OSOZ Polska

Więcej informacji na blog.osoz.p l

12 miesięcy (e-) zdrowia

2022 zapamiętamy jako rok wybuchu wojny w Ukrainie, galopującego kryzysu ekonomicznego i inflacji oraz nadal obecnej pandemii COVID-19. A co ważnego wydarzyło się w cyfryzacji sektora zdrowia? Oto nasze podsumowanie.

Tematem numer jeden była – i na to wskazuje, że będzie w 2023 roku – elektroniczna dokumenta cja medyczna. Choć teoretycznie obowiązkowa, z badania Centrum e-Zdrowia opublikowanego we wrześniu wynika, że prowadzi ją – w zakresie przynajmniej jednego obligatoryjnego dokumentu –niespełna połowa badanych.

Widząc, że wdrażanie EDM nie idzie tak, jak planowano, Ministerstwo Zdrowia jeszcze w lutym za powiedziało, że od 2023 roku będzie podstawą rozliczeń z NFZ. Choć oficjalnie z tego pomysłu się nie wycofało, na razie temat ucichł. Wszyscy już chyba wiedzą, że to mało realne.

MZ przedłużyło do końca 2022 roku możliwość zgłaszania niepożądanych odczynów poszczepien nych (NOP) w formie innej niż elektroniczna. Jednak od 1 stycznia 2023 r. raport będzie musiał być sporządzony w formie cyfrowej. Jednocześnie rozpoczął się pilotaż elektronicznych spirometrów w ambulatoryjnej i specjalistycznej opiece zdrowotnej kierowany do dorosłych pacjentów po prze bytym zakażeniu wirusem SARS-CoV-2.

To miał być rok komputerów kwantowych, ale nie był. Wprawdzie prace nad super-maszynami, które mogłyby przykładowo dokonać przełomu w badaniach naukowych przyspieszyły, ale nadal nie we szły one do praktyki. Polska Federacja Szpitali oraz „Koalicja AI w zdrowiu” wypuściły serię podca stów „Zdrowie w rozmowie” o nowych technologiach w ochronie zdrowia, a czasopismo OSOZ uru chomiło nowy blog o cyfryzacji blog.osoz.pl. Skoro już o nas – w marcu br. ukazał się raport o bez pieczeństwie danych medycznych i RODO. To odpowiedź na rosnącą liczbę ataków hakerskich na placówki ochrony zdrowia.

Zaprojektowany przez zespół naukowców z Johns Hopkins University robot wykonał pierwszą opera cję bez udziału człowieka, a w Szwecji dron uratował życie pacjentowi z nagłym zatrzymaniem krą żenia. Zresztą lista innowacji w medycynie szybko się wydłuża.

Na stanowisku Centrum e-Zdrowia Jarosława Kieszka zastąpił Paweł Kikosicki. Minister Zdrowia po wołał pełnomocnika ds. informatyzacji, a Internetowe Kontro Pacjenta IKP zyskało nową szatę gra ficzną. Po pierwszym roku od wprowadzenia e-skierowania, lekarze wystawili ich 50 mln, choć zde cydowaną większość na szczepienia przeciwko COVID-19. Tych innych niż na szczepienia wystawio no w pierwszych 9 miesiącach 2022 roku łącznie 43,2 mln, o 38% więcej niż rok temu. NFZ rozpoczął refundację Domowej Opieki Medycznej, a za szkolenia z EDM w ramach Akademii Centrum e-Zdro wia zaczęto przyznawać 5 punktów edukacyjnych. Pożegnaliśmy aplikację ProteGo Safe. Miała po móc walczyć z pandemią, ale nie przyjęła się. Ruszyły prace nad systemem e-transplantacji.

» 96% wszystkich recept w Polsce wystawianych jest elektronicznie.«

Artur Ole Sch redakcja c zasopisma

OSOZ Polska OSOZ World

Coraz szybciej do ochrony zdrowia zaczęli wchodzić giganci nowych technologii. W USA Google po zwala umówić wizytę u lekarza na stronie tej popularnej wyszukiwarki internetowej, w podobny spo sób jak rezerwowany jest stolik w restauracji. Światowa Organizacja uruchomiła nowy hub – ma on wykorzystywać dane i AI do walki z pandemiami. Ukazała się też nowa strategia WHO dla Europy i po raz pierwszy w historii kibicom podczas FIFA 2022 doradzał chatbot zdrowotny też od WHO. Urząd Ochrony Danych Osobowych nałożył rekordową karę w kwocie 250 tys. zł za nieprzestrzega nie przepisów RODO. Kilka miesięcy później UODO ukarał Uniwersyteckie Centrum Kliniczne War szawskiego Uniwersytetu Medycznego kwotą 10 tys. zł za to, że pacjent otrzymał skierowanie dla in nej osoby. W listopadzie Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi padł ofiarą złośliwego opro gramowania ransomware – powrót do normalnego funkcjonowania trwał ponad dwa tygodnie. Z badania Najwyższej Izby Kontroli dowiedzieliśmy się, że tylko 44% Polaków ma podstawowe umie jętności cyfrowe. W oddziałach NFZ pojawiły się kioski profilaktyczne. Ukazała się nowa edycja ra portu na temat polskich startupów medtech (Top Distruptors in Healthcare). Nie brakuje innowatorów, choć szukają oni szans na rozwój poza granicami Polski – wynika z opracowania Koalicji AI w Zdro wiu i Polskiej Federacji Szpitali. Na uwagę zasługuje też pierwsza Biała Księga AI w Zdrowiu.

Komisja Europejska przedstawiła założenia Europejskiej Przestrzeni Danych Zdrowotnych (EHDS). Ma ona ułatwić wymianę i przetwarzanie danych. Francja zapowiedziała wprowadzenie aplikacji zdrowotnych na receptę, i to już od stycznia 2023 roku.

Rozpoczął się pilotaż e-rejestracji, a e-skierowania zostały w końcu prawnie uregulowane. Minister stwo Zdrowia zachęcało w nowej kampanii do korzystania z IKP, ale także do udostępniania danych medycznych farmaceucie. Oprócz tego MZ zapowiedziało, że będzie certyfikować mobilne aplikacje zdrowotne. Te najlepsze zyskają znak „Aplikacja Certyfikowana MZ”. NFZ wprowadził swoje dwie nowe apki: Moje Zdrowie+ i Moje Fizjo+.

Polska przystąpiła do projektu e-recepty transgranicznej. Mimo to, elektroniczne recepty można rea lizować na razie tylko w Chorwacji. Na Forum Ekonomicznym w Karpaczu dużo mówiono o sukce sach e-zdrowia, tak samo jak na konferencji Centrum e-Zdrowia zamykającej projekt P1. MZ opub likowało strategię e-zdrowia na kolejne 5 lat, na realizację której chce wydać rekordowe 6 mld zł. Na razie to jednak czysto teoretyczne pieniądze, bo mają pochodzić głównie ze środków UE. MZ zapo wiedziało EDM dla bilansów zdrowia dzieci od 2023.

NFZ uruchomiło dotację w kwocie do 900 tys. zł na cyberbezpieczeństwo w szpitalach; do tego do szedł pilotaż szkoleń z ochrony danych w placówkach POZ, który ma być rozszerzony na cały kraj. Naczelna Izba Lekarska – już z nowym zarządem – zaczęła brać sprawy e-zdrowia w swoje ręce uru chamiając m.in. NIL IN, czyli społeczność lekarzy innowatorów.

Na koniec roku Centrum e-Zdrowia zapowiedziało publikację swojej nowej strategii. W roku 2023 wyzwaniem będzie zrobienie jednego kroku wstecz w stronę EDM, aby potem można zrobić kolejne do przodu w stronę nowych projektów cyfryzacji. 

» Do końca września 2022 roku wystawiono 38% więcej e-skierowań niż w analogicznym okresie 2021 roku.«

Źródło grafik: Ministerstwo Zdrowia

danych aptece

oSoZ POlSKA 2022

aktualności

8 W KADRZE

9 najbardziej innowacyjnych systemów zdrowia

10 WAŻNE PYTANIE

Co to jest i jak skorzystać na lean healthcare?

14 RYNEK ZDROWIA W PIgUłCE Podkręcanie jakości i inne ustawy przed końcem roku

17 RADAR ZDROWOTNY

Alergia, grypa i przeziębienie w grudniu 2022

inno Wac JE

18 APlIKACjE mEDYCZNE Apka na dyslekcję i łZS oraz opieka farmaceutyczna

19 NOWOŚCI/WYNAlAZKI CyberOko, pilotaż szkoleń z cyberbezpieczeństwa itd.

22 INfOgRAfIKA Diagnostyka jutra

24 POSTĘPY E-ZDROWIA

KAmSOfT S.A. prezentuje plany cyfryzacji na 2023 rok i stawia na dojrzałe wdrażanie IT

R a P o R t

27 OPÓŹNIENIA W EDm

Nowe dotacje na sprzęt i IT mają coraz mniejszy efekt. Równolegle rośnie niezadowolenie placówek, które już wymieniają EDm

Z a RZĄDZ ani E

36 BEZPIECZEŃSTWO DANYCH jak się chronić i przygotować na ataki hakerów?

38 mENEDŻER ZDROWIA Ustawa o jakości, czyli sprawozdawczość w ochronie zdrowia 2.0

t R an SF o RM ac J a

40

E-ZDROWIE NA ŚWIECIE Przegląd międzynarodowej prasy

42 RAPORT Nowy przewodnik WHO podpowiada jak wdrażać rozwiązania e-zdrowia

44 lABORATORIUm TECHNOlOgII Atak ransomware w Australii. Wyciekły dane medyczne 10 mln pacjentów

o S o Z W o R l D

46 WHAT’S NEXT EHDS: Instead of plans, we need to demonstrate the benefits

WEB ina RY 48 SZKOlENIA Nowe szkolenia w OSOZ TUTOR

P o R a D nik ME n EDŻER a S to M o Z

50 Przywództwo (nie tylko) w trudnych czasach 51 Czas na mechanizm corocznej aktualizacji wycen

S tat YS t Y ki

R o ZM o WY

32 Artur Drobniak: NIl pomoże lekarzom poruszać się w świecie nowych technologii

34 Andrzej Zapaśnik: Opieka koordynodwana w POZ wymaga głębokiej cyfryzacji

54 fElIETON Szczepienia w aptece, szerokość asortymentu i średnia marża. Co mają wspólnego z rentownością aptek? 57 RANKINgI PEX firmy i produkty (wrzesień 2022) 58 mONITOR EPIDEmIOlOgICZNY mapy zdrowotne kraju (wrzesień 2022) 62 mONITOR fARmACjI Rynek farmaceutyczny (wrzesień 2022) 69 mONITOR RYNKU lEKÓW Sprzedaż glukometrów

W S króc IE » NIL IN pomoże

Szkolenia z EDM nadal trwają

«

centrum e-Zdrowia przypomina, że nadal można się zapisać na szkolenia z Elektronicznej Dokumentacji Medycznej organizowa ne w ramach Akademii e-Zdrowia. Bezpłatne kursy realizowane będą do końca sierpnia 2023.

9,7 mln

To okup (w USD), jaki hakerzy zażądali od australijskiego ubezpieczycie la zdrowotnego Medibank za 10 mln wykradzionych e-kartotek medycz nych.

500+

W USA dopuszczono do użytkowania już ponad 500 urządzeń me dycznych korzystających z algorytmów sztucznej inteligencji. W 2021 roku, amerykańska agencja ds. leków i żywności FDA certyfikowała aż 121 rozwiązań AI.

159 000

To maksymalna kwota (w zł) jaką mogą otrzymać placówki POZ na zakup lub rozbudowę sprzętu i programowania w celu m.in. wdrożenia EDM. Wnioski można składać do końca stycznia 2023 roku.

Podmioty aplikujące do udziału w szkoleniach muszą mieć aktual ny kontrakt z Narodowym Funduszem Zdrowia (NFZ). W szkole niach uczestniczyć mogą pracownicy zatrudnieni przez dany pod miot, niezależnie od formy zatrudnienia. ceZ chce łącznie prze szkolić 21120 osób z 3300 podmiotów.

Pierwsza pomoc z ikP

W aplikacji mojeIkP dostępna jest usługa ułatwiająca udzielenie pierwszej pomocy w razie nagłego wypadku. „Pierwsza pomoc” dostarcza także podstawowej wiedzy, jak postępować w sytua cjach np.: nagły ból w klatce piersiowej, alergia czy udar. Informa cje dostępne w aplikacji zostały przygotowane przez zespół ra towników medycznych.

ogólnoszkolny test o zdrowiu

Ruszył pierwszy w Polsce ośrodek Medycznych technologii 3D

Ośrodek powstał w Samodzielnym Publicznym Szpitalu Klinicznym nr

2 PUm w Szczecinie za ponad 1 mln euro. Dostępne w nim technologie druku 3D i mieszanej rzeczywistości pomogą lekarzom w planowaniu operacji. Zobacz jak tworzone są model 3D oraz dowiedz się, jak zamó wić wydruk dowolnego narządu. Więcej na blog.osoz.pl

W grudniu rusza pierwszy, internetowy Ogólnoszkolny Test o Zdrowiu (O’SzToZ) organizowany przez Ministerstwo Zdrowia. Jego celem jest promowanie zdrowego stylu życia oraz zdobycie wiedzy niezbędnej do utrzymania dobrej kondycji. konkurs potrwa do 31 marca 2023 r., a mogą w nim wziąć udział klasy, a także szkoły z całej Polski. Wybrani przedstawiciele klas stworzą drużyny, składające się z minimum pięciu osób. Drużyny pod nadzorem nauczyciela – opiekuna drużyny – zalogują się na stronie www.osztoz.pl i odpowiedzą na 25 pytań. Na wykonanie testu drużyny będą miały dowolną ilość czasu, ale całkowita dłu gość rozwiązywania zadań będzie mierzona i może stanowić decy dujący czynnik przy ostatecznym wyłonieniu zwycięzców.

Ogólnoszkolny Test o Zdrowiu to jeden z elementów kampanii eduka cyjnej Ministerstwa Zdrowia MAM SUPErMOc – DBAM O ZDrO WIE realizowanej przez Społeczną Fundację Ludzie dla Ludzi.

lekarzom, którzy chcą rozwijać i wprowadzać na rynek własne rozwiązania.

BLOG OSOZ

Artur Drobniak | Dyrektor Centralnego Ośrodka Badań Innowacji i Kształcenia Naczelnej Izby Lekarskiej | str. 3 2

Narodowy System Zdrowia (NHS) mierzy się z problemami m.in. finansowymi i kadrowymi. To motywuje do wprowadzania nowych modeli opieki, np. cyfro wego triażu pacjentów czy tzw. wirtualnych oddziałów, dzięki którym stan zdro wia chorych może być monitorowany w domu, pozwalając zredukować liczbę zbędnych pobytów w szpitalu i zwiększyć efektywność wykorzystania zasobów. niEMcY

Choć kraj ten jest mocno opóźniony we wdrażaniu tak bazowych rozwiązań jak e-recepta czy EDm, w 2019 wprowadził bezprecedensowe na światową skalę rozwiązanie pozwalające wystawiać certyfikowane rozwiązania e-zdro wia na receptę. Podobny system „terapii cyfrowych” wprowadzają kolejne państwa Europy. Przykładowo, podobny model ruszy od 2023 roku we francji. uSa

jeden z najdroższych systemów zdrowia na świecie, który cechują ogromne nierówności w dostępie do usług medycznych. Za innowacyjną uchodzi ścież ka walidacji rozwiązań IT dla ochrony zdrowia wprowadzona przez Amerykań ską Agencję ds. Żywności i leków (fDA) w modelu SaaS (Software As A Servi ce). To w USA zatwierdzono m.in. pierwszy lek drukowany w technologii 3D. Pol Ska

W ostatnich 5 latach e-zdrowie w Polsce bardzo przyspieszyło za sprawą takich usług jak e-recepta, e-ZlA, e-skierowanie czy Internetowe Konto Pacjenta. jeśli to tempo zostanie utrzymane i uda się wdrożyć w pełni EDm i centralną e-rejestrację, Polska ma szansę dołączyć do grona europejskich liderów cyfryzacji zdrowia.

WiElka BRY tania

9 innowacyjnych systemów zdrowia

Nie ma idealnego systemu ochrony zdrowia, który zaspokajałby wszystkie potrzeby obywateli. Jednak kilka krajów może pochwalić się wyjątkowo innowacyjnym podejściem do polityki zdrowotnej i otwarciem na nowe technologie, co procentuje wysokim poziomem jakości i szeroką dostępnością usług medycznych.

FinlanDia

Usługi e-zdrowia są tutaj chętnie wykorzystywane, zwłaszcza ze względu na małe zagęszczenie ludności. finlandię wyróżnia też wysoki poziom integracji ochrony zdrowia z opieką społeczną. W 2019 roku kraj wdrożył progresywne prawo pozwalające na wykorzystanie danych zdrowotnych obywateli do celów wtórnych, np. badań naukowych.

EStonia

Podawana za wzór digitalizacji ochrony zdrowia, Estonia zaczęła od budowy centralnej szyny wymiany danych, która z czasem obsługiwała takie usługi jak e-recepty, e-konsultacje itd. EDm zaczęto wprowadzać już w 2008 roku. Oprócz IT, ambicją rządu Estonii jest, aby każdy pacjent posiadał swój profil genetyczny, co ma pomóc w indywidualizacji diagnozy i leczenia.

Dania

Digitalizacja ochrony zdrowia w Danii ma swoją długą tradycję. Dzisiaj każdy pacjent ma dostęp do swoich danych oraz szeregu e-usług na portalu Sundhed.dk. Tworzone od lat repozytoria danych pomagają w prowadzeniu badań naukowych.

Elektroniczna dokumentacja medyczna jest tutaj wdrażana od 30 lat, a zgro madzone dane pomogły m.in. w badaniach nad szczepionką mRNA przeciwko COVID-19. To także sprzyjający ekosystem dla startupów zdrowia cyfrowego – w kraju liczącym nieco ponad 9 mln mieszkańców jest ich już ponad 500. Innowacje e-zdrowia są mocno wspierane przez lokalny rząd.

ta JWan

To jedno z najbardziej innowacyjnych państw na świecie o wysokim poziomie edukacji cyfrowej. Aplikacje mobilne do kontroli łańcucha zakażeń pozwoliły skutecznie walczyć z pandemią COVID-19. W Tajwanie – co jest uwarunkowa ne kulturowo – chętnie sięga się do takich innowacji jak sztuczna inteligen cja i robotyka.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie “These 8 Countries Could Put Together The World’s Most Advanced Healthcare System”, https://medicalfuturist.com/

iZRaEl

Co to jest i jak skorzystać na lean healthcare?

lean healthcare to pojęcie wywodzące się z lean management – koncepcji zarządzania polegającej na maksymalizacji korzyści dla klienta przy jednoczesnej minimalizacji marnotrawstwa zasobów ludzkich i ma terialnych. lean healthcare można przełumaczyć jako „chuda ochrona zdrowia”. jak stosować jej założenia w praktyce?

co to jest lean healthcare?

Zasada główna lean healthcare jest prosta: skrócenie czasu oczekiwania na wizytę i ścieżki obsługi pacjen tów, zwiększenie ich satysfakcji i jakości usług medycz nych przy efektywnym wykorzystaniu zasobów ludz kich (lekarze, pielęgniarki, personel administracyjny) oraz infrastruktury.

Słowo „lean” oznacza w języku angielskim „chudy”, co dobrze oddaje istotę podejścia – to ciągły proces dba nia o zwinną i skupioną wokół potrzeb pacjenta kondy cję organizacyjną placówki medycznej. Hasłem prze wodnim jest tutaj „jakość z zyskiem”.

Stosując zasady lean, wszyscy członkowie organiza cji, od lekarzy po personel operacyjny i administracyj ny, są włączeni w proces identyfikacji obszarów mar notrawstwa i eliminowania wszystkiego, co nie stanowi wartości dodanej dla pacjentów. Menedżerowie wdraża jący koncepcję stoją przed niełatwym zadaniem: ograni czenia kosztów i zwiększenia wartości dla pacjenta.

lean czy Sześć Sigma?

Lean healthcare jest często mylone z inną koncepcją jaką jest Six Sigma (Sześć Sigma, 6σ). Polega ona na ciągłym doskonaleniu procesów i dążeniu do perfekcji organizacyjnej, co można osiągnąć tylko przed dokład ne monitorowanie procesów, zbieranie danych i kontro lowanie efektywności.

Podczas gdy lean skupia się na unikaniu marno trawstwa, Six Sigma dąży do optymalizacji konkretnej wartości parametru działalności placówki medycznej. Przykładowo, może to być zmniejszenie liczby błędów medycznych albo skrócenie czasu oczekiwania w po czekalni na wizytę. Lean jest koncepcją bardziej ho listyczną i dużo łatwiejszą do wdrożenia, bo wymaga przede wszystkim nowej strategii zarządzania. Każdy etap opieki i każda interakcja z pacjentem jest oka zją do tworzenia wartości dodanej. Z kolei Six sigma wymaga zastosowania zaawansowanych narzędzi kon trolnych.

7 sposobów na jakość

Autorem zasad lean jest Taiichi Ohno z Toyoty, któ ry opisał siedem obszarów marnotrawstwa występują cych w każdej branży. Wiele z nich można uniknąć sto sując odpowiednie zmiany organizacyjne w połączeniu z wdrażaniem technologii cyfrowych.

Zmniejszenie czasu oczekiwania i bezczynności. Zgodnie z zasadami lean, w każdym przypadku, gdy pa cjenci lub pracownicy muszą czekać, dochodzi do mar notrawstwa. Przykładowo: pacjenci czekający w kolej ce do rejestracji i spędzający dużo czasu w poczekalni, przestoje w wykorzystaniu sprzętu medycznego.

W optymalizacji procesów mogą pomóc flowchar ty szczegółowo dokumentujące ścieżkę pacjenta w pla cówce medycznej z wybranym schorzeniem. Następnie pracownicy wspólnie identyfikują wąskie gardła proce sów oraz określają elementy, które w największym stop niu determinują jakość opieki na każdym z etapów.

Placówka medyczna powinna też wyodrębnić proce sy, które są najczęściej realizowane i określić dla nich standardy. Przykładowo, przyglądając się procedurze rejestracji pacjenta w przychodni, wielu opóźnieniom można zapobiegać, wprowadzając aplikacje mobilne. Pacjent może zarezerwować wizytę, potwierdzić swo ją obecność na miejscu, zwrotnie otrzymując informa cje o numerze gabinetu. Może także wprowadzić wstęp nie swoje objawy, aby lekarz mógł przygotować się do rozmowy.

Minimalizacja zapasów. Nadwyżki materiałów i le ków, zbędny sprzęt i zapasy przekładają się na wysokie koszty magazynowania, zwiększając dodatkowo ryzyko strat związanych z ich przeterminowaniem lub obniżoną jakością. Tutaj najważniejszą interwencją będzie wpro wadzenie systemu IT do gospodarki magazynowej, któ ry automatyzuje wiele procesów, np. przegląd terminów ważności czy prognozowanie zapotrzebowania na pod stawie danych historycznych.

Wyeliminowanie błędów w celu poprawy jakości opieki. To mogą być błędy medyczne, błędne diagno zy, nieprawidłowe zakwalifikowanie pacjenta do okre ślonego lekarza (triaż), choroby nabyte podczas wizy ty w placówce, błędy w ordynacji leków, niekompletna lub błędna dokumentacja medyczna. W tym obszarze szczególnie pomocne są systemy wspomagania decyzji klinicznych. Dobrze skonfigurowany system IT wymu

» Biurokracja i praca papierkowa pochłaniają nawet 30% wizyty, kradnąc czas przeznaczony na rozmowę z pacjentem.«

si prawidłową ścieżkę rejestracji danych, ważną z punk tu widzenia klinicznego i rozliczeń z płatnikiem. System alertów zapobiegnie błędnemu dawkowaniu czy przepi sania leku, który wchodzi w interakcje z innymi lekami wcześniej przepisanymi pacjentowi na receptę.

Minimalizacja transportu. Tak zwane „odpady trans portowe” obejmują niepotrzebne przemieszczanie pa cjentów w szpitalu, ich odsyłanie od jednego lekarza do drugiego, czy ich poruszanie się w obszarze placówki w celu uzupełnienia/odebrania dokumentów. To samo może dotyczyć materiałów i sprzętu – każdy dodatko wy transport pochłania czas, generuje koszty, zmniej sza satysfakcję pacjenta, prowadząc do chaosu organi zacyjnego i niepotrzebnego zmęczenia personelu. Eks perci zalecają przede wszystkim utrzymanie porządku na stanowisku pracy i wizualne oznaczenia oraz wdro żenie systemu wewnętrznej komunikacji. W większych placówkach można zastosować system przywołań opar ty na smartfonach, a dzięki systemom IT wszyscy pra cownicy powinni mieć możliwość łatwego komuniko wania się między sobą.

ograniczenie mikro-ruchów. Personel medyczny wy konuje niektóre czynności dziesiątki, setki razy w cią gu dnia. Dlatego trzeba przyjrzeć się, czy każde sięganie albo schylanie się po często używane materiały i sprzęt można zorganizować inaczej. System IT może pomóc w rezerwacji sprzętu diagnostycznego czy wskazać jego lokalizację w magazynie. Ten element jest powiązany ze ścieżką obsługi pacjenta – powinna być tak zapro jektowana, aby ograniczyć np. długie trasy pokonywa ne przez pielęgniarki pomiędzy gabinetami.

Minimalizowanie nadprodukcji w opiece zdrowotnej. Nadprodukcja to nic innego jak zbędne wydatki zwią zane z dodatkowymi usługami niewnoszącymi warto ści dodanej. To może być powielanie badań albo skie rowanie pacjenta do specjalisty, w sytuacji, gdy lekarz POZ ma kompetencje, aby prowadzić jego leczenie. I tu taj też liczy się wykorzystanie zintegrowanych systemów IT. Przykładowo, lekarz ma dostęp do wszystkich wy ników badań pacjenta, nawet tych zleconych przez in nego lekarza. Przez to opieka staje się skoordynowana,

lekarz ma wszystkie niezbędne informacje na ekranie i nie musi tracić czasu, aby je skompletować manualnie.

Eliminowanie zbędnej pracy. Tak zwane nadmierne przetwarzanie w opiece zdrowotnej to największa bo lączka papierowej dokumentacji. Przykładem jest wy pełnianie różnych formularzy z tymi samymi infor macjami, podczas gdy dobry system IT ma możliwość wtórnego wykorzystania już zarejestrowanych danych do różnych celów.

To typowy przykład, jak zbędna biurokracja zjada czas, który mógłby być wykorzystany na element o naj większej wartości dla pacjenta – rozmowę z lekarzem.

Aby zidentyfikować zbędne elementy pracy, trzeba przeprowadzić analizę lean. W tym celu każdy proces obsługi rozbijany jest na części składowe, a następnie zespoły pracowników zaangażowane w danych proces szukają pomysłów usprawnień.

Zrozumienie, jak marnotrawstwo w opiece zdrowot nej prowadzi do niewykorzystanego potencjału ludz kiego. Marnotrawstwo w ochronie zdrowia jest cichym złodziejem czasu i energii oraz źródłem frustracji. Od biera pracownikom czas, a często także motywację pro wadząc do wypalenia zawodowego; zmusza ich do prac administracyjnych, którymi nie powinni się zajmować.

5 elementów lean healthcare

określenie wartości dla pacjenta

Identyfikacja kluczowych czynników decydujących o jakości leczenia oraz satysfakcji pacjenta, a także składowych procesu obsługi ważnych dla personelu medycznego.

Mapowanie procesu

Graficzne odwzorowanie ścieżki obsługi pacjenta i analiza wszystkich procesów organizacyjnych, które się na nią składają z naciskiem na wąskie gardła: straty czasowe, zbędne i dublowane czynności itd.

Przebudowa procedur

Stworzenie razem z członkami personelu nowej mapy obsługi pacjenta oraz powtarzalnych procedur zgodnie z najlepszymi praktykami.

Monitorowanie efektów Zarówno poprzez analizę wtórnych danych z systemów IT jak i opinie pacjentów oraz personelu medycznego.

Dążenie do perfekcji

Systematyczne dopasowywanie procesów do zmieniających się warunków, potrzeb pacjentów i wytycznych medycznych w celu wypracowania wzorcowej ścieżki pacjenta.

od czego zacząć?

Szacuje się, że ok. 5–15% wszystkich wydatków w ochronie zdrowia wynika z braku koordynacji. Z ba dań przeprowadzonych w USA (Kaiser Permanente) wiemy ponadto, że pacjenci otrzymują jedynie 55% usług, które powinny im być świadczone w związku z daną jednostką chorobową. Także dane amerykań skie sugerują, że od 35 do 50% wszystkich wydatków na świadczenie opieki zdrowotnej to odpady techniczne. Te liczby uzmysławiają, jak duże jest pole do uspraw nień w ochronie zdrowia.

Głównym problemem pozostaje przestarzała struk tura całego systemu. Ochrona zdrowia jest nadal rze miosłem. Podczas gdy informatyzacja pozwoliła osiąg nąć wysoką efektywność w innych sektorach gospodar ki, w ochronie zdrowia – gdzie jej potencjał jest jeszcze większy – jest mocno opóźniona.

Lean management potrzebuje w pierwszej kolejności dobrze wdrożonej infrastruktury IT. Pozwoli ona koor dynować działania, zarządzać ścieżką obsługi pacjenta, realizować sprawniej procesy administracyjne, uniknąć powielania czynności.

Jednak samo IT nie wystarczy. Pierwszym krokiem jest wprowadzenie filozofii zarządzania w koncepcji lean, w co muszą być zaangażowani wszyscy pracowni cy. Na początek należy zidentyfikować procesy klinicz ne o wysokim priorytecie, czyli najczęściej występujące w placówce, i opracować dla nich oparte na dowodach naukowych ścieżki postępowania. Taki protokół obsługi należy następnie wpleść w procesy kliniczne, aby ustan daryzować metody pracy i podnieść jakość. Oczywiście, personel medyczny nadal będzie miał duży margines de cyzyjny w niestandardowych przypadkach.

Po drugie, należy szczegółowo rozpisać procesy związane z obsługą pacjenta (flowchart), przeanalizo wać podprocesy, zebrać opinie pacjentów i personelu na temat wąskich gardeł oraz elementów kluczowych wpływających na wyniki i zadowolenie pacjenta. Na tym etapie trzeba przyjrzeć się czasowi realizacji usług, ścieżce pacjenta w placówce, aspektom obsługi admi nistracyjnej, ale także czynnościom, które nie wnoszą żadnej wartości dodanej. Następnie należy przeprojek tować proces i dopiero potem go utrwalić nakładając na niego system IT.

Po trzecie, należy wprowadzić tzw. pętlę ciągłego do skonalenia i uczenia się. Podobnie jak w koncepcji agile management, każdy element procesu musi podlegać mo nitoringowi i ewaluacji, tak aby na czas wykrywać za kłócenia i je eliminować. To wymaga od zarządu stwo rzenia kultury organizacyjnej opartej na transparentno ści i uczeniu się na błędach.

Po czwarte, zgromadzone w systemach IT dane na leży skrupulatnie i regularnie analizować w celu oceny efektywności. Do lean management nie są wymagane jakieś osobne systemy i narzędzia, wystarczy wykorzy stać już dostępne dane na temat np. zapasów, liczby pa cjentów w określonych godzinach, czasu wprowadza nia danych itd.

I na koniec, należy wdrażać technologie z myślą o usprawnieniu konkretnych procesów. Skoro informa tyzacja jest tak kluczowa z punktu widzenia eliminowa nia marnotrawstwa, personel placówki medyczny musi potrafić płynnie obsługiwać narzędzia IT. A to oznacza priorytetowe traktowanie szkoleń. 

Skład i łamanie: Piotr Chamera

Druk: IN f O m AX, Katowice

Wydawca: KA m SO f T S.A. 40–235 Katowice, ul 1 m aja 133 tel. +48 32 209-07-05 fax +48 32 209-07-15 e-mail: czasopismo@osoz.pl

Redaktor naczelny: Artur Olesch j esteśmy partnerem European Connected Health Alliance

Zespół redakcyjny: Zygmunt Kamiński, Agnieszka g olec, Aleksandra Kurowska, Katarzyna Płoskonka, Bożena Wojnarowicz- g łuszek.

Współpracownicy: Artur Drobniak, j arosław f rąckowiak, m onika g rabska, g rzegorz m ródź, m aciej Sokołowski, ł ukasz Stopa, Karolina Szuścik, Piotr Szynkiewicz, Andrzej Zapaśnik.

Nakład: 1500 egzemplarzy Przedruk, kopiowanie, skracanie, wykorzy stanie tekstów (lub ich fragmentów) publi kowanych w czasopiśmie OSOZ bez zgody wydawcy KA m SO f T S.A. jest zabronione.

Redakcja nie odpowiada za treść reklam, ogłoszeń i artykułów sponsorowanych.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania zamieszczanych materiałów. Niezamówionych materiałów nie zwracamy.

P RE nu MER ata c Z a S o P i SM a Co miesiąc na łamach w OSOZ PO l SKA prezentujemy starannie wyselekcjonowaną wiedzę m.in. z dziedziny nowoczesnych technologii w ochronie zdrowia i e-zdrowia. Czytaj relacje z międzynarodowych wydarzeń, wywiady z ekspertami, autorskie raporty specjalne. Cena rocznej prenumeraty: 180 zł (12 numerów).

Dołącz do społeczności e-zdrowia.

Zamówienia: redakcja@osoz.pl

Pobierz aplikację OSOZNews i czytaj bezpłatnie mobilne wydania czasopisma.

Podkręcanie jakości i inne ustawy przed końcem roku

Pojawiła się nowa wersja ustawy o jakości w opiece zdrowotnej, ruszył pilotaż szkoleń z cyberbezpieczeń stwa w POZ, a apteki, punkty apteczne i hurtownie mają od nowego roku złożyć się na nadzór farmaceutyczny. Oto najważniejsze wydarzenia ostatnich tygodni

nansowy, w obliczu podwyżek płac i rosnących kosztów utrzymania popadają w zadłużenie. Ustawa o moderni zacji szpitali ma z kolei nową wersję, którą oczywiście już oprotestowano.

Alek SA ndr A

A Redaktor naczelna

System Szpitale coraz szybciej się zadłużają. Zwłaszcza powia towe – nawet placówki przynoszące dodatni wynik fi

Opublikowany został w nowej wersji projekt usta wy o jakości w opiece zdrowotnej i bezpieczeństwie pa cjenta. Placówki korzystające z publicznego finansowa nia będą przechodzić autoryzację. Poza tym, wszystkie podmioty, nie tylko szpitale – i to niezależnie od korzy stania ze środków publicznych – będą musiały wdrożyć system monitorowania zdarzeń niepożądanych. Wbrew oczekiwaniom medyków, nie wpisano w pro jekcie systemu no fault rozumianego w ten sposób, że niecelowe błędy będzie można zgłaszać bez konsekwen cji. Takiego rozwiązania nie chciał Zbigniew Ziobro,

k urOWS k

Cowzdrowiu.pl

a Adam Niedzielski w ostatnich miesiącach podchwy cił jego stanowisko. – Pewna równość traktowania wo bec prawa nie może pozwolić na to, żeby jedna z grup zawodowych była zupełnie wyjęta spod odpowiedzial ności karnej – zaznaczył Adam Niedzielski.

Przy Rzeczniku Praw Pacjenta zostanie powołana specjalna komisja, która będzie podejmowała decyzję administracyjną w sprawie zdarzeń medycznych. Nie będzie już trzeba przechodzić ścieżki sądowej, ale za to odszkodowania będą raczej niskie i części osób w ogó le nie obejmą. Na rekompensatę wypłacaną „szybką ścieżką”, będą mogli liczyć wyłącznie pacjenci, którym udzielono świadczeń w szpitalach.

Jednocześnie ukazał się projekt rozporządzenia Mi nistra Zdrowia związany z procedowaną ustawą w spra wie wskaźników jakości opieki zdrowotnej – te mają być badane w trzech obszarach: klinicznym, zarząd czym oraz konsumenckim. Oceniane będą m.in. odse tek pacjentów, u których wykonano reoperację, czas ho spitalizacji, śmiertelność, liczba skarg pacjentów skła danych do NFZ czy odsetek pacjentów, którzy wypełnili ankiety satysfakcji. Zakłada się, że rozporządzenie wej dzie w życie 1 stycznia 2023 r.

Trwa rozliczanie działań rządu w czasie pandemii. Większość z placówek nie zrealizowała w ostatnich dwóch latach w całości kontraktów zawartych z NFZ, co było efektem zaangażowania się w zwalczanie CO VID-19 i ograniczenie przyjęć pozostałych pacjen tów. Wartość udzielonych świadczeń była niższa niż w 2019 roku, czyli przed pandemią, o ponad 20 proc. –wynika z raportu Najwyższej Izby Kontroli. NIK skry tykował organizację przez władze centralne pracy pla cówek medycznych.

Raport NIK o szpitalach w dobie COVID, ale inny o nieprawidłowościach w czasie pandemii, w tym w ochronie zdrowia, powinniśmy poznać na przełomie roku lub początku przyszłego i będą tam m.in. kwestie kosztów szpitali tymczasowych.

Pracownicy medyczni

Sejm uchwalił ustawę regulującą wykonywanie zawodu ratownika medycznego, w tym m.in. utworzenie samo rządu zawodowego, wymagane uprawnienia kwalifika cyjne ratowników, zasady uzyskiwania prawa wykony wania zawodu ratownika medycznego, organizacji kształ cenia i ponoszenia odpowiedzialności zawodowej.

Za to stara ustawa jest równocześnie nowelizowa na. Projekt jej zmian trafił do konsultacji z początkiem października. Reguluje ona m.in. możliwość samo dzielnego działania przez część roku ratowników na motocyklach (nie tylko jako asysta karetki). Poza tym wyhamowuje „znikanie” zespołów specjalistycznych, czyli tych, w których są lekarze. Propozycja MZ jest taka, by na każde rozpoczęte 10 podstawowych zespo łów w województwie powinien przypadać musiał naj mniej jeden zespół specjalistyczny, przy czym media na czasu dotarcia tych zespołów na miejsce zdarzenia – w skali każdego miesiąca – powinna być nie więk sza niż 20 minut.

Jak tłumaczy MZ, konieczność zapewnienia zespo łów specjalistycznych wynika z faktu, że ratownicy me

»Większość placówek nie zrealizowała w ostatnich dwóch latach w całości kontraktów zawartych z NFZ. «

dyczni i pielęgniarki systemu nie posiadają uprawnień do samodzielnego wykonywania wielu zaawansowa nych czynności ratunkowych, takich jak intubacja po podaniu środków zwiotczających, diagnostyka USG, za kładanie sondy i płukanie żołądka.

W tym samym projekcie wpisano też m.in., że w wo jewództwach liczących powyżej 3 mln mieszkańców wojewoda będzie mógł utworzyć dodatkową dyspo zytornię, natomiast w województwach powyżej 5 mln mieszkańców – łącznie trzy dyspozytornie. Tym sa mym maksymalna liczba dyspozytorni w kraju wzroś nie z 18 do 21.

Polskie Towarzystwo Ratowników Medycznych za alarmowało Rzecznika Praw Pacjenta (RPP) w sprawie strażaków, którzy mają się szkolić w karetkach pogoto wia. Ratownicy medyczni podkreślają, że udział osób nieuprawnionych, czyli niewykonujących zawodu me dycznego w udzielaniu świadczeń, narusza prawo pa cjenta do tajemnicy o jego stanie zdrowia. Wcześniej strażacy ochotnicy z OSP w Gorzkowicach w woje wództwie łódzkim informowali, że będą mieli „prak tyki” w ambulansach Zespołu Ratownictwa Medycz nego. Podpisali umowę z Wojewódzką Stacją Ratow nictwa Medycznego w Łodzi w zakresie współpracy z Zespołami Ratownictwa Medycznego w powiecie pio trowskim.

leki i apteki W ostatnich tygodniach znów więcej mówiło się o bra kach leków, nie tylko przeciwcukrzycowych, ale nawet antybiotyków. Na konferencji prasowej w drugiej poło wie października MZ informowało o planowanych dzia łaniach, ale też o przyczynach problemów.

Wynikają one m.in. ze złego przewidywania zapo trzebowania przez producentów, a także „mody” na sto sowanie leków we wskazaniach off-label. Zmieniono li stę antywywozową, a decyzją resortu zdrowia lekarze będą mieli możliwość zapoznania się z informacjami o problemach z dostępnością preparatów, aby – o ile mogą – nie przepisywali tych, których kupić się nie da. Z kolei samorząd farmaceutów informacje o brakach ma przekazywać raz w tygodniu aptekarzom.

Ukazał się od dawna zapowiadany projekt noweliza cji Prawa Farmaceutycznego. Zgodnie z nim, pojawi się

unifikacja zasad stosowania przepisów i pionizacja, któ ra oznacza m.in., że wojewódzcy inspektorzy farmaceu tyczni staną się pracownikami GIF.

Inspekcja zajmie się też laboratoriami. Kontrolę me dycznych laboratoriów diagnostycznych przeprowa dzać będą inspektorzy do spraw medycyny laborato ryjnej upoważnieni przez Głównego Inspektora Far maceutycznego. Zmienią się też w różnych obszarach uprawnienia kontrolne, tak by firmy nie mogły opóź niać lub unikać wejścia inspektorów na swój teren albo naruszyć zabezpieczonych dowodów.

Poza tym firmy mają się złożyć na działanie inspek cji, które teraz finansowane jest z budżetu państwa. Opłaty na rzecz inspekcji farmaceutycznej miałyby wy nieść: 250 zł od zezwolenia na prowadzenie punktu ap tecznego; 500 zł od zezwolenia na prowadzenie apteki ogólnodostępnej; 1000 zł od zezwolenia na prowadze nie hurtowni farmaceutycznej albo wpisu do Krajowe go Rejestru Pośredników w Obrocie Produktami Lecz niczymi; 3000 zł od zezwolenia na wytwarzanie lub im port produktów leczniczych albo wpisu do Krajowego Rejestru Wytwórców, Importerów oraz Dystrybutorów Substancji Czynnych.

Opłata roczna obejmująca sumę opłat za zezwolenia lub wpisy będzie powiększana o wysokość 0,02 proc. przychodu rocznego uzyskanego w poprzednim roku podatkowym. Przy czym wobec mikroprzedsiębiorców zachowana zostanie stawka podstawowa. To oznacza dodatkową opłatę o 200 zł od każdego 1 mln zł przy chodu – warto podkreślić, że nie np. zysku.

E-zdrowie

Ministerstwo Zdrowia opublikowało nowe dane doty czące e-recept. Stanowią już one 96% wszystkich re cept wystawianych w Polsce. Rośnie też liczba e-skie rowań. W 2022 roku (do końca września) wystawio no ich o 38% więcej niż w analogicznych okresie rok wcześniej.

Trochę bardziej ponuro prezentuje się sprawa e-re cept transgranicznych. Polacy wyjeżdżający za granicę mogą zrealizować e-receptę tylko w Chorwacji, z kolei polskie apteki honorują tylko te z Chorwacji i Estonii.

Po tym, jak NFZ przeznaczył ponad 450 mln zł na poprawę cyberbezpieczeństwa szpitali, ruszył nowy pi lotaż szkoleń z cyberbezpieczeństwa, tym razem w POZ. Choć Ministerstwo Zdrowia dopiero zapowiada wdroże nie funkcji umożliwiającej lekarzom sprawdzenie, czy wypisywany na receptę lek jest dostępny w aptece, z ta kiej możliwości mogą już korzystać użytkownicy ko mercyjnych systemów IT firmy KAMSOFT S.A.

kadry Mateusz Oczkowski, naczelnik Wydziału Refunda cyjnego z Departamentu Polityki Lekowej i Farma cji w Ministerstwie Zdrowia, dołączył do składu Rady Przejrzystości AOTMiT. To oznacza, że będzie dodat kowo zaangażowany w ocenę ofert składanych przez firmy zabiegające o refundację leków. Za to odszedł z Rady Ekonomicznej, która w resorcie zdrowia pro wadzi negocjacje cen w sprawie leków, które AOTMiT już ocenił. 

reklama

ERGia

WOJeWÓdZtWO

Dolnośląskie 379  Kujawsko-pomorskie 396  Łódzkie 535  Lubelskie 490  Lubuskie 422  Małopolskie 542  Mazowieckie 571  Opolskie 378  Podkarpackie 406  Podlaskie 364  Pomorskie 611  Śląskie 471  Świętokrzyskie 424 

Warmińsko-mazurskie 393  Wielkopolskie 520  Zachodniopomorskie 535 

GRYPa i PRZEZ iĘBiE niE

WOJeWÓdZtWO

Dolnośląskie 12 913  Kujawsko-pomorskie 11 851  Łódzkie 12 946  Lubelskie 11 735  Lubuskie 12 614  Małopolskie 13 490  Mazowieckie 14 782

Pszczółka

Aplikacja do nauki czytania, ale rów nież terapii zaburzeń funkcji poznaw czych (dysleksji). Jej stosowanie poleca m.in. Violetta Piasecka – Przewodniczą ca Gdańskiego Oddziału Polskiego To warzystwa Dysleksji. Ćwiczenia zawar te w tym indywidualnym trenerze czyta nia zostały stworzone we współpracy ze specjalistami z poradni psychologicznopedagogicznych. Forma zabawy i ele menty gier sprawiają, że nauka na pew no nie będzie nudna dla dziecka. Apka wykrywa obszary nauki, które sprawiają dziecku problemy oraz monitoruje postę py. Według danych producenta, korzysta z niej 500 szkół i 300 000 uczniów.

Google Play | Android | PL 37 zł/miesiąc, 180 zł/pół roku, 250 zł/rok

Dr.max

Każda duża sieć aptek ma już swoją apli kację. Są one bardzo podobne pod wzglę dem możliwości, więc pokażemy tylko jedną z nich. Apka Dr.Max jest reklamo wana jako „nowa forma opieki farmaceu tycznej.” Użytkownik może w niej stwo rzyć wirtualne apteczki dla całej rodziny z informacjami o dawkowaniu, okresie zażywania i terminie ważności. Cieka wą jest opcja czatu z farmaceutą, który udziela informacji o lekach i bazowych porad. Oczywiście jest też wyszukiwar ka aptek oraz baza leków z cyfrowymi wersjami ulotek. Niektóre z aplikacji ap tek mają też możliwość zakupu leków online (tej opcji nie ma Dr.Max).

iOS | Android | PL Bezpłatna

PoSTAW się Chorobie

Asystent pacjentów w zarządzaniu łusz czycowym zapaleniem stawów (ŁZS) lub zesztywniającym zapaleniem sta wów kręgosłupa (ZZSK). Aplikacja skła da się z trzech części: wiem – informa cje na temat choroby, jej przebiegu oraz leczenia; dbam – porady dotyczące od powiedniego sposobu żywienia, radzenia sobie ze stresem oraz ćwiczenia dopaso wane do samopoczucia. przypominam –dziennik samoobserwacji, kalendarz wi zyt, badań oraz notatnik z pytaniami na wizytę. Choć to dobry krok w kierunku wspierania pacjentów w chorobie, jednak zakres funkcji jest bardzo skąpy, a wra żenia z obsługi aplikacji – dość słabe.

iOS | Android | PL Bezpłatna

CyberOko wspiera rehabilitację neurologiczną

W Uniwersyteckim Centrum Klinicznym im. Prof. K. Gibińskiego Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach pacjenci z urazami neurologicznymi zyskali dostęp do nowej metody neurorehabilitacji. Chodzi o CyberOko wspomagające komunikację pozawerbalną, przeznaczone dla osób z upośledzoną możliwością porozumiewania się za pomocą mowy. Są to przede wszystkim chorzy po urazach czaszkowo – mózgowych, udarach mózgu, ze stwardnieniem zanikowym bocznym, a także onkologiczni. Cy berOko śledzi ruchy gałek ocznych i wskazuje komunikaty na komputerze.

Dodatkowo, przy pomocy CyberOka można oszacować stopień uszkodzenia funkcji poznawczych pacjenta, a następnie zapro ponować mu rehabilitację opierającą się na tej samej technologii. Urządzenie składa się z czterech diod umiejscowionych w rogach monitora, które odbijając światło w rogówce oka pozwalają stwierdzić, gdzie wpatruje się pacjent. – Bardzo często pacjenci bez żadnej możliwości kontaktu werbalnego i gestykularnego są oceniani słabo, a tak naprawdę mają świadomość, tylko musimy dać im możliwość wyrażenia, kanał dostępu do nich – mówi Sylwia Szostek – Rogula, kierownik Oddziału Rehabilitacji Neurologicz nej Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego im. Prof. K. Gibińskiego Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach.

O CyberOko placówka starała się od stycznia 2021, kiedy ruszyła zbiórka publiczna na jego zakup. W końcu jednak innowacja została wypożyczona przez AssisTech – spin-off Politechniki Gdańskiej. Dzięki temu pacjenci zyskali nowy pomost komunikacji, który ułatwi im sygnalizowanie swoich potrzeb personelowi medycznemu lub rodzinie.

Operacja w okularach 3D

Górnośląskie Centrum Medyczne w Katowicach – Szpi tal w Ochojcu wykorzystuje rozszerzoną rzeczywistość (AR) podczas operacji. Lekarz widzi przed oczami mo del 3D narządu, co pomaga mu lepiej zrozumieć anato mię operowanego miejsca. Technologia mieszanej rze czywistości (mixed reality) została zastosowana pod czas zabiegu u pacjentki z ciężką niewydolnością serca. Przed zabiegiem wykonano tomografię komputerową naczyń krwionośnych, która posłużyła do zbudowania hologramu trójwymiarowego modelu serca z uwzględ nieniem zatoki wieńcowej.

Wyhodowane w laboratorium komórki mózgowe zagrały sobie… w ping-ponga

Naukowcy z Cortical Labs w Melbourne w Australii wyhodowali grupę neuronów zdolnych do „myślenia”. Udało się je nawet na uczyć grać w popularną komputerową wersję ping-ponga. Odkrycie jest kolejnym krokiem do zrozumienia ludzkiego mózgu, mo delowania chorób neurologicznych i łatwiejszego testowania wpływu leków na mózg.

Dishbrain składa się z mieszanki 800 000 neuronów pochodzących z embrionalnych mózgów myszy oraz ludzkich komórek ma cierzystych. Komórki zostały umieszczone na tablicy mikroelektrod, dzięki której można monitorować aktywność neuronów, ale także „komunikować się” z nimi, przykładowo przesyłając im informacje podczas gry. Jeśli paletka trafia w piłkę, neurony otrzy mują pewien rodzaj informacji zwrotnej. Z kolei w przypadku pudła, neurony otrzymują inny rodzaj stymulacji. Naukowcy nie wie dzą jednak do końca, w jaki sposób neurony kontrolują paletki. Jedno jest pewne – grupa komórek była wyjątkowo sprawna w ucze niu się gry i nie można mówić o przypadku.

Neurony szybko nauczyły się samoorganizacji, przewidując kolejne ruchy. Potencjał tego odkrycia jest ogromny – w przyszłości będzie możliwe zbudowanie matrycy do testowania działania leków. Naukowcy zaczęli już badać wpływ środków odurzających na działanie neuronów w laboratorium. – Próbujemy uzyskać odpowiedź na wpływ etanolu na neurony – w praktyce upijamy je i ob serwujemy, czy grają w grę gorzej, podobnie jak to się dzieje, gdy w grę grają ludzie pod wpływem alkoholu – mówi Brett Kagan, główny oficer naukowy w Cortical labs.

Robot-futrzak na ból

Zespół naukowców z Uniwersytetu Tsukuba w Japonii opracował miękkiego robota, z którym pacjenci mogą wchodzić w interakcje, aby zmniejszyć stres i strach pod czas bolesnych lub nieprzyjemnych procedur medycz nych. Robot wyposażony jest w nadmuchiwane siłowni ki zaciskające dłoń, naśladując w ten sposób ludzki dotyk i pobudzając odpowiednie zmysły. Badanie potwierdziło, że robot rozprasza uwagę i wywiera uspokajający wpływ na pacjentów.

Diagnoza Parkinsona z głosu

Naukowcy z Uniwersytetu RMIT w Melbourne w Australii opracowali aplikację mobilną do wczesnej diagnozy cho roby Parkinsona i ciężkiej postaci COVID-19. Technologia korzysta ze sztucznej inteligencji, analizując nagrania gło su pacjenta. Całe badanie trwa zaledwie 9 sekund. System wykrywa niesłyszalne dla ludzkiego ucha zmiany, w tym drżenie, sztywność i powolność, które mogą sugerować wczesny etapy chorób. Zespół ma nadzieję, że innowacja ułatwi badania przesiewowe na dużą skalę.

Nowa dotacja mZ na IT

Nawet do 159 tys. zł. mogą otrzymać placówki POZ na za kup i rozbudowę sprzętu oraz dowolnego oprogramowania gabinetowego. Pieniądze mają pomóc placówkom medycz nym m.in. w przejściu na EDM, a wnioski można składać do 31 stycznia 2023 roku. Celem dotacji jest m.in. integra cja placówek Podstawowej Opieki Zdrowotnej z centralnym systemem e-zdrowia. Placówka może uzyskane pieniądze wykorzystać na inwestycję w dowolny system informatycz ny. Jedynym warunkiem jest komunikacja oprogramowania z platformą P1. Z grantu mogą skorzystać podmioty, które posiadają zawartą umowę z NFZ na udzielanie świadczeń w rodzaju POZ, co najmniej w zakresie „lekarz POZ”; posia dają co najmniej 5 tys. aktywnych deklaracji; oraz nie mają pełnej integracji z centralnym systemem e-zdrowia. Wspar cie otrzyma co najmniej 600 placówek POZ wyłonionych w drodze otwartego naboru prowadzonego przez Minister stwo Zdrowia. Więcej szczegółów: https://bit.ly/3Utu0Vc

Atak hakerów na ICZmP

Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki (ICZMP) w Łodzi padł z końcem października ofiarą cyberataku przeprowa dzonego za pomocą złośliwego oprogramowania rasnom ware LockBit 3.0. Placówka musiała przełożyć planowa ne badania, zwłaszcza w pracowni radiologicznej, a leka rze prowadzili dokumentację medyczną w wersji papierowej. Przywracanie normalnego funkcjonowania trwało ponad ty dzień. Mimo iż wycieku danych nie stwierdzono, dyrektor ICZMP w Łodzi, dr hab.n.med. Iwona Maroszyńska, poin formowała Urząd Ochrony Danych Osobowych o możliwo ści naruszenia ochrony danych osobowych.

Pilotaż szkoleń z cyberbezpieczeństwa w POZ

Ministerstwo Zdrowia uruchamia nowy pilotaż szkoleń z cy berbezpieczeństwa dla pracowników POZ. W 2023 roku pro gram obejmie całą Polskę. O nowej inicjatywie poinformował Janusz Cieszyński, Pełnomocnik Rządu ds. Cyberbezpieczeń stwa w towarzystwie m.in. Dyrektora SPZOZ w Pajęcznie. Pilotaż rusza w Pajęcznie nie bez powodu – w lutym 2022 r. w tutejszym Samodzielnym Publicznym Zespole Opieki Zdro wotnej doszło do poważnego ataku typu ransomware, który spowodował zaszyfrowanie systemów informatycznych. Mi nister Cieszyński zwrócił uwagę, że w tym roku zidentyfiko wano już 29 incydenty bezpieczeństwa w sektorze ochrony zdrowia. W ramach pilotażu przeprowadzonych zostanie 100 specjalistycznych szkoleń z zakresu cyberbezpieczeństwa po prowadzonych przez trenerów z NASK. Projekt będzie kon tynuowany na większą skalę w przyszłym roku.

Źródła i zdjęcia: Uniwersyteckie Centrum Kliniczne im. Prof. K. Gibińskiego Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, Górnośląskie Centrum Medyczne w Katowicach – Szpital w Ochojcu, Cortical Labs, Uniwersytet Tsukuba, Uniwersytet RMIT w Melbourne, Ministerstwo Zdrowia, Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki (ICZMP) w Łodzi

DIAGNOSTYKA JUTRA

Według nowego raportu Deloitte „Przyszłość diagnostyki. Oparta na technologii spersonalizowana i prewencyjna opieka zdrowotna w Europie”, rola tej gałęzi ochrony zdrowia wzrośnie wraz z tym, jak punkt ciężkości będzie się przenosił z leczenia na zapobieganie.

760 000

265 €

Wydatki na osobę na technologie medyczne w ochronie zdrowia. To ok. 7,6% wydatków na ochronę zdrowia.

29%

Europa jest drugim po USA najwięk szym na świecie rynkiem diagnostyki obrazowej (29% udziału globalnie).

DIAGNOSTYKA MEDYCZNA TO M.IN. TECHNOLOGIE OBRAZOWE, IN VITRO I CYFROWE

Branża diagnostyczna stanowi zaledwie 2-3 procent wszystkich wydatków na opiekę zdrowotną, ale ma wpływ na ponad 70 procent decyzji medycznych.”

spowodowała przyspieszenie o 5-10 lat decentralizacji badań. Wiele z nich – jak testy COVID-19 – można dziś wykonać w domu zamiast w szpitalu albo laboratorium. To zupełnie nowy sposób opieki.

ZMIANY W SEKTORZE

m odele świadczenia usług diagnostycznych niewiele zmieniły się przez ostatnie 50 lat. Badania były i są wykonywane głównie w szpitalach i scentralizowanych labo ratoriach, zwykle po skierowaniu przez lekarza podstawowej opieki lub specjalistę. j ednocześnie rośnie zapotrzebowanie na badania przy niezmiennych lub malejących zasobach, zwłaszcza personalnych. To prowadzi do opóźnień w dostępie do usług diagnostycznych i zatorów w obsłudze pacjentów. j uż teraz postępy naukowe i nowe technologie powodują stopniowe przesuwanie się miejsca przeprowadzania badań diagnostycznych. Część z nich dostępnych będzie bezpośrednio w smartfonach dzięki inteligentnym

monitorującym zdrowie w trybie 24/7.

czujnikom

l iczba osób pracujących w 33 000 firmach sektora technologii medycznych (dane dla UE, 2020 rok).

STRUKTURA DIAGNOSTYKI OBRAZOWEJ

Prognozowana wartość rynku połączo nych urządzeń medycznych w 2030 roku. Obecnie to ok. 30 miliardów USD.

T ECHNOLOGIE , KTóRYCH W pROWADZENIA FIRMY DI agnO s T yCzne sPODzIe Wają CIu laT

Rzeczywistość wirtualna i rozszerzona Komputery kwantowe Bliźniaki cyfrowe Bardzo

Genomika: napędzi spersonalizowaną, predyk cyjną i dokładniejszą diagnozę oraz leczenie

Druk 3D: dostarczy spersonalizowanych leków lub urządzeń medycznych

Blockchain: technologia open source, która wykorzystując rozproszone bazy danych po prawi integralność danych i ich przejrzystość

telezdrowie: technologie oparte na szybkim transferze danych 5 g wspierają monitoring pa cjenta oraz świadczenie usług telemedycznych

inteligentne czujniki i materiały: Automatycz ne zbieranie i przekazywanie danych na temat parametrów życiowych

Robotyka: dostarczanie precyzyjniejszych narzędzi dla skomplikowanych operacji i usprawnienie opieki przy łóżku pacjenta

Zaawansowane obrazowanie cyfrowe: od tomografów komputerowych i rezonansów magnetycznych z obsługą AI do podręcznych ultrasonografów dostępnych w punktach opieki

nowe technologie cyfrowe mogą poprawić: wyniki leczenia pacjentów efektywość kosztową opieki zdrowotnej dostęp do usług medycznych dopasowanie produktów do potrzeb klienta prywatność i bezpieczeństwo danych pacjentów

T eCHnOl OgIe , KTÓR e zMIenI ą DI agnO s T y K ę , ale na R azIe ICH DO s T ęPnOŚĆ jes T OgR anICzOna

nowości IT dla ochrony zdrowia

K a M sOFT s. a . prezentuje plany cyfryzacji na 2023 rok i stawia na dojrzałe wdrażanie IT

Nowe funkcjonalności systemów wspierające opiekę koordynowaną i farmaceutyczną, rozwiązania uła twiające pracę personelu medycznego, wzmacnianie kompetencji cyfrowych placówek medycznych – pod czas konferencji Nawigator e-Zdrowia, Prezes Zarządu KA mSOf T S.A. grzegorz mródź omówił stan wdrożenia rozwiązań z zakresu e-zdrowia w Polsce i aktualne po trzeby cyfrowe placówek ochrony zdrowia.

Miliony dokumentów w systemie Z badania stopnia informatyzacji podmiotów leczni czych opublikowanego we wrześniu br. przez Centrum e-Zdrowia wynika, że elektroniczną dokumentację me dyczną (EDM) – przynajmniej w zakresie jednego do kumentu – prowadzi 45,7% placówek, a EDM indeksu je 57,5% podmiotów. Postępy we wdrażaniu EDM potwierdzają też staty styki KAMSOFT S.A. W systemie do gromadzenia i wy miany EDM, KS-EDM Suite, zarejestrowano do końca października pół miliarda zdarzeń medycznych. System obsłużył dotąd ponad 260 mln dokumentów o łącznej wielkości około 4,3 TB. Rośną także wskaźniki udostęp

Podczas Nawigatora e-Zdrowia zaprezentowano m.in.

niania dokumentacji medycznej pomiędzy podmiotami i przeglądania jej przez pacjentów. Takich zdarzeń w sy stemie KS-EDM Suite zarejestrowano 1,15 mln.

– Te liczby szybko rosną, przede wszystkim dzięki placówkom, które z wielkim zaangażowaniem podeszły do EDM i wdrożyły ją na czas. To one są motorem cy fryzacji; robią wszystko, aby spełnić wytyczne, bo wie dzą, że od nich zależy powodzenie digitalizacji w skali kraju. I za to także powinny być premiowane, równole gle do programów wsparcia dla podmiotów, które nadal nie przeszły na EDM – mówił Grzegorz Mródź odno sząc się do opinii klientów firmy.

Zwrócił w ten sposób uwagę na przyczyny opóźnień w harmonogramie cyfryzacji: według wspomnianego badania CeZ, sprzęt do prowadzenia EDM posiada 84% ankietowanych, a odpowiednie systemy IT jeszcze wię cej, bo aż 89%. Dane sugerują, że skupianie się na do tacjach nastawionych na hardware i software może nie przynieść oczekiwanego efektu – w pierwszym kroku należałoby zidentyfikować przyczyny opóźnień.

Plany centralne i niepewność świadczeniodawców Wraz z tym jak Ministerstwo Zdrowia opublikowało „Program rozwoju e-zdrowia w latach 2022–2027”, Pol ska ochrona zdrowia weszła w kolejną fazę cyfryzacji. Strategia przewiduje dalszy rozwój e-usług, w tym m.in. telemedycyny, elektronicznej dokumentacji medycznej. Na realizację programu MZ planuje wydać ogromną kwotę 7 mld zł, głównie ze wsparcia unijnego.

Duży nacisk postawiono na poprawę poziomu ochro ny danych. Z końcem roku 2022 ruszył m.in. pilotaż szkoleń z cyberbezpieczeństwa dla POZ, a w planach jest m.in. utworzenie CSIRT sektora ochrony zdrowia. To słuszny kierunek, biorąc pod uwagę rosnącą liczbę ataków cybernetycznych na placówki ochrony zdro wia. Wystarczy wspomnieć atak ransomware na Insty tut Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi w listopa dzie br. W efekcie placówka musiała m.in. odwołać pla nowane zabiegi.

Strategia zawiera też zapisy wywołujące rosnącą niepewność wśród świadczeniodawców. Chodzi o pro jekt, którego celem jest wyposażenie placówek POZ w aplikację e-Gabinet+. Na jego realizację przeznaczo no łącznie 95 mln zł. Wątpliwości budzi m.in. kwestia, czy – biorąc pod uwagę wyniki badania przeprowadzo nego przez Centrum e-Zdrowia – nie można wydać tych pieniędzy w bardziej celowany sposób. Dla wielu pod miotów takie podejście jest co najmniej demotywujące, bo faworyzuje wyłącznie podmioty powodujące opóź nienia we wdrażaniu EDM, w oczywisty sposób gorzej traktując te naprawdę aktywne i solidne w przechodze niu na EDM.

W kontekście e-Gabinet+ nie brakuje pytań bez od powiedzi: czy możliwe będzie rejestrowanie usług ko mercyjnych skoro umowa na dofinansowanie zobowią zuje podmioty do rejestracji danych z pomocą syste mu przez 5 lat? W jakich celach będą wykorzystywane dane spływające do systemu centralnego, a nie wynika jące z obowiązków dla świadczeniodawców? Co z da nymi przy przejściu z systemu e-Gabinet+ na komercyj ny w przyszłości?

» Dzięki systemowi IT lekarze mogą sprawdzać dostępność leku w chwili wypisywania recepty. «

– Program rozwoju e-zdrowia na kolejne 5 lat za wiera wiele długo oczekiwanych inicjatyw jak m.in. wzmocnienie bezpieczeństwa cybernetycznego czy po prawa interoperacyjności systemów i danych. Będziemy je na pewno wspierać. Przykładowo, w tym roku wy daliśmy poradnik dot. bezpieczeństwa danych i RODO oraz uruchomiliśmy serwis edukacyjno-informacyjny o e-zdrowiu blog.osoz.pl – podkreślił Prezes Zarządu KAMSOFT S.A. Dodał także, że systemy IT rozwijają się poprzez bliską, wieloletnią współpracę dostawcy ze świadczeniodawcą. I to ona decyduje o wartości użyt kowej systemu IT.

Placówki medyczne stoją przed ogromnymi wyzwa niami w tym m.in. kadrowymi oraz rosnącymi koszta mi działalności. Najważniejsze w tej chwili jest zapew nienie im stabilnego i długookresowego wsparcia infor matycznego, dzięki któremu będą mogły rozwijać się, spełniać wymagania dotyczące jakości, wychodzić na przeciw oczekiwaniom pacjentów oraz elastycznie do pasowywać do modeli zarządzania, i to niezależnie od rodzaju płatnika.

Grzegorz Mródź podkreślił, że KAMSOFT S.A. nie zmiennie stawia na rozwiązania uwzględniające obec ne i przyszłe potrzeby placówek medycznych, rozwi jane zgodnie z trendami technologicznymi oraz zmie niającymi się potrzebami pacjentów. – Nasze systemy IT dojrzewają razem z tym jak rozwijają się nasi klien ci. Do tego potrzebna jest budowana latami profesjo nalna sieć serwisowa, mocne zaplecze badań i rozwoju – bez zachłystywania się nowinkami – oraz dojrzałość i doświadczenie, zdobywane poprzez wieloletnią bliską pracę z klientami. Informatyzacja to coś znacznie wię cej niż oprogramowanie zapewniające minimalną funk cjonalność w postaci raportowania danych do NFZ czy CeZ – dodał.

klienci skorzystają na dostępie do danych Dużo uwagi poświęcono innowacjom wspomagającym podejmowanie decyzji. Przykładowo, już 3 lata temu do systemów KAMSOFT S.A. została wprowadzona funk cja pozwalająca lekarzowi sprawdzić – i to w momencie wypisywania recepty – czy dany lek jest dostępny w ap tekach. Jeśli nie, lekarz może wybrać zamiennik i za po mocą serwisu KtoMaLek.pl nawet pomóc pacjentowi zi dentyfikować aptekę w okolicy, w której można go ku pić. Profesjonalne i wyczerpujące informacje o lekach bazują na największych bazach wiedzy o lekach w Pol sce: Pharmindex i KS-BLOZ. W szybkim i zrozumiałym dla pacjenta oraz farmaceuty wypisaniu recepty poma

ga też rozwijana od kilku lat funkcja wspomagania za pisu dawkowania – Dawkomat.

– TurboBLOZ dostarcza lekarzom aktualnych infor macji o dostępności leków, by mogli podejmować de cyzje w oparciu o obiektywne, najświeższe – z ostat niej doby – informacje – kontynuował Grzegorz Mródź. Z kolei takie serwisy jak ktomalek.pl i lekarzebezko lejki.pl pomagają milionom pacjentom poruszać się po ochronie zdrowia, a w praktyce – w znalezieniu apte ki posiadającej danych lek czy wolnego terminu wizy ty do lekarza.

Te ułatwienia dostępne są za pośrednictwem Otwar tego Systemu Ochrony Zdrowia OSOZ, w bezpłatnej aplikacji VisiMed pozwalającej również m.in. zreali zować lub zamówić e-receptę na kontynuację leczenia oraz skonsultować się z lekarzem w ramach telewizyty. Narzędzie przypomina o szczepieniach i konieczności zażycia leków, posiada wbudowany dziennik zdrowia ułatwiający notowanie wyników pomiarów parametrów zdrowia i wiele innych funkcji dla lepszej komunikacji pacjenta z podmiotem medycznym.

Wśród premier na najbliższe miesiące Prezes Zarzą du KAMSOFT S.A. zapowiedział m.in. wdrożenie ana liz lekowych oraz nową odsłonę aplikacji mobilnej dla lekarzy oraz pielęgniarek i położnych.

Zrównoważona cyfryzacja zamiast technologicznych fajerwerków Priorytetowym zadaniem w e-zdrowiu będzie przemo delowanie podejścia do cyfryzacji: reorientacja z reak

tywnego wdrażania systemów IT wymaganych admini stracyjnie w kierunku długookresowego, strategicznego dojrzewania cyfrowego.

– Cieszy nas, że coraz więcej placówek ochrony zdro wia dostrzega wartość dojrzałego oprogramowania. Od lat skupiamy się na racjonalnej cyfryzacji oraz dobrze zaplanowanych procesach wdrażania, dystansując się od chwilowych trendów i technologicznych gadżetów –zwrócił uwagę Grzegorz Mródź dodając, że w tle syste mu IT jest praca setek inżynierów, tysięcy godzin spę dzonych na rozmowach z menedżerami, lekarzami, pie lęgniarkami i pacjentami oraz testach i wdrożeniach. Wśród najważniejszych zadań, które powinny wspie rać systemy IT, wymienił m.in. osiąganie doskonałości organizacyjnej placówek, promowanie zarządzania pro cesowego, budowanie standardów jakości i zarządza nia, wzmacnianie modeli biznesowych i monitorowa nie procesów dla systematycznego podnoszenia jakości. Wspomniał także, że ambicją firmy jest i będzie edu kacja w zakresie cyberbezpieczeństwa i e-zdrowia, bo wiedza jest czynnikiem najmocniej napędzającym in nowacyjność.

– Priorytetem przez najbliższe miesiące będzie na pewno dalsze popularyzowanie EDM. Ale wprowadza jąc ją trzeba pamiętać, że to tylko część możliwości no woczesnych systemów IT. Przemyślana cyfryzacja to taka, która wyprzedza bieżące potrzeby, nie na najbliż sze miesiące, ale wiele lat do przodu – podsumował Pre zes Zarządu KAMSOFT S.A. 

Aplikacja VisiMed dla pa cjentów pozwala m.in. zna leźć lek w okolicznych ap tekach, umówić się na wi zytę lekarską i zrealizować e-receptę.

Opóźnienia w eDM. Rzetelni tracą trzy razy

W stronę placówek opóźnionych we wdrażaniu EDm płyną kolejne strumienie dotacji. jednocześnie rośnie frustracja podmiotów, które nie dostały ani grosza na informatyzację, bo… dotrzymały obowiązujących terminów.

obowiązkowa, ale nieobowiązkowa Przepisy nie pozostawiają wątpliwości: od dnia 1 lip ca 2021 r. świadczeniodawcy muszą zapewnić możli wość dokonywania wymiany danych zawartych w elek tronicznej dokumentacji medycznej określonej w roz porządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 8 maja 2018 r. w sprawie rodzajów elektronicznej dokumentacji me dycznej, za pośrednictwem Systemu Informacji Me dycznej (w ramach Systemu P1).

Tyle teorii. A rzeczywistość? Zgodnie z najnowszym badaniem Centrum e-Zdrowia, zdarzenia medyczne do systemu P1 – zgodnie z ustawą z dnia 28 kwietnia

2011 r. o systemie informacji w ochronie zdrowia – ra portuje 74% szpitali, 56,5% placówek medycznych re alizujących stacjonarne i całodobowe świadczenia inne niż szpitalne oraz 56% podmiotów ambulatoryjnej opie ki zdrowotnej. Choć statystyki dla szpitali wyglądają całkiem nieźle, to zakładając, że jest ich w Polsce ok. 950, jeszcze 237 nie raportuje do P1. Jeśli chodzi o in deksowanie EDM w systemie e-Zdrowia, statystyki są zbliżone.

Podsumujmy, co wiemy. Po prawie pół roku od wpro wadzenia obowiązku – i już po okresie przejściowym –niewiele ponad połowa placówek ambulatoryjnej opie ki zdrowotnej wymienia dane zawarte w EDM. Roz wiązania IT pozwalające na prowadzenie EDM posiada 89% podmiotów, czyli o 20% więcej niż rok wcześniej. Dlaczego placówki nie wdrożyły dotąd wymiany EDM? 16% podmiotów ambulatoryjnej opieki zdrowotnej de klaruje „brak systemu gabinetowego posiadającego moduł ZM (Zdarzeń Medycznych), 11,4% wskazuje na „problemy organizacyjne”, 9,4% jest zdania, że wyma gany moduł jest dopiero dodawany do systemu.

Zaklinanie rzeczywistości zamiast planu

Teraz kilka faktów. Czołowi producenci oprogramo wania dla placówek ochrony zdrowia szybko dostoso wali swoje systemy do wymagań prawnych w zakresie EDM. Każdy dzień opóźnienia w stosunku do konku rencji oznaczał w praktyce utratę potencjalnych klien tów. Systemy autorskie, czyli rozwijane indywidual nie dla konkretnej placówki medycznej, mogły faktycz nie rozbić się o pełną integrację z P1. Jednak mówimy o marginalnej skali.

Oprócz terminu obowiązkowego wdrażania EDM, Ministerstwo Zdrowia szukało innego kija, który miał zdyscyplinować placówki medyczne. Kary nie wcho dziły w rachubę, bo wiadomo było, że opóźnienia są tak duże, że nie tylko nie przyniosą efektu, ale mogą kosz tować politycznie zbyt dużo. Były więc prośby. 8 grud nia 2021 roku, Minister Zdrowia Adam Niedzielski wy słał do wszystkich świadczeniodawców list, w którym m.in. napisał:

„… zwracam się do wszystkich placówek, które nie dostosowały się do ustawowego obowiązku z prośbą o jak najszybsze podjęcie działań mających na celu do stosowanie oprogramowania w Państwa podmiotach leczniczych do możliwości realizacji wymiany EDM i raportowania zdarzeń medycznych (ZM). Realizacja powołanego obowiązku będzie podlegać kontroli ze strony resortu zdrowia. Należy przy tym pamiętać, że wdrożenie funkcjonalności w zakresie wymiany EDM i ZM jest również istotne w kontekście przyszłych wy mogów ustawowych – zgodnie z art. 56 ust. 2b ustawy o SIOZ przekazanie do SIM danych zdarzenia medycz nego będzie niezbędne do rozliczania świadczeń opieki zdrowotnej z Narodowym Funduszem Zdrowia (wypeł nienie opisanego obowiązku będzie warunkować wypła tę środków). Jednocześnie mając na uwadze prowa dzone przez Ministerstwo Zdrowia prace legislacyjne, planowane jest przesunięcie powyższego terminu prze kazywania danych do Narodowego Funduszu Zdrowia na 1 stycznia 2023.”

W tym samym piśmie można było przeczytać o zna czącym wzroście zaraportowanych zdarzeń medycz nych: 40% więcej w sierpniu niż lipcu, 20% więcej we wrześniu w stosunku do sierpnia i 50% więcej w paź dzierniku niż we wrześniu. Procentowo to faktycznie dużo, ale liczbowo – niewiele.

Z kolei 24 lutego 2022 roku, Wiceminister Zdrowia Waldemar Kraska mówił w Sejmie, że od 1 stycznia przyszłego roku także rozliczenia z NFZ będą się odby wały na podstawie dokumentacji elektronicznej. – My ślę, że ten proces przebiega dość płynnie – mówił Mi nister Kraska dodając, że „wydaje się, że wszyscy się do tego przekonają, bo zdecydowanie to usprawnia pra cę służby zdrowia, poprawia jakość, przyspiesza także świadczenia.”

Korzyści z przejścia na EDM nie przekonały wszyst kich albo pojawiły się inne bariery. W maju 2022 roku tylko 23 000 podmiotów medycznych i praktyk lekar skich – z ok. 180 000 świadczeniodawców – wymieniło co najmniej jeden raz ZM. A to zaledwie 15% z nich –jak donosił serwis prawo.pl. Już wówczas było wiado mo, że jest źle, ale nadal zaklinano rzeczywistość. Przy kładowo, sejmowa podkomisja stała do spraw organi zacji ochrony zdrowia i innowacyjności w medycynie (5 posłów Prawa i Sprawiedliwości, 3 posłów Koalicji Obywatelskiej i 1 poseł Koalicji Polskiej) uznała liczbę indeksowanych ZM za satysfakcjonującą.

nie poszło tak gładko jak z e-receptą Podobnie jak w przypadku elektronicznej recepty, śro dowisko medyczne sygnalizowało wielokrotnie, że nie zbędne inwestycje w IT to dla wielu placówek duże ob ciążenie finansowe. Na ostatniej prostej do e-recepty, MZ i NFZ oferowało zwrot do 80% wydatków zaku pu sprzętu i oprogramowania. Co ważne, również tych już poniesionych, bo dofinansowanie objęło wydatki z 2018 i 2019 roku. 8 stycznia 2020 roku, e-recepty sta ły się obowiązkowe i wystawiało je 84,1% wszystkich placówek. Potem przyszła pandemia i funkcjonowanie bez nich stało się praktycznie niemożliwe. Kołem ra tunkowym dla podmiotów bez odpowiedniego systemu była aplikacja webowa gabinet.gov.pl. W ten sposób w czerwcu 2020 już prawie 96% recepty wystawianych było w formie elektronicznej. Zgodnie z danymi Mini sterstwa Zdrowia, ta luka 4% pozostała do dziś.

Fragment pisma Ministra Zdrowia Adama Niedzielskiego z 8 grudnia 2021 roku skierowanego do pla cówek ochrony zdrowia.

W chwili wejścia w życie obowiązku wysta wiania e-recept wystawiało je 84,1% pod miotów. Dojście do 96% wymusiła w pew nym stopniu pandemia.

W przypadku wprowadzania EDM duże granty za częły płynąć dopiero w drugiej połowie roku 2022, czy li kiedy placówki medyczne teoretycznie powinny już wdrożyć raportowanie zdarzeń medycznych. Statystyki z końcem maja 2022 nie wyglądały jednak najlepiej: in tegrację z systemem P1 w celu przesyłania ZM nie do konało 2 955 placówek POZ spośród 10 339 posiadają cych umowy z zakresu POZ.

W pierwszej połowie 2022 roku wprawdzie można było załapać się na dofinansowanie np. w ramach dru giego cyklu pilotażu elektronicznej dokumentacji me dycznej (EDM) realizowanego przez Centrum e-Zdro wia. Jednak oferowana wówczas kwota 15 000 zł ma się nijak do dotacji uruchomionych później. Mowa o dwóch programach. Pierwszy to „Wdrożenie e-usług w placów kach POZ i ich integracja z systemem e-zdrowia” o łącz nej kwocie dotacji w wysokości 100 mln zł dla 600 pod miotów (czyli ok. 166 tys. zł na podmiot). Warunek: ko rzystanie przez 5 lat z rządowego systemu e-Gabinet+. Drugi dotyczy już dotacji na zakup dowolnego progra mu, a dofinasowanie wynosi do 159 tys. zł. (łączny bu dżet to prawie 1 mld zł).

Obydwa granty skupiają się na dwóch elementach: sprzęcie i IT. I to mimo, że od dawna pojawiały się gło sy, że problem leży gdzie indziej. Przykładowo jak te, że przyczyną jest brak repozytoriów do przechowywania dokumentacji i niezbędne inwestycje na poprawę bez pieczeństwa danych. I rzeczywiście – z badania Cen trum e-Zdrowia wynika, że tylko 61,9% podmiotów ma repozytoria EDM (wzrost jedynie o 18 punktów procen towych w porównaniu z 2021 rokiem). W większości opierają się na serwerach lokalnych (75% szpitali i 38% placówek ambulatoryjnej opieki zdrowotnej) lub chmu rze danych (odpowiednio 8% i 18%).

Wielu ekspertów wskazuje, że obowiązek wdrożenia EDM nie był po prostu egzekwowany. Z Ministerstwa Zdrowia płynął jasny sygnał, że kary nie wchodzą w ra chubę. W czerwcu 2021 roku, Anna Goławska, ówczes na wiceminister zdrowia ds., cyfryzacji w wywiadzie dla portalu prawo.pl mówiła: „Nie ma przewidzianych kar, jednak placówki powinny od 1 lipca dostosować się do ustawowego obowiązku.” Dodając, że „należy pamię

tać, że wdrażanie EDM to proces wieloletni.” Dopie ro od końca 2021 roku, widząc, że sprawy nie idą w do brym kierunku, MZ przyjęło nową retorykę: kar nie ma, ale bez EDM nie będzie można się rozliczyć z NFZ, i to już od 2023 roku.

Kolejnym problemem jest brak wiedzy, wsparcia i kadr IT. O ile lekarz prowadzący indywidulaną prak tykę lekarską był w stanie poradzić sobie z wdrożeniem e-recepty, to w przypadku EDM wymagana jest już wie dza cyfrowa na wyższym poziomie.

Po co wsparcie dla tych, którzy sobie radzą? Przedstawiona chronologia wdrażania EDM pokazuje jedno: jedną z przyczyn dużych opóźnień jest brak stra tegii i podejmowane ad hoc inicjatywy mające gasić po żar. Sukces e-recepty jest niezaprzeczalny, ale trudno było się spodziewać, że EDM go powtórzy. To zupeł nie inna skala.

Tempo wdrażania – dla wielu zdecydowanie za szybkie – narzucone było harmonogramem projektu P1 finansowanego ze środków UE. Budżet projektu to 712 mln zł, a związku z opóźnieniami dofinansowanie z UE było kilkukrotnie zagrożone.

W efekcie braku mapy drogowej wdrażania i spójnej wizji oraz komunikacji ze strony MZ, rynek podzielił się na dwie grupy: placówki medyczne, które wdrożyły EDM na czas, by spełnić wymagania, oraz tych, którzy do dzisiaj nie mają EDM (bez względu na przyczyny).

Dla tych drugich na razie MZ stosuje metodę mar chewki, uruchamiając kolejne dotacje. Z kolei w grupie placówek wymieniających EDM rośnie frustracja i nie zadowolenie. I to przynajmniej z trzech powodów.

Po pierwsze, mają wrażenie, że nie są równo trakto wane, bo musiały zakupić niezbędne systemy i sprzęt za swoje pieniądze, podczas gdy spóźnieni mogą uzy skać korzystne granty. Jednym słowem – dotrzymanie terminu nie opłacało się im finansowo. Po drugie, wie le podmiotów dostosowywało się do nowych obowiąz ków podczas pandemii COVID-19; w czasie, gdy miały zupełnie inne priorytety. Mimo to, zmobilizowały środ ki, zaangażowały ludzi, poświęcając często resztki wol nego czasu, stając na palcach, aby zdążyć z EDM. I po

» Podczas wdrażania EDM w USA, leka rze mogli liczyć na lokalne wsparcie przy wyborze i wdrożeniu systemu.«

trzecie – wymiana EDM nie przyniesie korzyści, dopóki zdecydowana większość placówek nie będzie jej prowa dziła. Jeśli lekarz nie ma dostępu do pełnej dokumenta cji, to tak, jakby nie miał dostępu do żadnej – nadal nie może podejmować decyzji opartych na pełnych danych. Placówki z EDM czekają na te, które jej nie prowadzą, aby w ogóle mieć jakąkolwiek korzyść.

uSa: kilkadziesiąt tysięcy uSD wsparcia na lekarza Tak nie musiało być, bo już wcześniej MZ i NFZ stoso wały bardziej sprawiedliwe podejście. Pamiętamy uru chomiony w 2020 roku przez NFZ program, który pre miował finansowo placówki POZ i AOS za wystawianie e-skierowań zamiast tych papierowych. Także od 2020 roku placówki POZ mogły dostać dodatkowe pieniądze za aktywowanie Internetowych Kont Pacjentów. Nie wiele, w porównaniu do potrzebnego czasu i formalno ści sprawozdawczych, ale jednak zawsze coś. Można też wymienić długą listę pomysłów z in nych państw. Przykładem jest wdrażanie EDM w USA. W 2009 roku, w ramach ustawy Health Information Technology for Economic and Clinical Health (HI TECH), rząd federalny przeznaczył 27 mld dolarów na program motywacyjny, który zachęcał świadczeniodaw ców do przejścia na systemy e-dokumentacji medycznej (EHR). Utworzono tzw. Regionalne Centra Rozbudowy Technologii Informacyjnych Ochrony Zdrowia (REC)

zapewniające szpitalom i klinicystom praktyczną pomoc techniczną w zakresie wyboru, zakupu, wdrożenia i wy korzystania certyfikowanych systemów EDM. Wydat ki na wsparcie jednego lekarza w REC w Nowym Jorku sięgnęły 12 000–16 000 USD.

Statystyczny lekarz obsługujący min. 30% pacjen tów objętych Medicare (rządowe ubezpieczenie zdro wotne, odpowiednik ubezpieczenia w NFZ) mógł liczyć na dofinansowanie w kwocie 44 000 USD. Warto zazna czyć – od samego początku, aby dostęp do środków był sprawiedliwy.

Nie wystarczyło jednak po prostu kupić system do EDM. Placówki musiały wykazać, że korzystają z EDM. Administracja rządowa była pełni świadoma, że wdro żenie EDM będzie drogie, ale w długim okresie to inwe stycja, która zwróci się w postaci oszczędności i wyższej jakości opieki. Jednocześnie uruchomiono 6-miesięczny program edukacyjny dla studentów, aby wypełnić lukę w zakresie specjalistów IT w ochronie zdrowia. Jak się potem okazało, specjalizacja z zakresu Technologii In formacji Zdrowotnej (HIT, Health Information Tech nology) dawała najlepsze perspektywy zawodowe dla nowych absolwentów szkół wyższych. Oprócz tego, ogromne sumy na cyfryzację przekazywali też prywat ni ubezpieczyciele.

Efekt? Zgodnie z badaniem z 2014 roku, dla 62% le karzy, którzy wdrożyli elektroniczne kartoteki pacjen tów po uruchomieniu rządowego programu motywacyj nego w 2009 roku, zachęty i kary finansowe były decy dujące w podjęciu decyzji o digitalizacji.

co dalej? W praktyce jest tylko jedno wyjście Impas we wdrażaniu EDM prędzej czy później MZ będzie musiało zakończyć. Pozostaje pytanie: jak to zrobi?

Na przemyślany i zaplanowany na kilka lat program jest za późno. Dotacje mają coraz mniejszą siłę, bo ma leje szybko liczba placówek, u których opóźnienia wy

Zgodnie z ankietą Centrum e-Zdrowia z 2022 roku, EDM indeksuje 57,5%.

nikają z problemów finansowych. W stosunku do tych, gdzie problem leży gdzie indziej – przykładowo w prob lemach organizacyjnych, braku know-how, niedostat kach personelu IT, trudności w zmianie sposobu pra cy czy nawet tak podstawowych kwestiach jak dostęp do Internetu – brakuje wsparcia. Jako ostatnią deską ra tunku miało być stworzenie rządowego systemu e-Ga binet+, ale większość świadczeniodawców ma już ja kiś system i woli go rozbudować niż mieć kilka róż nych programów i przełączać się między nimi. Na taki pomysł nie porwał się nawet zbliżony do polskiego, an gielski system ochrony zdrowia (NHS), gdzie po prostu akredytuje się dostępnych na rynku dostawców IT, co pomaga lekarzom w wyborze systemu zgodnego z wy maganiami np. w zakresie interoperacyjności.

Najbardziej prawdopodobnym scenariuszem –i w zasadzie jedynym w obecnej sytuacji – jest sięgnię cie do opcji atomowej, czyli rozliczania umów z NFZ za pomocą ZM. Odpowiednie ramy prawne już czeka ją. Taki ruch na pewno spotka się ze sprzeciwem środo wiska lekarskiego. A tego rząd będzie próbował unik nąć w związku z wyborami parlamentarnymi w 2023 roku. Tym bardziej, że może przecież chwalić się wdro żeniem e-recepty.

Cyfryzacja znalazła się w potrzasku. Pompowanie kolejnych pieniędzy w systemy IT i sprzęt zaczyna przy nosić efekt odwrotny do zamierzonego: korzysta na nim coraz mniej placówek, a równolegle rośnie niezadowo lenie u tych, których strumień grantów omija szerokim łukiem. Tylko dlatego, że po prostu dostosowali się do przepisów na czas. Oczyszczenie tej atmosfery nie bę dzie łatwe. 

» Czerwiec 2021. Anna Goławska, ówczesna wiceminister zdrowia ds. informatyzacji: Kar za opóźnienia we wdrażaniu EDM nie będzie.«

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 26 czerwca 2020 r. w sprawie szczegó łowego zakresu danych zdarzenia medyczne go przetwarzanego w systemie informacji oraz sposobu i terminów przekazywania tych da nych do Systemu Informacji Medycznej, usłu godawca przekazuje do SIM dane ZM nie zwłocznie, lecz nie później niż w terminie 2 dni od dnia zakończenia zdarzenia medycznego, a w przypadku gdy rozpoczęcie i zakończenie udzielania świadczenia zdrowotnego nie nastę puje w tym samym dniu, w terminie 2 dni od dnia rozpoczęcia zdarzenia medycznego.

Podobnie jak w przypadku e-recepty, celem jest pełna wymiana EDM przez ok. 96% placówek medycznych posiadających kontrakt z NFZ. Do jego osiągnięcia jest jeszcze daleko i nawet milionowe granty nie przynoszą oczekiwanego efektu.

nIl pomoże lekarzom poruszać się w świecie nowych technologii

Naczelna Izba lekarska tworzy nową sieć lekarzy innowatorów – NIl IN. O planach i najbliższych inicjatywach rozmawiamy z Arturem Drobniakiem, liderem projektu i Dyrektorem Centralnego Ośrod ka Badań, Innowacji i Kształcenia Naczelnej Izby lekarskiej.

Co to jest NIL IN i po co Naczelna Izba Lekarska ją po wołała?

NIL IN, czyli NIL Innovation Network (Sieć Innowacji) jest inicjatywą samorządu lekarskiego, która ma pomóc lekarzom nie dać się pogubić w swoistym pędzie tech nologicznym, jaki obecnie mamy w medycynie; zamiast tego – będą mogli wykorzystać go skutecznie dla samo doskonalenia i korzyści dla pacjentów.

Naszym celem jest budowa sieci networkingowej le karzy. Zarówno tych, którzy chcą rozwijać lub już roz wijają innowacyjne pomysły, jak i tych, którzy lubią no winki, chcą je testować i wdrażać w swojej praktyce.

Jako Izba Lekarska chcemy też szkolić lekarzy z in nowacji i ich stosowania oraz zwracać uwagę, by to,

co prezentują nowe aplikacje, urządzenia czy rozwią zania systemowe nie godziło w bezpieczeństwo leka rzy i pacjentów.

Jakich inicjatyw możemy się spodziewać w pierwszym roku działalności NIL IN?

By osiągnąć postawione cele, trzeba dobrze dobrać na rzędzia. Dlatego też stworzyliśmy grupy robocze, w któ rych pracujemy nad trzema aspektami innowacji: grupa robocza ds. startupów medycznych, grupa robocza ds. bazy technologii, grupa robocza ds. testów i wdrażania innowacji.

Ponadto, w ramach NIL IN co miesiąc zorganizuje my warsztaty i konferencje poświęcone różnym zagad nieniom związanym z innowacjami. Będą one dostęp ne online na żywo, ale także nagrywane i następnie po wszechnie udostępniane, by lekarze – zawsze, gdy będą mieli ochotę – mogli zapoznawać się z poruszanymi za gadnieniami. Zaczynamy od aplikacji medycznych i narzędzi EDM-owych. Następnie zaplanowane mamy dane me dyczne i AI (sztuczna inteligencja) w medycynie. W pla nach na kolejny rok są nowe urządzenia medyczne, nowe modele opieki, nowe leki oraz lean healthcare.

Pierwszy rok działania NIL IN planujemy podsumo wać dwudniową merytoryczną konferencją ekspercką, na której dokonamy przeglądu innowacji oraz dotych czasowej działalności, a także określimy cele na kolej ny rok.

Powiedzmy, że jestem lekarzem interesującym się no wymi technologiami w ochronie zdrowia. Jakie możli wości stworzy mi sieć NIL IN?

Liczę, że stworzymy rzetelne kursy dla lekarzy poru szające na poziomie podstawowym tematykę innowacji, a dla grupy lekarzy wyjątkowo zainteresowanych inno wacjami – studia podyplomowe we współpracy z uni wersytetami medycznymi.

Z kolei w grupach roboczych NIL IN będą realizowa ne konkretne projekty. Zależy nam na stworzeniu „mapy drogowej” dla lekarzy, którzy chcą rozwijać swoje roz wiązania i wprowadzać je na rynek. Czyli będziemy uczyć, jak założyć i rozwijać start-up, od budowania ze społu, przez pozyskiwanie finansowania do prac wdro żeniowych i pilotaży. Zadaniem kolejnej grupy roboczej będzie stworzenie zespołu ekspertów w różnych dzie dzinach medycyny, którzy obiektywnie testują i wali dują rozwiązania cyfrowe.

I wreszcie – mamy ambicję stworzyć portal opisu jący w rzetelny sposób dostępne innowacje. Taki, któ re będzie prezentował badania naukowe nad nowymi technologiami, pokazując mocne i słabe strony danych rozwiązań oraz sposoby na ich wdrożenie. Chcemy, by portal był użytecznym miejscem dla każdego lekarza słabo związanego z innowacjami – tak, aby mógł się z nimi zapoznać oraz zaimplementować w swojej prak tyce lekarskiej.

Czyli na wsparcie mogą też liczyć lekarze, którzy np. chcą założyć startup albo współpracować z firmą roz wijającą technologie e-zdrowia?

Zdecydowanie tak. To jeden z celów NIL IN. Poza peł nym wsparciem merytorycznym na drodze tworzenia własnego start-upu, planujemy stworzenie konkursu na najlepsze pomysły i dla tych, którzy szukają wsparcia tzw. dużych partnerów biznesowych.

Łączenie lekarzy z interesariuszami w zakresie in nowacji niewątpliwie wyjdzie na dobre jednym i dru gim, bo często biznes poszukuje wiarygodnych partne rów wśród lekarzy.

Dlaczego Pana zdaniem lekarze powinni interesować się nowymi technologiami w ochronie zdrowia?

Postęp technologiczny dokonał się w wielu obszarach życia, usprawniając nasze funkcjonowanie: pojedyn czych osób, rodzin, struktur społecznych czy całych populacji.

Medycyna, jako jedna z najbardziej konserwatyw nych dziedzin, bardzo powoli uchyla drzwi nowoczes nym rozwiązaniom. Uważam, że z punktu widzenia zdrowia publicznego i epidemiologii, już bardzo nie wiele dzieli nas od stworzenia rozwiązań lub zastoso

» Chcemy pomóc lekarzom w realizacji innowacyjnych pomysłów i wprowadzeniu ich na rynek. «

wania innowacyjnych urządzeń poprawiających wyni ki zdrowotne całych populacji.

Nieco dłużej będziemy musieli czekać na stworze nie rozwiązań zindywidualizowanych, przynajmniej w zakresie farmakoterapii. Tu jednak trwają intensyw ne prace i inwestowane są ogromne środki, co powinno w najbliższych 10–15 latach przynieść pierwszą wyraź ną poprawę wyników leczenia.

Kiedy już to się stanie, w jaki sposób będzie wyglądał zawód lekarza?

Lekarz przyszłości to wbrew obawom nie robot zastę pujący człowieka, ponieważ nic nie zastąpi relacji, jaka nawiązuje się między lekarzem a pacjentem oraz inter dyscyplinarności lekarzy.

Wierzę jednak, że lekarze stosujący nowoczesne urządzenia i aplikacje oraz proaktywną opiekę nad pa cjentem zastąpią tych, którzy tych rozwiązań stosować nie będą.

Osobiście uważam, że ogromnie zwiększy się rola samoopieki. Pacjent – wykorzystując urządzenia do mo nitorowania swojego stanu zdrowia, badań profilaktycz nych lub skrinigowych – będzie zebrane dane przekazy wał swojemu lekarzowi do dalszej analizy.

Dzięki temu, zwłaszcza opieka nad pacjentami cho rymi przewlekle ulegnie znacznej poprawie i nie będzie wymagała aż tak częstych wizyt osobistych. 

Kompetencje przyszłości w zawodzie lekarza

Umiejętność korzystania z nowych technologii Budowanie relacji i komunikacja z pacjentem Radzenie sobie

Zdolność do adaptacji / elastyczność gotowość do nabywania wiedzy

Umiejętność współprycy / praca w zespole

Analiza danych

Budowanie marki osobistej Przedsiębiorczość i budowanie własnej pozycji

Z badania zrealizowanego w 15 krajach wynika, że na szczycie kompetencji lekarza przyszłości będzie umiejętność korzystania z nowych technologii (źródło: slajd z wy darzenia inaugurującego NIL IN).

Opieka koordynowana w POz wymaga głębokiej cyfryzacji

– Opieka koordynowana w POZ też potrzebuje koordynacji, a do tego niezbędne są odpowiednie rozwiązania informatyczne – mówi w wy wiadzie dla OSOZ Polska Andrzej Zapaśnik, Prezes Zarządu Przychodni Baltimed.

Jest koniec 2022 roku i nadal mamy niski poziom wdroże nia EDM. Co Pana zdaniem stoi na przeszkodzie – oprócz finan sowania, o czym wiemy wszyscy –i co należałoby zrobić, aby usunąć ist niejące bariery?

W naszej placówce e-dokumentację medyczną prowa dzimy już od ok. 15 lat. Najpierw była to elektroniczna wersja kartotek papierowych, potem już EDM zgodnie z nowymi wymaganiami i jej indeksowanie. Przez ten czas e-kartoteki medyczne stały się tak naturalnym ele mentem pracy, że nie wyobrażam sobie już innego spo sobu dokumentowania świadczeń zdrowotnych. Jednak my zaczęliśmy wcześnie i to było naszym atutem, gdy wszedł obowiązek prowadzenia EDM.

Jestem jednak w stanie zrozumieć, że nie wszystkim tak łatwo przychodzi przejście na EDM. Jak Pan wspo mniał, w wielu przypadkach przeszkodą może być fi nansowanie. Ale często nie zauważa się innych przy czyn. Przykładowo, mam wrażenie, że EDM jest słabo promowana. Wprowadzenie EDM to nie tylko kupie nie i zainstalowanie odpowiedniego systemu IT, ale –co istotniejsze – zmiana przyzwyczajeń personelu, na wyków, kultury. A to wymaga dobrego zarządzania pro cesem zmiany.

Pamiętajmy też, że lekarze są przeciążeni pracą i nie mają czasu na inne obowiązki, jak przykładowo infor matyzacja. Nie mówiąc o takich sprawach, które po winny być codziennością – mam na myśli usługi pro filaktyczne dla pacjentów. Określiłbym to paraliżem zmiany w sytuacji chronicznego nadmiaru pracy. Jest też bariera wiekowa, która ma związek z wieloletnimi przyzwyczajeniami. I w końcu napięty harmonogram digitalizacji. Należy się zastanowić, dlaczego udało się wdrożyć e-receptę ustalając obowiązkowy termin i nie przesuwając go, a dlaczego nie jest to możliwe w przy padku EDM?

Jak ocenia Pan dojrzałość cyfrową zarządzanego pod miotu i jak udało się ją osiągnąć?

Obserwując średni poziom rozwoju cyfrowego podmio tów medycznych w Polsce, oceniam naszą dojrzałość IT jako wysoką. To jednak nie przyszło znikąd, ale jest owocem blisko 20-letniej pracy. Pamiętam jak lata temu rozpoczynaliśmy wdrażanie pierwszych funkcjonalno ści programu informatycznego SERUM. Wtedy dopie ro zaczęły się rozwijać systemy IT dla ochrony zdro wia i razem z producentem systemu współtworzyliśmy jego funkcjonalność. Nie chwaląc się, to właśnie u nas były opracowywane zasady prowadzenia terminarza wi zyt pacjentów.

Dzisiaj, korzystanie z programów informatycznych przez personel medyczny i administracyjny jest u nas tak oczywiste, że nie ma żadnego oporu. Wręcz prze ciwnie – zauważając korzyści z już wprowadzonych ele mentów infrastruktury IT, to pracownicy domagają się jej dalszego rozwoju. Dlatego też system ciągle jest roz budowywany i dopasowywany do oczekiwań pacjen tów. W najbliższym czasie planujemy m.in. uruchomie nie modułu rejestracji internetowej oraz nowego mobil nego kanału komunikacji z pacjentami.

Bardzo ważne w naszym przypadku było zarządza nie procesem zmian. Od początku aktywnie staraliśmy się o to, aby system IT był dopasowany idealnie do na szych potrzeb. Tak, aby wspomagał realizację procesów. Informatyzując, myśleliśmy zawsze o tym, aby przepro jektować organizację pracy. Po to, by nakładając na nią system IT otrzymać jak najlepsze rezultaty. Ten proces trwa cały czas i system dopasowujemy do coraz wyż szych wymagań pacjentów i personelu.

Przyznaję, że nie zawsze jest to łatwe. Brakuje stan dardów interoperacyjności, które umożliwiałyby płynną integrację pomiędzy systemami IT i danymi. Mam też wrażenie, że ochrona zdrowia cierpi na deficyt inżynie rów i informatyków, co jeszcze bardziej utrudnia pod noszenie dojrzałości cyfrowej.

Zarządzana przez Pana placówka brała udział w pilota żu opieki koordynowanej. Czy może się Pan podzielić swoimi wnioskami?

Pilotaż opieki koordynowanej w podstawowej opiece zdrowotnej spełnił część oczekiwań, ale nie wszystkie. Przypomnę, że wzięło w nim 47 placówek w całej Pol sce i objął swoim zasięgiem 70000 pacjentów. A to cał kiem sporo. Na pewno założenia się obroniły, co pozwo liło przejść do fazy wdrożenia na całą Polskę.

Problemem okazało się to, że Narodowy Fundusz Zdrowia skupił się na części profilaktycznej opieki ko ordynowanej. W efekcie, przez pierwsze 2 lata podmio ty zajmowały się przede wszystkim bilansami zdrowia. Drugie zastrzeżenie dotyczy profilu podmiotów uczest niczących w pilotażu. Założenia projektu były szyte na miarę małych, samodzielnych praktyk; z kolei pilotaż był realizowany przede wszystkim przez duże podmio ty, często sieci medyczne. Błędy popełniono na etapie rekrutacji do programu.

Jednak ostatecznie można mówić o sukcesie, dzię ki któremu opieka koordynowana weszła na stałe do polskiego systemu zdrowia. Zawdzięczamy to ustawie o POZ obowiązującej od października 2021 roku, oraz – czasami trudnej – współpracy środowiska medyczne go i decydentów w ochronie zdrowia. Duże znaczenie miał zespół powołany ds. zmian w POZ, który przeka zał rekomendacje dotyczące opieki koordynowanej. Te następnie zaowocowały modyfikacjami w innych usta wach. I w końcu – nic by się nie udało, gdyby nie było komunikacji i woli politycznej.

Powiedzmy to sobie szczerze: prawdziwy pilotaż za czyna się dopiero teraz, odkąd program objął całą Pol skę. Przed nami etap renegocjowania warunków reali zacji programu z NFZ. Widzimy już, że problemem jest pozyskanie do współpracy lekarzy specjalistów. Powód jest prosty – niedobory kadrowe.

Jak pacjenci korzystają na koordynacji?

W ogromnym stopniu! Mają zaplanowaną opiekę, prze glądy zdrowia, zalecenia. Jak sama nazwa wskazuje, ścieżka leczenia staje się łatwiejsza, a przede wszyst kim jest w profesjonalny sposób moderowana przez le karza. Koordynator opieki umawia konieczne wizyty i troszczy się o to, aby pacjent miał zapewnioną kom pleksową opiekę. Liczy się cel i taka nawigacja pacjen tem, aby go osiągnąć.

Do tego pacjent nie musi już iść z każdym małym problemem do specjalisty, bo lekarz POZ ma też szer sze kompetencje. W naszej placówce aż o połowę spadła liczba nowych skierowań do poradni specjalistycznych. Mowa o pacjentach, którzy mają wskazania kliniczne.

Musimy też wziąć pod uwagę szerszy kontekst re formy. Chodzi o zmianę nawyków pacjentów, przeko

nanie ich, że to lekarz rodzinny jest ich podstawowym opiekunem, który decyduje m.in. o tym, czy konieczna jest wizyta u specjalisty. Liczymy też na wzrost satys fakcji pacjentów – co u nas już dostrzegamy – bo mają oni teraz nie tylko dobrą opiekę medyczną, ale również pomoc w poruszaniu się po skomplikowanym systemie zdrowia.

Czy obecny poziom cyfryzacji wspiera koordynację opieki?

Opieka koordynowana weszła niedawno i na razie bra kuje nam narzędzi, które by ją obsługiwały. Z tego co wiem, dostawcy IT nad nimi pracują i czekamy na efek ty. Potrzebujemy m.in. specjalnego modułu dla koordy natorów opieki, narzędzia pozwalającego planować i re alizować zalecenia oraz monitorować je.

To usprawniłoby cały proces. Proces koordynacji jest niezwykle skomplikowany, bo trzeba zbudować mapę drogową leczenia pacjenta, zaplanować każdy etap. Czekając na aktualizację systemu IT, na razie robimy to w Excelu, co nie jest optymalnym rozwiązaniem. Bo lączką jest brak wymiany danych pacjenta pomiędzy lekarzami i placówkami ochrony zdrowia. Jeśli lekarz POZ nie widzi wyników badań i zaleceń lekarza specja listy, nie jest w stanie sprawnie zarządzać całym proce sem od strony medycznej.

Co w związku z tym jest najpilniejszym priorytetem dla e-zdrowia w Polsce?

Po pierwsze, integracja danych w systemie ochrony zdrowia. Tak, aby podążały one za pacjentem. To był by duży krok do przodu. Aby się tak stało, pilnie po trzebujemy systemu motywacji do wdrażania EDM. Proponowałbym też intensywną kampanię społeczną, która uświadomiłaby obywatelom, jak ważny dla wyni ków leczenia jest dostęp do ich danych. Jest nadal wie le obaw dotyczących prywatności czy sposobu wyko rzystania danych medycznych, które trzeba rozwiewać. Bez wsparcia pacjentów, płynna wymiana danych w sy stemie zdrowia będzie niemożliwa. Po drugie, standardy interoperacyjności, by łatwiej było łączyć dane z różnych systemów. I po trzecie, wi dzę niewykorzystany potencjał w zakresie wspomagania przez IT pracy lekarza. Powinniśmy powoli odchodzić od oprogramowania, które jest pasywnym narzędziem do notatek, w kierunku aktywnych narzędzi podpowia dających ścieżki postępowania, analizujących wstępnie dane i ostrzegających o potencjalnych zagrożeniach. 

jak się chronić i przygotować na ataki hakerów?

Cyberatak na Instytut Centrum Zdrowia matki Polki (ICZmP) jest sygnałem alarmowym dla wszystkich podmiotów medycznych. Szczególnie trzeba przyj rzeć się kopiom zapasowym, procedurom reagowa nia na incydenty ochrony danych i ochronie poczty elektronicznej.

Placówki na celowniku cyberprzestępców

Z raportu Fortified Health Security wynika, że tylko w pierwszej połowie 2022 roku w sektorze opieki zdro wotnej zanotowano 337 poważnych naruszeń bezpie czeństwa danych, które objęły aż 19 milionów kartotek pacjentów. Średni koszt naruszenia danych w służbie zdrowia wynosi obecnie 10,1 miliona USD/incydent –jak obliczyli autorzy raportu IBM „Cost of a Data Bre ach”.

W Polsce skala cyberataktów jest trudna do oszaco wania, bo większość incydentów nadal nie jest zgłasza nych. Tylko najpoważniejsze z nich przedostają się do

opinii publicznej. Oprócz ataku na ICZMP, przykładem jest paraliż SP ZOZ w Pajęcznie. Ten drugi był zresz tą jednym z powodów uruchomienia nowego pilotażu szkoleń z cyberbezpieczeństwa dla POZ.

Konsekwencje skutecznego ataku hakerów są po ważne. W ICZMP trzeba było odwołać zaplanowane procedury, a przywracanie funkcjonowania systemów IT trwało dwa tygodnie. W tym czasie, lekarze musie li przejść na papierową dokumentację. W innych przy padkach – gdy placówka nie tworzy odpowiednio chro nionych kopii zapasowych – może nawet dojść do bez powrotnej utraty danych pacjentów.

największa luka bezpieczeństwa: brak wiedzy Statystyki ataków cybernetycznych potwierdzają, że w większości przypadków to człowiek, a nie system, jest bramą pozwalającą wniknąć złośliwemu oprogra mowaniu do systemu.

Można to sprawdzić przeprowadzając symulowany atak phishingowy. Na taki krok zdecydował się Cen tralny Szpital Kliniczny MSWiA w Warszawie. – To niezwykle podniosło poziom świadomości. Teraz wie lokrotnie mamy taką sytuację, że wysyłamy prawdziwe

go maila z informacją i pracownicy IT otrzymują zwrot nie wiele maili ze zgłoszeniami o podejrzanej wiadomo ści – mówił podczas Forum Rynku Zdrowia zastępca dyrektora ds. teleinformatycznych i inżynierii medycz nej CSK MSWiA. Dodał on, że podczas symulacji ata ku, rekordzista próbował zalogować się 80 razy na fał szywą stronę, która mogła być potencjalnie zainfeko wana i której nie powinien otwierać. Taki test pozwala sprawdzić poziom świadomości i edukować personel Z badania przeprowadzonego przez NFZ wynika, że niewiele ponad 13% dyrektorów szpitali odbyło szkole nia w zakresie cyberbezpieczeństwa. Z kolei w badaniu Centrum e-Zdrowia, aż 86% szpitali zadeklarowało po trzeby w zakresie podnoszenia bezpieczeństwa danych. Wśród priorytetów znalazły się: zwiększenie ochrony danych osobowych i odporno ści na cyberataki, poprawa ciągłości działania systemów informatycz nych, zwiększenie ochrony poczty elektronicznej, poprawa stanu wiedzy o zagrożeniach informatycz nych wśród pracowników i kierownictwa jednostki, uświadomienie ryzyka związanego ze stosowaniem systemów informatycznych, poprawa zarządzania ryzykiem w jednostce.

Systemy, dokumenty i procedury Drugą po człowieku zaporą dla ataków hakerów jest od powiedni sprzęt, oprogramowanie oraz zasady postępo wania, czyli techniczne i organizacyjne środki bezpie czeństwa. Zakładając, że dokumentacja medyczna jest przechowywana w formie elektronicznej, ważne jest po siadanie odpowiedniego oprogramowania antywiruso wego, zapory sieciowej, systemu haseł i autoryzacji. Absolutną koniecznością są systemy do tworzenia kopii danych, aby w razie ataku można było szybko od tworzyć pełną bazę danych placówki i przywrócić nor malne funkcjonowanie. Zalecanym modelem jest archi wizacja kopii w bezpiecznej chmurze danych. Wówczas backup bazy tworzy się automatycznie, a do tego znaj duje się w innej lokalizacji.

» Liczba ataków na ochronę zdrowia w II kwartale 2022 roku wzrosła o 90% w stosunku do I kwartału 2021. «

Zdaniem Jarosława Olejnika, dyrektora w Centrali NFZ od lat zajmującego się bezpieczeństwem, w tym bezpieczeństwem informatycznym, menedżerowie szpi tali muszą przede wszystkim inwestować w technologie ułatwiające monitorowanie bezpieczeństwa infrastruk tury IT, identyfikowanie zagrożeń w środowisku IT oraz wykrywanie cyberzagrożeń. Wśród nich są takie roz wiązania informatyczne jak:

SIEM (Security Information and Event Manage ment) – systemy zbierające oraz analizujące informa cje o incydentach, błędach i podatnościach w czasie rzeczywistym;

EDR (Endpoint Detection and Response) – narzędzia służące wykrywaniu i reagowaniu na podejrzane ak tywności w infrastrukturze IT; IPS/IDS (Intrusion Prevention System/Intrusion De tection System) – technologia bezpieczeństwa siecio wego, która stale monitoruje ruch sieciowy pod kątem podejrzanej aktywności i podejmuje kroki w celu za pobiegania zagrożeniom.

Dodatkowo każdy podmiot musi spełnić obowiązki wynikające z RODO, w tym m.in. określić zasady bez pieczeństwa przetwarzania danych osobowych (polity ka bezpieczeństwa), prowadzić regularne audyty bez pieczeństwa i analizę ryzyka zagrożeń cyberbezpieczeń stwa.

Nie ma jednego idealnego rozwiązania, ale kiedy za stosuje się wszystkie zalecane zapory techniczne i or ganizacyjne, nawet w przypadku ataku hakerów będzie można szybko uporać się z sytuacją kryzysową. 

Incydenty bezpieczeństwa danych w placówkach ochrony zdrowia (IV kw. 2021 II. kw. 2022)

ustawa o jakości, czyli sprawozdawczość w ochronie zdrowia 2.0

Wielkimi krokami zbliża się ustawa o jakości w opiece zdrowotnej i bezpieczeństwie pacjenta. Placówki medyczne będą musiały monitorować całą listę wskaźników klinicznych, zarządczych i konsumen ckich. A to dopiero początek, bo ministerstwo Zdro wia zapowiada jej systematyczną aktualizację.

Motywacja do zwiększania efektywności

Poznaliśmy projekt rozporządzenia ministra zdrowia związany z procedowaną ustawą w sprawie wskaźni ków jakości opieki zdrowotnej. Placówki ochrony zdro wia czeka mała rewolucja, bo zostaną zobligowane do mierzenia i raportowania długiej listy wskaźników.

Jak podkreśla Ministerstwo Zdrowia, wskaźniki ja kości mają w założeniu obiektywnie obrazować poziom placówki i motywować do zwiększania efektywności. Na podstawie danych, świadczeniodawcy będą mogli porównywać między sobą poziom usług, co ma też po móc w podejmowaniu decyzji zarządczych.

co trzeba będzie monitorować? Na początek pod uwagę wzięto trzy obszary: kliniczny, zarządczy i konsumenci.

Obszar kliniczny:

• odsetek pacjentów, u których wykonano reoperację;

• odsetek terminowego zakończenia diagnostyki pogłę bionej;

• odsetek terminowego podjęcia leczenia;

• czas hospitalizacji (średnia, mediana, dominanta)

w oddziale szpitalnym – dotyczy świadczeń w rodza ju leczenie szpitalne zawartych w katalogu grup (jed norodnych grup pacjentów; JGP);

• śmiertelność wewnątrzszpitalna w wybranych stanach klinicznych;

• liczba pacjentów z odleżynami nabytymi (powstały mi w trakcie hospitalizacji);

• liczba zabiegów określonego typu (wymiana stawu biodrowego, kolanowego, zabiegi artroskopowe, an gioplastyka, radiologia kontrastowa i cewnikowanie serca, operacje zaćmy);

• odsetek pacjentów po udarze mózgu wypisanych na rehabilitację neurologiczną wczesną (door to door);

• liczba pacjentów leczonych w ramach poszczegól nych zakresów świadczeń.

Obszar zarządczy:

• odsetek zabiegów realizowanych w czasie hospitali zacji jednodniowych w określonych świadczeniach –operacje przepuklin – powyżej średniej dla wszyst kich świadczeniodawców;

• liczba skarg pacjentów składanych do Narodowego Funduszu Zdrowia w zakresie organizacji i sposobu udzielania świadczeń;

• posiadanie ważnego certyfikatu akredytacyjnego wy danego przez ministra właściwego do spraw zdro wia.

Obszar konsumencki:

• prowadzenie regularnych badań satysfakcji pacjenta przez udostępnienie ankiety;

• odsetek pacjentów, którzy wypełnili ankiety satysfak cji pacjenta powyżej średniej dla wszystkich świad czeniodawców.

Jak się do tego zabrać? Prace nad ustawą trwają od 2021 roku i w międzyczasie pojawiały się nawet informacje, że jednym ze wskaźni ków jakości będzie wdrożenie EDM. Choć tego elemen tu nie ma w rozporządzeniu Ministra Zdrowia, paradok salnie bez wysokiego poziomu cyfryzacji przygotowa nie raportów może okazać się problemem.

Część z nich, zwłaszcza w obszarze klinicznym, mie ści się w zakresie danych już sprawozdawanych do NFZ w ramach rozliczeń. Jeszcze inne, jak przykładowo od setek terminowego podjęcia leczenia, także są już gene rowane w ramach obecnych obowiązków sprawozdaw czych. W tym przypadku – to listy oczekujących dla NFZ. A część jest zupełnie nowa.

Choć lista wskaźników jest długa, dla dobrze zin formatyzowanych placówek medycznych nie powinna być żadnym wyzwaniem administracyjnym. Jeśli dane są skrupulatnie gromadzone w wersji elektronicznej, to tylko kwestia automatycznego wygenerowania odpo wiednich zestawień na podstawie raz zdefiniowanych szablonów.

Świadczeniodawcy o niskim poziomie dojrzałości cyfrowej powinni najpóźniej teraz przemyśleć tempo wdrażania e-zdrowia, a zwłaszcza elektronicznej doku mentacji medycznej. Tym bardziej, że lada dzień może powrócić temat rozliczania świadczeń z NFZ na pod

stawie EDM. Ministerstwo Zdrowia nie ukrywa też, że z czasem lista poszerzy się o nowe wskaźniki. Ustawa o jakości w ochronie zdrowia i bezpieczeń stwie pacjenta ma wprowadzić większą transparentność realizacji świadczeń medycznych, a tym samym moty wować do ciągłego podnoszenia poziomu usług i satys fakcji pacjentów.

Co ciekawe, przyglądając się liście indykatorów nie trudno się zorientować, że niektóre wskaźniki jakości można poprawiać dzięki cyfryzacji, a dokładnie lepszej organizacji pracy czy dostępowi do danych, co ułatwia podejmowanie opartych na faktach decyzji klinicznych. Może się okazać, że efektem ubocznym nowej ustawy o jakości będzie przyspieszenie cyfryzacji. Jeśli skorzy stają na tym pacjenci, można się tylko cieszyć. 

Minister Zdrowia a dam niedzielski o ustawie o jakości

Cytaty z Forum Ekonomicznego w Karpaczu. „Poziom emocji, dyskusji, kontrargumentów, niezro zumienia problemu, z jakim mieliśmy do czynienia ja tu nie mówię o naszej wewnętrznej dyskusji w środowisku, tylko próbie tłumaczenia tych za gadnień osobom, które nie są związane z sektorem medycznym, bo my przeszliśmy konsultacje, oprócz publicznych, także wewnętrzne, resortowe, w któ rych wytłumaczenie konceptu jakości, wytłuma czenie, po co się zajmować rzeczami, które są mało uchwytne i bardzo abstrakcyjne. [...] To jest ustawa, która była odpowiedzią na bardzo wiele oczekiwań.”

„(Ustawa red.) uwzględnia płaszczyznę kliniczną, o której najwięcej dyskutujemy. Uwzględnia płasz czyznę satysfakcji pacjenta czy doświadczenia pacjenta w tej w chwili pacjenci nie narzekają w polskich szpitalach na skuteczność terapii, tylko narzekają, w jaki sposób są prowadzeni, w jakim oto czeniu przebywają, jak wygląda sławetny catering”.

„Ustawa ta wprowadza podstawy prawne do tego, żeby za tę samą usługę, która jest wykonana w lep szy sposób, zapłacić więcej i to będzie premia dla tych, którzy chcą na poważnie zająć się jakością”.

naukowcy odkryli technologię, która pozwala odczytać „myśli”

Zespołowi naukowców z Uniwersytetu w Teksasie (Austin) udało się odczytać fale mózgowe opisujące wymawiane i słyszane słowa. Do tego celu wykorzy stali technologię funkcjonalnego obrazowania meto dą rezonansu magnetycznego (f mRI).

To pierwsza metoda pozwalająca na nieinwazyjną re konstrukcję myśli człowieka na podstawie aktywności mózgu. Naukowcy mają nadzieję, że to krok milowy w pracach nad interfejsami mózg-komputer – technolo gia mogłaby pomóc przede wszystkim osobom z upo śledzoną zdolnością mówienia lub pisania.

Zaprezentowany w opublikowanej we wrześniu 2022 roku pracy naukowej, dekoder-algorytm „odczytuje” słowa, które człowiek słyszy lub ma na myśli chcąc je wypowiedzieć.

– Gdybyś dwadzieścia lat temu zapytał jakiegokol wiek neurologa, czy jest to możliwe, wyśmiałby cię –mówi Alexander Huth, naukowiec-neurolog z Uniwer sytetu w Teksasie (Austin) i współautor badania.

Stosowanie fMRI do tego typu badań jest trudne –technologia obrazowania jest powolna w porównaniu

» Technologia dekoduje fale mózgowe, które powstają w momencie słuchania lub mówienia w myślach. «

z szybkością ludzkich myśli. Dlatego zamiast wykrywać aktywność neuronów mierzoną w milisekundach, urzą dzenia MRI mierzą zmiany w przepływie krwi w móz gu trwające sekundy, które służą następnie do obliczenia aktywności mózgu. Dlatego system nie dekoduje języ ka słowo w słowo, ale raczej rozróżnia znaczenie całych struktur zdaniowych i myśli.

Algorytm został wytrenowany za pomocą nagrań z fMRI z udziałem trzech osób, które przez 16 godzin słuchały podcastów i audycji radiowych. Na tej podsta wie algorytm stworzył zestaw prognoz dotyczących od czytów fMRI, a następnie dekoder był w stanie przetłu maczyć myśli także na innych próbkach dźwiękowych. W końcowym etapie, wzory opisane przez algorytm były sprawdzane z nagraniem fMRI w czasie rzeczy wistym.

Według naukowców, system sztucznej inteligencji jest w stanie „całkiem dobrze” dopasować słowa do syg nałów z fMRI. Przyznali jednak, że ma on pewne niedo ciągnięcia; na przykład, nie radzi sobie dobrze z dobo rem zaimków i często miesza pierwszą i trzecią osobę. Stosowanie nagrań fMRI do tego typu dekodowania mózgu jest przełomem. Wystarczy dobrze wytrenowany algorytm, aby odtworzyć – bez używania słów – to, co w danej chwili myśli człowiek, jedynie poprzez analizę sposobu pracy mózgu i sygnałów powstających w mo mencie przetwarzania ludzkiego języka.

Naukowcy zdają sobie sprawę, że technologia po trafiąca „czytać w myślach” może być kontrowersyjna. Jednak zapewniają, że jej zastosowanie jest na razie na tyle ograniczone, że nie ma powodów do obaw o pry watność. Przeszkodą na drodze do jej zastosowania na szerszą skalę jest koszt i gabaryty maszyn MRI. Do tego dekoder wyszkolony na skanach mózgu jednej osoby nie może zrekonstruować języka innej osoby. 

The Scientists Researchers Report Decoding Thoughts from fMRI Data

już ponad 500 urządzeń medycznych korzystających ze sztucznej inteligencji

g wałtownie rośnie liczba urządzeń medycznych, w skład których wchodzą algorytmy sztucznej inteli gencji. W roku 2015 amerykańska Agencja ds. leków i Żywności (f DA) dopuściła ich zaledwie 5, w 2021 roku – już 121.

W okresie do 5 października 2022 roku, zatwierdzono 91 urządzeń medycznych korzystających z AI. Wśród nich znalazły się m.in. funkcja rejestracji historii migo tania przedsionków w zegarku Apple Watch i narzędzie analizujące badania rentgenowskie w celu wykrycia i le czenia zapadniętych płuc.

Oto najważniejsze trendy, jakie można wyodrębnić w rozwoju AI na podstawie danych FDA:

• liczba urządzeń medycznych wykorzystujących ai rośnie szybko rośnie. W 2021 roku FDA wydała ze zwolenia rekordowej liczbie zgłoszeń. Można się spo dziewać, że taki trend będzie kontynuowany w najbliż szych latach, a napędzą go postępy w rozwoju inteligen tnych czujników, obrazowaniu medycznym i analityce danych.

• najwięcej rozwiązań ai powstaje dla radiologii. Z 521 zgłoszeń, które FDA zatwierdziła do tej pory, trzy czwarte dotyczyło radiologii, a 11% kardiologii. Dane z badań obrazowych i elektrokardiogramów są ustan daryzowane, a do tego łatwo dostępne. To warunek, aby dobrze wytrenować algorytmy AI. Inaczej jest w przy padku innych danych, jak przykładowo tych z elektro

nicznej dokumentacji medycznej. Nadal istnieje wiele różnych standardów gromadzenia informacji, a część z nich wprowadzana jest w formie tekstowej, co z kolei znacznie utrudnia dalszą analizę.

• Większość certyfikowanych urządzeń posiada atest 510 (k), ale wiele systemów nie wymaga zatwierdzenia przez FDa Zezwolenie 510 (k) oznacza, że rozwiązanie nie musi przechodzić przez fazę badań klinicznych, o ile twórcy potrafią udowodnić, że działa na podobnej zasa dzie jak analogiczne urządzenie już dostępne na rynku. Większość rozwiązań opartych na AI nie stawia diag nozy, a jedynie dostarcza sugestii i informacji lekarzom oraz pacjentom. Urządzenia dopuszczone przez FDA to prawdopodobnie tylko ułamek listy narzędzi wyko rzystujących AI i uczenie maszynowe (ML) obecnych w opiece zdrowotnej – większość z nich nie podlega obowiązkowi certyfikacji.

• GE Healthcare i Siemens są liderami rynku urzą dzeń medycznych opartych na ai/Ml . GE Healthcare otrzymała zgodę FDA na 42 urządzenia medyczne wy korzystujące AI i uczenie maszynowe, z których więk szość ma zastosowanie w radiologii. Siemens Healthine ers posiada 29 certyfikowanych urządzeń AI.

• u rządzenia ai /M l będą coraz bardziej złożo ne, bo zawarte w nich algorytmy uczą się w trakcie działania. Obecnie wszystkie istotne zmiany w urzą dzeniach medycznych muszą być zatwierdzone przez FDA, więc większość algorytmów musi pozostawać statyczna po wprowadzeniu ich na rynek. Jednak roz wiązania AI uczą się wraz z tym, jak analizują coraz więcej danych. Dlatego organy regulacyjne stoją przed koniecznością stworzenia nowych metod certyfikacji. FDA pracuje obecnie nad programem certyfikacji, któ ry pozwoliłby na autoryzację zaufanych producentów, a nie systemów. 

healthcare Dive 5 takeaways from the FDA’s list of AI-enabled medical devices

nowy przewodnik WHO tłumaczy jak wdrażać rozwiązania e-zdrowia

Światowa Organizacja Zdrowia opublikowała przewodnik wdrażania cyfrowych rozwiązań w systemie opieki zdrowotnej (Digital implementation investment guide). ma on pomóc administracji rządowej, lokalnym samorządom i organizacjom ochrony zdrowia krok po kroku zaplanować, przygotować kosz torys i uruchomić interwencje cyfrowe dopasowane do systemu zdrowia.

Zawartość poradnika

W bezpłatnym poradniku WHO, wdrażanie interwen cji e-zdrowia zostało podzielone na przejrzyście opisa ne etapy. A to bardzo ułatwia przygotowanie projektu, identyfikację grup docelowych czy opracowanie wyma gań funkcjonalnych.

Celem jest takie zaprojektowanie i wdrożenie inter wencji, aby była ona zintegrowana z architekturą zdro wia cyfrowego kraju i którą można łatwo skalować. Szczególnie pomocne są gotowe szablony pomagające

nawet w tak wymagających zadaniach jak opracowanie zapytań ofertowych lub ocena opłacalności inwestycji w zdrowie cyfrowe.

7 kroków w kierunku e-zdrowia

krok 1. Identyfikacja programu zdrowotnego, dla które go projektowana jest interwencja w zakresie cyfryzacji oraz określenie jej wizji. W ramach tego etapu definiuje się użytkowników lub ich grupy, na których interwencja cyfrowa będzie miała największy wpływ.

krok 2. Ocena stanu obecnego i gotowości do wdrożenia interwencji cyfrowej. Analiza aktualnego stanu progra mu zdrowotnego za pomocą diagramu przepływu pra cy. Na tym etapie mapowane są procesy, wychwytywane wąskie gardła i określane wyzwania dla systemu opie ki zdrowotnej, na których cyfrowa interwencja mogła by się skupić.

krok 3. Projektowanie cyfrowych interwencji zdrowot nych. Użytkownicy realizują ćwiczenia, które pozwolą im wyobrazić sobie, jak może wyglądać program zdro wotny w przyszłości i jakie interwencje cyfrowe mogą pomóc w jego realizacji.

krok 4. Definiowanie możliwości i funkcjonalności. Specyfikacja wymagań funkcjonalnych, dzięki którym interwencja zrealizuje swój cel. Na tym etapie wykorzy stywane są wywiady z różnymi grupami użytkowników zidentyfikowanymi w kroku 1. W efekcie powstaje li sta interakcji pomiędzy rozwiązaniem cyfrowym a użyt kownikami.

krok 5. Integracja interwencji cyfrowej z całym eko systemem e-zdrowia w ramach istniejącej architektu ry. Zadaniem jest odpowiedź na pytanie: jak wybrana interwencja współpracuje z innymi systemami, wyma ganiami dotyczącymi interoperacyjności i standardami w zakresie wymiany danych.

krok 6. Monitorowanie i ewaluacja wdrożenia. Przewod nik zawiera listę kontrolną, aby upewnić się, że wdroże nie jest na dobrej drodze do osiągnięcia celów.

krok 7. Określenie kosztu wdrożenia, utrzymania i skalo wania, analiza wszystkich czynników kosztotwórczych w poszczególnych fazach wdrożenia i określenie całko witego kosztu wdrożenia. Gotowy arkusz zawiera su gerowane pozycje kosztów, które pomogą w opracowa niu budżetu. 

atak ransomware w australii. Wyciekły dane medyczne 10 mln pacjentów

Rosyjscy hakerzy wykradli i opublikowali w darknecie m.in. dane dotyczące aborcji, uzależnienia od nar kotyków, dolegliwości psychicznych i alkoholizmu pacjentów. Zrobili to po tym, jak nie otrzymali okupu w kwocie prawie 10 mln USD.

Atak przeprowadzono w listopadzie 2022 roku na naj większego prywatnego ubezpieczyciela zdrowotnego Medibank. Australijska policja federalna twierdzi, że zna już tożsamość rosyjskiej organizacji przestępczej zajmującej się atakami z wykorzystaniem złośliwego oprogramowania ransomware. Po uzyskaniu dostępu przez zainfekowane systemy, hakerzy tygodniami krad li dane z systemów komputerowych firmy.

ogromny okup i wyciek danych Hakerzy zażądali okupu w wysokości 9,7 mln USD, czyli 1 USD za każdą z 9,7 mln osób, których informa cje zostały naruszone. Medibank odmówił jednak za płacenia okupu i hakerzy zaczęli publikować wrażliwe dane Internecie.

Pierwsze transze danych zostały umieszczone w darknecie (red.: ukryta część zasobów internetu, do przeglądania której wymagane jest specjalne oprogra mowanie) powiązanym z rosyjską grupą ransomwa re REvil. Lista zawierała dane ok. 100 osób leczonych z powodu uzależnień od narkotyków lub problemów ze zdrowiem psychicznym. Kolejny plik zawierał już in formacje o 300 roszczeniach zgłaszanych przez posiada czy polis w związku z przerwaniem ciąży. Jeszcze inna lista, zawierała dane 240 klientów poddawanych lecze niu alkoholizmu.

Komisarz australijskiej policji federalnej (AFP), Re ece Kershaw, mówił kilka dni po ataku, że śledztwo wskazuje na grupę luźno powiązanych cyberprzestęp ców, którzy prawdopodobnie są odpowiedzialni za inne znaczące naruszenia bezpieczeństwa danych na całym świecie.

Australijska minister ds. cyberbezpieczeństwa, Cla re O’Neil, przyrzekła, że osoby stojące za „moralnie na gannym” cyberatakiem zostaną złapane.

Zasada nr 1: nie płacić okupu W celu ścigania osób odpowiedzialnych za przestęp stwo, policja zaczęła współpracę z krajowym central nym biurem Interpolu w Moskwie. Jednak szanse na ekstradycję rosyjskich hakerów wydają się mało real ne. Przypomnijmy, że w 2018 roku rosyjski prezydent Władimir Putin podkreślił, że Rosja nie będzie dokony wać ekstradycji swoich obywateli.

Eksperci podkreślają, że odmowa zapłacenia okupu była właściwą decyzją. Spełnienie żądań przestępców, niezależnie od tego, o jaką kwotę chodzi, napędza bi

» Eksperci cyberbezpieczeństwa od dawna oskarżają Rosję o ukrywanie gangów cyberprzestępców. «

znes cyberprzestępczości i powoduje, że hakerzy chęt nie atakują kolejne placówki zdrowia. Wyciek danych powoduje oczywiście ogromne straty w zakresie pry watności po stronie poszkodowanych. Jednak w podob nych przypadkach wpłacenie żądanej kwoty nie gwa rantuje, że dane nie zostaną upublicznione. Hakerzy nie mają żadnego kodeksu etycznego.

Jak się bronić przed hakerami? Medibank uruchomił od razu „pakiet wsparcia” dla po szkodowanych klientów. Obejmuje on m.in. porady do tyczące ochrony tożsamości oraz zwrot opłat za wymia nę dokumentu tożsamości.

Nie wiadomo jeszcze, czy klienci Medibanku otrzy mają odszkodowanie tytułem naruszenia prywatności i czy Medibank stanie przed sądem za niedostateczną ochronę poufnych danych medycznych.

Ten przykład pokazuje, że konsekwencje wycieku danych są bardzo poważne. Atak ransomware może do prowadzić do blokady systemów IT, co bezpośrednio zagraża bezpieczeństwu pacjentów. Do tego trzeba się liczyć z ogromnymi kosztami usuwania skutków i kar. Dlatego wydatki na poprawę bezpieczeństwa danych to najlepsza inwestycja, aby uniknąć tego typu sytuacji. Wśród nich są szkolenia, testy, zakup odpowiedniego oprogramowania, archiwizacja danych w osobnej loka lizacji. Porady na ten temat zamieszczamy w cyklicz nym poradniku „Bezpieczeństwo danych”. 

eHD s: Instead Of Plans, We need To Demonstrate The Benefits

European Health Data Space (EHDS) is a chance for Europe to gear up for the digital age. But what must be done to change the promised benefits into the first real gains? Noteworthy takeaways from the World Health Summit 2022 satellite event “Data for good: How The Use Of Health Data Can Benefit Our Societies.”

The new data economy is coming faster than we expe ct, and one fact can’t be ignored: European countries –even the biggest ones – have no chance of becoming sig nificant players. So, to create a competitive digital mar ket and catch up with China and the U.S., Europe must move from the old role of a trade union to a data union.

European data spaces – with EHDS as the first and probably most important – is the first attempt of the Eu ropean Commission to boost innovation in the 27 coun tries for 447 mln citizens. And it’s the last chance: the

benefits from data sharing will grow exponentially in the markets with access to big datasets. In practice, it means that data-driven economic and scientific advances will speed up soon, so those who lag behind will probably lose their position in the future global market.

Since we know that tech has enormous potential to improve healthcare, what is currently a priority to start building the EHDS, which is planned to get a legislati ve framework in 2025? The most often heard answer is “building trust in data sharing among citizens, impro ving the national and EU-wide infrastructure and data governance, strengthening cooperation and dialogue be tween the EU Members States.” Easy said.

Where should this start? Data registries

First, we need clear principles for the secondary use of data, so every stakeholder in every Member State fol lows the same rules. This is already being developed within the TEHDAS Joint Action led by the SITRA In novation Fund. TEHDAS aims to support EU member states and the European Commission in building the EHDS by developing common rules for the use of he alth data.

Finland is at the forefront of using data for seconda ry purposes. Still, a few years ago, it faced a problem that is one of the most significant barriers to data pro cessing: the dispersion of data sources. When an insti tution – for example, a research center – wanted to ac cess and process data, it was required to send requests to all individual data controllers. It was a time-consuming, bureaucratic and frustrating procedure that discouraged working with data. Following The Finnish Secondary Use Act introduced in 2019, one authority (Findata) aut horizes access to data.

Another country that has advanced in digitalization in healthcare is Sweden. “We already have over 100 dif ferent National Quality Registries for primary use like learning and healthcare improvement, and secondary use, mostly research. These central registries also acce lerate the organic growth of smaller registries within lo cal initiatives,” according to Maria Hassel, International Coordinator and Senior Advisor at the Swedish eHeal th Agency. Hassel claims that data is one of the most im portant national assets and should be protected but also used to secure the economic growth, health and well-be ing of all citizens. Tackling only their protection won’t do any good, so it’s better to focus on “safely harnessing the potential of data.”

Societal impact of EHDS

Dr. Päivi Sillanaukee, Ambassador for Health and Wel lbeing at the Ministry for Foreign Affairs of Finland, has no doubts that data will be used on a large scale. It’s just a matter of time. Therefore, we have to build a frame work for secure data exchange and ensure digital sove reignty as soon as possible.

If the benefits are not solid enough motivation to start prioritizing the EHDS, the threats should be convincing. Digital sovereignty means that Europe can develop its own innovations using data from EU citizens, not be ing dependent on data or AI-based solutions from Chi na or the U.S.

Nick Schneider, from the German Federal Ministry of Health, puts it bluntly: Single countries in the EU are too small to thrive in data-driven innovation. So, EU-wide cooperation is the only chance to ensure all 27 EU Mem ber States will benefit from a data-driven economy.

“Algorithms for AI-based solutions need data. And we have to make sure that these data originate from Eu rope. The last thing we want is to be forced to mine data outside Europe, which would mean a new era of data co lonialism. So we have to do everything we can to avoid that,” according to Schneider.

The EHDS won’t be a one-stop shop. EU Member States have different cultures, infrastructures, laws and health systems. What unites us, however, is our shared democratic values, including approaches to privacy and solidarity in health.

Based on the EU pillars, the EHDS can now be im plemented in small steps – even before the final propo sal is ready. Firstly, we have to make health data inte roperable. Secondly, it’s about time to start promoting the EHDS and explaining why it is so crucial. Without citizens and healthcare professionals on board, this hi

storic shift won’t happen. Finally, people should reali ze that the EHDS is not there to allow data to be sent ac ross Europe – the common narrative now – but to provi de secure access to anonymized data in which person A will not be traceable.

“We are in the middle of the digital race. We can do research in the EU and develop innovative products and services based on data from Europe. We can train algo rithms in Europe. All we need are high-quality data and a robust framework to access it,” concluded Schneider.

There are only two years left to shape the EHDS, convince member states and citizens of its benefits, cre ate a positive mind shift to data sharing, and create re gional data repositories.

In every discussion, one determinant of the success ful uptake of EHDS comes up over and over again: trust. When asked how to inspire it, participants of the event “Data For Good: How The Use Of Health Data Can Be nefit Our Societies” agreed that we should “start picking the low-hanging fruit of data sharing.”

For example, if doctors can access data, they can start making evidence-based decisions, and patients receive better treatment and prevention. And if scientists can use more data for research, we can progress faster in sear ching for new medicines for cancer or Alzheimer’s. Ex plaining the benefits in this way is more persuasive than talking about a “single data market” or “data exchange based on EU values.”

“If we don’t offer a favorable ecosystem for data pro cessing, innovative companies will go where they are welcome and have better conditions to grow, meaning better access to data,” remarks Dr. Päivi Sillanaukee.

The lack of a common approach to data processing is poised to knock Europe to the margins of the data eco nomy. 

During the “Data for good” event, the panelists discussed the critical determinants of the successful uptake of the European health data Space.

Szkolenie dla medycyny

Dobrego doświadczenia pacjenta nie da się w dzisiejszych cza sach zbudować bez nowoczesnych narzędzi technologicznych. Pacjenci stają sią coraz bardziej cyfrowi, co oznacza, że zmie niają się też ich oczekiwania.” Must-have” staje się interneto wa rejestracja do lekarza, możliwość zdalnej konsultacji czy za mówienia recepty on-line w przypadku pacjentów z chorobami przewlekłymi. Z tego materiału dowiesz się, jak aplikacja Visi Med może wspierać i budować pozytywne doświadczenia pa cjenta w placówce medycznej. Prezentujemy cały proces, od umówienia wizyty do lekarza za pomocą aplikacji, przeprowa dzenie wizyty oraz czynności po konsultacji.

Ze szkolenia dowiesz się:

• Jakie korzyści przynosi aplikacja mobilna VisiMed;

• Jak ją wdrożyć;

• Jak przychodnia może spersonalizować aplikację według własnej kolorystyki;

• Jak obsłużyć rezerwację wizyty dla lekarza za pomocą Visi Med oraz zamówienie recepty na kontynuację leczenia.

Wejdź na stronę bit.ly/3Dwohq9 lub zeskanuj kod

Szkolenie dla farmacji

Serwis KtoMaLek to intuicyjna wyszukiwarka stworzona w ra mach platformy OSOZ, pomagająca pacjentom w szukaniu i re zerwowaniu leków w pobliskich aptekach. Z serwisem współ pracuje ponad 10 300 aptek z całej Polski. Współpraca w ramach KtoMaLek.pl daje aptece wiele korzyści. Przede wszystkim jej oferta staje się widoczna dla szerokiego grona pacjentów. Mie sięcznie serwis odwiedza ponad 3 mln użytkowników. Apte ka współpracująca z KtoMaLek ma możliwość przeglądania unikalnych informacji i statystyk, dotyczących np. pacjentów szukających leków w jej okolicy. W szczególności może do wiedzieć się, jakich leków i na jaką wartość szukali pacjenci, których sama nie miała na stanie. Z kolei Konto Farmaceuty umożliwia farmaceutom m.in. odpowiadanie na pytania zadane przez pacjentów w serwisie KtoMaLek.pl.

Ze szkolenia dowiesz się:

• Jakie korzyści przynosi serwis KtoMaLek.pl;

• Jak zautomatyzować obsługę rezerwacji;

• Poznasz nowe funkcjonalności serwisu;

• Na co zwracać uwagę przy rezerwacjach z KtoMaLek.pl;

• Jakie raporty może otrzymać apteka w KtoMaLek.pl; Wejdź na stronę bit.ly/3U2t21h lub zeskanuj kod

Przywództwo (nie tylko) w trudnych czasach

Uważany za wielki autorytet zarządzania, prof. Henry mintzberg twierdzi, że o przywództwie mówi się za wiele – ponieważ deficyt, jeśli występuje, dotyczy nie tyle przywództwa, co dobrego zarządzania. jaka jest różnica pomiędzy tymi pojęciami?

d r PIOtr SZY nk Ie WI c Z MBA, Prezes zarządu Prometriq Akademii Zarządzania w Sopocie

Przegląd definicji nie daje łatwej odpowiedzi. Może fak tycznie potrzebni są nam menedżerowie, a nie liderzy i zamiast używać wielkich słów, trzeba się po prostu zapisać na MBA? Rzetelność nakazuje wspomnieć, że przydatność MBA, H.Mintzberg również surowo kryty kuje w książce „Managers not MBAs” z 2004 roku. Ale pozostańmy przy przywództwie, skoro jest taka moda i oczekiwanie.

Czy dyrektor szpitala może być postrzegany jako przywódca? Jeszcze do niedawna odpowiedź była by raczej sceptyczna. Bo jak może innych przyciągnąć

do swojej wizji człowiek, który zarabia mniej niż wie lu jego pracowników; który w przeciwieństwie do nich może być w każdej chwili zwolniony i którego kompe tencje – jako członka grupy zawodowej – podważa treść przygotowywanych ustaw? Nie wspominając, że raczej trudno o wizję, gdy trwa walka o sprawy bieżące. I właś nie to ostatnie, paradoksalnie, pozwala dyrektorom szpi tali sięgnąć po przywództwo.

W spokojnych czasach, gdy możliwe było przynaj mniej częściowe planowanie, rola dyrektora sprowadza

cykl pod patronatem Stowarzyszenia Menedżerów opieki Zdrowotnej StoMoZ

ła się do administrowania powierzonymi zasobami. Po mysł na sieć szpitali i centralizacja NFZ utrwalały takie podejście. Dyrektor miał odpowiadać za lokalny nad zór nad wykonaniem centralnie przygotowanego planu – mapy potrzeb, limity, wykonania, rozliczenie, ewen tualne inwestycje – po wcześniejszym przefiltrowaniu przez centralny Jowisz. Prosta robota, a wszyscy wo kół powinni być zadowoleni. Niestety, nie udało się. Nie tylko centralny plan, jak to centralne plany, okazał się nie odpowiadać potrzebom i możliwościom lokalnej rzeczywistości, to jeszcze pojawiła się pandemia, a po tem wojna. Wyzwania nieprzewidziane w planie, któ rych jednak nie można było zanegować. Uruchomiono zatem specjalne środki i procedury. Gorset został roz luźniony. Powstała przestrzeń na improwizacje, krea tywność i … przywództwo.

Sytuacje kryzysowe sprzyjają ujawnianiu się liderów. I tak się stało – chociaż miało różne wymiary i oblicza. Były osoby, które ryzykując własnym zdrowiem wyszły na pierwszą linię opieki nad pacjentami. Były też takie, które w panice zamknęły swoje przychodnie. Pojawili się dyrektorzy, którzy umieli wybudować nowy oddział Covidowy w ciągu kilku miesięcy i tacy, którzy musieli swoje oddziały ewakuować, np. z powodu braku tlenu.

Wielu innych pandemia skłoniła do refleksji doty czących własnych pracowników i realizacji odpowied nich badań na temat tego, co ich motywuje, czego się obawiają, jak postępować aby ich przekonać. Archi wum prac podyplomowych Prometriq MBA jest bogate w opisy sytuacji, niejednokrotnie mrożące krew w ży łach. Dlaczego się udawało? Czy to zasługa społecznej mobilizacji lub wsparcia ze strony rządu? Nie umniej szając nikomu, wydaje się, że istotnym źródłem sukcesu byli przywódcy. Ci sami dyrektorzy, którzy rzekomo nie

» Ci sami dyrektorzy, którzy rzekomo nie znają podstaw zarządzania, okazali się zdolni do przywództwa. «

znają podstaw zarządzania, okazali się zdolni do przy wództwa. Potrafili wykazać się kreatywnością i spraw czością. Zaangażować personel w działania o niepew nym rezultacie, które nie udałyby się bez zbudowania atmosfery zaufania i poprowadzenia zgranego zespołu. Nie jest tak źle.

Ale jak będzie, gdy poradzimy sobie z kryzysem, tym razem inflacyjnym? Czy w spokojnych czasach, których wszyscy wyczekujemy, dyrektorów czeka kolejna we ryfikacja, nowe egzaminy państwowe? Tego nie wie my, ale już rozumiemy, dlaczego przywództwo pozo staje na trwałe w programach rozwoju menedżerskie go, w tym MBA.

Ludzie potrzebują, aby w ich otoczeniu był ktoś, kto rozumie otaczającą rzeczywistość lepiej od nich i kto w trudnych chwilach przejmie stery, nawet jeśli na co dzień sami mu je wyrywają z rąk. Dyrektorki i dyrekto rzy – jesteście nam potrzebni. Nie pozwólcie się znie chęcić. 

Dr Piotr Szynkiewicz jest prezesem zarządu Prometriq Akade mii Zarządzania w Sopocie, inicjatorem studiów podyplomowych „MBA w ochronie zdrowia 95% online” realizowanych we współ pracy z Uniwersytetem SWPS oraz Porto Business School.

Czas na mechanizm corocznej aktualizacji wycen świadczeń zdrowotnych

Podczas Walnego Zjazdu Delegatów STOmOZ, podjęto m.in. uchwałę w sprawie działań mających na celu wprowadzenie do systemu ochro ny zdrowia corocznych waloryzacji wycen świadczeń z uwzględnieniem rosnących wynagrodzeń oraz pozapłacowych kosztów funkcjonowania placówek opieki zdrowotnej.

M ACIEJ S OKOŁOWSKI

Waloryzacja wycen powinna odbywać się przynaj mniej w dwóch terminach. Począwszy od 1 stycznia każdego roku, ceny poszczególnych świadczeń na leżałoby powiększać o współczynnik odpowiadają cy inflacji „medycznej”, która zwykle jest wyższa od

wskaźnika wzrostu cen towarów i usług konsumpcyj nych (wskaźnik CPI). Od 1 lipca każdego roku powi nien następować wzrost wycen adekwatny do wzrostu wynagrodzeń pracowników zgodnie z ustawą o sposo bie ustalania najniższego wynagrodzenia zasadniczego

Wiceprezes Zarządu g łównego STOMOZ

» NFZ dokonał zmian w wycenie świadczeń, aby zapewnić realizację wzrostu wynagrodzeń, ale nie pokrywa ona w pełni faktycznych kosztów pensji oraz skutków inflacji. «

niektórych pracowników zatrudnionych w podmiotach leczniczych.

Podkreślić należy, że przepisy umożliwiające wzrost wycen w związku z nadzwyczajnym wzrostem kosztów realizacji świadczeń zostały dodane do Ustawy o świad czeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych 29 czerwca bieżącego roku w postaci no wego artykułu 31ha. Na tej podstawie, Narodowy Fun dusz Zdrowia dokonał zmiany wycen świadczeń umożli wiającej realizację wzrostu wynagrodzeń pracowników. Jednak – zapewne nie tylko w mojej ocenie – dokona ny wzrost wartości świadczeń jest mało transparentny i, pomimo deklaracji ze strony Ministerstwa Zdrowia, nie pokrywa w pełni kosztów wzrostu wynagrodzeń oraz skutków inflacji.

Uważamy za zasadne wprowadzenie do Ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych przepisów gwarantujących co roczny, automatyczny wzrost wycen świadczeń zdro wotnych w związku ze zwyczajnym wzrostem kosztów realizacji świadczeń.

Doprowadzenie do takiej zmiany obowiązujących przepisów znajduje poparcie nie tylko w gronie świad czeniodawców. O podobne rozwiązania apelują również przedstawiciele dostawców towarów i usług, a także, co ważniejsze, Najwyższa Izba Kontroli. Prezes NIK zatwierdził 22 kwietnia 2021 roku podsumowanie wy ników kontroli: „Wycena świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych”. W dokumen cie tym, jako pierwszy wniosek z kontroli kierowany do Ministra Zdrowia, wskazano „zapewnienie prawid łowego funkcjonowania mechanizmu aktualizacji wyce ny, wynikającej ze wzrostu kosztów udzielania świad czeń opieki zdrowotnej, z uwzględnieniem, wynikają cych z ustawy o świadczeniach kompetencji AOTMiT oraz NFZ.”

Podobne zapisy znajdowały się w raportach NIK już wcześniej. W dokumencie „Informacja o wynikach kon troli – Funkcjonowanie opieki paliatywnej i hospicyjnej na terenie województwa dolnośląskiego w latach 2012–2014 (I półrocze) znajduje się zapis: „DOW NFZ na podstawie wytycznych przekazywanych przez Centra lę NFZ sporządzał projekty Planu Finansowego na dany rok, który po zaopiniowaniu przez Radę DOW NFZ (we wszystkich latach zaopiniowany pozytywnie) przekazy

wany był do Centrali NFZ. Ze względu na brak modyfi kacji zasad kontraktacji obowiązujących w tym rodza ju świadczeń w kolejnych latach, stosownie do wytycz nych Centrali NFZ, podstawą planowania wysokości kosztów na kolejny rok był poziom realizacji świad czeń w roku poprzednim. W wytycznych nie przewi dywano zmian warunków zawierania i realizacji umów w rodzaju opieka paliatywna i hospicyjna, co w ocenie NIK, nie może być tolerowane i akceptowane, zważyw szy na zmieniające się w czasie uwarunkowania doty czące zaspokojenia potrzeb pacjentów w zakresie opie ki paliatywnej i hospicyjnej. Podkreślić ponadto nale ży, że nawet ceny jednostki rozliczeniowej takiej opieki w poszczególnych latach nie były urealniane, chociaż by o wskaźnik inflacji.”

Pomimo zauważanego od lat braku waloryzacji cen świadczeń medycznych, do tej pory nie wypracowano mechanizmów zmiany cen. Jest to szczególnie istotne z uwagi na wieloletnie okresy obowiązywania umów za wieranych z Funduszem, które bardzo często są przedłu żane na kolejne lata bez zmian cen świadczeń. Świadczenia zdrowotne są finansowane ze środków publicznych. Konkursy ofert realizowane przez NFZ są szczególnym rodzajem zamówień publicznych. W prze pisach dotyczących zamówień publicznych znajdują się od lat zapisy umożliwiające zmiany cen usług: Ustawa Prawo zamówień publicznych [Dz.U. 2019, poz. 2019, ze zmianami] przewiduje w Art. 439 obo wiązek wprowadzenia do zawartej na okres dłuższy niż 12 miesięcy umowy, której przedmiotem są usłu gi, postanowień dotyczących zmian wysokości wyna grodzenia należnego wykonawcy, w przypadku zmia ny ceny materiałów lub kosztów związanych z reali zacją zamówienia; Przepisy uprawniające dostawców towarów i usług do renegocjacji stawek wynagrodzenia w przypadku wzrostu kosztów realizacji zamówienia zostały wpro wadzone do ustawy Prawo zamówień publicznych już w roku 2014 [Art. 4. Ustawy z dnia 29 sierpnia 2014 r. o zmianie ustawy – Prawo zamówień publicznych –Dz. U. z 2014 r. poz. 1232 ze zmianami]. Za wprowa dzeniem tych zmian posłowie głosowali niemal jed nogłośnie.

Przytoczone powyżej argumenty proszę trakto wać jako głos w dyskusji o systemie opieki zdrowot nej w Polsce. Uważam, że konieczność automatycznej, corocznej waloryzacji cen świadczeń, jest dla wszyst kich oczywista i tak jak wspomniana wyżej zmiana pra wa zamówień publicznych zyska poparcie wszystkich posłów i senatorów, ponieważ przyczyni się do utrzy mania jakości świadczeń opieki zdrowotnej realizowa nych na rzecz naszych pacjentów. Do ustalenia pozo staje jedynie mechanizm wzrostu wycen. Czy będzie to wskaźnik wzrostu cen i usług konsumpcyjnych? Zapra szam do dyskusji. 

Maciej Sokołowski jest Wiceprezesem Zarządu Głównego STO MOZ, lekarzem, specjalistą chorób wewnętrznych, menedżerem opieki zdrowotnej, absolwentem studiów MBA dla kadry medycz nej Akademii im. Leona koźmińskiego, współwłaścicielem i dyrek torem ds. medycznych NZOZ GAJA Sp. z o.o.

szczepienia w aptece, szerokość asortymentu i średnia marża.

Co mają wspólnego z rentownością aptek?

l iczba aptek i punktów aptecznych spadła we wrześ niu 2022 do poziomu 12 920. Z szacunków PEX wynika, że nadal około 20% aptek ma problemy ze stabilnym i godnym wiązaniem biznesowego końca z końcem.

dr JAROSŁAW FR ąCKOWIAK Prezes PEX PharmaSequence

Choć krytyka skupia się często na destrukcyjnym dzia łaniu sytuacji ekonomicznej i wojny – co jest niezaprze czalnym faktem – mniej się teraz mówi o kwestii spo sobu i jakości zarządzania biznesem aptecznym. A taka dyskusja jest potrzebna, bo na sposób prowadzenia bi znesu zarządzający nim mają wpływ.

Rynek apteczny rośnie szybko. W okresie od stycznia do połowy października 2022, w porównaniu do analo gicznego okresu roku ubiegłego, wzrosty wyniosły 14% wartościowo (sprzedaż do pacjenta w cenach detalicz nych) i 7,1% ilościowo (opakowania). Historycznie to rekordowe wartości.

To oczywiście efekt pandemii i braku „normalnych” sezonów przeziębień w ostatnich latach. Obrót staty stycznej apteki w okresie pierwszych 9-ciu miesięcy bieżącego roku w odniesieniu do roku ubiegłego jest nawet wyższy, bo o prawie 17%. Ale przez 12 miesię cy z rynku ubyło 295 aptek i punktów aptecznych, a pa cjentów – klientów przybywa. Marża, rok do roku, roś nie tylko o 1,6%. Koszty rosną szybciej, a w atrakcyj nych lokalizacjach nadal jest bardzo duża konkurencja. Jak można poprawić rentowność? Na pewno war to szczepić. Analizy zmian w obrotach dla aptek, któ

re zdecydowały się na prowadzenie szczepień pokazują wyraźnie, że w przypadku produktów bez recepty wzro sty sprzedaży są wyższe niż w aptekach, które nie szcze pią. Opieka farmaceutyczna, oby było więcej takich re

Apteki szczepiące vs. nieszczepiące apteki szczepiące mają wyższą dynamikę sprzedaży

1589

aptek oferuje szczepienia przeciwko COVID-19, co stanowi 12,3% wszystkich aptek

Średni obrót aptek szczepiących vs nieszczepiących, asortyment bez recepty

tysiące P l N 2020-01 2020-02 2020-03 2020-04 2020-05 2020-06 2020-07 2020-08 2020-09 2020-10 2020-11 2020-12 2021-01 2021-02 2021-03 2021-04 2021-05 2021-06 2021-07 2021-08 2021-09 2021-10 2021-11 2021-12

fundowanych usług, wydaje się być dobrym remedium na część wyzwań z rentownością, ale przede wszystkim działaniem, w którym bezpośrednio realizowana jest mi sja apteki jako placówki zdrowia. 250 200 150 100 50 0

Cena detaliczna (10 segmentów obrotowych) Marża apteczna i obroty aptek

Mniej oczywistą zależność prezentuje wykres, na którym zaprezentowano poziomy marży dla aptek po dzielonych na 10 grup obrotowych. Apteki z większymi obrotami mają niższe marże. Można zapytać „jak mała apteka mogłaby się utrzymać bez wysokiej marży”, ale można też zadać inne pytanie: „czy wysokość marży nie jest przeszkodą w zwiększeniu obrotu?” Cena na ryn ku ma znaczenie, nie tak wielkie jak świetna obsługa czy szerokość asortymentu, ale ma. Szczególnie teraz, w dobie inflacji.

Mówiąc o szerokości asortymentu. To jedna z naj ważniejszych „cech” apteki, która decyduje o tym, czy pacjenci będą wracać. Nie dziwi zaprezentowana na ry sunku zależność ilości posiadanych rodzajów produk tów na stanie od wielkości obrotu apteki (zastosowa no podział aptek na 10 grup obrotowych), ale nawet

w przypadku mniejszych aptek, gospodarka magazyno wa często nie jest prowadzona optymalnie.

Są w magazynach produkty, które nie rotują a nawet takie, na które nie ma popytu. Nawet w mikroskali dość łatwo zidentyfikować kluczowe produkty; biorąc pod uwagę, że aktualnie w definicji „kluczowych” są nie tyl ko te, które są najczęściej kupowane w danej aptece, ale także te, które są czy stają się popularne w okolicy.

Ale skąd brać taką wiedzę? Często jest już ona do stępna, wystarczy analiza danych w systemie aptecz nym. Łatwo ją poszerzyć, dokładając odpowiedni mo duł analityczny. Nie jest to kosztowne, a część z narzę dzi wręcz pokazuje, jak ich używanie przyczynia się do wzrostu rentowności.

Nie mamy mocy zmiany prawa, zakończenia wojny czy zdławienia inflacji. Ale możemy dokonywać zmian w innych obszarach decydujących o sytuacji ekono micznej apteki. Moim zdaniem warto – na „autoanali zę” sytuacji własnego podmiotu i analizę konkurencji nie trzeba ani dużo czasu, ani olbrzymich kompetencji, ani kosmicznych inwestycji. 

*Dane i informacje wykorzystane w artykule opracowane na pod stawie analiz i symulacji z reprezentatywnego panelu PEX Pharma Sequence umożliwiającego – aptekom i sieciom, członkom Aptecz nego Banku Danych – dostęp do szczegółowych analiz.

Adres do autora: jaroslaw.frackowiak@pexps.pl.

Rankingi Pe X. Firmy i produkty we wrześniu 2022

top 10 firm farmaceutycznych oraz 10 top total Brand dla wybranych segmentów rynku (pod względem sprzedaży w danym miesiącu w cenach detalicznych do pacjenta, pojęcie total brand oznacza sumę wszystkich prezentacji/SKU danego produktu występujących pod daną nazwą – np. różne dawki tego samego leku itd.). Obrazowane komentarzem i strzałkami zmiany w rankingu między miesiącami do tyczą pierwszych 10-ciu miejsc. Autorem rankingów jest PEX PharmaSequence (wszystkie dane na podstawie reprezentatywnego pane lu aptek/sieci ABD PEX PharmaSequence).

LEKI NA RECEPTĘ

BAUSCH HEALTH

NOVO NORDISK

LEKI OTC

USP ZDROWIE

HEALTHCARE

BENCKISER

SUPLEMENTY DIETY

OLIMP LABS

KOSMETYKI

KOSMETYKI

Więcej danych?

Wszystkich Państwa, którzy są zainteresowani bardziej szczegółowymi raportami i/lub zakupem raportów-rankingów, prosimy o kontakt: solutions_by_pex@pexps.pl

Koszty leczenia

OGÓŁEM

GRYPA I PRZEZIĘBIENIE

ROKU 2022 I 2021

WRZES i E ń – WO j EWÓDZTWA O NA j NIŻSZYCH I NA j WYŻSZYCH KOSZTACH

Warmińsko-mazurskie 86 741 zł Opolskie 90 558 zł Podkarpackie 91 838 zł

Pomorskie 112 848 zł Wielkopolskie 118 076 zł mazowieckie 122 778 zł

Warmińsko-mazurskie 11 257 zł Opolskie 11 388 zł Świętokrzyskie 11 572 zł

małopolskie 14 410 zł Wielkopolskie 15 518 zł mazowieckie 16 318 zł

Podlaskie 482 zł

Warmińsko-mazurskie 518 zł Kujawsko-Pomorskie 531 zł

małopolskie 736 zł mazowieckie 787 zł Pomorskie 798 zł

R ok 2022 – WO j EWÓDZTWA O NA j NIŻSZYCH I NA j WYŻSZYCH KOSZTACH

Warmińsko-mazurskie 974 413 zł Opolskie 1 012 926 zł Podkarpackie 1 024 220 zł

Zachodniopomorskie 1 268 749 zł Wielkopolskie 1 326 482 zł mazowieckie 1 370 588 zł

Warmińsko-mazurskie 101 124 zł Świętokrzyskie 102 973 zł Podlaskie 103 030 zł

małopolskie 132 911 zł Wielkopolskie 141 714 zł mazowieckie 147 689 zł

małopolskie 736 zł mazowieckie 787 zł Pomorskie 798 zł

małopolskie 10 482 zł Pomorskie 11 098 zł mazowieckie 11 173 zł

WRZES i E ń – WO j EWÓDZTWA Z NA jm OCNIE j SZY m I SPADKA m I I WZROSTA m I KOSZTÓW

Warmińsko-mazurskie -164 zł Wielkopolskie -100 zł Zachodniopomorskie -176 zł Wielkopolskie

s truktura dystrybucji leków

CENA

Obrót statystycznej apteki we wrześniu 2022 roku wyniósł 312,5 tys. zł. W po równaniu z sierpniem 2022 roku był o 33 tys. zł wyższy (+11,8%). Jednocześnie był o 34 tys. zł wyższy (+12,2%) niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Wartość rynku farmaceutycznego osiąg nęła poziom 4,042 mld zł. Oznacza to wzrost o 418,4 mln zł (+11,5%) w sto sunku do sierpnia 2022 roku oraz wzrost o 353,2 mln zł (+9,6%) w stosunku do września 2021 roku. Udział refundacji stanowił 22,00% (–0,66 p.p. w porów naniu z sierpniem 2022) obrotu aptecz nego i wyniósł 889,4 mln zł (+8,3%).

Obrót w statystycznej aptece w 2022 roku wyniesie 3 497,5 tys. zł. Oznacza to wzrost średniego obrotu w stosun ku do minionego roku o 14,4% (+441,0 tys. zł) oraz wzrost o 26,3% (+728,5 tys.

grudzień będzie kolejnym miesiącem 2022 roku z obrotem statystycznej apteki przekraczającym 300 tys. Nadal będzie się utrzymywać duża sprzedaż głównie ze względu na nasilenie występowania chorób sezonowych typowych dla jesieni i zimy.

zł) w stosunku do 2020 roku. Rynek far maceutyczny osiągnie wartość 45,4 mld zł. To odpowiednio o 4,8 mld zł więcej (+12,0%) niż w 2021 roku oraz o 7,7 mld zł więcej (+20,5%) niż w 2020 roku. Wartość refundacji wyniesie 10,2 mld zł, co będzie stanowiło 22,49% całkowi tego obrotu aptecznego.

We wrześniu sprzedaż w podstawo wych kategoriach sprzedażowych kształ towała się następująco: średni obrót ap teczny wypracowany ze sprzedaży le ków refundowanych wyniósł 91 tys. zł, leków wydawanych na recepty pełno płatne – 78 tys. zł, a produktów sprze dawanych bez recepty – 140,7 tys. zł. W porównaniu z sierpniem 2022 roku, we wszystkich kategoriach sprzedaży zanotowaliśmy wzrost wartości sprze daży. Wzrost ten wyniósł 9,4% (+7,8

tys. zł) dla leków refundowanych, 7,4% (+5,38 tys. zł) dla recept pełnopłatnych, oraz 16,2% (+19,65 tys. zł) dla sprzeda ży odręcznej. Wartość rynku farmaceu tycznego wypracowana ze sprzedaży le ków refundowanych wyniosła 1 176 mln zł, leków wydawanych na recepty pełno płatne – 1 008 mln zł, a sprzedaży pro duktów OTC – 1,820 mld zł.

Dniem tygodnia charakteryzującym się największym średnim obrotem ap tecznym był piątek (12 838 zł), nato miast dniem roboczym o najniższym średnim obrocie aptecznym – czwartek (12 360 zł). Rozrzut pomiędzy tymi war tościami wynosił 478 zł.

We wrześniu 2022 roku w stosun ku do sierpnia 2022 roku największy wzrost wartości sprzedaży zanotowali śmy w następujących kategoriach: pro

dukty na układ oddechowy, leki przeciw zakaźne oraz na centralny układ nerwo wy. W jednej kategorii zanotowaliśmy spadek wartości sprzedaży – produkty dermatologiczne.

Największe zmiany w udziale po szczególnych grup terapeutycznych za obserwowano w przypadku produktów na układ oddechowy, leków przeciw zakaźnych oraz produktów na central ny układ nerwowy. Największy udział w wartości sprzedaży należy do gru py produktów na przewód pokarmowy i metabolizm.

We wrześniu średnia marża apteczna wyniosła 25,93%. To o 0,32 p.p. więcej niż w sierpniu 2022 roku oraz o 0,31 p.p. mniej niż we wrześniu 2021 roku. Mar ża w podstawowych kategoriach sprze dażowych kształtowała się następują co: dla leków refundowanych wyniosła 19,85% (+1,46 p.p. w stosunku do sierp nia 2022), dla leków wydawanych na re cepty pełnopłatne – 22,39% (+0,80 p.p. w stosunku do sierpnia 2022), natomiast dla produktów OTC – 29,66% (–1,13 p.p. w stosunku do sierpnia 2022 roku).

W 2022 roku marża apteczna wynie sie 25,24%. Będzie ona o 0,27 p.p. wyż sza w stosunku do 2021 roku oraz o 0,39 p.p. wyższa niż w 2020 roku. Dla leków refundowanych średnia marża apteczna wyniesie 18,26% (–0,18 p.p. w stosunku do 2021 roku), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 22,03% (–0,60 p.p. w stosunku do 2021 roku), a dla pro duktów OTC – 29,49% (+0,33 p.p. w sto sunku do 2021 roku).

Średnia cena za opakowanie leku we wrześniu 2022 roku wyniosła 25,98 zł. Cena ta w porównaniu do sierpnia 2022 roku wzrosła o 8 groszy. Porównując ją do ceny z września 2021, obserwujemy wzrost o 1,94 zł. W przypadku leków re fundowanych, średnia cena opakowa nia w stosunku do sierpnia 2022 wzrosła (+1,3%) i wyniosła 31,03 zł. W przypad ku leków na recepty pełnopłatne cena we wrześniu wyniosła 34,21 zł (–0,16 zł), zaś w przypadku sprzedaży odręcznej uplasowała się na poziomie 20,85 zł (+0,40 zł).

We wrześniu statystyczną aptekę od wiedziło 4480 pacjentów (wzrost o 410ciu pacjentów w stosunku do sierpnia). 3690 osób zakupiło produkty OTC, 910 – leki refundowane, oraz 950 – leki wy dawane na recepty pełnopłatne. Naj większy ruch w statystycznej aptece pa nował w trzecim tygodniu miesiąca, tj. pomiędzy 15 a 21 września. Wówczas w statystycznej aptece zanotowano 1068

Rys. 1. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach września (porównanie do ubiegłego roku)

wrzesień 2022 wrzesień 2021

Rys. 2. Wielkość obrotu statystycznej apteki w poszczególnych dniach września – podział na dni tygodnia (porównanie do ubiegłego roku)

wrzesień 2022 wrzesień 2021

Rys. 3. Podział sprzedaży aptecznej na kategorie – % wartości sprzedaży

układ mięśniowo-szkieletowy 5,92% układ moczowo-płciowy i hormony płciowe 4,27%

10,84% varia 9,54%

16,89%

14,68% przewód pokarm i metabolizm

1,7% narządy zmysłów

4,04% leki przeciwzakaźne

leki przeciwpasożytnicze owadobójcze i repelenty

leki onkologiczne i immunomodulacyjne

krewi układ krwiotwórczy

endokrynologia hormony bez horm płciowych

dermatologia

Rys. 4. Poziom marży aptecznej (%) w latach 2008–2022

Rys. 5. Podział średniej ceny leku (w zł) na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2021–2022

Rys. 6. Podział średniej ceny pozycji sprzedanej na receptę refundowaną (w zł), na zapłatę pacjenta i dopłatę refundacyjną w latach 2021–2022

Rys. 7. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w ciągu miesiąca w latach 2008–2022

zapłata pacjenta refundacja

zapłata pacjenta refundacja

osób. Kolejnym w rankingu tygodniem był 22–28 września (1060 osób), 8–14 września (1050 osób), 1–7 września (949 osób). Najwięcej pacjentów zarejestrowa no w aptece w godzinach 11.00–12.00.

Statystyczny pacjent podczas jednej wizyty w aptece zakupił produkty o łącz nej wartości 69,75 zł. To o 1,08 zł więcej niż w minionym miesiącu oraz o 6,02 zł więcej niż w analogicznym okresie roku 2021. Z kwoty tej 54,41 zł zapłacił pa cjent, a 15,35 zł dopłacił refundator. War tość refundacji w porównaniu z sierpniem spadła o 1,4% (–0,21 zł). W tym samym okresie wartość zapłaty pacjenta wzrosła o 2,4% (+1,3 zł). Dla leków refundowa nych wartość koszyka statystycznego pa cjenta wyniosła 99,97 zł (z czego 25,75 zł to zapłata pacjenta, a 74,22 zł – wartość refundacji), dla leków wydawanych na recepty pełnopłatne – 82,10 zł, a dla pro duktów OTC – 38,13 zł.

W 2022 roku wartość koszy ka statystycznego pacjenta wyniesie 69,10 zł. Z kwoty tej 53,56 zł zapłaci pa cjent, a 15,54 zł dopłaci refundator. W po dziale na podstawowe kategorie sprzeda żowe, wartość sprzedaży na pacjenta bę dzie kształtowała się następująco: dla leków sprzedawanych na recepty peł nopłatne wyniesie 81,07 zł, produktów OTC – 37,52 zł, a leków refundowanych – 92,83 zł (z czego 23,81 zł to zapłata pa cjenta, a 69,02 zł wartość refundacji). 

Rys. 8. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w rozbiciu na przedziały godzinowe w dniu po wszednim we wrześniu

Rys. 9. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych dniach września (porówna nie do ubiegłego roku)

Rys. 10. Liczba pacjentów w statystycznej aptece w poszczególnych tygodniach września (porów nanie do ubiegłego roku) Tab. 1.

Tab. 2. Opis stanu statystycznej apteki w formie skróconego biuletynu informacyjnego za wrzesień 2022 wrzesień 2022

obrót całkowity (w tys. zł)

zmiana w stosunku do (%) zmiana w stosunku do (liczbowo) sierpnia 2022 stycznia 2022 września 2021 sierpnia 2022 stycznia 2022 września 2021

statystyczna apteka 312,5 11,8% 12,6% 12,2% 33,00 35,00 34,00 cały rynek apteczny 4 042 188 11,5% 11,1% 9,6% 418 470,00 403 330,00 353 176,50

statystyczna apteka 91,0 9,4% 17,9% 6,4% 7,82 13,81 5,44 cały rynek apteczny 1 176 706 9,1% 16,3% 3,9% 98 642,14 164 923,25 43 793,21 recepty pełnopłatne (w tys. zł)

recepty refundowane (w tys. zł)

statystyczna apteka 78,0 7,4% 16,6% 15,0% 5,38 11,09 10,15 cały rynek apteczny 1 008 891 7,2% 15,0% 12,3% 67 398,83 131 500,37 110 229,57 sprzedaż odręczna (w tys. zł) statystyczna apteka 140,7 16,2% 7,5% 14,4% 19,65 9,78 17,72 cały rynek apteczny 1 820 136 16,0% 6,0% 11,7% 250 592,69 103 132,48 190 970,31 wartość refundacji (w tys. zł)

statystyczna apteka 68,8 8,6% 17,9% 7,7% 5,42 10,46 4,91 cały rynek apteczny 889 443 8,3% 16,3% 5,2% 68 176,15 124 875,83 43 711,34 udział refundacji w całkowitym obrocie 22,00% -2,9% 4,7% -4,0% -0,0066 0,0099 -0,0092 w sprzedaży refundowanej 74,25% -0,7% 0,3% 1,1% -0,0053 0,0025 0,0077

średnia cena opakowania

ogółem 25,98 zł 0,3% 6,8% 8,1% 0,0837 1,6569 1,9448 dla leków z list refundacyjnych 31,03 zł 1,3% 3,7% 2,9% 0,3836 1,1129 0,8740 dla leków z recept pełnopłatnych 34,21 zł -0,5% 9,1% 10,3% -0,1577 2,8496 3,2051 dla produktów bez recepty (OTC) 20,85 zł 2,0% 5,0% 10,1% 0,4005 0,9864 1,9107 liczba pacjentów w aptece 4 480 10,1% 7,2% 2,5% 410 300 110 liczba pacjentów w aptece (recepty refundowane) 910 9,6% 12,3% -9,0% 80 100 -90 liczba pacjentów w aptece (recepty pełnopłatne) 950 9,2% 8,0% 4,4% 80 70 40 liczba pacjentów w aptece (sprzedaż odręczna) 3 690 11,1% 6,0% 4,2% 370 210 150

średnia marża apteczna

ogółem 25,93% 1,2% 1,7% -1,2% 0,0032 0,0043 -0,0031 dla leków z list refundacyjnych 19,85% 7,9% 11,9% 5,7% 0,0146 0,0212 0,0107 dla leków na recepty pełnopłatne 22,39% 3,7% 3,4% -11,5% 0,0080 0,0074 -0,0292 dla sprzedaży odręcznej 29,66% -3,7% 1,4% -1,8% -0,0113 0,0042 -0,0054 wartość sprzedaży na pacjenta 69,75 zł 1,6% 5,1% 9,5% 1,08 3,37 6,02 wartość zapłaty przez pacjenta 54,41 zł 2,4% 3,8% 10,8% 1,30 1,97 5,29 wartość dopłaty refundatora 15,35 zł -1,4% 10,0% 5,1% -0,22 1,40 0,74 wartość sprzedaży na pacjenta (recepty refundowane) 99,97 zł -0,2% 4,9% 16,9% -0,22 4,71 14,44 wartość zapłaty przez pacjenta (recepty refundowane) 25,75 zł 1,9% 3,9% 13,5% 0,48 0,97 3,06 wartość dopłaty refundatora (recepty refundowane) 74,22 zł -0,9% 5,3% 18,1% -0,69 3,74 11,38 wartość sprzedaży na pacjenta (recepty pełnopłatne) 82,10 zł -1,6% 8,0% 10,1% -1,37 6,07 7,55 wartość sprzedaży na pacjenta (sprzedaż odręczna) 38,13 zł 4,6% 1,3% 9,8% 1,67 0,51 3,39 opakowania (w tys.)

statystyczna apteka 12,9 10,1% 5,5% 3,0% 1,19 0,68 0,38 cały rynek apteczny 167 022 9,9% 4,1% 0,6% 14984,20 6578,79 1036,84 opakowania – recepty refundowane ( w tys.) statystyczna apteka 2,9 8,0% 12,0% 1,9% 0,22 0,31 0,05 cały rynek apteczny 37 805 7,8% 10,5% -0,5% 2729,62 3591,98 -201,60 opakowania – recepty pełnopłatne (w tys.) statystyczna apteka 2,3 7,9% 7,0% 4,2% 0,17 0,15 0,09 cały rynek apteczny 29 591 7,7% 5,6% 1,7% 2105,25 1558,26 501,10 opakowania - sprzedaż odręczna ( w tys.)

statystyczna apteka 7,6 11,7% 2,7% 2,8% 0,80 0,20 0,20 cały rynek apteczny 98 501 11,4% 1,3% 0,4% 10087,63 1240,05 344,95

Rys. 11. Prognoza miesięcznych obrotów statystycznej apteki

Wartości w cenach detalicznych brutto Obrót 2022: 3 497,5 tys. zł Zmiana obrotu: wzrost 13 do 15%

Prognoza sprzedaży rocznej w oparciu o dane do września 2022

Dane narastające od początku roku 2022 zmiana w stosunku do (%) zmiana w stosunku do (liczbowo) 2022 zmiana w stosunku do (%) zmiana w stosunku do (liczbowo)

2021 2020 2021 2020 2021 2020 2021 2020

3 497,5 14,4% 26,3% 441,0 728,5 2 559,0 16,9% 25,9% 369,5 526,5 45 433 722,0 12,0% 20,5% 4 856 899,0 7 727 086,5 33 322 627,0 14,3% 20,0% 4 176 933,0 5 545 184,0 1 039,0 7,9% 14,1% 76,3 128,5 757,2 8,5% 12,5% 59,2 84,2 13 496 695,5 5,6% 8,9% 714 786,1 1 098 458,1 9 859 474,6 6,1% 7,2% 568 754,9 663 430,0 889,8 16,3% 43,4% 124,8 269,4 658,3 19,5% 45,0% 107,5 204,2 11 559 051,5 13,8% 36,8% 1 402 591,6 3 111 983,9 8 571 537,0 16,9% 38,1% 1 239 677,3 2 366 102,3 1 537,7 18,0% 26,4% 234,3 321,6 1 120,4 21,5% 26,0% 198,3 231,2 19 975 079,0 15,5% 20,6% 2 674 116,8 3 413 418,1 14 590 821,6 18,9% 20,0% 2 315 486,8 2 436 688,4 786,6 8,7% 14,5% 63,2 99,5 572,4 8,9% 12,6% 46,9 63,9

Rys. 12. Prognoza miesięcznej wartości obrotu w kraju (ceny detaliczne brutto)

Obrót 2022: 45,4 mld zł

Refundacja: 10,2 mld zł

Zmiana obrotu: wzrost 11 do 13% (w stosunku do roku 2021)

10 218 058,3 6,4% 9,2% 613 460,2 861 054,4 7 453 517,2 6,6% 7,3% 458 529,5 505 367,9 22,49% -5,0% -9,4% -0,0118 -0,0232 22,37% -6,8% -10,6% -0,0163 -0,0265 74,35% 0,7% 0,1% 0,0050 0,0006 74,22% 0,3% -0,2% 0,0025 -0,0016 25,05 zł 4,2% 11,2% 1,0186 2,5301 24,98 zł 11,1% 14,9% 2,5041 3,2306 30,73 zł 2,8% 5,8% 0,8427 1,6836 30,48 zł 1,1% 4,7% 0,3228 1,3818 32,34 zł 5,3% 13,3% 1,6150 3,8045 32,48 zł 4,7% 10,1% 1,4684 2,9821 19,91 zł 6,0% 14,9% 1,1268 2,5809 19,83 zł 4,7% 12,1% 0,8913 2,1380 50 614 8,5% 14,8% 3 984 6 514 37 700 12,6% 14,6% 4 210 4 790 11 193 2,3% 13,1% 253 1 293 8 170 3,8% 12,1% 300 880 10 975 9,4% 21,7% 945 1 955 8 210 13,7% 22,9% 990 1 530 40 983 9,1% 13,8% 3 403 4 973 30 570 13,3% 13,6% 3 600 3 660 25,24% 1,1% 1,6% 0,0027 0,0039 25,26% 1,6% 1,6% 0,0040 0,0039 18,26% -1,0% -3,4% -0,0018 -0,0063 18,01% -2,8% -5,4% -0,0051 -0,0102 22,03% -2,7% 3,0% -0,0060 0,0064 22,26% -1,0% 4,1% -0,0024 0,0088 29,49% 1,1% 1,4% 0,0033 0,0041 29,61% 2,2% 1,4% 0,0063 0,0041 69,10 zł 2,8% 10,1% 1,91 6,31 67,88 zł 6,5% 9,9% 4,15 6,12 53,56 zł 3,0% 13,5% 1,58 6,35 52,69 zł 7,3% 13,8% 3,58 6,39 15,54 zł 2,2% -0,3% 0,34 -0,04 15,18 zł 3,9% -1,7% 0,57 -0,27 92,83 zł 5,5% 0,9% 4,83 0,86 92,68 zł 8,4% 0,4% 7,15 0,37 23,81 zł 3,5% 0,7% 0,80 0,17 23,89 zł 5,3% 1,0% 1,20 0,24 69,02 zł 6,2% 1,0% 4,03 0,70 68,79 zł 9,5% 0,2% 5,95 0,13 81,07 zł 6,3% 17,9% 4,80 12,30 80,18 zł 7,5% 17,9% 5,63 12,20 37,52 zł 8,2% 11,1% 2,84 3,75 36,65 zł 5,5% 10,9% 1,91 3,61 149,7 8,5% 8,9% 11,7 12,3 109,8 10,2% 7,2% 10,1 7,4 1 944 302,6 6,1% 3,9% 112 608,0 73 019,6 1 429 570,9 7,8% 2,2% 102 964,7 30 607,7 33,9 3,3% 2,2% 1,1 0,7 24,9 3,9% 1,1% 0,9 0,3 439 913,3 1,0% -2,5% 4 469,9 -11 264,6 324 046,9 1,6% -3,7% 5 182,6 -12 338,5 27,2 8,7% 24,6% 2,2 5,4 20,0 10,3% 24,3% 1,9 3,9 353 418,4 6,4% 18,9% 21 148,3 56 116,1 260 972,3 7,9% 18,4% 19 160,1 40 559,7 87,7 10,3% 7,1% 8,2 5,8 64,2 12,5% 4,9% 7,1 3,0 1 139 286,0 8,0% 2,2% 84 110,1 24 381,5 835 694,5 10,0% -0,1% 76 148,5 -636,1 Miliony zł

prognoza obrotu realizacja obrotu realizacja obrotu (rok 2021) prognoza refundacji realizacja refundacji realizacja refundacji (rok 2021)

Zmiana refundacji: wzrost 5 do 7% (w stosunku do roku 2021)

Tab. 3. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – wrzesień 2022

Rodzaj sprzedaży Transakcje Sprzedaż brutto Opłata pacjenta Refundacja udział wart. % Opakowania Śr. cena Śr. cena liczba % Wartość % Wartość % Wartość % Pac. Ref. liczba zł/opak. zł/trans.

1. u-R 662,20 0,06 39924,33 0,13 8652,87 0,04 31271,46 0,45 0,22 0,78 1096,31 36,42 60,29

2. u-30 502,24 0,05 23942,80 0,08 9854,46 0,04 14088,34 0,20 0,41 0,59 837,77 28,58 47,67

3. u-50 283,19 0,03 7593,96 0,02 4258,40 0,02 3335,56 0,05 0,56 0,44 357,93 21,22 26,82

4. u-BEZPŁATNY 25,21 0,00 2921,87 0,01 112,01 0,00 2809,86 0,04 0,04 0,96 68,98 42,36 115,92

5. INWALIDA WOJENNY 10,31 0,00 645,84 0,00 0,00 0,00 645,84 0,01 0,00 1,00 18,53 34,86 62,63

6. INWALIDA WOJSKOWY 0,14 0,00 5,20 0,00 0,97 0,00 4,24 0,00 0,19 0,81 0,25 20,95 36,24

7. ZHK 10,79 0,00 350,05 0,00 63,64 0,00 286,40 0,00 0,18 0,82 17,79 19,68 32,45

8. AZ 0,00 0,00 0,01 0,00 0,00 0,00 0,01 0,00 0,00 1,00 0,00 15,73 15,10

9. SENIOR 75+ 289,24 0,03 14010,63 0,04 4,00 0,00 14006,63 0,20 0,00 1,00 510,34 27,45 48,44

10. CIąŻA + 2,61 0,00 332,33 0,00 0,00 0,00 332,33 0,00 0,00 1,00 4,44 74,88 127,23

11. nArkOtYkI 5,95 0,00 1243,68 0,00 482,67 0,00 761,02 0,01 0,39 0,61 10,34 120,33 209,06

12. ŚRODKI POMOCNICZE 17,13 0,00 2818,28 0,01 1597,47 0,01 1220,81 0,02 0,57 0,43 86,98 32,40 164,51

13. PEŁNOPŁATNE 1687,73 0,16 77997,00 0,25 77997,00 0,32 0,00 0,00 1,00 0,00 2287,69 34,09 46,21

14. ODRĘCZNA 6762,59 0,66 140714,00 0,45 140714,00 0,58 0,00 0,00 1,00 0,00 7615,08 18,48 20,81

15. RAZEM 10259,33 1,00 312500,00 1,00 243737,50 1,00 68762,50 1,00 0,78 0,22 12912,41 24,20 30,46

Tab. 4. Średnia okresowa sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na rodzaje sprzedaży – średnia narastająca od początku roku

Rodzaj

zł/trans.

1. u-R 637,80 0,07 37916,44 0,13 8210,08 0,04 29706,36 0,47 0,22 0,78 1059,66 35,78 59,45

2. u-30 480,75 0,05 22118,80 0,08 9184,38 0,04 12934,41 0,20 0,42 0,58 799,88 27,65 46,01

3. u-50 253,88 0,03 6494,64 0,02 3686,69 0,02 2807,94 0,04 0,57 0,43 324,55 20,01 25,58

4. u-BEZPŁATNY 23,56 0,00 2593,94 0,01 109,24 0,00 2484,70 0,04 0,04 0,96 63,85 40,63 110,09

5. INWALIDA WOJENNY 10,36 0,00 631,49 0,00 0,54 0,00 630,96 0,01 0,00 1,00 18,53 34,08 60,95

6. INWALIDA WOJSKOWY 0,14 0,00 4,61 0,00 0,83 0,00 3,78 0,00 0,18 0,82 0,24 19,08 32,85

7. ZHK 10,35 0,00 334,93 0,00 59,89 0,00 275,04 0,00 0,18 0,82 17,02 19,68 32,37

8. AZ 0,00 0,00 0,04 0,00 0,00 0,00 0,04 0,00 0,02 0,98 0,00 16,85 26,10

9. SENIOR 75+ 261,41 0,03 12547,67 0,04 32,31 0,00 12515,36 0,20 0,00 1,00 467,53 26,84 48,00

10. CIąŻA + 2,58 0,00 322,03 0,00 0,26 0,00 321,77 0,01 0,00 1,00 4,38 73,54 124,64

11. nArkOtYkI 5,32 0,00 1166,78 0,00 404,03 0,00 762,76 0,01 0,35 0,65 9,33 125,09 219,24

12. ŚRODKI POMOCNICZE 16,15 0,00 2566,86 0,01 1410,74 0,01 1156,12 0,02 0,55 0,45 75,59 33,96 158,90

13. PEŁNOPŁATNE 1635,04 0,17 73141,22 0,26 73138,76 0,33 2,46 0,00 1,00 0,00 2226,64 32,85 44,73

14. ODRĘCZNA 6129,83 0,65 124493,89 0,44 124493,86 0,56 0,03 0,00 1,00 0,00 7129,85 17,46 20,31

15. RAZEM 9467,18 1,00 284333,33 1,00 220731,61 1,00 63601,73 1,00 0,78 0,22 12197,04 23,31 30,03

Tab. 5. Średnia miesięczna sprzedaż statystycznej apteki w rozbiciu na grupy sprzedaży – wrzesień 2022

Rodzaj sprzedaży Transakcje Sprzedaż brutto Opłata pacjenta Refundacja udział wart. % Opakowania Śr. cena Śr. cena liczba % Wartość % Wartość % Wartość % Pac. Ref. liczba zł/opak. zł/trans.

1. Recepty ref. całość 1792 0,17 90971 0,29 23429 0,10 67542 0,98 0,26 0,74 2923 31,13 50,77

2. Recepty pełnopłatne 1688 0,16 77997 0,25 77997 0,32 0 0,00 1,00 0,00 2288 34,09 46,21

3. Sprzedaż odręczna 6763 0,66 140714 0,45 140714 0,58 0 0,00 1,00 0,00 7615 18,48 20,81

4. Inne pozycje (wnioski) 17 0,00 2818 0,01 1597 0,01 1221 0,02 0,57 0,43 87 32,40 164,51

5. RAZEM 10259 1,00 312500 1,00 243737 1,00 68763 1,00 0,78 0,22 12912 24,20 30,46

Tab. 6.

okresowa

Pac. Ref. liczba zł/opak. zł/trans.

1. Recepty ref. całość 1686,16 0,18 84131,37 0,30 21688,25 0,10 62443,12 0,98 0,26 0,74 2764,96 30,43 49,90

2. Recepty pełnopłatne 1635,04 0,17 73141,22 0,26 73138,76 0,33 2,46 0,00 1,00 0,00 2226,64 32,85 44,73

3. Sprzedaż odręczna 6129,83 0,65 124493,89 0,44 124493,86 0,56 0,03 0,00 1,00 0,00 7129,85 17,46 20,31

4. Inne pozycje (wnioski) 16,15 0,00 2566,86 0,01 1410,74 0,01 1156,12 0,02 0,55 0,45 75,59 33,96 158,90

5. RAZEM 9467,18 1,00 284333,33

220731,61

63601,73

0,78 0,22 12197,04 23,31 30,03

1. Recepty ref. całość 20602,09 0,18 1039031,58 0,30 266481,88 0,10 772549,70 0,98 0,26 0,74 33863,18 30,68 50,43 2. Recepty pełnopłatne 19909,36 0,17 889774,44 0,25 889754,96 0,33 19,48 0,00 1,00 0,00 27203,43 32,71 44,69

3. Sprzedaż odręczna 75766,40 0,65 1537680,84 0,44 1537735,86 0,57 -55,02 0,00 1,00 0,00 87694,21 17,53 20,30

4. Inne pozycje (wnioski) 198,60 0,00 31013,14 0,01 16886,74 0,01 14126,39 0,02 0,54 0,46 899,44 34,48 156,16 5. RAZEM 116476,45 1,00 3497500,00 1,00 2710859,45 1,00 786640,55 1,00 0,78 0,22 149660,26 23,37 30,03

Tab. 8. Prognoza rocznej sprzedaży w rozbiciu na grupy sprzedaży z

czy Polacy kupują mniej gluko metrów? Nie. malejąca sprzedaż wynika ze zmiany modelu dystry bucji – glukometry dodawane są za darmo do pasków.

sprzedaż glukometrów

liczba osób z cukrzycą dramatycznie rośnie – w 1980 roku na całym świecie było 108 mln chorych, w 2021 roku już ok. 537 mln, a więc 5 razy więcej. Według prognoz, do 2030 liczba ta zwiększy się o kolejne 100 mln osób. Według danych NfZ, w Polsce na cukrzycę choruje 3 miliony osób (9,1% populacji). 90% zachorowań dotyczy cukrzycy typu 2, której można zapobiegać. Dlatego nazywa się ją chorobą związaną ze stylem życia. jej występowanie najszybciej rośnie w krajach rozwijających się, co jest związane ze zmianą stylu życia i die ty. U około 90% chorych na cukrzycę typu 2 stwierdza się nadwagę lub otyłość. Choroba ta jest też bardzo kosztowna dla systemu zdrowia. W 2018 r. na leki stosowane w leczeniu cukrzy cy oraz paski do oznaczania glukozy we krwi łącznie wydano 1,45 mld zł z systemu ubezpieczeń, a pacjenci dodatkowo z własnych portfeli dopłacili 442 mln zł. Daje to średnio 507 zł na pacjenta z NfZ oraz 155 zł od każdego pacjenta z jego portfela (dane pacjent.gov.pl). Z powodu cukrzycy, w 2018 roku w szpitalach leczo no 279 tys. osób. Oprócz tego choroba prowadzi do wielu powikłań i schorzeń towarzyszących jak retinopa tia cukrzycowa (uszkodzenie naczyń krwionośnych znajdujących się w siatkówce oka), niewydolność nerek, choroba niedokrwienna serca, udar mózgu.

Inflacja w tym okresie: 53%

śmiertelność. W ostatnich 20 la tach nastąpił 3% wzrost umieral ności z powodu cukrzycy. Choć chorych jest więcej, poprawia się poziom opieki.

Rosnąca liczba zgonów na 100 000 osób w Polsce. Cukrzyca i związane z nią choroby nerek były w 2020 roku przyczyną ok. 7 000 zgonów (gUS).

INfORmACjE DODATKOWE

SPRZEDaŻ ilościoWa i WaRtościoWa W lATACH 2002–2021

glukometr to urządzenie służące do pomiaru poziomu glukozy we krwi, pobieranej najczęściej z opuszka palca. Obecnie pacjenci mogą wybierać spośród około 20–25 różnych glukometrów dostępnych w ap tekach. Dzięki nim – w czasie wynoszącym nawet 5 sekund – pacjenci otrzymują wynik stężenia cukru we krwi. Urządzenia te są coraz nowocześniejsze, pozwalając m.in. na przesyłanie wyników do smartfo na. Poniżej znajdują się analizy poziomu sprzedaży glukometrów na przełomie ostatnich dwóch dekad.

opis rynku Licząc od 2002 roku, roczna sprzedaż glukometrów kształtowała się na poziomie od około 10 tys. do oko ło 190 tys. sztuk. Glukometry stanowią więc niewielką część rynku farmaceutycznego. W pierwszym roku ana liz pacjenci zakupili w aptekach 40,98 tys. omawianych produktów. Do 2012 roku sprzedaż głównie wzrastała. W latach 2007–2012 wynosiła ponad 150 tys., a w 2011 roku była najwyższa, równa 186,09 tys. W 2013 roku miał miejsce istotny spadek wynoszący 66,29%. Sprze daż spadła do 60,48 tys. sztuk. Kolejne istotne spad ki miały miejsce w latach 2016–2017 oraz 2020–2021. Po zaistniałych zmianach, w minionym roku sprzedaż glukometrów w aptekach wynosiła 10,63 tys. opako wań – to o 22,63% mniej niż w roku poprzednim oraz o 76,04% mniej niż w pierwszym roku analiz.

Ilość sprzedaży kształtowała się inaczej niż war tość sprzedaży. W roku 2002 pacjenci zapłacili za glu

kometry 4,37 mln zł. W kolejnym roku nastąpił wzrost o 140,08%, a wartość sprzedaży ukształtowała się na najwyższym poziomie 10,48 mln zł. W późniejszych okresach kwota ta głównie spadała. Największe spadki miały miejsce w latach 2010–2013 oraz w roku 2020, a każdy z nich wynosił ponad 30%. W 2013 roku wartość sprzedaży spadła do kwoty nieprzekraczającej 1 mln zł, a w 2020 roku do 0,4 mln zł. W minionym roku pacjen ci zapłacili za glukometry zakupione w aptekach 440,42 tys. zł – to o 11,67% więcej niż w roku poprzednim oraz o 89,91% mniej niż w roku 2002.

Średniomiesięczna wartość sprzedaży wyliczona na podstawie danych zgromadzonych od 2002 roku po kazuje, że najwięcej na glukometry pacjenci wydają w marcu oraz grudniu – analogicznie 365,99 tys. zł oraz 376,41 tys. zł. Najmniej natomiast w miesiącach od lip ca do września – odpowiednio 251,87 tys. zł, 242,09 tys. zł oraz 244,67 tys. zł. Patrząc na pojedyncze mie

Tab. 1. Liczba produktów wprowadzonych na rynek w poszczególnych latach, będących do dzisiaj w ofercie oraz średnia cena dla tych produktów. Liczba produktów wycofanych z rynku w poszczególnych latach oraz średnia cena dla tych produktów l iczba badanych produktów 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2021 2 102,58 116,78 100,67 88,67 52,26 49,12 48,12 47,04 40,32 39,59 38,84 38,36 56,70 55,31 61,12 88,77 95,88 105,79 67,39 46,11

Produkty będące w ofercie w latach 2003–2021 a nie będące w ofercie w 2002 roku 0

Produkty będące w ofercie w latach 2004–2021 a nie będące w ofercie w latach 2002–2003 0

Produkty będące w ofercie w latach 2005–2021 a nie będące w ofercie w latach 2002–2004 0

Produkty będące w ofercie w latach 2006–2021 a nie będące w ofercie w latach 2002–2005 0

Produkty będące w ofercie w latach 2007–2021 a nie będące w ofercie w latach 2002–2006 0

Produkty będące w ofercie w latach 2008–2021 a nie będące w ofercie w latach 2002–2007 2

Produkty będące w ofercie w latach 2009–2021 a nie będące w ofercie w latach 2002–2008 0

49,86 31,02 47,50 13,91 27,42 47,25 54,67 55,41 57,69 60,09 62,55 61,65 67,83 68,25

Produkty będące w ofercie w latach 2010–2021 a nie będące w ofercie w latach 2002–2009 1 13,83 4,48 10,90 9,35 14,04 22,11 28,23 30,24 31,14 26,19 31,80 31,98

Produkty będące w ofercie w latach 2011–2021 a nie będące w ofercie w latach 2002–2010 0

Produkty będące w ofercie w latach 2012–2021 a nie będące w ofercie w latach 2002–2011 0

Produkty będące w ofercie w latach 2013–2021 a nie będące w ofercie w latach 2002–2012 1 39,70 1,25 24,10 26,31 46,20 43,98 32,65 45,32 48,10

Produkty będące w ofercie w latach 2014–2021 a nie będące w ofercie w latach 2002–2013 0

Produkty będące w ofercie w latach 2015–2021 a nie będące w ofercie w latach 2002–2014 1 5,09 7,28 92,18 128,98 112,76 121,47 117,63

Produkty będące w ofercie w latach 2016–2021 a nie będące w ofercie w latach 2002–2015 0 Produkty będące w ofercie w latach 2017–2021 a nie będące w ofercie w latach 2002–2016 1 30,03 0,01 3,20 9,95 100,37

Produkty będące w ofercie w latach 2018–2021 a nie będące w ofercie w latach 2002–2017 3 31,92 17,25 6,82 3,78

Produkty będące w ofercie w latach 2019–2021 a nie będące w ofercie w latach 2002–2018 0 Produkty będące w ofercie w latach 2020–2021 a nie będące w ofercie w latach 2002–2019 1 128,26 124,71 Produkty będące w ofercie w 2021 roku a nie będące w ofercie w latach 2002–2020 2 56,68 l iczba badanych produktów 2002 2003 2004 2005

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2021 2 102,58 116,78 100,67 88,67 52,26 49,12 48,12 47,04 40,32 39,59 38,84 38,36 56,70 55,31 61,12 88,77 95,88 105,79 67,39 46,11

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2020 a nie będące w ofercie w 2021 roku 0

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2019 a nie będące w ofercie w 2021 roku 1 108,72 121,45 128,95 116,94 124,24 124,85 124,08 124,52 122,76 124,54 110,28 111,77 112,58 113,40 122,33 121,51 119,78 113,96

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2018 a nie będące w ofercie w latach 2019–2021 0

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2017 a nie będące w ofercie w latach 2018–2021 0

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2016 a nie będące w ofercie w latach 2017–2021 0

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2015 a nie będące w ofercie w latach 2016–2021 0

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2014 a nie będące w ofercie w latach 2015–2021 1 244,29 183,80 163,86 115,18 61,72 55,83 3,76 3,23 1,26 4,16 6,99 4,08 2,47

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2013 a nie będące w ofercie w latach 2014–2021 0

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2012 a nie będące w ofercie w latach 2013–2021 0

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2011 a nie będące w ofercie w latach 2012–2021 0

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2010 a nie będące w ofercie w latach 2011–2021 0

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2009 a nie będące w ofercie w latach 2010–2021 3 56,71 70,02 75,32 79,86 55,54 35,16 22,96 37,91

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2008 a nie będące w ofercie w latach 2009–2021 1 134,05 92,89 90,08 58,41 59,08 48,50 23,33

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2007 a nie będące w ofercie w latach 2008–2021 0

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2006 a nie będące w ofercie w latach 2007–2021 0

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2005 a nie będące w ofercie w latach 2006–2021 0

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2004 a nie będące w ofercie w latach 2005–2021 0

Produkty będące w ofercie w latach 2002–2003 a nie będące w ofercie w latach 2004–2021 0

Produkty będące w ofercie w 2002 roku a nie będące w ofercie w latach 2003–2021 0

siące, najmniejsza wartość sprzedaży została zanotowa na we wrześniu 2020 roku (23,19 tys. zł), a największa w kwietniu 2003 roku (1,28 mln zł).

W pierwszych latach analiz, średnia cena za poje dynczy glukometr zakupiony w aptece była najwyż sza. W 2002 roku wynosiła 106,55 zł. W kolejnym roku

wzrosła o 10,01% do kwoty najwyższej w całym okre sie analiz (117,21 zł). W kolejnych latach, aż do 2012 roku, z roku na rok cena znacząco spadała. W 2012 roku ukształtowała się na poziomie zaledwie 8,48 zł. Jednak już w 2013 roku, a następnie także w latach 2016–2017 nastąpiły mocne wzrosty wynoszące kolejno 80,80%,

Tab. 2. Roczne zestawienie sprzedaży glukometrów w latach 2002–2021 oraz prognoza na lata 2022–2023

Rok Wartość sprzedaży (zł) liczba sprzedanych opakowań

Średnia cena za pojedyncze opakowanie (zł)

Wartość sprzedaży na jeden produkt (zł)

liczba sprzedanych opakowań na jeden produkt

liczba produktów będących w ofercie

2002 4 365 893 40 975 106,55 242 550 2 276 18

Procentowa zmiana wartości w stosunku do roku poprzedniego

Procentowa zmiana liczby w stosunku do roku poprzedniego

2003 10 481 628 89 423 117,21 524 081 4 471 20 140,08% 118,24%

2004 9 447 222 91 365 103,40 449 868 4 351 21 -9,87% 2,17%

2005 9 532 483 109 474 87,08 381 299 4 379 25 0,90% 19,82%

2006 7 290 379 128 755 56,62 260 371 4 598 28 -23,52% 17,61%

2007 7 473 079 165 082 45,27 226 457 5 002 33 2,51% 28,21%

2008 6 850 559 179 515 38,16 167 087 4 378 41 -8,33% 8,74%

2009 5 414 484 161 896 33,44 164 075 4 906 33 -20,96% -9,82%

2010 3 577 311 179 502 19,93 105 215 5 279 34 -33,93% 10,88%

2011 2 398 979 186 087 12,89 63 131 4 897 38 -32,94% 3,67%

2012 1 521 862 179 441 8,48 41 131 4 850 37 -36,56% -3,57%

2013 927 437 60 482 15,33 26 498 1 728 35 -39,06% -66,29%

2014 719 425 64 054 11,23 24 808 2 209 29 -22,43% 5,90%

2015 615 167 69 168 8,89 17 088 1 921 36 -14,49% 7,99%

2016 514 309 30 944 16,62 16 072 967 32 -16,40% -55,26%

2017 459 989 16 341 28,15 18 400 654 25 -10,56% -47,19%

2018 623 093 17 711 35,18 23 965 681 26 35,46% 8,38%

2019 611 063 19 873 30,75 25 461 828 24 -1,93% 12,21%

2020 394 394 13 741 28,70 19 720 687 20 -35,46% -30,86%

2021 440 420 10 631 41,43 20 972 506 21 11,67% -22,63%

2022 451 043 10 784 41,82 2,41% 1,44%

2023 472 560 10 137 46,62 4,77% -6,01%

Rys. 1. Wartość sprzedaży glukometrów w latach 2002–2021 oraz prognoza na lata 2022–2023

»Miesięczna wartość sprzedaży glukometrów w pierwszych latach analiz przekraczała nawet 1 mln zł. Obecnie kształtuje się na poziomie 30–40 tys. zł.«

Rys. 2. Liczba glukometrów sprzedanych w aptekach w latach 2018–2021 oraz prognoza na lata 2022–2023

»W styczniu 2012 roku pacjenci zakupili w aptekach największą liczbę glukometrów w całym okresie analiz ponad 50 tys. sztuk. W ostatnich latach sprzedaż jest bardzo niewielka, w skali roku nie przekracza nawet 20 tys. sztuk.«

Rys. 3. Średnia cena sprzedaży glukometru dostępnego w aptekach w latach 2002–2022 oraz prognoza na lata 2022–2023

»Średna cena za pojedynczy glukometr w analizowanym okresie kształtowała się w bardzo nierówomierny sposób. W pierwszych latach analiz przewyższała nawet 120 zł. Następnia spadła do zaledwie kilku złotych (w 2011 i 2012 roku). W ostatnich miesiącach natomiast oscylowała w granicach 40 zł.«

Rys. 4. Liczba różnych glukometrów dostępnych w aptekach w latach 2002–2022

»Asortyment glukometrów w aptekach jest bardzo niewielki. W latach 2002–2022 kształtował się od 5 do 33 różnych modeli.«

86,88% oraz 69,36%. Tym samym w 2021 roku średnia cena za pojedynczy glukometr wynosiła już 41,43 zł. Była o 44,36% wyższa niż w roku poprzednim oraz o 61,12% niższa niż w roku 2002.

Liczba glukometrów, jak i rotacja na omawianej gru pie produktów, na przełomie ostatnich dwudziestu lat była bardzo niewielka. W pierwszym roku analiz pa cjenci mogli wybierać spośród 18 różnych urządzeń. To minimalna liczba dostępna w całym okresie. Najwięcej glukometów można było znaleźć na półkach aptecznych w 2008 roku (41). W minionym roku ta liczba wynosiła 21, o jeden glukometr więcej niż w roku poprzednim.

Zarówno ilość, jak i wartość sprzedaży w pierw szym półroczu minionego roku były na zbliżonym po ziomie jak w roku bieżącym. Wartość sprzedaży wzro sła z 230,11 tys. zł do 234,48 tys. zł, a ilość z 5,74 tys. do 6,04 tys. opakowań. Poniżej znajdują się prognozy na rok 2022 oraz 2023.

trendy przyszłości Zgodnie z wyliczonymi prognozami, w 2022 oraz 2023 roku pacjenci zapłacą za glukometry zakupione w apte kach kolejno 451,04 tys. zł oraz 472,56 tys. zł. Wzrosty z roku na rok wynosiły kolejno 2,41% oraz 4,77%. Ilość sprzedaży w 2022 i 2023 roku wyniesie kolej no 10,78 tys. opakowań oraz 10,14 tys. opakowań. Tak więc w pierwszym roku prognoz sprzedaż wzrośnie o 1,44%, a w kolejnym roku spadnie o 6,01%. Średnia cena sprzedaży w 2022 roku wyniesie 41,82 zł – o 0,96% więcej niż w roku poprzednim. W 2023 roku nastąpi natomiast bardziej istotny wzrost (o 11,46%), a cena ukształtuje się na poziomie 46,62 zł.

Podsumowanie

W pierwszej połowie okresu analiz zarówno ilość jak i wartość sprzedaży glukometrów była znacznie wyższa

niż w kolejnych latach. Sprzedaż sięgała 190 tys. sztuk, a jej wartość – 10 mln zł. W 2013 roku nastąpił istotny spadek ilości i wartości sprzedaży. W minionym roku sprzedaż glukometrów osiągnęła około 10 tys. sztuk, a kwota jaką pacjenci zapłacili za te urządzenia zaku pione w aptekach wyniosła 440 tys. zł. Zgodnie z wy liczonymi prognozami, w najbliższych latach sprzedaż będzie kształtować się na podobnym poziomie.

Liczba osób chorych na cukrzycę szybko rośnie. Przedstawione dane należy interpretować w katego riach ogólnych zmian na rynku, bo glukometry są sze roko dostępne poza aptekami – w drogeriach albo w du żych marketach z elektroniką. Malejąca liczba sprzeda ży w aptekach może oznaczać wzrost popytu w innych punktach sprzedaży. Trzeba też wziąć pod uwagę, że niektórzy producenci wybrali inną strategię: urządzenie jest oferowane za darmo przy zakupie pasków pomiaro wych. Czasami pacjenci otrzymują je bezpłatnie w po radni diabetologicznej. Do tego pojawiają się nowo czesne wersje tradycyjnych glukometrów pozwalające na dokonywanie pomiarów w czasie rzeczywistym, któ re wypierają stare modele, mając dużą przewagę w wy godzie użytkowania.

Dni tradycyjnych glukometrów wymagających na kłuwania palca są policzone – eksperci spodziewają się w perspektywie kilku lat wynalezienia technologii bez inwazyjnego pomiaru, np. z pomocą inteligentnych ze garków i opasek. 

Metodologia prognoz

Do wyliczenia prognozy sprzedaży glukometrów w aptekach otwar tych zastosowano sezonową metodę prognozowania z uwzględnie niem wahań multiplikatywnych. Metoda ta, na podstawie ostatnich lat, wyznacza trend sprzedażowy uwzględniając jednocześnie se zonowe wahania w ciągu roku. Dodatkowo założono, że w najbliż szym czasie nie nastąpią żadne istotne zmiany, które mogą w szcze gólny sposób wpłynąć na wielkość sprzedaży.

Rys. 5. Średnia miesięczna wartość sprzedaży w latach 2018–2021