þôáí õðåýèõíïé ãéá ôçí êáôÜóôáóç áõôÞ êáé óå üëïõò üóïé áäéáöïñÞóáìå åðß ÷ñüíéá ãéá ôçí ôý÷ç ôïõ ðïëéôéóôéêïý áõôïý èçóáõñïý.

7

Ìáíþëçò ÌçôóéÜò Ãéá ôçí êáëëéôå÷íéêÞ áîßá ôïõ Ìáíþëç ÌçôóéÜ ü,ôé êáé íá ðïýìå åìåßò ìÜëëïí èá åßíáé ðåñéôôü, êáèþò ôç ìáñôõñïýí ôá ôñáãïýäéá ôïõ ðïõ ìáò óõíôñïöåýïõí ÷ñüíéá ôþñá. Ðïéïò äåí ãíùñßæåé, ðùò åñìÞíåõóå ôñáãïýäéá ôùí óçìáíôéêüôåñùí ÅëëÞíùí óõíèåôþí, üðùò ×áôæçäÜêé, ÈåïäùñÜêç, Îáñ÷Üêïõ, Ìéêñïýôóéêïõ, Óðáíïý, ÃëÝæïõ, Êüêïôïõ, Êçëáúäüíç, Ôüêá, ÐÜíïõ, êáé ðïéïò äå óéãïôñáãïýäçóå ôçí "Áèáíáóßá", ôçí "Åëåõóßíá", ôïí "ÁëÞôç", ôïí "Ôñåëëü", ôïí "ÍôåëÜëç", ôç "Öùôïãñáößá", ôï "Êïñßôóé ìå ôá ðáíôåëüíéá", ôçí "Ðéñüãá", ôï "ÃéÜííç ôï öïíéÜ" êáé ôüóá Üëëá. ÓõíáíôÞóáìå ôï ìåãÜëï ×áëêéäéêéþôç ôñáãïõäéóôÞ óôï îåíïäï÷åßï Elektra Palace ôçò Èåóóáëïíßêçò, ôïí ÍïÝìâñéï ôïõ 2005. Ôï "êïíÝ" ìáò ôï Ýêáíå ï ÃéÜííçò ÁéêáôåñéíÜñçò - ôïí åõ÷áñéóôïýìå èåñìÜ - êáé áðü êåé êáé ðÝñá üëá êýëçóáí åýêïëá. Ç ðñþôç åðáöÞ ìå ôï Ìáíþëç ÌçôóéÜ ìáò Ýêáíå åíôýðùóç, êáèþò óõíáíôÞóáìå Ýíáí Üíèñùðï ðñïóéôü, áðëü êáé ðÜíù áð' üëá óïâáñü êáé ìåôñçìÝíï. ÅðéäßùîÞ ìáò íá åðéêåíôñùèïýìå ðåñéóóüôåñï óôï ðñþôï ôïõ îåêßíçìá êáé óôá ÷ñüíéá ðïõ Ýæçóå óôïí Ðïëýãõñï ùò ìáèçôÞò. Áðü ôçí áãñïôéêÞ æùÞ ôùí Äïõìðéþí, óôçí... ðïëýâïõç ðñùôåýïõóá ôçò ×áëêéäéêÞò, ôïí Ðïëýãõñï, åêåß üðïõ ç ðñþôç ôïõ íïéêÜñéóóá, ÔñéáíôáöõëëéÜ ÊïõêïõìðÞ1 ôïõ Ýëåãå: "Ìáíþë' äéÜâáæé! Ìé ôïõ ôñáãïýä' äå ãéïõìþæ' ôïõ êáôóáñüë'". Êáé óôç óõíÝ÷åéá áðü ôá äýóêïëá êáé äçìéïõñãéêÜ ÷ñüíéá ôçò Èåóóáëïíßêçò, óôï ìåãÜëï ðÝôáãìá ðñïò ôçí åðéôõ÷ßá. (Óôç óõíÝíôåõîç óõììåôåß÷å êáé ç ÄÞìçôñá ÊáñáäÞìïõ, öïéôÞôñéá áñ÷éôåêôïíéêÞò).

Ðþò Þôáí ôá ðáéäéêÜ óïõ ÷ñüíéá óôá ÄïõìðéÜ êáé óôç óõíÝ÷åéá óôï ÃõìíÜóéï Ðïëõãýñïõ; Îåêßíçóá áðü ôï ÷ùñéü ìïõ, ôá ÄïõìðéÜ, üðïõ ðåñíïýóá ìå ôçí ïéêïãÝíåéÜ ìïõ ìéá Þóõ÷ç áãñïôéêÞ æùÞ. Åêåß, óôï êáöåíåßï ôïõ ðáôÝñá ìïõ ðñùôÜêïõóá ìáêåäïíßôéêåò êïìðáíßåò, äçìïôéêÜ êáé ëáúêÜ ôñáãïýäéá áðü ôá ìåãÜöùíá ôçò êïéíüôçôáò êáé âõæáíôéíÞ ìïõóéêÞ óôçí åêêëçóßá ôïõ ÷ùñéïý, üðïõ ðÞãáéíá óõ÷íÜ êáé Ýøåëíá. Ç ìçôÝñá ìïõ ôñáãïõäïýóå ðïëý óôï óðßôé êáé óôá ÷ùñÜöéá êáé ó' áõôÞ ðñÝðåé íá Ýìïéáóá, ãéáôß ôñáãïõäïýóå ðïëý üìïñöá. Óôïí Ðïëýãõñï Ýñ÷ïìáé ôï 1959. Ôïí ðñþôï ÷ñüíï åêåß äåí ìðïñïýóá íá ðñïóáñìïóôþ åýêïëá êáèþò ìå ðåßñáîå ðïëý ðïõ Ýöõãá áðü ôï óðßôé ìïõ. ¹ìïõí ðïëý äåìÝíïò ìå ôçí ïéêïãÝíåéÜ ìïõ êáé óôçí áñ÷Þ õðÝöåñá. ÖõóéêÜ üðïõ êé áí ðÞãáéíá èá õðÝöåñá. ¹ôáí ç ðñþôç öïñÜ ðïõ Ýöåõãá áðü ôï óðßôé, ãéá Ýíá ðáéäß 12 ÷ñïíþí äåí Þôáí êáé ìéêñü ðñÜãìá, äåí åß÷á ìáæß ìïõ Üëëïí íá óõãêáôïéêÞóù, åíþ áðü ôá Üëëá ÷ùñéÜ Þôáí ðïëëïß êáé Ýêáíáí ðáñÝá ìåôáîý ôïõò. Ôá êáëÜèéá ôá èõìÜóáé; Áí ôá èõìÜìáé ëÝåé! (ãåëÜåé). Âãáßíáìå üëïé óôï ðñáêôïñåßï êáé ðåñéìÝíáìå íá Ýñèåé ôï ëåùöïñåßï. ¹óïõí êáëüò ìáèçôÞò; Ðñïò ôï êáëüò Þìïõí. Äåí ìðïñþ íá ðù ðùò Þìïõí áðü ôïõò ðñþôïõò, áëëÜ Þìïõí êáëüò ÷ùñßò íá äéáâÜæù êáé ðïëý. Óôï ðáé÷íßäé üìùò êáé óôï ôñáãïýäé Þìïõí ðñþôïò. ÈõìÜìáé ìéá ðñùôïìáãéÜ ìå ôï ÌÞôóï ÃêëÜâá êáé êÜðïéïí Üëëï íïéêéÜóáìå ðïäÞëáôá êáé ðÞãáìå øçëÜ óôïí ÔáîéÜñ÷ç, áðü êåé óôïí ¢ãéï Ðñüäñïìï, óêïôùèÞêáìå óôçí êïýñáóç, ãéá íá êÜíïõìå ðïäÞëáôï. Åêåßíç ôçí åðï÷Þ ôñáãïýäçóåò êáèüëïõ óôïí Ðïëýãõñï; Ðþò íá ôñáãïõäÞóù, äåí åðéôñÝðïíôáí êáô' áñ÷Þí áõôÜ ôá ðñÜãìáôá. ÈõìÜìáé Þôáí ôüóï áõóôçñÜ óôïí Ðïëýãõñï, ðïõ äåí ìðïñïýóáìå íá êõêëïöïñÞóïõìå. Ìå ôï Üíáììá ôùí öþôùí Ýðñåðå íá åßìáóôå óôá óðßôéá ìáò. Áí óå Ýâëåðáí Ýîù, ôçí 8

Áðü ôç óõíÝíôåõîç ìå ôï Ìáíþëç ÌçôóéÜ ôï ÍïÝìâñéï ôïõ 2005.

Üëëç ìÝñá Ýôñùãåò áðïâïëÞ. ÐÞãáéíá ìåñéêÝò öïñÝò óôçí åêêëçóßá êáé Ýøåëíá ìå ôïí äÜóêáëï Ð. Äçìüðïõëï êáé ôïí Íßêï Êïýñôç, ôïí ïðïßï, üôáí Þìïõí óôçí Á´ ôÜîç, ãíþñéóá óôçí ÐáéäéêÞ ÊáôáóêÞíùóç Ìåôáìüñöùóçò. Åðßóçò êÜíáìå ðïëëÝò öïñÝò êáíôÜäåò ìå åëáöñÜ ôñáãïýäéá ôçò åðï÷Þò, êõñßùò üóá ìðïñïýóáìå íá êÜíïõìå äéöùíßåò êáé ôñéöùíßåò. Óôïí Ðïëýãõñï åðßóçò Üêïõóá ãéá ðñþôç öïñÜ ôïí ÈåïäùñÜêç êáé áðü ôüôå Üñ÷éóá íá êáôáëáâáßíù ôçí ïõóßá ôçò ìïõóéêÞò. ÈõìÜìáé, üôáí Ýâáëá óôï ðéêÜð ôïõ êáöåíåßïõ ìáò óôá ÄïõìðéÜ ôï äßóêï ôïõ ÈåïäùñÜêç, êÜëåóáí áìÝóùò ôïí ðáôÝñá ìïõ óôï áóôõíïìéêü ôìÞìá ôïõ Áã. Ðñïäñüìïõ ãéá áíÜêñéóç. ¢ëëá ÷ñüíéá ôüôå. ÈõìÜóáé ôïõò êáèçãçôÝò êáé ôïõò óõììáèçôÝò óïõ óôïí Ðïëýãõñï; ¹ìáóôáí ìáæß ìå ôïõò Ãéþñãï ÐáðáìÜîéìï, Íßêï ØáñÜ, ÊõñéÜêï Áíáãíùóôüðïõëï, Óåñáöåßì Ãáâñßëç, ÈáíÜóç Îáíèüðïõëï, Íéêçöüñï ÊáæÜíç, Íßêï ÔóéáñÜðá, Ãéþñãï ÄåëçèáíÜóç, ÌÜêç ÐáðÜããåëï, Ãéþñãï ÂáóéëÜêç, Èüäùñï Áóôåéüðïõëï, ÃéÜííç ÐåãéÜ êáé Üëëïõò ðïõ äåí èõìÜìáé ôþñá. Áðü ôïõò êáèçãçôÝò ìáò èõìÜìáé ôïõò Öéëéððáêüðïõëï, Áìáñáíôßäç, ÊÜñãá êáé ôïí öéëüëïãï Áéìßëéï Äáñáâßãêá, ï ïðïßïò, üôáí ôñáãïõäïýóá áñãüôåñá óôç Èåóóáëïíßêç, åñ÷üôáí óôç ìðïõÜô êáé ôá ëÝãáìå. Ãéáôß Ýöõãåò áðü ôïí Ðïëýãõñï; Ãéá ëüãïõò ïéêïíïìéêïýò, ôéò õðüëïéðåò ôÜîåéò ôïõ Ãõìíáóßïõ ðÞãá óôï ÆáãêëéâÝñé, êïíôÜ óôï ÷ùñéü ìïõ. ¸ìåíá óôï óðßôé ìïõ óôï ÷ùñéü êáé áðü åêåß ðçãáßíáìå óôï ÆáãêëéâÝñé êáèçìåñéíÜ ìå ôá ðüäéá. ÐÜíôùò ôï ÃõìíÜóéï ôïõ Ðïëõãýñïõ åß÷å ðïëý êáëü üíïìá åêåßíç ôçí åðï÷Þ ìå êáëïýò êáèçãçôÝò êáé êáëÞ öÞìç. Ðüôå Þñèåò óå ðñþôç åðáöÞ ìå ôï ôñáãïýäé; ¼ôáí êáôÝâçêá óôç Èåóóáëïíßêç ãéá íá äþóù åîåôÜóåéò, ðÞãá ìå êÜðïéá ðáéäéÜ áðü ôï ÷ùñéü êáé ãñáöôÞêáìå óôç ÷ïñùäßá ôçò ËÝó÷çò ÃñáììÜôùí êáé Ôå÷íþí Â. ÅëëÜäïò, åêåß êïíôÜ óôá "Çëýóéá". Åêåßíç ôçí åðï÷Þ õðåýèõíïò ôçò ÷ïñùäßáò Þôáí ï Óôáýñïò ÊïõãéïõìôæÞò, ôïí ïðïßï ðñüëáâá äýï ìÞíåò, êáé óôç óõíÝ÷åéá ôçí áíÝëáâå ï ÁíäñÝáò ÐñÝæáò. Óôç ÷ïñùäßá åêåßíç åãþ Þìïõí ôåíüñïò êáé áðü Ýíá ôõ÷áßï ãåãïíüò Þôáí ãñáöôü ìïõ íá ôñáãïõäÞóù. ¹ôáí 25ç Ìáñôßïõ ôïõ '66 êáé åäþ óôç ÍåÜðïëç èá äßíáìå ìéá óõíáõëßá ìå ôï "¢îéïí åóôß". Ï ôñáãïõäéóôÞò üìùò áññþóôçóå êáé ï ÁíäñÝáò ìïõ ëÝåé, "èá ôñáãïõäÞóåéò åóý"! Ôïõ åßðá "åíôÜîåé", áí êáé íôñåðüìïõíá ðÜñá ðïëý. ÔåëéêÜ âãÞêá, ôñáãïýäçóá, Üñåóá ðïëý êáé áðü ôüôå Ýãéíá ìüíéìïò óïëßóôáò óôç ÷ïñùäßá. ¹ôáí ìåéêôÞ ÷ïñùäßá, ìå ôá ðáéäéÜ Þìáóôáí ößëïé, âãáßíáìå, ðçãáßíáìå ãéá ìðÜíéï, ôñáãïõäïýóáìå ðáíôïý. Ç æùÞ ìáò åêåßíç ôçí åðï÷Þ Þôáí Ýíá ôñáãïýäé. Ôï 1967, äïýëåõá óå äéÜöïñåò äïõëåéÝò ãéá íá åðéâéþóù êáé íá ðëçñþóù ôï öñïíôéóôÞñéï, ãéáôß Þèåëá íá ìðù óôçí ÓôñáôéùôéêÞ ÉáôñéêÞ. Äïýëåøá óôï êáðíïìÜãáæï ôïõ Âïåâüäá êÜôù óôï Êïñäåëéü, ãêáñóüí óå äéÜöïñåò ôáâÝñíåò, ìåôáöïñÝáò óôá íåñÜ ôùí Äïõìðéþí, ïðïõäÞðïôå äçë. ìðïñïýóá íá âãÜëù êáíÝíá öñÜãêï, ãéáôß ïé êáéñïß Þôáí äýóêïëïé. Ôçí ßäéá åðï÷Þ Þñèå êáé ç ÷ïýíôá, ÷ùñßò íá ôçí ðÜñïõìå êáé ðïëý ÷áìðÜñé óôçí áñ÷Þ. Ôüôå Þôáí ðïõ ï Á. ÐñÝæáò ìå åßðå íá ðÜìå ãéá Ýíá äïêéìáóôéêü óôç "Ëýñá" ôïõ ÐáôóéöÜ. ÐÞãáìå, ôïõ Üñåóá âÝâáéá, áëëÜ ìïõ åßðå íá ìåßíù óôçí ÁèÞíá íá êÜíù ìáèÞìáôá ïñèïöùíßáò, äéüôé åêôüò ôùí Üëëùí åß÷á êáé ôç äéêÞ ìáò ìáêåäïíßôéêç ðñïöïñÜ. Åãþ ëåöôÜ äå åß÷á, ìå Ýâáëå óôï âéâëéïðùëåßï "ºêáñïò" êáé äïýëåøá åêåß ãéá Ýíá ôñßìçíï, áëëÜ ìå 30 äñ÷. ôï ìÞíá ðþò íá ôá âãÜëåéò ðÝñá; ÕðÝöåñá åêåßíç ôçí åðï÷Þ êáé Ýôóé áíÝâçêá óôç Èåóóáëïíßêç ãéá íá äù ôé èá êÜíù ìå ôïõò äéêïýò ìïõ. Ìå ôï ðïõ Þñèá, Ýìðëåîá óôïí áíôéäéêôáôïñéêü áãþíá óôïí ïðïßï óõììåôåß÷áí ïé ðåñéóóüôåñïé ößëïé ìïõ. Ôï ÓåðôÝìâñéï ôïõ '67 óõíÝëáâáí êáé ìÝíá, ãéáôß öéëïîåíïýóá óôï óðßôé ìïõ, (ÐåëïðïííÞóïõ 5), ôïí ËÜìðç ÊùíóôáíôÜêç êáé Ãñçãüñç Ìðáíôïýäç, ößëïõò ôïõ Íßêïõ ÁéêáôåñéíÜñç, ðïõ ôïõò êõíçãïýóå ç ÁóöÜëåéá. Å-

Ï Ì. ÌçôóéÜò (óôï ìÝóïí) ìå ôïõò óõììáèçôÝò ôïõ óôéò «¸îé Âñýóåò».

9

ðñüêåéôï ãéá ôç ãíùóôÞ ùò "õðüèåóç ×áëêßäç" êáé ôç "äßêç ôùí 41" ðïõ áêïëïýèçóå. ¼ôáí ìå óõíÝëáâáí ìå Ýêëåéóáí óôçí áðïìüíùóç ãéá 40 ìÝñåò óôï 6ï Á. Ô. Âáñäáñßïõ êáé ãéá Ýíá ìÞíá óôï Ãåíôß-ÊïõëÝ, áð' üðïõ ìáò ìåôÝöåñáí êÜèå ìÝñá ìå óôñáôéùôéêÜ áõôïêßíçôá óôï Ðåñßðôåñï Óáê÷Üñåùò ôçò Ä. Å. È., üðïõ ãéíüôáí ç äßêç. Åãþ, ìå ôçí êáôçãïñßá õðüèáëøçò êáôáæçôïõìÝíùí, Ýöáãá 3 ÷ñüíéá ìå áíáóôïëÞ êáé ôçí õðï÷ñÝùóç íá äßíù ôï ðáñüí êÜèå âäïìÜäá óôï ïéêåßï Áóô. ÔìÞìá. ¼ôáí âãÞêá áðü ôç öõëáêÞ - ðáñáìïíÞ ×ñéóôïõãÝííùí - äåí åß÷á öñÜãêï óôçí ôóÝðç, ïýôå óðßôé êáèþò ôï åß÷å ñçìÜîåé ç áóöÜëåéá. ÈõìÜìáé ôïí ðáôÝñá ðïõ Þñèå êáé ìå ðÞñå áðü ôç öõëáêÞ êáé ðÞãáìå íá êïéìçèïýìå ó' Ýíá öôçíü îåíïäï÷åßï êÜôù óôï ÂáñäÜñç. Áêüìá êáé êåé ìå âñÞêå ç áóöÜëåéá êáé ñùôïýóå, ðïý åßìáé ôé êÜíù ê. ë. ð. Ìå ôï ðïõ âãÞêá, ìïõ ëÝåé ï ÐñÝæáò, "äåí ðÜìå íá öôéÜîïõìå êáìéÜ ìðïõÜô íá äïõëÝøïõìå;". ÓçìåéùôÝïí ôüôå óôç Èåóóáëïíßêç äåí õðÞñ÷å áêüìç ìðïõÜô. Åãþ äåí Þèåëá ìå ôßðïôá óôçí áñ÷Þ, áëëÜ óôç óõíÝ÷åéá ìå Ýðåéóå, êáèþò åß÷å õð' üøéí ôïõ êÜðïéïí ÷þñï êáé ðùò èá ðáßæáìå ìåôáîý ãíùóôþí êáé ößëùí. ¹ôáí ó÷åäüí üóï Ýíá ìéêñü äùìÜôéï, óôïí ïðïßï ãéá íá ìðåéò Ýðñåðå íá ðåñÜóåéò ìÝóá áðü ôï æá÷áñïðëáóôåßï "Íáâáñßíï". ×þñáãå, äå ÷þñáãå 30 Üôïìá êáé áñ÷ßóáìå åãþ, ï ÁíäñÝáò óôï ðéÜíï êáé ï Èüäùñïò ÌÜñêïò óôï ìðïõæïýêé. Ìå ôï áöåíôéêü - êÜðïéïí ÄçìÞôñç - óõìöùíÞóáìå íá ðáßñíïõìå ðïóïóôÜ êáé èõìÜìáé ôï ìåñïêÜìáôï Ýâãáéíå 15 äñ÷. êáé ãéá ôïõò ôñåéò. Åêåß ìÝóá ðåñÜóáìå ôá ðéï ùñáßá âñÜäéá ôçò æùÞò ìáò. èõìÜìáé åñ÷üôáí ï Íßêïò ÁéêáôåñéíÜñçò êáé áðÜããåëíå óáôõñéêÜ ðïéÞìáôá Þ óôß÷ïõò êáé ôåôñÜóôé÷á-áöéåñþìáôá ðáëéþí öùôïãñáöéþí.2 ÌÝóá óå ìéá âäïìÜäá Ýìáèå ôï ìáãáæß üëç ç Èåóóáëïíßêç, áëëÜ ðüóïõò íá ÷ùñÝóåé. ÐÜìå ëïéðüí óôç "ìðïõÜô 107" äßðëá óôçí ÊáìÜñá, üðïõ ôñáãïõäïýóáí ï ÐÜíïò Óáââüðïõëïò êáé ï ÔÜêçò Âïýçò. Êáé êåé ãßíåôáé ÷áìüò, ðåñíÜåé üëç ç Èåóóáëïíßêç, ó÷çìáôßæïíôáé ïõñÝò. ¹ñèå êáé ï ÐáôóéöÜò áð' ôçí ÁèÞíá, ìå Üêïõóå êáé ìå åßðå ôï êáôáðëçêôéêü ìÝóá óôïí êüóìï, "åóý åßóáé ëáúêüò ôñáãïõäéóôÞò, ôÝôïéá íá ôñáãïõäÜò". Êáé áðü êåé âÝâáéá äåí èá ìðïñïýóå íá ëåßøåé ç ÁóöÜëåéá. Ìáò ðáñáêïëïõèïýóáí þóôå íá ìçí ðáñåíï÷ëïýìå ôïõò ðåñéïßêïõò - áí êáé ôñáãïõäïýóáìå ÷ùñßò ìéêñüöùíá - óôï ôÝëïò êüøáìå êáé ôï ÷åéñïêñüôçìá ôùí èáìþíùí êáé ôïõò ðåßóáìå íá ÷åéñïêñïôïýí ìå ôá äÜêôõëá.

Ì. ÌçôóéÜò, Ã. ÂáóéëÜêçò, Ã. ÐáðáìÜîéìïò, 1961.

Ôï êáëïêáßñé ôïõ '68 êáôÝâçêá ðÜëé óôçí ÁèÞíá. Äïýëåøá óôçí "ÁðáíåìéÜ" ìå

ÁðïóðÜóìáôá ôçò åöçìåñßäáò «Åëëçíéêüò ÂïññÜò» ãéá ôç «äßêç ôùí 41».

10

ôç Ìáßñç ÄáëÜêïõ. ÂÝâáéá äåí âãÜëáìå ÷ñÞìáôá ãéáôß äåí ìáò Þîåñå áêüìá êáíåßò. ÔÝëç ôïõ '68 åðéóôñïöÞ óôçí "107", ðÜëé óôçí ÁèÞíá óôç ìðïõÜô ÌðáñìðáñÝëá, óôéò "ÔæéôæéöéÝò" ìåôÜ ìå ôç Óùôçñßá ÌðÝëïõ êáé ðÜëé óôçí "ÐëÜêá", üðïõ ìå ðÞãáéíå êáëýôåñá ôï êëßìá ôùí ìðïõÜô ôçò åðï÷Þò. Óôï äéÜóôçìá áõôü ç÷ïãñÜöçóá Ýíá äïêéìáóôéêü óôç "Ëýñá" ìå ôñáãïýäéá ôïõ ÁíäñÝá ÐñÝæá, "Ôçò åõôõ÷ßáò ôï íåñü" êáé "Ç ðÝôñá". ¹ôáí ç ðñþôç ìïõ ç÷ïãñÜöçóç óå 45Üñé. Åðßóçò ôñáãïýäçóá ôá ôñáãïýäéá "Ì' Ýíá ðáñÜðïíï" êáé "Áýñéï ðÜëé" óôçí ôáéíßá "¸íáò ìÜãêáò óôá óáëüíéá" ìå ôïí ÃéÜííç Âüãëç êáé ôç ÌÝìá Óôáèïðïýëïõ. Óå ìéá åðßóêåøÞ ìïõ ôüôå óôï ìáãáæß ðïõ äïýëåõå ï Â. ÔóéôóÜíçò, ìå "Ýóðñùîáí" êÜðïéïé íá ðù Ýíá ôñáãïýäé, ìå Üêïõóå ï Ìïýôóçò, ãíùñéóôÞêáìå êáé ôüôå ìïõ æÞôçóå íá êÜíïõìå ôçí "Åëåõóßíá". Ôçí ç÷ïãñáöÞóáìå, åãþ åí ôù ìåôáîý Ýöõãá öáíôÜñïò êáé óôçí Êüñéíèï ðïõ ðáñïõóéÜóôçêá ùò íåïóýëëåêôïò Üêïõóá ãéá ðñþôç öïñÜ áðü ôá ìåãÜöùíá ôï äéáöçìéóôéêü ôçò "Åëåõóßíáò". Áðü ôüôå áñ÷ßæåé ïõóéáóôéêÜ ç êáñéÝñá ìïõ...

Ï Ì. ÌçôóéÜò äåîéÜ ìå ôïõò óõììáèçôÝò ôïõ óå åêäñïìÞ ôçí 31-5-62 óôá Ôñßêáëá.

Ï Ãéþñãïò Áíô. ÂáóéëÜêçò, óôï ðáôñéêü óðßôé ôïõ ïðïßïõ ï Ìáíþëçò ÌçôóéÜò Ýæçóå ôá ðñþôá ãõìíáóéáêÜ ôïõ ÷ñüíéá, èõìÜôáé: "ÌíÞìåò îõðíïýí óôï íïõ áð´ ôç öïßôçóç ìïõ ìå ôï Ìáíþëç óôç ô ôÜîç ôïõ Ãõìíáóßïõ Ðïëõãýñïõ, ôï ó÷ïëéêü Ýôïò 1960-61, ôüôå ðïõ íïßêéáæå óôï óðßôé ìáò. ¼ìïñöá, íïóôáëãéêÜ ÷ñüíéá, óõíäåäåìÝíá ìå ôçí áðëüôçôá êáé ôç íéüôç ôçò åðï÷Þò. ¹ìáóôáí äåêáðåíôÜñçäåò... Ï Ìáíþëçò, Ýíáò êáëüò êé åðéìåëÞò ìáèçôÞò, áðëüò, ðçãáßïò, áëçèéíüò, áõèüñìçôïò, öéëéêüò, áãáðçôüò, ìå áíïé÷ôÞ êáñäéÜ, âáèý ÷áìüãåëï êáé ìéá õðÝñï÷ç ìïíáäéêÞ öùíÞ, ðïõ, üôáí ôïí áêïýãáìå íá ôñáãïõäÜ, ìáò Üöçíå Üöùíïõò. "Äåí åßíáé ãÞéíç öùíÞ áõôÞ" óêåöôüìïõí, "åßíáé ïõñÜíéá!" ÐÜíôïôå áðïæçôïýóá ôçí ðáñÝá ôïõ êáé Þèåëá íá ðáßæù ìáæß ôïõ. Óôï Óôáõñü ×áëêéäéêÞò, üôáí ðÞãáìå åêäñïìÞ ìå ôï ÃõìíÜóéï êáé ïé êáèçãçôÝò ìáò Üöçóáí íá êïëõìðÞóïõìå óôç èÜëáóóá, èá ðíéãüìáóôáí óôá ñç÷Ü! Óôéò óêÜëåò ôïõ ðáôñéêïý ìïõ óðéôéïý, áíïßãáìå ôï pikup ðïõ åß÷å öÝñåé áð' ôï êáöåíåßï ôïõ ðáôÝñá ôïõ êáé áêïýãáìå äßóêïõò ôùí 45 óôñïöþí. Ìáæß ìáò, ï ÓôÝöáíïò ËÝêêáò, ï Íßêïò ØáñÜò, ï Ãéþñãïò ÐáðáìÜîéìïò, ï Èüäùñïò ÐáðáãéÜííçò... Ôé èáýìá! Ôé ôå÷íïëïãßá! Ì´ Ýíá âåëïíÜêé ðïõ óÝñíïíôáí óôéò óôñïöÝò ôïõ äßóêïõ í´ áêïýãåôáé ç öùíÞ ôïõ Êáæáíôæßäç, ôïõ Áããåëüðïõëïõ, ôï âéïëß ôïõ Êüñïõ, ôï êëáñßíï ôïõ Ðáðáãåùñãßïõ... Ç îáäÝñöç ìïõ ç Ìßíá, ðïõ æåé óôçí Áõóôñáëßá, èõìÜôáé áêüìç êáé ðåñéãñÜöåé áõôÞí ôçí åéêüíá ðïõ Ýâëåðå êé Üêïõãå, âãáßíïíôáò óôï ÷áãéÜôé ôïõ óðéôéïý ôçò áðü äßðëá. Óôç ãéïñôÞ ôùí Áãßùí Áðïóôüëùí óôéò 30 Éïõíßïõ 1961, ìå ðñïóêÜëåóå óôï ðáíçãýñé ôïõ ÷ùñéïý ôïõ. Èá ðÞãáéíá óôá ÄïõìðéÜ ì´ Ýíá ðñÜóéíï ðïäÞëáôï "PHILIPS" ôïõ áäåñöïý ìïõ ÊëÝùíá, ðïõ ì´ Üöçóå üôáí õðçñåôïýóå óôï íáõôéêü. Áöïý åß÷á ìåôáöïñéêü ìÝóï, áðïöÜóéóá íá êÜíù ôï ðñþôï ìåãÜëï ôáîßäé ôçò æùÞò ìïõ. Îåêßíçóá ðñùß-ðñùß ôçò ðáñáìïíÞò. Må õðïäÝ÷ôçêå ï Ìáíüëçò. ÖéëïîåíÞèçêá áð´ ôïõò äéêïýò ôïõ êáé ãíþñéóá êáëýôåñá ôçí ïéêïãÝíåéÜ ôïõ. Ï êõñ-ÌéëôéÜäçò, ï ðáôÝñáò ôïõ, Ýíáò ãëõêýôáôïò Üíèñùðïò ìå áíïé÷ôü ìõáëü êé áÝñá êïóìïðïëßôéêï. Ç êõñÜ-×áñßêëåéá, ç ìÜíá ôïõ, ìéá Üãéá, êáñôåñéêÞ, áÝñéíç ãõíáßêá. Ï ÈáíÜóçò êáé ç Ðáíáãéþôá, ô´ áäÝñöéá ôïõ, ðïõ ðÜíôá ìå ãëõêéÜ íïóôáëãßá áíáðïëþ êáé èÝëù í´ áíôáìþóù. Óôï ðáíçãýñé ëïéðüí ôùí Áãßùí Áðïóôüëùí, ìå ôï Ìáíþëç äïêßìáóá ôï ðñþôï óïõâëÜêé, Üêïõóá ôïõò ëáúêïýò ïñãáíïðáß÷ôåò, åßäá ôïõò êáôïßêïõò ôïõ ÷ùñéïý íá ÷ïñåýïõí, ãíþñéóá Ýíá áõèåíôéêü ðáíçãýñé ôçò åðï÷Þò. Ìåßíáìå Ýîù ùò "áñãÜ" ôç íý÷ôá, ìåôÜ ôï Üíáììá ôùí öþôùí. Ôá ó÷ïëåßá Þôáíå êëåéóôÜ êáé äåí õðÞñ÷å áðáãüñåõóç êõêëïöïñßáò. Áêüìç êáé óÞìåñá Ý÷ù óôá ìÜôéá ìïõ åêåßíï ôï Üðëåôï öùò. ¹ôáí ôï öùò ôùí ãåííçôñéþí ãéá ôéò áíÜãêåò 11

ôïõ ðáíçãõñéïý êáé ôùí êáöåíÝäùí. Ôçí Üëëç ìÝñá êÜíáìå âüëôåò ìå ôï ðïäÞëáôï, ðÞãáìå óôï îùêëÞóé, Þðéáìå íåñü áð´ ôçí ðçãÞ ôùí Áãßùí Áðïóôüëùí êáé ãéá ôñåéò ìÝñåò Ýæçóá óôï óðßôé ôïõ ôç æåóôáóéÜ ôçò öéëïîåíßáò. ¸íá ôåôñÜäéï ðñü÷åéñï ìáèçìáôéêþí, êáðëáíôéóìÝíï ìå êüëëá ìðëå -üðùò ïé êáéñïß áðáéôïýóáí- êáé ìå ìéá êáëáßóèçôç åôéêÝôá ìå ôï üíïìá "ÅììáíïõÞë ÌçôóéÜò" ðïõ åß÷å ìåßíåé óôï óðßôé ìáò áð´ ôçí åðï÷Þ åêåßíç, ôïõ ôï Ýóôåéëá ðñéí ìåñéêÜ ÷ñüíéá, üôáí Þñèå ãéá ìéá ìïõóéêÞ åêäÞëùóç óôï Äçìïôéêü ÈÝáôñï Ðïëõãýñïõ. Ï Ìáíþëçò áêïëïýèçóå Ýíá äñüìï äýóêïëï, óêëçñü, áíçöïñéêü, áíôáãùíéóôéêü. ¹ôáí ï äéêüò ôïõ äñüìïò. ¸ôóé, áíÝäåéîå ôï ôáëÝíôï ôïõ. ¸ãéíå ìåãÜëïò ôñáãïõäéóôÞò! Ôá íÝá ôá ìÜèáéíá áð´ ôïí ðáôÝñá ôïõ üôáí óõíáíôéüìáóôáí óôï ðñáêôïñåßï ×áëêéäéêÞò, óôçí ïäü Ïëýìðïõ, óôç Èåóóáëïíßêç. Ôþñá ôá ìáèáßíù ìÝóù internet! ÁëëÜæïõí ïé êáéñïß êáé ðñÝðåé êé åìåßò íá óõìðïñåõôïýìå. Ìïõ Ýëåãå ëïéðüí ï ðáôÝñáò ôïõ ãéá ôç æùÞ ôïõ, ôï ãÜìï ôïõ, ôç ãÝííçóç ôïõ Ìßëôïõ. ¢óôñáøáí êáé ôáîßäåøáí ôá ìÜôéá ôïõ üôáí ìïõ åßðå: "ÂãÞêå ï Ìßëôïò!" Áðü ôüôå äåí îáíáåßäá ôïí êõñ-ÌéëôéÜäç. Ìå áãáðïýóå! Ìå ëýðç ðëçñïöïñÞèçêá ôïí ðñüùñï èÜíáôü ôïõ. Ç ìÜíá ìïõ, ðïõ åß÷å óôï Ìáíüëç éäéáßôåñç áäõíáìßá, üôáí Üêïõãå ôá ôñáãïýäéá ôïõ óôï ñáäéüöùíï, ìïõ Ýëåãå: "¢êïõ, ï ÌáíùëÜêçò!" Êé üôáí áðïêôÞóáìå ôçëåüñáóç, êÜèïíôáí íá ôïí äåé êáé íá ôïí áêïýóåé. Ôïí êáìÜñùíå óáí ðáéäß ôçò. Ôï Ìáíþëç ôïí Üêïõóá íá ôñáãïõäÜ óôá äåêáðÝíôå ôïõ ÷ñüíéá, üôáí ðÝöôáìå íá êïéìçèïýìå êáé óâÞíáìå ôçí ãêáæüëáìðá ìå ôçí ïðïßá äéáâÜæáìå. Ôïí Üêïõóá ôéò êñýåò íý÷ôåò ôïõ ÷åéìþíá ìå ôéò áíôáýãåéåò ôïõ áíáììÝíïõ ôæáêéïý êáé ôïõ ôñåìÜìåíïõ êáíôçëéïý. Ôïí áêïýù êáé óÞìåñá ðïõ ô´ áóôÝñé ôïõ ìåóïõñáíåß..." Óçìåéþóåéò 1.Óôïí Ðïëýãõñï ï Ìáíþëçò ÌçôóéÜò Ýìåéíå ìå ôç óåéñÜ óôá óðßôéá ôçò ÔñéáíôáöõëëéÜò ÊïõêïõìðÞ, ÌéëôéÜäç ØáèÜ êáé Ìáñßáò ÂáóéëÜêç.

2.Ôï äéÜóôçìá áõôü ï Ìáíþëçò ÌçôóéÜò åðéóêÝöôçêå ìáæß ìå ôïí ÁíäñÝá ÐñÝæá, ãéá ðñþôç öïñÜ ôïí Ðïëýãõñï ùò ôñáãïõäéóôÞò, êáé ôñáãïýäçóå óôï "Óéíå -×áñÜëáìðïò Ôáìðáêßäçò", üðïõ óÞìåñá ç ôáâÝñíá ôïõ ÁìðáñÜ. Ç ðëçñïöïñßá åßíáé ôçò Ìáñßáò ÌðïõëÜêç-Ëõðéñßäç.

«Ðáíáãßá» 26 Ìáñôßïõ 1961. ÐÜíù: Ä. Âáôæüëáò, Áð. ÆÜðñçò, Áí ÔñÜêáò. ÊÜôù: Ìáíþëçò ÌçôóéÜò, ÓôÝö. ËÝêêáò Ãïýíáñçò (èåïëüãïò), Ã. ÐáðáìÜîéìïò.

12

ÌéêñÝò éóôïñßåò áðü ôçí ÅèíéêÞ Áíôßóôáóç óôïí Ðïëýãõñï Éùáêåßì ÔÜóéïò Á´ ÌÅÑÏÓ Ï Áíôþíçò Áñ÷Ýò ÃåíÜñç ôïõ '44, Ýãéíå ç ìåãÜëç êýêëùóç ôïõ Ðïëõãýñïõ áðü ÃåñìáíïâïõëãÜñéêá óôñáôåýìáôá ôçò êáôï÷Þò, ãéá íá óõëëÜâïõí óôåëÝ÷ç ôïõ ÅÁÌ. Áñêåôïß ìõçìÝíïé Ðïëõãõñéíïß êáôüñèùóáí íá áðïöýãïõí ôá ìðëüêá êáé êáôÝöõãáí óôá ãýñù âïõíÜ. Ìåñéêïß, ëéãüôåñï "âåâáñçìÝíïé", åðÝóôñåøáí ìåôÜ ôç ëÞîç ôçò êýêëùóçò. Ìéá ðáñÝá áðü ôéò ïìÜäåò ðïõ Ýìåéíáí Ýîù, ëçìÝñéáæå óôçí ðåñéï÷Þ ôïõ Áú-Íéêüëá Ïñöáíïý, äõôéêÜ ôïõ Ðïëõãýñïõ. Ìåôáîý áõôþí Þôáí ï Êýñêïò, ï ÌéëôéÜäçò, ï ÌïÜëåò (Ìé÷. Éáôñïý), ï Áíôþíçò ËéÜëéïò ê.Ü. Áñãüôåñá ðñïóôÝèçêáí ï Ößëéððïò ÔÜóéïò, ï ÊëåÜíèçò (ÔñéáíôÜöõëëïò Ðßôôáò), ï Ãéþñãçò, ï áäåëöüò ìïõ, êáé Üëëïé. ÊÜðïéá ìÝñá ôïõ ÌÜñôç, ï áäåëöüò ìïõ, ï ÃéÜííçò ðÞñå åíôïëÞ íá ðÜåé óôï óðßôé ôçò Ì. Ó. íá ðÜñåé åöüäéá êáé ðëçñïöïñéáêÜ óçìåéþìáôá, íá ôá öÝñåé óôï óðßôé ìáò ãéá íá ôá ðáñáëÜâåé êÜðïéïò áðü ôçí ïìÜäá. Ôï áãñïôüóðéôü ìáò Þôáí óôï äñüìï ðñïò ôï åîùêëÞóé ôçò Ðáíáãßáò - êáé åßíáé áêüìá åêåß. Ï ÃéÜííçò ðÞãå êáé ðÞñå áðü ôç Ì. Ó. ìéá êïõâÝñôá, Ýíá "êáðáêùôü" ìå ðáôáôïêåöôÝäåò, óçìåéþìáôá êáé åðéóôñÝöïíôáò, áêïëïýèçóå ôï äñüìï äõôéêÜ ôïõ Ðïëõãýñïõ. ¼ôáí Ýöôáóå ðßóù êáé äõôéêÜ ôïõ Ãõìíáóßïõ, âëÝðåé ôïí ôáãìáôáóöáëßôç Í. Âåëéóóáñßäç, íôõìÝíï ìå óôïëÞ Ãåñìáíïý áîéùìáôéêïý, óôç èáìíþäç ðëáãéÜ ôïõ ëüöïõ - ôüôå äåí åß÷å ðåýêá - óå ìéêñÞ ó÷åôéêÜ áðüóôáóç, íá ôïí ðáñáêïëïõèåß. Ï ÃéÜííçò öïâÞèçêå êáé åðéôÜ÷õíå ôï âÞìá ôïõ. ÐÝñáóå ôïí Áú-Ãéþñãç êáé åêåß óôï íåêñïôáöåßï Üöçóå êÜðïõ ôá åöüäéá, Ýêñõøå ôá óçìåéþìáôá, ðÝñáóå Ýîù áðü ôï óðßôé ìáò, äåí ìðÞêå ìÝóá êáé ðÞñå ôï äñüìï ãéá ôçí "Ðáíáãßá". ¼ôáí Ýöôáóå åêåß ðïõ óÞìåñá åßíáé ôï íåüêôéóôï óðßôé ôïõ Ê. ÂïãéáôæÞ, óôñßâåé áñéóôåñÜ êáé áíçöïñßæåé ðñïò ôï ëüöï. Åêåß Þìïõíá åãþ ìå ôïõò ößëïõò ìïõ êáé âïóêïýóáìå ôéò êáôóßêåò. Ìå öþíáîå, ðÞãá êïíôÜ ôïõ êáé ðñï÷ùñþíôáò ôçí áíçöüñá, ìïõ Ýëåãå ôé åß÷å óõìâåß. Óå êÜðïéá óôéãìÞ, áêïýìå ðßóù ìáò ìéá öùíÞ: Áëô!! Óå áðüóôáóç åßêïóé ðåñßðïõ ìÝôñùí, âëÝðïõìå ôïí Âåëéóóáñßäç. Êñáôïýóå äõï ðéóôüëéá, Ýíá óå êÜèå ÷Ýñé êáé ìáò óçìÜäåõå. Ï ÃéÜííçò êéíÞèçêå ãéá íá öýãåé êé åãþ, äåí îÝñù ðþò, ôïí óõãêñÜôçóá. Ï Âåëéóóáñßäçò Þñèå êïíôÜ ìáò, ìáò Ýøáîå ìÞðùò ïðëïöïñïýóáìå, áãñßåøå ôï ÃéÜííç êáé ìáò óõíüäåøå ìÝ÷ñé ôï óðßôé ìáò, êñáôþíôáò ðÜíôá óôï ÷Ýñé ôï üðëï. Ç ìÜíá ìáò ôñïìïêñáôÞèçêå, ãéáôß ãíþñéæå ôçí áðïóôïëÞ ôïõ ÃéÜííç. ¸ãéíå ó÷åôéêÞ óõæÞôçóç êáé ìåôÜ áðü ðßåóç êáé ôçò Ãåñáêßíáò, ìáñôýñçóå üôé ôá ðñÜãìáôá ôá åß÷å ðÜñåé áðü êÜðïéá "èåßá" ìáò. Ï Âåëéóóáñßäçò ôïõ Ýäùóå åíôïëÞ íá ðÜåé áìÝóùò êáé íá öÝñåé óôï óðßôé áõôÞ ôçí êõñßá. Ï ÃéÜííçò Ýöõãå êé åãþ âãÞêá Ýîù, óôï ðßóù ìÝñïò ôïõ óðéôéïý ìå ôï ðñüó÷çìá íá êáôïõñÞóù. Ðþò ôï óêÝöôçêá; Ãéá ìéá óôéãìÞ âëÝðù ôïí Áíôþíç ËéÜëéï (Ìáíôáñßíïò ôï ðáñáôóïýêëé ôïõ) íá Ýñ÷åôáé ìå ðñüèåóç íá ìðåé êáôåõèåßáí ìÝóá óôï óðßôé ãéá íá ðÜñåé, õðïôßèåôáé, ü,ôé åß÷å öÝñåé ï ÃéÜííçò. ¹ôáí íÝïò, 22-23 åôþí, ìåôñßïõ áíáóôÞìáôïò. Öïñïýóå áìðÝ÷ïíï, ðáíôåëüíé ãêïëö (Þôáí ôüôå ôçò ìüäáò), áñâõëÜêé, ìå êáëï÷ôåíéóìÝíï ìáëëß - Þôáí êïõñÝáò ôï åðÜããåëìá - ÷áìïãåëáóôüò êáé ÷áñïýìåíïò. ¸ôñåîá êïíôÜ ôïõ êáé ôïõ åßðá íá öýãåé ãéáôß ìÝóá óôï óðßôé Þôáí ï Âåëéóóáñßäçò. Åì, ôé Þôáí íá ôïõ ôï åéðþ; ¸ìåéíå áêßíçôïò, Üñ÷éóå íá ôñåìïõëéÜæåé, ëýãéóáí ôá ãüíáôÜ ôïõ êáé ó÷åäüí óùñéÜóôçêå êÜôù. Åãþ ôá ÷ñåéÜóôç-

Ï ÊëåÜíèçò åêöùíåß ëüãï áðü ìðáëêüíé óå ðëáôåßá ôïí Ïêôþâñç ôïõ '44 ìåôÜ ôçí áðåëåõèÝñùóç. ÁêñïáôÞñéï ï ëáüò ôïõ Ðïëõãýñïõ.

13

êá. ÐñïóðÜèçóá íá ôïí óçêþóù, áëëÜ äåí ìðïñïýóá. Þìïõíá ìéêñüò ðéôóéñéêÜò. Ôïí âïÞèçóá üóï ìðïñïýóá, óçêþèçêå óéãÜ-óéãÜ, ðÞñå äñüìï êé Ýöõãå. Ðïëý áñãüôåñá åîÞãçóá ôï öáéíüìåíï ùò "õðåñâïëéêü øõ÷ïëïãéêü öïâéêü óýíäñïìï", ðïõ åðéöÝñåé, ðñïóùñéíÞ âÝâáéá, áêéíçóßá ôùí åãêåöáëéêþí êéíçôéêþí íåýñùí. Ôüôå áðëÜ óêÝöôçêá üôé "ôïí Ýðéáóå ðïäÜãñá". Óå ëßãï åðÝóôñåøå ï ÃéÜííçò êáé ðßóù ôïõ ç Ì. Ó. ¹ôáí äáóêÜëá êáé óçìáßíïí óôÝëå÷ïò ôçò Áíôßóôáóçò. ØçëÞ, ìåëá÷ñéíÞ, êáëïöôéáãìÝíç, üìïñöç, áåñÜôç, ÷áìïãåëáóôÞ êáé øý÷ñáéìç óáí íá ìçí óõíÝâáéíå ôßðïôá. ×áéñÝôéóå êáé áðåõèýíèçêå óôç Ãåñáêßíá, êáëáìðïõñßæïíôáò. Ç ìÜíá ìïõ, ôáñáãìÝíç üðùò Þôáí - ãéáôß ôá äõï ôçò ôá ìéêñüôåñÜ ôçò ôá åß÷å êïõâáëÞóåé ï Âåëéóóáñßäçò ìå ôï üðëï óôï ÷Ýñé, êáé ôï ìåãáëýôåñü ôçò, ï Ãéþñãçò, Þôáí Ýîù óôï âïõíü óôçí ðáñáíïìßá - ôçò åßðå íá áöÞóåé ôï êáëáìðïýñé êáé íá óõæçôÞóåé ìå ôïí Üíèñùðï ãéáôß êáéãüìáóôå. Ï Âåëéóóáñßäçò Ýóôåéëå ôï ÃéÜííç íá öÝñåé ü,ôé åß÷å êñýøåé êáé ìåôÜ áðü ó÷åôéêÞ óõæÞôçóç, ðÞñå ôç Ì. êáé âãÞêáí Ýîù. ÌåôÜ áðü ëßãï åðÝóôñåøáí. Åß÷å áñ÷ßóåé íá óïõñïõðþíåé. Ï ÃéÜííçò ðÞñå êáé ðÜëé åíôïëÞ áðü ôïí Âåëéóóáñßäç íá ðÜåé ôçí êïõâÝñôá óôï óðßôé ôïõ êáé ôïõò ðáôáôïêåöôÝäåò - ðïõ ðñïïñßæïíôáí ãéá ôïõò ëåðôïóôüìá÷ïõò Ößëéððï êáé ÊëåÜíèç - íá ôïõò öÜìå åìåßò. Áõôü ôï ôåëåõôáßï, íá öÜìå åìåßò ôïõò ðáôáôïêåöôÝäåò, ðïëý ôï åß÷á åêôéìÞóåé ôüôå! ¼ôáí çñåìÞóáìå, ç ìÜíá ìïõ Üñ÷éóå íá óôáõñïêïðéÝôáé êáé íá ëÝåé üôé ìáò Ýóùóáí ç Ðáíáãßá êáé ï Áú-Ãéþñãçò. Ãé áõôü ôçí Üëëç ìÝñá ðñùß-ðñùß ðÞãå óôéò äõï åêêëçóéÝò (Þôáí óôç ãåéôïíéÜ ìáò) êáé Üíáøå ôá êáíôÞëéá ôùí Áãßùí. Åãþ âÝâáéá ôçò åßðá üôé êáëïß åßíáé ïé ¢ãéïé, áëëÜ êõñßùò ìáò Ýóùóå ï Âåëéóóáñßäçò. Ãé áõôü, üôáí ìåôÜ áðü ëßãï êáéñü, ðëçñïöïñÞèçêá üôé ôïí "êáèÜñéóáí" óôçí ÊáëáìáñéÜ ôçò Èåóóáëïíßêçò, ëõðÞèçêá êáé ôïí Üíèñùðï Âåëéóóáñßäç. ´ ÌÅÑÏÓ Ôï ôõðïãñáöåßï Ðéï âüñåéá áðü ôï ëçìÝñé ôçò ïìÜäáò ôùí áíôéóôáóéáêþí óôçí ðåñéï÷Þ "×áëìðïýêé", åêåß ðïõ óÞìåñá ìåëåôÜôáé êáé ðñïãñáììáôßæåôáé íá äçìéïõñãçèåß ×ÕÔÁ (÷þñïò áðïññéììÜôùí), õðÞñ÷å ìéá êáëõâïýëá - êñýðôç - üðïõ ìÝóá Þôáí êáé ëåéôïõñãïýóå ôï ôõðïãñáöåßï. Óôï ôõðïãñáöåßï õðÞñ÷áí Ýíáò ÷åéñïêßíçôïò ðïëýãñáöïò (ðñüãïíïò ôïõ óçìåñéíïý öùôïôõðéêïý ìç÷áíÞìáôïò), ìéá ãñáöïìç÷áíÞ, êüëåò ÷áñôéïý êáé ìåìâñÜíåò ðïëõãñÜöïõ. Ôá êåßìåíá, ðïõ Þôáí äåëôßá ôýðïõ, áíáêïéíþóåéò, ðñïêçñýîåéò ê. ë. ð., Ýãñáöáí êáé åðéìåëïýíôáí äõï áîéüëïãïé ðíåõìáôéêïß Üíèñùðïé: ï Ößëéððïò, öéëüëïãïò, êáé ï ÊëåÜíèçò, ðïéçôÞò êáé ëïãïôÝ÷íçò. Áõôïß êõñßùò áðïôåëïýóáí êáé ôï Ãñáöåßï ðïëéôéêÞò êáèïäÞãçóçò êáé äéáöþôéóçò. ¹ôáí Üíèñùðïé Þðéïõ ÷áñáêôÞñá êáé ü÷é ôùí Üêñùí. Áò ìç íïìßæïõìå óÞìåñá, üôé ôï Ãñáöåßï ôýðïõ êáé ç åðéêïéíùíéáêÞ ðïëéôéêÞ ôùí äéáöüñùí öïñÝùí åßíáé êáéíïýñéï åöåýñçìá. ÐïëëÝò öïñÝò ðïõ óõíáíôéüìáóôáí êáé óõæçôïýóáìå, ï ÊëåÜíèçò ìáò óéãïôñáãïõäïýóå Ýíá äßóôé÷ï: "Á÷, âñá÷éüëéá åóåßò âñá÷éüëéá êé áôóáëÝíéïé åóåßò öñïõñïß åßèå óðÜóôå, åßèå ëõãßóôå, ëåõôåñéÜ äþóôå ÷ñõóÞ". ¹ôáí ôüôå ðïëý åðßêáéñï áëëÜ êáé äéá÷ñïíéêü. Áí êáé ðÝñáóáí áðü ôüôå êáìéÜ åîçíôáñéÜ ÷ñüíéá, áêüìá ôï èõìïýìáé êáé óõãêéíïýìáé. ÐçãÝò ðëçñïöïñéþí ãéá ôá äåëôßá ôýðïõ åß÷áí ôï ñáäéüöùíï. ¹ôáí ç ðåñßïäïò ðïõ ôá ãåñìáíéêÜ óôñáôåýìáôá õðï÷ùñïýóáí ó' üëá ôá åõñùðáúêÜ ìÝôùðá. ¢ëëç ðçãÞ Þôáí ïé ðëçñïöïñßåò ðïõ Ýâãáéíáí ìÝóá áðü ôç ÃåñìáíéêÞ Äéïßêçóç (Êïìáíôáôïýñ - åðéêåöáëÞò ï Ìáî) êáé ôç ÃåñìáíéêÞ Áóôõíïìßá (ÃêåóôÜðï - åðéêåöáëÞò ï 14

Ìßëåñ). Åêåß Þôáí ï ËÜêçò Á. äéåñìçíÝáò ôùí Ãåñìáíþí, ðïõ Ýäéíå ôéò ðëçñïöïñßåò ðñïò ôïõò "Ýîù". Êáé ü÷é ìüíï áõôü, áëëÜ Ýâëåðå êáé ðïéïé "óõíïìéëçôÝò" ìðáéíüâãáéíáí åêåß êáé Üêïõãå ôé Ýëåãáí êáé ðïéïõò "êÜñöùíáí". Ôá ðëçñïöïñéáêÜ óçìåéþìáôá ãñÜöïíôáí ìå ôï ÷Ýñé óå ëåðôü ÷áñôß ãñáöïìç÷áíÞò, üóï ôï äõíáôüí ðåñéëçðôéêÜ áëëÜ êáôáíïçôÜ êáé ìå ðïëý ìéêñÜ ãñÜììáôá. Äéðëþíïíôáí êÜðùò óôåíüìáêñá, áíáäéðëþíïíôáò óôá Üêñá êáé Ýìðáéíå ôï Ýíá Üêñï ìÝóá óôï Üëëï. Äåí Ýìðáéíáí óå öáêåëÜêé ãéá íá êñýâïíôáé áóöáëþò. ÕðÞñ÷å áðáñÜâáôïò êáíüíáò íá ìçí ðáñáâéÜæïíôáé áðü ôïõò "ìåôáöïñåßò", ðïõ Þôáí ðñüóùðá áðïëýôïõ åìðéóôïóýíçò. Áíïßãïíôáí ìüíï áðü ôïõò áñìüäéïõò, üôáí Ýöôáíáí óôïí ðñïïñéóìü ôïõò. ÊÜðïéá öïñÜ ðïõ ïé ÐÁÏôæÞäåò Ýðéáóáí ôï ÃéÜííç ÌõëùíÜ, ìÜóçóå êáé êáôÜðéå Ýíá ôÝôïéï óçìåßùìá. Ôïí ðÞñáí üìùò ÷áìðÜñé êáé ôñÜâçîå ôùí ðáèþí ôïõ ôïí ôÜëáíïí, ìÝ÷ñé ðïõ ôïí öïâÝñéæáí üôé èá ôïõ Ýó÷éæáí ôï óôïìÜ÷é. ¹ôáí Áýãïõóôïò ìÞíáò ôçò ßäéáò ÷ñïíéÜò êáé êÜðïéá ìÝñá áíÝèåóáí óôïí Áíôþíç ËéÜëéï ôçí áðïóôïëÞ íá ìåôáöÝñåé Ýíôõðï õëéêü óôçí ðåñéï÷Þ Âñáóôþí, üðïõ õðÞñ÷å ìéá áðïèÞêç ðïõ ìÝóá åêåß åß÷áí åöüäéá êáé Üëëï õëéêü. Áðü åêåß èá Ýðáéñíáí Üëëïé ôï Ýíôõðï õëéêü ãéá íá ôï äéáíåßìïõí óå ÷ùñéÜ ôçò áíáôïëéêÞò ×áëêéäéêÞò. Ãéá ôïí Áíôþíç, ôïõò åß÷á ðëçñïöïñÞóåé ó÷åôéêÜ ìå ôçí áäõíáìßá ôïõ êáé íá ôïí ðñïöõëÜîïõí, ãéáôß äåí Þôáí ãéá ôÝôïéåò áðïóôïëÝò. ¼ìùò ôï áãíüçóáí. ¼ôáí Ýöôáóå åêåß êïíôÜ óôçí áðïèÞêç, Ýðåóå åðÜíù óå Ýíá âïõëãáñéêü óôñáôéùôéêü áðüóðáóìá. ÖïâÞèçêå, äåí ìðüñåóå íá öýãåé êáé ôïí Ýðéáóáí. Ôï óýíäñïìï ôçò "ðïäÜãñáò"! ÁðïêÜëõøå ðïý ðÞãáéíå ôï ôõðïãñáöéêü õëéêü êáé áðü ðïý ôï åß÷å ðÜñåé. Ïé Âïýëãáñïé âñÞêáí ðñþôá ôçí áðïèÞêç êáé ìåôÜ ôïõò ïäÞãçóå óôçí ðåñéï÷Þ "×áëìðïýêé", üðïõ Þôáí ôï "ôõðïãñáöåßï". Ôçí þñá ðïõ Ýöôáóáí åêåß, ôï ÷þñï öýëáãáí ï Áíôþíáò ÌðáíÜâáò (öïýñíáñçò) êáé ï Ð. ÌðáëÞò. Ï Áíôþíáò Ýøá÷íå íá âñåé ôï óêýëï ôïõ ðïõ åß÷å ÷Üóåé êáé åß÷å áðïìáêñõíèåß. ¼ôáí êáôÜëáâå ôé óõíÝâáéíå, ôñÝ÷ïíôáò Ýöõãå êáé âñÝèçêå êÜôù óôï "ÄéïíõóéÜôéêï" (êáôÜ ìáñôõñßá ôïõ ãéïõ ôïõ ÄçìÞôñç). Ôïí ÌðáëÞ ôïí óõíÝëáâáí, âñÞêáí êáé ôï ôõðïãñáöåßï. Ðéï ðÝñá Þôáí ï áãñüôçò Óáñáöéáíüò ÊåëéáöÜíïò (ðáôÝñáò ôïõ Áñãýñç) ðïõ óêÜëéæå ôï êáëáìðüêé ôïõ êáé ðéï åêåß ï êôçíïôñüöïò ÌÞôóïò Êïõãéþíçò ðïõ âïóêïýóå ôï êïðÜäé ôïõ. ¼ôáí åßäáí ôïõò ÂïõëãÜñïõò, öïâÞèçêáí êáé Ýôñåîáí íá öýãïõí. ¼ìùò ïé Âïýëãáñïé ôïõò ðõñïâüëçóáí êáé ôïõò óêüôùóáí êáé ôïõò äõï. Ôïí ðïëýãñáöï, ôïí Áíôþíç êáé ôïí ÌðáëÞ ôïõò Ýöåñáí óôïí Ðïëýãõñï. Ôïõò äõï óêïôùìÝíïõò, ïé óõããåíåßò ôïõò öüñôùóáí óå ìïõëÜñéá, ôïõò Ýöåñáí óôïí Ðïëýãõñï êáé ôïõò Ýèáøáí óôï íåêñïôáöåßï. ÌåãÜëç æçìéÜ! Óå ëßãåò ìÝñåò, ìåôÜ ôçí áðåëåõèÝñùóç, Ýöõãáí ïé Ãåñìáíïß êáé ïé Âïýëãáñïé. Ï Áíôþíçò êáé ï ÌðáëÞò Ýìåéíáí åëåýèåñïé. Ôïí Áíôþíç ôïí óõíÝëáâáí áìÝóùò ïé óýíôñïöïß ôïõ êáé ìå ôçí êáôçãïñßá "ôçò ðñïäïóßáò ôïõ áãþíá" ôïí ðÝñáóáí óôï áíôáñôïäéêåßï. Ôïí äßêáóáí, ôïí êáôáäßêáóáí "÷ùñßò êáíÝíá åëáöñõíôéêü" êáé ôïí ôïõöÝêéóáí.

- Êáêüìïéñå, ößëå Áíôþíç! Ôé ôñáãéêÞ åéñùíåßá! ÐëÞñùóåò ìå ôç æùÞ óïõ åêåßíï ôï öïâéêü óïõ óýíäñïìï ôçò ðïäÜãñáò. ÓÞìåñá, üôáí èõìÜìáé ôïí ôñáãéêü èÜíáôï ôïõ Áíôþíç, èëßâïìáé, åîïñãßæïìáé êáé áãáíáêôþ. ¼óï ãéá ôïí ðïëýãñáöï, ðñüóöáôá ìå ðëçñïöüñçóå êÜðïéïò ößëïò (ãüíïò äåýôåñçò ãåíéÜò) üôé ôïí Ý÷åé êÜðïõ öõëáãìÝíï êáé ôïí êñáôÜåé áêüìá.

- ÖýëáãÝ ôïí, ößëå ÃéÜííç, ãéáôß ï ðïëýãñáöïò áõôüò Þôáí ôï åñãáëåßï ôçò áíôßóôáóçò ðïõ óõíÝâáëå óôï íá åíçìåñþíåé, ðëçñïöïñåß êáé åìøõ÷þíåé ôïõò ×áëêéäéêéþôåò, ôéò äýóêïëåò åêåßíåò ìÝñåò, üóïõò ðßóôåõáí êáé ðñïóäïêïýóáí ôç ëåõôåñéÜ ôçò ðáôñßäáò ìáò. Ìüíï ðïõ èá ðñÝðåé íá âãÜëåéò Ýíá öùôïáíôßãñáöï áõôïý ôïõ êåéìÝíïõ, íá ôï ôïðïèåôÞóåéò åêåß êïíôÜ, ãéá íá ôïí óõíïäåýåé ôï âéïãñáöéêü ôïõ.

15

ÊÁÐÏÔÅ óôïí ÐÏËÕÃÕÑÏ ÅðéëïãÞ åéäÞóåùí, ôïðéêþí íÝùí, ó÷ïëßùí, ëïãïôå÷íéêþí êåéìÝíùí, óôß÷ùí, åõôñÜðåëùí êáé Üëëùí ôéíþí, ìÝóá áðü ôéò óåëßäåò ôçò åâäïìáäéáßáò åöçìåñßäáò "ÖùíÞ ôçò ×áëêéäéêÞò" ôçí ïðïßá Ýöåñå óôï öùò, ï Íéêüëáïò ×. Ãåñï÷ñÞóôïò, ãéá ðñþôç öïñÜ, ôçí ÊõñéáêÞ 20 Áðñéëßïõ 1930. ÓÞìåñá ç "Ö.ô.×." áðïôåëåß ôçí ðéï áîéüðéóôç ðçãÞ Ýñåõíáò, êáèþò óôéò óåëßäåò ôçò êáôáãñÜöïíôáé ôá óçìáíôéêüôåñá éóôïñéêÜ ãåãïíüôá ðïõ Ýëáâáí ÷þñá óôç ×áëêéäéêÞ ôïõ ðñïçãïýìåíïõ áéþíá. Ôçí åðéìÝëåéá ôçò óôÞëçò Ý÷ïõí ïé: ÃéÜííçò ÊáíáôÜò õðåýèõíïò ôïõ ðåñéïäéêïý êáé ï ×ñßóôïò Í. Ãåñï÷ñßóôïò éäéïêôÞôçò ôïõ áñ÷åßïõ ôçò åöçìåñßäáò êáé ï Üíèñùðïò óôïí ïðïßï ïöåßëåôáé ç ýðáñîç ôïõ éóôïñéêïý áõôïý áñ÷åßïõ.

42/ 1 Öåâñïõáñßïõ 1931: ÅÐÉÓÔÏËÇ ÁÈÁÍÁÓÉÏÕ ÂÅËÙÍÇ ÁãáðçôÝ ê. ÄéåõèõíôÜ, Ðñþôïí óáò åõ÷áñéóôþ äéá ôçí ðïëý åõãåíéêéÜ êáé ôéìçôéêÞ óáò ðñüóêëçóç, íá ãñÜøù êÜôé ôé äéá ôçí áãáðçôÞ "ÖùíÞ ôçò ×áë/êÞò", êáé óáò óõã÷áßñù, äéüôé åßóèå ï ðñþôïò ÉäñõôÞò êáé Åêäüôçò Åöçìåñßäïò ÅêäéäïìÝíçò åíôüò ôïõ ÅäÜöïõò ôçò ×áëêéäéêÞò, áðü Êôßóåùò Êüóìïõ ìÝ÷ñé óÞìåñïí. Äåýôåñïí ïìïëïãþ ôçí áäõíáìßá ìïõ óÞìåñá íá ãñÜøù ïôéäÞðïôå. Äõóôõ÷þò ïé êáéñïß ìåí ìÝíïõí ïé ßäéïé êáé áìåôÜâëçôïé, áëë' ïé Üíèñùðïé áëëïéïýíôáé êáé ìåôáâÜëëïíôáé. ÅðïìÝíùò êé åãþ äåí ìðïñþ ðëÝïí íá ãñÜøù. ÁëëÜ, äéá íá ìçí åßìáé ôüóï áöéëüôéìïò êáé íá áíôáðïêñéèþ üóï ìðïñþ óôçí åõãåíéêéÜ ôïõ ðñüóêëçóç, Óáò óôÝëíù ìåñéêÜ öõëëÜäéá ôçò "Ôóåêïýñáò"... Èá âñåßôå óôçí "Ôóåêïýñá" ðïëëÜ èÝìáôá, ôá ïðïßá åßíáé ó÷åôéêÜ ìå ôçí áãáðçôÞ ìáò ÉäéáéôÝñá Ðáôñßäá ×áëêéäéêÞ. Åí Èåó/íßêç ôç 25/1/31, ÌåôÜ åîáéñåôéêÞò ÔéìÞò, ÁÈ. ÂÅËÙÍÇÓ (Ç ðáñáðÜíù åðéóôïëÞ äåí èá åß÷å éäéáßôåñç óçìáóßá, åÜí äåí ôçí Ýãñáöå ï ÁèáíÜóéïò Âåëþíçò áðü ôïí ÔáîéÜñ÷ç, ï ðñþôïò ×áëêéäéêéþôçò äçëáäÞ ðïõ åîÝäùóå åöçìåñßäá, ôç èñõëéêÞ "ÔÓÅÊÏÕÑÁ". Ç åöçìåñßäá áõôÞ êõêëïöüñçóå ãéá ëßãá ÷ñüíéá ôçò äåêáåôßáò ôïõ '20 óôç Èåóóáëïíßêç, áëëÜ äõóôõ÷þò äåí äéáóþæåôáé óÞìåñá, êáíÝíá áðü ôá ôåý÷ç ôçò. Èá ðáñáêáëïýóáìå ôïõò áíáãíþóôåò ìáò, åÜí Ý÷ïõí óôï áñ÷åßï ôïõò êÜðïéï áðü ôá ôåý÷ç ôçò "Ôóåêïýñáò", Þ áí ãíùñßæïõí êÜðïéá óôïé÷åßá áðü ôï âéïãñáöéêü ôïõ Áè. Âåëþíç íá ìáò åíçìåñþóïõí þóôå íá ôá ðáñïõóéÜóïõìå óå êÜðïéï áðü ôá ðñïóå÷Þ ôåý÷ç ôïõ "Ð").

35/ 20 Éáíïõáñßïõ 1935: ÅÃÊËÇÌÁ ¹ ÄÕÓÔÕ×ÇÌÁ Áðü ôïõ ðáñåëèüíôïò ÓáââÜôïõ, 12çò ôñÝ÷ïíôïò áðùëÝóèç ï óõìðïëßôçò ìáò Áèáí. ÌÝãáò. Ïýôïò ðáñÝìåéíå åéò ôï êôÞìá "ÄéïíõóéÜôéêï ìýëï", åõñéóêüìåíïí, ùò ãíùóôüí, ìåôáîý Ðïëõãýñïõ êáé ÊáñêÜñáò êôçìáôéêÜ óýíïñá. Ðñïò áíåýñåóéí ôïýôïõ ìåôÝâçóáí ðñï÷èÝò åðß ôüðïõ ï ÄéïéêçôÞò ×áëêéäéêÞò ê. Çñáêëüðïõëïò ìåô' áñêåôÞò áóôõíïìéêÞò äõíÜìåùò êáé ï ÄéïéêçôÞò ôïõ ôìÞìáôïò ×ùñïöõëáêÞò Ìïõäáíéþí, üóôéò êáé ðáñáìÝíåé åêåß ðñïò åîáêïëïýèçóéí ôùí åñåõíþí. ÕðÜñ÷åé åêäï÷Þ üôé ðñüêåéôáé ðåñß åãêëÞìáôïò äéüôé ï áðïëåóèåßò åß÷å óïâáñÜò äéáöïñÜò ìå êôçìáôßáò ÂÜâäïõ. ÌÝ÷ñé ôçò ÷èåò äåí êáôïñèþèç íá áíåõñåèïýí ôá ß÷íç ôïõ êáé áé Ýñåõíáé óõíå÷ßæïíôáé.

90/ 2 Öåâñïõáñßïõ 1936: ÔÁ ÁÐÏÔÅËÅÓÌÁÔÁ ÔÙÍ ÅÊËÏÃÙÍ ÔÇÓ ÐÅÑÉÖÅÑÅÉÁÓ ×ÁËÊÉÄÉÊÇÓ 16

ØÇÖÏÉ ÐÑÏÔÉÌÇÓÅÙÓ, Ëáúêïý Êüììáôïò: Â. Âáóéëéêüò 2.584, ×ñ. ×ñéóôßäçò 1.880, Ìé÷. ÌïõóôÜêáò 730. ÑéæïóðáóôéêÞò Åíþóåùò: Ìé÷. Êüôóéáíïò 2.454, Ïéêïíüìïõ (ðñþçí ÃåñïõóéáóôÞò) 969, Óôåñéáíüðïõëïò 888. Ìåôáññõèìéóôéêïý Êüììáôïò: Íéê. Æá÷áñßáò 375, Äáñáâßãêáò 371, ×áôæüãëïõ 659. ÖéëåëåõèÝñùí: Í. ÄÝáò 2.683, Ôåñæüãëïõ 3.556, ÌáñìáñÜò 1.048, Ðáëëáúêïý Ìåôþðïõ: ÓõíÜêïò 239. (Ðñüêåéôáé ãéá ôéò âïõëåõôéêÝò åêëïãÝò ôçò 26çò Éáíïõáñßïõ 1936, ïé ïðïßåò äéåîÞ÷èçóáí ìÝóá óå Ýíôïíï ðïëéôéêü êëßìá êáé óêëçñÝò áíôéðáñáèÝóåéò, êõñßùò ìåôáîý ôùí õðïøçößùí ôïõ Ëáúêïý Êüììáôïò, ôùí ÖéëåëåõèÝñùí êáé ôçò ÑéæïóðáóôéêÞò Åíþóåùò, üðùò áõôÝò êáôáãñÜöçêáí óôéò ôïðéêÝò åöçìåñßäåò "ÖùíÞ ôçò ×áëêéäéêÞò" ôïõ ÍéêïëÜïõ Ãåñï÷ñÞóôïõ êáé ôçò "×áëêéäéêÞò" ôïõ Áèáíáóßïõ ÊáñáãêÜíç. Óôï ÄÞìï Ðïëõãýñïõ ïé Öéëåëåýèåñïé Ýëáâáí 122 øÞöïõò, ôï Ëáúêü Êüììá 172, ç ÑéæïóðáóôéêÞ ¸íùóç 331, ôï Ìåôáññõèìéóôéêü 129, ôï Ðáëëáúêü ÌÝôùðï 21 êáé ï áíåîÜñôçôïò ÅõáããÝëïõ ÁèáíÜóéïò 0).

25-2-71. ×ïñüò ãõíáéêþí. Ìå ôïí ÔÜêç ÓáìáñÜ, ç Êáßôç Æáìðïýíç êáé ç ÂÜíá Óôáõñéíïý.

926/ 28 Öåâñïõáñßïõ 1971: ×ÏÑÏÓ, ÃÕÍÁÉÊÏÊÑÁÔÉÁ ¸íá êáôáðëçêôéêü îåöÜíôùìá Þôáí ôï ãëÝíôé ôùí ãõíáéêþí ôçí ðåñáóìÝíç ÐÝìðôç óôï Ôïõñéóôéêü Ðåñßðôåñï. Ïé ãõíáßêåò ôïõ Ðïëõãýñïõ áðÝäåéîáí ãéá áêüìç ìßá öïñÜ üôé åßíáé óå èÝóéí íá ãëåíôïêïðïýí ìå üëç ôç øõ÷Þ ôïõò êáé êáëýôåñá áðü ôïõò Üíäñåò. Ôï âñÜäõ áõôü èá ìåßíåé áëçóìüíçôï êáé Ý÷åé ðëÝïí êáèéåñùèåß óáí Ýèéìï óôïí Ðïëýãõñï. Ôï êÝíôñï, óôéò 10 ôï âñÜäõ êáôÜìåóôï áðü ãõíáßêåò, Ýêëåéóå ôéò èýñåò êáé Üñ÷éóå ôï ãëÝíôé ìÝ÷ñé ôá îçìåñþìáôá. Ìåôáîý áõôþí äéáêñßíáìå ôáò êõñßáò êáé äåóðïéíßäáò ×. Óðçëéïðïýëïõ, Ê. ÔóáêíÞ, Ì. ËéÜëéïõ, Ïõñ. ÁéêáôåñéíÜñç, Ó. Âåëïýæïõ, Ó. Âéèõíïý, Ô. ÊïóìÝôç, Ê. Äåóðïôßäïõ, Å. Êïõãéþíç, Å. ÔÜóéïõ, Ê. Ìïõ÷ôÜñç, Á. ÑÞãá, Å. ÌðïõëÜêç, Å. ÔóáìïõñôæÞ, Å. Ìðïõñìðïõôóéþôïõ, Ì. ÔÜóéïõ, Å. Óôáõñéíïý, Ì. ÊáæÜíç, Í. Äïýêá, ÊïíôïãéùñãÜêç, Ì. ÐáðáúùÜííïõ, Á. ÊáõôáôæÞ, Á. Êáôóáïýíç, Ì. Ó÷ïéíÜ, Ì. ÊáôáêÜëïõ, Á. ÊåëéáöÜíïõ, Ê. ÈÜíïõ, ×ñ. ×ñéóôïäïýëïõ, Á. ÃêïõëÝêá, Å. ×ëß÷ëéá, Ê. Íý÷ôá êáé ðïëëÝò Üëëåò.

Ðïëõãõñéíü êáñíáâÜëé ôïõ ´50. «ËáôÝñíá, öôþ÷éá êáé öéëüôéìï». (Áñ÷åßï Öùöþò Ñïýóóïõ).

17

ÁðïêñéÜôéêá ìáóÜëéá & åõôñÜðåëá ÅðéìÝëåéá: ÃéÜííç Ä. ÊáíáôÜ Ãéá ôá ìáóÜëéá êáé ôá åõôñÜðåëá, ãåíéêüôåñá ãéá ôçí áßóèçóç ôïõ ÷éïýìïñ, Ý÷ïõìå áíáöåñèåß åðáíåéëçììÝíá óå ðñïçãïýìåíá áðïêñéÜôéêá ôåý÷ç êáé äåí åßíáé ÷ñÞóéìï íá åðáíáëáìâáíüìáóôå. Èá Þèåëá ìüíï íá åõ÷áñéóôÞóù ôïõò áíèñþðïõò ðïõ äéáèÝôïõí ôï óðÜíéï áõôü ÷Üñéóìá - äåí åßíáé êáé ëßãïé óôïí Ðïëýãõñï - óôïõò ïðïßïõò ðñïóôñÝ÷ïõìå óõ÷íÜ ãéá íá ìáò ðïõí êÜèå öïñÜ ìáóÜëéá.. íÝáò åóïäåßáò.

1. ÖñÝóêá øÜñéá Äéáëáëïýóå ï øáñÜò ôçí ðñáìÜôåéá ôïõ óôç ëáúêÞ ôïõ Ðïëõãýñïõ.

- ÖñÝóêá øÜñéá, æùíôáíÜ, åëÜôååå!!! Êáé ï ìðÜñìðá-ÌÞôóïò, ðïõ êÜôé Þîåñá áðü øÜñéá, "ôïõí áðëïõéÝôé": - Å! êáðéôÜíéïõ. Êé ç ãéáãéÜ ì' ç Áããéëßíá åßíé æïõíôáíÞ, áëëÜ äåí åßíé íôéð öñÝóêéá.

1962. «Ïé ÓêùôóÝæïé óôï ÃõìíÜóéï».

2. Ì' áãáðÜò; Ç êõñÜ-Ìáñßá, ðïõ Þîåñå ôá ÷ïýãéá ôïõ Üíôñá ôçò, áëëÜ Þèåëå íá åðéâåâáéùèåß ãéá ôçí áãÜðç ôïõ, ôïí ñùôÜåé ìéá ìÝñá: - ÌÞôóéïõ ì', ì' áãáðÜò; - Ôé ëåò Ìáñßãéá ì'!, áðáíôÜåé ï ãõíáéêÜò óýæõãüò ôçò. Éãþ áãáðþ ôó' îÝíéò, éóÝíá äå è' áãáðþ ðïõ åßóé è'êéÜ ì'; 3. Ç áíÜðïõä' ¸ëåéðå áðü ôï ðñùß ç ãõíáßêá ôïõ êõñ-×ñÞóôïõ êáé üôáí ðéá íý÷ôùóå áíçóý÷çóå êáé åéäïðïßçóå ôïõò óõã÷ùñéáíïýò ôïõ. Êßíçóáí ëïéðüí üëïé ðñïò ôï ðïôÜìé ðïõ Þôáí êïíôÜ óôï ÷ùñéü êáé Ýøá÷íáí. ¼ëïé ðÞãáéíáí êáôÜ ôç ñïÞ ôïõ ðïôáìïý, ï êõñ-×ñÞóôïò áíôßèåôá. Ïé Üëëïé áðüñçóáí êáé ôïí ñþôçóáí: - ÊáëÜ ñå ×ñÞóôïõ, áí ô' ã'íáßêá ó' ô' ðÞñé ôïõ ðïõôÜì', êáôÜ óéáêÜô' ðñÝð' íá øÜ÷íïõìé!

- Âñå îÝñïõ éãþ, áðáíôÜåé ï êõñ-×ñÞóôïò. Ôüóïõ áíÜðïõä' ðïõ Þôáí áõôÞí, óßãïõñá áíÜðïõäá èá ðÞñé êé ôïõ ðïõôÜì'.

«ËÏÕλ 1960. ÔÜóïò ÌáñÝôçò, ×ñéóôüö. Âåññïéþôçò, Ãñçã. ÁóâåóôÜò.

18

4. ...Ìïõ ôïõ âñÜä' Ï êáöåôæÞò ôïõ ÷ùñéïý, áí êáé Þôáí ðåñáóìÝíçò çëéêßáò, äåí åß÷å ÷Üóåé ôç æùçñÜäá êáé ôï ÷éïýìïñ ôïõ. Ãé áõôü ïé íÝïé ðïõ óý÷íáæáí óôï êáöåíåßï ôïõ ôïí ðåßñáæáí óõ÷íÜ, ãéáôß Þîåñáí ðùò ìå êÜðïéï ðåßñáãìá èá ôïõò áðáíôïýóå êé áõôüò. Ìéá ìÝñá, ï áíéøéüò ôïõ ôïí ñùôÜåé ìåôáîý óïâáñïý êáé áóôåßïõ: "Ñå ìðÜñìðá, Ý÷ïõ ìéá áðïõñßá. ÊÜèå ðüôé ðçãáßí'ò ìå ôç ãñéÜ ó', ó' áõôÞ ô'í çëéêßá;" - Å, ñå áíçøéÝ, óáò æ'ëåýïõ éóÜò ô'ò íÝïé. Éóåßò ðáÝí'ôé êÜèé ìÝñá - êÜèé ìÝñá - êÜèé ìÝñá, êé éìåßò ïé ðáððïýäéò, ìéá ôïõ ðñïõß êé ýóôéñá ìéá, ìïõïõïõ ôïõ âñÜä'!!!

5. Ðñïåêëïãéêü "øçóôÞñé" Ï ÓôÝëéïò Þôáí ìåí "äåîéüò", áëëÜ áíïé÷ôü ìõáëü êáé ðÜíù áð' üëá ÷éïõìïñßóôáò. Óôéò äåýôåñåò ëïéðüí åêëïãÝò, ìåôÜ ôç ìåôáðïëßôåõóç åßðå íá êÜíåé Ýíá âÞìá ðñïò ô' áñéóôåñÜ êáé íá øçößóåé ÐÁÓÏÊ. Ëßãåò ìÝñåò ëïéðüí ðñéí áðü ôéò åêëïãÝò, ôïí ðëåýñéóáí óôçí ðëáôåßá ïé óýíôñïöïé ôïõ ÊÊÅ êáé ôïí "Ýøçíáí".

- ¸ëá ñå ÓôÝëéïõ, Ýêáíéò Ýíá âÞìá, êÜíé áêüìá Ýíá êé øÞö'óé éìÜò; - ÊáëÜ ñå ðéäéÜ, åßðáìé íá êÜíïõìé Ýíá âÞìá, ü÷' íá îéóêëéäéóôïýìé êéüëáò;

(Áñ÷åßï ÅëÝíçò ÂïãéáôæÞ.)

6. Èýìéïõò & Ôñáíôáö'ëëéÜ Ï ãåñï-Èýìéïò Þôáí åôïéìïèÜíáôïò. ¹èåëå ëïéðüí íá ëýóåé ìéá áðïñßá ðïõ ôïí êáôÝôñùãå áðü íÝï áêüìá. ÑùôÜåé ëïéðüí ôç ãñéÜ ôïõ, ðïõ áðü íÝá Þôáí æùçñÞ êáé üìïñöç.

- Ðåò ìé ìáñÞ Ôñáíôáö'ëëéÜ, ïýëá áõôÜ ôá ÷ñüíéá ðÞãéò ìé êáíÝí' Üëëïõ Üíôñá; - Ôé ëåò Èýìéïõ ì', ôé åßíé áõôÜ ðïõ ëåò; - ÐÝò ìé ìáñÞ Ôñáíôáö'ëëéÜ, áöïý èá ðéèÜíïõ ðïõ èá ðéèÜíïõ!

- ÊáëÜ óáí ðéèÜí'ò Èýìéïõ ì'. Óá äå ðéèÜí'ò üìïõò, íá äéïýìé ôé èá ãéÝí'; 7. Ôïõ âüä'. Äõï áäÝëöéá åß÷áí ðáñåîçãçèåß êáé ôï ãéíÜôé äéáñêïýóå ãéá ìÝñåò. ÊÜðïéá ìÝñá, ðïõ ï Ýíáò áäåëöüò êáèüôáí óôï êáöåíåßï, ï Üëëïò ðåñíïýóå áð' Ýîù ìå ìéá êáôóßêá.

- ÊáëÜ ñå, ðïý ðááßí'ò áõôü ôïõ âüä'; - Äåí åßíé âüä' ñå, êáôóßêá åßíé!

- ÓêÜóé ñå éóý, óô' êáôóßêá êñáßíïõ! (ìéëþ) Áðáãïñåýóåéò óôïí Ðïëýãõñï ôïõ 1958 (Ìáò ôéò Ýóôåéëå ï ÄçìÞôñéïò Êýñïõ êáé äçìïóéåýèçêáí óôç "ÖùíÞ ôçò ×áëêéäéêÞò" ôçò 27 Éïõëßïõ 1958)

Áíáêïéíïýôáé ðñïò ãíþóéí ôïõ êïéíïý êáé ðñïò áðïöõãÞí ðïéíéêþí äéþîåùí üôé õößóôáíôáé êáé éó÷ýïõí áóôõíïìéêáß äéáôÜîåéò, áðáãïñåýïõóáé ôá êÜôùèé: Áðáãïñåýåôáé ç áðüñññéøéò áðïññéìÜôùí åéò ïäïýò, ðáñüäïõò êáé ðëáôåßáò. Ïìïßùò ç ðëýóéò ñïý÷ùí Þ ëá÷áíéêþí åéò ôáò êñÞíáò, ç ñßøéò áêáèÜñôùí õäÜôùí åéò ïäïýò êáé ðëáôåßáò. Ôá ýäáôá èá äéï÷åôåýïíôáé åéò õðïíüìïõò Þ âüèñïõò. Áðáãïñåýåôáé ç ðåñéöïñÜ áäåóðüôùí êõíþí êáé ôùí êõíçãåôéêþí ôïéïýôùí Üíåõ öéìþôñùí. Áðáãïñåýåôáé ç ðåñéöïñÜ ïñíßèùí, áýôáé èá åßíáé êåêëåéóìÝíáé åíôüò ïñíéèþíùí õðï÷ñåùôéêþò... Áðáãïñåýåôáé ç äéÝëåõóéò æþùí åê ôçò êåíôñéêÞò ïäïý êáé áðü ôçò èÝóåùò ¸î âñýóåò ìÝ÷ñé ôçò ïéêßáò Æáìðïýíç. Áðáãïñåýïíôáé ïé ðáíôüò åßäïõò èüñõâïé, êñüôïé, Üóìáôá, ôÜâëé ê. ë. ð. Ìåóçìâñßáí 13.30 Ýùò 16.30 þñáò. ÅóðÝñáí áðü 23 þñáò ìÝ÷ñé 8 ð. ì. þñáò. Ï áóôõíüìïò

(Ôç öåôéíÞ óôÞëç ï "Ð" ôçí áöéåñþíåé óôï ÃéÜííç Ëüãáñï, ðïõ äéÝèåôå óðÜíéï êáé ÷áñáêôçñéóôéêü ÷éïýìïñ, áëëÜ Ýöõãå êé áõôüò íùñßò áðü êïíôÜ ìáò ðñéí áðü ëßãï êáéñü).

19

Ç ðïéÞôñéá êáé æùãñÜöïò Ìáñßá Ôóßêïõëá ÅðéìÝëåéá ÃéÜííçò Ä. ÊáíáôÜò Íéþèù ðùò âñßóêïìáé óå äýóêïëç èÝóç, îåêéíþíôáò íá ãñÜøù ãéá ôç æùÞ êáé ôï Ýñãï ôçò Ìáñßáò Ôóßêïõëá. Ãéá ìéá ðïéÞôñéá, ðïõ ï áêáäçìáúêüò Ãåþñãéïò Âáöüðïõëïò Ýãñáøå "...ÁíáêÜëõðôá ìéá íÝá ðïéÞôñéá, ü÷é ìïíÜ÷á ðñïéêéóìÝíç ì' áõôü ðïõ ëÝíå ôáëÝíôï, áëëÜ ìéá ãõíáßêá ðïõ ì' Ýíá áßóèçìá âáèýôáôï ëõñéêü, Ýøáõå ôïí ðáëìü ôçò åðï÷Þò ôçò. Ïé "ÁëëáãÝò", ðéóôïðïéïýí ôïõ ëüãïõ ôï áëçèÝò... Ýðñåðå íá áíôéãñÜøù ðïëëÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ðïéÞìáôÜ ôçò ãéá íá ôïíßóù ôçí éäéáéôåñüôçôÜ ôïõò ùò ðñïò ôïí ðñïóùðéêü ôïõò ôüíï...", ï Ìáíþëçò ÁíáãíùóôÜêçò, "Óôï óôß÷ï óáò äéÝêñéíá Ýíôïíåò áíáäñïìÝò óôï ðáñåëèüí, äõíáìéóìü óôï óôß÷ï. Ðïßçóç ðïëý áëçèéíÞ êáé ðïëý áíèñþðéíç", ï ÔÜêçò Âáñâéôóéþôçò "Ðïßçóç óôï÷áóôéêÞ, åõáßóèçôç ìå ðïëëÝò êáõôÝò áëÞèåéåò". ¼ôáí ãéá ôç æùãñáöéêÞ ôçò, ï æùãñÜöïò Ðïëýêëåéôïò ÑÝãêïò óçìåéþíåé "..ìÝóá áðü Ýíôïíá õðïâëçôéêü ÷ñùìáôéêü ðáé÷íßäé, ïäçãåßôáé ðñïò ôïí óïõñåáëéóìü" êáé ï êñéôéêüò Ãéþñãïò ÆùãñáöÜêçò "Óôçí ôå÷íïôñïðßá ôçò Ì. Ôóßêïõëá, ðïõ ìåôáèÝôåé óå óõìâïëéêÜ ÷ñùìáôéêÜ ó÷Þìáôá ðñáãìáôéêÜ áíôéêåßìåíá Þ ðñüóùðá Þ áêüìá áíèñþðéíá ðåñéãñÜììáôá, áíáãíùñßæåé êáíåßò ôç ñïðÞ ðñïò ìéá ìåôáìïñöùôéêÞ åêöñáóôéêÞ äéÜèåóç ðïõ åßíáé óôïé÷åßï êáé ôçò ðïéçôéêÞò ôçò ôÝ÷íçò...", åìåßò ôé íá ðñïóèÝóïõìå ðåñéóóüôåñï; Ç Ìáñßá Ôóßêïõëá-ÃáúôáíôæÞ, êüñç ôïõ ×ñÞóôïõ Ôóßêïõëá áðü ôïí Ðïëýãõñï êáé ôçò ÔñéáíôáöõëëéÜò ÌðïõëÜêç áðü ôï Ìõñéüöõôï (¼ëõíèïò), ãåííÞèçêå ôï 1936 óôïí Ðïëýãõñï, üðïõ Ýæçóå ôá ðáéäéêÜ ôçò ÷ñüíéá. Áðü ôçí ÓÔ´ ôÜîç ôïõ Äçìïôéêïý ìåôáêüìéóå óôç Èåóóáëïíßêç, üðïõ Ýâãáëå ôï ÃõìíÜóéï êáé óðïýäáóå óôç ÖõóéêïìáèçìáôéêÞ Ó÷ïëÞ ôïõ Á. Ð. Èåóóáëïíßêçò. Ðáíôñåýôçêå, óôá ôÝëç ôçò äåêáåôßáò ôïõ '60, ôïí Óåññáßï ïäïíôßáôñï Èåüöéëï ÃáúôáôæÞ, ìå ôïí ïðïßï áðÝêôçóáí äõï ðáéäéÜ: ôïí ÏñÝóôç êáé ôçí Éâüíç1. (Ç ôåëåõôáßá êëçñïíüìçóå ðïëëÜ áðü ôá éäéáßôåñá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò ìçôÝñáò ôçò). Ùò åêðáéäåõôéêüò åñãÜóèçêå óå ó÷ïëåßá ôïõ íïìïý Óåññþí êáé åêôüò áðü ôç ÖõóéêÞ ðñïóðÜèçóå íá åìöõóÞóåé óôïõò ìáèçôÝò ôçò ôçí áãÜðç ãéá ôç æùãñáöéêÞ, ôçí ðïßçóç, ãéá ôéò ôÝ÷íåò êáé ôá ãñÜììáôá ãåíéêüôåñá. ¼óïé ôç ãíþñéóáí, èá ôç èõìïýíôáé, ðÝñá áðü ôá ðïéÞìáôá êáé ôéò æùãñáöéÝò ôçò, ãéá êåßíï ôï "áíïéîéÜôéêï" ÷áìüãåëï, ôçí êïìøÞ-íôåëéêÜôç óéëïõÝôá ôçò, ôï ðÜèïò ãéá äçìéïõñãßá, ôçí áíåîÜíôëçôç åíåñãçôéêüôçôá êáé ôçí áãÜðç ôçò ãéá ôç æùÞ. ¸öõãå üìùò íùñßò áðü êïíôÜ ìáò - ôçí ôåëåõôáßá ìÝñá ôçò ¢íïéîçò ôïõ '92 - ÷ùñßò ùóôüóï íá óâÞóåé ôï ÷áìüãåëü ôçò áêüìá êáé ôéò ôåëåõôáßåò óôéãìÝò ôçò. Ôçí ôåëåõôáßá âäïìÜäá âÜëèçêå íá óåëéäïðïéåß ôçí ôåëåõôáßá ôçò ðïéçôéêÞ óõëëïãÞ, ç ïðïßá êõêëïöüñçóå ìåôÜ ôï èÜíáôü ôçò. Ôï ðïéçôéêü ôçò Ýñãï ðåñéëáìâÜíåôáé óôéò óõëëïãÝò "Öôåñïõãßóìáôá óôç âñï÷Þ" 1971, "ÊñáõãÞ óôçí Ýñçìï" 1974, "Ðïëéôåßåò ôçò íý÷ôáò" 1977, "Ðáñïõóßá" 1978, "ÁëëáãÝò" 1980, "Ç ìÜíá" 1985, "ÐïéÞìáôá 1986-1989" 1989 (ìåôáöñÜóôçêáí óôç ãáëëéêÞ áðü ôïí åëëçíéóôÞ Gaston-Henry Aufrere, 1991) êáé "Êïóìïãïíßá", ÁèÞíá 1993. Âéâëßá ôçò ßäéáò, åßíáé êáé ôï "×ñïíéêü ãéá ôï Ìïõóåßï ÊáâÜöç óôçí ÁëåîÜíäñåéá" 1983, "CHOIX PE POEMES" - ÅðéëïãÞ ðïéçìÜôùí óå ãáëëéêÞ áðüäïóç áðü ôïí Ã. ÆùãñáöÜêç 1983, "Ðïéçôéêüò Ëüãïò 1971-1980", ¸êäïóç ôçò ¸íùóçò Ëïãïôå÷íþí Â. ÅëëÜäáò 1985. Äçìïóßåõóå ðëÞèïò áðü åðéöõëëßäåò óå å20

Óôç âñýóç ô´ Áç-Ãéþñãç, Ðïëýãõñïò 1950. Áðü äåîéÜ: Ìáñßá Ôóßêïõëá, Êßìçò ÔÜóéïò.

öçìåñßäåò êáé ðåñéïäéêÜ, åß÷å ôçí åðéìÝëåéá ôçò óôÞëçò "Ôá ãñÜììáôá êáé ïé ÔÝ÷íåò" ôçò åâäïìáäéáßáò åöçìåñßäáò "ÐáñáôçñçôÞò" ôùí Óåññþí åðß 13 óõíáðôÜ Ýôç, ðáñïõóßáæå óôï êáíÜëé TV-5 ôùí Óåññþí ôçí åêðïìðÞ "ÔÝ÷íåò & Ðïëéôéóìüò" (198790), åíþ õðÞñîå ãéá ðïëëÜ ÷ñüíéá ìÝëïò ôïõ Ä. Ó. ôïõ ïìßëïõ "ÏÑÖÅÁÓ" Óåññþí, áíôéðñüóùðïò ôïõ ëïãïôå÷íéêïý ðåñéïäéêïý "ÐíåõìáôéêÞ æùÞ", ðñüåäñïò êáé éäñõôéêü ìÝëïò ôïõ óõëëüãïõ "Ößëùí ÃñáììÜôùí & Ôå÷íþí", ðñüåäñïò ôïõ ðáñáñôÞìáôïò Áèçíþí óôéò ÓÝññåò ôçò "ÅðéôñïðÞò ÅéñÞíçò ÄéáíïïõìÝíùí êáé Êáëëéôå÷íþí". Óôçí ðïßçóç ôçò Ìáñßáò, åêôüò áðü ôçí åõáéóèçóßá, ("ôñõöåñÞ êáé ðéêñÞ ìáæß", ôç ÷áñáêôçñßæåé ç Ëåßá ×áôæïðïýëïõ) äéáêñßíåé êáíåßò ôç íïóôáëãßá ãéá ôïí Ðïëýãõñï ôùí ðáéäéêþí ôçò ÷ñüíùí. ÄéáâÜæïõìå Ýíá áðü ôá ðïéÞìáôá ôçò Ìáñßáò, ðïõ äçìïóéåýèçêå óôçí åöçìåñßäá "Ç ÌÁ×Ç" ôùí Óåññþí, ãéá ôá óêëçñÜ åêåßíá ÷ñüíéá óôïí Ðïëýãõñï: Ðáðïýôóéá áðü ôçí Ïýíñá Äßíáí ëÝåé ðáðïýôóéá áðü ôçí "ïýíñá" Íá, åêåß êÜôù áðü ôçí åêêëçóéÜ, äßðëá óôï êáìðáíáñéü. Ç áäåëöÞ ìïõ íôñåðüôáí íá ðÜåé. ¹ôáí "øçëïìýôá", Ýëåãå ç ìçôÝñá. Ï êëÞñïò Ýðåóå óôçí ðéï ìéêñÞ. .................................................. ¼ìùò ôçò áäåëöÞ ìïõ äåí ôçò Üñåóáí. Ôçí Üëëç ìÝñá Ýâáëå êÜôé ãáëÝôóåò áðü îýëï âáëáíéäéÜò ðïõ ôéò Ýêáíå ï ðáôÝñáò. ¹ôáí "øçëïìýôá"... üðùò Ýëåãå ç ìçôÝñá. Ï ïìüôå÷íïò ôçò Ìáñßáò, (êáé óôç æùãñáöéêÞ) ðïéçôÞò êáé ôáêôéêüò óõíåñãÜôçò ôïõ ðåñéïäéêïý ìáò Íßêïò ÂáóéëÜêçò ìáò ìßëçóå ãéá ôï Ýñãï ôçò, áíèïëüãçóå êáé ó÷ïëßáóå ìåñéêÜ áðü ôá ðïéÞìáôÜ ôçò, ùò åîÞò: "Äåí åßìáé êñéôéêüò êáé äåí ìðïñþ íá êñßíù ôçí äïõëåéÜ ôùí Üëëùí, íá áíáëýóù êáé íá åìâáèýíù ôï Ýñãï åíüò ðïéçôÞ. Ìðïñþ üìùò íá äéáâÜóù ìå ðñïóï÷Þ ôá ðïéÞìáôá êáé íá ðù ôé ìïõ Üñåóå, ôé ìå óõãêßíçóå , ðñÜãìá ðïõ Ýêáíá ãéá Ýíá ìåãÜëï áñéèìü ðïéçìÜôùí ôçò Ìáñßáò Ôóßêïõëá -ÃáúôáôæÞ. Ç Ìáñßá, ç óõìðáôñéþôéóóÜ ìïõ, åãêáôáóôÜèçêå ðÝñáí ôïõ Óôñõìüíïò ðïôá-

21

ìïý (ÓÝññåò), üðïõ åñãÜóôçêå ùò ÃõìíáóéÜñ÷çò êáé ËõêåéÜñ÷çò óôç ìÝóç Åêðáßäåõóç. Äçìéïýñãçóå ïéêïãÝíåéá ìáêñéÜ áðü ôçí ðáôñßäá ôçò êáé ç íïóôáëãßá ôçò ãåíÝèëéáò ãçò Þôáí ç áéôßá íá äþóåé ëõñéêïýò ðïéçôéêïýò êáñðïýò êáé åéêüíåò ôñõöåñïý ôüíïõ êáé åñùôéêÞò åõãÝíåéáò: "ÓÞìåñá Þñèå Ýíá üíåéñï áð' ôçí ðáôñßäá ìïõ êáé ìïõ 'öåñå Ýíá ìÞíõìá áãÜðçò. Ôá ðáéäéêÜ ìáò üíåéñá ôá èÜøáìå åêåß ðÝñá óôïõò âñÜ÷ïõò ðïõ áãáðÞóáìå. Ôþñá ìáò îÝ÷áóáí êáé êñõþíïõìå. Ïé ÷ïýöôåò ìáò äåí öôÜíïõí íá ìáò æåóôÜíïõí". Ïé ãïíåßò ôçò Ìáñßáò êáôÝ÷ïõí ìéá îå÷ùñéóôÞ èÝóç óôçí ðïßçóÞ ôçò éäßùò ç ìÜíá, ôçò ïðïßáò áöéåñþíåé ïëüêëçñç óõëëïãÞ. Óôç ìçôÝñá ãñÜöåé: "ÓõíÞèéæå ôï óïýñïõðï íá êÜèåôáé óôç âåñÜíôá êáé íá ôñáãïõäÜåé - Åß÷å ùñáßá öùíÞ ÊáôÝâáæå ôçí ðïýëéá êé Ýðáéñíå éäÝåò ãéá ôïí áñãáëåéü. ¸ôóé Ýöåõãå ç íý÷ôá êáé ç æùÞ". ¹ôáí ç ìçôÝñá. Óå Üëëï ðïßçìá ëÝåé: "... Êáé ìïßñáóå ôá õðÜñ÷ïíôÜ ôçò, Óôç ìåãÜëç ôçò êüñç Ýäùóå ôá êïõôáëÜêéá ôïõ ãëõêïý äþñï áðü ôï ãÜìï ôçò.

22

Óôç äåýôåñç, ôï ôåëåõôáßï ôçò ðëå÷ôü. Óå ìÝíá ôï Üëìðïõì ìå ôéò öùôïãñáößåò". Äþñá áðëÜ ãéá ìáò, ãåìÜôá üìùò óôïñãÞ, áãÜðç êáé áîßá ãéá ôïõò ðáñáëÞðôåò áðü ôá óåâÜóìéá êáé åõëïãçìÝíá ÷Ýñéá ôçò ìÜíáò. "Êáé ôþñá ìÜíá ðïõ Ýöõãåò ðïéïò èá ìå ñùôÞóåé áí ôæïýæåé ç ãñáôóïõíéÜ ìïõ;" Ãéá ôïí ðáôÝñá ôçò Ý÷åé ãñÜøåé: "ÓõíÞèéæå ìå ôï âñÜäéáóìá íá êÜèåôáé óôï ðáñÜèõñï êáé íá ðßíåé ñáêß" Ëüãéá áðëÜ êáèáñÜ, ðïßçóç ôñõöåñÞ ãåìÜôç åõáéóèçóßåò ðïõ ðëçãþíåé. ÊïíôÜ óôá ðñïâëÞìáôá ôïõ áíèñþðïõ , ìïíáîéÜ, èÜíáôïò, æùÞ, åßíáé ç ðïßçóç ôçò Ìáñßáò. "Ïé ìåãÜëåò Ýñçìåò ðëáôåßåò ôïõ ÷åéìþíá ìïõ öÝñíïõí ìéá ðáñÜîåíç èëßøç". Ï èÜíáôïò Üëëïôå åßíáé èñÞíïò êáé êáçìüò: "Äåí êëáßù ôï èÜíáôü óïõ èñçíþ ôçí áãùíßá óïõ ôçí þñá ôïõ ÷áìïý óïõ" êé' Üëëïôå áðïëýôñùóç: "¹ôáí ðïëý ôï ÷éüíé

23

ìá åóý äåí êñýùíåò áí êáé öïñïýóåò ôá ßäéá ôñýðéá ðáðïýôóéá - ÐÝèáíåò êáé æåóôÜèçêåò". Ðßóôåõå üìùò üôé: "Åêåßíïé ðïõ ðåèáßíïõí äåí öåýãïõí åßíáé ìÝóá óôç öëüãá ôçò öùôéÜò" êé áí óÞìåñá ôéò êáñäéÝò ìáò ôéò ìáóôéãþíåé Ýíáò áðÝñáíôïò Üíåìïò, "Ôï ÷Üñáìá îåêéíÜìå ãéá ôï áêñùôÞñé ôçò ÊáëÞò Åëðßäáò". Ç Ìáñßá áãáðïýóå ôç æùÞ êáé ôïí Üíèñùðï: "Áêïýù ôç öùíÞ óïõ óôá ðïõëéÜ Ìõñßæù ôï ÜñùìÜ óïõ óôá ëïõëïýäéá". Ïé äéÜöïñåò öÜóåéò ôçò æùÞò ôñïöïäüôçóáí ôéò åìðíåýóåéò ôçò ìåóôÝò áðü ìéá äéáõãÞ óôï÷áóôéêüôçôá ðïõ âñßóêïõí áðÞ÷çóç óôçí áíèñþðéíç êáñäéÜ. Ôï êÜèå ôé ðïõ Ý÷åé ãñÜøåé åßíáé Ýíá êïììÜôé áðü ôï âÜèïò ôçò øõ÷Þò, êÜôé ðïõ óêïñðéÝôáé áð' Ýîù óáí îÝ÷åéëï êýìá, Üëëïôå åßíáé Ýíá ìÜôóï ëïõëïýäéá êé Üëëïôå Ýíá ðïôÜìé äÜêñéá, ðïõ öåýãïíôáò íùñßò áð' ôç æùÞ Üöçóå óå ìáò Ýíá ðëïýóéï ðïéçôéêü Ýñãï, ìÝñïò ôïõ ïðïßïõ ðáñáèÝôåé ðéï êÜôù ôï ðåñéïäéêü "Ðïëýãõñïò" ùò åëÜ÷éóôç ôéìÞ óôç ìíÞìç ôçò. Ï ÃéÜííçò Ôóßêïõëáò, êáèçãçôÞò ðáéäéáôñéêÞò óÞìåñá óôç Èåóóáëïíßêç, èõìÜôáé ãéá ôç Ìáñßá ôùí ðáéäéêþí ôïõ ÷ñüíùí, óôïí Ðïëýãõñï: "Ðñþôç åîáäÝëöç ôïõ ðáôÝñá ìïõ ç Ìáñßá, Þôáí ëßãá ÷ñüíéá ìåãáëýôåñÞ ìïõ, ãé áõôü ðïôÝ äåí ôçí ðñïóöþíçóá èåßá. "Ìáñ'ãïýä'" ôçí ðñïóöùíïýóá, üðùò Üëëùóôå êáé üëïé óôï óüé ìáò, áö' åíüò ãéáôß Þôáí ç ìéêñüôåñç áðü ôá 4 áäÝëöéá ôçò, áö' åôÝñïõ ãéáôß Þôáí ìéêñïêáìùìÝíç, ëåðôÞ, ößíá, áéèÝñéá óáí áåñéêü. Êé áõôÞ ìå ôç óåéñÜ ôçò ìå ðñïóöùíïýóå "ÃéáííÜêï", üðùò ìå ðñïóöùíïýóáí ïé ðéï óôåíïß óõããåíåßò ìïõ. Êé Þôáí ôá ïíüìáôá áõôÜ ìéá ãÝöõñá ðïõ ìáò Ýêáíå íá åðéêïéíùíïýìå âáèéÜ, íá îáíáãéíüìáóôå ðáéäéÜ êáé íá îå÷íïýìå ïëüôåëá ôïõò ôßôëïõò ðïõ ìáò ðëáéóßùíáí. Áðü ìéêñÞ Ýäåé÷íå üëá ôá ôáëÝíôá êáé ôéò äåîéüôçôåò ðïõ ôçí ðñïßêéóå ç öýóç, óôï ÷ïñü, óôçí ðïßçóç êáé óôç æùãñáöéêÞ. ÁëëÜ ðÜíù áð' üëá áõôÜ Þôáí æåóôÞ, êáôáäåêôéêÞ, ïìéëçôéêÞ, áõèüñìçôç, áõèåíôéêÞ ì' Ýíá ðëïýóéï ÷áñáêôçñéóôéêü ãÝëéï, ãÝëéï ìïíáäéêü, ãÝëéï ëõôñùôéêü ãéá üðïéïí åß÷å ôçí ôý÷ç íá ôï åéóðñÜôôåé. ¹ôáí ðÜíôá ôï êÝíôñï óôá ðáé÷íßäéá, óôéò óõíôñïöéÝò, óôéò óõæçôÞóåéò. Åãþ üðïõ ðÞ-

24

ÁèÞíá, ÌÜéïò 1981. Ìå ôçí ¸ëëç Óéêåëéáíïý.

ãáéíå ôçí áêïëïõèïýóá "óáí ìáíÜñé", üðùò Ýëåãå ç ìÜíá ìïõ, ãéáôß ôçí áãáðïýóá êáé ôç èáýìáæá. Êáé áðïäåß÷èçêå áõôüò ï èáõìáóìüò ìïõ áðü ôçí ìåôÝðåéôá ðïñåßá ôçò. Óôçí ôåëåõôáßá ôÜîç ôïõ Äçìïôéêïý, ç Ìáñßá åãêáôáóôÜèçêå óôç Èåóóáëïíßêç, üðïõ Ýìåíå ç ìåãÜëç áäåëöÞ ôçò êáé óôïí Ðïëýãõñï åñ÷üôáí ìüíï ãéá äéáêïðÝò êáé êÜðïéá Óáââáôïêýñéáêá. ¼ôáí ëïéðüí åñ÷üôáí áðü ôç Èåóóáëïíßêç, ôçí Ýâëåðá óáí êÜôé ôï åîùðñáãìáôéêü, óáí îùôéêü ìå ôçí áýñá ôçò "ÓáëïíéêéÜò" íá ôçí ðåñéâÜëëåé. Êáé ôüôå ç Ìáñßá ìïõ Üíïéãå äéÜðëáôá ðáñÜèõñá óôïí êüóìï. Ìïõ äéçãéüôáí ôá èáõìáóôÜ ðñÜãìáôá ôçò ìåãÜëçò Óáëïíßêçò êé üóá ìðïñïýóåò íá óêåöôåßò êáé íá ðïèÞóåéò åêåß. Ôþñá ðïõ áîéïëïãþ áõôÝò ôéò äéçãÞóåéò, ßóùò ìåñéêÝò íá ãßíïíôáí "ðïéçôéêÞ áäåßá", åê ôùí õóôÝñùí êáôÜëáâá ðùò ìéá ðïéÞôñéá åß÷å êÜèå äéêáßùìá íá ôéò êÜíåé. Êñåìüìïõí áðü ôá ÷åßëç ôçò üôáí äéçãéüôáí áõôÜ ðïõ Ýâëåðå êé áõôÜ ðïõ Ýêáíå óôçí ïíåéñåìÝíç ãéá ìÝíá ðïëéôåßá êáé óôç óõíÝ÷åéá ôçí åîïõèÝíùíá ìå ôéò åñùôÞóåéò ìïõ. Ðéóôåýù üôé ç ðñþéìç áõôÞ åðáöÞ ôçò ìå ôç Èåóóáëïíßêç ôç âïÞèçóå êáèïñéóôéêÜ ãéá íá âñåé ôï äñüìï ôçò óôçí åðéóôÞìç ôçò ÖõóéêÞò êáé óôéò ÔÝ÷íåò. Áõôü óßãïõñá åðçñÝáóå Ýììåóá êáé ôç äéêÞ ìïõ ìåôÝðåéôá ðïñåßá, êáèþò ìå ìýçóå óôïí ðïëýôéìï êüóìï ôçò æùãñáöéêÞò êáé ôçò ðïßçóçò. ËÜôñåõá ôç æùãñáöéêÞ ôçò. ËÜôñåõá ôçí ðïßçóÞ ôçò. Ôá ðïéÞìáôÜ ôçò ìå óõãêëüíéæáí, ãéáôß åêôüò áðü ôçí áíôéêåéìåíéêÞ ôïõò áîßá, ìå Üããéæáí âáèéÜ, ßóùò ãéáôß åß÷áìå êïéíÝò ôéò åìðåéñßåò ôùí ðáéäéêþí ìáò ÷ñüíùí, ôéò ïðïßåò ðåñéÝãñáöå óôá ðïéÞìáôÜ ôçò. ÁõôÜ ìå Ýêáíáí íá ôáîéäÝøù, íá óôï÷áóôþ, íá óõãêéíçèþ, íá õøùèþ. Ðþò íá ìçí áíáöÝñù ôïõò óõãêëïíéóôéêïýò ôçò óôß÷ïõò: "Ðüóç äþóáìå óçìáóßá óôç æùÞ êáé åßíáé Ýíá ôáîßäé üëï êé üëï". Ïé óôß÷ïé áõôïß ìå âïÞèçóáí íá îåðåñÜóù ðïëëÝò äýóêïëåò óôéãìÝò, áíáëïãéæüìåíïò ôç ìáôáéüôçôá ôùí ðñáãìÜôùí. Óôï ôÝëïò Þôáí ãñáöôü íá ìïõ äéäÜîåé ìå ôç óôÜóç ôçò êáé ìå ðïëý åðþäõíï ôñüðï ôçí áîéïðñÝðåéá, ôç ìåãáëïóýíç êáé ôçí áñ÷ïíôéÜ. Ç Ìáñßá êëÞèçêå íá öýãåé íùñßò áð' áõôüí ôïí êüóìï êáé äÝ÷ôçêå áõôÞ ôçí êëÞóç "óáí Ýôïéìç áðü êáéñü, óáí èáññáëÝá", üðùò èá Ýëåãå ï ÊáâÜöçò ï áãáðçìÝíïò ôçò êáé áãáðçìÝíïò ìïõ ðïéçôÞò êáé äåí êáôáäÝ÷ôçêå íá ôç äåé êáíåßò ðéá - ïýôå êé åãþ - üôáí íüìéóå üôé äåí åß÷å ôçí ðáëéÜ ôçò åéêüíá, áõôÞ ðïõ ç ßäéá Þèåëå íá Ý÷åé ï êüóìïò ãé áõôÞí. Ç Ìáñßá Ýöõãå ðïëý íùñßò, áëëÜ ìáò Üöçóå Ýíá ðïëýôéìï, áõèåíôéêü æùãñáöéêü- ðïéçôéêü Ýñãï êáé õðÝñï÷åò ìíÞìåò óôïõò ìáèçôÝò ôçò. ¢öçóå üìùò êáé äõï èáõìÜóéá ðáéäéÜ, ôïí ÏñÝóôç êáé ôçí Õâüíç, ðïõ ôá ëÜôñåõå. (Ìüíï ãé áõôÜ ôçí åßäá íá îåóðÜåé óå ëõãìïýò, üôáí Ýìáèå ãéá ôçí áññþóôéá ôçò óôï ÉððïêñÜôåéï, êñáôþíôáò ìå óöé÷ôÜ óôçí áãêáëéÜ ôçò, ãéáôß èá ôá óôåñïýóå áðü ôçí ðáñïõóßá ôçò). Äåí åß÷á ðñüèåóç íá êÜíù ôçí áãéïãñáößá ôçò Ìáñßáò. Äåí ãéíüôáí üìùò äéáöïñåôéêÜ. Ôþñá ç Ìáñßá ìå êïéôÜåé êÜèå ìÝñá, ìÝóá áðü ôç öùôïãñáößá ôçò ðïõ Ý÷åé óôáìáôÞóåé ôï ÷ñüíï óôïí áíèü ôçò íéüôçò ôçò. Ìå êïéôÜåé êáé íéþèù üôé ìïõ ëÝåé êëåßíïíôÜò ìïõ ôï ìÜôé: "Ðüóç äþóáìå óçìáóßá óôç æùÞ", ÃéáííÜêï, "Êé åßíáé Ýíá ôáîßäé üëï êé üëï", Ìáñãïýä', óõíå÷ßæù åãþ, áðïôåëåéþíïíôáò ôïõò óôß÷ïõò ôçò. Ìáñßá ó' áãáðþ êáé ó' åõ÷áñéóôþ ãéá ü,ôé ðñüóöåñåò êáé ðñïóöÝñåéò óôïõò áíèñþðïõò êáé éäéáßôåñá óå ìÝíá". Óçìåßùóç 1.Ôïõò åõ÷áñéóôïýìå ãéá ôç óõíåñãáóßá êáé ôçí áðïóôïëÞ ðñïò ôïí "Ð" âéâëßùí, äçìïóéåõìÜôùí êáé öùôïãñáöéþí ôçò ìçôÝñáò ôïõò.

25

ÐïëõãõñéíÜ óôéãìéüôõðá óôá ÷ñüíéá ôçò ôïõñêïêñáôßáò (Ðëçñïöïñßåò áðü ôéò åöçìåñßäåò ôçò Èåóóáëïíßêçò "ÅÑÌÇÓ" êáé "ÖÁÑÏÓ ÔÇÓ ÌÁÊÅÄÏÍÉÁÓ" ôùí åôþí 1876-1892)

ÃñÜöåé ï Äçì. Êýñïõ, öéëüëïãïò Ïé åöçìåñßäåò ôçò Èåóóáëïíßêçò "ÅÑÌÇÓ" êáé "ÖÁÑÏÓ ÔÇÓ ÌÁÊÅÄÏÍÉÁÓ" åßíáé ìéá ðïëýôéìç ðçãÞ ðëçñïöïñéþí ãéá ôç ×áëêéäéêÞ (êáé öõóéêÜ ãéá ôç Ìáêåäïíßá ãåíéêüôåñá êáé ü÷é ìüíïí). ÏõóéáóôéêÜ ðñüêåéôáé ãéá ìßá åöçìåñßäá, ìå åêäüôç ôïí ÓïöïêëÞ ÃêáñðïëÜ, ç ïðïßá êõêëïöüñçóå áðü ôá ìÝóá ðåñßðïõ ôïõ 1875 (13/5) ìÝ÷ñé ôéò 27-3-1881 ìå ôïí ôßôëï "ÅÑÌÇÓ" êáé, ìå óõíå÷üìåíç áñßèìçóç ôùí öýëëùí, áðü ôéò 24-4-1881 ìÝ÷ñé ôï 1902 ìå ôïí ôßôëï "ÖÁÑÏÓ ÔÇÓ ÌÁÊÅÄÏÍÉÁÓ". Áðü ôéò åöçìåñßäåò áõôÝò áðïóðïýìå ìåñéêÝò ðëçñïöïñßåò, ðïõ áöïñïýí ãåãïíüôá ðïõ óõíÝâçóáí óôïí Ðïëýãõñï áðü ôï 1876 ìÝ÷ñé ôï 1893 êáé ôéò ìåôáöÝñïõìå óå åõñåßá ðåñßëçøç (áðü Ýëëåéøç ÷þñïõ) óôï ðåñéïäéêü "ÐÏËÕÃÕÑÏÓ" êáé õðïìíçìáôéóìÝíåò. Ïé ðëçñïöïñßåò áõôÝò êáôÜ áðüëõôç ÷ñïíïëïãéêÞ óåéñÜ åßíáé ïé ðáñáêÜôù: (ÓõíÝ÷åéá áðü ôï 30ü ôåý÷ïò).

ÅÖÇÌÅÑÉÄÁ «ÖÁÑÏÓ ÔÇÓ ÌÁÊÅÄÏÍÉÁÓ» 17. Öýëëï 651/10-3-1882. Ç åöçìåñßäá áíáããÝëåé ôï èÜíáôïí ôçò ÐïëõãõñéíÞò ÔñéáíôáöõëëéÜò Ðáõëßäïõ-ÊñéåæÞ64 êáé áíÜìåóá óôá Üëëá óçìåéþíåé üôé «êáôÝëéðå äéÜ äéáèÞêçò \ïëçí ó÷åäüí ôÞí ðåñéïõóßáí á[õô~çò, [áíåñ÷ïìÝíçí å[éò 200.000 öñ. å[éò ôü ÐáíåðéóôÞìéïí [ Áèçí~ùí, \ïðùò äéÜ ô~ùí ôüêùí á[õô~çò óõíôçñï~õíôáé ó÷ïëå~éá ]áðáíôá÷ï~õ ô~çò Ìáêåäïíßáò»65.

18. Öýëëï 658/7-4-1882. Ç åöçìåñßäá ðëçñïöïñåß áíÜìåóá óôá Üëëá üôé ï ÉùÜííçò Ðáõëßäçò66 «ðñ~ùôïò óýæõãïò ô~çò {áñôé èáíïýóçò Ôñ. Êñéåæ~ç êáôÝëéðåí å[éò á[õôÞí ôÞí ìåãÜëçí á[õôï~õ ðåñéïõóßáí ñçô~ùò ðáñáããåßëáò [åí ô~?ç äéáèÞê?ç á[õôï~õ íÜ áöéåñï~õôáé á\õôç ]õðÝñ ô~ùí [åêðáéäåõôéê~ùí êáß öéëáíèñùðéê~ùí êáôáóôçìÜôùí ô~çò ]çìåôÝñáò ðüëåùò67 ìåôÜ ôüí èÜíáôïí ô~çò óõæýãïõ ôïõ [åêôüò {áí á\õôç {åëè?ç å[éò äåýôåñïí ãÜìïí, \ïôå ðáñáõôßêá {åðñåðå íÜ [åðéóôñÝöçôáé ]ç êëçñïíïìßá á\õôç å[éò ôÜ ó÷ïëå~éá, å[éò \á [åî ]õðáñ÷~çò ðñïùñßóèç»68, üôé «]ç ÷Þñá óõí~çøå ãÜìïí êáß ]ï \ïñïò ô~çò äéáèÞêçò äÝí [åîåðëçñþèç» êáé üôé ç Ôñ. ÊñéåæÞ «[åêëçñïäüôçóå ôÞí ðåñéïõóßáí ôáýôçí å[éò ôü [åí [ ÁèÞíáéò ÐáíåðéóôÞìéïí, [ïëßãá äéáèå~éóá ]õðÝñ ô~ùí ó÷ïëåßùí ô~çò [éäéáéôÝñáò ôçò ðáôñßäïò, ôüí Ðïëýãõñïí»69.

19. Öýëëï 855/4-7-1884, óåë. 2, óôÞëç «Á]é [åîåôÜóåéò ô~ùí {åîù70 ó÷ïëåßùí» Ç åöçìåñßäá ãñÜöåé (âáóéóìÝíç ðñïöáíþò óå áíôáðüêñéóç) üôé «ôÞí ðñïðáëåëèï~õóáí ÊõñéáêÞí71 [åãÝíïíôï á]é [åîåôÜóåéò ôï~õ [åí Ðïëõãýñ?ù ó÷ïëåßïõ êáß Ðáñèåíáãùãåßïõ»72, üôé ç åöïñßá ôùí ó÷ïëåßùí «öñïíßìùò óêåðôïìÝíç» ëßãåò ìÝñåò ðñéí áðü ôéò åîåôÜóåéò «ìåôåêáëÝóáôï [åîåôáóôéêÞí ]åðéôñïðÞí» ãñÜöïíôáò ó÷åôéêÜ (ôï áßôçìÜ ôçò) óôïí ÃõìíáóéÜñ÷ç (ôçò Èåóóáëïíßêçò)73 Á. Ïéêïíüìïõ êáé üôé ðÞãáí óôïí Ðïëýãõñï ïé êáèçãçôÝò Á. ÍéêïëáÀäçò, Áè. Ïéêïíïìßäçò êáé Í. Ðáðáãåùñãßïõ, äéåõèõíôÞò ôïõ áóôé26

êïý ó÷ïëåßïõ Èåóóáëïíßêçò,74 ïé ïðïßïé ìÝíïíôáò åêåß ôñåéò ðåñßðïõ ìÝñåò «ðáñçêïëïýèçóáí ìåô´ [åðéóôáóßáò ôÜò [åîåôÜóåéò \ïëùí ô~ùí ôÜîåùí» êáé åíéó÷ýïíôáò «äéÜ ô~çò ðñïóùðéê~çò ôùí ðáñïõóßáò ôüí æ~çëïí ô~ùí ôå äéäáóêÜëùí êáß äéäáóêïìÝíùí» åðáíÞëèáí óôç Èåóóáëïíßêç.

20. Öýëëï 857/11-7-1884, óåë. 1, óôÞëç «ÅÐÉ×ÙÑÉÁ». Ç åöçìåñßäá ðëçñïöïñåßôáé üôé ï ÊáäÞò75 ôïõ Ðïëõãýñïõ «åëüãéìïò»76Áââåäßí åöÝíäçò ìåñéìíÜ ðïëý ãéá ôá ó÷ïëåßá ôçò êùìüðïëçò êáé êáôáâÜëëåé ðñïóðÜèåéá «äéÜ ôÞí ôáêôéêÞí á[õô~ùí äéáôÞñçóéí êáß ôÞí [åðß ôÜ êñåßôôù ðñïáãùãÞí», ãéáôß «ðïëëÜêéò êáß ëüã?ù êáß {åñã?ù ðáñÝ÷åé ]åáõôüí ðñüèõìïí [áñùãüí êáß [áíôéëÞðôïñá», üôé ôåëåõôáßá «[åí [áíÜãê?ç ÷ñçìÜôùí» Ýäùóå (äÜíåéóå) ÷ùñßò ôüêï 60 ëßñåò óôï ó÷ïëéêü ôáìåßï ìÝ÷ñéò üôïõ áõôü äéåõêïëõíèåß, üôé áðüäåéîç ãéá ôïí æÞëï ôïõ ðñïò ôá ãñÜììáôá «å@éíáé \ïôé êáß ôÜ {éäéá á[õôï~õ ôÝêíá [åêðáéäåýåé» óôï áóôéêü ó÷ïëåßï ôïõ Ðïëõãýñïõ êáé üôé «ï]é êÜôïéêïé ôï~õ ôå Ðïëõãýñïõ êáß \ïëçò ô~çò [åðáñ÷ßáò ëßáí å[õ÷áñéóôçìÝíïé {ïíôåò {åê ôå ô~çò öéëïìïõóßáò á[õôï~õ êáß ô~çò {áëëçò å[õãåíï~õò óõìðåñéöïñ~áò ôïõ ðñïôßèåíôáé äé´ [áíáöïñ~áò ôùí íÜ ðáñáêáëÝóùóé, \ïðùò ìåßí?ç [åêå~é ìßáí å{éóÝôé ðåñßïäïí». Ç åöçìåñßäá óôï ôÝëïò åðéëÝãåé êïëáêåýïõóá: «Êõâåñíçôéêïß ]õðÜëëçëïé ôïéïýôùí á[éóèçìÜôùí [åìöïñïýìåíïé, ï\éùí ]ï å[éñçìÝíïò [ Áââåäßí [åöÝíäçò, ôéì~ùóé ô~?ù {ïíôé ôÞí ÓåâáóôÞí ÊõâÝñíçóéí ô~çò Á.Á.Ì.77 ôï~õ öéëïëÜïõ ]çì~ùí { Áíáêôïò, ï#õ ]ç [åíäåëå÷Þò êáß ðáôñéêÞ ìÝñéìíá å@éíáé ]ç ðñüïäïò êáß å[õçìåñßá ô~ùí ]õðü ôü êñáôáéüí Á[õôï~õ óê~çðôñïí äéáôåëïýíôùí ëá~ùí».

21. Öýëëï 1153/17-6-1887, ó. 2, óôÞëç «ÅÐÉ×ÙÑÉÁ». Áíôáðüêñéóç áðü ôá Ìáäåìï÷þñéá (Ëéáñßãêïâç) ðëçñïöïñåß ôçí åöçìåñßäá üôé ôçí Ôñßôç ìåôÜ ôç ãéïñôÞ ôïõ Áãßïõ Ðíåýìáôïò åðéóêÝöôçêå ôç Ëéáñßãêïâç ï ÏóìÜí ðáóÜò, ãåíéêüò óôñáôÜñ÷çò «ôùí [åí ÓÝññáéò ]åäñåõüíôùí ôáãìÜôùí» ðñïåñ÷üìåíïò áðü ôïí Ðïëýãõñï êáé óõíïäåõüìåíïò «]õðü ôï~õ [åðß èáõìáóß?á óôñáôéùôéê?~ç ôÜîåé êáé ðåéèáñ÷ß?á äéáðñÝðïíôïò Óáðßô [åöÝíäç, ôáãìáôÜñ÷ïõ ôï~õ [åêå~é äéáôñßâïíôïò ôÜãìáôïò, ôï~õ ]éáôñï~õ á[õôï~õ ê. ÍéêïëÜêç êáß [áíáëüãïõ ]éððéêï~õ [áðïóðÜóìáôïò».

22. Öýëëï 1232/9-4-1888, óó. 1-2, óôÞëç «ÅÊ ÔÙÍ ÅÐÁÑ×ÉÙÍ». Áíôáðüêñéóç áðü ôá Ìáäåìï÷þñéá (Ëéáñßãêïâç) ðëçñïöïñåß ôçí åöçìåñßäá üôé «ìåôÝâç ôÞí ðáñåëèï~õóáí ]åâäïìÜäá å[éò Ðïëýãõñïí ôü [åí Ëéáñéãêüâ?ç ]åäñå~õïí [áðüóðáóìá ôï~õ á[õôïêñáôïñéêï~õ óôñáôï~õ, \éíá ìåèÝî?ç ô~ùí ãåíéê~ùí ãõìíáóßùí ôï~õ ôÜãìáôïò».

23. Öýëëï 1663/6-3-1893, ó. 1, óôÞëç «ÅÐÉ×ÙÑÉÁ». Ç åöçìåñßäá ãñÜöåé üôé óôïí Ðïëýãõñï êáß óôïí Éåñü Íáü Áãßïõ ÍéêïëÜïõ øÜëèçêå áðü ôïí Ìçôñïðïëßôç Êáóóáíäñåßáò Ðñïêüðéï78 Äïîïëïãßá ãéá ôçí åðÝôåéï ôùí ãåíåèëßùí ôïõ ÓïõëôÜíïõ79. Óçìåéþóåéò 64. Ãéá ôçí Ôñ. Ðáõëßäïõ êáé ôï êëçñïäüôçìá Ðáõëßäïõ âëÝðå: ÓôåöÜíïõ ÊïôóéÜíïõ, Ðïëýãõñïò. ¢ãíùóôïé óåëßäåò ôçò éóôïñßáò ôïõ, á) åöçì. «ÖÙÍÇ ÔÇÓ ×ÁËÊÉÄÉÊÇÓ» ö. 225-1960, â) Áõôïôåëþò, Èåóóáëïíßêç 1961, óó. 23-27 êáé ã) Ìéá ÷áëêéäéêéþôéóóá ëÜìðñõíå ôçí êïéíùíßá ôçò ÁèÞíáò ôïõ 19ïõ áéþíá - ÊáôÝëéðå êáé óðïõäáßïí êëçñïäüôçìá, åöçì. «ÁÍÔÉËÁËÏÉ ÔÇÓ ÁÑÍÁÉÁÓ», ö. 68 (1984). Ðáíáãéþôïõ ÓôÜìïõ, Ï Ìçôñïðïëßôçò Êáóóáíäñåßáò Åéñçíáßïò. Âéïãñáößá, ÁèÞíá 1992, ó. 204, Ýêäïóç ôñßôç (ç ðñþôç Ýê27

äïóç: 1948). Óôåö. Êüóôéáíïõ, Ôñåéò áíÝêäïôïé Êþäéêåò ôçò ÉåñÜò Ìçôñïðüëåùò Êáóóáíäñåßáò, óôá ÐñáêôéêÜ ôïõ Ðñþôïõ Ðáíåëëçíßïõ Óõìðïóßïõ Éóôïñßáò êáé Áñ÷áéïëïãßáò ôçò ×áëêéäéêÞò, Èåóóáëïíßêç 1987, ó. 54 (Ç ðëçñïöïñßá ðñïÝñ÷åôáé áðü ôïí «Êþäéêá Äéáèçêþí, Ðñáêôéêþí Äçìïãåñïíôßáò êáé Ìéêôïý Åêêëçóéáóôéêïý Äéêáóôçñßïõ» 1901-1938). Äçì. Êýñïõ, Ðëçñïöïñßåò ãéá ôçí Åêðáßäåõóç óôïí Ðïëýãõñï óôá ÷ñüíéá ôçò Ôïõñêïêñáôßáò áðü ôïõò áíÝêäïôïõò Êþäéêåò ôçò Ìçôñüðïëçò Êáóóáíäñåßáò, ÐÏËÕÃÕÑÏÓ, ô÷. 10 (2002), ó. 23 (Ç ðëçñïöïñßá ðñïÝñ÷åôáé áðü ôïõò Êþäéêåò: «Âéâëßïí ðñïóüäùí êáé äáðáíþí É. Í. Áã. ÍéêïëÜïõ», 1899-1912/13 êáé «Êþäéî Äéáèçêþí, Ðñáêôéêþí Äçìïãåñïíôßáò êáé Ìéêôïý Åêêëçóéáóôéêïý Äéêáóôçñßïõ», 1901-1938. Ðñâë: Áè. ÊáñáèáíÜóç, Ôá åëëçíéêÜ ó÷ïëåßá óôçí Ôïõñêïêñáôïýìåíç Ìáêåäïíßá, Ç Íåüôåñç êáé óýã÷ñïíç Ìáêåäïíßá, ô. Á´, Èåóóáëïíßêç 1991, ó. 154, ÔÜêç ÊïóìÜ-Äåìßñç, Ç ÄåõôåñïâÜèìéá Åêáðáßäåõóç óôïí Ðïëýãõñï áðü ôá ìÝóá ôïõ 19ïõ áéþíá Ýùò ôï 1967. ÓõìâïëÞ óôçí Ýñåõíá ôçò ôïðéêÞò éóôïñßáò ìéáò ìáêåäïíéêÞò êùìïðüëåùò, ÁèÞíá 2000, óó. 49-51 êáé Äçì. Êýñïõ Ç Åêðáßäåõóç óôïí Ðïëýãõñï óôá ÷ñüíéá ôçò Ôïõñêïêñáôßáò (Ðëçñïöïñßåò äçìïóéåõìÝíåò óå âéâëßá, ðåñéïäéêÜ êáé åöçìåñßäåò ìÝ÷ñé ôï 1991), ÐÏËÕÃÕÑÏÓ, ô÷. 4 (2001), ó. 16-17.

65. ÁíáöïñÜ óôï äçìïóßåõìá ãßíåôáé áðü ôïí ÔÜêç ÊïóìÜ-Äåìßñç, ü.ð, ó. 50.

66. Ãéá ôïí ÉùÜííç Ðáõëßäç êáé ôï êëçñïäüôçìá Ðáõëßäïõ âë. ðñïçãïýìåíç Óçìåßùóç.

67. Äçë. ôçò Èåóóáëïíßêçò.

68. Äçë. ôïõ Ðïëõãýñïõ.

69. ÁíáöïñÜ óôï äçìïóßåõìá ãßíåôáé áðü ôïí ÔÜêç ÊïóìÜ-Äåìßñç, ü.ð. ó. 50.

70. Äçë. ôùí åêôüò Èåóóáëïíßêçò, ôùí åðáñ÷éáêþí.

71. Ðéèáíüí 22 Þ 15 Éïõíßïõ.

72. Ãéá ôá Ýôç 1883-1885 áíáöÝñåôáé ç ëåéôïõñãßá Åëëçíéêïý Ó÷ïëåßïõ êáé Ðáñèåíáãùãåßïõ. (Âë. Êùíóôáíôßíïõ Áð. Âáêáëïðïýëïõ, 1. Ï Âüñåéïò Åëëçíéóìüò êáôÜ ôçí ðñþéìç öÜóç ôïõ Ìáêåäïíéêïý Áãþíá (1878-1894), Áðïìíçìïíåýìáôá Áíáóôáóßïõ Ðç÷åþíá, Èåóóáëïíßêç 1983, óó. 173-174 êáé 2. Íåüôåñç Éóôïñßá ôçò Ìáêåäïíßáò (1830-1912), Èåóóáëïíßêç 1986, ó. 196. Ðñâë. Äçì. Êýñïõ, Ç Åêðáßäåõóç óôïí Ðïëýãõñï..., ü.ð., ô÷. 5, ó.

17.

73. Óôéò áñ÷Ýò ôçò 10åôßáò ôïõ 1870 éäñýèçêå óôç Èåóóáëïíßêç Åëëçíéêü ÃõìíÜóéï. Ç ßäñõóÞ ôïõ ïëïêëçñþèçêå ôï 1873 êáé áíáãíùñßóôçêå áðü ôï ÐáíåðéóôÞìéï Áèçíþí ùò éóüôéìï ìå ôá ÃõìíÜóéá ôïõ åëåýèåñïõ åëëçíéêïý êñÜôïõò. Ôï ÃõìíÜóéï äéåõèýíïíôáí, üðùò êáé ôþñá, áðü ôïí ÃõìíáóéÜñ÷ç ï ïðïßïò Þôáí õðåýèõíïò ãéá ôçí ïìáëÞ ëåéôïõñãßá ôùí Äçìïôéêþí ó÷ïëåßùí ôçò Èåóóáëïíßêçò êáé, üðùò óõìðåñáßíåôáé áðü ôï äçìïóßåõìá, êáé ãéá ôá Ýîù ó÷ïëåßá. (âë. Êáôåñßíáò Äáëáêïýñá, ÃåíéêÜ ãéá ôá ó÷ïëåßá ôçò äåõôåñïâÜèìéáò åêðáßäåõóçò óôç Èåóóáëïíßêç êáé ôï ïñãáíùôéêü ðëáßóéï ôïõ ÁíùôÝñïõ Ðáñèåíáãùãåßïõ Èåóóáëïíßêçò, óôá ÐñáêôéêÜ ôïõ Óõìðïóßïõ «Ôá ÅëëçíéêÜ Ó÷ïëåßá óôç Èåóóáëïíßêç êáôÜ ôïí ôåëåõôáßï áéþíá ôçò Ôïõñêïêñáôßáò» ôçò ÖéëïóïöéêÞò Ó÷ïëÞò ôïõ Á.Ð.È., Èåóóáëïíßêç 1994, óó. 214 êáé 215 êáé ÅëÝíçò Íôïýíá-Âáóéëåßáò Áìðáôæßäïõ, ÃåíéêÜ ãéá ôçí ðñïó÷ïëéêÞ ÁãùãÞ êáé ôçí ÄçìïôéêÞ Åêðáßäåõóç óôç Èåóóáëïíßêç, ó. 153). ÊáôÜ ôï ó÷ïëéêü Ýôïò 1877-1878 óôï ÃõìíÜóéï Èåóóáëïíßêçò ãñÜöôçêáí êáé ðÝíôå ìáèçôÝò áðü ôïí Ðïëýãõñï (âë. åöçì. «ÅÑÌÇÓ» óå öýëëï ôïõ Ýôïõò 1878). ÊáôÜ ôï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá 1884-1901 öïßôçóáí óôï Åëëçíéêü ÃõìíÜóéï Èåóóáëïíßêçò êáé ìáèçôÝò áðü ôïí Ðïëýãõñï (âë. ¢ííáò ËÜëá, Åëëçíéêü Ó÷ïëåßï êáé ÃõìíÜóéï Èåóóáëïíßêçò: ÃåíéêÜ óôïé÷åßá ïñãÜíùóçò êáé óýóôçìá ðïéíþí, óôá ÐñáêôéêÜ ôïõ Óõìðïóßïõ «Ôá ÅëëçíéêÜ Ó÷ïëåßá...», ó. 251.

74. Ðñüêåéôáé ãéá ôçí 6ôÜîéá ÊåíôñéêÞ ÄçìïôéêÞ Ó÷ïëÞ ÁññÝíùí Èåóóáëïíßêçò, ç ïðïßá (Ó÷ïëÞ) ôï 1883 ðñïÞ÷èç óå 6ôÜîéá ÊåíôñéêÞ Ó÷ïëÞ ÁññÝíùí. [âë. 1) ÅëÝíçò ÍôïýíáÂáóéëåßáò Áìðáôæßäïõ, ÃåíéêÜ ãéá ôçí ðñïó÷ïëéêÞ ÁãùãÞ..., ü.ð. óó. 148-149 êáé 151 êáé 2) Ìáôßíáò Ðáðáãåùñãßïõ, ÈÝìáôá Åêðáéäåõôéêïý ðñïóùðéêïý êáé ÷ñçìáôïäüôçóçò ôùí ó÷ïëåßùí, óôá ÐñáêôéêÜ ôïõ Óõìðïóßïõ «Ôá ÅëëçíéêÜ Ó÷ïëåßá...» ó. 256.

75. Äçë. ï éåñïäéêáóôÞò, éåñïäßêçò (áðü ôçí áñáâéêÞ Þ ôïõñêéêÞ ëÝîç Kadi).

76. Åðßèåôï ðñïóöþíçóçò ôïõ êáäÞ.

77. =Áõôïý ÁõôïêñáôïñéêÞò Ìåãáëåéüôçôïò, äçë. ôïõ ÓïõëôÜíïõ.

78. Ìçôñïðïëßôçò Êáóóáíäñåßáò ÷ñçìÜôéóå áðü ôïí Áðñßëéï ôïõ 1892 ìÝ÷ñé ôïí Ïêôþâñéï ôïõ 1900, ïðüôå ðÝèáíå óå çëéêßá 86 åôþí (Âë. Áð. Ãëáâßíá, Áñ÷éåñåßò Êáóóáíäñåßáò, ÌÁÊÅÄÏÍÉÊÁ Ê´ (1982), óó. 254-255, üðïõ õðÜñ÷åé âéâëéïãñáößá. åöçì. «ÖÁÑÏÓ ÔÇÓ ÌÁÊÅÄÏÍÉÁÓ», ö. 1597/18-4-1892. Êþäéêáò 1903 É.Ì. Êáóóáíäñåßáò óå ðïëëÝò óåëßäåò äéÜóðáñôá.

79. ÓïõëôÜíïò ôüôå Þôáí ï Áâäïýë ×áìßô (1876-1909). Ó÷åô. âë.: Åöçìåñßäá «ÖÁÑÏÓ ÔÇÓ ÌÁÊÅÄÏÍÉÁÓ» öö. 562/5-6-1881 êáé 1442/11-7-1890 êáé Éóôïñßá ôïõ Åëëçíéêïý ¸èíïõò (ÅêäïôéêÞ Áèçíþí), ôüì. ÉÄ´ óó. 367-368.

28

ÌáèçôéêÝò ÈåáôñéêÝò ÐáñáóôÜóåéò-ÁíáìíÞóåéò (ÃõìíÜóéïí Ðïëõãýñïõ 1959 êáé 1960) ¢ããåëïò Ö. ÌÜíôóéïò Ïé èåáôñéêÝò ðáñáóôÜóåéò ôïõ Ãõìíáóßïõ áðïôåëïýóáí ìÝñïò ôùí åêäçëþóåùí ôïõ åïñôáóìïý ôçò 25çò Ìáñôßïõ, åðåôåßïõ ôçò åðáíÜóôáóçò ôïõ 1821. ×þñïò ðñïåôïéìáóßáò êáé ðáñïõóßáóÞò ç áßèïõóá ôåëåôþí ôïõ Ãõìíáóßïõ. Êáô' "Ýèéìïí", ôï êýñéï âÜñïò, ôçí åõèýíç ôçò ðáñÜóôáóçò åß÷å ç ôåëåõôáßá ôÜîç, ç "ïãäüç", áëëÜ âïçèïýóáí óõìðëçñùìáôéêÜ êáé ïé äýï ìéêñüôåñåò. Ç äéêÞ ìáò üìùò ôÜîç, ôùí áðïöïßôùí ôïõ 1960, åêôüò áðü ôç ÷ñïíéÜ ôçò åõèýíçò ôçò (1960), åß÷å êáèïñéóôéêÞ óõìâïëÞ óôçí ðáñÜóôáóç ôïõ 1959 êáé óçìáíôéêÞ óõììåôï÷Þ óôçí ðáñÜóôáóç ôïõ 1958, üôáí ç ôüôå "ïãäüç" "áíÝâáóå" ôïí "ÐáðáöëÝóóá". ¸íá ðñùéíü, áñ÷Ýò 1958, ìðÞêå ìéá ìÝñá öïõñéüæïò óôçí ôÜîç ìáò (Ä´) ï êáèçãçôÞò ê. Öéëéððáêüðïõëïò êáé æÞôçóå íá äéáëÝîåé ìåñéêïýò ðïõ èá âïçèïýóáí óôçí ðáñÜóôáóç. Ãéá Ôïýñêï âáèìïöüñï Ýäåéîå ÷ùñßò äåýôåñç óêÝøç ôïí ÃéÜííç ÂáóéëåéÜäç. "ÈÝëù êáé äõï ðáëéêÜñéá íá ìéëÜíå áñãÜ, êáèáñÜ êáé äõíáôÜ". ÄéÜëåîå ôïí Ëåùíßäá Æáìðïýíç áðü ôïí ¢ãéï ÌÜìá êáé ôïí Éùáêåßì ÊñéêÝëá. Ï Ëåùíßäáò øÝëëéóå "ìá-ìá-ìá-ìÜëéóôá ...". ¸ãéíå ÷áìüò. "Å ñå ðïõ óáò ðÝôõ÷á!!" Êé üìùò ôïõò ðÞñå, ôïõò Ýâáëå óôçí ðáñÜóôáóç, áëëÜ ...âùâïýò. Óôçí ðáñÜóôáóç åêåßíç ôïõ 1958 ôï ñüëï ôïõ ÐáðáöëÝóóá åß÷å ï ×ñÞóôïò ÅììáíïõÞë áðü ôïí ¢ãéï Íéêüëáï êáé ôï ñüëï ôïõ ÉìðñáÞì ï ×ñÞóôïò ÌïñÝíïò.

ÌÜñôéïò 1959. ÃõìíÜóéïí Ðïëõãýñïõ. ÌáèçôéêÞ ÈåáôñéêÞ ÐáñÜóôáóç "Ïé Çñùßäåò ôçò Íáïýóçò". ÐñÜîç Ðñþôç: ¢ãéïí ¼ñïò, ìå ðñùôáãùíéóôÞ Ýíá öëïãåñü åðáíáóôÜôç êáëüãåñï. Óôï ñüëï ôïõ ï Íßêïò Êïýñôçò. ÅììáíïõÞë ÐáðÜò: ï ÄçìÞôñçò ÌðáíÜâáò. Çãïýìåíïé É. Ìïíþí: ï ÃéÜííçò Ôóßêïõëáò, ï ¢ããåëïò Ö. ÌÜíôóéïò, êáé ï ÄçìÞôñçò ÍáëìðÜíôçò. ÐáëéêÜñéá: ï ÈáíÜóçò Êáñáâáóßëçò, ï ... ËÜìðïõ. ÐñÜîç Äåýôåñç, ðñÜîç Ôñßôç: ÍÜïõóá, ìå ôïí åðáíáóôÜôç Êáëüãåñï (Íßêïò

1959. Áðü ôç èåáôñéêÞ ðáñÜóôáóç ôïõ Ãõìíáóßïõ Ðïëõãýñïõ.

29

Êïýñôçò) óõíäåôéêü êñßêï ôùí äýï "éóôïñéþí" ôïõ Ýñãïõ. ÔóÜìçò ÊáñáôÜóïò: ï ¢ããåëïò Ö. ÌÜíôóéïò. ÆáöåéñÜêçò: ï ÄçìÞôñçò Ãêïëüçò. ÃÜôóïò ÁããåëÞò: ï Ãéþñãïò Ãêïëüçò. ÐáëéêÜñéá: ï ÈáíÜóçò Êáñáâáóßëçò, ï ... ËÜìðïõ êáé Üëëïé. ÊáñáôÜóáéíá: ç ÅëÝíç Áðïóôïëßäïõ. Ãõíáßêåò - Çñùßäåò: ç Ìáßñç Äáñáâßãêá, ç ÅëÝíç ÔóÜôóáñç, ç ÁãëáÀá ËéÜëéïõ, ç ÆÞíá ÊáëáìÜñç, ç Ëïõêßá ÌðåôóÜ êáé Üëëåò. Ôïýñêïò ÄéïéêçôÞò (ðáóÜò Íáïýóçò): ï ÃéÜííçò ÂáóéëåéÜäçò. ÓêçíéêÜ: ï Öþíçò Æïãëïðßôçò, ï åîáßñåôïò æùãñÜöïò. Óêçíïèåóßá: ï êáèçãçôÞò ê. ×ñÞóôïò Áìáñáíôßäçò. ÃåíéêÞ Åðïðôåßá... ôùí ðÜíôùí: ï êáèçãçôÞò ìáò ê. Ãåþñãéïò Öéëéððáêüðïõëïò. Óôç äéÜñêåéá ôçò ðñïåôïéìáóßáò âëÝðáìå íá Ýñ÷åôáé óõ÷íÜ ï íåáñüò ôüôå Öþíçò, ï æùãñÜöïò, ðáñÝá ìå ôïí Íßêï Âåññïéþôç, ôï óõììáèçôÞ ìáò, êáé íá æùãñáößæåé ìå Ýìðíåõóç êáé ìåñÜêé ôá óêçíéêÜ. ÈõìÜìáé ôïí Öþíç íá öñïíôßæåé ôï äéÜêïóìï ôçò óêçíÞò, üëá üóá áöïñïýóáí ôéò åíäõìáóßåò ìáò êáé óôéò ðáñáóôÜóåéò ëßãï ðñéí ìðïýìå óôç óêçíÞ, íá ðñïóáñìüæåé óôá ðñüóùðÜ ìáò ôéò ãåíåéÜäåò êáé ôá ìïõóôÜêéá ìå éäéáßôåñç åðéìÝëåéá êáé êáëëéôå÷íßá. Óôéò ðñüâåò ï Áìáñáíôßäçò Þôáí êáëüâïëïò. Ðïý êáé ðïý Ýêáíå êáìéÜ ðáñáôÞñçóç-äéüñèùóç, Ýêáíå êáé êáìéÜ åðáíÜëçøç. Ìå êáèïäçãïýóå íá óôÝêïìáé ðëÜé óôçí ÊáñáôÜóáéíá - åêåßíç ôçí åíôõðùóéáêÞ ÅëÝíç - êáé íá ôçí êïéôÜæù üôáí è´ áðåõèýíïìáé ó´ áõôÞ. ¼ìùò åãþ, ï ÊáñáôÜóïò ôñïìÜñá ìïõ, íôñåðüìïõíá, óôåêüìïõíá ìáêñéÜ ôçò êáé êïéôïýóá áëëïý. ¹ôáí åêåß, óôç óêçíÞ, êáé ç Ìáßñç ç ùñáßá áñéóôïý÷ïò ôçò ôÜîçò ôùí áðïöïßôùí ôïõ 1959, ç "ôá÷ýðïõò" ÆÞíá, êáé ç äéêÞ ìáò ÅëÝíç, ç áñéóôïý÷ïò ôçò ôÜîçò ôùí áðïöïßôùí ôïõ 1960. Ãé´ áõôÞí ôçí ðáñÜóôáóç íá óçìåéþóù ôçí ðïëý êáëÞ åñìçíåßá ôïõ Íßêïõ Êïýñôç óôï ñüëï ôïõ åðáíáóôÜôç êáëüãåñïõ.

ÌÜñôéïò 1960. ÃõìíÜóéïí Ðïëõãýñïõ. ÌáèçôéêÞ ÈåáôñéêÞ ÐáñÜóôáóç "Ï ÊáñáúóêÜêçò". ÊáñáúóêÜêçò: ï ÄçìÞôñçò Ðåôñßäçò. ÌÜñù: ç Áéêáôåñßíç ÍáÀäïõ. Óôñáôçãüò ÔÆÙÑÔÆ: ï ÃéÜííçò Ôóßêïõëáò. Íáýáñ÷ïò ÊÏ×ÑÁÍ: ï ¢ããåëïò Ö. ÌÜíôóéïò. Ãñáììáôéêüò: ï ÃéÜííçò Ôñéêáëéþôçò. Äéåñìçíåýò ÌÁÓÏÍ: ï Áðüóôïëïò ÓìáñáãäÞò. Ãéáôñüò: ï Óïýëçò Îáíèüðïõëïò. Ôïýñêïò áîéùìáôéêüò: ï ÃéÜííçò ÂáóéëåéÜäçò. ÐáëéêÜñéá: ï ÈáíÜóçò Êáñáâáóßëçò, ï ÄçìÞôñçò Ôæéñßôçò êáé Üëëïé. ÓêçíéêÜ: ï Öþíçò Æïãëïðßôçò, ï æùãñÜöïò. Óêçíïèåóßá: ï êáèçãçôÞò ìáò, ï ê. Ãåþñãéïò Öéëéððáêüðïõëïò. Óôçí ðñïåôïéìáóßá èõìÜìáé ôçí ÷áñéôüâñõôïí êáé ëåðôåðßëåðôïí íåáñÜí êáèçãÞôñéá êá Óôáìðïõëßäïõ, íá åðéìåëåßôáé ôùí óôïëþí ôïõ Óôñáôçãïý êáé ôïõ ÍáõÜñ÷ïõ êáé íá ðñïóðáèåß íá ñÜøåé ôéò äõï ãõáëéóôåñÝò êïñäÝëåò äåîéÜ êé áñéóôåñÜ, åîùôåñéêÜ êáé êáôÜ ìÞêïò ôïõ ðáíôåëïíéïý ìáò, ðåëáãùìÝíç áðü ôéò áõóôçñÝò ðáñáôçñÞóåéò ôïõ ê. Öéëéððáêüðïõëïõ. Ãéá ôïí Öþíç íá ðù, üôé åß÷å ðïëýðëåõñç óõììåôï÷Þ êáé ôåñÜóôéá ðñïóöïñÜ ó´ üëåò áõôÝò ôéò ðáñáóôÜóåéò. Ãéá ôéò ðñüâåò êáé ãéá ôïí ñüëï ðïõ ôïõ áíÝèåóå ï ê. Öéëéððáêüðïõëïò ï ÃéÜííçò Ôóßêïõëáò èõìÜôáé: "Ìïõ Ýäùóå ôï ñüëï ôïõ Ôæþñôæ, ðïõ ðåñéåß÷å êÜðïéåò áããëéêÝò ëÝîåéò ðñïöáíþò åðåéäÞ Þîåñå üôé ìÜèáéíá ÁããëéêÜ, ðñÜãìá óðÜíéï åêåßíá ôá ÷ñüíéá. Åãþ óôçí ðñïóðÜèåéÜ ìïõ íá ðù ôá ÁããëéêÜ ìå ðñïöïñÜ (êÜôé Oh, My Lord, Damn the man the needs a pap on the Knuckles, good bye êëð) ðñïêáëïýóá áêáôÜó÷åôï ãÝëéï óå ìåñéêïýò, ðïõ ôá áõôéÜ ôïõò Þôáí áóõíÞèéóôá óå ôÝôïéá. ÔåëéêÜ óå ìéá ðñüâá ïñãéóìÝíïò ï Öéëéððáêüðïõëïò ìå äéáêüðôåé îáöíéêÜ ìüëéò åßðá 30

ìéá áããëéêÞ öñÜóç, ðïõ öõóéêÜ óõíïäåýôçêå áðü ôï áðáñáßôçôï ãÝëéï êáé ìïõ ëÝåé: Ôé èÝëåéò êáé óõ, ñå, êáé ôá ëåò üðùò ôá ëåò, êáé óå ðåñéãåëïýí áõôïß ïé ãéïõñïýêçäåò; ðåò ôá ëßãï "ÐïëõãõñéíÜ". ôá ãÝëéá óôáìÜôçóáí, áëëÜ Ýíéùèá ðëçãùìÝíïò êáé áãáíáêôéóìÝíïò ðïõ äåí ìå Üöçóáí íá äåßîù ôï ôáëÝíôï ìïõ óôéò îÝíåò ãëþóóåò". Óôéò ðñüâåò ï Öéëéððáêüðïõëïò Ýöåñíå ôïí êáôáêëõóìü. "Áßó÷ïò, ôßðïôá, ìçäÝí, óôáìáôÜìå, èá ãßíïõìå ñåæßëé". ÎáíÜ êáé ðÜëé îáíÜ. Ðñüâåò ðïëëÝò. Ôïí Óïýëç ôïí ôÜñáæå óôéò åðáíáëÞøåéò. Ãéá íá åßíáé ðåéóôéêüò ùò Ãéáôñüò, ôïõ öüñåóå ìüíïí ôï ìáýñï óêåëåôü áðü ãõáëéÜ ìõùðßáò, áöïý Ýâãáëå ôïõò öáêïýò, ãéáôß ï Óïýëçò æáëéæüôáí êáé ðáñáðáôïýóå. Ï Ãéáôñüò ðñÝðåé íá ìðáßíåé óôç óêçíÞ - ôñáõìáôßáò ï ÊáñáúóêÜêçò - ìå áãùíßá êé áíÞóõ÷ïò íá ðåé: "ÊáðåôÜíéå!". Áõôüò Þôáí üëïò êé üëïò ï ñüëïò ôïõ. Ï Óïýëçò ìéêñüò óôçí çëéêßá - ôåôÜñôç ôÜîç - ìå ôåñÜóôéï üìùò óþìá êáé ðüäéá, Ýìðáéíå ìå ìåãÜëá ãñÞãïñá ðçäç÷ôÜ âÞìáôá êáé ôïõ Öéëéððáêüðïõëïõ äåí ôïõ Üñåóå. "Ðþò ðåñðáôÜò Ýôóé, ñå, óáí ôïí... ×Üñï áðü ôçí Ïñìýëéá:!!...". ÐñÜãìáôé ðñéí ëßãï êáéñü óôï ÊáñíáâÜëé ôïõ Ðïëõãýñïõ, ðÞñå ôï Á´ âñáâåßï Ýíáò Ïñìõëéþôçò ðïõ ðáñßóôáíå ôï ×Üñï, âáäßæïíôáò ...÷ïñïðçäçôÜ. Óôéò ðñüâåò åß÷å ðñüâëçìá êáé ìå ôçí Êáßôç ãéáôß äåí ìðïñïýóå íá ìðåé óôï "ðåôóß" ôïõ ñüëïõ ôçò. Ôçò Ýäùóå üìùò "ìå ôñüðï" íá êáôáëÜâåé ðùò ç ÌÜñù åß÷å ãéá ôïí ÊáñáúóêÜêç "êÜôé" ðåñéóóüôåñï áðü ...èáõìáóìü. Óôéò ðñþôåò ðñüâåò ìå ðÞñå óôçí Üêñç êáé ìïõ åßðå üôé ï ñüëïò ìïõ åßíáé äýóêïëïò êáé üôé ðñÝðåé ç ïìéëßá ìïõ íá Ý÷åé îåíéêÞ ðñïöïñÜ. Áêüìç üôé ï ÊÏ×ÑÁÍ åßíáé óå ðëÞñç äéáöùíßá ìå ôïí ÊáñáúóêÜêç êáé, üôáí áõôüò åßíáé ôñáõìáôéóìÝíïò êáé ï Íáýáñ÷ïò áðï÷ùñåß áäéÜöïñïò, ðñÝðåé íá Ý÷ù Ýíá áäéüñáôï ÷áìüãåëï êáé üôé ïé èåáôÝò ðñÝðåé í' áãáíáêôÞóïõí ìáæß ìïõ. ¼óï ïé ðñüâåò ðñï÷ùñïýóáí êáé ç áðüäïóÞ ìáò áíÝâáéíå, ï Öéëéððáêüðïõëïò Þôáí ëéãüôåñï áíÞóõ÷ïò êáé ìå ëéãüôåñá íåýñá. Ó÷åäüí éêáíïðïéçìÝíïò. Óå ìéá áðü ôéò ëéãïóôÝò Þñåìåò óôéãìÝò, ìïõ åßðå íá ðåñÜóù áðü ôï óðßôé ôïõ íá ðÜñù Ýíá âéâëßï, íá ôï äéáâÜóù êáé íá ôï åðéóôñÝøù. ÐÞãá êáé ìïõ Ýäùóå Ýíá ôüìï ìåãÜëï ìå ÷ïíôñÜ åîþöõëëá êáé ÷áñôß ðïëõôåëåßáò.

- ÄéÜâáóÝ ôï ðñïóåêôéêÜ, ìïõ åßðå. ¹ôáí ôï "ÈÅÁÔÑÏ 58" ìå ðåñéãñáöÝò êñéôéêÝò, ó÷üëéá êáé öùôïãñáößåò áðü üëåò ôéò ðáñáóôÜóåéò ôïõ 1958. Åß÷å èõìÜìáé ìåôáîý Üëëùí êáé ôéò ðáñáóôÜóåéò: "Ï ÊáñáúóêÜêçò" ìå ôïí Íßêï ×áôæßóêï êáé "Ï Ðáôïý÷áò" ìå ôïí ÌÜíï ÊáôñÜêç. Ì' áõôüí ôïí ôñüðï ÄÉÄÁÓÊÅ ï ê. Öéëéððáêüðïõëïò. Êáé ôï áðïôÝëåóìá ôïí äéêáßùóå. Åß÷áìå üìùò êáé ôéò áôõ÷ßåò ìáò. ¸ðñåðå í' áêïýãïíôáé áð' ôá ðáñáóêÞíéá ðõêíïß ðõñïâïëéóìïß ìÜ÷çò. ÄïêéìÜóáìå êÜôé ðáó÷áëéÜôéêá ðéóôïëÜêéá ìå ôÜðåò. Áðïôõ÷ßá. Ôçí ëýóç Ýäùóå ï êõñ Áíôþíçò ï åðéóôÜôçò. ÐÜíù ó´ Ýíá ìåãÜëï êïììÜôé ìÜñìáñï áñÜäéáóå êáìéÜ 30ñéÜ ôÜðåò, ðÞñå êáé ôï áãáðçìÝíï ôïõ åñãáëåßï, ôï óêåðÜñíé, êáé êôõðþíôáò ì' áõôü ãñÞãïñá ôéò ôÜðåò Ýêáíå ôïõò ...ðõñïâïëéóìïýò. "ÈáõìÜóéá", åßðå ï Öéëéððáêüðïõëïò êáé áíÝëáâå ï ßäéïò íá äßíåé ôï óÞìá ôçò Ýíáñîçò ôçò ...ìÜ÷çò. Óôéò ðñüâåò êáé óôçí ðñüâá ôæåíåñÜëå üëá äïýëåøáí ñïëüé. Óôçí êáíïíéêÞ üìùò ðáñÜóôáóç, ôçí åðßóçìç, Ýãéíå ç êáôáóôñïöÞ. Ï Éùáêåßì, óõììáèçôÞò ìáò, ðïõ ìáò âïçèïýóå ðïëý óôá ðáñáóêÞíéá, êé åíþ áêüìç äéáñêïýóå ç óêçíÞ ìå ôïí ÊáñáúóêÜêç êáé ôçí ÌÜñù - óêçíÞ Þñåìç ìå ïìéëßåò óå ÷áìçëïýò ôüíïõò - èåþñçóå êáëü íá ðñïåôïéìÜóåé ôïí êõñ Áíôþíç ãáôß óå ëßãá ëåðôÜ è' Üñ÷éæå ç ìÜ÷ç. Íáé áëëÜ áõôüò Þôáí Ýôïéìïò áðü ôçí áñ÷Þ ôçò ðáñÜóôáóçò êáé ìÜëéóôá ìå ôï óêåðÜñíé õøù31

ìÝíï. Ìå ôï ðïõ åßðå ï Éùáêåßì, êõñ Áíôþíç..., óôï êõñ Üñ÷éóå ôï óêåðÜñíé í' áíåâïêáôåâáßíåé ìå áóýëëçðôç ôá÷ýôçôá, ç ìÜ÷ç Üñ÷éóå ìå êáôáéãéóôéêÜ ðõñÜ, áëëÜ ðñüùñá, ï ÊáñáúóêÜêçò êáé ç ÌÜñù äåí áêïõãüíôïõóáí êáé Ýíáò Ýîáëëïò Öéëéððáêüðïõëïò åãêáôáëåßðïíôáò ôéò èÝóåéò ôùí åðéóÞìùí íá ïñìÜ óôá ðáñáóêÞíéá ùñõüìåíïò. "Ðïéï êôÞíïò!!!". Êïßôáîå ìßá ôïí êõñ Áíôþíç, ìßá ôïí Éùáêåßì, êáôÜëáâå, Ýðéáóå ìå ôá äõï ôïõ ÷Ýñéá ôï êåöÜëé ôïõ êáé áðå÷þñçóå. Áõôü ðïõ ðñïêáëïýóå ôïí èáõìáóìü Þôáí ç éêáíüôçôÜ ôïõ, ðÝñáí áðü ôïõ íá äéäÜóêåé óùóôÜ, íá åðéëÝãåé êáé ôïõò êáôÜëëçëïõò ãéá êÜèå ñüëï. Ãéá ôñåéò óõíå÷åßò ÷ñïíéÝò, ãéá ôñåéò äéáöïñåôéêÝò ðáñáóôÜóåéò, åðéëÝãåé ãéá ôïí ñüëï ôïõ Ôïýñêïõ áîéùìáôïý÷ïõ ôï ßäéï ðñüóùðï. Ôïí ÃéÜííç ÂáóéëåéÜäç. ºóùò ãéáôß ï óùìáôüôõðïò ôïõ ÃéÜííç ôïí åíÝðíåå. ¹ôáí ßäéïò üðùò êáé ôþñá. ºóùò ãéáôß ç ïìéëßá ôïõ åß÷å êÜôé ôï äéáöïñåôéêü. Ï ÃéÜííçò åßíáé ìéóüò Íéêçôéáíüò êáé ìéóüò ÌéêñáóéÜôçò. Óçìáóßá Ý÷åé üôé ó´ üëåò ôéò ðáñáóôÜóåéò Ýêáíå åêðëçêôéêÝò åñìçíåßåò ìå êïñõöáßá áõôÞ óôï ñüëï ôïõ ÐáóÜ ôçò Íáïýóçò (1959). Í´ áíáöÝñù åäþ êáé ôïõò êáëïýò ößëïõò, ôïí ÃéÜííç Ôóßêïõëá, ôïí ÃéÜííç Ôñéêáëéþôç êáé ôïí Áðüóôïëï ÓìáñáãäÞ ìå ôçí óçìáíôéêÞ ðñïóöïñÜ ó´ üëç ôçí ðáñÜóôáóç êáé ôéò èáõìÜóéåò åñìçíåßåò ôïõò. Ôçí ðñïåôïéìáóßá, ôçí áíÜãíùóç ôïõ Ýñãïõ, ôç äéáíïìÞ ôùí ñüëùí, ôéò ðñüâåò, ôéò ðáñáóôÜóåéò, ôéò äõóêïëßåò, ôéò åðéôõ÷ßåò, ôéò êáêïôõ÷ßåò, ôéò æïýóáìå Ýíôïíá. ºóùò ãéá ìåñéêïýò áðü åìÜò üëá áõôÜ Þôáí êáé ìéá äéÝîïäïò. Ôéò ðáñáóôÜóåéò ôéò äßíáìå äõï öïñÝò. Ìéá ãéá ôïõò ìáèçôÝò êáé ôïõò êáèçãçôÝò (ç ãåíéêÞ ðñüâá), êáé ìéá ãéá ôï êïéíü, ç êáíïíéêÞ, ç åðßóçìç. Äåí Ýëëåéðå êáíåßò. Åðßóçìïé, áñ÷Ýò, ïéêïãÝíåéåò êáèçãçôþí, ãïíåßò, êçäåìüíåò, ößëïé, "åîùó÷ïëéêïß" ìå ôï åýëïãï åíäéáöÝñïí ãéá ôï èçëõêü äõíáìéêü ôïõ "èéÜóïõ", êáé Üëëïé. Êáé ç ðáñÜóôáóç ãéá ôïõò ìáèçôÝò êáé ôïõò êáèçãçôÝò, ç ãåíéêÞ ðñüâá, Þôáí ãéá ìáò óçìáíôéêÞ êáé åíäéáöÝñïõóá. ×ùñßò Üã÷ïò, ìå ëßãá ëÜèç êáé ðïëëÜ ÷åéñïêñïôÞìáôá êáé åðåõöçìßåò áðü ôá öéëáñÜêéá êáé ôá ìéêñüôåñá áäÝëöéá ìáò ðïõ Þôáí óôçí "ðëáôåßá". ¼ëá ôïýôá Þôáí êõñßùò âéþìáôÜ ìïõ êáé óõã÷ùñÝóôå ìå áí êÜðïéïõò ëçóìüíçóá, áí Ýãñáøá êÜôé ëÜèïò Þ õðåñâïëéêü.

(Áñ÷åßï ¢ããåëïõ Ö. ÌÜíôóéïõ.)

32

ÐïëõãõñéíÜ ÅíèõìÞìáôá ÂÞìáôá óôï ðáñåëèüí: Ç ÕöÜíôñá Ìáñßá ÌðïõëÜêç - Ëõðçñßäç Ìçí ìáò ãåëïýí ôá óçìåñéíÜ ëüãéá ãéá ôçí áðåëåõèÝñùóç ôçò ãõíáßêáò. Óôçí êïéíùíßá ôïõ Ðïëõãýñïõ, ðÜíôá ãéá ôç äçìéïõñãßá óùóôÞò ïéêïãÝíåéáò, ßäéï ñüëï Ýðáéæå ï Üíäñáò ìå ôç ãõíáßêá êáé ôï êïñßôóé. Äåí Þôáí ôßðïôå ôï óðßôé, ÷ùñßò ôç ãõíáßêá. Ç áéóèçôéêÞ ôïõ óðéôéïý áíôéêáôüðôñéæå êáé äéáìüñöùíå ôï åðßðåäï ôïõ ðïëéôéóìïý ôçò íïéêïêõñÜò êáé ôï åðéâÜëëïí ôçò óôçí êïéíùíßá ðïõ æïýóå. Åßôå Þôáí óôá øçëÜ, ëåãüìåíá, óôñþìáôá, Þ åêåß óôá ÷áìçëÜ, ôá ðáôùìÝíá ìå êüêêéíï ÷þìá óðéôÜêéá, ôá óôñùìÝíá ìå ôá ðïëý÷ñùìá õöáíôÜ êáé ôá êåíôÞìáôá, ìå ôá ôïðéêÜ ðáñáäïóéáêÜ ó÷Ýäéá êáé ôéò õðÝñï÷åò óõíèÝóåéò ôùí ëáúêþí ìïôßâùí, êáé ó´ áõôÞí áêüìç ôçí ôáðåéíÞ ãõíáßêá áðïäßäïíôáí ï ôßôëïò ôçò áöÝíôñáò, ôçò êõñÜò, ðïõ äåí åß÷å ôïí Üíäñá ôçò áíôßðáëï, áëëÜ óýæõãï, æõãü ðïõ ôïí ôñáâïýóáí ìáæß êáé æïýóáí êáé ìåãáëïõñãïýóáí. Ï Üíäñáò Ýâáëå ôçí ðõãìÞ, ç ãõíáßêá ôçí åõáéóèçóßá. Ïé óõíèÞêåò ôçò æùÞò Þôáí äéáöïñåôéêÝò áðü ôéò óçìåñéíÝò êáé ãéá ôïõò äýï. ÁõôÝò Üëëáîáí. Ïé ãõíáßêåò ôïõ Ðïëõãýñïõ óõììåôåß÷áí åíåñãÜ ó´ üëåò ôéò ãåùñãéêÝò åñãáóßåò. ¹ôáí üìùò êáé êÜðïéåò åðï÷Ýò ðïõ ç âïÞèåéÜ ôïõò äåí Þôáí áðáñáßôçôç óôá ÷ùñÜöéá Þ ôï åðÜããåëìá ôïõ óõæýãïõ ôéò Üöçíå ðåñéèþñéá í´ áó÷ïëçèïýí ìå Üëëåò åñãáóßåò, ðïõ Þôáí áðïêëåéóôéêÜ ãõíáéêåßåò. Ïé åñãáóßåò áõôÝò ôéò Ýäéíáí ôçí åõêáéñßá íá åêäçëþóïõí ôéò êáëëéôå÷íéêÝò ôïõò ôÜóåéò, ôï ãïýóôï ôïõò, ôçí øõ÷Þ ôïõò. Ìéá åñãáóßá áãáðçôÞ, áëëÜ êáé áðáó÷üëçóç áðáñáßôçôç Þôáí ç õöáíôïõñãßá. ËÝù áðáñáßôçôç, ãéáôß ï ñïõ÷éóìüò ôïõ óðéôéïý, ç ðñïßêá, ç Ýíäõóç Ýðñåðå íá êáôáóêåõáóôïýí óôï óðßôé ìå ôïí Áñãáëåéü. Ï áñãáëåéüò Þôáí áðáñáßôçôï åîÜñôçìá, ó÷åäüí,êÜèå óðéôéïý. ¹ôáí ôïðïèåôçìÝíïò óôï "ÄïîÜôï" (ìåãÜëïò îýëéíïò óêåðáóôüò åîþóôçò), óôçí "Ðáôïõóïýäá" (÷þñïò äéáìïñöùìÝíïò óôï õðüãåéï ôïõ óðéôéïý), óôï "×áãéÜôé" (÷þñïò óôåãáóìÝíïò áð´ ôï äïîÜôï) Þ üðïõ áëëïý âüëåõå. Ç õöÜíôñá, Þôáí ãõíáßêá ÷ùñßò åðéóôçìïíéêÝò ãíþóåéò. Ìüíïí ìå ôçí åìðåéñßá êáé ôçí åõáéóèçóßá ôçò ðáñÞãáãå Ýñãï ëåðôïý ãïýóôïõ, ìïíáäéêÞò ïìïñöéÜò. ÓõíÞèùò ç êüñç, ìå ïäçãü ôç óõìâïõëÞ ôçò ìçôÝñáò, äïýëåõå ôéò õðÝñï÷åò ÷åéñïðïßçôåò

1956. ÊõñéáêÞ ØáèÜ, ÓôåñéáíÞ ÔóåñâåëÞ.

33

êëùóôÝò áðü ìåôÜîé, ìáëëß, âáìâÜêé, ìå ôÝôïéï ôñüðï þóôå í´ áðïäßäåôáé ç ðéï ìéêñÞ ëåðôïìÝñåéá óôï áðïôÝëåóìá. ¼íåéñá, ÷áñÝò, ëýðåò, ðëåãìÝíá óôï óôçìüíé êáé ôï õöÜäé. ËÜôñåõå ôï ÷ñþìá. ¸âáøå ôï íÞìá ôçò, êüêêéíï, óôï ÷ñþìá ôïõ êñáóéïý êáé ôçò íôïìÜôáò, ôçò öëüãáò êáé ôïõ Ýñùôá, ðñÜóéíï ôçò åëéÜò, ñïäß-ðïñôïêáëß ôï ÷ñþìá ôïõ Þëéïõ ðïõ äýåé, èáëáóóß-ïõñáíß, ÷ñþìáôá ðáñìÝíá áð´ ôá óôïé÷åßá ôçò öýóçò êáé ôçò æùÞò. Êáé ýöáéíå ôá ñïý÷á ôïõ ãÜìïõ, ôï íõöéêü ôçò, ôï æùíÜñé ôïõ ãáìðñïý, ôá ñïý÷á ôçò ãéïñôÞò, ôá êáèçìåñéíÜ óôñùóßäéá, ôá óêåðÜóìáôá. Óôçí áñ÷Þ "ìáóïýñéæå" ôï íÞìá óôá "êáëÜìéá" ìå ôï "Óýíåñãï". ¾óôåñá ôï "ÄéÜæïíôáí". ¢ðëùíå ôï íÞìá ìå ôï "Êëïõâß". ×ñåéÜæïíôáí äñüìïò ìáêñýò êáé ßóéïò ãéá íá ãßíåé áõôÞ ç åñãáóßá. ¸ìðçãå ôá "ðáëïýêéá". ¢ñ÷éæå íá ðçãáéíïöÝñíåé ôï "Êëïõâß" êáé íá ìåôñÜåé ôï ìÜêñïò ìå ôá "ÔëéãÜäéá" áíÜëïãá ìå ôá ìÝôñá ôïõ ðáíéïý ðïõ èÝëåé íá õöÜíåé. Ôï ôõëßãåé óôï "Áíôß" áöïý ðñþôá ôï éóéþóåé ìå ôçí "ôóïõãêñÜíá" êáé ôï ôñáâÞîåé. ÌÝóá óôï êáôÜöùôï áð´ ôïí Þëéï äùìÜôéï, êïíôÜ óôï ðáñÜèõñï, óôÞíïíôáí ôï "ðáñáìÜôçìá" ãéá íá äçìéïõñãçèåß ôï ó÷Ýäéï ìå ôéò êëùóôÝò. Ôá ó÷Ýäéá Þôáí áíÜëïãá ìå ôïí ðñïïñéóìü ôïõ õöáíôïý. ÁíôáìùôÜ, îå÷õôÜ, ôá÷ôáëßäéêá âåëïõäÜêéá, ùìÜ ïëïìÝôáîá, êáëïðáíýóéá, ôá ìëïýäéá ôá êïõâåñôÝíéá, ïé êáñðÝôåò êáé ôüóá Üëëá, ðïõ ç "èåéá ç Ìáñßãéá ç Êïõíôßíá" ôüóï êáëÜ Þîåñå íá "ðáñáìáôÜåé", íá ðåñíÜåé ôéò êëùóôÝò áð´ ôá "ìôÜñéá". Åß÷å ãíþóç, õðïìïíÞ êáé óéãïõñéÜ, ðïõ ôçò ôçí ðñüóöåñå ç êáèéÝñùóç, ôçò ìïíáäéêÞò óôá "ðáñáìáôÞìáôá".

- Ìåóéü êé áêñéíü, Ýëåãå ç èåéá ç Ìáñßãéá êáé ðåñíïýóå ìéá âåëüíá óôï ÷ôÝíé êáé ç áðÝíáíôß ôçò, óõíÞèùò íÝá ìå ãåñÜ ìÜôéá, ôçò Ýâáæå óôç âåëüíá üðïéá êëùóôÞ äéÝôáæå. ÏëïÞìåñç åñãáóßá, þóðïõ íá ðåñáóôïýí ÷éëéÜäåò êëùóôÝò óôï "÷ôÝíé". Ôþñá Þôáí ç óåéñÜ ôïõ áñãáëåéïý. Ôï êÝíôçìá, åßíáé ãëÝíôçìá êé ñüêá, ôï êáìÜñé êé ï Ýñçìïò ï áñãáëåéüò åßíáé óêëáâéÜ ìåãÜëç. Ç õöÜíôñá åßíáé áðïìïíùìÝíç, ãé´ áõôü åßíáé óêëáâéÜ ï áñãáëåéüò. ÊÜèåôáé åêåß, áãêáëéÜ ìå ôéò óêÝøåéò ôçò. ×ôõðÜ ôï "îõëü÷ôåíï", ðåôÜ ôç "óáÀôá" ôçò. ÐåôÜ êáé ôéò óêÝøåéò ôçò. Ðïý ðñþôá; Óôïí êáëü ôçò ðïõ ôïí âñÞêå êáé åôïéìÜæåé ôçí ðñïßêá ôçò; Ó' áõôüí ðïõ ðñüêåéôáé íá Ýëèåé; ¹ õöáßíïíôáò ôçí ðñïßêá ìéáò Üëëçò êïðÝëáò ðñïóðïñßæåôáé ôç æùÞ ôçò; ¼ðùò êáé íá åßíáé äåí ÷áëÜåé ôï êÝöé ôçò. Ôñáãïõ-

Ç Óïößá Íôïýðôóá óôïí áñãáëéü ãýñù óôá 1950.

«Åíèýìéïí ôç 22 Íïåìâñßïõ 1956». Ìáñßá ÔóåñâåëÞ, ÊõñéáêÞ ØáèÜ, ÓôåñãéáíÞ ÔóåñâåëÞ.

34

äÜåé. ÔÜêïõ - ôÜêïõ ï áñãáëåéüò ìïõ, íÜôïò êé Ýñ÷åôáé ï êáëüò ìïõ. ÁíåâÜæåé ôá "êáëÜìéá", ðáôÜåé ìå äýíáìç ôéò "ðáôÞôñåò". Ôï ó÷Ýäéï áñ÷ßæåé íá ó÷çìáôßæåôáé. ÅðéöÜíåéåò, ðáñáëëçëüãñáììåò êáé ôåôñáãùíéóìÝíåò, ñüìâïé, Ýíèåôåò ëïõñßäåò ìåôáîéïý, üëç ç êáëáéóèçóßá, ï ñïìáíôéóìüò êáé ç áéóèçôéêÞ åðéóôñáôåýïíôáé åäþ ãéá íá "ðëïõìéóôåß" ôï ðáíß êáé íá ó÷çìáôéóôïýí ðïõëéÜ, ñüäéá, Üããåëïé êáé öéãïýñåò ðïõ íïìßæåéò üôé îåðåôéïýíôáé áðü ôá áããåßá ôçò áñ÷áéüôçôáò. Ç ìçôÝñá, äßðëá, âÜæåé "ìáóïýñãéá". Áõôü ôï íÞìá åßíáé ôï õöÜäé. ÂáììÝíï óôï "âáöåßï" ôçò áõëÞò, ìå ÷üñôá, ìå êñåììõäüôóïõöëá, êáñõäüôóïõöëá Þ ìå âáöÝò ôïõ åìðïñßïõ ðïõ ôéò áãüñáæáí ìå ôá äñÜìéá. Áðü ôï Ýíá "Áíôß" îåôõëßãïíôáí ôï íÞìá, óôï Üëëï ôõëßãïíôáí ôï õöáíôü. Êáé ðñï÷ùñïýóáí ôá "Ðñïãêßäéá" (äýï óéäåñÝíéåò ëÜìåò ìå äïíôÜêéá óôéò Üêñåò) ðïõ êñáôïýóáí ßóéá ôçí ïýãéá. ¼ëïé óôï ÷ùñéü ôçí îÝñïõí ôçí õöÜíôñá ôçí êáëÞ ãéáôß ó' Ýíá ôçò ðáíß ÷ñõóïêÝíôçóå ôçí ðÜëç. Ãéá íá åßíáé êáëÞ ç õöÜíôñá, Ýðñåðå ôï õöáíôü íá ìçí Ý÷åé "áñõöáíóÜäåéò", íá åßíáé êáëÜ ÷ôõðçìÝíï, íá ìçí âãåé ëïîü ãéá íá "ñéãïõæéëéÜæéôåé" êáëÜ (óõíÞèùò õöáßíïíôáí óå äýï öýëëá ðïõ Ýðñåðå íá åíùèïýí). ¸ôóé, ëïéðüí, äçìéïõñãïýíôáí Ýíá áðïôÝëåóìá, ðïõ ìðïñåß íá óõìðåñéëçöèåß óôïí êáôÜëïãï ôùí áíôéêåéìÝíùí ðïõ óõìâïëßæïõí ôáõôü÷ñïíá ôç æùÞ, ôçí ïìïñöéÜ êáé ôçí áéùíéüôçôá. ÖôÜíåé íá ôá êïéôÜîåéò ãéá íá æÞóåéò ôï üíåéñï ôçò äçìéïõñãßáò êáé íá ðåéò.

- Íá ïé ðñüäñïìïé ôçò áðåëåõèåñùìÝíçò öáíôáóßáò, ôçò äéáêüóìçóçò ôùí åóùôåñéêþí ÷þñùí, ôïõ êáëïý ãïýóôïõ êáé ôçò ïìïñöéÜò ôçò øõ÷Þò. Ðïëýãõñïò, 21 Óåðôåìâñßïõ 2005

ÐáéäéêÝò ãåõóôéêÝò áíáìíÞóåéò ÄÞìçôñá ×áñéóôïý Áí ïé áíáìíÞóåéò åß÷áí ÷ñþìá, ïé äéêÝò ìïõ èá Þôáí êßôñéíåò áð' ôçí ðïëëÞ ãýñç ôùí ðåýêùí ôïõ ãåéôïíéêïý ó÷ïëåßïõ ðïõ ôñýðùíå ðáíôïý êáé êéôñßíéæå ô' áóðñüñïõ÷á ôçò âäïìáäéÜôéêçò ìðïõãÜäáò ìáò. Êé áí ðÜëé åß÷áí ãåýóç, ôüôå óßãïõñá èá åß÷áí ôç ãåýóç ôïõ êïôüðïõëïõ ðïõ ìáãåéñåõìÝíï ì' üëïõò ôïõò ãíùóôïýò ôñüðïõò ôçò åðï÷Þò ìáñôõñïýóå ìÝóá áð' ôá ðéÜôá ôïõ êõñéáêÜôéêïõ ôñáðåæéïý ìáò , ðùò "êé ç öôþ÷åéá èÝëåé êáëïðÝñáóç". Èåò ç äïõëåéÜ ôïõ ðáôÝñá ìïõ ðïõ ôïí êïýñáæå ðïëý êáé ôïí êñáôïýóå ðïëëÝò þñåò ìáêñéÜ áð' ôï óðßôé, èåò ç áðñïèõìßá ôçò ìÜíáò ìïõ íá áó÷ïëçèåß ìå æþá (ü÷é áäéêáéïëüãçôá áöïý Þôáí Üìáèç) üóï Þìïõí ðáéäß äå èõìÜìáé ðïëëÜ æþá óôçí áõëÞ ìáò, áí êé åß÷áìå áñêåôü "áâïýëé" ãéá âïóêÞ. Êåßíï ðïõ èõìÜìáé åßíáé ìéá ñïæ ãïõñïõíßôóá , ðïõ ðåñßåñãï ãéá ôï åßäïò ôçò Þôáí ðïëý öéëéêÞ êáé áãáðïýóå ôçí êáèáñéüôçôá ðñÜãìá ðïõ ìáò Ýêáíå íá ôçí ëáôñÝøïõìå êõñéïëåêôéêÜ êáé íá ðÜñåé ï êáèÝíáò ìáò áðü Ýíá äñüìï ãéá íá ìçí áêïýóïõìå ôéò êñáõãÝò ôçò, üôáí Þñèå ï êáéñüò íá ôç óöÜîïõìå . Áêüìá èõìÜìáé ìéá êïõôóÞ êáé ìå óðáóìÝíï êÝñáôï êáôóßêá, ðïõ óá íá Þèåëå íá åêäéêçèåß ãéá êÜôé ôç ìÜíá ìïõ, Ýöôéá÷íå ôçí áíÜãêç ôçò ìÝóá óôï ãÜëá, üôáí êáìéÜ öïñÜ ðÞãáéíå íá ôçí áñìÝîåé. ¼ìùò, áí êáé äåí åß÷áìå ìåãÜëá æþá, ðïôÝ äåí îåìÝíáìå áðü êïôüðïõëá, ãéáôß áõ35

ôÜ äå èÝëïõí êáé ðïëëÞ öñïíôßäá. Ëßãï óéôÜñé Þ ô' áðïöÜãéá ìáò Þôáí åýêïëï íá ñé÷ôïýí áêüìá êáé ðÜíù áð' ôï óýñìá ðïõ Ýæùíå óá öõëáêÞ ôï ëáìáñéíÝíéï êïôÝôóé ôïõò êáé ôï íåñü óôá "ôóáñÜðéá" äåí Þôáí áðáñáßôçôï í' áëëÜæåôáé êÜèå ìÝñá. Êé åî' Üëëïõ ìáò åîáóöÜëéæáí ôï êñÝáò êáé ô´ áõãÜ ôçò ÷ñïíéÜò, Üóå ðïõ öôéÜ÷íáìå óêïõðÜêéá ãéá ôç óôÜ÷ôç ôçò óüìðáò ìå ôá ðïýðïõëÜ ôïõò êáé ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýóáìå ôéò áêáèáñóßåò ôïõò ùò ëßðáóìá ãéá ôá äÝíôñá êáé ôá ëá÷áíéêÜ ìáò. Åêåßíï ðïõ Ýìåéíå Ýíôïíá ÷áñáãìÝíï óôç ìíÞìç ìïõ åßíáé üëç åêåßíç ç äéáäéêáóßá ðïõ åðáíáëáìâÜíïíôáí êÜèå ÓÜââáôï áðüãåõìá êáé ðïõ Þôáí ôï óöÜîéìï êáé êáèÜñéóìá ôçò êüôáò ðïõ èá áðïôåëïýóå ôï ãåýìá ôçò åðüìåíçò ìÝñáò. Öôåñïõãßóìáôá êáé ôñïìáãìÝíá êáêáñßóìáôá, ðïýðïõëá íá ðåôïýí ðÝñá-äþèå óôïí áÝñá, ÷Ýñéá í' áðëþíïíôáé áðü äù êé áðü êåé, ðåóßìáôá êáé âñéóéÝò Þôáí ôï ßäéï óåíÜñéï ðïõ ðáßæïíôáí ðÜíôá óôïí ßäéï ÷þñï, óôï ÷þñï ôïõ êïôåôóéïý, ôïõ ðåñéöñáãìÝíïõ ìå êåßíï ôï øéëü óýñìá ðïõ ó÷çìÜôéæå ìéêñÜ åîÜãùíá. Êáé ðÜíôá ï ßäéïò íéêçôÞò êáé ï ßäéïò íéêçìÝíïò êé åãþ ðÜíôá ìå ôï ìÝñïò ôïõ íéêçôÞ. Ôï èýìá åß÷å Þäç åðéëå÷èåß ìÝóá óôçí åâäïìÜäá êé Þôáí óõíÞèùò êÜðïéá êüôá ðïõ äåí Ýôñùãå Þ êÜðïéá ðïõ äåí åß÷å ãßíåé êáëÜ ðáñüëç ôçí ðåíéêéëßíç ðïõ ôçò Ýäéíáí ãéá èåñáðåßá, êÜðïéá ðïõ Ýäåé÷íå íá èÝëåé íá êëùóÞóåé ìïëïíüôé äåí Þôáí ç êáôÜëëçëç åðï÷Þ Þ êÜðïéá ðïõ äå ãåííïýóå áõãÜ. Áð' Ýîù åãþ, áãùíéþäçò èåáôÞò, äåí Ý÷áíá êßíçóç êé áêïëïõèïýóá ìå áðÜèåéá êáé ÷ùñßò ß÷íïò óõìðüíéáò ôï êáçìÝíï ôï æþï ìÝ÷ñé ôç óôéãìÞ ðïõ ôï áêïíéóìÝíï ôóåêïýñé óçêþíïíôáí ãéá íá ðÝóåé ìå öüñá ðÜíù óôï ëáéìü ôïõ ðïõ Þôáí áêïõìðéóìÝíïò ðÜíù óôï êáëïðëõìÝíï êïýôóïõñï, ðåëåêçìÝíï åéäéêÜ ãé' áõôÞ ôç äïõëåéÜ. Åêåß Ýêëåéíá ôá ìÜôéá êé üôáí ôá îáíÜíïéãá áëëïý êåßôïíôáí ôï êåöÜëé êé áëëïý ôï óþìá ðïõ ÷ôõðéüôáí ãéá êÜìðïóá ëåðôÜ ôçò þñáò. Óôï "÷áñêüëáêêá" Ýâñáæå ôï íåñü ìÝóá óôï ìáõñéóìÝíï êáæÜíé êáé ðéï êåé ìéá óêáößôóá êé Ýíá êïöôåñü ìá÷áßñé ðåñßìåíáí íá ðáßîïõí êé áõôÜ ôï ñüëï ôïõò óôï Ýñãï. Ôþñá Þôáí ç óåéñÜ ôçò ìÜíáò ìïõ ç ïðïßá ðáßñíïíôáò ìå ôï ìáóôñáðÜ ìðüëéêï íåñü æåìáôïýóå óôç óêÜöç ôçí êüôá ãéá íá ôçí îåðïõðïõëÞóåé åõêïëüôåñá, ôçò Üíïéãå ôçí êïéëßÜ, ðåôïýóå ü,ôé Þôáí Ü÷ñçóôï, êáèÜñéæå ôï ãåìÜôï óðüñïõò êáé ðÝôñåò óôïìÜ÷é ôçò, ôçí êïììÜôéáæå. Êé ýóôåñá ôçí Ýâáæå íá ðÜñåé ìéá âñÜóç áðü âñáäýò ãéá íá ìçí Ý÷åé ðïëëÞ äïõëåéÜ ôçí åðáýñéï. Êé üôáí Ýñ÷ïíôáí ìå ôï êáëü ç åðáýñéï, ç åõëïãçìÝíç ãéá üëïõò ÊõñéáêÞ, ãåõüìáóôáí ìå ÷áñÜ ôç íïóôéìéÜ ôçò êïôüóïõðáò Þ ôïõ øçôïý ìå ðáôÜôåò êïôüðïõëïõ êáé äéáóêåäÜæáìå ôñáâþíôáò "ãéÜíôéò", óðÜæïíôáò äçë. ôï, óå ó÷Þìá Õ, êïêáëÜêé ôçò ðëÜôçò ôïõ. Êé Þôáí ôÝôïéá ç íïóôéìéÜ åêåßíïõ ôïõ íôüðéïõ êïôüðïõëïõ ðïõ åßíáé áäýíáôï íá óõãêñéèåß ìáæß ôçò ç íïóôéìéÜ, áí õðÜñ÷åé, ôùí óçìåñéíþí êïôüðïõëùí ðïõ öéãïõñÜñïõí êÜôáóðñá êáé êáëïêáèáñéóìÝíá óôéò âéôñßíåò ôùí êñåïðùëåßùí.

Ï Íéê. ÊáóôñÝôóéïò ðåñß ôï 1950.

36

Óôïí Ðïëýãõñï ôçò ÔÝ÷íçò êáé ôïõ Ðïëéôéóìïý ÂÉÂËÉÏÐÁÑÏÕÓÉÁÓÇ: Ðñéí áêüìá ðñïëÜâïõìå êáëÜ-êáëÜ íá äéáâÜóïõìå ôçí ðïéçôéêÞ óõëëïãÞ "ÐáéäéÜ - ÁãÜðç - Êüóìïò", ï Ãéþñãïò ÂñåôôÜò ìáò áéöíéäßáóå ìå äýï áêüìá ðïéçôéêÝò ôïõ áðüðåéñåò. "Ôï Üóôñï ôçò ÂçèëåÝì", Èåóóáëïíßêç 2005, ðïõ áðïôåëåßôáé áðü ôéò åíüôçôåò Äçìéïõñãßá, Íéüôç, Ùñéìüôçôá êáé åßíáé "áðïôÝëåóìá ìéáò åóùôåñéêÞò ðáñüñìçóçò ðïõ ÷ñüíéá ãýñåõå äéÝîïäï". Ãéá ôá "ÓêùðôéêÜ", Èåóóáëïíßêç 2006, ï ðïéçôÞò óçìåéþíåé óôï óýíôïìï ðñüëïãï: "Ï óáñêáóìüò áðïôåëåß, åéäéêÜ óÞìåñá ðïõ ç áëëïôñßùóç ïäçãåß ôïí Üíèñùðï óå ðïëëÝò áêñüôçôåò, ôçí êáëýôåñç åðßèåóç ãéá íá îáíáâñåèåß óôá öõóéêÜ óõíáéóèçìáôéêÜ ðëáßóéá ìéáò éóïññïðçìÝíçò æùÞò". Êáé ôéò äýï áõôÝò óõëëïãÝò, ðïõ åðéìåëÞèçêå ç Ðçíåëüðç ÂñåôôÜ, ÷áñáêôçñßæïõí ç ôñõöåñüôçôá ôï ÷éïýìïñ êáé ç åõáéóèçóßá.. ÔÉÌÇÓ ÅÍÅÊÅÍ: Óôéò 14 Éáíïõáñßïõ, óôçí áßèïõóá ôçò Åõîåßíïõ ËÝó÷çò Èåóóáëïíßêçò, ðñáãìáôïðïéÞèçêå ç åôÞóéá Ãåí. ÓõíÝëåõóç ôïõ Óõëëüãïõ Ðïëõãõñéíþí Èåóóáëïíßêçò "Ï ÔóïõêáëÜò" êáé ôï êüøéìï ôçò âáóéëüðéôáò. Ó' áõôÞ ôçí ùñáßá óõãêÝíôñùóç, ðïõ äßíåôáé ç åõêáéñßá óôïõò óõìðáôñéþôåò ìáò íá óõíåõñåõñßóêïíôáé, ôéìÞèçêå, ìå ðñüôáóç ôçò ôÝùò Ãåí. ÃñáììáôÝùò ôïõ Óõëëüãïõ ê. Ìáñßáò ÌðïõëÜêç, ç éÝñåéá ôçò éäÝáò ôïõ áíèñùðéóìïý, ç Åñõèñïóôáõñßôéóóá, ç ðáñáóçìïöïñåìÝíç êáé ðïëõâñáâåõìÝíç ãéá ôçí êïéíùíéêÞ ôçò äñÜóç, ôüóï óôçí ðüëç ôçò Èåóóáëïíßêçò, üóï êáé ôïõ Ðïëõãýñïõ, ê. Êáßôç Æáìðïýíç-Äåóðïôßäïõ. Ãéá ôç æùÞ êáé ôï Ýñãï ôçò, ôéò áäéÜêïðåò ðñÜîåéò áíèñùðéÜò - äåßãìá üôé õðÜñ÷ïõí áêüìá áðüëõôåò áîßåò óôç æùÞ - ìßëçóå ç ê. Ìáñßá ÌðïõëÜêç-Ëõðéñßäç. ÐÅÑÁ ÁÐ' ÔÏÍ ÏÑÉÆÏÍÔÁ, ïíïìÜóôçêå ç Ýêèåóç æùãñáöéêÞò ðïõ ðáñïõóßáóå ï ÄçìÞôñçò Êõñéáößíçò óå áßèïõóá ôïõ Äçìáñ÷åßïõ Ðïëõãýñïõ, áðü 2 Ýùò 11 Äåêåìâñßïõ ôïõ 2005. ¹ôáí ç 10ç áôïìéêÞ Ýêèåóç ôïõ êáëëéôÝ÷íç - óõììåôåß÷å êáé óå 3 ïìáäéêÝò - ìå 41 Ýñãá "êáéíïýñéáò åóïäåßáò". Óå åíçìåñùôéêü Ýíôõðï ôçò Ýêèåóçò áõôÞò ï Ä. Ê. óçìåéþíåé: "ÐÝñá áð' ôïí ïñßæïíôá ôïðïèåôþ ôçí åëðßäá, ôéò ðñïóäïêßåò, ôéò áíåêðëÞñùôåò åðéèõìßåò. Äéáìïñöþíù ÷þñïõò êáé óêçíéêÜ, üðïõ ìðïñïýí íá äéáäñáìáôéóôïýí èåôéêÝò åîåëßîåéò êáé íá äéáìïñöùèïýí éóïññïðßåò... Óáò äéçãïýìáé ëïéðüí ôéò äéêÝò ìïõ ôáîéäéùôéêÝò åìðåéñßåò êáé óáò ðñïóêáëþ íá óõíôáîéäÝøïõìå, ïñãáíþíïíôáò ìáæß ôçí áðüäñáóç ãéá ôçí õðÝñâáóç ôùí ïñéæüíôùí". Ôïí ðïéçôÞ ÍÉÊÏ ÂÁÓÉËÁÊÇ ðáñïõóßáóå, óôéò 10 Äåêåìâñßïõ óôï Äçìïôéêü ÈÝáôñï Ðïëõãýñïõ, ç ÈåáôñéêÞ ÏìÜäá êáé ç ×ïñùäßá ðáñáäïóéáêïý ôñáãïõäéïý ôïõ Ðïëéôéóôéêïý Óõëëüãïõ Ðïëõãýñïõ óå óõíåñãáóßá ìå ôï ìïõóéêü óýíïëï êáé ôç ÷ïñùäßá ôïõ Ùäåßïõ "Çäýìåëïí". Ç ðïßçóç ôïõ Íßêïõ ÂáóéëÜêç, áöáéñåôéêÞ êáé ìåóôÞ, ëõñéêÞ êáé óôï÷áóôéêÞ, óõãêßíçóå ôïí êüóìï, êáèþò ìå äéÜèåóç íïóôáëãéêÞ ðåñéÝãñáøå ôá äýóêïëá üóï êáé áîÝ÷áóôá ðáéäéêÜ ÷ñüíéá ôçò ãåíéÜò ôïõ ðïéçôÞ óôïí Ðïëýãõñï. Ç ðáñÜóôáóç, óêçíïèåôçìÝíç áðü ôïí ÌéëôéÜäç ÌáñÝôá, ðåñéåëÜìâáíå êáé ðïéÞìáôá ôïõ ðïéçôÞ ìåëïðïéçìÝíá áðü ôç ìïõóéêü ôïõ "Õäýìåëïí" ÍáôÜóá Ðëéüãêá, ôá ïðïßá ðñïêÜëåóáí åíôýðùóç ìå ôçí ðñùôüôõðç ìåëùäßá ôïõò. Óôï ôåëåßùìá ôçò ðáñÜóôáóçò, ï Í. ÂáóéëÜêçò, áöïý åõ÷áñßóôçóå ôïõò óõíôåëåóôÝò ôçò ðáñÜóôáóçò, Ýêëåéóå ëÝãïíôáò: "...èÝëù íá åõ÷áñéóôÞóù ôç ÄÝóðïéíá, ôç ãõíáßêá ìïõ, ðïõ êÜíåé õðïìïíÞ óáí ìå âëÝðåé óêõììÝíï óôá ÷áñôéÜ êáé óôá âéâëßá.

- Ôé êÜèåóáé êáé ãñÜöåéò óõíÝ÷åéá; Ðïéïò èá ôá äéáâÜóåé; Ìå áõôü ôï ôñÝîéìï ôï óçìåñéíü êáé ôï Üã÷ïò ôçò êáèçìåñéíüôçôáò ãéá ôçí åðéâßùóç ìüíï ïé äõï ìáò èá ôá äéáâÜæïõìå êáé óå êÜðïéá óôéãìÞ ßóùò êáé ôá ðáéäéÜ ìáò... Íá üìùò ðïõ äéÜâáóáí ôá ðïéÞìáôÜ ìïõ ïé óõìðáôñéþôåò ìïõ êáé ï ÌéëôéÜäçò 37

ìáæß ìå ôç ÍáôÜóá ìå ðïëý áãÜðç ôá ðáñïõóßáóáí áðü óêçíÞò... ¼óï ãåñíþ ëïéðüí êáé æù èá åðéìÝíù íá ãñÜöù, Ýóôù êáé ãéá Ýíáí ìïíáäéêü áíáãíþóôç. Åî Üëëïõ äåí ìðïñþ íá öõôÝøù êáé íá êáëëéåñãÞóù åëéÝò ôþñá, üðùò ðáëéÜ...". ÔÇ ÃÁËÁÔÅÉÁ ÃÑÇÃÏÑÉÁÄÏÕ-ÓÏÕÑÅËÇ öéëïîÝíçóáí, óôéò 5 Äåêåìâñßïõ, ïé äÜóêáëïé êáé ïé ìáèçôÝò ôïõ 3ïõ Äçìïôéêïý Ó÷ïëåßïõ & 1ïõ Íçðéáãùãåßïõ Ðïëõãýñïõ, ìå ôçí åõêáéñßá ôçò Ðáãêüóìéáò ÇìÝñáò ôïõ Ðáéäéïý. Ç ãíùóôÞ óõããñáöÝáò ðáéäéêïý âéâëßïõ ðáñïõóéÜóôçêå áðü ôïõò äéïñãáíùôÝò ó' üëïõò ôïõò ìéêñïýò ìáèçôÝò ôçò ðüëçò ìáò óôï Äçìïôéêü ÈÝáôñï, üðïõ ç ê. ÓïõñÝëç åíôõðùóßáóå ìå ôïí éäéáßôåñï ôñüðï ðïõ îÝñåé íá åðéêïéíùíåß ìå ôá ðáéäéÜ. ÌåôÜ ôï ôÝëïò ôçò åêäÞëùóçò, ç ê. ÓïõñÝëç åðéóêÝöôçêå ôï 3ï Äçìïôéêü êáé 1ï Íçðéáãùãåßï, üðïõ ìßëçóå êáé õðÝãñáøå âéâëßá ôçò óôïõò ìéêñïýò ìáèçôÝò. Ï "Ð" óå óõíåñãáóßá ìå ôïí äçìïóéïãñÜöï ÈáíÜóç Æïýíç, ðáñÜ ôï äýóêïëï ôçò çìÝñáò, êáôÜöåñå íá îåìïíá÷éÜóåé ôçí ê. ÓïõñÝëç, ç ïðïßá êáé ìáò åßðå: "...Ìéá ðáñáìõèïý äåí ëÝåé ðïôÝ øÝìáôá! Êáé ïé äÜóêáëïé óÞìåñá áðÝäåéîáí ðùò åßíáé ïé ìüíïé ðïõ Ý÷ïõí ôóáãáíü. Êé áíôß íá öÝñïõí Ýíáí ôñáãïõäéóôÞ êáé íá ìáæåõôåß êüóìïò áð' üëç ôç ×áëêéäéêÞ, öþíáîáí ìéá óõããñáöÝá ðïõ åßðå óôá ðáéäéÜ, ðùò äåí ìðïñïýí íá æÞóïõí ÷ùñßò ôç ãëþóóá ìáò, ÷ùñßò öáíôáóßá êáé öùò. Ãéáôß äõóôõ÷þò óÞìåñá ðïõ Ý÷ïõìå âáëèåß íá äþóïõìå óôá ðáéäéÜ ìáò ôá ðÜíôá, Internet, êéíçôü ê. ë. ð., äåí Ý÷ïõí ðëÝïí ðáððïý êáé ãéáãéÜ, ïéêïãÝíåéá êáé ôï ìåãÜëï ôïõò ðñüâëçìá åßíáé ç ìïíáîéÜ êáé ç êáôÜèëéøç. ÁëëÜ óÞìåñá åäþ, ìéëþíôáò óôá ðáéäéÜ, ôñåéò öïñÝò ðÞãá íá êëÜøù êáé ðÞñá êïõñÜãéï áðü ôçí ðñïóðÜèåéá ôùí äáóêÜëùí..." ÏÉ "ÖÙÔÁÑÏÉ" áíáâßùóáí êáé öÝôïò, óôï ãåéôïíéêü Ðáëáéüêáóôñï, ôï ïìþíõìï ëáúêü äñþìåíï, ìå ôç óõììåôï÷Þ ðëÞèïõò êüóìïõ êáé üðùò êÜèå ÷ñüíï ðñïóðÜèçóáí íá äéáöõëÜîïõí ôï ëïõêÜíéêï... ÷ùñßò åðéôõ÷ßá. Ï "âáóéëéÜò", ï "ìÜãåéñáò", ïé "öùôáñïß" êáé ðïëëïß ößëïé ôïõ êñáóéïý êáé ôïõ ëïõêÜíéêïõ Þôáí ðéóôïß óôï ñáíôåâïý ôïõò áíÞìåñá ôùí Öþôùí êáé Ýóôçóáí ãëÝíôé ôñéêïýâåñôï. Ôï äñþìåíï áõôü áíáâéþíïõí ìå åðéôõ÷ßá ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá ï ôïðéêüò Ðïëéôéóôéêüò êáé ï Áèëçôéêüò Óýëëïãïò êáé óýìöùíá ìå ôïõò äéïñãáíùôÝò, Ýëêåé ôçí êáôáãùãÞ ôïõ áðü ôçí åðï÷Þ ôçò ôïõñêïêñáôßáò. Ìå ôçí åõêáéñßá èá èÝëáìå íá åðéóçìÜíïõìå ðùò ôï Ðáëáéüêáóôñï åßíáé Ýíá áðü ôá ðëÝïí äñáóôÞñéá ÷ùñéÜ ôçò ×áëêéäéêÞò. Ìå 200 ìüíéìïõò êáôïßêïõò äéáôçñåß äýï óõëëüãïõò, åêäßäåé åöçìåñßäá, Ý÷åé óçìáíôéêÞ åêðñïóþðçóç óôï ÄÞìï Ðïëõãýñïõ êáé ç íåïëáßá ôïõ êáôáâÜëëåé óõãêéíçôéêÞ ðñïóðÜèåéá íá êñáôÞóåé æùíôáíü ôï ÷ùñéü, óå ðåßóìá ôçò ìåôáíÜóôåõóçò êáé ôïõ ..."Êáðïäßóôñéá". Óôçí åðï÷Þ ìáò, ðïõ üëïé äïõëåýïõí ãéá ôçí "ðÜñôç ôïõò", ôá "Áçäüíéá" êáé ï "Êåñáõíüò" ôïõ ÐáëáéïêÜóôñïõ, äßíïõí ôñáíü ðáñÜäåéãìá áëôñïõéóìïý êáé áíéäéïôÝëåéáò ðñïò üëïõò ìáò. ÈÕÌÇÄÉÁ ìÜëëïí ðñïêáëåß ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá ï äéÜêïóìïò ôçò åéóüäïõ ôïõ Äçìïôéêïý ìáò ÈåÜôñïõ. Ôï öïõáãéÝ, êåêáëõììÝíï áð' Üêñïõ ó' Üêñïí ìå áößóåò áêüìá êáé öùôïôõðçìÝíåò ôçò ÈåáôñéêÞò ÏìÜäáò ôïõ Ðïëéôéóôéêïý Óõëëüãïõ Ðïëõãýñïõ, äåí åðéôñÝðïõí óå êáíÝíáí Üëëï ðïëéôéóôéêü öïñÝá íá áíáñôÞóåé Ýóôù ìéá áíáêïßíùóç. Áðü äéáêñéôéêüôçôá ôüóïí êáéñü äåí áíáöåñèÞêáìå ó' áõôü ôï "êáðÝëùìá", áëëÜ ðüóï í' áíôÝîåé êé áõôÞ ç äéáêñéôéêüôçôá. Ïé áñìüäéïé, óôïõò ïðïßïõò áðåõèõíèÞêáìå, äçëþíïõí áíáñìüäéïé êé Üëëåò öïñÝò ðùò äåí âëÝðïõí, äåí áêïýí Þ äåí îÝñïõí. ÅÊÈÅÓÇ ÂÉÂËÉÏÕ ìå 4.000 ðåñßðïõ ôßôëïõò âéâëßùí üëùí ôùí êáôçãïñéþí ïñãáíþèçêå ãéá 3ç ÷ñïíéÜ áðü ôç ÂéâëéïèÞêç Ô.Å.Å. Ðïëõãýñïõ óå óõíåñãáóßá ìå ôç ÂéâëéïèÞêç Å.Ë. Ðïëõãýñïõ êáé ôï Óýëëïãï ÃïíÝùí êáé Êçäåìüíùí ôïõ 2ïõ Äç38

Ç ÃáëÜôåéá ÃñçãïñéÜäïõ-ÓïõñÝëç óôçí Á´ ôÜîç ôïõ 3ïõ Äçìïôéêïý Ó÷ïëåßïõ Ðïëõãýñïõ.

ìïôéêïý Ó÷ïëåßïõ. Óôü÷ïé ôçò ¸êèåóçò Âéâëßïõ, ðïõ äéÞñêåóå áðü 14-20 Äåêåìâñßïõ êáé Ýëáâå ÷þñá óôï éóüãåéï ôïõ Äçìáñ÷éáêïý ÌåãÜñïõ, Þôáí áöåíüò ç åðáöÞ ôïõ âéâëéüöéëïõ êïéíïý êáé ôùí ìáèçôþí ü÷é ìüíï ôïõ Ðïëõãýñïõ áëëÜ êáé ôùí ó÷ïëåßùí ôçò ðåñéöÝñåéáò, ìå ôá êáëýôåñá âéâëßá ðïõ äéáèÝôïõí ïé åêäïôéêïß ïßêïé óÞìåñá êáé áöåôÝñïõ ï åìðëïõôéóìüò ôçò âéâëéïèÞêçò ôïõ 2ïõ Äçìïôéêïý ó÷ïëåßïõ ìå íÝåò åêäüóåéò ðïõ áöïñïýí ôïõò ìáèçôÝò áëëÜ êáé ôïõò äéäÜóêïíôåò ôïõ ó÷ïëåßïõ. Ç åðéôõ÷ßá ôçò ¸êèåóçò Âéâëßïõ üëá áõôÜ ôá ÷ñüíéá ôçí Ý÷åé êáôáóôÞóåé ðëÝïí èåóìü óôçí êïéíùíßá ôïõ Ðïëõãýñïõ ðïõ ôçí ðåñéìÝíåé êÜèå ÷ñüíï ôçí ôåëåõôáßá åâäïìÜäá ðñéí ôç ãéïñôÞ ôùí ×ñéóôïõãÝííùí. Áîßæåé íá óçìåéùèåß üôé, ðáñÜ ôéò Üó÷çìåò êáéñéêÝò óõíèÞêåò, ç äéÜñêåéá ôçò ¸êèåóçò ðáñáôÜèçêå êáôÜ ôñåéò çìÝñåò åîáéôßáò ôçò áèñüáò ðñïóÝëåõóçò ôïõ êïéíïý. Ç ÂéâëéïèÞêç Ô.Å.Å. Ðïëõãýñïõ óå óõíåñãáóßá ìå ôï Å.ÊÅ.ÂÉ. (Åèíéêü ÊÝíôñï Âéâëßïõ) ïñãÜíùóå óôéò 30 Íïåìâñßïõ êáé óôçí1ç Äåêåìâñßïõ äýï åêäçëþóåéò ìå êåíôñéêü ðñüóùðï ôçí óõããñáöÝá Áñãõñþ ÊïêïñÝëç, êáôáîéùìÝíç óõããñáöÝá âéâëßùí ãéá ìéêñïýò êáé ìåãÜëïõò, õðåýèõíç ôïõ ôìÞìáôïò ðáéäéêïý âéâëßïõ óôéò åêäüóåéò ÅëëçíéêÜ ÃñÜììáôá êáé åðß ÷ñüíéá õðåýèõíç ôïõ ôïìÝá ðáéäéêþí åêäüóåùí ôïõ ðåñéïäéêïý "ÄéáâÜæù". Ç ðñþôç åêäÞëùóç áöïñïýóå ôç äçìéïõñãßá "Åñãáóôçñßïõ ÓõããñáöÞò Ðáñáìõèéïý ãéá ÐáéäéÜ Ðñïó÷ïëéêÞò Çëéêßáò" êáé Ýãéíå óå óõíåñãáóßá ìå ôï ôìÞìá Âñåöïíçðéïêüìùí ôïõ ÔÅÅ Ðïëõãýñïõ. Ïé êáèçãÞôñéåò Á. Ôóáêßñç êáé Ä. ×ïõëéáñïðïýëïõ ìå ôïõò ìáèçôÝò ôïõ ôìÞìáôïò, áñ÷éêÜ ðáñáêïëïýèçóáí ôï åñãáóôÞñéï êáé Ýðåéôá Ýãñáøáí êáé åéêïíïãñÜöçóáí ìå ôç óõìâïëÞ ôçò êáò ÊïêïñÝëç Ýíá ðáéäéêü âéâëßï. Ç äåýôåñç åêäÞëùóç áöïñïýóå ôç "ÓõíÜíôçóç ìå ìéá óõããñáöÝá êáé ãíùñéìßá ìå ôï Ýñãï ôçò" óå óõíåñãáóßá ìå ôç ÓÔ' ôÜîç ôïõ 2ïõ Äçìïôéêïý Ó÷ïëåßïõ Ðïëõãýñïõ. Ôá ðáéäéÜ ôçò ÓÔ' ôÜîçò ìå ôçí êáèïäÞãçóç ôùí äáóêÜëùí Ã. Óùôçñßïõ êáé Ê. ÊùíóôáíôÜ äéÜâáóáí Ýñãá ôçò óõããñáöÝùò êáé óôç óõíÜíôçóç ðïõ åß÷áí ìáæß ôçò óõæÞôçóáí üëåò ôéò áðïñßåò êáé ôéò áðüøåéò ôïõò ãéá ôï Ýñãï ôçò, åíþ ðáñÜëëçëá ïñãÜíùóáí Ýêèåóç æùãñáöéêþí Ýñãùí ðïõ åß÷áí äçìéïõñãÞóåé ìå âÜóç ôá èÝìáôá ôùí âéâëßùí ôçò. Ï ÌÁÑÉÏÓ ÓÐÇËÉÏÐÏÕËÏÓ ÓÔÇ ÈÅÓÓÁËÏÍÉÊÇ. Ôï ÓÜââáôï, 21 Éáíïõáñßïõ 2006, ðñáãìáôïðïéÞèçêáí ôá åãêáßíéá ôçò Ýêèåóçò æùãñáöéêÞò ôïõ Ðïëõãõñéíïý æùãñÜöïõ ÌÜñéïõ Óðçëéüðïõëïõ, óôçí ãêáëåñß Kalfayan, óôç Èåóóáëïíßêç. (ÐñïîÝíïõò ÊïñïìçëÜ 43). Ç Ýêèåóç ìå ôïí ôßôëï "ÌÝñåò Èåóóáëïíßêçò Íï 1" ðåñéëáìâÜíåé Ýñãá ôïõ, êõñßùò ôïõ 2005, ìå îåêÜèáñåò áíáöïñÝò óôïí Ðåíôæßêç êáé ôïí ÁêñéèÜêç Þ... óôá "êåíôÞìáôá ôçò ìÜíáò ôïõ". Óôï åíçìåñùôéêü óçìåßùìá ðïõ ìáò äüèçêå ï Ì. Óðçëéüðïõëïò, ìåôáîý ôùí Üëëùí, áíáöÝñåé: "...ìüíï öåýãïíôáò (áðü ôçí ðáôñßäá) ìðïñïýìå íá åðéóôñÝøïõìå äõíáôïß ãéá ôïí áíáãêáßï áðïëïãéóìü áðùëåéþí. Ôüôå ìüíï ìðïñïýìå íá øÜîïõìå ìÝóá ìáò ôç ëÜìøç ôçò óõãêßíçóçò ðïõ áöÞíïõí ïé áðþëåéåò". Áîéïóçìåßùôç, åêôüò ôùí Üëëùí, åßíáé ç áíáöïñÜ ôïõ óôçí "éäéáßôåñç ðáôñßäá", ìÝóá áðü Ýíá ôïß÷ï ãåìÜôï öùôïãñáößåò áðü ôï óðßôé ôïõ óôïí Ðïëýãõñï. Ãùíßåò êáé áíôéêåßìåíá, ç èÝá áðü ôï ìðáëêüíé, áëëÜ êáé ãíùóôïß ðïëõãõñéíïß åìöáíßæïíôáé óôá ìÜôéá ôïõ åðéóêÝðôç. ÊÜôù äåîéÜ ìéá äéáêñéôéêÞ ôáìðÝëá áíáöÝñåé "ÔéìÞ Ýêáóôçò öùôïãñáößáò ôÜäå åõñþ". Ìå áõôü ôïí ôñüðï, ëÝìå åìåßò ôþñá, ßóùò íá äéÜëåîå ï Óðçëéüðïõëïò íá åîïñêßóåé êáé ôéò ôåëåõôáßåò ðñáãìáôéêÝò - óôáôéêÝò åéêüíåò ðïõ ôïí äÝíïõí ìå ôçí ðáôñßäá -åßíáé ãíùóôü üôé Ý÷åé ðïõëÞóåé ôï ðáôñéêü ôïõ óðßôé êáé ôçí õðüëïéðç áêßíçôç ðåñéïõóßá ôïõ åäþ- ãéá íá ôïõ ìåßíïõí ìüíï ïé áëçèéíÝò- æùíôáíÝò åéêüíåò ìÝóá áðü ôïõò ößëïõò êáé ãíùóôïýò ôïõ, ôïõò áíèñþðïõò, ãéáôß ðáôñßäá, üðùò ëÝåé êé ï ßäéïò, åßíáé ïé Üíèñùðïé... Ç Ýêèåóç èá ëåéôïõñãåß ùò ôéò 22 Öåâñïõáñßïõ.

39

Ôá íÝá ôïõ Ïìßëïõ ÅëÝíç Ê. ËïõêÜêç ÅÊÄÇËÙÓÅÉÓ: ¼ðùò êÜèå ÷ñüíï, Ýôóé êáé öÝôïò ï Óýëëïãüò ìáò ðñáãìáôïðïßçóå ôéò ÷ñéóôïõãåííéÜôéêåò åêäçëþóåéò ôïõ, ðïõ åß÷áí ðñïãñáììáôéóôåß óå óõíåñãáóßá ìå ôï ÄÞìï Ðïëõãýñïõ. Ôï ÓÜââáôï ëïéðüí 17 Äåêåìâñßïõ 2005 ïé ðáéäéêÝò ÷ïñåõôéêÝò ïìÜäåò êáé ç ïìÜäá ôïõ Ãõìíáóßïõ ðáñïõóßáóáí ÷ïñïýò áð' üëç ôçò ÅëëÜäá óôï Äçìïôéêü ÈÝáôñï Ðïëõãýñïõ. ÓõíïëéêÜ 150 ðáéäéÜ ìÝóá óå ìéá æåóôÞ ÷ñéóôïõãåííéÜôéêç áôìüóöáéñá êáôá÷åéñïêñïôÞèçêáí áðü ôïõò èåáôÝò ðïõ åß÷áí áðü íùñßò êáôáêëýóåé ôï èÝáôñï. ÐÜíôùò ïé "ðéôóéñéêÜäåò" ìáò ëßãï Ýëåéøå íá óçêþóïõí óôïí áÝñá ôïí Áé-Âáóßëç (ÄçìÞôñç Êïõëïõìðôïýñç) ðïõ ôïõò ìïßñáóå äþñá óôï ôÝëïò ôçò ðáñÜóôáóçò. Óôçí åêäÞëùóç ðáñáâñÝèçêå ï áíôéäÞìáñ÷ïò ê. Êþóôáò Ìáõñüðïõëïò êáé ï äçìïôéêüò óýìâïõëïò ê. Ìáíþëçò Óýããåëçò. Ôçí ÐáñáóêåõÞ 23 Äåêåìâñßïõ 2005 ôç óêõôÜëç áðü ôïõò ìéêñïýò ðÞñáí ïé åíÞëéêåò, ãéá íá ðñáãìáôïðïéÞóïõí ôç êåíôñéêÞ ÷ñéóôïõãåííéÜôéêç åêäÞëùóç ôïõ Ëáïãñáöéêïý. ÌåôÜ ôçí åðéôõ÷ßá ðïõ óçìåßùóå ç ðåñóéíÞ ÷ñéóôïõãåííéÜôéêç ðáñÜóôáóç, ç öåôéíÞ åêäÞëùóç Þôáí ìéá ðñüêëçóç ãéá ìáò, ìéáò êáé ôï 2004 åß÷áìå âÜëåé ôï ðÞ÷ç øçëÜ. ¸ôóé ôç ÷ñïíéÜ ðïõ ìüëéò ìáò Ýöõãå áðïöáóßóáìå íá ðáñïõóéÜóïõìå ìéá áíáäñïìÞ óôçí åëëçíéêÞ éóôïñßá ìå ãíþìïíá ôï ÷ïñü êáé ôï ôñáãïýäé. Ç éäÝá áõôÞ õðÞñ÷å óôç óêÝøç ìáò åäþ êáé äõï ÷ñüíéá, üìùò ïé õðï÷ñåþóåéò ðïõ åß÷å ï óýëëïãïò äåí ìáò åðÝôñåøáí íá áó÷ïëçèïýìå ìå Ýíá ôüóï áðáéôçôéêü èÝìá. Ç ðñïåôïéìáóßá áõôÞ ôç öïñÜ îåêßíçóå áðü ôïí Ïêôþâñéï êáé ìå ðïëëÞ äïõëåéÜ êáôáöÝñáìå íá ðáñïõóéÜóïõìå êÜôé äéáöïñåôéêü, ìéá ðáñÜóôáóç ìå ôïí ôßôëï "¸íá ìýèï èá óáò ðù...". Ç êåíôñéêÞ éäÝá Þñèå áðü ìéá íÝá ößëç ìáò, ôç Èåïäþñá Ó÷ïéíÜ, ðïõ ìå ðïëý êÝöé êáé ìåñÜêé Ýããñáøå Ýíá ðáñáìýèé ãéá Ýíáí ðñßãêéðá ðïõ ðåñéðëáíéÝôáé ó' üëïõò ôïõò óçìáíôéêïýò óôáèìïýò ôçò éóôïñßáò ìáò. Ôï êåßìåíï ìáò åíôõðùóßáóå üëïõò êáé áðïöáóßóáìå íá ôï åìðëïõôßóïõìå ìå ÷ïñü, ôñáãïýäé êáé åéêüíá. ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá ëïéðüí ôçò áöÞãçóçò ðñïâÜëëïíôáí ìå ðñïôæÝêôïñá öùôïãñáößåò ðïõ âïçèïýóáí ôï èåáôÞ íá ìðåé êáëýôåñá óôï êëßìá ôçò éóôïñéêÞò ðåñéüäïõ ðïõ îåäéðëþ-

Áðü ôç ×ñéóôïõãåííéÜôéêç åêäÞëùóç ôïõ Ëáïãñáöéêïý.

40

íïíôáí ìðñïóôÜ óôá ìÜôéá ôïõ. Ôï äýóêïëï Ýñãï ôçò åðéëïãÞò ôùí öùôïãñáöéþí êáé ôçò ôå÷íéêÞò åðåîåñãáóßáò ôïõò åß÷áí áíáëÜâåé ôá ìÝëç ìáò ÁëÝêá Îùíßêç êáé Ãéþñãïò ÂïãéáôæÞò, ðïõ ðñáãìáôéêÜ ìáò åîÝðëçîáí ìå ôï áðïôÝëåóìá ôçò äïõëåéÜò ôïõò. ÌåôÜ áðü ìéá óýíôïìç ïìéëßá ôïõ ðñïÝäñïõ ôïõ Ëáïãñáöéêïý Ïìßëïõ, Óôáýñïõ ËïõêÜêç , ðïõ åß÷å ôçí åðéìÝëåéá êáé ôï óõíôïíéóìü ôçò üëçò ðáñÜóôáóçò, ç ðåñéðëÜíçóç óôçí éóôïñßá îåêßíçóå - óõãêëïíéóôéêÞ ç áöÞãçóç áðü ôçí Êáôåñßíá ÂëÜ÷ïõ - ìå ðñþôï óôáèìü ôçí áñ÷áéüôçôá. Åêåß ïé ÷ïñåõôÝò ìáò ìåôáìöéåóìÝíïé óå ãåíßôóáñïõò ÷üñåøáí ôï ÷ïñü "ÐáôéíÜäá" áðü ôç ÍÜïõóá, ìéá êáé ïé ìåôáìöéÝóåéò êáé ôá ðñïóùðåßá ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé óôï ÷ïñü áõôü Ý÷ïõí ôéò ñßæåò ôïõò óôçí áñ÷áßá ôñáãùäßá. Ç âõæáíôéíÞ ÷ïñùäßá ôïõ Éåñïý Ìçôñïðïëéôéêïý Íáïý Áã. ÍéêïëÜïõ Ðïëõãýñïõ ðëáéóéùìÝíç áðü ìÝëç ôïõ Ëáïãñáöéêïý Ýøáëå ôï ôñïðÜñéï "Ç ÐáñèÝíïò óÞìåñïí" êáé "Ôç õðåñìÜ÷ù óôñáôçãþ", ìåôáöÝñïíôÜò ìáò Ýôóé óôï äåýôåñï óôáèìü ôçò éóôïñßáò ðïõ Þôáí ôï ÂõæÜíôéï. Ç ðåñéðëÜíçóç ôïõ ðñßãêéðÜ ìáò óõíå÷ßóèçêå óôçí Êáððáäïêßá üðïõ ÷ïñÝøáìå Ýíá ôåëåôïõñãéêü ÷ïñü ôïí "ÁãéïâáóéëéÜôéêï". Áðü êåé ìåôáöåñèÞêáìå óôïõò áêñßôåò, ìå Ýíá "æùíáñÜäéêï" ôïí "ÁëÝîç ÁíôñåéùìÝíï", óôçí ¢ëùóç ôçò Ðüëçò êáé óôá ÷ñüíéá ôçò Ôïõñêïêñáôßáò ìå ôïõò ÷ïñïýò "ÄåñâÝíáãá", "ÊÜôù óôçí Üóðñç ðÝôñá" êáé "Êáããåëåõôü". Ç åðáíÜóôáóç ôïõ'21 æùíôÜíåøå ìðñïóôÜ ìáò ìå ôïí "ÔóÜìéêï", åíþ ï "ÐåíôïæÜëçò", ðïõ ðñáãìáôéêÜ óõíåðÞñå ôïõò èåáôÝò, ìå ôïõò ãñÞãïñïõò ñõèìïýò ôïõ, ìáò ìåôÝöåñå óôçí ÊñÞôç ôïõ Åñùôüêñéôïõ êáé ôçò Áñåôïýóáò. ÅðéóôñïöÞ óôç Ìáêåäïíßá, ìå äýï ÷ïñïýò áöéåñùìÝíïõò óôïõò ìáêåäïíïìÜ÷ïõò "êáðåôÜí Ëïýêá" êáé "êáðåôÜí ÃéáãëÞ", ãéá íá âéþóïõìå ôá ÷ñüíéá ôïõ ìáêåäïíéêïý áãþíá. Ç óõíÝ÷åéá åß÷å íá êÜíåé ìå ôá éóôïñéêÜ ãåãïíüôá ðïõ åêôõëß÷èçêáí óôïí Ðüíôï, ôçí ÁíáôïëéêÞ Ñùìõëßá áëëÜ êáé ôçí ÌéêñÜ Áóßá, åíþ ðáñïõóéÜóôçêáí áíôßóôïé÷á ïé ÷ïñïß "Êüôóáñé", "Ôñõãþíá", "ÌðïãäÜíïò", "ÔóÝóôïò" "ÊáôóéâÝëéêïò" êáé "ÁðôÜëéêï æåúìðÝêéêï". Ôï äåýôåñï ìÝñïò ôçò ðáñÜóôáóçò ðåñéåëÜìâáíå ôá íåþôåñá ÷ñüíéá ìå óôáèìïýò ôá ÷ñüíéá ôïõ ìåóïðïëÝìïõ, ôçí êáôï÷Þ, ôçí îåíéôéÜ, ôïí åëëçíéêü êéíçìáôïãñÜöï, ôï ðïëõôå÷íåßï áëëÜ êáé áíáöïñÜ óå óçìáíôéêïýò óýã÷ñïíïõò óõíèÝôåò, üðùò ï ×áôæçäÜêçò, ï ÈåïäùñÜêçò, ï Óáââüðïõëïò ê.Ü. ¸ôóé ÷ïñÝøáìå êáñóéëáìÜ, æåúìðÝêéêï, óõñôÜêé êáé ðïëëÜ ÷áóáðïóÝñâéêá. Ôçí åðéëïãÞ ôùí ôñáãïõäéþí, óôï äåýôåñï ìÝñïò, Ýêáíáí ï Íßêïò Êáôñáíéôóéþôçò êáé ï Ðáýëïò Êïýôñéïò, åíþ ç

Ï Ðñüåäñïò ôïõ Ëáïãñáöéêïý Óôáýñïò Ê. ËïõêÜêçò.

«Ï êáããåëåõôüò ÷ïñüò» áðü ôçí ïìÜäá åíçëßêùí ôïõ Ëáïãñáöéêïý.

41

Ìáñßá ËáöáæÜíç ôñáãïýäçóå õðÝñï÷á, ãíùóôÜ áãáðçìÝíá ôñáãïýäéá. Åìåßò ðÜíôùò ôï äéáóêåäÜóáìå, ðéóôåýïõìå üìùò üôé êáé ôï ôåëéêü áðïôÝëåóìá ìáò äéêáßùóå, áöïý ï êüóìïò åíèïõóéÜóôçêå êáé ï áðüç÷ïò ôçò ðáñÜóôáóçò êñÜôçóå ðïëëÝò ìÝñåò. Ãéá ôçí áñôéüôçôá ôçò ðáñÜóôáóçò åêôüò áðü ôá ìÝëç ôïõ Ëáïãñáöéêïý Ïìßëïõ, óõíÝâáëáí ïé ìïõóéêïß Áë. Æþñáò, Ê.ÐÝôñáò, Ê. Ôóéìðßóçò, Ì. Óêýöôáò, Ã. Íôïìðñßäçò, Ã. ÊÜëëáò, Ì. Æþñáò, Í. Êáôñáíéôóéþôçò, Ð. Êïýôñéïò, Ä. Ìüìôóéáò, È. ÓáñÜöçò, ôñáãïýäçóáí ïé Ð. Äñáêüðïõëïò, B. ×Üäïò, Ð. Êïýôñéïò, Í. Êáôñáíéôóéþôçò, Ì. ËáöáæÜíç, åíþ ï Ã. ÄéáìáíôïõëÜêçò êáé ï ×. ÓáñÜöçò åß÷áí áíôßóôïé÷á ôçò åðéìÝëåéá ôïõ Þ÷ïõ êáé ôçí ôå÷íéêÞ õðïóôÞñéîç ôçò ðáñÜóôáóçò. ÔÝëïò ôï æùãñáöéêü Ýñãï ãéá ôï Ýíôõðï ôïõ ðñïãñÜììáôïò ôçò ðáñÜóôáóçò åß÷å ç Êáßôç ÆãéÝìðá, ðïõ ãéá Üëëç ìéá öïñÜ öéëïôÝ÷íçóå ìå ðïëý ìåñÜêé ôï åîþöõëëü ôïõ. Ôçí åêäÞëùóç, ôßìçóáí ìå ôçí ðáñïõóßá ôïõò ï ðáíïóéïëïãéüôáôïò ð. Óåñáöåßì ðïõ åêðñïóþðçóå ôçí ÉåñÜ Ìçôñüðïëç Êáóóáíäñåßáò, ïé âïõëåõôÝò ×áëêéäéêÞò ê.ê. Â. ÐÜððáò êáé Ã. ÄñéâåëÝãêáò, ï Ðñüåäñïò ôïõ Íïìáñ÷éáêïý Óõìâïõëßïõ ê. Ê. ÌðïãäÜíïò, ï ÄÞìáñ÷ïò Ðïëõãýñïõ ê. Í. ÂáóéëÜêçò, ï Ðñüåäñïò ôïõ Äçìïôéêïý óõìâïõëßïõ Ä. Ìáñáãêüò ïé áíôéäÞìáñ÷ïé ê. Ì. Áõãåñéíüò êáé ê. Ê. Ìáõñüðïõëïò êáé ï Ðñüåäñïò ôïõ Íïóïêïìåßïõ Ðïëõãýñïõ ê. Ä. ÐÜ÷ôáò. ÐÁÑÔÉ ËÁÏÃÑÁÖÉÊÏÕ: Ôç ÄåõôÝñá 5 Äåêåìâñßïõ 2005 ï Ëáïãñáöéêüò ãéüñôáóå áéóßùò ôá 5 ÷ñüíéá áðü ôçí ßäñõóÞ ôïõ. Ôï êáèéåñùìÝíï ðëÝïí ðÜñôé ðïõ äéïñãáíþíåôáé óôï ÊÝíôñï Íåüôçôáò êÜèå ÷ñüíï ðáñáìïíÝò Áã. ÍéêïëÜïõ, åëÝù áñãßáò ôçò åðïìÝíçò, óçìåßùóå ìåãÜëç åðéôõ÷ßá. Ç ðñïóÝëåõóç ôïõ êüóìïõ áõôÞ ôç öïñÜ îåðÝñáóå êÜèå ðñïçãïýìåíï äçìéïõñãþíôáò Ýíá ìéêñü ðïíïêÝöáëï ãéá ìáò. Äõóôõ÷þò áñêåôïß Ýìåéíáí óôçí åßóïäï ôïõ ÊÝíôñïõ Íåüôçôáò ìéá êáé åðéêñÜôçóå ôï áäéá÷þñçôï, êÜíïíôáò ãéá Üëëç ìéá öïñÜ öáíåñÞ ôçí Ýëëåéøç åíüò ÷þñïõ ðïëëáðëþí ÷ñÞóåùí óôï ÄÞìï ìáò, ðïõ èá åîõðçñåôïýóå ðïëëÝò áíÜãêåò ôùí ðïëéôéóôéêþí öïñÝùí. Óôçí åêäÞëùóÞ ìáò ðÜíôùò ôï êÝöé Þôáí áìåßùôï, ïé ìéêñïß êáé ìåãÜëïé ÷ïñåõôÝò ìáò Ýäùóáí ôïí êáëýôåñü ôïõò åáõôü, åíþ ôá åäÝóìáôá ðïõ åß÷áí åôïéìÜóåé ïé êõñßåò ôïõ óõëëüãïõ ìáò, ôéìÞèçêáí äåüíôùò áðü ôïõò ðáñåõñéóêüìåíïõò. Áðü ôïõò Üñ÷ïíôåò ôçò ðüëçò ðáñáâñÝèçêáí ïé áíôéäÞìáñ÷ïé ê.ê. Ì. Áõãåñéíüò, Ê. Ìáõñüðïõëïò êáé ïé äçìïôéêïß óýìâïõëïé ê.ê. Ì. Óýããåëçò, Í. ÃêáôæÝò, È. ÊáðëÜíçò. ÊÏÐÇ ÐÉÔÁÓ: ÌÝóá óå ìéá "ïéêïãåíåéáêÞ" áôìüóöáéñá ôï ÓÜââáôï 21 Éáíïõáñßïõ 2006 êüøáìå ôçí ðñùôï÷ñïíéÜôéêç âáóéëüðéôÜ ìáò. Ç ôõ÷åñÞ áõôÞò ôçò ÷ñïíéÜò Þôáí ç Áíôéãüíç Ãïýôá áðü ôï ôìÞìá ôïõ Ãõìíáóßïõ ðïõ êÝñäéóå ôï öëïõñß êáé ìáæß Ýîôñá ìáèÞìáôá... ÷ïñïý áðü ôï äÜóêáëü ôçò. ÖõóéêÜ ç âñáäéÜ ôåëåßùóå ìå ðïëý ÷ïñü êáé ðïëëÝò åõ÷Ýò ãéá ìéá êáëÞ êáé ðïëý ÷ïñåõôéêÞ ÷ñïíéÜ. ÁÐÏÊÑÉÅÓ: Áêüìá äåí ðñïëÜâáìå íá ðïýìå êáëÞ ÷ñïíéÜ êáé ïé Áðüêñéåò âñßóêïíôáé Þäç ðñï ôùí ðõëþí. Ï Ëáïãñáöéêüò ðñïãñáììÜôéóå ëïéðüí ãéá ôï äåêáÞìåñï ôçò ÁðïêñéÜò ôÝóóåñåéò åêäçëþóåéò. Ôçí ÊõñéáêÞ 26 Öåâñïõáñßïõ óôéò 6.00 ì.ì. èá äéïñãáíþóïõìå óôïí ðåæüäñïìï ôï 3ï Ðáéäéêü ×ïñåõôéêü ÖåóôéâÜë ìå ôç óõììåôï÷Þ ìéêñþí ÷ïñåõôþí áð' üëç ôç ×áëêéäéêÞ. Ôçí ÐáñáóêåõÞ 3 Ìáñôßïõ åõåëðéóôïýìå íá óçêþóïõìå ôïí Ðïëýãõñï óôï ðüäé ìå ôï 3ï ÁíôÜìùìá ×ïñåõôéêþí ÏìÜäùí áðü ôç Ìáêåäïíßá. ÔÝëïò ôï ÓÜââáôï 4 Ìáñôßïõ äéïñãáíþíïõìå ôïí êáèéåñùìÝíï ÁðïêñéÜôéêï ×ïñü ìáò óôï ôïõñéóôéêü ðåñßðôåñï ôùí "¸îé Âñýóåùí" óôéò 9 ôï âñÜäõ, åíþ ôçí ÊõñéáêÞ 5 Ìáñôßïõ óôéò 11 ôï ðñùß ôìÞìáôá ôïõ óõëëüãïõ èá ðáñïõóéÜóïõí ÷ïñïýò óôçí ðëáôåßá ôùí "¸îé Âñýóåùí". ËåðôïìÝñåéåò ãéá üëåò ôéò ðáñáðÜíù åêäçëþóåéò èá äéáâÜóåôå óôï åðüìåíï ôåý÷ïò ìáò.

42

Êáôåñßíá ÂëÜ÷ïõ.

5ïò ÔÏÌÏÓ ôïõ "Ð": Äéáôßèåíôáé ôá áíôßôõðá ôïõ 4ïõ êáé 5ïõ ôüìïõ ôïõ ðåñéïäéêïý "Ðïëýãõñïò" ðïõ ðåñéëáìâÜíïõí ôá ôåý÷ç ôùí äýï ôåëåõôáßùí åôþí. Ðñïôåñáéüôçôá âÝâáéá Ý÷ïõí ïé êÜôï÷ïé ôùí ôñéþí ðñïçãïýìåíùí ôüìùí, üìùò Ý÷ïõí ôõðùèåß áñêåôïß þóôå íá ìðïñïýí íá ôïõò áðïêôÞóïõí êáé üóïé Üëëïé åðéèõìïýí. Åðßóçò õðÜñ÷ïõí åëÜ÷éóôá åðéôñáðÝæéá çìåñïëüãéá ôïõ 2006, ìå åðéëåãìÝíåò ðáëéÝò öùôïãñáößåò ôïõ Ðïëõãýñïõ, ìðïñåßôå äå íá ôá ðñïìçèåõôåßôå áðü ôá ìÝëç ôïõ Ïìßëïõ ìáò. Ï ÔÁ×ÕÄÑÏÌÏÓ ÐÅÑÁÓÅ... áðü ôï åðüìåíï ôåý÷ïò èá ðáñïõóéÜæåôáé óå îå÷ùñéóôÞ óôÞëç êáé üðùò ðÜíôá èá ðåñéëáìâÜíåé åðéóôïëÝò ôùí áíáãíùóôþí ìáò, êáèþò êáé äéêÜ ìáò ó÷üëéá üôáí áõôü èá êñßíåôáé óêüðéìï. Ó' áõôü ôï ôåý÷ïò, ëüãù Ýëëåéøçò ÷þñïõ, äåí äçìïóéåýïõìå ôçí áëëçëïãñáößá ðïõ ëÜâáìå. Ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá ï "Ðïëýãõñïò" êõêëïöïñåß áðïêëåéóôéêÜ ÷Üñç óôçí áãÜðç êáé ôçí ïéêïíïìéêÞ óôÞñéîç ôùí áíáãíùóôþí ôïõ. Ç áãÜðç áõôÞ Þôáí ðïõ ìáò Ýêáíå áðü ôçí áñ÷Þ íá íéþóïõìå, ðùò ìðïñïýìå íá ôá âãÜëïõìå ðÝñá ìüíïé ìáò ÷ùñßò äåóìåýóåéò êáé õðï÷ñåþóåéò. Ãé áõôü äåí åßíáé õðåñâïëÞ íá ðïýìå üôé ï "Ðïëýãõñïò" åßíáé ðåñéïäéêü üëùí ôùí Ðïëõãõñéíþí. Åìåßò óå áíôáðüäïóç áõôÞò ôçò áãÜðçò åñãáæüìáóôå íõ÷èçìåñüí, þóôå íá ðáñïõóéÜæïõìå êÜèå öïñÜ èÝìáôá åðßêáéñá êáé Üëëá ðïõ áöïñïýí ôçí éóôïñßá êáé ôçí ðïëéôéóôéêÞ êëçñïíïìéÜ ôïõ ôüðïõ ìáò. Óáò åõ÷áñéóôïýìå üëïõò áðü êáñäéÜò - éäéáßôåñá ôïõò Ðïëõãõñéíïýò ôçò äéáóðïñÜò - ãéá ôç óõãêéíçôéêÞ áíôáðüêñéóç êáé êáëïýìå ôïõò ößëïõò åðáããåëìáôßåò, íá äéáöçìßóïõí ôéò åðé÷åéñÞóåéò ôïõò ìÝóá áðü ôéò óåëßäåò ôïõ ðåñéïäéêïý ìáò. Ïé ÷ïñçãïß ôïõ ðåñéïäéêïý ìáò ãéá ôï íÝï Ýôïò 2006 åßíáé: ÉÁÍÏÕÁÑÉÏÓ - ÖÅÂÑÏÕÁÑÉÏÓ: Ãåþñãéïò Äçìïýäçò 250, ×ñßóôïò Ãåñï÷ñßóôïò 200, ÃéÜííçò Ôóßêïõëáò 200, ×ñÞóôïò É. ÓáñÜöçò (¢ã. Ðñüäñïìïò) 50, Âáóßëåéïò ÊáñáôæéïâÜëçò 20, ÉùÜííçò ÌõëùíÜò 50, ËÜæáñïò ÌðïõëÜêçò 120, Èåï÷Üñçò Óéþæïò 88, ÄÞìçôñá Ãáâñßëç 50, Áóçìßíá ÊáæÜíç 50, Ì. ×ñõóÜöç 100, Éùáêåßì ØáèÜò 50, Âïýëá ÄéìçíÜ 50, ÊïóìÜò ×ëéÜðáò 50, Ìáßñç Êõñéáêßäïõ 100, ×ñÞóôïò ÐéðÝñêïò 20, ÁâñáÜì Ðáðáäüðïõëïò 50, ¢ããåëïò ÌÜíôóéïò 50, ×ñÞóôïò ÐáðáãéÜííçò 100, Ãéþñãïò ÆùãñáöÜêçò 50, Åõñéðßäçò ×áôæç÷ñÞóôïò 50, ÉùÜííçò ÔóÜôóáñçò 50, Íßêïò Êïýñôçò 30, Åõèõìßá ÈùìÜ (ÊåöáëïíéÜ) 50, ×ñõóüóôïìïò ÊñéìðÜò 50. ÊÁÑÁÌÁÍÏÓ ÉÙÁÍÍÇÓ Áñ÷éôÝêôùí Ìç÷áíéêüò - ÅÄÅ Ìáêåäïíßáò 8 Ðïëýãõñïò ôçë.: 23710 24993, Fax: 23710 21244

ÔÅ×ÍÉÊÏ ÃÑÁÖÅÉÏ

ÁÌÁÄÑÕÁÄÅÓ

Ëïêïâßôçò Â., ×ñéóôÜñáò ×., Íéêïëáêüðïõëïò Ã. ôçë.: 23710 24184

åíïéêéáæüìåíá äùìÜôéá ÐáñëéÜñçò ÐÜñçò, ÔáîéÜñ÷çò ôçë.: 23710 94461, 23710 94374

PHILOXENIA BUNGALOWS Ã. ÔÁÓÉÏÓ & ÓÉÁ ÏÅ Øáêïýäéá - Ïñìýëéá ôçë.: 23710 51960 fax: 23710 52113 www.philoxenianet.gr

ÂÁÓÉËÅÉÏÓ ÐÁÍÉÙÑÁÓ Ðïëéôéêüò Ìç÷áíéêüò - ÅÄÅ Ðïëýãõñïò ôçë., fax: 23710 22444

ÁÐÏËÕÌÅÍÇ ÐÅÔÑÁ

ÅÎÉ ÂÑÕÓÅÓ

ôüðïò äéáöõãÞò ÔáîéÜñ÷çò, ôçë.: 23710 94094

bar-restaurant-cafe Ðïëýãõñïò, ôçë.: 23710 24820

ÔÏ ÄÙÑÏ ÔÇÓ ÖÕÓÇÓ

ÅÕÑÉÐÉÄÇÓ ×ÁÔÆÇ×ÑÇÓÔÏÓ

Üíèç - öõôÜ Ðïëýãõñïò, ôçë.: 23710 21421

ó÷ïëéêÜ - ÷áñôéêÜ - åßäç ãñáöåßïõ Ðïëýãõñïò, ôçë.: 23710 24228

43