OSOZ Polska

OSOZ

System

Ochrony

Zdrowia

www.osoz .pl

10

2021 POLSK A

10 / 2021

ISSN 1897-5828, cena 15 zł (zawiera 8% VAT)

Otwart y

AI DLA DOBRA LUDZI

PAPIEROWA FRUSTRACJA

EDM. NAM SIĘ TO UDAŁO

Wnioski z nowego raportu komisji Lancet i Financial Times „Zarządzanie przyszłością zdrowia 2030. Dorastanie w świecie cyfrowym”.

Lekarze tracą ok. 28% czasu wizyty pacjenta na czynności administracyjne – wynika z kontroli NIK. Można to zmienić lepiej wykorzystując IT.

Marek Kowalski, Kierownik Działu IT Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego we Wrocławiu opowiada o przejściu na e-dokumentację.

KAMSOFT S.A.

6Gʑ UKȶ PKG FCL ]DVNRF]\É

2Q\PCL EDM ZV]\VWNR FR PXVLV] ZLHG]LHÉ R XGRVWÛSQLDQLX L Z\PLDQLH (OHNWURQLF]QHM 'RNXPHQWDFML 0HG\F]QHM

YGLFʏ PC

edm.kamsoft.pl

KS-EDM Suite KAMSOFT sa

KAMSOFT S.A.

|

edm.kamsoft.pl

|

medycyna@kamsoft.pl

Nota bene

Cyfryzacja 2022 Odbudowa ochrony zdrowia po pandemii, nowe transgraniczne mega-projekty realizowane przez Komisję Europejską, 5G, terapie cyfrowe na receptę i zarządzanie polityką cyfrową – to kluczowe kwestie, które zdominują zdrowie cyfrowe w 2022 roku.

Artur Olesch Redakcja Czasopisma OSOZ Polska OSOZ World

Czytaj bieżące wydanie w aplikacji mobilnej OSOZ News

2021 był drugim z kolei rokiem, na którym pandemia COVID-19 odcisnęła znaczne piętno. W zdrowiu cyfrowym nadal obserwujemy dużą dynamikę rozwoju: ustabilizowaną na wysokim poziomie liczbę telekonsultacji, rekordowe finansowanie startupów z branży e-zdrowia, inwestycje w infrastrukturę IT w placówkach zdrowia. Szybko rośnie znaczenie dostępu do danych w zdrowiu globalnym, czego przykładem jest otwarte przez WHO Centrum Informacyjne ds. Pandemii i Epidemii (Hub for Pandemic and Epidemic Intelligence).

COVID-19 zdemaskował też ogromne niedociągnięcia w prognozowaniu, wykrywaniu, ocenie i reagowaniu na ogniska epidemii, i to pomimo istnienia wielu rejestrów medycznych oraz wieloletniej działalności takich organizacji jak Europejskie Centrum Kontroli i Zapobiegania Chorób (ECDC) czy Światowa Organizacja Zdrowia. Wystąpiły też zakłócenia, których mało kto się spodziewał. Niedobory półprzewodników – efekt zawirowań w łańcuchu dostaw i zwiększonego popytu po pandemii – doprowadziły do opóźnień w realizacji zamówień na elektronikę, zwłaszcza w przemyśle samochodowym. To jedynie sygnał kryzysu zasobów, z którym przyjdzie nam się zmierzyć w przyszłości. Mimo to, dla sektora zdrowia cyfrowego rok 2022 będzie rokiem wzrostu. Świadczy o tym kilka przesłanek.

Francuska Prezydencja w UE. „Uzdrowienie, władza, przynależność” – to motto francuskiego rządu na czas prezydencji w UE w pierwszym półroczu 2022 roku. Filarami mają być transformacja cyfrowa, kryzys klimatyczny i prawa socjalne. Francja ma spory apetyt, aby stać się liderem w dziedzinie zdrowia cyfrowego, co potwierdza ogłoszony w październiku plan inwestycyjny w wysokości 650 mln euro. Strategia zdrowia cyfrowego w zakresie innowacji obejmuje m.in. takie obszary jak profilaktyka, telekonsultacje, robotyka chirurgiczna czy urządzenia medyczne oparte na sztucznej inteligencji. Takie nastawienie może również wpłynąć na zdrowotne cele prezydencji w radzie UE. W 2022 roku, francuski rząd planuje publikację barometru zdrowia cyfrowego, aby lepiej planować inwestycje cyfrowe.

EHDS – megaprojekty ożywią lokalne inwestycje. Utworzenie Europejskich Przestrzeni Danych (European Data Spaces), w tym Europejskiej Przestrzeni Danych Zdrowotnych (European Health Data Space, EHDS) to priorytet Komisji Europejskiej na lata 2019–2025. Rok 2022 to połowa dystansu na drodze do EHDS i czas, aby od koncepcji przejść do konkretów. W projekcie chodzi o wzmocnienie wymiany i dostępu do danych na temat zdrowia w celu wspierania świadczenia opieki zdrowotnej, badań naukowych i polityki zdrowotnej. Już teraz dynamicznie powstają lokalne huby, które będą realizowały projekty rozpisane w ramach EHDS. Zastrzykiem finansowym dla ochrony jest program EU4Health 2021–2027 o budżecie 5,3 mld euro, mający pomóc państwom UE postawić na nogi sektory ochrony zdrowia szczególnie dotknięte pandemią COVID-19.

HERA jako nowe otwarcie dla nauki. O tym, co będzie głównym priorytetem Komisji Europejskiej na kolejny rok, można było się też przekonać słuchając wystąpienia Ursuli von der Leyen podczas Światowego Szczytu Zdrowia (World Health Summit) zorganizowanego z końcem października 2021 roku.

Prezydent Komisji Europejskiej sporo czasu poświęciła jeszcze mało znanemu projektowi, którego celem jest wzmocnienie znaczenia nauki w strategiach politycznych (o akronimie HERA), o budżecie ponad 3 mld euro. 24 partnerów z UE pracuje nad przygotowaniem średniookresowego europejskiego programu badań nad zdrowiem i środowiskiem na lata 2020–2030. Efektem będzie m.in. identyfikacja potrzeb badawczych i politycznych, priorytetów w zakresie środowiska i ochrony zdrowia, które będą realizowane w kolejnych latach.

N ota b e n e

Terapie cyfrowe (DTx) jako leki w smartfonie. Jak pośród ponad 400 000 aplikacji zdrowotnych znaleźć tę właściwą, bezpieczną i odpowiadającą potrzebom pacjenta? Na pewno nie kierując się często niewiarygodnymi recenzjami w sklepach internetowych albo szukając ich w Google. Przyszedł czas, aby oddzielić wysokiej jakości aplikacje mające status urządzenia medycznego, spełniające kryteria bezpieczeństwa oraz sprawdzone pod względem korzyści zdrowotnych, od całej masy narzędzi typu fitness i wellness. Ten krok zrobiły w 2019 roku Niemcy wprowadzając aplikacje na receptę. W październiku 2021 roku, podczas HealthTech Innovation Days (HTID) w Paryżu, Prezydent Emmanuel Macron ogłosił, że Francja także wprowadzi cyfrowe terapie na receptę, kopiując niemiecki model DiGA Fast Track (proces szybkiego wprowadzania na rynek i oceny aplikacji zdrowotnych). Za drugą potęgą gospodarczą w UE mogą pójść także inne kraje – DiGA interesuje się już 20 innych krajów.

Zdrowie cyfrowe. Już nie komercyjne technologie, ale kluczowe dla ochrony zdrowia rozwiązania.

Jeszcze kilka lat temu istniała bardzo wyraźna granica pomiędzy rozwiązaniami zdrowia cyfrowego a takimi zagadnieniami jak zdrowie globalne, profilaktyka, polityka zdrowotna, zdrowie populacyjne itd. Nowe technologie były z jednej strony entuzjastycznie omawiane podczas branżowych kongresów; z drugiej – postrzegane przez środowisko akademickie w kategorii napędzających biznes gadżetów, nie mających żadnego związku z poważnymi dyskusjami o ochronie zdrowia. Pandemia COVID19 to koniec rozdziału technologii od zdrowia. Rozwiązania cyfrowe pomogły w organizacji programów szczepień, śledzeniu kontaktów, monitorowaniu na odległość chorych podczas lockdown-ów, weryfikacji statusu zdrowotnego przez systemem certyfikatów COVID-19. Ta nowa narracja dotycząca zdrowia cyfrowego będzie towarzyszyć politykom, strategiom i współpracy nauki, biznesu ze środowiskiem akademickim w 2022 roku.

Jak zapewnić lepszą, cyfrową przyszłość ochrony zdrowia dla nowego pokolenia? Autorzy opracowywanego przez dwa lata, a opublikowanego 25 października 2021 roku raportu Komisji The Lancet i Financial Times „Zarządzanie zdrowiem w przyszłości 2030: dorastanie w cyfrowym świecie” (Governing health futures 2030: Growing up in a digital world) nie mają wątpliwości: sztuczna inteligencja, automatyzacja, dostęp do danych będą kształtowały opiekę zdrowotną w przyszłości. Jednak aby transformacja ochrony zdrowia odbywała się z korzyścią dla społeczeństw i osób indywidualnych, musi się opierać na takich zasadach jak równość do narzędzi cyfrowych (powoli równoznaczną z równością dostępu do świadczeń zdrowotnych), dopasowanie cyfrowych modeli zdrowia do potrzeb lokalnych społeczności, zagwarantowanie podstawowych praw człowieka jak chociażby prywatności danych. Eksperci pracujący nad raportem podkreślają, że do tego potrzebne jest m.in. uwzględnienie elementu dostępu do technologii i umiejętności posługiwania się nimi w społecznych determinantach zdrowia oraz strategiczne zarządzanie cyfryzacją na poziomie krajowym i międzynarodowym.

Sztuczna inteligencja w procesach klinicznych. Sztuczna inteligencja w ochronie zdrowia znajdzie zastosowanie przede wszystkim w standaryzacji procesów podejmowania decyzji klinicznych i mierzeniu wyników leczenia. Wykorzystanie AI to jedyny sposób, aby wprowadzić do praktyki koncepcję medycyny opartej na faktach (evidence-based medicine) oraz mierzyć i monitorować efekty leczenia (outcomes-based medicine) celem poprawy wyników pacjentów. I tutaj też pandemia uświadomiła rolę dostępu do informacji. W 2020 roku naukowcy opublikowali ponad 100 000 artykułów na temat pandemii koronawirusa. W tym ogromie wiedzy, niemożliwym do śledzenia przez lekarza, znalazły się informacje często decydujące o zdrowiu i życiu. Medycyna potrzebuje wsparcia procesów klinicznych z pomocą AI i automatyzacji.

Więcej danych generowanych przez konsumentów niż zapisanych w EDM. Elektroniczne kartoteki pacjentów zawierają jedynie ułamek danych obrazujących zdrowie pacjenta – wyniki badań laboratoryjnych, zrealizowane świadczenia medyczne, informacje z wywiadów lekarskich. Dziś, z pomocą smartfonów, aplikacji, domowych urządzeń medycznych, sensorów w opaskach fitness, pacjent staje się głównych źródłem danych o swoim zdrowiu. Ich liczba będzie szybko rosła, wraz z tym jak nowa generacja smartfonów potrafi mierzyć coraz więcej parametrów zdrowia. Wyzwaniem na kolejne dziesięciolecie będzie selekcja i włączenie wybranych, zweryfikowanych danych do elektronicznej kartoteki pacjenta. 

OSOZ Polska 10/2021

10

OSOZ POLSKA 2021

aktualności

8

W KADRZE

ROZMOWY

26

10

OPINIE Bleddyn Rees: Jak wzbudzić społeczne zaufanie do przetwarzania danych zdrowotnych?

Słuchawki jako urządzenie medyczne?

WAŻNE PYTANIE Jak zaszczepić innowacyjność w placówce medycznej?

12

14

PRAKTYcznie

Rynek zdrowia w pigułce Nowe ramy systemowe dla ochrony zdrowia

29

RADAR ZDROWOTNY Alergia, grypa i przeziębienie w grudniu 2021

BEZPIECZEŃSTWO DANYCH 85 tysięcy zł za naruszenie danych osobowych

31

IT W SZPITALU Wdrożenie EDM bez dobrze działającego działu IT nie jest możliwe

INNOWACJE

15

16

20

34

NOWOŚCI/WYNALAZKI AI poszuka nowych leków, Polska wprowadza europejską e-receptę

nowe idee

Aplikacje medyczne Jakość powietrza, zespół jelita wrażliwego i kontrola rodzicielska

Infografika Zdrowie cyfrowe. Opinie liderów

Przegląd międzynarodowej prasy

36

39

RAPORTY RYNKOWE Wytyczne dla telemedycyny w polskiej diabetologii

22

LABORATORIUM TECHNOLOGII Zdrowie w świecie cyfrowym. Czego oczekuje młode pokolenie?

41

RAPORT

E-ZDROWIE NA ŚWIECIE

BADANIE Ponad połowa Polaków dostrzega zalety cyfryzacji

WYZWANIA CYFROWE Najnowszy raport Najwyższej Izby Kontroli potwierdza to, o czym wiadomo było od dawna: aż jedną trzecią czasu pracy lekarze poświęcają na czynności administracyjne. NIK sugeruje, że można to zmienić m.in. poprzez wdrożenie rozwiązań IT.

OSOZ WORLD

44

WHAT’S NEXT The Impact Of AI On The Future Of Radiology – 4 Scenarios

46

INSIGHTS Patients In A Rapidly Changing Healthcare Technology Environment

TECHNOLOGIE

48

SZKOLENIA Nowe kursy w OSOZ TUTOR

MONITOR ZDROWOTNY

51

FELIETON Żegnaj ryczałcie

53

RANKINGI PEX Firmy i produkty (wrzesień 2021)

» Informatyka staje się kluczowym elementem każdego podmiotu medycznego.« Marek Kowalski | Kierownik Działu IT Uniwersyteckiego Szpitala we Wrocławiu | str. 31

OSOZ Polska 10/2021

54

MONITOR EPIDEMIOLOGICZNY Mapy zdrowotne kraju (wrzesień 2021)

58

Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (wrzesień 2021)

65

MONITOR RYNKU LEKÓW Szczepionki przeciw grypie w aptekach

online

» Dla dobra pacjentów, powinniśmy dążyć do wzmocnienia Europejskiej Unii Zdrowia.« Bleddyn Rees | Wiceprzewodniczący Digital Health Society (UK) | str. 26

88%

Taki procent młodych ludzi wykorzystuje technologie cyfrowe do celów związanych ze zdrowiem – wynika z ankiety komisji The Lancet i Financial Times przeprowadzonej na 23 435 przedstawicielach młodego pokolenia ze 176 krajów. Dominują aplikacje mobilne, strony internetowe i media społecznościowe.

Pracujemy nad tym, aby do końca roku dołączyć funkcje związane z raportowaniem zdarzeń medycznych i wymianą EDM za pośrednictwem aplikacji gabinet.gov.pl, a może w kolejnym kroku – również z udostępnianiem repozytorium – powiedział Jarosław Kieszek, dyrektor Centrum e-Zdrowia, w rozmowie z „Menedżerem Zdrowia”.

75%

W 2020 roku, Diabdis (grupa Neuca) przy współpracy z Miastem Wrocław przeprowadził 3-miesięczy pilotaż zdalnej edukacji diabetologicznej dla pacjentów z cukrzycą. Efekt – dzięki teleedukacji, 75% pacjentów z cukrzycą deklaruje, że częściej stosuje się do zaleceń dietetycznych.

55%

Według takiego odsetka badanych, innowacyjne rozwiązania w opiece zdrowotnej w znacznym stopniu pomagają pacjentom. 53% respondentów biorących udział w ankiecie przeprowadzonej przez firmę Bayer deklaruje, że innowacje mają znaczący wpływ na funkcjonowanie placówek medycznych.

online / offline

Czytaj magazyn OSOZ Polska w smartfonie Chcesz śledzić na bieżąco ważne informacji dotyczące cyfryzacji ochrony zdrowia w Polsce i na świecie?

Zainstaluj aplikację mobilną OSOZ News (iOS, Android) i zyskaj dostęp do wszystkich treści w smartfonie lub tablecie.

Pobierz aplikację OSOZ News!

Po domu, krewnych i rodzicach, Internet stanowi drugie najważniejsze źródło wiedzy żywieniowej. Wiedzę czerpie z niego 21,4% dziewcząt i 18,6% chłopców w wieku 10-17 lat oraz 22,8% kobiet w wieku i 19,3% meżczyzn w wieku 18-64 lata - wynika z pierwszego od 20 lat raportu dotyczącego sposobu żywienia i stanu odżywiania Polaków opracowanego przez Państwowy Zakład Higieny – Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego.

Rada Naukowa OSOZ (kolejność alfabetyczna, stan na listopad 2021 r., liczba członków Rady: 99 osób) 1. prof. dr hab. n. med. Ryszard Andrzejak, 2. prof. dr hab. Piotr Andziak, 3. dr hab. n. med. Małgorzata Baka-Ostrowska, 4. dr Marek Balicki, 5. dr hab. n. med. Rafał Białynicki-Birula, 6. prof. dr hab. n. med.

Bożena Birkenfeld, 7. prof. dr hab. n. med. Andrzej Bohatyrewicz, 8. dr hab. med. prof. UJ Małgorzata Bulanda, 9. dr n. med. Małgorzata Czyżewska, 10. dr hab. n. med. (prof. PAN) Marek Durlik, 11. lek. med. Michał Ekkert, 12. dr n. med. Emilia Filipczyk-Cisarż, 13. lek. med. Halina Flisiak-Antonijczuk, 14. prof. dr hab. n. med. Ryszard Gellert, 15. prof. dr hab. med. Tomasz Grodzicki, 16. prof. dr hab. n. med.

Tomasz Grodzki, 17. dr hab. inż. Antoni Grzanka, 18. prof. dr hab. Edmund Grześkowiak, 19. dr n. farm.

Jerzy Hennig, 20. prof. zw. dr hab. n. med. Krzysztof Herman, 21. prof. dr hab. Tomasz Hermanowski, 22. dr med. Andrzej Horoch, 23. prof. dr hab. n. med. Jacek Imiela, 24. dr n. med. Maria Jagas, 25. prof. dr hab. Jerzy Janecki, 26. prof. dr hab. n. med. Marek Jarema, 27. prof. dr hab. n. med. Włodzimierz Jarmundowicz, 28. prof. dr hab. Mirosław Jarosz, 29. Urszula Jaworska, 30. mgr Renata Jażdż-Zaleska, 31. prof. dr hab. n. med. Sergiusz Jóźwiak, 32. prof. dr hab. n. med. Piotr Kaliciński, 33. prof. dr hab.

Roman Kaliszan, 34. prof. dr hab. n. med. Danuta Karczewicz, 35. prof. dr hab. med. Przemysław Kardas, 36. prof. dr hab. n. med. Andrzej Kaszuba, 37. prof. dr hab. n. med. Wanda Kawalec, 38. prof. zw. dr hab. n. med. Jerzy E. Kiwerski, 39. prof. dr hab. n. med. Marian Klinger, 40. prof. zw. dr hab. n. med.

Jerzy Kołodziej, 41. prof. dr hab. n. med. Jerzy R. Kowalczyk, 42. dr n. med. Robert Kowalczyk, 43. dr n. med. Jacek Kozakiewicz, 44. lek. Ryszard Kozłowski, 45. prof. dr hab. n. med. Leszek Królicki, 46. prof. dr hab. Maciej Krzakowski, 47. prof. dr hab., dr h.c. mult. Andrzej Książek, 48. prof. dr hab. Teresa Kulik, 49. prof. dr hab. n. med. Jan Kulpa, 50. prof. dr hab. n. med. Wojciech Kustrzycki, 51. dr hab. (prof.

UMK) Krzysztof Kusza, 52. dr n. med. Krzysztof Kuszewski, 53. dr n. med. Aleksandra LewandowiczUszyńska, 54. prof. dr hab. n. med. Andrzej Lewiński, 55. prof. dr hab. n. med. Witold Lukas, 56. prof. dr hab. n. med. Romuald Maleszka, 57. prof. dr hab. n. med. Paweł Małdyk, 58. dr n. med. Beata MałeckaLibera, 59. prof. dr hab. Grażyna Mielnik-Niedzielska, 60. prof. dr hab. n. med. Marta Misiuk-Hojło, 61. prof. dr hab. n. med. Janusz Moryś, 62. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Narkiewicz, 63. prof. dr hab. n. med. Wojciech Nowak, 64. prof. dr hab. n. med. Krystyna Olczyk, 65. prof. dr hab. n. med. Tadeusz Orłowski, 66. dr hab. n. med. Krystyna Pawlas, 67. prof. dr hab. inż. Grzegorz Pawlicki, 68. prof. dr hab. n. med. Irena Ponikowska, 69. prof. zw. dr hab. n. med. Stanisław Radowicki, 70. dr n. med. Andrzej Rakowski, 71. dr n. med. Grażyna Rogala-Pawelczyk, 72. prof. dr hab. med. Kazimierz RoszkowskiŚliż, 73. prof. dr hab. n. med. Grażyna Rydzewska, 74. dr hab. n. med. Leszek Sagan, 75. prof. dr hab.

Bolesław Samoliński, 76. prof. dr hab. Maria Małgorzata Sąsiadek, 77. dr hab. med. (prof. UJ) Maciej Siedlar, 78. dr hab. n. med. Waldemar Skawiński, 79. lek. Maciej Sokołowski, 80. prof. dr hab. n. med.

Jerzy Stelmachów, 81. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Strojek, 82. prof. dr hab. n. med. Jerzy Strużyna, 83. prof. dr hab. n. med. Andrzej Szawłowski, 84. prof. dr hab. n. med. Cezary Szczylik, 85. dr hab. n. med. prof. nadzw. Zbigniew Śliwiński, 86. dr n. med. Jakub Śmiechowicz, 87. prof. dr hab. n. med.

Barbara Świątek, 88. dr n. med. Jakub Trnka, 89. prof. dr hab. n. med. Tomasz Trojanowski, 90. prof. dr hab. n. med. Krystyna Walden-Gałuszko, 91. prof. dr hab. Andrzej Wall, 92. prof. dr hab. n. med. Anna Walecka, 93. prof. dr hab. Marek Wesołowski, 94. dr hab. n. med. Andrzej Wojnar (prof. nadzw. WSF), 95. dr n. med. Andrzej Wojtyła, 96. prof. dr hab. Jacek Wysocki, 97. prof. dr hab. n. med. Mirosław J. Wysocki, 98. dr hab. n. med. Stanisław Zajączek (prof. nadzw. PUM), 99. prof. dr hab. Marek Ziętek

OSOZ Polska 10/2021

zdj ę cie n u mer u

Słuchawki jako urządzenie medyczne?

Jak donosi The Wall Street Journal, Apple prowadzi badania nad możliwością wykorzystania słuchawek własnej produkcji do monitorowania stanu zdrowia, w tym kontrolowania postawy ciała, mierzenia temperatury i pulsu, poprawy jakości odbioru sygnałów dźwiękowych.

W zeszłym numerze informowaliśmy o tym, że w planach firmy jest także zastosowanie smartfonów do wczesnego wykrywania chorób psychicznych. Firmy dotąd niezwiązane z ochroną zdrowia będą oferować coraz więcej usług w zakresie profilaktyki, diagnostyki i monitorowania parametrów biometrycznych realizowanych z pomocą smartfonów.

Inteligentne słuchawki stosowane do celów zdrowotnych mają już swoją nazwę – hearables (od połączenia angielskich słów „hear” – „słuchać” oraz „wearables” – „urządzenia noszone na ciele”).

Koncepcja jest prosta: wiele osób już teraz słucha muzyki przez słuchawki. Wystarczy je wyposażyć w miniaturowe czujniki, aby poszerzyć zakres funkcjonalny np. o EKG serca, test słuchu, pomiar temperatury. W ten sposób możliwe staje się wykrywanie wczesnych objawów arytmii albo infekcji. I to bez kupowania dodatkowych opasek czy sensorów. Specjalne słuchawki fitness wprowadziły już takie firmy jak Sony, LG czy Jabra.

Globalny rynek hearables wyceniany jest dziś na 21 mld USD, a prognozowany wzrost to 17,2% rocznie (źródło: Allied Market Research). Należy się spodziewać, że za kilka lat każde słuchawki będą potrafiły o wiele więcej niż tylko transmisja muzyki prosto do uszu.

OSOZ Polska 10/2021

OSOZ Polska 10/2021

a kt u a ln o ś ci WA Ż N E P Y TA N I E

Jak zaszczepić innowacyjność w placówce medycznej?

Co zrobić, aby poprawić jakość leczenia, stworzyć nowoczesne i atrakcyjne warunki pracy dla lekarzy i pielęgniarek, stać się liderem postępu klinicznego w regionie i przygotować na wyzwania przyszłości? Prezentujemy cztery proste i niskobudżetowe sposoby wzmacniania kompetencji cyfrowych do szybkiego zaadaptowania przez menedżerów ochrony zdrowia.

Kiedy mowa o zwiększaniu innowacyjności w ochronie zdrowia, pierwszym skojarzeniem są kosztowne inwestycje w nowoczesne technologie leczenia: nowej generacji sprzęt diagnostyczny i terapeutyczny, rozbudowaną infrastrukturę IT, zaplecze naukowe pozwalające prowadzić zaawansowane badania we współpracy z ośrodkami akademickimi.

Jednak – przede wszystkim ze względu na ograniczenia finansowe i skalę dzia-

10

OSOZ Polska 10/2021

łania – nie wszystkie placówki mogą sobie pozwolić na najwyższej klasy sprzęt czy zatrudnianie nowych zespołów specjalistów. Ale jak się okazuje, przełomowe zmiany można rozpocząć od małych inicjatyw, które z czasem wpłyną pozytywnie na działalność całej placówki.

Mapa drogowa innowacji. Zmiana zaczyna się od najwyższego szczebla w strukturze organizacyjnej. Ważne jest, aby kierownictwo miało jasną wi-

zję cyfrowego rozwoju placówki ochrony zdrowia opracowaną w formie jednolitego dokumentu, z podziałem na najważniejsze kroki milowe realizowane w z góry zaplanowanym przedziale czasowym. Wspomniana wizja musi przede wszystkim obejmować strategię integracji istniejących w podmiocie zasobów IT oraz wdrażania nowych rozwiązań integrujących w jedną całość ścieżkę pacjenta, zgodnie z koncepcją opieki koordynowanej. To wymaga skupienia się na interoperacyjności i cyberbezpieczeństwie, modułowego podejścia do rozwoju cyfrowego i wykorzystania dostępnych danych do analiz administracyjno-klinicznych. Menedżerowie powinni na bieżąco orientować się w aktualnych trendach, śledzić zmieniające się potrzeby pacjentów oraz personelu medycznego. Zwłaszcza teraz, gdy pandemia COVID-19

a kt u a ln o ś ci

znacznie zmienia sposób świadczenia usług zdrowotnych, a placówki medyczne muszą aktywnie dopasowywać się do nowych warunków działania.

Lekarze i pielęgniarki w roli innowatorów. Kompetencje i zaangażowanie pracowników, a nie wyposażenie techniczne, mają decydujące znaczenie dla ugruntowania kultury innowacyjności. Aktualizacja wiedzy medycznej jest ważna, ale w erze cyfrowej równie ważne jest doskonalenie umiejętności korzystania z nowych technologii. Do rozwoju systemów IT wdrożonych w podmiocie należy podchodzić jak do płynnych fundamentów, które trzeba na bieżąco uaktualniać, udoskonalać i rozwijać. A nikt nie ma lepszej wiedzy o tym, czego brakuje, co działa nie tak i jakie zmiany mogłyby wspomóc przepływ pracy niż pracownicy na pierwszej linii frontu. Nadal jednak tylko w niewielkiej części placówek ustanawiane są stanowiska lekarza i pielęgniarki ds. cyfryzacji. Podobnie, jak w klasycznym modelu istnieją od dawna lekarz naczelny i pielęgniarka naczelna odpowiedzialni za kwestie organizacyjno-medyczne. Cyfryzacja ma zbyt poważny wpływ na podmioty medyczne, aby ją ignorować. Osoby na takich stanowiskach powinny być innowatorami, które z jednej strony będą śledziły i proponowały wprowadzanie nowych innowacji, a z drugiej – wspierały personel medyczny w ich adaptacji, zbierały ich opinie i konsultowały niezbędne zmiany na szczeblu kierowniczym.

Nowa struktura zarządzania IT. Innym rozwiązaniem jest powołanie szefa ds. informacji medycznej (ang. Chief medical informatics oficer, CMIO) – osobę odpowiedzialną za wspieranie efektywnego projektowania, wdrażania i wykorzystania technologii medycznych w placówce opieki zdrowotnej. Łączy ona kompetencje działu IT z kompetencjami medycznymi – zwłaszcza odkąd prosty podział „dział IT zajmuje się informatyką, a lekarze – medycyną” w teraźniejszej, cyfrowej ochronie zdrowia nie ma już racji bytu. Dziś każdy lekarz musi posiadać przynajmniej bazowe kompetencje cyfrowe, a każdy informatyk zatrudniony w podmiocie medycznym – orientować się, jak wygląda praca lekarza/pielęgniarki, ścieżka pacjenta, procesy podejmowania decyzji klinicznych, obsługa pacjenta. Do zadań CMIO należy m.in. określanie strategii cyfryzacji, angażowanie zasobów kadrowych, organizowanie szkoleń i programów nauczania, budowanie cyfrowej przewagi

» Innowacyjność w placówce medycznej zależy od właściwego wykorzystania potencjału zasobów kadrowych.« konkurencyjnej, rozwój i wdrażanie kolejnych elementów systemu IT. To radykalne odejście od modelu, w którym informatycy są z dala od tego, co dzieje się w placówce medycznej. Pracownicy IT powinni być włączeni w np. konsylia lekarskie, regularnie spotykać się z lekarzem naczelnym, pielęgniarką naczelną, znać strukturę przepływów pracy.

Procedury i standardy, medycyna oparta na faktach. Kiedy do starej, niewydolnej struktury organizacyjnej wkomponujemy innowacje technologiczne, jedynym efektem będą duże nakłady inwestycyjne bez jakichkolwiek korzyści. Aby tego uniknąć, należy w pierwszej kolejności dokonać przeglądu wąskich gardeł w przepływie informacji oraz procedurach pracy, a także rozrysować szczegółowo ścieżkę pacjenta. Pogłębiony audyt obejmuje też wywiady z pracownikami i pacjentami, pomiar czasu obsługi pacjenta na poszczególnych etapach. Z tego punktu widzenia istotne jest przeanalizowanie m.in., które czynności administracyjne musi wykonać lekarz, a które można automatyzować lub przekazać innym członkom personelu, tak aby każda osoba najlepiej wykorzystywała dostępne zasoby cza-

sowe w ramach przydzielonych kompetencji. Jakość usług medycznych można podnosić m.in. wdrażając systemy wspomagania decyzji klinicznych – nawet jeśli na początek będzie to tylko jedno stanowisko, gdzie personel kliniczny ma okazję zapoznać się z aktualnymi wytycznymi. Wiedza medyczna zmienia się tak szybko, że dziś nie wystarczy udział w konferencjach odbywających się kilka razy w roku.

To tylko kilka przykładów. Innowacyjne placówki medyczne sięgają po wiele niestandardowych narzędzi, na przykład współpracując z organizacjami pacjenckimi w projektach badania poziomu jakości usług albo ze startupami rozwijającymi nowe technologie, a poszukującymi partnerów klinicznych. Nie wspominając o grantach na innowacje w ochronie zdrowia czy nowych aplikacjach cyfrowych, które można wdrażać testowo, albo realizowaniu i publikacji badań naukowych razem z innymi partnerami. To, czy uda się zarazić pracowników innowacyjnością, zależy od zaangażowania menedżera, jasno określonej strategii cyfrowej i umiejętności zarządzania zmianą. 

W spotkaniach lekarzy z dyrekcją oraz niektórych konsyliach medycznych powinni brać udział pracownicy działu IT, a najlepiej szefowie ds. informacji medycznej, których zadaniem jest płynna adaptacja rozwiązań cyfrowych w organizacji.

OSOZ Polska 10/2021

11

a kt u a ln o ś ci

R ynek zdr o wi a w pi g u łce

Nowe ramy systemowe dla ochrony zdrowia W październiku, protest pracowników ochrony zdrowia nie tylko się nie zakończył, ale wręcz zaostrzył. Opublikowano jeden z ważniejszych systemowych dokumentów, pandemia COVID-19 na nowo nabiera rozpędu, trwają prace nad reformą polskiego szpitalnictwa.

Aleksandra Kurowska, redaktor naczelna Cowzdrowiu.pl

Finanse Ubezpieczenie zdrowotne ma już ponad 3,5 mln Polaków – informuje Polska Izba Ubezpieczeń. To dane po II kw. 2021 r., a wzrost rok do roku wynosi 14,8 proc.

Wartość składki przypisanej brutto po drugim kwartale wzrosła o 5,5 proc. i wyniosła 526,8 mln zł.

12

OSOZ Polska 10/2021

Kolejna przepychanka na linii Sejm i rząd oraz Senat w sprawie finansowania NFZ. Tym razem Sejm odrzucił zaproponowaną przez senatorów poprawkę do nowelizacji tegorocznej ustawy budżetowej. Przewidywała ona zwiększenie dotacji dla Narodowego Funduszu Zdrowia o 6,3 mld zł, kosztem wydatków majątkowych przewidzianych na obronę narodową.

Szpital wojewódzki z zachodniopomorskiego pozwał NFZ do sądu o 89 mln zł za to, że zmieniono mu wstecz kontrakt. Szpital dostał dodatkowe pieniądze z funduszu przeciwdziałania COVID-19 i były to środki przeznaczone na leczenie pacjentów zakażonych SARS-CoV-2.

Ale podobnie jak wielu innym placówkom, analogicznie zmniejszono ryczałt.

Zdaniem placówki i reprezentujących ją prawników nie można kompensować jednych wpływów z NFZ innymi. Inne zasady rządzą ustalaniem ryczałtu systemu zabezpieczenia, czyli umów sieciowych, a inne finansowaniem świadczeń covidowych.

Zmieniono projekt, który w założeniu miał być kołem ratunkowym dla uzdrowisk zamkniętych przez dziewięć mie-

a kt u a ln o ś ci

sięcy w czasie pandemii. Posłowie uznali, że placówki mogą zachować 70 proc. zaliczek, jakie otrzymały z NFZ na poczet realizacji kontraktu, ale dodali, że pod warunkiem, że oddadzą wsparcie z tarczy antykryzysowej.

Zmiany systemowe Kluczowe z zapowiadanych przez rząd zmian mają opóźnienia. Ale biorąc pod uwagę, jak silne emocje budziły – często negatywne – nie wiadomo czy się smucić, czy cieszyć. Projekt ustawy o modernizacji szpitali teoretycznie jeszcze w październiku miał trafić do konsultacji publicznych, a do końca roku – dokument dotyczący Krajowej Sieci Onkologicznej (który ma bardzo duże opóźnienie).

O tym mówili w Sejmie przedstawiciele MZ informując o Polskim Ładzie. Ze względu na potyczki prawne i polityczne z Komisją Europejską, nadal nie mieliśmy zaakceptowanego Krajowego Planu Odbudowy, z którego spore kwoty zaplanowano na ochronę zdrowia.

Z kolei inne sztandarowe rozwiązania zostały zamrożone ze szkodą, jak np. ustawa o Funduszu Kompensacyjnym Szczepień Ochronnych. Miała być przyjęta ekspresowo, co zapowiadano w grudniu zeszłego roku, by zachęcać niezdecydowanych do szczepień, także tych przeciw COVID-19. Projekt przewiduje rekompensaty dla osób, u których potwierdzono niepożądane odczyny poszczepienne (NOP). Jednak jak mniej lub bardziej oficjalnie mówią eksperci i politycy, projekt trafił do zamrażalki, by nie drażnić sejmowych antyszczepionkowców m.in. z Parlamentarnego Zespołu ds.

Sanitaryzmu, których głosy czasem PiSowi i rządowi są potrzebne.

Przypomnijmy, że projekt był zapowiadany już w grudniu ubiegłego roku.

Wtedy to ruszyły szczepienia przeciw COVID-19. Antyszczepionkowcy podnosili, że w przypadku NOP nikt nie ponosi odpowiedzialności za ich skutki, a chce się zmusić ludzi do szczepień.

Choć wydawało się, że projekt może powstać szybko, to rząd skierował go do Sejmu dopiero 2 sierpnia. Zapisy skierowano do pierwszego czytania na posiedzeniu Sejmu dzień później. Od tego czasu cisza i spokój. Pojawiły się informacje, że opozycja chce, by czytanie projektu dopisano do toczących się właśnie obrad.

Świadczenia Do konsultacji trafił projekt przewidujący, że w ramach opieki ambulatoryj-

Pracownicy medyczni

» MZ planuje systemowe podejście do jakości zarządzania szpitalami. Chce też unikać generowania zadłużenia w systemie ochrony zdrowia.«

nej NFZ ma finansować rezonans piersi oraz zdalne monitorowanie części pacjentów kardiologicznych. Wprowadzenie świadczenia „Telemetryczny nadzór nad pacjentami z implantowanymi urządzeniami wszczepialnymi” do wykazu świadczeń gwarantowanych z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej ma pomóc w opiece nad pacjentami z niewydolnością serca, u których wszczepiono stymulator lub kardiowerter-defibrylator serca wyposażony w funkcję umożliwiającą zdalne przekazywanie zgromadzonych danych.

Narodowy Fundusz Zdrowia poinformował, że do programu rehabilitacji po przebyciu COVID-19 będzie można przystąpić nawet do 12 miesięcy od zakończenia leczenia choroby. Dotychczas było na to pół roku.

Raporty Nieco ponad połowa Polaków docenia znaczenie cyfryzacji dla systemu ochrony zdrowia m.in. dla medyków. Więcej, bo 55 proc., widzi wartość usług realizowanych dzięki technologiom (e-konsultacje, telediagnostyka, e-recepty) z perspektywy pacjenta. Ale mniej niż co 10 osoba uważa, że dostęp do nowych rozwiązań w medycynie mają wszyscy pacjenci – wynika z badania zrealizowanego przez Kantar w ramach projektu „Barometr Bayer”. Co ciekawe, aż 75 proc.

Polaków deklaruje przynajmniej podstawową wiedzę na temat cyfryzacji w opiece zdrowotnej, przy czym odsetek ten znacząco rośnie wśród osób po 55 roku życia (84 proc.).

Trwa szukanie łat na niedobory kadrowe. Coraz więcej oddziałów szpitalnych zawiesza działalność, a MZ po raz kolejny zmienia przepisy dotyczące wymogów kadrowych m.in. dla placówek psychiatrycznych, a także konsultuje projekt przyspieszenia części specjalizacji lekarskich. Przewiduje on umożliwienie lekarzom posiadającym tytuł specjalisty w dziedzinie pediatrii odbycie szkolenia specjalizacyjnego w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży na podstawie skróconego programu specjalizacji, a lekarzom posiadającym tytuł specjalisty w dziedzinie gastroenterologii dziecięcej – przejście szkolenia specjalizacyjnego w dziedzinie transplantologii.

Minister zdrowia Adam Niedzielski powołał zespół do spraw wypracowywania rozwiązań w zakresie farmacji klinicznej. Efektem jego prac ma być raport z rekomendacjami i propozycjami zmian, w tym dotyczących zadań farmaceutów szpitalnych. Ma powstać w ciągu najbliższych 11 miesięcy.

Jeśli zaś chodzi o protest pracowników medycznych, to z badania CBOS zrealizowanego w drugiej połowie października wynika, że 49 proc. Polaków popiera protest pracowników ochrony zdrowia, a 21 proc. jest mu przeciwnych.

Z kolei 24 proc. zadeklarowało obojętność. Jednocześnie 46 proc. ankietowanych uważa, że działania rządu są niewystarczające. Przeciwnego zdania, uznając reakcję rządu za odpowiednią, było 26 proc. respondentów.

Kadry Zjazd Delegatów Krajowego Związku Zawodowego Pracowników Medycznych Laboratoriów Diagnostycznych wybrał nowy zarząd na czteroletnią kadencję. Przewodniczącą została Karolina Bukowska-Straková, wiceprzewodniczącym – Szymon Walter de Walthoffen, a sekretarzem – Agnieszka Gierszon. Miejsce w zarządzie zajęli też Renata Sobka i Katarzyna Kazakin.

Mateusz Szulca został nowym przewodniczącym Porozumienia Rezydentów (PR). Zastąpił na tym stanowisku Wojciecha Szarańca. Szulca wcześniej działał w strukturach Porozumienia w Wielkopolsce. Radosław Sierpiński, prezes Agencji Badań Medycznych, a wcześniej doktorant i doradca ministra zdrowia Łukasza Szumowskiego, został powołany na członka Rady Nadzorczej największego w Polsce ubezpieczyciela, czyli PZU. 

OSOZ Polska 10/2021

13

a kt u a ln o ś ci

r a d a r epidemi o lo g iczny ( g r u dzie ń 2 0 21 )

ALERGIA PROGNOZA KOSZTÓW ALERGII (grudzień)

TREND W STOSUNKU DO listopada

Dolnośląskie

522

Kujawsko-pomorskie

438

Łódzkie

573

Lubelskie

570

Lubuskie

470

Małopolskie

592

Mazowieckie

624

Opolskie

405

Podkarpackie

446

Podlaskie

410

Pomorskie

638

Śląskie

519

Świętokrzyskie

458

Warmińsko-mazurskie

428

Wielkopolskie

553

Zachodniopomorskie

570

               

PROGNOZA KOSZTÓW GRYPY I PRZEZIĘBIENIA (grudzień)

TREND W STOSUNKU DO listopada

WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

95%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE WOJEWÓDZTWO

SPRAWDZALNOŚĆ POPRZEDNIEJ PROGNOZY

69%

 PONIŻEJ NORMY  NORMA  WYSOKI  BARDZO WYSOKI

Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie

10 301

Lubelskie

10 218

Lubuskie

9 572

Małopolskie

10 388

Mazowieckie

11 417

Opolskie

8 656

Podkarpackie

8 917

Podlaskie

7 896 10 169

Śląskie

8 842

Świętokrzyskie

8 018

Warmińsko-mazurskie

8 245

Wielkopolskie Zachodniopomorskie

OSOZ Polska 10/2021

9 392

Łódzkie

Pomorskie

14

10 027

11 632 9 926

               

I nn o w a cje

Aplik a cje zdr o w otne

Airly

Bowelle – The IBS tracker

Kidslox

Wraz z tym jak zimą rośnie zagrożenie smogiem, warto kontrolować, jakim powietrzem oddychamy. Airly pozwala sprawdzać jakość powietrza w aktualnym miejscu pobytu. Precyzyjny monitoring opiera się na największej w Polsce sieci stacji pomiarowych (na całym świecie łącznie 4500 punktów). Zintegrowana prognoza przewiduje jakość powietrza na kolejną dobę z 96% dokładnością. Aplikacja podaje pomiary w czasie rzeczywistym dla pyłów (PM1, PM2.5, PM10), zanieczyszczeń gazowych, temperatury, ciśnienia, wilgotności powietrza oraz siły i kierunku wiatru

Szacuje się, że na zespół jelita drażliwego (IBS), przewlekłą chorobę jelita cienkiego i grubego objawiającą się bólami brzucha oraz zaburzeniami rytmu wypróżnień, cierpli ok. 20–30% populacji Europy. Decydującym elementem terapii jest indywidualna dieta i śledzenie samopoczucia, aby zidentyfikować czynniki wyzwalające dolegliwości. I tu z pomocą przychodzi aplikacja Bowelle – dziennik sposobu odżywiania się oraz objawów z notatkami dotyczącymi poziomu stresu, wypróżniania itd. Najmocniejszą stroną aplikacji są rozbudowane analizy ułatwiające poznanie wzorców choroby.

Aplikacja wspomagająca kontrolę rodzicielską nad tym, jak dzieci korzystają z urządzeń mobilnych oraz internetu. Pozwala na filtrowanie treści internetowych, blokowanie aplikacji lub stron www, ustawianie tygodniowych harmonogramów z limitami czasu ekranowego i sprawdzanie, co dzieci robią ze swoimi urządzeniami. Ciekawą opcją jest funkcja nagradzania czasem ekranowym, aby zachęcić dzieci do wykonywania obowiązków domowych. Można też ustawić harmonogramy odrabiania lekcji bez użycia smartfona, pory wspólnych posiłków, godziny snu i czas dla rodziny.

iOS | Android | PL + ENG Bezpłatna w wersji podstawowej

iOS | ENG Bezpłatna w wersji podstawowej

iOS | Android | ENG + inne Bezpłatna w wersji podstawowej

OSOZ Polska 10/2021

15

I nn o w a cje

N o w o ś ci / wyn a l a zki

Sztuczna inteligencja poszuka nowych leków Alphabet – koncern, do którego należy Google – sięga do sztucznej inteligencji w pracach nad opracowywaniem nowych leków.

W tym celu powołał nową firmę o nazwie Isomorphic Laboratories. Będzie ona wykorzystywać algorytmy AI, stworzone przez DeepMind (kolejną spółkę-córkę Alphabet), do identyfikacji nowych farmaceutyków. Od lat eksperci mają nadzieję, że AI pozwoli szybciej i taniej niż dotychczas rozwijać nowe leki. Skanując bazy danych potencjalnych cząsteczek-kandydatów na leki, AI jest w stanie znaleźć takie, które najlepiej pasują do konkretnego celu biologicznego. W ciągu ostatnich dwóch lat, w firmy budujące narzędzia AI zainwestowano setki milionów dolarów.

Isomorphic będzie próbował budować modele, które mogą przewidzieć oddziaływanie leków na organizm. Firma zapowiada, że nie planuje opracowywać własnych leków, ale sprzedawać swoje modele AI, współpracując z firmami farmaceutycznymi. Przed naukowcami stoi trudne zadanie: potencjalny kandydat na lek, nawet bardzo obiecujący pod względem chemicznym, nie zawsze zadziała po podaniu go człowiekowi. Ponad 90 procent leków, które trafiają do badań klinicznych, nie przechodzi pomyślnie testów.

Wynika to głównie z niedopasowania na poziomie molekularnym.

Pomiar EKG i saturacji w zegarku Withings uzyskała certyfikację amerykańskiej Agencji ds. Leków i Żywności FDA dla inteligentnego zegarka monitorującego EKG i SpO2 w smartwatchu. ScanWatch, po raz pierwszy zaprezentowany w styczniu 2020 roku i dostępny dotychczas tylko na rynku europejskim, został zaprojektowany tak, aby ostrzegać użytkowników w przypadku podejrzenia migotania przedsionków. Gdy pojawi się alarm, można skorzystać z narzędzia do przeprowadzenia 30-sekundowego odczytu EKG. Urządzenie umożliwia monitorowanie SpO2, czyli poziomu tlenu we krwi. Według firmy, pomiar ten może pomóc w wykryciu zaburzeń oddechowych, takich jak POChP lub COVID-19. Zegarek jest również wyposażony w algorytm analizujący poziom tlenu we krwi, tętno, ruch i częstość oddechów w celu zidentyfikowania nocnych zaburzeń oddychania (bezdech senny).

16

OSOZ Polska 10/2021

I nn o w a cje

Monitor jakości powietrza od Amazon Amazon zaprezentował współpracujący z asystentem głosowym Alexa domowy kontroler jakości powietrza. Urządzenie będzie dostępne od grudnia 2021 za cenę 69,99 dolarów i może mierzyć poziom cząstek stałych, lotnych związków organicznych, tlenku węgla, wilgotności i temperaturę. W przypadku niskiej jakości powietrza, Alexa przekaże odpowiedni komunikat. Dodatkowo, wyniki pomiarów będzie można przeglądać w aplikacji mobilnej.

Według Agencji Ochrony Środowiska, niska jakość powietrza w pomieszczeniach może mieć negatywny wpływ na zdrowie, powodując podrażnienia oczu, nosa i gardła, bóle i zawroty głowy, zmęczenie. Zanieczyszczenie powietrza w pomieszczeniach może również przyczynić się do poważniejszych schorzeń, takich jak choroby serca i układu oddechowego. Niektóre cząstki mogą wywoływać ataki astmy, a ekspozycja na tlenek węgla – potencjalnie prowadzić do zgonu.

Gigant technologiczny Amazon od lat oferuje urządzenia w zakresie opieki zdrowotnej i śledzenia zdrowia. Pod koniec września 2021 roku, firma ogłosiła Alexa Together – usługę pozwalającą opiekunom zdalnie monitorować seniorów w ich domach. Z kolei najnowsza wersja urządzenia Amazon do śledzenia zdrowia Halo View, również ogłoszona we wrześniu, obejmuje wirtualne zajęcia fitness i usługę planowania posiłków.

Kot-robot jak terapeuta

Barwa zakażenia

Zespół badawczy z Florida Atlantic University przetestował robotycznego kota pod kątem jego wpływu na nastrój i umiejętności poznawcze pacjentów z demencją. Futrzane urządzenie porusza się, wydaje realistyczne dźwięki, reaguje na głaskanie, stając się towarzyszem i rozrywką dla pacjentów. I to bez konieczności opiekowania się prawdziwym zwierzęciem. Ponieważ pacjenci z demencją często doświadczają dolegliwości psychologicznych, takich jak lęk i depresja, technologia może stać się alternatywą dla środków farmakologicznych, których stosowanie obciążone jest skutkami ubocznymi.

Naukowcy z University of Bath w Wielkiej Brytanii opracowali prosty test zmiany koloru, który szybko wskazuje, czy rana została zainfekowana niebezpiecznymi bakteriami. Test wykrywa czynniki wirulencji uwalniane przez bakterie, które powodują zmianę koloru roztworu. Innowacja może pomóc lekarzom w ustaleniu, czy należy przepisać antybiotyki, prowadząc do redukcji błędnych ordynacji leków. Test może być stosowany w każdym miejscu i nie wymaga kosztownych oraz czasochłonnych analiz laboratoryjnych. Stąd może okazać się przydatny zwłaszcza w regionach o słabo rozwiniętej infrastrukturze ochrony zdrowia.

OSOZ Polska 10/2021

17

I nn o w a cje

E-recepta za granicą Do końca stycznia 2022 roku Polska dołączy do państw UE, które wdrożyły system recepty transgranicznej – informuje PAP. W ten sposób Polacy przebywający za granicą będą mogli wykupić leki wystawione na receptę przez rodzimego lekarza. Jak na razie 9 państw może między sobą wymieniać e-recepty, Polska będzie 10. członkiem projektu. Jak to działa? Pacjent musi najpierw wyszukać aptekę połączoną z systemem, a następie przedstawić farmaceucie swój dowód osobisty. Kolejnym etapem projektu będzie wymiana tzw. podsumowania medycznego pacjenta między lekarzami w całej UE.

Technologie odciążą szpitale Szacuje się, że w 2025 roku sektor telemedycyny ma być wart 175,5 mld USD, a globalny rynek e-zdrowia powinien osiągnąć do tego czasu wartość 600 mld USD – sugeruje raport 300RESEARCH „Cyfrowe zdrowie. Jak poprawić efektywność usług medycznych”. Według badania, 67% ankietowanych skorzystałoby ze specjalnych opasek monitorujących stan zdrowia i przesyłających informacje do lekarza. 77% przedstawicieli personelu medycznego deklaruje otwartość do wdrażania telemedycyny i coraz nowszych innowacji technologicznych. – Skomplikowane przypadki medyczne będą oczywiście wymagały bezpośrednich interwencji. Jednak jeżeli będą dostępne nowoczesne algorytmy diagnostyczne, wówczas diagnozowanie i opieka medyczna staną się łatwiejsze – mówi prof. Tomasz Szczepański, rektor Śląskiego Uniwersytetu Medycznego.

Więcej danych do SIM Na stronach Rządowego Centrum Legislacji ukazał się projekt noweli rozporządzenia w sprawie szczegółowego zakresu danych zdarzenia medycznego przetwarzanego w systemie informacji oraz sposobu i terminów przekazywania tych danych do Systemu Informacji Medycznej.

Zgodnie z nowelą, od 1 lipca 2022 r. świadczeniodawcy będą mieli dodatkowe obowiązki związane z raportowaniem do SIM – informuje serwis cowzdrowiu.pl. Trzeba będzie wpisywać więcej danych identyfikujących podmiot udzielający świadczeń (9-cyfrowy numer REGON oraz 10-cyfrowy numer NIP). Więcej szczegółów wymaganych będzie do identyfikacji miejsca udzielania świadczenia zdrowotnego (nazwa miejscowości, kod pocztowy, ulica, numeru domu i lokalu) oraz pacjenta.

Uwaga, smog!

Rządowe Centrum Bezpieczeństwa poinformuje o złej jakości powietrza. W przypadku przekroczenia poziomu alarmowego dla stężenia pyłu zawieszonego PM10 (powyżej 150 µg/m3) w powietrzu, osoby przebywające na terenie powiatów objętych zanieczyszczeniem, otrzymają SMS-owe ostrzeżenia o treści: Uwaga! Dziś (data) prognozowana jest zła jakość powietrza w zakresie pyłu zawieszonego. Zrezygnuj z aktywności na zewnątrz. Ostrzeżenia mają być sporządzane na podstawie wyników pomiarów ze stacji monitoringu jakości powietrza funkcjonujących w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska (PMŚ), prognoz meteorologicznych oraz prognoz zanieczyszczenia powietrza wykonywanych przez Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy. Źródła i zdjęcia: The Verge, Alphabet, Withings, Florida Atlantic University, University of Bath, Rynek Zdrowia, cowzdrowiu.pl, Amazon

18

OSOZ Polska 10/2021

KAMSOF T S.A.

$ȤFʏ PC DKGʑȤEQ

(QTWO 2TQFWMVȕY

KAMSOFT S.A.

Subskrybuj

PCU\ MCPC

PC ;QW6WDG

I nn o w a cje

Co jest głównym motywem świadczenia usług z zakresu zdrowia cyfrowego?

0%

odpowiedzi „tak”

Jakie podejście do usług zdrowotnych preferujesz?

100%

Poprawa wyników zdrowotnych Dotrzymywanie tempa konkurencji

64%

Wdrożenie zintegrowanych ze sobą aplikacji cyfrowych o określonej funkcji jest podejściem bardziej realistycznym.

Utrzymanie klientów Marketing

36%

Poprawa standardów profilaktyki Redukcja wydatków na zdrowie

Wdrożenie jednego super-systemu jest korzystniejsze ze względu na zarządzanie całą ścieżką pacjenta.

Redukcja kosztów administracyjnych

Które z rozwiązań w ramach ścieżki pacjenta powinny być punktem wyjścia projektowania kolejnych usług e-zdrowia w ramach szerszego ekosystemu? odpowiedzi 6 z 21

15 z 21

Symptom checker

E-recepta (eRx) 0 z 21

Telemedycyna

Apteka online

Aplikacja do zarządzania zdrowiem Źródło: McKinsey, Digital health ecosystems, Voices of key healthcare leaders

20

OSOZ Polska 10/2021

ZDROWIE CYFROWE. OPINIE LIDERÓW Dlaczego podmioty sektora opieki zdrowotnej wprowadzają do swojej oferty usługi cyfrowe? Jakie mają priorytety? Jak wdrażają cyfrowe strategie? Czego oczekują pacjenci? Na podstawie serii wywiadów z ekspertami zdrowia cyfrowego oraz debat w ramach okrągłego stołu poświęconego cyfrowej opiece zdrowotnej, firma doradcza McKinsey przygotowała raport opisujący ekosystemy cyfrowej opieki zdrowotnej.

Co jest głównym motywem świadczenia usług z zakresu zdrowia cyfrowego?

0%

odpowiedzi „tak”

Jakie elementy usług cyfrowych są najważniejsze z punktu widzenia pacjentów?

100%

0%

Strategia rozwoju

Wygoda

Transformacja kulturowa

Zaufanie

Dobór odpowiednich partnerów

Wpływ na wyniki

Zdolności technologiczne/know-how

Jednolita ścieżka pacjenta

Cel biznesowy

Prywatność danych

Zasoby finansowe

Istniejące relacje z lekarzem

odpowiedzi „tak”

100%

Korzyści lojalnościowe

„ Integracja rozwiązań cyfrowych z ekosystemami opieki zdrowotnej oraz oferowanie usług dla pacjentów to priorytety menedżerów ochrony zdrowia.”

Jakie podmioty rynku będą siłą napędową w zakresie rozwiązań zdrowia cyfrowego?

0%

Big-tech

odpowiedzi „tak”

Czy wdrożenie rozwiązań zdrowia cyfrowego jest priorytetem w twoim podmiocie?

Horyzont czasowy, liczba odpowiedzi Jest bardzo pilne

100%

Jest pilne

Świadczeniodawcy Startupy zdrowia cyfrowego

Nie jest pilne

Firmy farmaceutyczne Dostawcy telemedyczni

miesiące

Płatnicy (publiczni) Ubezpieczyciele zdrowotni Rząd/administracja publiczna Firmy medtech

„ Większość respondentów przewiduje wdrożenie cyfrowych rozwiązań w zakresie opieki zdrowotnej w ciągu najbliższych trzech lat.”

Apteki (online)

OSOZ Polska 10/2021

21

Raport

NIK: lekarze tracą czas na prowadzenie dokumentacji medycznej, ale IT może pomóc NIK zbadała efektywność wykorzystania czasu przeznaczanego na pomoc stricte lekarską dla pacjentów.

Ustalenia kontroli pokazują, że blisko jedną trzecią czasu porady lekarskiej zajmuje prowadzenie dokumentacji medycznej oraz wykonywanie czynności administracyjnych. Jednym z powodów jest to, że kierujący placówkami medycznymi nie zapewniają pełnego wykorzystania dostępnych narzędzi, zwłaszcza informatycznych, wspierających pracę personelu medycznego w wykonywaniu czynności administracyjnych.

W ogromnej większości (86%) skontrolowanych podmiotów nie wykorzystano możliwości odciążenia pracy lekarzy poprzez nadanie asystentom medycznym odpowiednich uprawnień do wystawiania e-zwolnień, e-recept i e-skierowań.

Niewykorzystywana była również możliwość zlecania pielęgniarkom i położnym samodzielnej kontynuacji leczenia

22

OSOZ Polska 10/2021

pacjentów, w sytuacji spełniania przez nie wymaganych kwalifikacji.

Sekretarki medyczne, rejestratorki i statystycy medyczni, mający w założeniu wspierać personel medyczny w pracy administracyjnej, zatrudniani byli w ograniczonym wymiarze. Rejestratorki medyczne stanowiły 6% zatrudnionych w skontrolowanych jednostkach,

sekretarki medyczne – 0,4%, a statystycy medyczni – 0,3% zatrudnionych. Rejestratorek nie zatrudniano w ogóle w 9% placówek, sekretarek medycznych – w 68%, a statystyków – w 73% placówek. W efekcie personel medyczny obciążony był wykonywaniem czynności administracyjnych, także sprawozdawczością oraz rejestracją pacjentów.

Raport

W 91% skontrolowanych placówek ochrony zdrowia personelowi medycznemu, zwłaszcza pielęgniarkom, ale także lekarzom powierzano obowiązki administracyjne polegające na sporządzaniu sprawozdań statystycznych oraz dotyczących realizacji umów o udzielanie świadczeń zawartych z NFZ. Zdaniem NIK ograniczało to możliwość sprawnego i efektywnego świadczenia pomocy medycznej i świadczyło o niewłaściwym zarządzaniu personelem w placówkach ochrony zdrowia.

Podmioty medyczne mają do dyspozycji systemy informatyczne o szerokich możliwościach, ale ich nie wykorzystują należycie Systemów IT nie zintegrowano z systemami do obsługi diagnostyki laboratoryjnej (w 59% skontrolowanych podmiotów) i obrazowej (82%). Nie były również bezpośrednio zasilane wynikami takich badań. Ponadto, w 23% pla-

cówek ochrony zdrowia nie zapewniono także przepływu danych pomiędzy poszczególnymi ich lokalizacjami (oddziałami). Ograniczało to możliwość sprawnego uzyskiwania danych medycznych koniecznych do podejmowania decyzji w ambulatoryjnym leczeniu pacjentów.

W większości skontrolowanych podmiotów nie spełniono wszystkich wymagań lub warunków organizacyjno-technicznych do prowadzenia dokumentacji medycznej w postaci elektronicznej, a to z powodu m.in. nieufności wobec narzędzi informatycznych, braku mobilnych urządzeń do ewidencji danych medycznych lub braku niezbędnych modułów w użytkowanych systemach informatycznych.

W połowie skontrolowanych placówek nie prowadzono elektronicznej rejestracji wizyty, zaś w 41% brakowało oprogramowania umożliwiającego wysyłkę powiadomień pacjentowi i aktualizacji statusu wizyty (w formie sms

lub e-mail). Natomiast w 23% podmiotów nie wykorzystywano wszystkich zakupionych modułów i funkcjonalności systemu informatycznego, przez co praca personelu medycznego ambulatoriów nie została usprawniona.

Dokumentacja medyczna prowadzona była często w formie papierowej, co jest praktyką czasochłonną, utrudniającą dostęp do danych. Dokumentację prowadzono również hybrydowo (tj. na papierze i w formie elektronicznej), co wiązało się jednak z ryzykiem niespójności i niejednolitości tych samych dokumentów wytworzonych w obydwu formach.

Do systemu informatycznego wprowadzane były przede wszystkim dane potrzebne do rozliczeń z NFZ Według opinii uzyskanej z ankiet przeprowadzonych wśród personelu medycznego skontrolowanych podmiotów, systemy informatyczne wykorzystywane przy udzielaniu ambulatoryjnych świad-

Działania proponowane przez NIK Ministerstwo Zdrowia

Placówki medyczne

• Przeanalizowanie zakresu obowiązków administracyjnych personelu medycznego i ograniczenie ich do niezbędnego minimum.

• Pełne wykorzystanie możliwości narzędzi informatycznych i wdrożenie odpowiednich rozwiązań wspierających pracę personelu medycznego ochrony zdrowia.

• Przyspieszenie procesu informatyzacji oraz automatyzacji obiegu informacji w systemie ochrony zdrowia.

• Wprowadzenie jednolitych zasad prowadzenia dokumentacji medycznej w postaci elektronicznej oraz wyeliminowanie nieefektywnych praktyk tworzenia tego samego dokumentu w postaci elektronicznej i papierowej, w celu zapewnienia spójności i usprawnienia obiegu informacji pomiędzy poszczególnymi jednostkami organizacyjnymi podmiotu leczniczego.

• Zintegrowanie wykorzystywanych systemów informatycznych z systemami laboratoryjnymi i diagnostyki obrazowej – w celu ich bezpośredniego zasilenia wynikami badań.

• Wdrożenie systemów elektronicznej rejestracji wizyt ambulatoryjnych, z możliwością wysyłki powiadomień i aktualizacji statusu wizyty (w formie e-mail lub sms) – w celu udostępnienia lekarzowi informacji o zapisanych pacjentach oraz ograniczenia liczby przypadków, kiedy pacjent zapisuje się na wizytę i o niej zapomina.

OSOZ Polska 10/2021

23

Raport

Udział średniego czasu przeznaczonego na prowadzenie dokumentacji medycznej oraz wykonywanie czynności administracyjnych w średnim czasie trwania porady lekarskiej dla porad pierwszorazowych

ŚREDNI CZAS TRWANIA PORADY

17 min 50 sek.

MEDIANA

17 min 24 sek.

72,8% ŚREDNI CZAS BADANIA PRZEDMIOTOWEGO I PODMIOTOWEGO

27,2% ŚREDNI CZAS PROWADZENIA DOKUMENTACJI MEDYCZNEJ I WYKONYWANIA CZYNNOŚCI ADMINISTRACYJNYCH

dla porad, jako kontynuacji leczenia

ŚREDNI CZAS TRWANIA PORADY

15 min 16 sek.

MEDIANA

14 min 21 sek.

70,7% ŚREDNI CZAS BADANIA PRZEDMIOTOWEGO I PODMIOTOWEGO

29,3% ŚREDNI CZAS PROWADZENIA DOKUMENTACJI MEDYCZNEJ I WYKONYWANIA CZYNNOŚCI ADMINISTRACYJNYCH

dla teleporad

ŚREDNI CZAS TRWANIA TELEPORADY

11 min 44 sek.

MEDIANA

11 min 46 sek.

56,8% ŚREDNI CZAS BADANIA PRZEDMIOTOWEGO I PODMIOTOWEGO

czeń zdrowotnych były pomocne i intuicyjne. Większość (89%) personelu została przeszkolona w obsłudze tych systemów, a 61% ankietowanych obsługiwało je samodzielnie.

Z badań NIK wynika, że zastosowanie cyfryzacji oznacza znacznie niższą

24

OSOZ Polska 10/2021

czasochłonność. Na przykład, czas wystawiania skierowania papierowego na diagnostykę obrazową trwa przeciętnie o 33% dłużej niż w wypadku e-skierowania, na badania laboratoryjne – o prawie 26%, a skierowania do szpitala – o prawie 41%.

43,2% ŚREDNI CZAS PROWADZENIA DOKUMENTACJI MEDYCZNEJ I WYKONYWANIA CZYNNOŚCI ADMINISTRACYJNYCH

W okresie epidemii COVID-19, w siedmiu spośród 22 skontrolowanych placówek (32%) stwierdzono przypadki czasowego ograniczenia dostępności świadczeń poprzez zawieszenie działalności niektórych poradni i niezgodności udzielania świadczeń z przyję-

Raport

Porównanie czasu wypełnienia dokumentacji medycznej w postaci papierowej i elektronicznej Średni czas wypełnienia wersji papierowej (w sekundach)

Średni czas wypełnienia wersji elektronicznej (w sekundach) Oszczędność czasu dla dokumentacji elektronicznej względem papierowej

Rodzaj dokumentu

Skierowanie na badania diagnostyczne obrazowe

Skierowanie na badania laboratoryjne

Skierowanie do poradni specjalistycznej

Informacja dla lekarza POZ/lekarza kierującego

Zaświadczanie lekarskie (różnego rodzaju)

Skierowanie do szpitala

81

–33%

61

78

–26%

62

132

133

110

+8%

120

169

–41%

120

125

+2%

127

133

Zlecenie na zaopatrzenie w wyroby medyczne

tym harmonogramem. W 14% podmiotów czasowo ograniczono działalność do wykonywania tylko świadczeń ratujących życie i dla pacjentów skierowanych w trybie pilnym. Jak wyjaśniono, zmiany te brały się z zaleceń NFZ w zakresie zapobiegania, przeciwdzia-

–15%

116

Zlecenie na transport sanitarny

Skierowanie do sanatorium

–69%

78

180

600 384

łania i zwalczania epidemii koronawirusa.

Teleporada jako nowa forma świadczenia pomocy medycznej stanowiła w I półroczu 2020 r. jedną czwartą wszystkich udzielonych porad le-

+26%

–56%

karskich. W porównaniu do I półrocza 2019 r. liczba porad udzielonych w skontrolowanych podmiotach leczniczych była mniejsza o 15% w POZ oraz o 26% w AOS.  Źródło: NIK

OSOZ Polska 10/2021

25

r o zm o wy

Zdjęcie: Annika Haas, EU2017EE

Jak wzbudzić społeczne zaufanie do przetwarzania danych zdrowotnych? „Umiejętności cyfrowe i zdrowotne są niezbędne do budowania społecznego zaufania do zdrowia cyfrowego i opieki zdrowotnej opartej na danych” – twierdzi Bleddyn Rees, wiceprzewodniczący Digital Health Society, ruchu skupiającego ponad 200 organizacji pracujących nad interoperacyjnością, wymianą danych, ramami prawnymi transformacji cyfrowej oraz edukacją kadr medycznych w zakresie nowych technologii.

Jako przewodniczący Digital Health Society (DHS) – organizacji w ramach Europejskiego Aliansu Zdrowia, ECHAlliance – czy mógłby Pan wyjaśnić, w jaki sposób organizacja chce zwiększyć społeczne zaufanie do opieki zdrowotnej opartej na danych? Skąd biorą się publiczne oba-

26

OSOZ Polska 10/2021

wy przed niewłaściwym wykorzystaniem danych zdrowotnych i jak je zmniejszyć?

Zidentyfikowaliśmy trzy kluczowe czynniki sprzyjające zwiększaniu zaufania do ochrony zdrowia opartej na danych: przejrzystość (kto i w jakim celu wyko-

rzystuje dane); możliwość i swoboda decydowania o tym, kto może wykorzystywać dane dotyczące zdrowia oraz w jakim celu; edukacja w zakresie zdrowia, danych i technologii cyfrowych dla osób w każdym wieku, począwszy od szkoły podstawowej.

r o zm o wy

Strach jest silną emocją i nie wolno go ignorować ani bagatelizować. Zaufanie obywateli do organów publicznych i sposobu przetwarzania danych różni się znacznie w poszczególnych państwach członkowskich. Więszkość obaw ma swoje umocowanie w historii państw i ich kulturze. Ale mogą być też wynikiem innych determinantów, jak przykładowo dotychczasowych incydentów związanych z bezpieczeństwem danych.

W budowaniu zaufania oraz dla pełnego wykorzystania potencjału opieki zdrowotnej opartej na danych kluczowe znaczenie ma dostarczanie obywatelom wyważonych informacji wyjaśniających korzyści płynące z przetwarzania danych dotyczących zdrowia – zarówno w procesie leczenia oraz w przypadku badań mających na celu opracowanie nowych i lepszych metod leczenia.

Pacjenci muszą być pewni, że ich dane nie zostaną wykorzystane na ich niekorzyść, przykładowo, aby zwiększyć składkę ubezpieczenia, ograniczyć dostęp do leczenia, a nawet zmniejszyć szanse awansu zawodowego. Należy również wyjaśnić środki bezpieczeństwa zapewniające ochronę prywatności w fazie projektowania rozwiązań oraz metody zarządzania zapewniające etyczne wykorzystanie danych.

A jak wzmocnić zaufanie ze strony lekarzy, pielęgniarek, pracowników medycznych w stosunku do medycyny cyfrowej, w której centralnym zasobem są informacje pacjentów?

Myślę, że pracownicy służby zdrowia już dziś dobrze rozumieją korzyści płynące z danych zdrowotnych, zarówno w zakresie opieki nad pacjentami, jak i badań naukowych. Brak akceptacji digitalizacji ma zupełnie inne źródło. Lekarze są sfrustrowani, bo systemy IT nie komunikują się między sobą, wymagają czasochłonnego wprowadzania danych, pochłaniają jeszcze więcej uwagi niż w przypadku pracy z dokumentacją papierową. Aby rozwiązać te problemy, musimy skupić się na poprawie interoperacyjności oraz angażowaniu klinicystów w proces tworzenia rozwiązań IT. Podsumowując, proszę wymienić pięć najważniejszych kryteriów wzmacniania zaufania do danych zdrowotnych.

W pierwszej piątce wymieniłbym: • przejrzystość w zakresie wykorzystania danych zgodnie z regułą 3W: kto,

» Co jest priorytetem każdego państwa: indywidualne interesy czy zdrowie i jakość życia obywateli?«

kiedy i dlaczego wykorzystuje dane (who, when, why); • jasno zdefiniowane korzyści dla pacjenta; • bezpieczeństwo danych; • możliwość kontrolowania przez pacjenta sposobu wykorzystania danych; • zdolność pacjenta do uzyskania dostępu do danych i ich zrozumienia.

Kiedy mówimy o przejrzystym i sprawiedliwym dzieleniu się danymi, mówimy de facto o nowej gospodarce danymi, w której obywatele mogą kontrolować swoje dane. Czy jest to jednak możliwe, skoro nasze dane krążą w różnych repozytoriach i są wykorzystywane przez setki, tysiące usługodawców?

Na rynku konsumenckim będzie to prawdopodobnie bardzo trudne do osiągnięcia, ponieważ wielu dostawców urządzeń i aplikacji zastrzega sobie w klauzulach prawo do wykorzystywania przechwyconych danych.

Z mojego punktu widzenia, jest to jednak technicznie wykonalne, ale wymaga woli politycznej i środków. Po pierwsze, pacjenci powinni mieć możliwość sprawdzenia – przykładowo z pomocą elektronicznego konta pacjenta – jakie dane na ich temat już zostały zgromadzone i jak są one dalej przetwarzane.

Do tego muszą mieć możliwość kontrolowania kto i w jakim celu te dane wykorzystuje.

Dużym wyzwaniem, przed którym stoi Europa, jest stworzenie tzw. europejskich przestrzeni danych dotyczących zdrowia (European Health Data Spaces EHDS). Wymaga to nie tylko zaufania, ale również ścisłej współpracy między różnymi zainteresowanymi stronami.

Największym problemem jest to, że przepisy dotyczące zdrowia należą do kompetencji państw członkowskich. Nie mam wątpliwości, że w interesie pacjentów w całej Europie jest ujednolicenie przepisów dotyczących ochrony zdro-

wia, tworząc w efekcie Europejską Unię Zdrowia. Należy sobie zadać pytanie, co jest priorytetem każdego państwa: indywidualne cele czy zdrowie i jakość życia obywateli? Czy istnieje wola polityczna, aby członkowie UE wzmieśli się ponad własny interes? Zdaję sobie sprawę, że każdy kraj uważa swoje rozwiązania i standardy w ochronie zdrowia za najlepsze.

Jednak pandemia COVID-19 uświadomiła iluzoryczność granic w zdrowiu i znaczenie danych zdrowotnych dla celów związanych ze zdrowiem publicznym i leczeniem pacjentów. Czy będzie ona impulsem do większej współpracy w zakresie zdrowia w Europie? W tej kwestii jestem pesymistą.

Niemal podczas każdej konferencji poświęconej zdrowiu cyfrowemu słyszymy, że „powinniśmy wykorzystać potencjał danych w opiece zdrowotnej”. Dlaczego więc do tej pory nie udało nam się tego zrobić?

Moim zdaniem istnieje szereg powodów, dla których nie dostrzegliśmy jeszcze pełnego potencjału danych dotyczących zdrowia. Pozwolę sobie wymienić kilka z nich: • Musimy sobie zdać sprawę, że elektroniczne kartoteki medyczne nie są jeszcze powszechne w całej Europie.

• Systemy danych zdrowotnych działają nadal w izolacji, a dane zamknięte są w silosach.

• Istnieją spore ograniczenia w zakresie interoperacyjności, co uniemożliwia wymianę danych między placówkami ochrony zdrowia i ich wykorzystanie do badań naukowych.

• Jakość danych i dostęp do nich pozostawiają dużo do życzenia. A dane o niskiej jakości nie mogą być wykorzystane do celów wtórnych.

• Adaptacja nowych norm dotyczących danych postępuje bardzo powoli.

• Brakuje rozwiązań – zarówno politycznych jak i technologicznych – zapewniających przejrzystość gromadzenia i przetwarzania danych.

OSOZ Polska 10/2021

27

r o zm o wy Co powinno się zmienić w pierwszej kolejności?

Aby systematycznie wzmacniać społeczne zaufanie do cyfrowego zdrowia i opieki zdrowotnej opartej na danych niezbędne są w pierwszej kolejności umiejętności cyfrowe – podobnie jak przejrzysta architektura systemu opartego na danych, ale i odpowiednie polityki regulacyjne.

Jestem zwolennikiem harmonizacji przepisów zdrowotnych w ramach UE, tak aby w każdym kraju stosowane były te same standardy. A z tym jest problem. Jak pokazuje niedawny raport na temat RODO, w przypadku regulacji

unijnych istnieje szereg różnych interpretacji. Kluczem jest jakość przepisów i skuteczne ich egzekwowanie. Ponadto, tempo zmian technologii jest znacznie większe niż tempo zmian przepisów, stąd niezbędne jest włączenie elementów zarządzania ryzykiem do polityki w zakresie nowych technologii.

ECHAlliance opublikowało białą księgę „Wezwanie do działania w sprawie ekosystemów danych zdrowotnych”. Jakie są kluczowe rekomendacje zawarte w dokumencie?

Wyodrębniliśmy 7 postulatów: • Podniesienie umiejętności cyfrowych.

• Generowanie wiarygodnych dowodów na skuteczność narzędzi zdrowia cyfrowego.

• Przyspieszenie procesów interoperacyjności w Europie i na całym świecie.

• Promowanie korzyści społecznych wynikających z dostępu do danych i ich ponownego wykorzystywania.

• Przyjęcie podejścia opartego na stratyfikacji ryzyka w projektowaniu rozwiązań prawnych.

• Zbudowanie godnych zaufania ram dostępu do danych i ich wykorzystywania.

• Przyjęcie transformacyjnego podejścia do danych dotyczących zdrowia. 

Elementy budowania zaufania do opieki zdrowotnej opartej na danych

Regulacje prawne wpływają na rozwój technologii i vice versa

Filar społeczny

Filar technologiczny

(instytucje, prawo, regulacje)

(systemy gromadzenia i zabezpieczenia danych, platformy dostępu do danych)

Z AUFANIE Zdrowie jako dobro społeczne nie jest za darmo

Technologia nigdy nie jest neutralna

Filar obywatelski (preferencje indywidualne, podejście do danych, obawy)

28

OSOZ Polska 10/2021

pr a ktycznie

bezpiecze ń stw o d a nych

85 tysięcy zł za naruszenie danych osobowych Prezes UODO nałożył pierwszą karę na podmiot z sektora ochrony zdrowia. Powodem był brak poinformowania pacjentów o wycieku danych osobowych.

Karolina Szuścik, CISA Inspektor Ochrony Danych, KAMSOFT S.A.

Decyzja o nałożeniu przez Prezesa UODO pierwszej w Polsce administracyjnej kary pieniężnej na podmiot me-

dyczny nie odbiła się szerokim echem.

Prawdopodobną przyczyną było to, że w ostateczności kara została nałożona za brak współpracy z UODO, a nie za sam wyciek.

Sprawa wygląda następująco. Do Urzędu Ochrony Danych Osobowych wpłynęło zgłoszenie naruszenia ochrony danych osobowych. Z jego treści wynikało, iż doszło do nieuprawnionego skopiowania danych osobowych stu pacjentów z systemu podmiotu medycznego przez byłego pracownika w celu ich wykorzystania do marketingu własnych usług. Jednocześnie wskazane zostało, że naruszenie dotyczyło następujących kategorii danych osobowych pacjen-

tów: numeru PESEL, imion i nazwisk, imion rodziców, daty urodzenia, adresu zamieszkania lub pobytu, numeru telefonu.

Podmiot medyczny nie powiadomił jednak osób, których dane dotyczą, o naruszeniu ochrony danych osobowych, i to pomimo, że ocenił ryzyko naruszenia praw i wolności osób fizycznych jako wysokie. W związku z powyższym, Prezes UODO wezwał podmiot do niezwłocznego zawiadomienia osób, których dane dotyczą, o naruszeniu ochrony ich danych osobowych oraz przekazania im zaleceń odnośnie zminimalizowania potencjalnych negatywnych skutków zaistniałego naruszenia.

OSOZ Polska 10/2021

29

pr a ktycznie

» Podmiot kary mógł uniknąć, gdyby wywiązał się z zaleceń UODO.« W kolejnych wyjaśnieniach podmiotu zawarto informacje o braku możliwości zidentyfikowania osób, których dotyczyło naruszenie. Co więcej – dowiadujemy się także, że pracownikiem, który skopiował dane pacjentów, był lekarz zatrudniony wówczas w podmiocie medycznym. Pomimo działań realizowanych przez podmiot, których celem miało być prawidłowe zawiadomienie o zaistniałym naruszeniu osób, których

dane dotyczą, Prezes UODO ocenił, iż nie przedstawił on wystarczających dowodów na wykonanie obowiązku zawiadomienia, o którym mowa w art. 34 ust.

1 i 2 RODO. Jak czytamy dalej w decyzji Prezesa UODO, właściwe wywiązanie się z obowiązku zawiadomienia osób poszkodowanych pozwoliłoby zrozumieć osobom, których dane dotyczą, na czym polegało naruszenie ochrony ich danych osobowych, poznać możliwe konsekwencje takiego zdarzenia oraz podjąć działania w celu zminimalizowania ewentualnych negatywnych skutków.

Podmiot medyczny mógł uniknąć nałożonej kary. Wystarczyło wywiązać się z zaleceń Prezesa UODO. Zwłaszcza, że jak wynika z decyzji, urzędnik UODO przekazywał podmiotowi wskazówki jak prawidłowo należy zawiadomić osoby, których dotyczyło naruszenie. Co więcej, jest to kolejny przykład na to, że nie można lekceważyć naruszeń ochrony danych osobowych, których w pewnych okolicznościach, nie da się uniknąć.

W każdym przypadku warto współpracować z organem nadzorczym, przestrzegać otrzymanych wskazówek i zaleceń, a przede wszystkim podnosić wiedzę z zakresu ochrony danych osobowych oraz bezpieczeństwa informacji wśród personelu. Wysokość nałożonej kary (85 588 złotych) wskazuje, że organ nadzorczy z całą pewnością zastosował proporcjonalną, skuteczną i odstraszającą karę – zgodnie z art. 83 RODO, właśnie takimi cechami powinna się charakteryzować się nałożona administracyjna kara pieniężna.

To kolejna kara Prezesa UODO za brak współpracy. Przypomnijmy, nie tak dawno, bo czerwcu br., opublikowana została decyzja nakładająca karę w wysokości 22 tys. za brak współpracy z organem nadzorczym. W tym przypadku podmiot, w stosunku do którego wpłynęła skarga za nieprawidłowości w procesie przetwarzania danych, nie udzielił żadnej odpowiedzi na pisma UODO. 

Powiadomić tak szybko, jak to możliwe Zgodnie z art. 34 pkt 1 RODO „Jeżeli naruszenie ochrony danych osobowych może powodować wysokie ryzyko naruszenia praw lub wolności osób fizycznych, administrator bez zbędnej zwłoki zawiadamia osobę, której dane dotyczą, o takim naruszeniu”. Do takich przypadków należą sytuacje, w których naruszenie prowadzi do dyskryminacji, kradzieży tożsamości, oszustwa, straty finansowej lub uszczerbku na reputacji. RODO wymaga, aby osoby fizyczne zostały zawiadomione o naruszeniu ich danych „bez zbędnej zwłoki”. Oznacza to, że administrator powinien zrealizować ów obowiązek tak szybko, jak pozwalają na to okoliczności danej sprawy. Należy przyjąć, że im poważniejsze jest ryzyko naruszenia praw lub wolności podmiotu danych, tym szybciej powinno nastąpić zawiadomienie, jak wskazuje motyw 86 RODO.

Skład i łamanie: Piotr Chamera Druk: INFOMAX, Katowice Nakład: 1500 egzemplarzy Wydawca: K AMSOFT S.A. 40–235 Katowice, ul 1 Maja 133 tel. +48 32 209-07-05 fax +48 32 209-07-15 e-mail: czasopismo@osoz.pl

Zespół redakcyjny: Zygmunt Kamiński, Agnieszka Golec, Aleksandra Kurowska, Katarzyna Płoskonka, Bożena Wojnarowicz-Głuszek.

Redaktor naczelny: Artur Olesch

Współpracownicy: Jarosław Frąckowiak, Monika Grabska, Marek Kowalski, Bleddyn Rees, Łukasz Stopa, Karolina Szuścik.

Przedruk, kopiowanie, skracanie, wykorzystanie tekstów (lub ich fragmentów) publikowanych w czasopiśmie OSOZ bez zgody wydawcy K AMSOFT S.A. jest zabronione.

Redakcja nie odpowiada za treść reklam, ogłoszeń i artykułów sponsorowanych.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania zamieszczanych materiałów. Niezamówionych materiałów nie zwracamy.

Prenumerata czasopisma Co miesiąc na łamach w OSOZ POLSK A prezentujemy starannie wyselekcjonowaną wiedzę m.in. z dziedziny nowoczesnych technologii w ochronie zdrowia i e-zdrowia.

Czytaj relacje z międzynarodowych wydarzeń, wywiady z ekspertami, autorskie raporty specjalne.

Cena rocznej prenumeraty: 180 zł (12 numerów).

Dołącz do społeczności e-zdrowia.

Zamówienia: redakcja@osoz.pl

Pobierz aplikację OSOZNews i czytaj bezpłatnie mobilne wydania czasopisma.

Jesteśmy partnerem European Connected Health Alliance

30

OSOZ Polska 10/2021

pr a ktycznie

T E C H N O LOG I E I Z D R O W I E

Wdrożenie EDM bez dobrze działającego działu IT nie jest możliwe O rozwoju cyfrowym, przejściu na elektroniczną dokumentację medyczną oraz zadaniach stojących przed administratorami szpitalnych systemów informatycznych opowiada Marek Kowalski – Kierownik Działu IT Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego we Wrocławiu.

Jak oceniłby Pan dojrzałość cyfrową USK we Wrocławiu. Jakie kroki milowe udało się wykonać w kwestii informatyzacji i jakie są plany na najbliższy rok?

Jesteśmy u progu rezygnacji z dokumentacji papierowej na rzecz dokumentacji elektronicznej. Zobligowani przepisami prawnymi, które niedawno weszły w życie, wdrożyliśmy już wszystkie wymagane dokumenty w wersji elektronicz-

nej, jak e-skierowanie, e-zwolnienie lekarskie i e-recepta.

Obecnie uczestniczymy w projekcie finansowanym przez Ministerstwo Zdrowia i z funduszy UE – „Wprowadzenie nowoczesnych e-Usług w podmiotach leczniczych nadzorowanych przez Ministra Zdrowia”. To priorytetowa inwestycja dla naszego szpitala o wartości blisko 10 mln zł. Do końca roku w całym szpitalu zostanie wdrożona doku-

mentacja elektroniczna. Jednak aby tak się stało, musimy podjąć szereg innych działań, dzięki którym możliwa będzie rezygnacja z obecnie funkcjonującego modelu tworzenia dokumentacji papierowej wspieranej elektronicznie. Mówiąc w skrócie, przygotowujemy się na to, aby dokumentacji papierowej, której nie można przetworzyć na dokumentację elektroniczną, w naszym szpitalu po prostu nie było.

Trzeba podkreślić, że w tak dużej jednostce jak nasza, wprowadzanie rozwiązań e-zdrowia musi mieć charakter ewolucyjny, a nie rewolucyjny. Wdrożenie EDM jest wyzwaniem bardzo złożonym.

O ile same narzędzia do gromadzenia i wymiany dokumentacji w sposób elektroniczny w jednostkach służby zdrowia są stosunkowo łatwe do zwymiarowania

OSOZ Polska 10/2021

31

pr a ktycznie

» USK podejmując decyzję strategiczną o wdrożeniu Zintegrowanego Systemu Informatycznego zyskał ogromną przewagę – jednolitą bazę danych.«

i wprowadzania, to trzeba sobie zadać pytanie, jak EDM wpłynie na funkcjonowanie szpitala. To nie jest tylko kwestia zakupu infrastruktury i urządzeń, ale też wielu innych powiązanych procesów.

Przykładowo, „jak przygotować funkcjonowanie szpitala w przypadku awarii systemu medycznego?” lub „co należy zrobić, aby system i sieć teleinformatyczna były odporne na awarie?” W przypadku równolegle prowadzonej dokumentacji w formie papierowej i elektronicznej, gdy komputer nie działa, można sięgnąć do dokumentów fizycznych. Kiedy mamy tylko „e-dokumentację”, takiej możliwości już nie ma.

To, co my musieliśmy zrobić, to m.in. podpisanie gwarantującej ciągłość działania umowy serwisowej, wymiana niektórych systemów oraz modernizacja sieci szkieletowej. Oczywiście nie jest możliwe opracowanie systemu w 100% odpornego na awarie, ale można przygotować się do minimalizacji skutków takich zakłóceń. Dlatego projekt z MZ jest kluczowy, bo pozwolił nam na wymianę oprogramowania bazodanowego i modernizację serwerowni.

Oprócz sfery technicznej, w tym procesie należy wziąć pod uwagę jeszcze jedną płaszczyznę, czyli ludzi korzystających z EDM. Są to m.in. lekarze, pielęgniarki, diagności laboratoryjni, ale również pacjenci, którzy będą z tej dokumentacji korzystać. W przypadku wie-

32

OSOZ Polska 10/2021

lu z nich istnieje bariera technologiczna, którą niekiedy trudno przeskoczyć. Dlatego konieczna jest transformacja cyfrowa na poziomie ogólnokrajowym, a nie tylko na płaszczyźnie samego szpitala.

Co więcej, EDM nakłada konieczność reorganizacji procesów wewnętrznych, w tym m.in. w zakresie wymiany informacji. To jest spore wyzwanie dla działów IT szpitala, a jak wiadomo, nie jest łatwo pozyskać informatyków, już nie mówiąc o specjalistach z zakresu informatyki medycznej. Czynnik ludzki, zarówno po stronie administracji jak i medycyny, okazuje się często decydującym.

Wspomniał Pan o najważniejszych składnikach adaptacji rozwiązań cyfrowych, a więc odpowiedniej technologii, ludziach i projektowaniu przepływów pracy. Co zatem zrobić, aby płynnie przejść przez proces digitalizacji?

Z mojego punktu widzenia ważne jest, aby podejście do EDM odbywało się procesowo, zapewniając etapowe wdrożenie, zarówno z punktu widzenia organizacyjnego jak i technologicznego.

Każda placówka musi liczyć się z koniecznością poniesienia dodatkowych kosztów, m.in. zakupu nowych funkcjonalności systemu albo rozbudowy zaplecza sprzętowego. Decydująca jest jednakże świadomość użytkowników

odnośnie korzyści i konsekwencji wprowadzanych zmian. Liczę, że ta „praca” zacznie być wykonywana na uczelniach kształcących pracowników ochrony zdrowia, dla których proces adaptacji będzie o wiele łatwiejszy.

Osobiście rekomendowałbym nagradzanie jednostek służby zdrowia za „digitalizację”, aby pozytywne motywować tych najbardziej aktywnych. Dodatkowo brakuje nam także odgórnego rozwijania kompetencji cyfrowych u pracowników ochrony zdrowia, a także promowania korzyści zastosowania EDM. EDM to obecnie temat numer jeden dla wielu placówek medycznych. Ale równie ważne są inne elementy, jak przykładowo wykorzystanie danych gromadzonych przez szpital do np. analiz administracyjnych czy wspomagania decyzji klinicznych. Jak ta kwestia wygląda w Państwa szpitalu?

USK podejmując decyzję strategiczną o wdrożeniu Zintegrowanego Systemu Informatycznego zyskał ogromną przewagę – jednolitą bazę danych, dzięki której można przeprowadzać dalsze analizy.

Jest to doskonały materiał wyjściowy do stosowania narzędzi typu „business intelligence” lub programów analitycznych, które w ochronie zdrowia dopiero w Polsce raczkują. Niemniej jednak podstawowym elementem, z którego nasz szpital już czerpie określone korzyści, jest spójna baza z danymi pochodzącymi zarówno z modułów medycznych jak i administracyjnych szpitalnego systemu informatycznego, co przekłada się na prowadzone badania naukowe oraz podejmowane decyzje zarządcze. Pomimo wyzwań związanych z anonimizacją danych, możemy pochwalić się bardzo dobrą współpraca z kadrą naukową Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu w wielu projektach badawczych.

Jak pandemia COVID-19 zmieniła sposób wykorzystania rozwiązań e-zdrowia w szpitalu?

Pandemia była ogromnym wyzwaniem dla wszystkich placówek ochrony zdrowia. Jej korzystnym „efektem ubocznym” jest przyspieszenie niektórych procesów digitalizacji. Musieliśmy szybko wdrożyć możliwość pracy zdalnej, a pacjentom umożliwić kontakt z lekarzem na odległość z zastosowaniem rozwiązań telemedycznych. W efekcie, ze szczególną ostrożnością podchodzimy do kwestii

pr a ktycznie

cyberbezpieczeństwa – zagrożenie cyberatakami znacznie wzrosło odkąd szpital nie jest już zamkniętym ekosystemem danych, ale udostępnia usługi na zewnątrz.

Mamy to szczęście, że USK jako „operator usługi kluczowej” objęty jest ustawą o krajowym systemie cyberbezpieczeństwa, więc niektóre mechanizmy mieliśmy wdrożone jeszcze przed pandemią. Jest to jednak obszar, który będzie coraz ważniejszy, bo ilość e-usług oferowanych pacjentom rośnie w lawinowym tempie. Już teraz udostępniamy pacjentom wyniki badań laboratoryjnych czy e-rejestrację do poradni medycznych. Wkrótce te dane oraz cała dokumentacja będą także przesyłane do portalu P1 i pacjent będzie mógł je sprawdzić bezpośrednio na swoim Indywidualnym Koncie Pacjenta. Dostęp do nich zyskają także inne placówki ochrony zdrowia.

Dodatkowo zaoferujemy nowe e-usługi umożliwiające ograniczenie kontaktu bezpośredniego pomiędzy pacjentem a szpitalem.

Takie „otwarcie” wymaga inwestycji zarówno w systemy bezpieczeństwa, ale przede wszystkim w najsłabszy element całego procesu, czyli użytkownika – tylko ciągła edukacja i przekazywanie odpowiedzialności pomoże ograniczyć ewentualne ujemne skutki dla szpitala.

Jak wygląda rozwój cyfrowy USK? Czy jest to wynik szerszej strategii digitalizacji czy raczej decyzji podejmowanych na bieżąco w reakcji na pojawiające się zapotrzebowanie na nowe usługi i rozwiązania?

z drugiej strony – ogrom pracy włożonej przy poprzednich założeniach jest trudny do wykorzystania.

Elementem strategicznym wymagającym bardzo dużego doprecyzowania w kontekście wymogów jest na przykład możliwość zastosowania rozwiązań chmurowych w ochronie zdrowia, które choć są niewątpliwie przyszłością, na razie funkcjonują w marginalnej części placówek ochrony zdrowia. Jednym z powodów jest fakt, że istniejące ramy prawne nie wspierają szybkiej adaptacji rozwiązań nastawionych na gromadzenie i wymianę danych w chmurze. Pojawiają się m.in. wątpliwości, co do miejsca składowania tych danych czy kopii zapasowych.

Do tego dochodzi konieczność intensywnej edukacji pacjentów w zakresie nowych rozwiązań cyfrowych w ochronie zdrowia, gdyż to właśnie oni są ich największym beneficjentem. Ten element także powinien się znaleźć w strategii opracowanej na szczeblu centralnym.

Jest Pan kierownikiem działu IT dużego szpitala. Jakie kompetencje są dziś potrzebne, żeby pełnić tę funkcję?

Sama wiedza techniczna i informatycz-

na to już za mało. Informatyk szpitalny musi nie tylko wiedzieć jak działa system, ale także jak on wpływa na procesy szpitalne. Administrator IT musi znać się na wielu procesach, np. medycznych, księgowych, magazynowych, diagnostyki obrazowej czy laboratoryjnej. Nie zapominajmy, że informatyka staje się najbardziej kluczowym elementem funkcjonowania każdego podmiotu medycznego, bo już niedługo cała dokumentacja medyczna będzie gromadzona i wymieniana tylko w postaci elektronicznej.

Bez sprawnie działającego działu IT, transformacja cyfrowa szpitala nie jest po prostu możliwa. Stąd jednym ze strategicznych zadań stojących przed placówkami medycznymi jest moim zdaniem inwestycja w rozwój działów teleinformatyki. Tylko w ten sposób będzie można zmierzyć się z wyzwaniami przyszłości. Nie jest to łatwe, bo zapotrzebowanie na informatyków jest obecnie duże w każdej branży, a zarobki wykwalifikowanych specjalistów sięgają czasami sum, które są niemożliwe do zaoferowania przez jednostki publiczne. Dlatego tak ważne w tym zakresie jest stosowanie zarządzania procesowego, które ułatwia proces adaptacji pracowników oraz precyzuje odpowiedzialność w każdym jego elemencie. 

Przejście na EDM w USK Wrocław wymagało m.in. modernizacji serwerowni oraz rozbudowy oprogramowania.

Proces cyfryzacji opiera się na dwóch filarach. Z jednej strony wynika ze strategicznych planów wewnętrznych szpitala wyznaczanych na okres kilku lat do przodu. Wiemy z góry, jakie systemy trzeba będzie systematycznie modernizować, także w związku z koniecznością wprowadzenia nowych usług cyfrowych dla pacjentów czy wymiany danych.

Z drugiej strony, jesteśmy zobligowani na bieżąco dostosowywać się do zmian prawnych wprowadzanych przez Ministerstwo Zdrowia oraz wymagań i wytycznych Centrum e-Zdrowia. Obecne podejście przy wykorzystaniu platformy P1 wydaje się dużo bardziej korzystne niż uprzednia próba tworzenia Regionalnych Repozytoriów Dokumentacji Medycznej. Pokazuje to równocześnie, że strategia na szczeblu centralnym może się zmienić z jednej strony „na lepsze”,

OSOZ Polska 10/2021

33

n o we idee

E -zdr o wie n a ś wiecie

34

The Guardian

HealthTech

Intimate data: can a person who tracks their steps, sleep and food ever truly be free?

What Challenges Still Lie Ahead for Healthcare’s Digital Transformation?

Intymne dane: czy osoba, która śledzi kroki, sen i odżywianie, może być wolna?

Jakie wyzwania nadal stoją przed cyfrową transformacją w służbie zdrowia?

Zaczęło się od liczenia liczby kroków. Następnie nowe technologie umożliwiły monitorowanie rytmu serca, ciśnienia krwi i częstości oddechów. Dziś możemy śledzić sen, treningi, okresy płodności. Obietnica optymalizacji własnego zdrowia jest tak kusząca, że jesteśmy skłonni dzielić się prywatnymi danymi z dużymi koncernami technologicznymi, nawet nie zaprzątając sobie głowy tym, co dalej dzieje się z tymi danymi. Do tego, nie jest jeszcze pewne, czy monitorowanie niektórych parametrów ma jakikolwiek sens z punktu widzenia zdrowia czy jakości życia.

The Guardian przytacza przykład FreeStyle Libre do monitorowania poziomu glukozy we krwi u osób z cukrzycą. Zamiast nakłuwać palec, pacjent może przykleić na ramię czujnik wielkości monety. Bezbolesna sonda ledwie przebija ramię, stale mierząc poziom glukozy za pośrednictwem płynów znajdujących się tuż pod skórą i przekazując wynik za pomocą elektronicznego czytnika. Technologia ułatwiająca życie diabetykom może wkrótce znaleźć zastosowanie do innych celów. Startup MyLevels, na postawie czujnika FreeStyle Libre, chce umożliwić każdej osobie śledzenie wpływu spożywanej żywności na poziom glukozy we krwi. Na podstawie zbieranych przez czujnik danych, system oparty na AI opracowuje spersonalizowaną dietę. Takich rozwiązań jest coraz więcej. Do danych zdrowotnych sięgają ubezpieczyciele, tworząc programy zachęcające do aktywności fizycznej. Wiele dużych firm daje swoim pracownikom za darmo inteligentne zegarki, zbierając informacje o śnie, aktywności i lokalizacji. Dobre intencje mogą mieć drugie dno.

Prywatne informacje będą potencjalnie wykorzystywane do decydowania o tym, kto dostanie awans lub czy składka ubezpieczenia zdrowotnego powinna zostać podwyższona.

Na początku 2021 roku, The New York Times przeanalizował politykę prywatności 250 aplikacji na iPhone’a, w tym 20 aplikacji zdrowotnych i fitness. 13 dzieliło dane ze średnio trzema trackerami zdrowia stron trzecich, a niektóre przekazywały dane reklamodawcom. Istnieją również obawy dotyczące precyzji i skutków ubocznych śledzenia zdrowia – US Preventive Services Task Force nie zaleca stosowania funkcji EKG w zegarku Apple u osób zdrowych. Powodem jest niska precyzja i generowanie niepotrzebnych wizyt lekarskich. 

Postęp cyfrowy w ochronie zdrowia, mimo znacznego przyspieszenia w czasie pandemii COVID-19, nadal pozostaje dalej w tyle za innymi branżami. Spowalniają go m.in. brak interoperacyjności systemów i danych, kwestie bezpieczeństwa cybernetycznego, obawy o ochronę prywatności.

Przejście z papierowego na elektroniczny system dokumentacji medycznej to jedynie wierzchołek góry lodowej digitalizacji. Nadal kartoteki pacjentów dostępne są jedynie tam, gdzie zostały stworzone. Nie mają do nich dostępu ani świadczeniodawcy w innych lokalizacjach, ani pacjenci. Według badania Pew Charitable Trusts z 2020 roku, 81% respondentów popiera większy dostęp do informacji zdrowotnych przez świadczeniodawców i pacjentów. Wciąż jednak brakuje niezbędnych standardów interoperacyjności, a istniejące nie zawsze są stosowane na szeroką skalę.

Kolejną kwestią jest to, że interwencje cyfrowe zależą od niezawodnego funkcjonowania wszystkich komponentów technologii. Na przykład, awaria sieci może spowodować błędy w działaniu urządzeń, a luka w zabezpieczeniach – brak dostępu do danych lub ich wyciek. Liczba cyberataków systematycznie rośnie. Mogą one prowadzić do zakłóceń w opiece zdrowotnej, powodując szkody po stronie pacjentów (utrata wrażliwych danych) oraz świadczeniodawców (odpowiedzialność prawna, reputacja placówki, zakłócenia w świadczeniu usług).

Chociaż nie ma złotego środka na zabezpieczenie danych, placówki medyczne mają jeszcze wiele do zrobienia w zakresie zabezpieczenia danych pacjentów. Ochrona zdrowia w niewielkim zakresie korzysta m.in. z technologii uwierzytelniania wieloczynnikowego, szyfrowania poufnych informacji z pomocą blockchain lub kryptografii z kluczem publiczno-prywatnym.

Zaleca się również, aby wszelkie pliki i dane przechowywane na urządzeniu były automatycznie szyfrowane. Także rozpowszechnianie błędnych informacji w opiece zdrowotnej pozostaje dużym wyzwaniem. Chociaż zdrowie cyfrowe niesie ze sobą wiele obietnic, opisane wyzwania nie powinny być traktowane jako przeszkody, ale raczej znaki drogowe wskazujące potencjalne zagrożenia i niezbędne działania. 

OSOZ Polska 10/2021

n o we idee

Freethink

Scientific American

Robot café hires people with disabilities to operate robowaiters

AI Generates Hypotheses Human Scientists Have Not Thought Of

Kawiarnia zatrudnia osoby niepełnosprawne do obsługi kelnerów-robotów

Sztuczna inteligencja generuje hipotezy, na które nie wpadli naukowcy

W kawiarni Dawn Avatar Robot Café w Tokio, klienci są obsługiwani przez roboty-kelnerów. Jednak nie chodzi o autonomiczne maszyny wykorzystujące sztuczną inteligencją, ale awatary sterowane przez niepełnosprawnych pracowników pracujących zdalnie. Czy dzięki robotyce osoby niepełnosprawne będą mogły w przyszłości wykonywać dotychczas niedostępne dla nich zawody?

Dla setek milionów osób niepełnosprawnych na całym świecie, znalezienie odpowiedniej pracy może być nie lada wyzwaniem. Wskaźniki bezrobocia są nieproporcjonalnie wysokie – w niektórych krajach sięgają nawet 80%. Takie osoby mają ograniczony wybór miejsca pracy, co wynika ze stopnia niepełnosprawności i ograniczeń ze strony firmy. A brak pracy oznacza jeszcze większą izolację społeczną już i tak wysoką w przypadku omawianej grupy osób.

Ciekawe rozwiązanie znalazła japońska firma Ory Laboratory. Stworzyła ona kawiarnie pop-up, w których klienci są obsługiwani przez roboty. Personel robotów jest kontrolowany przez pracowników z niepełnosprawnościami, takimi jak ALS i rdzeniowy zanik mięśni, za pomocą oprogramowania śledzącego wzrok. – Możliwość pomagania ludziom, a nawet poczucie, że jest się potrzebnym innym, są bardzo motywujące – mówi Shota Kuwahara, mężczyzna z dystrofią mięśniową, obsługujący jednego z kelnerów-robotów.

W czerwcu Ory otworzył swoją pierwszą stałą kawiarnię w centrum Tokio. W przeciwieństwie do tymczasowych punktów sprzedaży, serwuje ona zarówno jedzenie, jak i napoje.

W kawiarni znajduje się kilka różnych botów. Jeden z nich to humanoidalny tułów z ramionami zlokalizowany na stolikach, przyjmujący zamówienia klientów. Jest też robot mobilny o wysokości 4 stóp, który przynosi napoje i mniejsze talerze z jedzeniem (dania główne serwowane są przez kelnerów). Zdalni pracownicy mogą obserwować klientów przez kamery botów i rozmawiać z nimi za pomocą głośników i mikrofonu. Osoby mające problem z mówieniem, mogą skorzystać z głosu robota. Nazwisko i twarz każdego pracownika są wyświetlane na plakietce, dzięki czemu goście widzą osobę stojącą po drugiej stronie robota. Pracownicy mogą również wyrażać siebie za pośrednictwem robota, zmieniając kolor jego oczu oraz poruszając głową i ramionami. 

Samochody elektryczne mają potencjał, aby znacznie zmniejszyć emisję dwutlenku węgla. Jest jednak jeden problem: ich ekspansja jest zagrożona odkąd zaczyna brakować surowców do produkcji baterii. Jeden z kluczowych składników, nikiel, może spowodować braki w dostawach już pod koniec tego roku.

Jednak naukowcy odkryli niedawno cztery nowe materiały, które potencjalnie mogą być substytutami niklu. Aby wybrać przydatne substancje chemiczne z listy ponad 300 opcji, sięgnęli do narzędzi sztucznej inteligencji.

Odkrywanie nowych materiałów nie jest jedynym obszarem, w którym uczenie maszynowe może okazać się przełomowe. Naukowcy stosują również sieci neuronowe w poszukiwaniu odpowiedzi na wiele innych pytań technicznych i teoretycznych. Również w ochronie zdrowia, zwłaszcza w procesie opracowywania nowych leków. Kilka lat temu Anant Madabhushi, profesor inżynierii biomedycznej na Case Western Reserve University, wykorzystał techniki interpretacyjne, aby zrozumieć, dlaczego niektórzy pacjenci są bardziej niż inni narażeni na nawrót raka piersi lub prostaty. Skany pacjentów przesłano do sieci neuronowej, a ta zidentyfikowała osoby o podwyższonym ryzyku nawrotu raka. Następnie Madabhushi przeanalizował wyniki, aby znaleźć najważniejszą cechę określającą prawdopodobieństwo ponownego zachorowania na raka u danego pacjenta. Jak się okazało, decydującym czynnikiem było to, jak ciasno są upakowane wewnętrzne struktury gruczołów.

– Nie wiedzieliśmy tego. Użyliśmy metodologii, aby odkryć cechę choroby, która okazała się istotna – mówi Madabhushi. Dopiero po wyciągnięciu wniosków przez AI, jego zespół stwierdził, że wynik jest zgodny z aktualną literaturą naukową na temat patologii. Sieć neuronowa nie może jeszcze wyjaśnić, dlaczego gęstość struktury gruczołów przyczynia się do powstawania nowotworów, ale mimo to pomogła lepiej zrozumieć, jak postępuje wzrost guza. Ta wiedza pozwala ukierunkować przyszłe badania w medycynie.

Naukowcy próbują nawet zaprojektować sieci neuronowe, które mogłyby zbadać prawdziwą naturę kosmosu. Fizycy od ponad stu lat nie są w stanie pogodzić dwóch teorii wszechświata – teorii kwantowej i ogólnej teorii względności Einsteina. Czy AI rozwiąże tę zagadkę? 

OSOZ Polska 10/2021

35

n o we idee

L A B O R ATO R I U M T E C H N O LOG I I

Zdrowie w świecie cyfrowym.

Czego oczekuje młode pokolenie?

Źródło: GHFutures 2030

W październiku i listopadzie 2020 roku, Komisja The Lancet i Financial Times „Zarządzanie przyszłością zdrowia 2030: dorastanie w cyfrowym świecie” (Governing health futures 2030: Growing up in a digital world) we współpracy z UNICEF-em przeprowadziły globalny sondaż wśród młodych ludzi na temat zdrowia cyfrowego. Celem było lepsze zrozumienie oczekiwań i obaw młodego pokolenia w odniesieniu do wykorzystania technologii cyfrowych i danych w celu poprawy ich zdrowia.

36

OSOZ Polska 10/2021

Ankietowanych poproszono, aby opowiedzieli, w jaki sposób obecnie wykorzystują technologie cyfrowe do celów zdrowotnych oraz jakie jest ich zdanie na temat korzyści i zagrożeń z nimi związanych. Respondenci zostali również poproszeni o podzielenie się swoimi opiniami na temat tego, co rządy poszczególnych krajów i firmy technologiczne powinny zrobić, aby lepiej zarządzać zdrowiem cyfrowym, a także jak wyobrażają sobie zdrowie cyfrowe w 2030 roku.

n o we idee

Oto podsumowanie najważniejszych wyników badania: • 88% respondentów korzysta z jakiejś formy technologii cyfrowej do celów związanych ze zdrowiem.

• Najczęściej wykorzystywanymi technologiami są aplikacje na smartfony i strony internetowe.

• Poprawa kondycji fizycznej (fitness) jest najpopularniejszym celem związanym ze zdrowiem wśród użytkowników technologii cyfrowych.

• Połowa respondentów stwierdziła, że dostęp do informacji zdrowotnych jest najlepszym sposobem, w jaki technologie cyfrowe mogą wspierać młodzież w zarządzaniu swoim zdrowiem i dobrym samopoczuciem.

• Największym wyzwaniem są nieprecyzyjne informacje na temat zdrowia. Na kolejnych miejscach znalazły się obawy o prywatność i to, że korzystanie z technologii cyfrowych prowadzi do mniejszej aktywności fizycznej.

• Młodzi ludzie chcą, aby rządy i firmy technologiczne zintesyfikowały wysiłki na rzecz zwiększenia dostępu

» Wyniki ankiety sugerują, że wielu młodych ludzi nie zastanawiało się wcześniej nad rolą, jaką technologie cyfrowe odgrywają i mogą odgrywać we wspieraniu ich zdrowia.« do Internetu oraz do wysokiej jakości, wiarygodnych informacji na temat zdrowia. Oczekiwaliby ponadto poprawy regulacji w zakresie treści i usług online, aby chronić ich przed szkodliwymi i fałszywymi informacjami.

• Respondentów cechuje wysoki stopień niepewności w zakresie przyszłości cyfrowego zdrowia.

Jak zapewnić lepszą przyszłość zdrowia cyfrowego?

Z badania wyłania się sześć głównych kwestii, którymi muszą zająć się decydenci, firmy technologiczne i inne podmioty zajmujące się zdrowiem cyfrowym:

1. Zmniejszenie przepaści cyfrowej, aby wszyscy w równym stopniu mogli korzystać z technologii cyfrowych.

2. Poprawa dostępności, przystępności i jakości informacji zdrowotnych w Internecie.

3. Wprowadzenie lub wzmocnienie mechanizmów regulacji i nadzoru w odniesieniu do treści i usług online dostępnych dla młodych ludzi za pośrednictwem stron internetowych, smartfonów i platform społecznościowych, aby nie zagrażały one ich zdrowiu i nie naruszały ich podstawowych praw.

4. Wykorzystanie zainteresowania młodych ludzi ich kondycją i zdrowiem

Najczęściej wykorzystywane technologie cyfrowe do celów związanych ze zdrowiem (z podziałem na kraje) Aplikacje mobilne Strony internetowe Media społecznościowe Nie korzystam Konsultacje online Urządzenia ubieralne (wearables) Inne rozwiązania cyfrowe Brak odpowiedzi

Źródło: GHFutures 2030

OSOZ Polska 10/2021

37

n o we idee

» Aplikacje mobilne na smartfony są najczęściej wykorzystywaną technologią do osiągania celów związanych z dobrą kondycją fizyczną.«

i ograniczenie szkodliwego wpływu technologii.

5. Budowanie zaufania do rządów i firm technologicznych poprzez angażowanie młodzieży na wszystkich etapach zdrowia cyfrowego, jego wdrażania i zarządzania nim.

6. Zmniejszenie niepewności młodych ludzi w odniesieniu do zdrowia cyfrowego poprzez zwiększenie umiejętności zdrowia cyfrowego.

Wśród najważniejszych kwestii digitalizacji w ochronie zdrowia znalazło się też wzmacnianie zaufania do wiedzy o zdro-

wiu i przetwarzania danych, zwiększanie świadomości zdrowotnej i cyfrowej, rozbudowa infrastruktury cyfrowej, podniesienie jakości dostępu do Internetu i usług zdrowotnych oraz przejście na bardziej spersonalizowane modele medycyny. Młodzi ludzie życzyliby sobie, aby narzędzia cyfrowe uzupełniały, a nie zastępowały bezpośredni kontakt z pracownikami służby zdrowia.

Cyfryzacja zdominuje przyszłość ochrony zdrowia Technologie cyfrowe – i generowa-

ne z ich pomocą dane – są coraz częściej wykorzystywane przez pracowników służby zdrowia, decydentów i osoby prywatne na całym świecie. Dziedzina zdrowia cyfrowego obejmuje szeroki zakres narzędzi i koncepcji, od cyfrowych kartotek zdrowia, aplikacji na smartfony i konsultacji wideo z pracownikami służby zdrowia, po sztuczną inteligencję i rzeczywistość wirtualną. Chociaż transformacja cyfrowa oferuje bezprecedensowe możliwości ulepszenia opieki zdrowotnej, stawia przed społeczeństwami na całym świecie wiele wyzwań związanych m.in. z przetwarzaniem danych, ich bezpieczeństwem i prywatnością.

Komisja Lancet i Financial Times „Governing health futures 2030: Growing up in a digital world” została powołana w 2019 r. w celu zbadania wpływu zdrowia cyfrowego, sztucznej inteligencji i innych nowych technologii na opiekę zdrowotną. Komisja skoncentrowała się szczególnie na poprawie zdrowia i dobrostanu dzieci, opracowując zestaw zaleceń dotyczących zarządzania transformacją cyfrową, aby umożliwić nowym pokoleniom rozkwit w erze cyfrowej. 

Najczęstszy powód wykorzystywania technologii cyfrowych (z podziałem na kraje) Kondycja fizyczna Choroby zakaźne Zdrowie psychiczne Zdrowie reprodukcyjne Inne kwestie zdrowotne Odżywianie Brak odpowiedzi

Źródło: GHFutures 2030

38

OSOZ Polska 10/2021

n o we idee

Wytyczne dla telemedycyny w polskiej diabetologii Fundacja Telemedyczna Grupa Robocza we współpracy z ekspertami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego oraz przedstawicielami środowiska pielęgniarstwa diabetologicznego opracowała raport „Jak wykorzystać potencjał telemedycyny w diabetologii?”

Telemedycyna w diabetologii to rozwiązanie bezpieczne dla pacjentów, umożliwiające uzyskanie wysokojakościowego świadczenia zdrowotnego. Liczne badania wskazują na skuteczność stosowania rozwiązań telemetrycznych u chorych na cukrzycę, a środowisko medyczne potwierdza zasadność włączenia telemedycyny do opieki diabetologicznej.

Polskie Towarzystwo Diabetologiczne w Zaleceniach klinicznych dotyczących postepowania u chorych z cukrzyca 2021 rekomenduje wykorzystanie telemedycyny jako narzędzia do optymalizacji stałej opieki diabetologicznej oraz uwzględnia możliwość realizacji teleporad jako alternatywy dla części wizyt ambulatoryjnych.

Co zrobić, aby zwiększyć wykorzystanie telemedycyny?

Według autorów raportu, dla skuteczności rozwiązań telemedycznych w opiece zdrowotnej z zakresu diabetologii niezbędne jest współdziałanie w obszarze następujących pięciu filarów: • Powszechnie dostępna i wysokojakościowa teleporada.

• Wartościowe dane uzyskane z wyrobów medycznych.

• Znajomość historii pacjenta w systemie ochrony zdrowia, odpowiednio do jego przypadku klinicznego.

• Zapewnienie pacjentowi skutecznej edukacji.

• Optymalizacja czasu pracy profesjonalistów medycznych z uwzględnieniem ich kompetencji zawodowych.

OSOZ Polska 10/2021

39

n o we idee

Liczba wizyt stacjonarnych i porad telemedycznych u pacjentów z cukrzycą w 2020 roku w placówkach Medicover 100% 80% 60% 40% 20%

40

OSOZ Polska 10/2021

wizyty stacjonarne

ń gr

ud z

ie

ad lis to p

rn ik ie pa źd z

wr ze sie

ń

ń sie

rp

ie

c ie lip

c wi e

aj

cz er

2020

Aby wykorzystać potencjał telemedycyny w diabetologii, Telemedyczna Grupa Robocza postuluje takie działania konkretne jak: • Standaryzacja teleporady (osiągnięcie wysokiej jakości) oraz wprowadzenie jej na stałe do koszyka świadczeń gwarantowanych (wysoka dostępność).

• Zapewnienie pacjentom szerokiego dostępu do wyrobów medycznych umożliwiających monitoring oraz przesyłanie danych profesjonaliście medycznemu. Wprowadzenie standardu postępowania w zakresie uzyskanych danych z wyrobu medycznego. W efekcie profesjonalista medyczny w trakcie sprawowanej opieki telemedycznej będzie bazował również na wiarygodnych danych z wyrobu medycznego.

• Zapewnienie profesjonaliście medycznemu sprawującemu opiekę diabetologiczną pełnej wiedzy o pacjencie, wymaganej dla świadczenia przez niego skutecznej opieki diabetologicznej.

Odpowiednia prawno-techniczna infrastruktura systemu zapewni dostępność do danych medycznych pacjenta i wpłynie istotnie na efektywność udzielania świadczeń zdrowotnych oraz organizacji podmiotów leczniczych.

• Zapewnienie skutecznej edukacji diabetologicznej, z wykorzystaniem telemedycyny. Również edukacja powinna być przedmiotem standaryzacji.

Działanie to wprowadza skuteczny mechanizm, który gwarantuje pacjentowi zdobycie kompetencji do efektywnego radzenia sobie z problemem cukrzycy oraz zwiększa dostępność do wiedzy i opieki specjalistów.

m

eń ci kw ie

lu ty

ar ze c m

st y

cz eń

0%

kontakty i porady telemedyczne

• Wprowadzenie rozwiązań, które będą zapewniać zarówno oszczędność czasu specjalisty, a jednocześnie zwiększać jego dostępność dla pacjentów.

Można to osiągnąć przez poszerzanie kompetencji innych zawodów medycznych, utworzenie nowych zawodów medycznych oraz poszerzenie roli poszczególnych profesjonalistów medycznych, w tym m.in. edukatora ds. diabetologii, pielęgniarki, dietetyka, opiekuna medycznego; szersze wsparcie profesjonalistów medycznych poprzez przeniesienie części kompetencji na personel administracyjny; ograniczanie sprawozdawczości; wprowadzanie rozwiązań z zakresu symptom checker oraz opracowanie standardów w tym zakresie; wprowadzanie innych rozwiązań zakładających automatyzację, w tym z wykorzystaniem AI. Te działania stanowią podstawę dla sukcesywnego wdrożenia i wykorzysta-

nia potencjału telemedycyny w diabetologii. Podjęcie współistniejących systemowych działań może doprowadzić do szybkiego i zdecydowanego wzrostu jakości opieki diabetologicznej w Polsce.

Wyzwanie, które wymaga nowego podejścia Cukrzyca stanowi istotny problem zdrowotny społeczeństwa XXI wieku, obarczony ryzykiem szerokiego spektrum powikłań w przypadku zaniechania leczenia: ostrych, takich jak cukrzycowa kwasica ketonowa i hipoglikemia; oraz przewlekłych, takich jak zespół stopy cukrzycowej, cukrzycowa choroba nerek, retinopatia cukrzycowa, udar mózgu, niewydolność serca czy zespoły wieńcowe, które prowadzą finalnie do kalectwa i przedwczesnego zgonu. Tym samym, opieka nad pacjentami z cukrzycą, a w szczególności jej powikłaniami, stanowi znaczące obciążenie dla budżetu płatnika publicznego. 

Jak wykorzystać potencjał telemedycyny w diabetologii?

Raport przygotowany przez Telemedyczną Grupę Roboczą we współpracy z Polskim Towarzystwem Diabetologicznym.

(163 stron, język polski) Aby pobrać raport, wejdź na stronę bit.ly/3jcxYRm lub zeskanuj kod.

n o we idee

Ponad połowa Polaków dostrzega zalety cyfryzacji 75% osób deklaruje podstawową znajomość zagadnień związanych z cyfryzacją ochrony zdrowia, a zdecydowana większość podkreśla, że innowacyjne rozwiązania są korzystne dla pacjentów – wynika z badania przeprowadzonego przez Kantar w ramach „Barometru Bayer”.

W pandemicznym roku 2020 wielu Polaków po raz pierwszy zetknęło się z pojęciem e-zdrowia. Zwiększyła się liczba osób korzystających z teleporad oraz umawiających wizyty przez internet. Upowszechniły się e-zwolnienia oraz e-recepty. Pacjenci z COVID-19 leczący się w domu byli monitorowani z wykorzystaniem rozwiązań telemedycznych. Wiele osób posiada już certyfikat COVID-19 w aplikacji mobilnej. Spora część osób zaczęła korzystać z aplikacji typu fitness z opcjami monitorowania parametrów zdrowia.

– Na naszych oczach dokonuje się cyfrowa rewolucja w medycynie i ochronie zdrowia. Daje ona szanse lepszej opieki nad pacjentem czy też efektywniejszej organizacji ochrony zdrowia – mówi Markus Baltzer, Prezes Bayer Sp. z o.o., na zlecenie której przeprowadzono badanie.

Na ile jako społeczeństwo mamy wiedzę i jesteśmy gotowi na zmiany, które niesie za sobą cyfryzacja w medycynie i ochronie zdrowia? Aż 75 proc. Polaków deklaruje przynajmniej podstawową wiedzę na temat cyfryzacji w opiece zdrowotnej, przy czym odsetek ten znacząco rośnie wśród osób po 55 roku życia (84 proc.). – Wyższa świadomość wśród osób starszych wynika z tego, że ta grupa częściej korzysta z usług zdrowotnych. Prawdopodobnie miała więc okazję osobiście korzystać chociażby z teleporady – wyjaśnia dr Izabella Anuszewska, socjolog z instytutu Kantar.

Jeżeli chodzi o przydatność technologii cyfrowych, opinia nie jest już jednoznaczna. Nieco ponad 50 proc. respondentów docenia ich znaczenie dla systemu ochrony zdrowia – placówek, lekarzy, personelu medycznego; 55 proc. widzi wartość usług realizowanych dzięki technologii (e-konsultacje, telediagnostyka, e-recepty) z perspektywy pacjenta. Jednocześnie aż 93 proc. respondentów ocenia, że innowacyjne rozwiązania w opiece zdrowotnej są niezbędne lub mają po temu potencjał, by wesprzeć radzenie sobie z obecnymi chorobami i liczbą pacjentów.

Duże pole do działań widać w obszarze powszechności innowacyjnych rozwiązań. Tylko 9 proc. respondentów jest przekonanych, że dostęp do nowych rozwiązań w medycynie mają wszyscy pacjenci w tym samym stopniu; zdaniem 72 proc. – tylko część pacjentów lub niektórzy, a 9 proc. uważa, że rozwiązania te są praktycznie niedostępne w Polsce. 

OSOZ Polska 10/2021

41

KAMSOFT SYSTEM SZPITALNY (HIS)

Jednym z najpopularniejszych systemów klasy HIS na rynku, jest KS-MEDIS, MVȕT[ \CRGYPKC MQORNGMUQYȤ QDU WIȶ U\RKVCNK QF RTQEGUȕY CFOKPKUVTCE[LP[EJ RQRT\G\ \CT\ȤF\CPKG OCIC\[PGO K QDTȕV NGMCOK Cʑ RQ YURCTEKG RTQEGUȕY NGE\GPKC -5 /'&+5 \CRGYPKC TȕYPKGʑ QDU WIȶ '&/ QTC\ YURȕ RTCEWLG \ CRNKMCELCOK OQDKNP[OK K U[UVGOCOK \GYPȶVT\P[OK

5;56'/; 952Ǻ 24#%7,ȣ%' < -5 /'&+5

Aplikacje Mobilne FNC .GMCT\[ K 2KGNȶIPKCTGM KS-ASW (apteka U\RKVCNPC KS-MediVeris, 5[UVGO[ (KPCPUQYQ -UKȶIQYG oraz -CFTQYQ 2 CEQYG \ CRNKMCELȤ OQDKNPȤ FNC RTCEQYPKMȕY mZZL YURȕ RTCEC \ KS-SOLAB FKCIPQUV[MC NCDQTCVQT[LPC

SYSTEMY GABINETOWE

-#/51(6 QHGTWLG U\GTGI TQ\YKȤ\Cɛ MVȕTG QDU WIWLȤ G 4GEGRV[ '&/ eZLA, e-Skierowania, \NGECPKG VGUVȕY PC %18+& QTC\ UȤ RT\[IQVQYCPG FQ TGLGUVTCELK <FCT\Gɛ /GF[E\P[EJ KPFGMUQYCPKC K Y[OKCP[ '&/. Dla FWʑ[EJ RNCEȕYGM K RT\[EJQFPK FQUMQPCNG URTCYF\K UKȶ U[UVGO UVCELQPCTP[ KS-SOMED NWD EJOWTQY[ 5'47/ /PKGLU\G RQFOKQV[ OQIȤ VCMʑG UMQT\[UVCȦ \ FQDT\G \PCPGIQ RTQITCOW KS-PPS FGUMVQR NWD Mediporta (chmura).

41<9+ȣ<#0+# 952Ǻ 24#%7,ȣ%' Z SYSTEMAMI GABINETOWYMI

Aplikacje mobilne FNC NGMCT\[ K RKGNȶIPKCTGM 4GLGUVTCELC on-line Telewizyty CRNKMCELC OQDKNPC FNC RCELGPVȕY Ť VisiMed RQYKCFQOKGPKC 5/5 K Y CRNKMCELK 8KUK/GF 9[PKMK $CFCɛ on-line YURȕ RTCEC \ KS-SOLAB FKCIPQUV[MC NCDQTCVQT[LPC

POZNAJ SYSTEMY KAMSOFT

4Q\YKȤ\CPKC -#/51(6 FNC 4[PMW <FTQYKC 0C EQ F\KGɛ RCELGPEK PKG \FCLȤ UQDKG URTCY[ LCM VQ E\GIQ PKG YKFCȦ TGCNPKG YR [YC PC PCU\G \FTQYKG 5[UVGO[ KPHQTOCV[E\PG UȤ VGIQ FQUMQPC [O RT\[M CFGO %\[ \CUVCPCYKCNKɮEKG UKȶ DQYKGO 2CɛUVYQ MKGF[MQNYKGM UMȤF Y CRVGEG YKCFQOQ EQ NGMCT\ RT\GRKUC PC TGEGREKG NWD LCM F\KC C G UMKGTQYCPKG! 9 -#/51(6 YKGO[ VQ FQUMQ PCNG DQYKGO QF RQPCF NCV VYQT\[O[ VG TQ\YKȤ\CPKC

4Q\YKȤ\CPKC FNC 4[PMW 1EJTQP[ <FTQYKC ' 41<9+ȣ<#0+# 9 1%*410+' <&419+#

' TGEGRVC G UMKGTQYCPKG G <.# G<9/ \NGECPKG VGUVȕY PC %18+& VQ TQ\YKȤ\CPKC MVȕTG UVC [ UKȶ PKGQF\QYP[OK GNGOGPVCOK RTCE[ NGMCT\[ K RGTUQPGNW OGF[E\PGIQ 5[UVGO[ -#/51(6 UȤ TȕYPKGʑ IQVQYG FQ TGLGUVTCELK <FCT\Gɛ /GF[E\P[EJ KPFGMUQYCPKC K Y[OKCP[ '&/, które VQ PQYG GNGOGPV[ G <FTQYKC DȶFȤ QDQYKȤ\WLȤE[OK Y EC GL 2QNUEG

4;0'- (#4/#%'76;%<0;

+PHQTOCV[\CELC T[PMW HCTOCEGWV[E\PGIQ Y 2QNUEG TQ\RQE\ȶ C UKȶ QF RKGTYU\GIQ YFTQʑGPKC U[UVGOW KS-AOW, w jednej z katoYKEMKEJ CRVGM PC RQE\ȤVMW NCV 1DGEPKG RQPCF CRVGM MQT\[UVC \ VGIQ TQ\YKȤ\CPKC -#/51(6 FQUVCTE\C TȕYPKGʑ U[UVGO[ FQ QDU WIK JWTVQYPK HCTOCEGWV[E\P[EJ KS-HFW oraz U[UVGO WOQʑNKYKCLȤE[ YGT[ƒMCELȶ CWVGPV[E\PQɮEK RTQFWMVȕY leczniczych MediVeris dla aptek, przychodni, hurtowni i szpitali.

2#%,'06

4GLGUVTCELC YK\[V QP NKPG URTCYF\GPKG FQUVȶRPQɮEK NGMW Y CRVGEG E\[ \FCNPG \COCYKCPKG TGEGRV VQ V[NMQ PKGMVȕTG \ OQʑNKYQɮEK LCMKG QHGTWLȤ RCELGPVQO UGTYKU[ ƒTO[ -#/51(6 KtoMaLek.pl oraz LekarzeBezKolejki.pl.

9URQOPKCPG HWPMELG ȤE\[ Y UQDKG TȕYPKGʑ CRNKMCELC VisiMed, która ponadto WOQʑNKYKC \TGCNK\QYCPKG DG\FQV[MQYGL TGEGRV[ Y CRVGEG TGCNK\CELȶ VGNGYK\[V[ QTC\ RTQYCF\GPKG JCTOQPQITCOW FCYMQYCPKC NGMȕY

5'49+5; 9+&'1 &.# 52'%,#.+56Ǻ9

-#/51(6 LGUV TȕYPKGʑ Y[FCYEȤ UGTYKUȕY OSOZ-NEWS i 151< 67614. W ramach których eksperci KAMSOFT w przyUVȶRP[ URQUȕD RTG\GPVWLȤ PQYG HWPMELQPCNPQɮEK Y U[UVGOCEJ +6 CMVWCNK\CELG \YKȤ\CPG \G \OKCPCOK Y RTCYKG QTC\ PCT\ȶF\KC YURQOCICLȤEG RTCEȶ NGMCT\[ RKGNȶIPKCTGM K HCTOCEGWVȕY /CVGTKC [ UȤ RWDNKMQYCPG EQF\KGPPKG PC MCPCNG [QWVWDG RN QTC\ PC FGF[MQwanych stronach: news.osoz.pl VWVQT QUQ\ RN.

9 ȣ%< OSOZ-NEWS + $ȣ&ʎ 0# $+'ʐȣ%1

%QF\KGPPKG \ PCU\[EJ U[UVGOȕY K CRNKMCELK MQT\[UVC V[UKȤEG CRVGM K ICDKPGVȕY NGMCT UMKEJ UGVMK U\RKVCNK QTC\ OKNKQP[ RCELGPVȕY Y EC GL 2QNUEG 9[OKCPC KPHQTOCELK RQOKȶF\[ PKOK LGUV OQʑNKYC TȕYPKGʑ F\KȶMK U[UVGOQYK 151< 1VYCTV[ 5[UVGO 1EJTQP[ <FTQYKC MVȕT[ KPVGITWLG FCPG K ȤE\[ YU\[UVMKEJ WE\GUVPKMȕY T[PMW \FTQYKC

-#/51(6 5 # ^ WN /CLC ^ -CVQYKEG ^ ^ YYY MCOUQHV RN ^ DKWTQ"MCOUQHV RN

o s o z w o rld

The Impact Of AI On The Future Of Radiology – 4 Scenarios In 2016, Professor Geoffrey Hinton, a neural network expert, said that we should stop training radiologists because in the next five years algorithms would be better than people in assessing medical images. It is 2021 and the demand for radiologists is growing, but it is too soon to say that Hinton was wrong.

Geoffrey Everest Hinton did not pull his idea out of thin air. He is a cognitive psychologist and a computer scientist known for his work on artificial neural networks; he works in Google and at the University of Toronto. However, this renowned scientist did not consider

44

OSOZ Polska 10/2021

three factors: the complex healthcare ecosystem, demand/supply of health services imbalance and the characteristics of doctors’ work.

The US Bureau of Labor Statistics forecasts that the number of radiology and MRI technicians will grow by 7%

in 2019-2029. According to the American College of Radiology report, onethird of radiologists use AI algorithms at work these days. The FDA has already approved 80 radiological algorithms – about half of them are used in practice.

Hinton did not consider that the demand for radiologists is growing, caused by the increase of screening programs and aging societies. According to the latest data, the NHS estimates that the shortage of radiologists amounts to about 30%, which translates into a deficit of approximately 1,800 employees.

Despite these statistics, Hinton’s thesis is not necessarily wrong. If AI keeps improving at the same rate as it currently

o s o z w o rld

» 31% of radiologists agree that AI will replace them in their lifetime.«

is, the precision of machines will outgrow people’s skills in assessing medical images. This option is still on the table, similarly to other scenarios.

SCENARIO 1. Reciprocal effect. For fear of AI, radiology will become less popular and the gap between the demand and supply of radiologists will grow.

In developed countries, the number of radiologists is growing, but their availability in the job market is severely limited, similarly to the general availability of doctors. Historically, medical imagining was one of the most dangerous jobs due

to exposure to X-rays. Despite technological progress, radiologists still work with ionizing, infrared, ultraviolet (UV) and electromagnetic radiation on an everyday basis. Moreover, this profession ranks relatively low in popularity statistics. Currently, students are much more eager to choose specializations such as family medicine, psychiatry, neurology, pediatrics or cardiology. Students carefully plan their careers, taking job prospects into account. News that radiology is the field of medicine in which AI algorithms will become popular the fastest may be an important argument for students.

At the end of 2020, the British Institute of Radiology published a study entitled Artificial intelligence in radiology: does it impact medical students preference for radiology as their future career?

Its findings surprised the researchers.

Out of 476 respondents, only 34 people considered radiology as their first choice of specialization, 26 people considered it as their second choice, and for 65 people, it was their third choice. Furthermore, 31% of respondents agreed that AI would replace radiologists in their lifetime, whereas 44.8% agreed that AI would reduce the number of radiologists needed in the future. Even when it comes to the respondents for whom radiology was the first choice, 58.8% were concerned about the unsure impact of AI on radiology. The fear that AI may replace radiologists in the future had a negative impact on radiology as a prospective career path considered by medical students.

SCENARIO 2. Acceleration effect.

Radiology is becoming one of the fields with the fastest technological progress, which is an incentive for a new generation of doctors.

This thesis was posed by a radiologist who is a friend of mine. As a young doctor entering the job market and interested in technological innovations, he expects modern working conditions and wants to use digital health tools in his daily practice. And no other field can offer such perspectives, for example, operating systems based on AI. Radiology ranks first in the statistics of medical algorithms approved by the FDA. Far behind, in second place, is cardiology. Will this argument be of growing importance for a generation of doctors brought up in the digital era?

SCENARIO 3. Adoption effect. As the popularity of algorithms in radiology keeps growing, the competencies of radiologists and the quality of their work will improve.

This is the most popular view and, at the same time, a non-controversial compromise between both sides of digital transformation in health care – the world of technology and medicine. It is also a model which is already working well.

For example, PACS systems with elements of AI automatically identify worrying lesions and pre-select and pre-evaluate images. For a radiologist, it is an extra set of eyes that enables them to make sure that no detail has been overlooked.

During the first months of the COVID-19 pandemic, quickly developed algorithms were able to select coronavirus patients on the basis of a pattern of lung lesions, which significantly accelerated the diagnosis in the overburdened health facilities. When AI becomes more accurate than radiologists, radiologists will benefit – they will no longer need to do administrative and repetitive manual work, which consists in analyzing images pixel by pixel. AI will improve the precision of diagnosis and patient safety.

SCENARIO 4. Denial effect. The growing presence of AI at work does not mean that it is adapted. Doctors do not trust the decisions made by algorithms and ignore their opinions.

In order to become a radiologist, it can typically take up to 13 years. And an AI system is supposed to be better than doctors are? So the resistance to accepting AI is understandable. Even though it can be assumed that many prejudices will weaken as digitally literate doctors enter the job market and digital transformation progresses, the scenario of harmonized human-machine cooperation is still too optimistic. New challenges are already on the horizon. Doctors will have to cooperate more closely with IT systems, and new problems will come up, such as AI ethics, task sharing and liability for medical errors. Apart from that, digitalization is progressing so rapidly that doctors do not have time to become familiar with new features during an intense day at work – even if they improve workflows and make the job easier. As a result, we have a growing gap between technological capabilities and the ability to adapt them. 

OSOZ Polska 10/2021

45

o s o z w o rld

Patients In A Rapidly Changing Healthcare Technology Environment European Patients’ Forum (EPF) wants to increase patient involvement in the digitalization of healthcare. This is a leading theme of the virtual EPF Congress 2021 “Digital transformation of healthcare” (October 26-29).

We talked with the President of the EPF, Marco Greco, about patients in a new, digital world.

Since digital healthcare has gained momentum, patients have become more empowered. Could you please name the critical benefits for patients from digital transformation? What new challenges has digitization brought?

Digital transformation has created an in-

46

OSOZ Polska 10/2021

credible number of potential benefits for patients in terms of accessibility, health data, monitoring, services, and followup. Technological advancements are rapidly changing the EU healthcare landscape as a whole, including increasing the use of Big Data and Artificial Intelligence-based tools for public health and

healthcare services and research and developing personalized medicine and targeted therapies.

The main challenges revolve around addressing ethical issues, ensuring a transparent and accountable policy framework, data governance, a fit-forpurpose regulatory framework, equita-

o s o z w o rld

ble and affordable access for patients, patient involvement in co-designing digital solutions and tools, and generating trust in both the new technologies and the systems that operate and govern them. Thus, while there is a ton of innovation and transformation, it requires a cautious approach.

In the present health system, it is difficult to claim that patients are at the center. So what changes are needed to push health systems towards patient-centricity?

The main issue is that we keep on designing healthcare systems and then, in the end, ask if the patient is happy or satisfied or, even worse, we ask external parties to evaluate the system’s efficiency. At EPF, our message is clear: digital tools should start from the needs of healthcare users and be developed with the users to ensure technology actually facilitates participatory, person-centered healthcare and leads to better outcomes for patients and better value for society.

There are many discussions around involving patients in the development of digital tools. What does “patient-led innovation” mean in practice?

Digital tools should be a resource for patients and not another barrier towards access. Patients began innovating because they couldn’t find solutions on the market that truly met their needs.

The solutions that patients and caregivers found on the market were either too expensive or weren’t quite personalized enough for their specific needs. Overall, patients themselves have deep-rooted insight that no amount of user-testing or co-creation could match. Patients also bring true innovation because their only motivation is to make their lives more manageable.

We already know that scientific innovation alone is not enough. However, we have not achieved a perfect balance yet.

All I do know is that patients should be firmly in the driving seat if we want a solution to truly meet the needs of the patient.

Telehealth deployment increased up to dozens of times during a pandemic healthcare delivery is becoming increasingly digital, while some digital inequalities are also snowballing. So what should be done to reduce the digital divide?

Educate. Simplify. Co-design. We know these concepts very well. However, they have not been applied effectively. To date, we have unfortunately not seen a systematic collection or sharing of “best practice” alternative access solutions.

For example – virtual consultations, automatic prescription renewals, etc. This is one area, among many, where the European Commission can support the Member States with the involvement of patient organizations.

Digitalization needs to be integrated as part of national and European strategies to tackle health inequalities and avoid creating a new digital divide. As a member of the Commission’s eHealth Stakeholder Group 2019-2022, EPF will aim to ensure that the potential of digitalization is harnessed for the benefit of patients.

The digital-first approach is inevitable due to medical workforce shortages and increasing demand for medical services.

As a result, the first contact with primary health care will increasingly be through digital and online tools. What is the sustainable balance between care delivered by humans and care provided by artificial intelligence systems?

Reports and studies highlight several key areas where AI may possibly have a direct impact on the patient: self-care, prevention and wellness, triage and early diagnosis, diagnostics, clinical decision.

First and foremost, patients must be fully informed about the functionality, consequences, and possible consequences of AI incorporation in their healthcare pathways.

There are risks of limiting human autonomy. For example, if AI were to make a calculation on risk or restrict a patient’s right to free, fully informed choice of treatment. AI must be seen as a support tool to improve care delivered by healthcare professionals (HCPs), not as a replacement.

AI also depends on the availability of very large amounts of data. If the data are not enough, this limits the potential of AI to be useful. AI systems should focus on collecting data and extrapolating the relevant one for purpose. This should simplify early diagnostics processes, prevention, and optimal care. The subsequent phase should lead to personalized medicine.

Lastly, lack of skills and digital health literacy for both patients and HCPs can

also limit the potential of AI in health and create potential dangers. Empowering people by enhancing skills and literacy is a precondition to make the most out of AI-based innovation.

What are EPF’s expectations for digital transformation in health care?

We are curious and keen to co-design the next phase. Above all, we expect to see a responsible approach when it comes to data handling and management. For EPF, patients need to be in better control of their data, while consent mechanisms and data protection rights must be clearer and fit-for-purpose. Health literacy and patients’ empowerment are crucial elements to fully realize the digital transformation in healthcare in Europe.

In the meantime, our virtual EPF Congress 2021 from 26-29 October will provide a greater and genuine understanding of the importance and added value of patient partnerships in the digital transformation of healthcare.

We invite you to join us to explore patient-led innovation in the areas of health data, digital health services, AI, crossborder healthcare, and design. 

Educate, » ��������� simplify, co-design – these are three principles to reduce digital inequalities.«

OSOZ Polska 10/2021

47

systemy i sprz ę t

RepoCloud i CopyCloud – chmura na rzecz bezpieczeństwa i nowych wyzwań e-Zdrowia Konferencja Nawigator e-Zdrowia w Farmacji Dane gromadzone w bazach danych systemu aptecznego są bezpieczne na tyle, na ile wysoki jest poziom ich zabezpieczenia przed nieautoryzowaną zmianą, uszkodzeniem czy utratą. Dzięki usłudze CopyCloud możesz istotnie zwiększyć poziom bezpieczeństwa danych w swojej aptece i zminimalizować ryzyko ich utraty. CopyCloud jest usługą zintegrowaną z systemem aptecznym KS-AOW, która tworzy zaszyfrowaną kopię Twoich danych i przechowuje je bezpiecznie w chmurze.

Korzystanie jednocześnie z CopyCloud i RepoCloud, czyli repozytorium dokumentów w chmurze, daje korzyść w postaci możliwości praktycznie bezstratnego odtworzenia bazy danych KS-AOW w przypadku całkowitej lub częsciowej utraty danych.

Ze szkolenia dowiesz się: • jakie korzyści oferuje usługa CopyCloud; • jak działa CopyCloud; • co to jest Repocloud i jak działa; • jaki jest efekt synergii stosowania jednocześnie CopyCloud i RepoCloud.

Wejdź na stronę bit.ly/3kC3JUP lub zeskanuj kod.

48

OSOZ Polska 10/2021

Giełda Pomysłów w aptece – zainspiruj nas swoim pomysłem Konferencja Nawigator e-Zdrowia w Farmacji Giełda Pomysłów to popularne wśród farmaceutów narzędzie sugerowania zmian w systemie KS-AOW. Farmaceuta ma możliwość zgłoszenia swojego pomysłu, który zostanie poddany pod głosowanie innych użytkowników Giełdy Pomysłów. Jeśli uzyska znaczącą liczbę głosów, KAMSOFT przeprowadzi jego analizę, a następnie może zaprojektować i wdrożyć pomysł do systemu. Na stronie Giełdy Pomysłów znajduje się również harmonogram działań zmierzających do realizacji najbardziej oczekiwanych pomysłów użytkowników. W harmonogramie umieszczone są również bieżące i planowane do wdrożenia pomysły ustawodawców oraz KAMSOFT. Podczas konferencji Nawigator e-Zdrowia podsumowano m.in. ostatnie 3 miesiące działania Giełdy Pomysłów.

Ze szkolenia dowiesz się: • ile wpłynęło pomysłów do Giełdy Pomysłów, ile zostało zrealizowanych; • jak wygląda proces oceny pomysłów; • jakie są powody braku realizacji zgłaszanych propozycji.

Wejdź na stronę bit.ly/3BV0i1g lub zeskanuj kod.

systemy i sprz ę t

Profilaktyka 40+ Konferencja Nawigator e-Zdrowia w Medycynie Pilotażowy Program „Profilaktyka 40+” to pierwsze refundowane świadczenie, które rozliczane jest przez NFZ na podstawie zaraportowanego do systemu P1 Zdarzenia Medycznego. Podczas konferencji „Nawigator e-Zdrowia w Medycynie” przedstawiono jak praktycznie obsłużyć Program „Profilaktyka 40+” za pomocą systemu medycznego KS-SOMED.

Szczepienia przeciwko grypie. e-Karta szczepień Covid Konferencja Nawigator e-Zdrowia w Medycynie W systemach medycznych KS-SOMED i KS-PPS istnieje możliwość bezpośredniej rejestracji elektronicznych kart szczepień przeciwko COVID-19 oraz grypie. Ponadto użytkownik ma możliwość pobierania z systemu poświadczeń zaszczepienia przeciwko COVID-19 (Unijny Certyfikat Covid).

Ze szkolenia dowiesz się:

Ze szkolenia dowiesz się:

• jak zarejestrować wykonanie badania pacjenta w ramach Profilaktyki 40+; • jak sprawdzić status wykonanej usługi; • jak rozliczyć Program.

• jakie są podstawowe wymagania dla uruchomienia funkcjonalności e-Kart szczepień; • jak wygląda rejestracja danych ze szczepienia; • jak przebiega w systemie medycznym rejestracja dawki dodatkowej oraz przypominającej szczepienia przeciwko COVID-19; • jak pobrać w systemie poświadczenie zaszczepienia przeciwko COVID-19.

Wejdź na stronę bit.ly/3H4uMkS lub zeskanuj kod.

Wejdź na stronę bit.ly/3 mX7ntX lub zeskanuj kod.

OSOZ Polska 10/2021

49

STATYSTYKI | ANALIZY | WIEDZA

Monitor Zdrowotny OSOZ

51

FELIETON Żegnaj ryczałcie

53

RANKINGI PEX Firmy i produkty (wrzesień 2021)

54

MONITOR EPIDEMIOLOGICZNY Mapy zdrowotne kraju (wrzesień 2021)

58

Monitor farmacji Rynek farmaceutyczny (wrzesień 2021)

65

MONITOR RYNKU LEKÓW Szczepionki przeciw grypie w aptekach

MONITOR ZDROWOTNY F E L I E TO N

Żegnaj ryczałcie Stawka ryczałtu aptecznego – 3,20 zł – obowiązywała już w styczniu, czyli w czasie wejścia w życie ustawy refundacyjnej, która teraz ma ulec nowelizacji. Można powiedzieć: przez wiele lat nie było żadnej waloryzacji, więc czas to zmienić. Z drugiej strony, Ministerstwo Zdrowia wprowadziło w życie Listy S i C, które zmniejszały obciążenia finansowe pacjentów seniorów i kobiet w ciąży. Jeżeli w życie wejdą nowe reguły, wówczas ryczałt wzrośnie znacząco. I nie tylko ryczałt.

Dr Jarosław Frąckowiak, Prezes PEX PharmaSequence

Duża nowelizacja ustawy refundacyjnej (DNUR), aktualnie znajdująca się na etapie konsultacji, przewiduje powiązanie ryczałtu z płacą minimalną. Gdyby w życie weszły nowe zasady, to ryczałt rośnie z 3,20 zł do 6,02 zł w roku 2022. A w 2028 byłoby to – wedle analiz trendu wykonanych w PEX* – 8,30 zł. To zmiana o prawie 90%. Inaczej mówiąc – o 90% drożej.

DNUR zakłada także wycofanie artykułu 72. W 2012 roku gwarantował

on pozostanie na ryczałcie lekom, które były na ryczałcie przed wprowadzeniem nowej (wówczas) ustawy refundacyjnej.

Co to oznacza dla pacjentów? Według symulacji PEX, planowane zmiany w ustawie refundacyjnej mogą kosztować nas ponad 700 mln zł rocznie.

O tyle więcej przyjść nam może zapłacić za leki.

Największe dopłaty dotyczą leków z kategorii Astma/POChP – Polacy dopłacą razem nawet 165 mln zł rocznie z własnej kieszeni. Dla leków przeciwzakrzepowych to 140 mln zł, a w przy-

» Największe dopłaty dotyczą leków z kategorii Astma/POChP i wynoszą 165 mln zł rocznie.« OSOZ Polska 10/2021

51

MONITOR ZDROWOTNY

RYCZAŁT

Zmiany dla produktów objętych odpłatnością ryczałtową dotyczą kwalifikacji produktów oraz odpłatności pacjenta z tym związanej

tysiące

Trendowa prognoza kwoty wynagrodzenia minimalnego (PLN)

• powiązanie opłaty ryczałtowej z minimalnym wynagrodzeniem • usunięcie art. 72 • coroczna reklasyfikacja produktów do kategorii odpłatności

4,5 4,0

3,15

3,00

3,5

3,35

3,55

3,75

3,95

4,15

3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0

2021

2022

2023

2024

2025

2026

2027

2028

Kwota odpłatności ryczałtowej przy szacowanej zmianie wynagrodzenia minimalnego (PLN) 10,00 8,00

W dniu 14 września 2021 r. Rada Ministrów przyjęła rozporządzenie w sprawie minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2022 roku - 3010 zł (wg proponowanych zasad opłata ryczałtowa wynosiłaby 6,02 PLN).

Zmiana nie jest uwzględniona w prezentowanych analizach

RYCZAŁT

6,30

6,00

6,70

7,10

2024

2025

7,50

7,90

8,30

2027

2028

6,00 4,00

3,20

+87,5%

2,00 0,00

2021

2022

2023

2026

Wprowadzenie powyższych zmian spowoduje wzrost odpłatności pacjenta za leki dotychczas objęte ryczałtem o niemal 702 mln PLN REKLASYFIKACJA KATEGORII ODPŁATNOŚCI 2022: +696 mln PLN

+ 2022: +701,8 mln PLN

ZMIANA ODPŁATNOŚCI RYCZAŁTOWEJ 2022: +499 mln PLN Odpłatność pacjenta obecnie Astma/POChP Terapie przeciwzakrzepowe Cukrzyca Schizofrenia Padaczka Łagodny rozrost prostaty Jaskra Choroba wrzodowa Choroby tarczycy Nadciśnienie tętnicze

2022 r. (ryczałt 6,00 PLN)

(kwota ryczałtu 3,2 PLN)

DOPŁATA W PLN

zmiana %

175,3 99,2 333,6 44,9 53,3 79,8 34,1 172,9 56,0 845,0

164,8 140,7 111,6 70,4 38,8 24,2 22,7 0,5 -17,6 -93,6

94,0% 141,9% 33,5% 156,8% 72,7% 30,3% 66,5% 0,3% -31,5% -11,1%

Wysoka odpłatność ryczałtowa związana jest z ilością zdefiniowanych dni terapii w opakowaniu leku przewyższającą 30, co skutkuje zastosowaniem „mnożnika ryczałtowego”. Zmiana kategorii odpłatności na inną, niż ryczałt, skutkuje niższą odpłatnością.

padku cukrzycy wszyscy razem dołożymy z własnych portfeli ponad 110 mln zł więcej niż teraz. Zaoszczędzimy za to prawie 94 mln zł kupując leki stosowane w nadciśnieniu tętniczym i niemal 18 mln zł kupując leki używane w chorobach tarczycy. Dla pacjenta bilans jest jednak ujemny.

Laik pomyśli: „to tylko różnica 3 złotych, czyli nie tak dużo”. Ale osoba zo-

52

OSOZ Polska 10/2021

rientowana wie, że ryczałt 3,20 zł obowiązuje, w uproszczeniu, jako cena wystandaryzowanej „paczki” leków. Jeśli dawki czy ilość DDD w opakowaniu są większe, wówczas stosowane są mnożniki. Wtedy różnice w cenie robią się pokaźne.

Oby zdrowie naszych portfeli pozwoliło na przynajmniej tak samo dobre zabezpieczenie naszych potrzeb zdrowot-

nych po wprowadzeniu DNUR jak teraz.  Analizy/wykresy na podstawie prezentacji PEX PharmaSequence w Sejmie: https://bit.ly/3pnbOQ7.

Adres do autora: jaroslaw.frackowiak@pexps.pl.

Twitter:@Jarek100.

MONITOR ZDROWOTNY

R a nkin g i P E X

Rankingi PEX. Firmy i produkty. wrzesień 2021 Top 10 firm farmaceutycznych oraz 10 Top Total Brand dla wybranych segmentów rynku (pod względem sprzedaży w danym miesiącu w cenach detalicznych do pacjenta, pojęcie total brand oznacza sumę wszystkich prezentacji/SKU danego produktu występujących pod daną nazwą – np. różne dawki tego samego leku itd.). Obrazowane komentarzem i strzałkami zmiany w rankingu między miesiącami dotyczą pierwszych 10-ciu miejsc. Autorem rankingów jest PEX PharmaSequence (wszystkie dane na podstawie reprezentatywnego panelu aptek/sieci ABD PEX PharmaSequence).

Miejsce w rankingu

Ranking firm farmaceutycznych pod względem wartości sprzedaży aptecznej do pacjenta w wrześniu 2021

1

POLPHARMA

2

TEVA

Zmiana w stosunku do poprzedniego miesiąca

Miejsce w rankingu

         

1

XARELTO

2

VAXIGRIP

3

NEOPARIN

4

PRADAXA

5

NEBBUD

LEKI NA RECEPTĘ

3

SANOFI

4

ADAMED

5

KRKA

6

BAYER

7

BAUSCH HEALTH

8

SANDOZ

9

VIATRIS

10

BERLIN-CHEMIE

1

POLPHARMA

2

USP ZDROWIE

3

GLAXOSMITHKLINE

4

AFLOFARM

5

SANOFI

6

HASCO - LEK TEVA

8

RECKITT BENCKISER

9

PROCTER & GAMBLE

10

ANGELINI

6

ELIQUIS

7

CLEXANE

8

BISOCARD

9

FOSTEX

10

GLUCOPHAGE

1

IBUPROM

2

GRIPEX

3

RUTINOSCORBIN

4

STREPSILS

AFLOFARM NUTRICIA USP ZDROWIE N.P.ZDROVIT OLIMP LABS OLEOFARM POLPHARMA ADAMED SYNOPTIS BAYER

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

L’OREAL AFLOFARM IRENA ERIS PERRIGO ZIAJA PIERRE FABRE POLPHARMA PIERRE FABRE DERMO-COSMETIQUE GALDERMA BIOGENED

         

LEKI OTC

         

9

NEOSINE

10

NUROFEN

         

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

         

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

5

APAP

6

MAGNE-B6

7

VOLTAREN

8

THERAFLU

SUPLEMENTY DIETY 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Zmiana w stosunku do poprzedniego miesiąca

LEKI NA RECEPTĘ

LEKI OTC

7

Ranking total brandów pod względem wartości sprzedaży aptecznej do pacjenta w wrześniu 2021

         

SUPLEMENTY DIETY

KOSMETYKI

BEBILON DICOFLOR D-VITUM NEOCATE NUTRAMIGEN NUTRIDRINK SANPROBI NATURELL ZDROVIT MOLLERS

         

KOSMETYKI VICHY PHARMACERIS ZIAJA LA ROCHE EMOLIUM CETAPHIL ELUDRIL DERMEDIC BIODERMA AVENE

         

Więcej danych?

Wszystkich Państwa, którzy są zainteresowani bardziej szczegółowymi raportami i/lub zakupem raportów-rankingów, prosimy o kontakt: solutions_by_pex@pexps.pl

OSOZ Polska 10/2021

53

MONITOR ZDROWOTNY m o nito r epidemi o lo g iczny

Monitor epidemiologiczny. Koszty leczenia.

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE

OGÓŁEM

ALERGIA

ZMIANA MIESIĘCZNA We wrześniu 2021 W ODNIESIENIU DO sierpnia

82 938 zł

96 595 zł

5589 zł

12 924 zł

629 zł

608 zł

sierpień

wrzesień

sierpień

wrzesień

sierpień

wrzesień

16,47%

7335 zł

13 656 zł

131,24%

–21 zł

–3,33%

TREND ROCZNY PORÓWNANIE ROKU 2021 I 2020

987 554 zł

1 061 377 zł

82 282 zł

92 199 zł

7 723 zł

8 089 zł

2020

2021

2020

2021

2020

2021

9917 zł

12,05%

73 823 zł

7,48%

366 zł

4,74%

wrzesień WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Warmińsko-Mazurskie 79 898 zł Opolskie 82 584 zł Podlaskie 84 970 zł

Opolskie 10 633 zł Warmińsko-Mazurskie 11 046 zł Świętokrzyskie 11 126 zł

Podlaskie 460 zł Opolskie 463 zł Warmińsko-Mazurskie 477 zł

Wielkopolskie 108 217 zł Łódzkie 110 407 zł Mazowieckie 111 084 zł

Łódzkie 14 306 zł Wielkopolskie 14 819 zł Mazowieckie 15 318 zł

Łódzkie 684 zł Mazowieckie 714 zł Pomorskie 737 zł

ROK 2021 WOJEWÓDZTWA O NAJNIŻSZYCH I NAJWYŻSZYCH KOSZTACH Warmińsko-Mazurskie 859 146 zł Opolskie 883 644 zł Podlaskie 907 374 zł

Podlaskie 75 825 zł Świętokrzyskie 76 093 zł Warmińsko-Mazurskie 76 525 zł

Opolskie 6 095 zł Podlaskie 6 278 zł Kujawsko-Pomorskie 6 411 zł

Łódzkie 1 163 692 zł Wielkopolskie 1 163 817 zł Mazowieckie 1 200 639 zł

Łódzkie 97 298 zł Wielkopolskie 105 006 zł Mazowieckie 108 668 zł

Małopolskie 8 797 zł Pomorskie 9 305 zł Mazowieckie 9 561 zł

wrzesień WOJEWÓDZTWA Z NAJMOCNIEJSZYMI SPADKAMI I WZROSTAMI KOSZTÓW Brak spadków kosztów

Brak spadków kosztów

Podlaskie -93 zł Warmińsko-Mazurskie -82 zł Pomorskie -63 zł

Wielkopolskie 17 900 zł Mazowieckie 18 766 zł Łódzkie 18 833 zł

Mazowieckie 8 485 zł Łódzkie 8 547 zł Wielkopolskie 8 734 zł

Świętokrzyskie 10 zł Łódzkie 14 zł Lubelskie 55 zł

zestawienie KOSZTY We wrześniu W OSTATNICH LATACH

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

* wszystkie dane w przeliczeniu na 1000 mieszkańców

54

OSOZ Polska 10/2021

MONITOR ZDROWOTNY

m o nito r epidemi o lo g iczny

Ogólne koszty leczenia (zakup środków farmaceutycznych) przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

ƐƑƏƏƏƏ

prognoza

» Od września

koszty, tys. zł

ƐƏƏƏƏƏ

obserwujemy wyraźny wzrost kosztów leczenia.«

ѶƏƏƏƏ ѵƏƏƏƏ ƓƏƏƏƏ ƑƏƏƏƏ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƑƏ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƑƐ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ

WRZESIEŃ

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 10/2021

55

MONITOR ZDROWOTNY m o nito r epidemi o lo g iczny

Koszty grypy i przeziębienia przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

ƐƓƏƏƏ

prognoza

ponad dwukrotny wzrost kosztów leczenia grypy i przeziębienia w stosunku do sierpnia.«

ƐƑƏƏƏ

koszty, tys. zł

ƐƏƏƏƏ ѶƏƏƏ ѵƏƏƏ ƓƏƏƏ ƑƏƏƏ Ə

56

» We wrześniu nastąpił

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƑƏ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƑƐ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ

WRZESIEŃ

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 10/2021

MONITOR ZDROWOTNY

m o nito r epidemi o lo g iczny

Koszty alergii przypadające na 1000 mieszkańców dane bieżące

prognoza

ƐƑƏƏ

» Koszty leczenia alergii

koszty, tys. zł

ƐƏƏƏ

utrzymują się od sierpnia na niskim poziomie.«

ѶƏƏ ѵƏƏ ƓƏƏ ƑƏƏ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƑƏ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ ƕ ƑƏƑƐ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ ƐƐ ƐƑ

STYCZEŃ

LUTY

MARZEC

KWIECIEŃ

MAJ

CZERWIEC

LIPIEC

SIERPIEŃ

WRZESIEŃ

PAŹDZIERNIK prognoza

LISTOPAD prognoza

GRUDZIEŃ prognoza

OSOZ Polska 10/2021

57

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Struktura dystrybucji leków wrzesień 2021 | WARTOŚCI STATYSTYCZNE I TRENDY W STOSUNKU DO sierpnia

CENA OPAKOWANIA LEKU

MARŻA APTECZNA

OBRÓT W APTECE

LICZBA PACJENTÓW

24,04 zł

26,24%

278,5 tys. zł

4370

0,03 zł

1,12%

39,5 tys. zł

590

(

(

(

(

*

(

(

(

0,50 zł

PROGNOZA NA

grudzień

SPRZEDAŻ WEDŁUG STATUSU LEKU

OSOZ Polska 10/2021

(

suplementy

INNE

(

(

55,03% 25,53% 9,65% 9,80%

(

*

(

(

(

(

*

POZIOM REFUNDACJI

22,93% –0,75%

Grudzień – ostatni miesiąc roku – to co roku jeden z miesięcy o najwyższym obrocie aptecznym. Duża część społeczeństwa udaje się do apteki po świąteczne prezenty, co napędza obrót apteczny. Dodatkowo, pora roku sprzyja dużym poziomom obrotu. Prognozujemy obrót na poziomie 280 tys. zł.

Obrót statystycznej apteki we wrześniu 2021 roku wyniósł 278,5 tys. zł. W porównaniu z sierpniem 2021 roku był o 39,5 tys. zł wyższy (+16,5%). Jednocześnie był o 41,5 tys. zł wyższy (+17,5%) niż w analogicznym okresie ubiegłego roku.

Wartość rynku farmaceutycznego osiągnęła poziom 3,689 mld zł. Oznacza to wzrost o 521,5 mln zł (+16,5%) w stosunku do sierpnia 2021 roku oraz wzrost o 483 mln zł (+15,1%) w stosunku do września 2020 roku. Udział refundacji stanowił 22,93% (–0,75 p.p. w porównaniu z sierpniem 2021) obrotu aptecznego i wyniósł 845,7 mln zł (+12,8%).

Obrót w statystycznej aptece w 2021 roku wyniesie 2,983 mln zł. Oznacza to wzrost średniego obrotu w stosunku do minionego roku o 7,7% (+214,5 tys. zł) oraz wzrost o 14% (+ 366 tys. zł) w stosunku do 2019 roku. Rynek farmaceu-

58

*

RX OTC

SPRZEDAŻ NA PACJENTA

63,73 zł

(

tyczny osiągnie wartość 39,6 mld zł.

To odpowiednio o 1,932 mld zł więcej (+5,1%) niż w 2020 roku oraz o 2,467 mld zł więcej (+6,6%) niż w 2019 roku. Wartość refundacji wyniesie 9,5 mld zł, co będzie stanowiło 24,05% całkowitego obrotu aptecznego.

We wrześniu sprzedaż w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: średni obrót apteczny wypracowany ze sprzedaży leków refundowanych wyniósł 85,5 tys. zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 67,8 tys. zł, a produktów sprzedawanych bez recepty – 123 tys. zł.

W porównaniu z sierpniem 2021 roku, we wszystkich kategoriach zanotowaliśmy wzrost wartości sprzedaży. W przypadku leków refundowanych wzrost ten wyniósł 10,46 tys. zł (+13,9%), dla sprzedaży leków wydawanych na recepty peł-

nopłatne – 7,56 tys. zł (+12,5%); z kolei dla sprzedaży odręcznej zanotowaliśmy wzrost wartości sprzedaży o 21,34 tys. zł (+21%). Wartość rynku farmaceutycznego wypracowana ze sprzedaży leków refundowanych wyniosła 1 132 mln zł, leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 898 mln zł, a sprzedaży produktów OTC – 1,6 mld zł.

Dniem tygodnia charakteryzującym się największym średnim obrotem aptecznym był poniedziałek (11 474 zł), natomiast dniem roboczym o najniższym średnim obrocie aptecznym – środa (10 975 zł). Rozrzut pomiędzy tymi wartościami wyniósł 499 zł.

We wrześniu 2021 roku, w stosunku do sierpnia 2021 roku, w większości kategorii sprzedażowych nastąpił wzrost wartości sprzedaży – największe wzrosty zanotowały produkty przeciwzakaź-

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

ne, produkty na układ oddechowy oraz produkty na centralny układ nerwowy.

W jednej kategorii zanotowaliśmy spadek wartości sprzedaży – były to produkty dermatologiczne.

Największe zmiany w udziale poszczególnych grup terapeutycznych zaobserwowano w przypadku leków przeciwzakaźnych, produktów na układ oddechowy oraz układ sercowo naczyniowy.

Największy udział w wartości sprzedaży należy do grupy produktów na przewód pokarmowy i metabolizm.

We wrześniu średnia marża apteczna wyniosła 26,24%. To o 1,12 p.p. więcej niż w sierpniu 2021 roku oraz o 0,63 p.p. więcej niż we wrześniu 2020 roku. Marża w podstawowych kategoriach sprzedażowych kształtowała się następująco: dla leków refundowanych wyniosła 18,78% (+0,31 p.p. w stosunku do sierpnia 2021), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 25,31% (+2,77 p.p. w stosunku do sierpnia 2021), natomiast dla produktów OTC – 30,20% (+0,65 p.p. w stosunku do sierpnia 2021 roku).

W 2021 roku marża apteczna wyniesie 24,65%. Będzie to odpowiednio o 0,20 p.p. mniej niż w 2020 roku oraz o 0,05 p.p. mniej niż w 2019 roku. Dla leków refundowanych średnia marża apteczna wyniesie 18,60% (–0,29 p.p. w stosunku do 2020 roku), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 21,74% (+0,35 p.p. w stosunku do 2020 roku), a dla produktów OTC – 28,53% (–0,55 p.p. w stosunku do 2020 roku). Średnia cena za opakowanie leku we wrześniu 2021 roku wyniosła 24,04 zł.

Cena ta w porównaniu do sierpnia 2021 roku wzrosła o 3 grosze. Porównując ją do ceny z września 2020 obserwujemy wzrost ceny o 1,16 zł. W przypadku leków refundowanych, średnia cena opakowania w stosunku do sierpnia 2021 wzrosła (+1,6%) i wyniosła 30,15 zł. W przypadku leków na recepty pełnopłatne, cena we wrześniu wyniosła 31,01 zł (+0,02 zł), zaś w przypadku sprzedaży odręcznej średnia cena wyniosła 18,94 zł (+0,23 zł).

We wrześniu statystyczną aptekę odwiedziło 4370 pacjentów (wzrost o 590ciu pacjentów w stosunku do sierpnia).

3540 osób zakupiło produkty OTC, 1000 – leki refundowane, a 910 – leki wydawane na recepty pełnopłatne. Największy ruch w statystycznej aptece panował w drugim tygodniu miesiąca, tj. pomiędzy 8 a 14 września. Wówczas w statystycznej aptece zanotowano 1043 osób.

Kolejnym w rankingu tygodniem był

Rys. 1. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach września (porównanie do ubiegłego roku) wrzesień 2021

wrzesień 2020

ƐƑƏƏƏ

ƐƏƏƏƏ

ѶƏƏƏ

ѵƏƏƏ

ƓƏƏƏ

ƑƏƏƏ

Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɣ

Ɠ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ ƐƏ ƐƐ ƐƑ Ɛƒ ƐƓ ƐƔ Ɛѵ Ɛƕ ƐѶ ƐƖ ƑƏ ƑƐ ƑƑ Ƒƒ ƑƓ ƑƔ Ƒѵ Ƒƕ ƑѶ ƑƖ ƒƏ

Rys. 2. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach września – podział na dni tygodnia (porównanie do ubiegłego roku) wrzesień 2021

wrzesień 2020

ƐƑƏƏƏ

ƐƏƏƏƏ

ѶƏƏƏ

ѵƏƏƏ

ƓƏƏƏ

ƑƏƏƏ

Ə

omb;7 b-j;h

)|ou;h

ࡆuo7-

-u|;h

b.|;h

"o0o|-

b;7 b;Ѵ-

Rys. 3. Podział sprzedaży aptecznej na kategorie – % wartości sprzedaży układ mięśniowo-szkieletowy 5,68% układ moczowo-płciowy 4,06% i hormony płciowe

13,53% przewód pokarm. i metabolizm

układ 11,21% oddechowy 1,87% narządy zmysłów 4,56% leki przeciwzakaźne 0,29% leki przeciwpasożytnicze, owadobójcze i repelenty 1,37% leki onkologiczne i immunomodulacyjne 5,1% krew i układ krwiotwórczy

10,98% układ sercowo-naczyniowy

0,98% endokrynologia – hormony, bez horm. płciowych 2,92% dermatologia varia 9,88%

10,99% centralny układ nerwowy nieokreślona 16,58%

OSOZ Polska 10/2021

59

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Rys. 4. Poziom marży aptecznej (%) w latach 2008–2021 ƒƏѷ ƑƖѷ ƑѶѷ Ƒƕѷ Ƒѵѷ ƑƔѷ ƑƓѷ Ƒƒѷ ƑƑѷ

(

ƑƏƏѶ

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

(

ƑƏƐƕ

(

ƑƏƐѶ

(

ƑƏƐƖ

Rys. 5. Podział średniej ceny leku (w zł) na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2020–2021

(

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

zapłata pacjenta

refundacja

ƑƔ ƑƏ ƐƔ

Ɛѵķƕ ƐѵķƕƑ ƐѵķѶƑ ƐƕķƑƐ ƐƕķƑѶ ƐƕķƒƓ ƐƕķƒѶ ƐƕķƓƖ ƐѶķƑƑ ƐƕķѶƔ ƐƕķƖѶ ƐѶķƏƑ ƐѶķƏѶ ƐѶķƏƓ ƐѶķƐƑ ƐѶķƒƒ ƐѶķƔƒ ƐѵķѵƐ ƐѵķѶƐ ƐѵķƒƓ ƐѵķƔƓ

ƐƏ Ɣ ƔķƒƔ

ƔķƑƑ

ƔķƐƕ

Ɣķƕƒ

ѵķƐƔ

ѵķƐѶ

ƔķƖƔ

ƔķƓѵ

Ɣķѵ

ƔķƒƖ

ƔķƔƓ

ƔķѶƑ

ƔķƒƐ

ƔķѶƔ

Ɣķƕ

ƔķƖƑ

ƔķѶƖ

ƔķѶƐ

ƔķѶѵ

ƔķѵѶ

ƔķƔƐ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƏ

ƐƐ

ƐƑ

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

Ə

ƑƏƑƏ

ƐƐ

ƐƏ

ƐƑ

ƑƏƑƐ

Rys. 6. Podział średniej ceny pozycji sprzedanej na receptę refundowaną (w zł), na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2020–2021 zapłata pacjenta

ƒƏ ƑƔ

ƕķƓƔ

ƕķѵƔ

ƕķƔƔ

ƕķƑѵ

ƕķƑƔ

ƕķƒƓ

ƕķƑѶ

ƕķƒѵ

ƕķƔƑ

ƕķѵ

ƕķѵƒ

ƕķѵƐ

ƕķƔƑ

ƕķƕƐ

ƕķѵƕ

ƕķѵѵ

ƕķѶ

ƕķƕƔ

ƕķѶ

ƕķѵƖ

Ѷ

ƑƑ

ƑƑķƐƔ

Ѷ

Ɩ

refundacja

ƑƏ ƐƔ ƐƏ

ƑƐķƏѶ ƑƐķƔƓ ƑƐķƑѶ ƑƐķƔƖ ƑƐķѵƖ ƑƐķƕƔ ƑƐķѶƐ ƑƐķѵѵ ƑƐķƔѶ ƑƐķƔƑ ƑƐķƔѶ ƑƑķƏѵ ƑƐķѵƔ ƑƐķѶƕ ƑƐķƖѵ ƑƑķƒ ƑƐķѶѶ ƑƐķƖƒ ƑƑķƏѵ

Ɣ Ə

Ɛ

Ƒ

Ɠ

ƒ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ

ƐƐ

ƐƏ

ƐƑ

Ɛ

Ƒ

Ɠ

ƒ

Ɣ

ѵ

ƑƏƑƏ

ƕ

ƐƐ

ƐƏ

ƐƑ

ƑƏƑƐ

Rys. 7. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w ciągu miesiąca w latach 2008–2021 ƓѵƏƏ ƓƓƏƏ ƓƑƏƏ ƓƏƏƏ ƒѶƏƏ ƒѵƏƏ ƒƓƏƏ ƒƑƏƏ ƒƏƏƏ ƑѶƏƏ ƑѵƏƏ

(

ƑƏƏѶ

60

OSOZ Polska 10/2021

(

ƑƏƏƖ

(

ƑƏƐƏ

(

ƑƏƐƐ

(

ƑƏƐƑ

(

ƑƏƐƒ

(

ƑƏƐƓ

(

ƑƏƐƔ

(

ƑƏƐѵ

(

ƑƏƐƕ

(

ƑƏƐѶ

(

ƑƏƐƖ

(

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Rys. 8. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w rozbiciu na przedziały godzinowe w dniu powszednim we wrześniu Ɛѵ ƐƓ ƐƑ ƐƏ Ѷ ѵ Ɠ Ƒ ƑƒŋƑƓ

ƑƑŋƑƒ

ƑƐŋƑƑ

ƑƏŋƑƐ

ƐƖŋƑƏ

ƐѶŋƐƖ

ƐƕŋƐѶ

ƐѵŋƐƕ

ƐƔŋƐѵ

ƐƓŋƐƔ

ƐƒŋƐƓ

ƐƑŋƐƒ

ƐƐŋƐƑ

ƖŋƐƏ

ƐƏŋƐƐ

ѶŋƖ

ƕŋѶ

ѵŋƕ

Ɣŋѵ

ƓŋƔ

ƒŋƓ

Ƒŋƒ

ƐŋƑ

Ə ƏŋƐ

15–21 września (1028 osób), 22–28 września (1010 osób), 1–7 września (939 osób). Najwięcej pacjentów zarejestrowano w aptece w godzinach 11.00–12.00.

Statystyczny pacjent podczas jednej wizyty w aptece zakupił produkty o łącznej wartości 63,73 zł. To o 0,50 zł więcej niż w minionym miesiącu oraz o 2,17 zł więcej niż w analogicznym okresie roku 2020. Z kwoty tej 49,12 zł zapłacił pacjent, a 14,61 zł dopłacił refundator. Wartość refundacji w porównaniu z sierpniem spadła o 2,4% (–0,36 zł). W tym samym okresie wartość zapłaty pacjenta wzrosła o 1,8% (+0,86 zł). Dla leków refundowanych wartość koszyka statystycznego pacjenta wyniosła 85,53 zł (z czego 22,69 zł to zapłata pacjenta, a 62,84 zł – wartość refundacji), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 74,55 zł, a dla produktów OTC – 34,74 zł.

W 2021 r. wartość koszyka statystycznego pacjenta wyniesie 65,54 zł. Z kwoty tej 49,78 zł zapłaci pacjent, a 15,76 zł dopłaci refundator. W podziale na podstawowe kategorie sprzedażowe, wartość sprzedaży na pacjenta będzie kształtowała się następująco: dla leków sprzedawanych na recepty pełnopłatne wyniesie 66,30 zł, produktów OTC – 35,34 zł, a leków refundowanych – 92,17 zł (z czego 25,88 zł to zapłata pacjenta, a 66,30 zł wartość refundacji). 

Rys. 9. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych dniach września (porównanie do ubiegłego roku) wrzesień 2021

wrzesień 2020

ƑƏƏ ƐѶƏ ƐѵƏ ƐƓƏ ƐƑƏ ƐƏƏ ѶƏ ѵƏ ƓƏ ƑƏ Ə

Ɛ

Ƒ

ƒ

Ɠ

Ɣ

ѵ

ƕ

Ѷ

Ɩ ƐƏ ƐƐ ƐƑ Ɛƒ ƐƓ ƐƔ Ɛѵ Ɛƕ ƐѶ ƐƖ ƑƏ ƑƐ ƑƑ Ƒƒ ƑƓ ƑƔ Ƒѵ Ƒƕ ƑѶ ƑƖ ƒƏ

Rys. 10. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych tygodniach września (porównanie do ubiegłego roku) wrzesień 2021

wrzesień 2020

ƐƐƏƏ

» We wrześniu statystyczną aptekę odwiedziło 4370 pacjentów, o 590 więcej niż w sierpniu.«

ƐƏƏƏ ƖƏƏ ѶƏƏ ƕƏƏ ѵƏƏ ƔƏƏ ƓƏƏ ƒƏƏ ƑƏƏ ƐƏƏ Ə

Ɛŋƕ u ;ঋmb-

ѶŋƐƓ u ;ঋmb-

ƐƔŋƑƐ u ;ঋmb-

ƑƑŋƑѶ u ;ঋmb-

ƑƖŋƒƏ u ;ঋmb-

Tab. 1. Sprzedaż produktów w statystycznej aptece wg. statusu produktu Wg. statusu leku w bazie BLOZ

Wartość sprzedaży w statystycznej aptece (PLN)

Udział w całkowitej wartości sprzedaży aptecznej

wrzesień 2021

wrzesień 2020

wrzesień 2021

wrzesień 2020

153 247

134 480

55,03%

56,74%

Lek - OTC

71 096

56 615

25,53%

23,89%

Suplement diety lub dietetyczny środek spożywczy

26 873

22 793

9,65%

9,62%

Pozostałe

27 284

23 111

9,80%

9,75%

Lek - RX

OSOZ Polska 10/2021

61

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Tab. 2. Opis stanu statystycznej apteki w formie skróconego biuletynu informacyjnego za wrzesień 2021 wrzesień 2021

zmiana w stosunku do (%) sierpnia 2021

stycznia 2021

zmiana w stosunku do (liczbowo)

września 2020

sierpnia 2021

stycznia 2021

września 2020

obrót całkowity (w tys. zł) statystyczna apteka

278,5

16,5%

30,1%

17,5%

39,50

64,50

41,50

cały rynek apteczny

3 689 011

16,5%

28,7%

15,1%

521544,00

822481,00

483112,00

statystyczna apteka

85,5

13,9%

34,3%

11,0%

10,46

21,85

8,50

cały rynek apteczny

1 132 913

13,9%

32,8%

8,7%

138057,02

279911,47

91001,44

statystyczna apteka

67,8

12,5%

38,3%

26,3%

7,56

18,78

14,11

cały rynek apteczny

898 662

12,5%

36,7%

23,6%

99784,04

241502,92

171815,33

statystyczna apteka

123,0

21,0%

24,0%

17,8%

21,35

23,77

18,61

cały rynek apteczny

1 629 165

20,9%

22,6%

15,4%

282064,09

300113,38

217108,80

statystyczna apteka

63,8

12,8%

32,1%

10,0%

7,27

15,52

5,83

cały rynek apteczny

845 732

12,8%

30,6%

7,8%

95842,12

198396,01

60911,45

w całkowitym obrocie

22,93%

-3,2%

1,5%

-6,4%

-0,01

0,00

-0,02

w sprzedaży refundowanej

73,47%

-0,9%

-1,0%

-0,9%

-0,01

-0,01

-0,01

ogółem

24,04 zł

0,1%

2,2%

5,1%

0,03

0,51

1,16

dla leków z list refundacyjnych

30,15 zł

1,6%

3,4%

3,6%

0,47

0,98

1,06

dla leków z recept pełnopłatnych

31,01 zł

0,1%

4,2%

5,1%

0,02

1,25

1,51

dla produktów bez recepty (OTC)

18,94 zł

1,2%

3,1%

7,0%

0,23

0,57

1,25

liczba pacjentów w aptece

4 370

15,6%

34,9%

13,5%

590,00

1130,00

520,00

liczba pacjentów w aptece (recepty refundowane)

1 000

13,6%

42,9%

16,3%

120,00

300,00

140,00

910

16,7%

30,0%

18,2%

130,00

210,00

140,00

3 540

17,2%

34,1%

13,5%

520,00

900,00

420,00

ogółem

26,24%

4,4%

8,4%

2,5%

0,01

0,02

0,01

dla leków z list refundacyjnych

18,78%

1,7%

2,6%

-3,0%

0,00

0,00

-0,01

dla leków na recepty pełnopłatne

25,31%

12,3%

20,3%

12,3%

0,03

0,04

0,03

dla sprzedaży odręcznej

30,20%

2,2%

10,5%

0,7%

0,01

0,03

0,00

wartość sprzedaży na pacjenta

63,73 zł

0,8%

-3,5%

3,5%

0,50

-2,32

2,17

wartość zapłaty przez pacjenta

49,12 zł

1,8%

-3,9%

5,7%

0,86

-2,01

2,63

wartość dopłaty refundatora

14,61 zł

-2,4%

-2,0%

-3,0%

-0,36

-0,31

-0,46

wartość sprzedaży na pacjenta (recepty refundowane)

85,53 zł

0,3%

-6,0%

-4,5%

0,23

-5,44

-4,03

wartość zapłaty przez pacjenta (recepty refundowane)

22,69 zł

2,7%

-3,2%

-1,9%

0,60

-0,76

-0,45

wartość dopłaty refundatora (recepty refundowane)

62,84 zł

-0,6%

-6,9%

-5,4%

-0,37

-4,68

-3,59

wartość sprzedaży na pacjenta (recepty pełnopłatne)

74,55 zł

-3,5%

6,4%

6,8%

-2,73

4,47

4,77

wartość sprzedaży na pacjenta (sprzedaż odręczna)

34,74 zł

3,2%

-7,6%

3,8%

1,09

-2,84

1,29

recepty refundowane (w tys. zł)

recepty pełnopłatne (w tys. zł)

sprzedaż odręczna (w tys. zł)

wartość refundacji (w tys. zł)

udział refundacji

średnia cena opakowania

liczba pacjentów w aptece (recepty pełnopłatne) liczba pacjentów w aptece (sprzedaż odręczna) średnia marża apteczna

Rys. 11. Prognoza miesięcznych obrotów statystycznej apteki Wartości w cenach detalicznych brutto prognoza obrotu

Obrót 2021: 2 983,5 tys. zł

Tysiące zł

Zmiana obrotu: wzrost 6 do 8%

62

OSOZ Polska 10/2021

ƒƏƏ ƑƖƏ ƑѶƏ ƑƕƏ ƑѵƏ ƑƔƏ ƑƓƏ ƑƒƏ ƑƑƏ ƑƐƏ ƑƏƏ ƐƖƏ ƐѶƏ

(

(

(

(

realizacja obrotu

(

*

realizacja (poprzedni rok)

*

*

*

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Prognoza sprzedaży rocznej w oparciu o dane do września 2021 2021

Dane narastające od początku roku

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2020

2020

2019

2021

2019

zmiana w stosunku do (%)

zmiana w stosunku do (liczbowo)

2020

2020

2019

2019

2 983,5

7,7%

14,0%

214,5

366,0

2 189,5

7,7%

15,0%

157,0

285,0

39 639 470,8

5,1%

6,6%

1 932 835,3

2 467 253,3

29 145 694,0

4,9%

7,0%

1 368 251,0

1 914 830,0

980,1

7,6%

9,9%

69,6

88,7

697,9

3,7%

6,9%

25,0

45,3

13 021 894,4

5,0%

2,9%

623 657,0

361 912,1

9 290 719,7

1,0%

-0,4%

94 675,1

-39 997,9

678,9

9,4%

16,0%

58,5

93,8

550,8

21,3%

29,5%

96,7

125,5

9 020 789,0

6,8%

8,6%

573 721,4

713 341,0

7 331 859,7

18,2%

20,6%

1 126 425,0

1 252 925,3

1 299,3

6,8%

15,9%

83,2

178,5

922,2

3,7%

13,6%

33,0

110,5

17 261 937,6

4,2%

8,4%

700 276,7

1 342 982,3

12 275 334,8

1,0%

5,7%

121 201,6

666 508,1

717,5

4,4%

7,3%

30,3

48,7

525,5

3,3%

7,4%

17,0

36,4

9 532 430,2

1,9%

0,4%

175 426,2

34 820,4

6 994 987,7

0,7%

0,0%

46 838,4

3 145,0

24,05%

-3,1%

-5,9%

0,0

0,0

24,00%

-4,1%

-6,6%

0,0

0,0

71,93%

-3,2%

-2,7%

0,0

0,0

73,97%

-0,6%

0,2%

0,0

0,0

22,59 zł

2,7%

6,3%

0,60

1,35

22,48 zł

3,3%

6,4%

0,7

1,4

30,42 zł

2,5%

5,6%

0,73

1,62

30,15 zł

3,6%

6,2%

1,1

1,8

30,64 zł

3,7%

14,0%

1,11

3,76

31,01 zł

5,1%

15,6%

1,5

4,2

18,83 zł

4,7%

10,3%

0,84

1,75

18,94 zł

7,0%

13,0%

1,2

2,2

45 524

3,2%

-2,5%

1 423,6

-1 186,4

33 490,0

1,8%

-2,2%

580,0

-750,0

10 633

7,4%

12,6%

733,3

1 193,3

7 870,0

8,0%

15,7%

580,0

1 070,0

9 683

7,3%

1,1%

662,5

102,5

7 220,0

8,1%

3,6%

540,0

250,0

36 771

2,1%

-4,8%

761,4

-1 838,6

26 970,0

0,2%

-5,0%

60,0

-1 420,0

24,65%

-0,8%

-0,2%

0,0

0,0

24,86%

0,0%

0,7%

0,0

0,0

18,60%

-1,5%

-3,2%

0,0

0,0

18,52%

-2,7%

-3,8%

0,0

0,0

21,74%

1,6%

2,6%

0,0

0,0

22,50%

5,2%

6,9%

0,0

0,0

28,53%

-1,9%

-1,8%

0,0

0,0

28,98%

-0,8%

-0,4%

0,0

0,0

65,54 zł

4,4%

17,0%

2,7

9,5

63,7

3,2%

14,6%

2,0

8,1

49,78 zł

5,4%

19,3%

2,6

8,1

49,1

6,1%

18,8%

2,8

7,8

15,76 zł

1,1%

10,1%

0,2

1,4

14,6

-5,4%

2,3%

-0,8

0,3

92,17 zł

0,2%

-2,4%

0,2

-2,3

85,5

-7,3%

-10,9%

-6,8

-10,5 -2,4

25,88 zł

9,4%

5,0%

2,2

1,2

22,7

-4,1%

-9,7%

-1,0

66,30 zł

-3,0%

-5,0%

-2,0

-3,5

62,8

-8,5%

-11,3%

-5,8

-8,0

70,12 zł

1,9%

14,8%

1,3

9,0

74,6

9,7%

22,2%

6,6

13,5

35,34 zł

4,6%

21,7%

1,6

6,3

34,7

5,1%

21,5%

1,7

6,2

Rys. 12. Prognoza miesięcznej wartości obrotu w kraju (ceny detaliczne brutto) Obrót 2021: 39,6 mld zł

realizacja obrotu

realizacja obrotu (rok 2020)

prognoza refundacji

realizacja refundacji

realizacja refundacji (rok 2020)

ƓƔƏƏ

Refundacja: 9,5 mld zł

ƓƏƏƏ

Zmiana obrotu: wzrost 4 do 6% (w stosunku do roku 2020)

ƒƏƏƏ

Zmiana refundacji: wzrost 1 do 3% (w stosunku do roku 2020)

prognoza obrotu

Miliony zł

ƒƔƏƏ

ƑƔƏƏ ƑƏƏƏ ƐƔƏƏ ƐƏƏƏ ƔƏƏ Ə

(

(

(

(

(

*

*

*

*

OSOZ Polska 10/2021

63

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R FA R M A C J I

Tab. 3. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – wrzesień 2021 Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

666,81

0,07

38816,37

0,14

8830,02

0,04

29986,36

0,47

0,23

0,77

1103,91

35,16

58,21

2. U-30

476,00

0,05

20958,51

0,08

8850,99

0,04

12107,52

0,19

0,42

0,58

793,97

26,40

44,03

3. U-50

295,78

0,03

7972,13

0,03

4562,17

0,02

3409,97

0,05

0,57

0,43

371,33

21,47

26,95

4. U-BEZPŁATNY

24,26

0,00

2461,28

0,01

146,66

0,00

2314,62

0,04

0,06

0,94

65,99

37,30

101,47

5. INWALIDA WOJENNY

11,69

0,00

693,68

0,00

0,31

0,00

693,38

0,01

0,00

1,00

20,67

33,56

59,35

0,17

0,00

5,33

0,00

1,01

0,00

4,33

0,00

0,19

0,81

0,29

18,41

31,45

10,54

0,00

341,27

0,00

62,99

0,00

278,28

0,00

0,18

0,82

17,30

19,73

32,37

0,00

0,00

0,05

0,00

0,01

0,00

0,05

0,00

0,12

0,88

0,00

18,34

35,74

274,03

0,03

12957,98

0,05

10,92

0,00

12947,07

0,20

0,00

1,00

483,22

26,82

47,29

2,55

0,00

312,95

0,00

0,14

0,00

312,81

0,00

0,00

1,00

4,27

73,31

122,61

6. INWALIDA WOJSKOWY 7. ZHK 8. AZ 9. SENIOR 75+ 10. CIĄŻA + 11. NARKOTYKI

4,70

0,00

1009,11

0,00

224,79

0,00

784,32

0,01

0,22

0,78

8,33

121,14

214,83

15,75

0,00

2134,31

0,01

1115,95

0,01

1018,36

0,02

0,52

0,48

55,31

38,59

135,51

13. PEŁNOPŁATNE

1640,71

0,16

67844,00

0,24

67845,43

0,32

-1,43

0,00

1,00

0,00

2196,15

30,89

41,35

14. ODRĘCZNA

6597,38

0,66

122993,00

0,44

123000,56

0,57

-7,56

0,00

1,00

0,00

7410,25

16,60

18,64

10020,37

1,00

278500,00

1,00

214651,92

1,00

63848,08

1,00

0,77

0,23

12530,97

22,22

27,79

12. ŚRODKI POMOCNICZE

15. RAZEM

Tab. 4. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – średnia narastająca od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. U-R

622,21

0,07

36360,41

0,15

8261,89

0,04

28098,52

0,48

0,23

0,77

1063,52

34,19

58,44

2. U-30

450,23

0,05

19629,09

0,08

8196,46

0,04

11432,63

0,20

0,42

0,58

757,75

25,90

43,60

3. U-50

230,20

0,03

5776,97

0,02

3308,18

0,02

2468,79

0,04

0,57

0,43

298,82

19,33

25,10

4. U-BEZPŁATNY

22,63

0,00

2175,35

0,01

136,82

0,00

2038,53

0,03

0,06

0,94

61,41

35,42

96,14

5. INWALIDA WOJENNY

11,15

0,00

657,15

0,00

0,29

0,00

656,86

0,01

0,00

1,00

19,90

33,01

58,91

6. INWALIDA WOJSKOWY

0,15

0,00

4,89

0,00

0,84

0,00

4,05

0,00

0,17

0,83

0,26

18,99

32,15

7. ZHK

9,88

0,00

316,27

0,00

55,87

0,00

260,41

0,00

0,18

0,82

16,29

19,41

32,02

8. AZ

0,00

0,00

0,04

0,00

0,00

0,00

0,04

0,00

0,07

0,93

0,00

16,51

30,63

240,98

0,03

11391,82

0,05

7,42

0,00

11384,40

0,19

0,00

1,00

431,93

26,37

47,27

2,21

0,00

272,05

0,00

0,11

0,00

271,94

0,00

0,00

1,00

3,69

73,75

123,26

9. SENIOR 75+ 10. CIĄŻA + 11. NARKOTYKI

4,16

0,00

965,35

0,00

220,51

0,00

744,83

0,01

0,23

0,77

7,83

123,28

232,15

14,62

0,00

2067,95

0,01

1039,09

0,01

1028,86

0,02

0,50

0,50

53,27

38,82

141,46

13. PEŁNOPŁATNE

1469,13

0,17

61198,78

0,25

61196,19

0,33

2,59

0,00

1,00

0,00

2018,30

30,32

41,66

14. ODRĘCZNA

5551,26

0,64

102461,67

0,42

102467,79

0,55

-6,12

0,00

1,00

0,00

6339,85

16,16

18,46

15. RAZEM

8628,81

1,00

243277,78

1,00

184891,46

1,00

58386,32

1,00

0,76

0,24

11072,83

21,97

28,19

12. ŚRODKI POMOCNICZE

Tab. 5. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – wrzesień 2021 Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1767

0,18

85529

0,31

22690

0,11

62839

0,98

0,27

0,73

2869

29,81

48,42

2. Recepty pełnopłatne

1641

0,16

67844

0,24

67845

0,32

-1

0,00

1,00

0,00

2196

30,89

41,35

3. Sprzedaż odręczna

6597

0,66

122993

0,44

123001

0,57

-8

0,00

1,00

0,00

7410

16,60

18,64

16

0,00

2134

0,01

1116

0,01

1018

0,02

0,52

0,48

55

38,59

135,51

10020

1,00

278500

1,00

214652

1,00

63848

1,00

0,77

0,23

12531

22,22

27,79

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 6. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – zestawienie narastające od początku roku Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

1593,80

0,18

77549,38

0,32

20188,39

0,11

57361,00

0,98

0,26

0,74

2661,41

29,14

48,66

2. Recepty pełnopłatne

1469,13

0,17

61198,78

0,25

61196,19

0,33

2,59

0,00

1,00

0,00

2018,30

30,32

41,66

3. Sprzedaż odręczna

5551,26

0,64

102461,67

0,42

102467,79

0,55

-6,12

0,00

1,00

0,00

6339,85

16,16

18,46

14,62

0,00

2067,95

0,01

1039,09

0,01

1028,86

0,02

0,50

0,50

53,27

38,82

141,46

8628,81

1,00

243277,78

1,00

184891,46

1,00

58386,32

1,00

0,76

0,24

11072,83

21,97

28,19

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 7. Prognoza rocznej sprzedaży w statystycznej aptece w rozbiciu na grupy sprzedaży Rodzaj sprzedaży

Transakcje Liczba

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

Refundacja

Udział wart. %

%

Wartość

%

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

19792,92

0,19

980112,48

0,33

275142,22

0,12

704970,26

0,98

0,28

0,72

33345,70

29,39

49,52

2. Recepty pełnopłatne

16752,88

0,16

678906,44

0,23

678906,44

0,30

0,00

0,00

1,00

0,00

23421,16

28,99

40,52

3. Sprzedaż odręczna

69561,98

0,65

1299324,92

0,44

1299324,92

0,57

0,00

0,00

1,00

0,00

84002,65

15,47

18,68

177,44

0,00

25199,38

0,01

12689,51

0,01

12509,87

0,02

0,50

0,50

646,84

38,96

142,01

106285,23

1,00

2983543,22

1,00

2266063,10

1,00

717480,12

1,00

0,76

0,24

141416,36

21,10

28,07

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

Tab. 8. Prognoza rocznej sprzedaży w rozbiciu na grupy sprzedaży z uwzględnieniem zmieniającej się w ciągu roku liczby aptek – cały rynek apteczny Rodzaj sprzedaży

Sprzedaż brutto %

Wartość

Opłata pacjenta

%

Wartość

%

Refundacja Wartość

Udział wart. % %

Pac.

Ref.

Opakowania

Śr. cena

Śr. cena

Liczba

zł/opak.

zł/trans.

1. Recepty ref. całość

262983896

0,19

13021894411

0,33

3655707957

0,12 9366186454

0,98

0,28

0,72

443073097

29,39

49,52

2. Recepty pełnopłatne

222601866

0,16

9020789013

0,23

9020789013

0,30

0

0,00

1,00

0,00

311209997

28,99

40,52

3. Sprzedaż odręczna

924170932

0,65

17261937580

0,44 17261937580

0,57

0

0,00

1,00

0,00

1116049140

15,47

18,68

2357702

0,00

334849784

0,01

0,01

166243724

0,02

0,50

0,50

8595740

38,96

142,02

1412114395

1,00

39639470788

1,00 9532430178

1,00

0,76

0,24

1878927974

21,10

28,07

4. Inne pozycje (wnioski) 5. RAZEM

64

Transakcje Liczba

OSOZ Polska 10/2021

168606060

1,00 30107040610

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Szczepionki przeciw grypie w aptekach Zgodnie z danymi Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny, w Polsce odnotowujemy niską akceptację szczepień przeciw grypie. Pod tym względem jesteśmy na jednym z ostatnich miejsc w Europie. Od lat poziom zaszczepienia całej populacji oscyluje wokół ok. 4% (w sezonie 2019–2020 – 4,12%). Najwyższy stan zaszczepienia odnotowano w sezonie 2001/2002 – 10,57% populacji. Zgodnie z zaleceniami WHO, stan zaszczepienia w grupie wiekowej 65+ w Regionie Europejskim powinien sięgać poziomu 75%. Dla krajów UE średnia wynosi ok. 44%.

Występują jednak spore różnice krajowe oraz sezonowe. Najwięcej zwolenników szczepień jest w Wielkiej Brytanii, Irlandii oraz Holandii. Najmniej – w krajach Europy Wschodniej, w tym na Litwie, Łotwie, w Słowenii i Polsce (ok. 9% osób w wieku 65+).

Można się spodziewać wzrostu zainteresowania szczepieniami p. grypie w obecnym sezonie 2020/2021, gdzie zachorowania na grypę nałożą się na kolejną falę zakażeń SARS-CoV-2. Jednak sam popyt nie oznacza automatycznie większej liczy osób zaszczepionych – ilość dostępnych na rynku szczepionek wynika bowiem z zamówień realizowanych przez MZ (źródło: NIZP-PZH).

WSKAŹNIKI SPRZEDAŻY aptecznej. ROK 2020 I ZMIANA % W STOSUNKU DO ROKU 2002

WARTOŚĆ SPRZEDAŻY

ilość sprzedaży

asortyment

ŚREDNIA CENA

49 376 976

1 007 634

18

49,00 zł

132%

35%

50%

72%

INFORMACJE DODATKOWE Średnie poziomy zaszczepienia populacji Polski (w poszczególnych grupach wiekowych w latach 2011–2020)

Średnia dla UE

20,2%

49,4% 38,2%

41,4%

72,0%

68,5% 62,7% 60,8% 59,1% 56,2% 54,3% 52,7% 52,2% 52,0% 51,4% 51,0% 49,5% 39,8% 34,8% 29,0% 24,1% 21,5% 20,8% 14,8% 12,9% 12,5% 10,2% 9,0% 7,7%

Średnie poziomy zaszczepienia populacji krajów UE (rok 2018, % osób w wieku 65+)

16% 14%

15,1%

14,2%

14,2% 13,0%

12%

11,7%

12,5% 11,5%

10%

11,4%

11,4%

3,26%

3,25%

3,64%

3,90%

4,12%

2015/16

2016/17

2017/18

2018/19

2019/20

8% 6% 4%

4,43%

3,65%

3,69%

3,70%

2012/13

2013/14

2014/15

Islandia Norwegia Lichtenstein

Wielka Brytania

Irlandia Holandia Portugalia Belgia Grecja Hiszpania Włochy Szwecja Dania Malta Firancja Finlandia Luksemburg Niemcy Chorwacja Węgry Czechy Rumunia Litwa Słowenia Słowacja Estonia Polska Łotwa

2% 0%

2011/12

ogółem

0–4 lat

5–14 lat

15–64 lat

65+

Sprzedaż ilościowa i wartościowa w latach 2002–2020 1400

60

1200

50

1000

40

800

30

600

20

400

10

200

0

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022

ilość [tys. op.]

wartość [mln zł]

70

0

PROGNOZA

OSOZ Polska 10/2021

65

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Grypa charakteryzuje się zespołem objawów klinicznych związanych z ostrym zakażeniem układu oddechowego.

U chorego pojawia się katar, kaszel, ból gardła, często temperatura powyżej 38°C, dreszcze, ból głowy oraz bóle mięśniowo-stawowe, ale także inne dolegliwości. Po przebyciu choroby zdarzają się powikłania pogrypowe, m.in. zapalenie płuc i oskrzeli, zapalenie ucha środkowego, zapalenie mięśnia sercowego i osierdzia, zaostrzenie istniejących chorób przewlekłych czy powikłania neurologiczne. Mogą one stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia, zwłaszcza u małych dzieci i osób starszych. Jednym ze skuteczniejszych sposobów zapobiegania grypie lub też złagodzenia jej przebiegu jest szczepienie. Co roku pojawiają się nowe odmiany szczepionki opracowane na podstawie dominujących szczepów wirusów.

Opis rynku Niniejsza analiza dotyczy tylko szczepionek zakupionych przez pacjentów w aptekach. Zakupy te nie obrazują poziomu szczepień, gdyż w zdecydowanej większości przypadków, pacjent otrzymuje szczepionkę bezpośrednio w gabinecie lekarskim/placówce ochrony zdrowia. W aptece kupuje ją zazwyczaj, gdy jest niedostępna u lekarza.

W 2002 roku w aptekach otwartych zostało sprzedanych 750 000 opakowań szczepionek przeciw grypie. W kolejnych latach, raz po raz następowały po sobie spadki i wzrosty. W 2015 roku sprzedaż ukształtowała się na najniższym poziomie i wynosiła 0,39 mln opakowań. Od 2015 roku sprzedaż wzrastała.

Najwyższy wzrost miał miejsce w 2005 roku i wyniósł 75,15%. Ilość sprzedaży ukształtowała się wówczas na poziomie 1,05 mln opakowań i była najwyż-

66

OSOZ Polska 10/2021

sza w całym okresie analiz. W minionym roku pacjenci zakupili w aptekach nieco ponad milion opakowań szczepionek przeciw grypie, o 29,23% więcej niż przed rokiem oraz o 34,78% więcej niż w pierwszym okresie analiz.

W ostatnich latach pacjenci płacą coraz więcej za szczepionki przeciw grypie. W 2020 roku była to kwota równa 49,38 mln – najwyższa w całym okresie analiz, o 43,39% wyższa niż rok wcześniej oraz o 132,34% większa niż w 2002 roku (wówczas sprzedaż wynosiła 21,25 mln opakowań). Wartość sprzedaży w całym okresie analiz kształtowała się w zbliżony sposób jak ilość sprzedaży. Największe wzrosty miały miejsce w 2005 roku (88,27%) oraz 2018 roku (79,11%). Największe spadki pojawiły się w 2007 i 2010 roku i wyniosły kolejno 34,48% oraz 44,07%. W 2015 pacjenci zapłacili najmniej za szczepionki

przeciw grypie zakupione w aptekach – 10,66 mln zł.

Wykres przedstawiający średnią cenę za pojedynczą szczepionkę przeciw grypie zakupioną w aptece w latach 2002–2016 cechuje wyrównany poziom.

W tym czasie średnia cena kształtowała się na poziomie od 26,39 zł (w roku 2010) do 31,93 zł (w roku 2006). W latach 2017–2020 miały miejsce znaczące wzrosty procentowe średniej ceny. Największy miał miejsce w 2017 roku i wynosił 21,72%. W ten sposób w 2020 roku średnia cena za pojedynczą szczepionkę ukształtowała się na poziomie 49 zł.

Była najwyższa w całym okresie analiz, o 11,73% wyższa niż w roku poprzednim oraz o 72,38% wyższa niż w roku 2002.

Nie powinien dziwić fakt, że najwięcej za szczepionki przeciw grypie zakupione w aptekach pacjenci płacą w okresie jesiennym, głównie we wrześniu oraz

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Tab. 1. Liczba produktów wprowadzonych na rynek w poszczególnych latach, będących do dzisiaj w ofercie oraz średnia cena dla tych produktów.

Liczba produktów wycofanych z rynku w poszczególnych latach oraz średnia cena dla tych produktów Liczba badanych produktów

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2020

0

Produkty będące w ofercie w latach 2003–2020 a nie będące w ofercie w 2002 roku

0

Produkty będące w ofercie w latach 2004–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2003

0

Produkty będące w ofercie w latach 2005–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2004

0

Produkty będące w ofercie w latach 2006–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2005

0

Produkty będące w ofercie w latach 2007–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2006

0

Produkty będące w ofercie w latach 2008–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2007

0

Produkty będące w ofercie w latach 2009–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2008

0

Produkty będące w ofercie w latach 2010–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2009

0

Produkty będące w ofercie w latach 2011–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2010

0

Produkty będące w ofercie w latach 2012–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2011

0

Produkty będące w ofercie w latach 2013–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2012

0

Produkty będące w ofercie w latach 2014–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2013

0

Produkty będące w ofercie w latach 2015–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2014

0

Produkty będące w ofercie w latach 2016–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2015

0

Produkty będące w ofercie w latach 2017–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2016

1

Produkty będące w ofercie w latach 2018–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2017

2

35,06 40,07 48,00

Produkty będące w ofercie w latach 2019–2020 a nie będące w ofercie w latach 2002–2018

1

96,40 96,43

Produkty będące w ofercie w 2020 roku a nie będące w ofercie w latach 2002–2020

4

94,79

Liczba badanych produktów

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

42,72

45,73

45,76 45,78

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2020

0

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2019 a nie będące w ofercie w 2020 roku

—

1

25,47

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2018 a nie będące w ofercie w latach 2019–2020

1

12,58 15,24

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2017 a nie będące w ofercie w latach 2018–2020

0

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2016 a nie będące w ofercie w latach 2017–2020

0

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2015 a nie będące w ofercie w latach 2016–2020

0

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2014 a nie będące w ofercie w latach 2015–2020 Produkty będące w ofercie w latach 2002–2013 a nie będące w ofercie w latach 2014–2020 Produkty będące w ofercie w latach 2002–2012 a nie będące w ofercie w latach 2013–2020 Produkty będące w ofercie w latach 2002–2011 a nie będące w ofercie w latach 2012–2020 Produkty będące w ofercie w latach 2002–2010 a nie będące w ofercie w latach 2011–2020 Produkty będące w ofercie w latach 2002–2009 a nie będące w ofercie w latach 2010–2020 Produkty będące w ofercie w latach 2002–2008 a nie będące w ofercie w latach 2009–2020 Produkty będące w ofercie w latach 2002–2007 a nie będące w ofercie w latach 2008–2020 Produkty będące w ofercie w latach 2002–2006 a nie będące w ofercie w latach 2007–2020 Produkty będące w ofercie w latach 2002–2005 a nie będące w ofercie w latach 2006–2020 Produkty będące w ofercie w latach 2002–2004 a nie będące w ofercie w latach 2005–2020

0

—

—

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2003 a nie będące w ofercie w latach 2004–2020

1

97,85

4,65

Produkty będące w ofercie w 2002 roku a nie będące w ofercie w latach 2003–2020

0

—

—

—

—

—

29,13 25,81 30,79 35,25 26,34

—

—

—

—

—

—

27,84 28,55 26,03 25,25 25,39

26,74

29,56 28,50 26,84 25,20 28,43 26,32 28,05

—

—

—

24,18 23,69 24,26 25,00 25,88

41,95

26,41

—

—

9,86

23,67

23,19

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

0

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

0

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

0

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

0

—

—

—

—

—

—

—

—

—

—

0

—

—

—

—

—

—

—

—

—

0

—

—

—

—

—

—

—

—

0

—

—

—

—

—

—

—

0

—

—

—

—

—

—

0

—

—

—

—

—

1

28,55

29,37

—

31,62 31,59 44,72 35,40 —

27,25 24,88 —

OSOZ Polska 10/2021

67

—

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

w sierpniu. Dla tych miesięcy średniomiesięczna wartość sprzedaży wyliczona na podstawie ostatnich 20 lat wynosi kolejno 9,05 mln zł oraz 8,22 mln zł. Także w listopadzie i w grudniu średniomiesięczna wartość sprzedaży jest wysoka w porów-

naniu do pozostałych miesięcy. W miesiącach od stycznia do sierpnia pacjenci płacą za szczepionki przeciw grypie średnio od 4,87 tys. zł do 261,76 tys. zł.

Asortyment szczepionek przeciw grypie dostępnych w aptekach jest niewielki.

W latach 2002–2020 rocznie w aptekach sprzedawało się od 11 do 22 różnych szczepionek przeciw grupie. W minionym roku w aptekach dostępnych było 18 różnych szczepionek, w pierwszym okresie analiz było to 12 szczepionek.

Tab. 2. Roczne zestawienie sprzedaży szczepionek przeciw grypie w aptekach w latach 2002–2020 oraz prognoza na lata 2021–2022

Wartość sprzedaży (zł)

Rok

Średnia cena za pojedyncze opakowanie (zł)

Liczba sprzedanych opakowań

Wartość sprzedaży na jeden produkt (zł)

Liczba sprzedanych opakowań na jeden produkt

Procentowa zmiana wartości w stosunku do roku poprzedniego

Liczba produktów będących w ofercie

Procentowa zmiana liczby w stosunku do roku poprzedniego

2002

21 252 333

747 589

28,43

1 771 028

62 299

12

2003

19 332 885

695 582

27,79

1 487 145

53 506

13

-9,03%

-6,96%

2004

16 223 239

600 478

27,02

1 474 840

54 589

11

-16,08%

-13,67%

2005

30 543 208

1 051 716

29,04

2 545 267

87 643

12

88,27%

75,15%

2006

26 543 867

831 399

31,93

2 211 989

69 283

12

-13,09%

-20,95%

2007

17 392 474

608 934

28,56

1 242 320

43 495

14

-34,48%

-26,76%

2008

16 252 310

573 099

28,36

1 160 879

40 936

14

-6,56%

-5,88%

2009

21 440 150

748 724

28,64

1 340 009

46 795

16

31,92%

30,64%

2010

11 992 197

454 371

26,39

631 168

23 914

19

-44,07%

-39,31%

2011

13 463 375

509 247

26,44

897 558

33 950

15

12,27%

12,08%

2012

10 813 273

403 969

26,77

772 377

28 855

14

-19,68%

-20,67%

2013

14 492 235

487 668

29,72

805 124

27 093

18

34,02%

20,72%

2014

12 376 610

434 179

28,51

618 831

21 709

20

-14,60%

-10,97%

2015

10 663 066

389 440

27,38

627 239

22 908

17

-13,85%

-10,30%

2016

11 664 524

420 108

27,77

648 029

23 339

18

9,39%

7,88%

2017

14 906 082

441 072

33,80

828 116

24 504

18

27,79%

4,99%

2018

26 698 799

664 659

40,17

1 213 582

30 212

22

79,11%

50,69%

2019

34 196 187

779 715

43,86

1 628 390

37 129

21

28,08%

17,31% 29,23%

2020

49 376 976

1 007 634

49,00

2 743 165

55 980

18

44,39%

2021

68 071 672

1 337 733

50,89

—

—

—

37,86%

32,76%

2022

53 315 330

1 168 319

45,63

—

—

—

-21,68%

-12,66%

Rys. 1. Wartość sprzedaży szczepionek przeciw grypie w aptekach w latach 2002–2020 oraz prognoza na lata 2021–2022 ƓƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

» W minionym, 2020 roku pacjenci zapłacili za szczepionki przeciw grypie najwyższą kwotę w całym okresie analiz – niemal 50 mln zł.«

ƒƔ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƒƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƑƔ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƑƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƐƔ ƏƏƏ ƏƏƏ

ƐƏ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ɣ ƏƏƏ ƏƏƏ

Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

68

OSOZ Polska 10/2021

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

ƑƏƑƑ

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Rys. 2. Liczba opakowań szczepionek przeciw grypie sprzedanych w aptekach w latach 2002–2020 oraz prognoza na lata 2021–2022 ƕƏƏ ƏƏƏ

» Sprzedaż szczepionek przeciw grypie w aptekach w miesiącach jesienno-zimowych sięga nawet 700 tys. opakowań.«

ѵƏƏ ƏƏƏ

ƔƏƏ ƏƏƏ

ƓƏƏ ƏƏƏ

ƒƏƏ ƏƏƏ

ƑƏƏ ƏƏƏ

ƐƏƏ ƏƏƏ

Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

ƑƏƑƑ

Rys. 3. Średnia cena pojedynczej szczepionki przeciw grypie dostępnej w aptekach w latach 2002–2020 oraz prognoza na lata 2021–2022 ѶƏ

» Średnia cena pojedynczej szczepionki przeciw grypie w latach 2002–2017 oscylowała w granicach około 30 zł. W późniejszym okresie widocznie wzrastała.«

ƕƏ ѵƏ ƔƏ ƓƏ ƒƏ ƑƏ ƐƏ Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

ƑƏƑƑ

Rys. 4. Liczba różnych szczepionek przeciw grypie dostępnych w aptekach w latach 2002–2020 Ɛѵ

» Liczba różnych szczepionek dostępnych w aptekach jest niewielka.

W skali pojedynczego miesiąca wynosi od kilku do kilkunastu sztuk.«

ƐƓ ƐƑ ƐƏ Ѷ ѵ Ɠ Ƒ Ə

( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (

ƑƏƏƑ

ƑƏƏƒ

ƑƏƏƓ

ƑƏƏƔ

ƑƏƏѵ

ƑƏƏƕ

ƑƏƏѶ

ƑƏƏƖ

ƑƏƐƏ

ƑƏƐƐ

ƑƏƐƑ

ƑƏƐƒ

ƑƏƐƓ

ƑƏƐƔ

ƑƏƐѵ

ƑƏƐƕ

ƑƏƐѶ

ƑƏƐƖ

ƑƏƑƏ

ƑƏƑƐ

OSOZ Polska 10/2021

69

MONITOR ZDROWOTNY

M O N I TO R R Y N K U L E KÓ W

Rys. 5. Średnia miesięczna wartość sprzedaży w latach 2002–2020 ƐƏƏƏƏƏƏƏ

ƖƏƏƏƏƏƏ

ѶƏƏƏƏƏƏ

ƕƏƏƏƏƏƏ

ѵƏƏƏƏƏƏ

ƔƏƏƏƏƏƏ

ƓƏƏƏƏƏƏ

ƒƏƏƏƏƏƏ

ƑƏƏƏƏƏƏ

ƐƏƏƏƏƏƏ

Ə

"| 1 ;ॉ

|

-u ;1

W trzech pierwszych kwartałach bieżącego roku w aptekach zostało sprzedanych o 39,66% szczepionek więcej niż w tym samym okresie roku poprzedniego. Poniżej znajdują się prognozy pokazujące, w jaki sposób ukształtuje się ta sprzedaż za pełny rok 2021 oraz w roku 2022.

Trendy przyszłości Sprzedaż szczepionek przeciw grypie w aptekach w 2021 roku będzie najwyższa od 20 lat. Wyniesie 1,34 mln opakowań i będzie o 32,76% wyższa niż przed rokiem. Zgodnie z prognozami, w roku 2022 nastąpi spadek o 12,66%, a sprzedaż ukształtuje się na poziomie 1,17 mln opakowań.

W analogiczny sposób zachowa się także wartość sprzedaży. W 2021 roku wyniesie 68,07 mln zł i będzie o 37,86% wyższa niż przed rokiem.

W 2022 roku spadnie o 21,68% do poziomu 53,32 mln zł.

Zgodnie z obliczonymi przez ekspertów OSOZ prognozami, za pojedynczą szczepionkę przeciw grypie w 2021 roku pacjenci zapłacą 50,89 zł. To o 3,84% więcej niż w roku 2020. W 2022 roku cena spadnie o 10,32% i ukształtuje się na poziomie 45,63 zł.

70

OSOZ Polska 10/2021

b;1b;ॉ

-f

;u b;1

brb;1

"b;urb;ॉ

Podsumowanie Obrót szczepionkami, w tym także szczepionkami przeciw grypie odbywa się zgodnie z prawem farmaceutycznym.

Ministerstwo Zdrowia ściśle nadzoruje liczbę szczepionek przeciw grypie, które trafiają na rynek farmaceutyczny. W minionym roku pacjenci zakupili ponad milion szczepionek przeciw grypie o łącznej wartości wynoszącej niemal 50 mln zł. Zainteresowanie szczepionkami było znacznie wyższe, ale były one trudno dostępne. Zgodnie z informacjami MZ, łączny odsetek pacjentów zaszczepionych przeciw grypie w minionych latach oscylował w granicach 4%. Zgodnie z prognozami, za szczepionki zakupione w całym bieżącym roku pacjenci zapłacą prawie 70 mln zł (o 37,86% więcej niż w roku poprzednim).

Wzrost popytu na szczepionki w aptekach w 2020 roku jest efektem pandemii koronawirusa. Należy się spodziewać, że w związku ze zwiększoną świadomością i intensywnymi kampaniami informacyjnymi, w tym roku zainteresowanie szczepieniami będzie jeszcze większe. A to może doprowadzić do dużych niedoborów, ponieważ MZ dokonuje zamówień na podstawie szacunków opartych na danych z lat poprzednich. Polska należy do

)u ;vb;ॉ

-৳7 b;umbh

bv|or-7

u 7 b;ॉ

krajów o jednym z najniższych wskaźników poziomu szczepień przeciwko grypie. W Wielkiej Brytanii, aż 72% osób po 65 roku życia korzysta z tego rodzaju profilaktyki grypy, we Włoszech to 53%, a Francji – 51%. W Polsce, jest to ok. 9% seniorów. Z informacji przekazywanych przez apteki, już we wrześniu i październiku występowały ogromne braki w dostawach szczepionek – praktycznie nie można było ich kupić. MZ zapowiedziało, że jesienią i zimą do Polski trafi ok.

3–5 mln dawek szczepionek przeciwko grypie. Przy rosnącym popycie, może to być jednak za mało.  Metodologia prognoz Do wyliczenia prognozy ilości i wartości sprzedaży szczepionek przeciw grypie dostępnych w aptekach zastosowano sezonową metodę prognozowania z uwzględnieniem wahań multiplikatywnych. Metoda ta pozwala na wyznaczenie trendu na podstawie ostatnich lat, uwzględniając jednocześnie sezonowe wahania sprzedaży w ciągu roku. Dodatkowo założono, że w najbliższym czasie nie nastąpią żadne istotne zmiany, które mogą w szczególny sposób wpłynąć na wielkość sprzedaży tej gałęzi rynku farmaceutycznego.

=PLHQLDP\ VLÚ GOD 3DĂVWZD 2JOÆGDM QD news.osoz.pl

OXE VXEVNU\EXM QDV] NDQDĀ QD <RX7XEH

Wydania specjalne -HGHQ ZLRGÆF\ WHPDW :DķQH NRPXQLNDW\ :\ZLDG\ ] OLGHUDPL RSLQLL 3URSRQRZDQH UR]ZLÆ]DQLD ,7

:V]\VWNR WR L ZLÚFHM Z QRZ\P